Camilleri akragas final by Kastaniotis Editions

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 5

ΑΝΤΡΕΑ ΚΑΜΙΛΕΡΙ

ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΤΟΥ ΑΚΡΑΓΑΝΤΑ Αστυνομικό μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ

ΜΑΡΙΑ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 6

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Andrea Camilleri, La moneta di Akragas © ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2014 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5775-2

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 7

Κεφάλαια

ΕΝΑ S Σαν προοίμιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΔΥΟ S Ο χωρικός και ο γιατρός . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΤΡΙΑ S Ο σεισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΤΕΣΣΕΡΑ S Το ατύχημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΠΕΝΤΕ S Ο Κόζιμο εξαφανίζεται . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΕξΙ S Η ανακάλυψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΕΠΤΑ S Το ψεύτικο ίχνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΟΚΤΩ S Περιπέτειες μιας σύλληψης . . . . . . . . . . . . . . . .

ΕΝΝΕΑ S Επιτέλους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΔΕΚΑ S Δημοσιογράφοι και δικηγόροι . . . . . . . . . . . . .

ΕΝΤΕΚΑ S Ο από μηχανής θεός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ΔΩΔΕΚΑ S Όπως σε παραμύθι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 ΣΗΜΕΙΩΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 8

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 9

ΕΝΑ

Σαν προοίμιο

παραδόθηκε στους Καρχηδονίους ύστερα από μια μεγάλη πολιορκία, λίγο πριν από τη δύση της ημέρας που προηγήθηκε του χειμερινού ηλιοστασίου. Σύμφωνα με τον δικό μας υπολογισμό του χρόνου, ήταν το 406 π.Χ. Μια παγερή μέρα, δίχως άλλο ασυνήθιστη, κανείς όμως δεν αντιλήφθηκε το έντονο κρύο, ούτε οι πολεμιστές που ήταν συνεπαρμένοι από το πάθος της μάχης, ούτε οι πολίτες που ήταν κυριευμένοι από το φόβο. Και αφού εγκαταλείφθηκε κάθε αντίσταση, ξέσπασε αμέσως η λεηλασία, η καταστροφή, η σφαγή, η αιματοχυσία. Οι Καρχηδόνιοι διοικούνται από τον Αννίβα Γέσκωνα, εγγονό του Αμίλκα Γέλωνα, που είχε ηττηθεί προηγουμένως από τους Ακραγαντίνους στην Ιμέρα. Μια ταπεινωτική ήττα, για την οποία ο Αννίβας σκοπεύει να πάρει εκδίκηση, καταστρέφοντας τον ισχυρό Ακράγαντα και κατασφάζοντας τους κατοίκους του. Τώρα οι φλόγες που καταβροχθίζουν το ναό του Αταβύριου Δία, στην ψηλότερη κορυφή του λόφου, Ακράγας

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 10

φωτίζουν την πόλη· άλλες πανύψηλες φλόγες σκιαγραφούν στην κοιλάδα, όχι μακριά από τη θάλασσα, την ιερή ζώνη των επτά μεγάλων προστατών ναών. Ο Ακράγας αναγκάστηκε να υποκύψει κυρίως εξαιτίας της προδοσίας των 800 μισθοφόρων από την Καμπανία, οι οποίοι πουλήθηκαν στον εχθρό για 15 τάλαντα κι ενώθηκαν με τους άλλους μισθοφόρους από την Καμπανία, ήδη στην υπηρεσία των Καρχηδονίων με διοικητή τον ικανότατο Ιμίλκωνα. Οι υπόλοιποι 1.500 μισθοφόροι στην υπηρεσία του Ακράγαντα, υπό τις διαταγές του Σπαρτιάτη Δέξιππου, απεναντίας πολέμησαν τόσο γενναία ώστε οι Καρχηδόνιοι αποφάσισαν να επιβραβεύσουν την ανδρεία τους με θάνατο. Η διαταγή ήταν να τους εξολοθρεύσουν όλους, να μη φυλακιστεί κανένας. Ο Καλέβας κατάφερε να γλυτώσει από τη σφαγή, μήτε ο ίδιος ξέρει πώς, προσποιούμενος τον νεκρό και μένοντας ακίνητος για ώρες κάτω από έναν τεράστιο σωρό πτωμάτων. Ούτε λίγο ούτε πολύ κινδύνευσε να πεθάνει, πνιγμένος στο αίμα των σφαγμένων συντρόφων του. Η τυφλή αγριότητα των Καρχηδονίων συνεχίστηκε με την έφοδο στο ναό της Περσεφόνης. Τον προστατεύουν ακόμη, έως θανάτου, οι Ακραγαντίνοι, γιατί εκεί κατέφυγαν εκατοντάδες παρθένες και νεαρές σύζυγοι που μάταια ελπίζουν να γλυτώσουν τους κτηνώδεις βιασμούς. 10

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 11

Ο Καλέβας ξέρει ότι εδώ κοντά υπάρχει μία από τις κρυφές εισόδους που οδηγούν στις υπόγειες στοές. Αρκετές φορές φύλαξε σκοπιά εδώ, ο Δέξιππος φοβόταν μήπως κάποιος προδότης δηλητηρίαζε το νερό στις γιγαντιαίες υπόγειες δεξαμενές και προκαλούσε έτσι το τέλος της πολιορκίας. Μια μέρα, από περιέργεια, θέλησε να μπει εκεί μέσα. Κινδύνευσε πολύ, είτε γιατί εδώ μπορούσαν να εισέλθουν μόνο οι υπεύθυνοι, και οι ποινές ήταν βαρύτατες για τους παραβάτες, είτε γιατί το δίκτυο των στοών που οδηγούσαν στις δεξαμενές εκτεινόταν πέρα από τα τείχη της πόλης, και όντως λένε ότι οι απερίσκεπτοι που το διακινδύνευσαν δεν επέστρεψαν ποτέ πια, χάθηκαν στον τυφλό λαβύρινθο. Εκείνη τη μέρα έφτασε ώς την κεντρική δεξαμενή, μα δεν τόλμησε να προχωρήσει παραπέρα. Η κρυφή είσοδος είναι ένα άνοιγμα που από το έδαφος σού φτάνει μέχρι το στήθος, σαν στενόμακρο παράθυρο ενισχυμένο με χοντρά κάγκελα, πέρα από το οποίο δεν βλέπεις παρά μόνο σκοτάδι. Πιάνοντας με συγκεκριμένο τρόπο τα κάγκελα, και με τα δύο χέρια, και σπρώχνοντάς τα με δύναμη προς τα κάτω, βγαίνουν όλα μαζί και μπορούν να ξανατοποθετηθούν από τη μέσα μεριά. Ο Καλέβας περιμένει ακόμα λίγο για να σιγουρευτεί. Μετά προσπαθεί να κινηθεί μα δεν τα καταφέρνει, είναι μουδιασμένος από τις πολλές ώρες ακινησίας. Τα 11

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 12

μέλη του είναι πιασμένα. Ωστόσο πρέπει να αντιδράσει, κάθε λεπτό που περνάει έτσι είναι χειρότερο. Βάζοντας δύναμη στα χέρια, κατορθώνει να κάμψει μερικά εκατοστά την πλάτη. Το βάρος των πτωμάτων από πάνω δεν του επιτρέπει περισσότερο. Αλλά κάθε φορά που κινεί το σώμα λίγο λίγο, νιώθει να ξαναγεννιέται μέσα του όλη η δύναμή του, σαν ένα φως που τρεμοσβήνει και ξαναφουντώνει με το λάδι. Ύστερα από μια ώρα κατάφερε να αναδυθεί από το σωρό και, στο φως ενός σπιτιού που καιγόταν λίγο πιο πέρα, έβγαλε το ένδυμα που είχε σκληρύνει από το πηγμένο αίμα κι έκλεψε την τήβεννο και τα υποδήματα ενός Ακραγαντίνου με σπασμένο κεφάλι. Από τα δικά του πράγματα κράτησε μόνο το ξίφος με το ζωνάρι, το φλασκί και το πουγκί με τα πολύτιμα χρυσά νομίσματα. Ήταν η πληρωμή μιας μεγάλης περιόδου εργασίας, περίπου οκτώ από αυτούς που σήμερα αποκαλούμε μήνες. Είναι νομίσματα κομμένα επί τούτου. Στη μια όψη υπάρχει ένας αετός με ανοιχτά φτερά κι ένας λαγός, ενώ στην άλλη ένας κάβουρας κι ένα ψάρι. Καθένα ζυγίζει 1,74 γραμμάρια χρυσού, που περιλαμβάνει επίσης την ημερήσια μερίδα σιταριού, διότι τους τελευταίους μήνες στον Ακράγαντα ήταν ευκολότερο να βρεις χρυσό για να λιώσεις παρά σιτάρι, και ισοδυναμεί με έξι μέρες πληρωμής. Στο πουγκί του Καλέβα υπάρχουν τριάντα οκτώ τέτοια νομίσματα. Σε οκτώ μήνες πολιορκίας ξόδεψε μόλις δύο σε κρασί κι εταίρες. Με τον εχθρό προ 12

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 13

των πυλών, δεν έχεις πολύ χρόνο για απραξία και διασκέδαση. Τώρα είναι μέσα στη στοά, ξανάβαλε τα κάγκελα στη θέση τους. Περπατάει σκυφτός στο σκοτάδι, πρέπει να κάνει είκοσι βήματα ευθεία, μετά να στρίψει δεξιά και να προχωρήσει πέντε βήματα, κατόπιν να στραφεί αριστερά και να συνεχίσει όλο μπροστά. Μα αυτό δεν είναι πια υπόγεια στοά, αλλά ένας διάδρομος αρκετά ψηλός και κάπως κατηφορικά σκαμμένος στον τόφο, φωτισμένος ανά διαστήματα από πυρσούς στερεωμένους στον τοίχο. Τριακόσια βήματα πιο πέρα υπάρχει μια μικρή δεξαμενή, σαν πισίνα, που χρησιμεύει για το φιλτράρισμα των νερών. Αφήνει κάτω την τήβεννο, τα υποδήματα, το ξίφος, το σάκο, το φλασκί και βουτάει μέσα. Το νερό είναι πάρα πολύ δροσερό, ανακουφίζεται στη στιγμή. Πλένεται επιμελώς, ωσότου σιγουρευτεί ότι εξαφάνισε κάθε ίχνος αίματος. ξαναντύνεται, εξάλλου θα στεγνώσει περπατώντας. Έχει δρόμο να κάνει. Βέβαια θα ήταν καλύτερα αν μπορούσε να δει ένα κομματάκι ουρανό. Στα δέκα χρόνια που ήταν μισθοφόρος έμαθε αρκετά βασικά πράγματα για να επιβιώνει, όπως το να βρίσκει τον προσανατολισμό του με τη βοήθεια των άστρων. Εντούτοις, δεν τρομάζει καθόλου, έχει την παράλογη βεβαιότητα πως με κάποιον τρόπο θα κατορθώσει να βρει τον σωστό δρόμο ώστε να βγει από το λαβύρινθο. 13

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 14

Κάπου αντιλαμβάνεται πως άφησε πίσω του τον τελευταίο πυρσό. Θα μπορούσε να χαθεί στο σκοτάδι. Οπισθοχωρεί, βγάζει τον πυρσό από τον τοίχο και ξαναρχίζει την πορεία του. Τώρα αναγκάζεται να προχωρήσει διπλωμένος στα δύο, είναι κατάκοπος. Παρ’ όλα αυτά, δεν θέλει να σταματήσει, αισθάνεται πως αν καθόταν να ξεκουραστεί λίγα λεπτά, θα κατέρρεε. Μπροστά του χοροπηδούν ποντίκια χοντρά σαν γάτες, συχνά το μέτωπό του αγγίζει αποκοιμισμένες νυχτερίδες που κρέμονται από το θόλο. Έπειτα, η στοά ξαφνικά διακλαδίζεται. Ο Καλέβας ξέρει ότι πρέπει να πάρει μια απόφαση από την οποία θα εξαρτηθεί η ζωή του. Μια επιλογή που δεν επιτρέπει λάθη. Κλείνει τα μάτια, επικαλείται εκείνο το ζωώδες ένστικτο που τόσες φορές τον έσωσε. Τίποτα, καμιά συμβουλή δεν έρχεται από μέσα του, πρέπει να αφεθεί στην τύχη. ξανανοίγει τα μάτια και παίρνει τη στοά από τα αριστερά. Μετά από καμιά εικοσαριά βήματα αισθάνεται πως κάτι δεν πάει καλά, αλλά δεν ξέρει τι. Στέκεται, συλλογίζεται. Ένα ποντίκι περνάει ξυστά από τα πόδια του. Τώρα κατάλαβε. Σε αυτή τη στοά δεν υπάρχουν νυχτερίδες. Τι μπορεί να σημαίνει; Συλλογίζεται λίγο ακόμα και τελικά δίνει τη μοναδική πιθανή απάντηση. Η στοά που άρχισε να διασχίζει σε στέλνει πίσω προς τις εσωτερικές στοές, που οδηγούν στην καρδιά του υδρευτικού συστήματος, και όχι προς μία από τις τόσες κρυφές 14

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 15

εισόδους. Για να βγουν έξω οι νυχτερίδες, θα έπρεπε να κάνουν μια πολύ μεγάλη πτήση. Γυρίζει πίσω, ξαναπαίρνει το δρόμο μέσα στη στοά από τα δεξιά. Όσο προχωρά σιγά σιγά, παρατηρεί ότι οι κρεμασμένες νυχτερίδες είναι όλο και περισσότερες. Αφού περπάτησε ατελείωτα, νιώθει να αναπνέει έναν διαφορετικό αέρα. Η βαριά μυρωδιά κλεισούρας και μούχλας εξαφανίστηκε σχεδόν εντελώς, αντικαταστάθηκε από ένα ελαφρύ, μακρινό άρωμα χώματος και υγρού χόρτου. Ανοίγει τα ρουθούνια όσο μπορεί, εισπνέει βαθιά. Όχι, δεν κάνει λάθος. Επιταχύνει το βήμα και ξάφνου εμφανίζεται μπροστά του η έξοδος που με τόση λαχτάρα περίμενε, κρυμμένη απέξω από μεγάλους άγριους θάμνους. Τα κατάφερε! Με όσες δυνάμεις του απέμειναν προσπαθεί να ανοίξει με το ξίφος ένα πέρασμα ανάμεσα σε κλαδιά. Επιτέλους βγαίνει. Πολύ γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι έχει βγει πέρα από τα τείχη. Βρίσκεται πάνω στο αντέρεισμα ενός λόφου, που μοιάζει με χαυλιόδοντα. Η νύχτα είναι φωτεινή, όχι όμως αρκετά ώστε να επιτρέψει μια ασφαλή κατάβαση. Καλύτερα να περιμένει την αυγή. Εξάλλου τώρα πια κανείς δεν τον καταδιώκει. Κοιτάζει τα αστέρια στον ουρανό, προσανατολίζεται. Γνωρίζει τη διαδρομή που πρέπει να κάνει για να φτάσει στην αγορά, στη θάλασσα και να ανακατευτεί με τους εμπόρους. Μένουν περίπου τρεις ώρες ώς το χάραμα. Τώρα στ’ α15

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 16

λήθεια μπορεί να ξεκουραστεί. Δεν είναι δυνατόν όμως να κοιμηθεί στο ύπαιθρο, κάνει πολύ κρύο. ξαναμπαίνει στη στοά. Κάθεται χάμω, ακουμπάει την πλάτη στον τοίχο, βγάζει τα υποδήματα που τον χτυπάνε και αποκοιμιέται. Τον ξυπνάει το πρώτο φως που διεισδύει ανάμεσα από τα πυκνά φύλλα των άγριων θάμνων. Πρέπει να ξαναρχίσει αμέσως την πορεία του. Σηκώνεται, αλλά χωρίς τα υποδήματα αυτή τη φορά, τα πόδια του πονούν ακόμη. Για να βγει από τη στοά, με τα χέρια παραμερίζει τα κλαδιά και προχωράει με το αριστερό πόδι. ξαφνικά αντιλαμβάνεται μια φρικτή σουβλιά κάτω από το πέλμα. Ήταν σίγουρα δάγκωμα. Αλλά από τι; Καθισμένος έξω στο έδαφος, καταφέρνει να δει την πληγή. Τον δάγκωσε μια οχιά, αναγνωρίζει αμέσως τα τρία στίγματα των δοντιών της. ξέρει πως τα δαγκώματα οχιάς είναι σπάνια το χειμώνα, ωστόσο το αποτέλεσμα είναι σχεδόν πάντα θανάσιμο. Ο Καλέβας δεν χάνει το κουράγιο του, είναι θαρραλέος. Με τη ζώνη του ξίφους σφίγγει όσο περισσότερο γίνεται το πόδι λίγο πάνω από το γόνατο, χαράζει βαθιά με το ξίφος καθένα από τα τρία μικροσποπικά στίγματα, αφήνει το αίμα να τρέξει ποτάμι. Μετά από λίγο σκίζει ένα κομμάτι από την τήβεννο και δένει την πληγή. Όπως και να εξελιχθούν τα πράγματα, είναι βέβαιο ότι για την ώρα δεν μπορεί να μετακινηθεί από εκεί. Ο Καλέβας πεθαίνει ύστερα από τρεις μέρες ψυ16

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 17

χορραγήματος. Μες στο παραλήρημα, το τελευταίο πράγμα που κάνει είναι να σηκωθεί όρθιος, να ανοίξει το πουγκί με τα χρυσά νομίσματα και να τα εκσφενδονίσει μακριά. Στη συνέχεια πέφτει κάτω από το αντέρεισμα.

17 2 – Το νόμισμα του Ακράγαντα

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 18

ΔΥΟ

Ο χωρικός και ο γιατρός

γιατρός της Βιγκάτα, ο δόκτωρ Στέφανο Τζιμπιλάρο, όπως πάντα, ανοίγει τα μάτια του στις τέσσερις το πρωί, τεντώνεται και σηκώνεται από το κρεβάτι προσεκτικά για να μην ξυπνήσει τη γυναίκα του, την Ντοντό. Αν και είναι βέβαιο πως δεν θα ξυπνούσε ούτε με κανονιές. Καλύτερα όμως να μη δοκιμάσει. Πηγαίνει αμέσως στην κουζίνα να πιει τον καφέ από το προηγούμενο βράδυ που είχε μείνει ζεστός μέσα σε μια ειδική κεραμική καφετιέρα. Στο κάτω μέρος της έχει μια εσοχή με ένα αναμμένο κεράκι για να κρατάει ζεστό τον καφέ. Σήμερα, 20 Δεκεμβρίου του 1909, κλείνει τα πενήντα. Αλλά γι’ αυτόν είναι μέρα εργασίας όπως οποιαδήποτε άλλη. Ή, μάλλον, η μοναδική διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι πρέπει να είναι ακριβής στην ώρα του γεύματος και όχι καθυστερημένος όπως συμβαίνει συχνά, αφού το πρωί θα φτάσει από το Παλέρμο, όπου σπουδάζει ιατρική, ο μοναχογιός τους Μικέλε για να γιορτάσουν τα γενέθλια του πατέρα. Θα φέρει τα καθιερωμέ18

κοινοτικός

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 19

να έξι κανόλι από το βραβευμένο ελβετικοπαλερμιτάνικο ζαχαροπλαστείο, τα οποία σίγουρα θα του προκαλέσουν τη γνωστή ξινίλα. Ανοίγει διάπλατα το παράθυρο του μπάνιου. Έναστρη νύχτα, μα παγερή. Κοιτάζεται στον καθρέφτη. Και ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του υποκύπτει σε μια στιγμή ματαιότητας. Λοιπόν, για πενηντάρης δεν είναι καθόλου άσχημα. Απεναντίας. Θα μπορούσε και να κρύψει μερικά χρονάκια. Και ως καλός γιατρός που είναι, ξέρει πως έχει ακόμα μέσα του όλα τα όργανα στη θέση τους, χωρίς ενοχλήσεις. Με το ψαλιδάκι κόβει τις άκρες από τα μουστάκια του.

Ίσως και ο εξηντάχρονος Κόζιμο Καμαρότα ξυπνάει στις τέσσερις. Θέλει πέντε λεπτά για να πλυθεί στο πηγάδι έξω από το σπιτάκι όπου ζει μόνος αφότου η γυναίκα του η Νουντσιάτα πέθανε πριν δεκαπέντε χρόνια, ο γιος του ο Πιτρίνο είναι στη φυλακή για φόνο και η κόρη του η Ροζαλία είναι υπηρέτρια στο σπίτι του κυρίου Σκοτσάρι. Αφού βάλει σε μια πετσέτα μισή φραντζόλα ζυμωτό ψωμί κι ένα σφιχτό αυγό και αρπάξει την τσάπα, ξεκινάει κουτσαίνοντας προς το σταυροδρόμι της Κομαρέλα όπου τον περιμένει με το μουλάρι ο Ντόνιο Πρέστια. Κουτσαίνει γιατί, πριν είκοσι χρόνια, ενώ έσκαβε στο κτήμα του μαρκησίου Λαουρεντάνο, ζαλίστηκε λί19

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 20

γο από τον δυνατό ήλιο κι έδωσε ένα γερό χτύπημα με την τσάπα στο αριστερό πόδι, που παραλίγο να το κόψει τελείως. Για να σταματήσει το αίμα, έβαλε πάνω στην πληγή το δέρμα ενός φιδιού και μετά το έδεσε με ένα κομμάτι από το πουκάμισο. Όπως και να ήταν, μια βδομάδα μετά, το πόδι όχι μόνο δεν θεραπεύτηκε αλλά είχε γίνει μοβ και χοντρό σαν φουσκωτό ψωμί. Δεν μπορούσε πια να μετακινηθεί από το κρεβάτι. Έστειλε λοιπόν τον γιο του, που τότε δεν είχε διαπράξει ακόμα το φόνο, να φωνάξει τον κοινοτικό γιατρό, τον Γκάσπανο Τζουφρίντα. Ο κακομοίρης είχε γεράσει πολύ για να τριγυρνάει στις εξοχές και να φροντίζει τους αρρώστους. Μόλις ο γιατρός Τζουφρίντα έβγαλε τον επίδεσμο και είδε την πληγή, άρχισε να φωνάζει ότι το πόδι έπαθε γάγγραινα και δεν υπήρχε πλέον θεραπεία παρά μόνο να το ακρωτηριάσουν αμέσως. «Τι πάει να πει “ακρωτηριάζω”;» ρώτησε ο Κόζιμο. «Σημαίνει να σας το κόψουμε μέχρι το γόνατο», απάντησε ο γιατρός. Έφυγε δίνοντάς του ραντεβού το επόμενο πρωί στο ιατρείο για να του κάνει την επέμβαση. Όμως ένας αγρότης χωρίς πόδι δεν είναι πια αγρότης. Είναι δέντρο χωρίς ρίζες. Παρ’ όλα αυτά, ένα ξερό δέντρο τουλάχιστον δίνει ξύλα για κάψιμο. Ένας αγρότης χωρίς πόδι είναι άχρηστος, δεν χρησιμεύει σε τίποτα, ούτε καν για λίπασμα. 20

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 21

Στην αρχή σκέφτηκε να πέσει στο πηγάδι και να πνιγεί, ύστερα θυμήθηκε ότι στο χωριό ήταν ένας άλλος τριαντάρης γιατρός ονόματι Στέφανο Τζιμπιλάρο. Τον πήγαν στον γιατρό το ίδιο εκείνο απόγευμα, αφού δανείστηκαν το γάιδαρο ενός γείτονα. Τελικά, ο γιατρός Τζιμπιλάρο όχι μόνο δεν έκοψε το πόδι, αλλά το θεράπευσε σε έναν μήνα, έστω και αν έμεινε λιγάκι δύσκαμπτο. Και στο τέλος δεν θέλησε ούτε να πληρωθεί.

Μετά από μιάμιση ώρα με το άλογο, ο γιατρός βγαίνει από το αγροτικό μονοπάτι και παίρνει έναν κατσικόδρομο, στο βάθος του οποίου υπήρχε ένα αγροτικό σπιτάκι, των Κουζουμάνο. Πρέπει να επισκεφθεί τη σαραντάχρονη Αμάλια, ανύπαντρη μητέρα με τρεις κόρες, που ζουν στο χωριό ασκώντας το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου. Είναι όμως αφοσιωμένες και στοργικές κόρες, γι’ αυτό ανά εβδομάδα η καθεμιά με τη σειρά της περνάει για να φροντίσει τη μητέρα τους, η οποία έχει καταντήσει σκελετός, η αρρώστια τη διέλυσε. Η Άγκατα, η μικρότερη δεκαοκτάχρονη κόρη, είναι στο αλώνι, ουσιαστικά γυμνή, και πλένεται με νερό από μια λεκάνη. Του χαμογελάει. «Πώς είναι η μητέρα σου;» «Χειρότερα απ’ ό,τι συνήθως. Απόψε υπέφερε διαρκώς από τους πόνους». 21

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 22

Μπαίνει στο σπίτι. Η Άγκατα τον ακολουθεί έτσι όπως είναι, με τα εσώρουχα και το στήθος γυμνό. Η Αμάλια, όπως βλέπει τον γιατρό να σκύβει πάνω από το κρεβάτι, τον αναγνωρίζει και του αρπάζει το μπράτσο. «Κάνε μου την ένεση!» τον εκλιπαρεί με πολύ σιγανή φωνή. Ο γιατρός τραβιέται, ανοίγει το βαλιτσάκι που τοποθέτησε στο τραπέζι, προετοιμάζει τη σύριγγα για τη μορφίνη. Μια υπερβολική δόση, έτσι κι αλλιώς... Η Άγκατα τον συνοδεύει έξω. Ενώ ο γιατρός ετοιμάζεται να ανέβει στο άλογο, πιάνει το χέρι του και το φιλάει. «Ευχαριστώ...» Ύστερα παίρνει το χέρι του γιατρού και το ακουμπάει στο γυμνό της στήθος. «Αν θέλετε...» Ο γιατρός δεν απαντάει, της χαμογελάει, ανεβαίνει στο άλογο και φεύγει.

Από το σταυροδρόμι της Κομαρέλα μέχρι το Σπερόνε, ο Κόζιμο και ο Ντόνιο έκαναν δύο ώρες με το μουλάρι. Η γη αυτή* λέγεται έτσι γιατί βρίσκεται ακριβώς κάτω από ένα είδος αντερείσματος που προεξέχει από το βουνό του Κάσαρο, το οποίο αποτελεί το όριο ανάμε* Εννοεί το Sperone που σημαίνει «αντέρεισμα». (Σ.τ.Μ.) 22

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 23

σα στη Βιγκάτα και στο Τζιρτζέντι. Κάποτε, την εποχή των Ελλήνων, ήταν μεγάλη πόλη και λεγόταν Ακράγας. Η γη ανήκει στο φέουδο του βαρόνου Λοντούκα και διασχίζεται από έναν αγροτικό δρόμο που οδηγεί σε δύο σπίτια χωρικών. Όλα τα διπλανά εδάφη ανήκουν στο Τζιρτζέντι. Δεν περνούν ούτε πέντε λεπτά και παρουσιάζεται ο Ερνέστο. Είναι ένας σαραντάρης που χαμογελάει πάντα, ίσως γιατί μια μύγα κάθεται στη μύτη του. Τώρα η ομάδα συμπληρώθηκε, μπορούν να αρχίσουν το σκάψιμο. Εδώ και μια βδομάδα που δουλεύουν, δεν έκαναν τίποτα σπουδαίο. Η γη δεν καλλιεργήθηκε ποτέ για πολλά χρόνια και ποιος ξέρει γιατί ο βαρόνος θέλησε να το κάνει τώρα. Οι σβόλοι του χώματος είναι τόσο σκληροί ώστε η τσάπα φτάνει μόνο ώς την επιφάνεια όπου η γη είναι υγρή από το βρόχινο νερό, αλλά αμέσως από κάτω είναι ξερή, συμπαγής σαν πέτρα. Πρέπει να διαλύσεις την πλάτη σου για να τη σκάψεις. Κάποια στιγμή, ύστερα από μια ώρα, ο Κόζιμο αναποδογυρίζει έναν σβόλο τόσο μεγάλο που αποφασίζει να τον σπάσει στα δύο με μια τσαπιά. Όταν ο σβόλος ανοίγει, διακρίνει μέσα του κάτι να στραφταλίζει εξαιτίας του ήλιου που ήταν πια ψηλά. Σκύβει και αρπάζει το λαμπερό αντικείμενο. Είναι ένα τοσοδούλικο νόμισμα, πολύ μικρό, και φαίνεται πως είναι χρυσό. Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος είναι καλυμμένο με πετρωμένο χώμα, σκληρό σχεδόν 23

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 24

σαν μέταλλο. Το βάζει στην τσέπη του δίχως να πει τίποτα ούτε στον Ντόνιο ούτε στον Ερνέστο και συνεχίζει να σκάβει. Μετά από ένα τέταρτο παρατάει την τσάπα και με το χέρι στην κοιλιά τρέχει πίσω από έναν μεγάλο θάμνο. «Τι έχεις;» τον ρωτάει ο Ντόνιο. «Μου έρχεται διάρροια». Ενώ κάνει την ανάγκη του, καθαρίζει και το νόμισμα με το σάλιο του και το σκουπίζει με το πουκάμισο. Γυρίζει στη δουλειά. Δεν περνάνε δέκα λεπτά και το ξανασκάει πίσω από το θάμνο. «Παιδιά, με έπιασε για τα καλά!» «Βάλε μια τάπα!» του φωνάζει γελώντας ο Ερνέστο. Τώρα επιτέλους το νόμισμα λαμποκοπά. Θα το χαρίσει στον γιατρό Τζιμπιλάρο που διαρκώς παρακαλεί τους χωρικούς αν βρουν αρχαία νομίσματα στο έδαφος, είναι διατεθειμένος να τα αγοράσει πληρώνοντας καλά. Ο γιατρός έχει ήδη πολλά τέτοια νομίσματα, ελληνικά, ρωμαϊκά, ισπανικά, γαλλικά, βουρβονικά, αλλά πάντα θέλει και άλλα, δεν του φτάνουν ποτέ. Όπως και να ’ναι, δεν θα δεχτεί δεκάρα ως αντάλλαγμα, είναι η πληρωμή για εκείνη τη φορά που δεν του έκοψε το πόδι.

Ο γιατρός Τζιμπιλάρο πρέπει να επισκεφτεί τον τελευταίο ασθενή, τον Ταλαρίτα, που ζει σε ένα σπιτάκι ακρι24

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 25

βώς στα σύνορα ανάμεσα στη Βιγκάτα και στο Τζιρτζέντι, στην περιοχή του Σπερόνε. Κοιτάζει το ρολόι. Ναι, θα τα καταφέρει να επιστρέψει σπίτι για το γεύμα, δεν θα χρειαστεί να διαπληκτιστεί με την Ντοντό. Η επίσκεψη στον Σιμόνε Ταλαρίτα που είναι ένα είδος συλλέκτη ασθενειών, από χρόνια βρογχίτιδα μέχρι ελονοσία, από κίρρωση μέχρι φλεβίτιδα, διαρκεί μισή ωρίτσα. Μετά παίρνει επιτέλους το αγροτικό μονοπάτι που ένα μέρος του περνάει από το φέουδο του βαρόνου Λοντούκα. Είναι ο συντομότερος δρόμος για να γυρίσει στη Βιγκάτα. Σε λίγο βλέπει τρεις χωρικούς να σκάβουν. Οι χωρικοί επίσης τον είδαν και σταμάτησαν να δουλεύουν. Έτρεξαν να σταθούν στη σειρά, στην άκρη του μονοπατιού, σαν να έπρεπε να τους επιθεωρήσει. Όταν τους πλησιάζει, και οι τρεις τους βγάζουν τις τραγιάσκες. «Σας υποβάλλουμε τα σέβη μας». «Καλημέρα», λέει ο γιατρός προσπερνώντας. ξαφνικά μια φωνή τον σταματάει. «Γιατρέ, περιμένετε!» Σταματάει το άλογο, γυρίζει, αναγνωρίζει ποιος μίλησε. Είναι ο Κόζιμο Καμαρότα, του οποίου είχε σώσει το πόδι πριν πολλά χρόνια. Ο Κόζιμο πλησιάζει χαμογελώντας. Οι σύντροφοί του τον ακολουθούν με περιέργεια. «Τι συμβαίνει;» ρωτάει ο γιατρός. 25

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 26

Δεν θα ήθελε να χάσει χρόνο, τα λεπτά του είναι μετρημένα. «Έχω κάτι που θέλω να σας χαρίσω», λέει ο Κόζιμο. Και βάζει το χέρι στην τσέπη.

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 27

ΤΡΙΑ

Ο σεισμός

χιλιάδες τριακόσια δεκατέσσερα χρόνια μετά τον Ακράγαντα, μια άλλη σικελική πόλη καταστρέφεται από τα θεμέλια. Αυτή τη φορά όμως τα αίτια είναι φυσικά. Η Μεσίνα αρχίζει να πεθαίνει στις 5.20 το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου του 1908. Το ψυχορράγημά της διαρκεί τριάντα δύο λεπτά της αιωνιότητας. Τη χαριστική βολή τη δίνει ένα γιγαντιαίο κύμα, ένα τσουνάμι όπως λένε σήμερα, το οποίο σαρώνει το λιμάνι και τους παραθαλάσσιους δρόμους. Αργότερα θα μάθουμε πως επρόκειτο για τον πιο καταστροφικό σεισμό που συνέβη στην Ιταλία, μεγαλύτερης διάρκειας από εκείνον που δύο χρόνια πριν είχε ισοπεδώσει το Σαν Φρανσίσκο. Το επίκεντρο εντοπίσθηκε στη θάλασσα, ανάμεσα σε Μεσίνα και Ρέτζο Καλάμπρια – όντως, και αυτή η πόλη υπέστη βαρύτατες ζημιές και είχε σημαντικές ανθρώπινες απώλειες. Στο τέλος, οι νεκροί που στάθηκε δυνατό να μετρηθούν θα φτάσουν περίπου τους 120.000. Ωστόσο, θα μπορούσαν να ανέλθουν σε πολύ περισσότερους αν ο ρωσικός στόλος της Βαλτικής, που εκείνες τις μέρες διέσχιζε τη Μεσόγειο για ένα εκπαιδευτικό ύο

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 28

ταξίδι των ναυτικών δοκίμων, δεν είχε βρεθεί αγκυροβολημένος ανοιχτά της Αουγκούστα τη στιγμή του σεισμού. Ο ναύαρχος Λιτβίνοφ, ο διοικητής του στόλου, που περιλαμβάνει τα θωρηκτά «Σλάβα» και «Τσεζάρεβιτς», τα καταδρομικά «Μακάροφ» και «Μπογκάτιρ», τις κανονιοφόρους «Τζιλγιάκ» και «Κορέετς», ζητάει αμέσως εξουσιοδότηση από τους ανωτέρους του στη Ρωσία να κατευθυνθεί στον τόπο της καταστροφής για να προσφέρει βοήθεια. Εκείνη την εποχή οι σχέσεις Ιταλίας και Ρωσίας είναι άριστες, ο Βιτόριο Εμανουέλε πήγε να συναντήσει τον Τσάρο με τη συνοδεία του ιταλικού στόλου, ο Τσάρος θέλησε να δει τα πειράματα που έκανε ο Μαρκόνι πάνω στο καταδρομικό «Κάρλο Αλμπέρτο». Επιπλέον, οι δύο μονάρχες έχουν μια κοινή αγάπη, τη συλλογή νομισμάτων. Ο Τσάρος σπεύδει να ανταποδώσει ερχόμενος στην Ιταλία. Ακόμη, ιταλικά και ρωσικά πολεμικά πλοία συνηθίζουν να ανταλλάζουν ευγενικές επισκέψεις. Λαμβάνει τη θετική απάντηση στις 9 το βράδυ της ίδιας ημέρας. Διατάζει λοιπόν αμέσως να αποπλεύσουν προς τη Μεσίνα· τη γνωρίζει πολύ καλά γιατί την είχε ήδη επισκεφθεί. Διαισθάνθηκε τον αφανισμό των ζωών και τις τεράστιες υλικές καταστροφές μπροστά στα οποία θα βρεθεί τη στιγμή της αποβίβασης. Γι’ αυτό, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού με τις μηχανές να δουλεύουν στο φουλ, συγκεντρώνει στη γέφυρα όλους τους κυβερνή28

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 29

τες των πλοίων και οργανώνει αξιοθαύμαστα τις ενισχύσεις, υποδιαιρώντας τους τρεις χιλιάδες άνδρες σε πολλές ομάδες και αναθέτοντας στην καθεμία από μια ορισμένη αποστολή. Υπάρχει εκείνη που θα στήσει στρατιωτικά νοσοκομεία και θα φροντίσει τους τραυματίες, μια δεύτερη που θα μεταφέρει τους πιο βαριά πληγωμένους στο κατάστρωμα, μια τρίτη που θα ασχοληθεί με τη συγκέντρωση των τραυματιών που αδυνατούν να κινηθούν, μια τέταρτη που θα προσφέρει βοήθεια και παρηγοριά στους επιζήσαντες... Επικεφαλής της ιατρικής ομάδας θα είναι ο γιατρός Αλεξάντερ Μπαντζ, πασίγνωστος για τις αποστολές του στον Πόλο και για το θάρρος που επέδειξε κατά την πολιορκία του Πορτ Άρθουρ, κάτω από τους αδυσώπητους κανονιοβολισμούς των Ιαπώνων. Όμως, σε έναν μεγάλο αριθμό μικρών ομάδων ο Λιτβίνοφ προορίζει μια ειδική αποστολή: να ανασύρουν τους ζωντανούς που θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια. Απαιτείται επιδεξιότητα, ταχύτητα στις αποφάσεις, πρακτικό πνεύμα. Πλάι σε κάθε υποπλοίαρχο, που θα διοικεί αυτές τις τελευταίες ομάδες –αποτελούμενες μόνο από τέσσερις άνδρες, αλλά εφοδιασμένους με όλα τα απαραίτητα, αξίνες, φτυάρια, τσάπες, σχοινιά, τροχαλίες και φορεία–, ο ναύαρχος τοποθετεί έναν δόκιμο με πτυχίο μηχανικού. Οι συμβουλές του μπορεί να αποβούν χρήσιμες. Τελικά ο Λιτβίνοφ ορίζει μια δεκαριά ένοπλες περιπολίες, με τρεις άνδρες η καθεμία, στις οποίες αναθέτει 29

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 30

μια αποστολή όχι βέβαια ευχάριστη: να εκτελέσουν όλους τους πλιατσικολόγους που πιάνουν να κλέβουν μες στα ερείπια. Έτσι, στις επτά του πρωινού της 29ης Δεκεμβρίου ο στόλος εμφανίζεται μπροστά στα ερείπια του λιμανιού και από τα πλοία που φέρουν την μπλε σημαία με το σταυρό του τσαρικού ναυτικού ρίχνονται στη θάλασσα οι λέμβοι. Καθένας από τους τρεις χιλιάδες ναύτες που στοιβάζονται εκεί μέσα, γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να κάνει μόλις πατήσει πόδι στη στεριά. Φυσικά, στον τόπο της καταστροφής σύντομα θα σπεύσουν και άλλες ενισχύσεις, όπως οι ναυτικοί και οι δόκιμοι μερικών πολεμικών πλοίων του αγγλικού ναυτικού. Θα μείνουν τόσο απορημένοι κι έκπληκτοι από την ικανότητα των τσαρικών πληρωμάτων, ώστε ορισμένοι Άγγλοι δόκιμοι θα τεθούν υπό τις διαταγές των Ρώσων υποπλοιάρχων που διοικούν τις μικρές διασωστικές ομάδες, οι οποίες δουλεύουν μέρα νύχτα. Οι Ιταλοί και ξένοι δημοσιογράφοι στέλνουν ιδιαίτερα εγκωμιαστικά ρεπορτάζ για αυτές τις σωστικές ομάδες απεγκλωβισμού. Πράγματι, στο τέλος θα υπολογιστεί ότι κάθε ομάδα ανέσυρε μέσα από τα ερείπια έναν άνθρωπο κάθε ώρα. Σύμβολο και θρύλος αυτών των ηρωικών διασωστών (που θα χάσουν τρεις άνδρες) θα γίνει ο αρχικανονιέρης Πολούκιν, αληθινός μασίστας, ικανός να σηκώνει μόνος του πέτρινους όγκους και δοκάρια. 30

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 31

Σε μια τόσο κολοσσιαία τραγωδία είναι αναρίθμητες οι προσωπικές τραγωδίες. Ανάμεσά τους μία ξαναφέρνει στο προσκήνιο το νόμισμα του Ακράγαντα. Ο Κάρλο Ντεμαρία, δικηγόρος και πρόεδρος μιας μεγάλης εταιρείας εισαγωγών κι εξαγωγών, είναι άνδρας με υπόληψη στην κοινωνία της Μεσίνα. Παντρεμένος, έχει μια κόρη έξι χρόνων, την Κατερίνα, και ζει σε μια χαριτωμένη μικρή βίλα που περιβάλλεται από έναν κηπάκο. Στις 5.20 το πρωί εκείνης της 28ης Δεκεμβρίου ανεβαίνει στο άλογο για να μεταβεί σε ένα κοντινό χωριό όπου πρέπει να διεκπεραιώσει μια υπόθεση. Η σφοδρότητα της σεισμικής δόνησης τον ρίχνει κάτω από το άλογο και μένει για λίγο ζαλισμένος. Όταν ξανασηκώνεται, η βιλίτσα είναι ένας άμορφος σωρός από ερείπια. Γύρω του ακούγεται ένας τεράστιος θόρυβος σπιτιών που καταρρέουν και μια τόσο πυκνή ομίχλη που δεν διακρίνεις τίποτα. Δεν είναι ομίχλη, μα η σκόνη που σηκώνεται από τα κατεστραμμένα κτήρια. Ωστόσο, ο Κάρλο κατόρθωσε ούτως ή άλλως να ανέβει στο σωρό των ερειπίων και από εκεί πάνω φωνάζει δυνατά τη γυναίκα και την κόρη του. Από μια αχανή απόσταση ακούει τη φωνή της μικρής Κατερίνας. Αρχίζει να φωνάζει βοήθεια, αλλά οι περαστικοί μοιάζουν να μην τον ακούνε, ή περιφέρονται χαμένοι, ή τρέχουν βουλώνοντας τα αυτιά τους. Ο Κάρλο σκάβει με τα χέρια. Του παίρνει τέσσερις ώρες προτού αντιληφθεί ότι μόνος του δεν θα κατορθώσει τίποτα. Τότε τρέχει στο Δημαρχείο που δεν 31

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 32

υπάρχει πια. Εκεί κοντά βρίσκει τον αντιδήμαρχο και ορισμένους δημοτικούς συμβούλους. Καταφέρνει να εξασφαλίσει μια φρουρά και δύο φτυάρια. Σκάβουν όλη μέρα, χωρίς αξιόλογες προόδους. Όταν βραδιάζει, η φρουρά, εξαντλημένη, φεύγει. Ωθούμενος από τη δύναμη της απόγνωσης, ο Κάρλο σκάβει όλη τη νύχτα. Το επόμενο πρωί διακρίνει στα ανοιχτά τα πολεμικά πλοία που πλησιάζουν. Αναγνωρίζει τα λάβαρα: ανήκουν στο ρωσικό πολεμικό ναυτικό. Παρατάει τη δουλειά και τρέχει στον αδελφικό του φίλο, τον Σαβαστάνο, που έχει το αξίωμα του προξένου της Ρωσίας στη Μεσίνα. Θέλει να τον συνοδεύσει για να τον συστήσει στους διασώστες. Έτσι μαθαίνει πως ο Σαβαστάνο και όλη του η οικογένεια είναι σίγουρα νεκροί. Τότε σπεύδει στο λιμάνι και, μιλώντας γαλλικά, παριστάνει πως είναι ο Ρώσος πρόξενος στους ναυτικούς της πρώτης λέμβου που βλέπει να φτάνει. Είναι τυχερός: σε εκείνη τη λέμβο είναι μια διασωστική ομάδα απεγκλωβισμού. Ύστερα από τρεις ώρες, οι Ρώσοι μεταφέρουν σώα τη μικρή Κατερίνα που δεν είναι καν τραυματισμένη, ενώ για τη μητέρα της δεν μπορεί να γίνει τίποτα πια. Αλλά από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα ο Κάρλο Ντεμαρία θα πρέπει να συνεχίσει να υποκρίνεται πως είναι ο Ρώσος πρόξενος. Του ετοιμάζουν μια σκηνή, πάνω στην οποία ανεμίζει η τσαρική σημαία.

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 33

Αργά το απόγευμα την ίδια μέρα του σεισμού, ο μαρκήσιος Στέφανο Λονγκιτάνο γεμίζει μια βαλίτσα με χρήματα, βάζει στην τσέπη του κοσμήματα κι ένα αντικείμενο ανυπολόγιστης αξίας και αναχωρεί με την άμαξα από το Τζιρτζέντι, τον άλλοτε Ακράγαντα, με κατεύθυνση τη Μεσίνα. Η γυναίκα του, η Άντζελα, βρίσκεται εκεί εδώ και τρεις μέρες φιλοξενούμενη της φίλης της Ιρίνα Κροπότκινα, μιας Ρωσίδας παντρεμένης από χρόνια με τον βαρόνο Τζουμάρα. Είναι διατεθειμένος να ξοδέψει μέχρι και την τελευταία δεκάρα του προκειμένου να την εντοπίσει. Φτάνει στη Μεσίνα το απόγευμα της επόμενης μέρας. Στην είσοδο της ανύπαρκτης πια πόλης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την άμαξα και να συνεχίσει πεζός με τη βαλίτσα. Η Έπαυλη Τζουμάρα δεν υπάρχει πια. Κλαίγοντας, απελπισμένος, πάει στο Δημαρχείο. Αποτελείται πλέον από ένα τραπέζι κι έναν υπάλληλο, μπροστά στον οποίο υπάρχει μια ατελείωτη ουρά από ανθρώπους. Ενώ περιμένει τη σειρά του, ακούει πως οι Ρώσοι συνηθίζουν να κάνουν καταλόγους όλων των ανθρώπων που σώζουν. Δεν αντέχει να περιμένει περισσότερο, τον τρώει η αγωνία. Αφήνει την ουρά και τρέχει στο λιμάνι. Παρατηρεί μια σκηνή, στην είσοδο της οποίας ένα χαρτί έχει την επιγραφή: Προξενείο της Ρωσίας. Μπαίνει μέσα. 33 3 – Το νόμισμα του Ακράγαντα

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 34

«Τι θα θέλατε;» τον ρωτάει ο Ντεμαρία στο ρόλο του ψευτοπρόξενου. Ο μαρκήσιος του τα διηγείται όλα. Ο Ντεμαρία συμβουλεύεται μερικούς καταλόγους. Κατόπιν σηκώνει το βλέμμα, χαμογελάει και λέει: «Ανασύρθηκαν ζωντανοί από τα ερείπια και οι τρεις. Ο βαρόνος είναι σοβαρά τραυματισμένος, αντιθέτως οι δύο γυναίκες τραυματίστηκαν επιφανειακά. Νοσηλεύτηκαν στο κατάστρωμα του “Τσεζάρεβιτς”, της ναυαρχίδας». «Θα μπορούσα να δω τη σύζυγό μου;» ρωτάει ο μαρκήσιος. «Θα δω τι μπορώ να κάνω», απαντάει ο ψευτοπρόξενος.

Αφού συνάντησε τη γυναίκα του, ο Στέφανο Λονγκιτάνο μοιάζει τρελαμένος από τη χαρά. Θέλει να ανακαλύψει την ομάδα που ανέσυρε την Άντζελα, από τα βάθη της κόλασης, για να τη γεμίσει με λεφτά. Ο ψευτοπρόξενος τον πληροφορεί ότι ο ναύαρχος έδωσε ρητή διαταγή στα πληρώματά του να αρνηθούν, με ακλόνητη ευγένεια, τα δώρα ευγνωμοσύνης των κατοίκων. Έτσι η βαλίτσα δεν χρησίμευσε στον μαρκήσιο.

CAMILLERI_AKRAGAS DDD EIKONES final_Layout 1 05/06/2014 12:24 ΜΜ Page 35

Δύο μέρες αργότερα, η κυρία Άντζελα βγαίνει από το νοσοκομείο του πλοίου. Μα προτού αναχωρήσει πάλι με τη σύζυγό του για το Τζιρτζέντι, ο μαρκήσιος θέλει να ευχαριστήσει προσωπικά τον ναύαρχο Λιτβίνοφ. Και ως εκ θαύματος το κατορθώνει με τη μεσολάβηση του Ντεμαρία. Η συνάντηση ήταν πολύ σύντομη. Τη στιγμή που ο ναύαρχος ετοιμαζόταν να τον αποχαιρετήσει, ο μαρκήσιος βγάζει ένα κουτάκι από την τσέπη. Το ανοίγει. Μέσα έχει ένα μικρό χρυσό νόμισμα. «Είναι κάτι το απολύτως σπάνιο», εξηγεί. «Πρόκειται για ένα νόμισμα που κόπηκε στον Ακράγαντα γύρω στο 400 π.Χ., κατά την πολιορκία των Καρχηδονίων. Φαίνεται πως δεν υπάρχει άλλο του είδους του στον κόσμο». Ο Ντεμαρία γίνεται χλομός σαν κερί. Μα δεν του το είπε τόσες φορές πως ο ναύαρχος διέταξε ρητά το πλήρωμα να αρνηθεί τα δώρα των κατοίκων; Γι’ αυτό εκπλήσσεται αρκετά όταν βλέπει τον Λιτβίνοφ να δέχεται το δώρο. «Ευχαριστώ», λέει ο ναύαρχος. «Αν δεν έχετε καμιά αντίρρηση, επιτρέψτε μου να το δωρίσω στον Τσάρο μου, που είναι παθιασμένος συλλέκτης νομισμάτων». Ο μαρκήσιος υποκλίνεται. «Απεναντίας. Θα είναι πολύ μεγάλη μου τιμή».