GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 5
ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ . ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΚΑΚΑΣ . ΤΙΤΙΝΑ ΔΑΝΕΛΛΗ BAΣIΛHΣ ΔANEΛΛHΣ . ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ . ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΡΤΕΡΟΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΛΥΚΑΡΗΣ . ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΑΡΗΣ . ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΘΕΝΙΤΗΣ . ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ . ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΑΜΑΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ . ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΥΖΟΥΡΑΚΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΑΥΛΙΩΤΗΣ . ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΜΠΛΗΣ . ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ . ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
ΕΛ ΛΗΝΙΚ Α ΕΓΚ ΛΗΜΑΤΑ 4 Δεκαεννέα αστυνομικές ιστορίες
h
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 6
©
Copyright Ανδρέας Αποστολίδης – Σέργιος Γκάκας – Τιτίνα Δανέλλη – Βασίλης Δανέλλης – Αθηνά Κακούρη – Θανάσης Καρτερός – Ιερώνυμος Λύκαρης – Πέτρος Μάρκαρης – Πέτρος Μαρτινίδης – Παύλος Μεθενίτης – Ανδρέας Μιχαηλίδης – Τεύκρος Μιχαηλίδης – Αμάντα Μιχαλοπούλου – Κώστας Μουζουράκης – Αργύρης Παυλιώτης – Μανώλης Πιμπλής – Γιάννης Ράγκος – Σώτη Τριανταφύλλου – Φίλιππος Φιλίππου – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2011
Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31
e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5317-4
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 7
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ [ 9 ] ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
Ορφανό χτύπημα [ 15 ] ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη [ 43 ] ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Η θυρωρός της οδού Λεπίκ [ 81 ] ΑΜΑΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
Το χέρι που γράφει [ 97 ] ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΑΝΕΛΛΗΣ
Εις το επανιδείν, γλυκιά μου [ 121 ] ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΑΥΛΙΩΤΗΣ
Μαύροι κύκνοι [ 143 ] ΑΝΤΡΕΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Το τραγούδι του Γκαργκόιλ [ 159 ] ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ
Μαύρο κρέας [ 187 ] ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ [ 229 ]
7
Ο Έλληνας μεταφραστής
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 8
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΥΖΟΥΡΑΚΗΣ
Οπλισμένο σκυρόδεμα [ 255 ] ΤΙΤΙΝΑ ΔΑΝΕΛΛΗ
Η συμμορία των έξι [ 275 ] ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Βροχή περσείδων [ 313 ] ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΜΠΛΗΣ
Το οστεοφυλάκιο [ 341 ] ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΘΕΝΙΤΗΣ
Παιδί-φάντασμα [ 365 ] ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΛΥΚΑΡΗΣ
Face control [ 375 ] ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΚΑΚΑΣ
Αράχνες [ 413 ] ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΡΤΕΡΟΣ
Ο Σπίνος [ 451 ] ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ
Ο λύκος και η γιαγιά [ 463 ] ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΑΡΗΣ
Σε γνώριμα εδάφη [ 479 ]
8
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ [ 493 ]
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 9
Αυτή τη φορά η πρωτοβουλία δεν ήταν δική μου. Ήταν του Θανάση Καστανιώτη. «Γιατί δεν ετοιμάζεις τα Εγκλήματα νούμερο τέσσερα», μου είπε ένα απόγευμα Παρασκευής, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, με εκείνο το αινιγματικό του ύφος που ποτέ δεν κατάλαβα αν υπονοεί ερώτηση ή όχι. «Νόμιζα ότι δεν ήθελες να τα συνεχίσουμε άλλο», είπα εγώ. «Σειρά που πάει καλά δεν τη σταματάς, δεν την αλλάζεις», είπε εκείνος εν είδει αποφθέγματος. Ο Θανάσης σιχαίνεται τα αποφθέγματα, μονάχα όταν τα λένε οι άλλοι. Άλλο που δεν ήθελα. Την έχω αγαπήσει αυτή τη σειρά, μου αρέσει το διαφορετικό κάθε φορά μείγμα συγγραφέων, μου αρέσει η έκπληξη που δοκιμάζω όταν πρωτοδιαβάζω τα κείμενα, μου αρέσει η μικρή σπαζοκεφαλιά της σειράς με την οποία θα μπούνε τα διηγήματα στον τόμο. Κι όλα τα υπόλοιπα. Η ανταλλαγή απόψεων με την Ελευθερία για το ποιο διήγημα είναι το καλύτερο, η διαδικασία κατασκευής του εξωφύλλου, το πρώτο αντίτυπο που φτάνει στο γραφείο μου, οι πρώτες παρουσιάσεις στον Τύπο. Και τα σχόλια. Τα σχόλια των αναγνωστών, τα σχόλια των ίδιων των συγγραφέων. Για τα κείμενα των άλλων, εννοείται. Σειρά, λοιπόν, που πάει καλά δεν τη σταματάς, δεν την αλλάζεις. Άλλωστε η ιδέα αυτής της σειράς των Ελληνικών εγκλημάτων ενείχε, από τα σπάργανά της, την ιδέα της αλλαγής: οι μισοί περίπου συγγραφείς, αυτοί που χρόνια παλεύουν με το ιδιαίτερο αυτό λογοτεχνικό είδος, μένουν ίδιοι· οι υπόλοιποι αλλάζουν. Έτσι, για να πούμε μια φράση που άλλοι αποδίδουν στον Μπαλζάκ, άλλοι στον Λαμπεντούζα κι άλλοι σε μια δεκαριά ακόμα κλασικούς συγ-
9
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 10
10
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
γραφείς, όλα πρέπει να αλλάζουν για να μείνουν όλα ίδια. Πράγμα που δημιουργεί οικειότητα αλλά όχι βαρεμάρα. Οι σταθεροί, επομένως, ήταν κι αυτή τη φορά δεδομένοι: η Αθηνά Κακούρη και η Τιτίνα Δανέλλη, από τις κυρίες· οι Ανδρέας Αποστολίδης, Σέργιος Γκάκας, Πέτρος Μάρκαρης, Πέτρος Μαρτινίδης, Τεύκρος Μιχαηλίδης και Φίλιππος Φιλίππου από τους κυρίους. Συνοδοιπόροι, οι περισσότεροι, από την πρώτη κιόλας σειρά, και συνένοχοι. Που εξακολουθούν να εγκληματούν ανενόχλητοι, όπως ανενόχλητοι εξακολουθούν να εγκληματούν (κάπως διαφορετικά, είναι η αλήθεια) τόσοι και τόσοι σε αυτή τη χώρα. Οι υπόλοιποι βρέθηκαν γρήγορα. Διότι τη σειρά δεν αγάπησαν μόνο οι αναγνώστες, αγάπησαν και αρκετοί συγγραφείς. Η σκέψη να προτείνω στη Σώτη Τριανταφύλλου να γράψει ένα διήγημα τριγυρνούσε στο μυαλό μου πολύ καιρό, ήδη από τα προηγούμενα Εγκλήματα. Της έστειλα ένα ηλεκτρονικό μήνυμα σε άψογο πληθυντικό, μου απάντησε αμέσως στον ίδιο τόνο, και λίγο καιρό μετά ήρθε το διήγημά της μαζί με το σύντομο –πιο σύντομο δε γίνεται– βιογραφικό της. Από παλιά είχα σκεφτεί και τον Αργύρη Παυλιώτη, από τους βετεράνους του είδους, που όμως δεν είχα γνωρίσει ποτέ. Η συνάντηση έγινε σε μια εκδήλωση της νέας πλην δραστήριας Εταιρείας αστυνομικών συγγραφέων. Δέχτηκε αμέσως. Ο Παύλος Μεθενίτης, από ό,τι ξέρω, δεν είχε ξαναγράψει αστυνομικό. Είχε δηλώσει την επιθυμία καιρό πριν, έτσι εύκολα μπορούσα να αποφύγω το τυπικό του πράγματος. Στον Κώστα Μουζουράκη, αντίθετα, έκανα εγώ την πρόταση: είχα την αίσθηση ότι θα μπορούσε να περάσει εύκολα από το νουάρ στο αστυνομικό – άλλωστε αυτοί οι διαχωρισμοί είναι πάντα σχετικοί, περισσότερο χρήσιμοι σε βιβλιοθηκάριους παρά σε αναγνώστες. Το έκανε, και νομίζω με επιτυχία. Ο Γιάννης Ράγκος είχε γράψει αστυνομικά, δεν είχε όμως γράψει ποτέ για τη σειρά αυτή. Μπήκε κι αυτός αμέσως στην παρέα. Πρωτοεμφανιζόμενος στη σειρά και ο Ανδρέας Μιχαηλίδης, γιος του Τεύκρου. Η παρουσία του επιβεβαιώνει ότι το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει, και όλα τα συναφή που λέγονται σε αυτές τις περιπτώσεις. Το διήγημα του Θανάση Καρτερού ήρθε στα χέρια μου κάπως
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 11
αναπάντεχα, κι ομολογώ ότι η αρχική μου έκπληξη ήταν μεγάλη. Όταν όμως διάβασα το διήγημα κατάλαβα ότι τα ιδιαίτερα εγκλήματα χρειάζονται, ίσως, και ιδιαίτερους συγγραφείς. Δική μου, αντίθετα, ήταν η πρωτοβουλία να ζητήσω από την Αμάντα Μιχαλοπούλου να επαναλάβει το προηγούμενο «αμάρτημά» της – το πρώτο της αστυνομικό διήγημα, το διήγημα που είχε γράψει για τα Εγκλήματα 2, μου είχε αρέσει πολύ, και διέβλεπα ένα σπουδαίο μέλλον για την αστυνόμο Δώρα. Το γεγονός ότι οι Βασίλης Δανέλλης και Μανώλης Πιμπλής είχαν επίσης δημοσιεύσει για πρώτη φορά διηγήματά τους σε αυτή τη σειρά, με έκανε να τους ζητήσω και δεύτερο δείγμα γραφής. Οι φανατικοί της σειράς θα μπορέσουν να διαπιστώσουν το δρόμο που έχουν στο μεταξύ διανύσει οι δύο νέοι αυτοί συγγραφείς. Όταν τα διηγήματα συγκεντρώθηκαν και είχα αρχίσει ήδη να σκέφτομαι τη σειρά με την οποία θα τα ταξινομούσα, με φώναξε ο Καστανιώτης. «Πόσα διηγήματα έχεις μαζέψει;» με ρώτησε. Του είπα. «Θα προσθέσεις ακόμα ένα», μου είπε με τόνο που δεν σήκωνε αντιρρήσεις. «Ο τόμος κοντεύει να γίνει σαν τον Πόλεμο και ειρήνη του Τολστόι», του είπα. «Λύκαρης», είπε σαν να μην άκουσε την αντίρρησή μου. «Αποκλείεται», δήλωσα προσπαθώντας να κάνω κοφτό και αποφασιστικό τον τόνο της φωνής μου. «Λύκαρης», επανέλαβε, συνεχίζοντας να κοιτάζει τα χαρτιά του. Ο Καστανιώτης έχει έναν ιδιότυπο τρόπο να κρατάει σημειώσεις. Δεν του αρέσουν τα μπλοκάκια, τα σημειωματάρια, τα τετράδια. Προτιμά τα μικρά χαρτάκια, τα οποία περνάει σε ένα είδος δερμάτινου φακέλου. Σε αυτά σημειώνει τις δουλειές που έχει να κάνει, τους λογαριασμούς του, τις παρατηρήσεις του. Όταν τα κοιτάζει, μπορεί να γίνει και σεισμός, δε θα αλλάξει τίποτα. «Δε βάζω άλλο Λύκαρη», είπα. «Ένα σωρό συγγραφείς περιμένουν στην ουρά», συνεχίζω υπερβάλλοντας μπας και συγκινηθεί, «και τώρα θα βάλω πάλι τον Λύκαρη;» «Του το υποσχέθηκα», απάντησε, «κι εγώ κρατάω τις υποσχέσεις μου».
11
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 12
12
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
«Να κάνεις μια δική σου σειρά ώστε να μπορείς να κρατάς τις υποσχέσεις σου», είπα αυθάδικα. Είχα θυμώσει. Πολύ. Ήταν η πρώτη φορά που σήκωσε το βλέμμα του από τα χαρτιά του. «Μήπως έχεις αρχίσει να καβαλάς το καλάμι;» είπε. Η φωνή του, ήρεμη. Το βλέμμα του, αυστηρό. Εκείνη ήταν η σωστή στιγμή. Να κάνω μεταβολή, να πάρω τον Λύκαρη υπό μάλης και να φύγω. Δεν το έκανα. Αντίθετα, συνέχισα έναν διάλογο που ήταν σαφές ότι δε θα μας πήγαινε πουθενά. «Στη σειρά αυτή βάζω το όνομά μου», άρχισα να φωνάζω, «δε θα επιτρέψω σε κανένα να με κάνει ρεζίλι». Ο Θανάσης χαμήλωσε πάλι το βλέμμα του στα χαρτιά του. «Σιγά το όνομα», είπε μόνο. Έμεινα έκπληκτος από τον κυνισμό του, ή όπως αλλιώς μπορεί κανείς να ονομάσει μια τέτοια στάση. «Τι εννοείς;» ρώτησα μόνο για να κερδίσω χρόνο, να δω πώς θα αντιδράσω. Εκείνος όμως παρεξήγησε τις προθέσεις μου, νόμιζε πως είχα όρεξη για κουβεντούλα. Ή απλώς είχε αποφασίσει να μου πει κάποια πραγματάκια που σκεφτόταν και δεν έλεγε, καιρό τώρα. «Εννοώ αυτό που είπα. Τα μεγάλα ονόματα δεν κάθονται εδώ, ούτε γράφουν σε εφημερίδες των δύο χιλιάδων αναγνωστών, τα μεγάλα ονόματα πηγαίνουν στην τηλεόραση και παίρνουν μεγάλους μισθούς. Να κάνει τον έξυπνο ο Χ... ή ο Π..., να πω πάει στο διάολο. Αλλά να κάνεις τον έξυπνο εσύ; Επειδή επιμελήθηκες τρεις τόμους με Ελληνικά εγκλήματα ; Σιγά τ’ αυγά. Και να σου πω ακόμα κάτι; Δε θα κάνεις τον καινούργιο τόμο. Τέρμα. Πάρε όλους τους συγγραφείς και πες τους ότι αναβάλλεται, ότι ο τόμος λόγω οικονομικής κρίσης δε θα βγει», αποφάνθηκε. «Είσαι καλά;» ούρλιαξα. «Αυτό δε γίνεται!» «Μονάχα του σπανού τα γένια δε γίνονται», είπε. Και σηκώθηκε από την καρέκλα του, έκανε τρία βήματα, πλησίασε τη μηχανή του εσπρέσο και μου γύρισε την πλάτη για να ετοιμάσει καφέ. «Η Κακούρη είναι κυρία, θα δείξει κατανόηση. Και η Δανέλλη θα δείξει κατανόηση, γιατί είναι φίλη εδώ και τριάντα χρόνια. Κι ο Φίλιππος το ίδιο. Αλλά στην Τριανταφύλλου, τι θα πω; Και στη
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 13
Μιχαλοπούλου; Συγνώμη, κορίτσια, ο Καστανιώτης μου πήρε το παιχνίδι από τα χέρια; Και ο Μάρκαρης;» Τον φαντάστηκα στην ταβέρνα, στην Καισαριανή, στην οποία πηγαίνουμε συχνά πυκνά, να σκάει στα γέλια. Και τον άλλο Πέτρο, τον Πέτρο της ευφράδειας και της ειρωνείας, να με κοροϊδεύει παρουσία κοινού, και το κοινό να γελάει, και κάποιοι να με κοιτάνε, «Κι εσύ, ρε μαλάκα, τι έκανες», να μου λένε, «το κατάπιες έτσι αμάσητο, ρε;». Όταν ξανακοίταξα τον Θανάση, ήταν πεσμένος κάτω. Ο μαύρος μαντεμένιος πετεινός, που συνήθως στεκόταν δεξιά πάνω στο γραφείο του, είχε το ράμφος του χωμένο στο πίσω μέρος του κεφαλιού του. Αίμα δεν έτρεχε πολύ, ή, εν πάση περιπτώσει, έτρεχε λιγότερο από ό,τι βλέπουμε στις ταινίες. Γιατί εγώ, νεκρό άνθρωπο, μόνο σε ταινίες είχα δει. Εκείνη τη στιγμή μου ήρθε στο νου μια ερώτηση που συνηθίζω να κάνω στις συνεντεύξεις που παίρνω από συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας: είναι εύκολο να σκοτώσει κανείς έναν άνθρωπο; Κι αμέσως εμφανίστηκε η Π. Ντ. Τζέιμς, ντυμένη στα ροζ, να μου απαντάει εύκολο δεν είναι αλλά μπορεί να συμβεί. Έσκυψα, ακούμπησα δύο δάχτυλα πάνω του και τον κούνησα. Τίποτα. Δεν ακούστηκε τίποτα. Ούτε βογκητό, ούτε ανάσα. Ο πετεινός. Δώρο της Κακούρη στον Καστανιώτη, όταν κυκλοφόρησαν τα τρίτα Εγκλήματα. Το διήγημά της λεγόταν «Φόνος στο κοτέτσι» και το όπλο του εγκλήματος ήταν ένας σιδερένιος πετεινός. Και τώρα... Ήταν σαν να είχα βάλει την υπογραφή μου. «Ανταίο, συγκεντρώσου», είπα στον εαυτό μου, «Παρασκευή απόγευμα είναι, οι περισσότεροι θα έχουν ήδη φύγει, οι υπόλοιποι θα νομίζουν ότι ο Καστανιώτης είναι ήδη καθ’ οδόν για το σπίτι του, θα βγεις σαν κύριος από τα γραφεία, θα πας κατευθείαν στο γκαράζ, θα πάρεις το αμάξι σου, και μετά θα σκεφτείς τι θα κάνεις». Κοίταξα τα ρούχα μου. Άψογος. Δεν είχα λερωθεί καθόλου. Δεν το ήθελα, έγινε. Και να σας πω κάτι; Εγώ, τον Θανάση, τον αγαπούσα. Ήταν αγύριστο κεφάλι, αλλά παρά τους συχνούς καβγάδες μας τα πηγαίναμε μάλλον καλά. Τώρα, βέβαια, δεν έχει νόημα να βασανίζω το μυαλό μου με τα πώς και τα γιατί. Όταν το γάλα χυθεί, δεν έχει νόημα να κλαις πάνω από τη σπασμένη καρδάρα, λέει μια ιταλική παροιμία.
13
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 14
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Ευτυχώς που άνοιξα τη σάκα του. Σε μια τσέπη, βρήκα είκοσι πέντε χιλιάρικα. Κολλαριστά, από την τράπεζα. Ποιος ξέρει τι σκόπευε να τα κάνει. Τα πήρα. Ακόμα από αυτά τρώω. Το νοίκι, εδώ, είναι πάμφθηνο. Το σπίτι στο οποίο μένω είναι βαμμένο κόκκινο, το κόκκινο του ροδιού. Το διπλανό είναι ώχρα, το παραδίπλα πράσινο. Είναι, υποτίθεται, διατηρητέα, βρίσκονται υπό την προστασία της Ουνέσκο ως διεθνής αρχιτεκτονική κληρονομιά. Από εδώ πάνω βλέπεις τον Ειρηνικό, και στην άκρη δεξιά, το λιμάνι, κι ένα κομμάτι από την κεντρική πλατεία. Δεν ξέρω πώς σκέφτηκα το Βαλπαραΐζο. Η Χιλή δεν ήταν ποτέ χώρα του γούστου μου, το αντίθετο, συνήθως μαζί με τους δικτάτορες σιχαίνεσαι και τις χώρες που τους αναδεικνύουν, κι εγώ μίσησα τον Πινοτσέτ όσο κανέναν άλλο δικτάτορα στη ζωή μου. Να, αυτόν, θα τον σκότωνα ευχαρίστως, να μην πεθάνει στο κρεβάτι του, όπως τελικά συνέβη. Είναι όμως μακριά η Χιλή. Άντε να με βρουν εδώ πέρα, σε αυτή τη μικρή πόλη της άκρης του κόσμου. Όταν με ρωτάνε από πού είμαι, λέω Ιταλός, από την Πούλια, μιλάω άλλωστε αρκετά καλά τα ιταλικά, μερικές φορές ακόμα και οι Ιταλοί μπερδεύονται μαζί μου. Όχι πως ρωτάει δηλαδή κανείς, φτωχοί άνθρωποι είναι, κοιτάνε τη δουλειά τους. Αύριο θα πάω να δω το σπίτι του Νερούδα. Είναι μόνο μερικά χιλιόμετρα απόσταση από εδώ, κοντά στη θάλασσα. Να μην ξεχνάμε τα χούγια μας, και τις καταβολές μας. ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ
14
Βαλπαραΐζο, Πρωτομαγιά 2011
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 15
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
Ορφανό χτύπημα
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 16
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 17
ΡΧΙΣΑΝ OΛΑ OΠΩΣ ΣΤΗΝ KΟΣΜΟΓΟΝIΑ – ΜΕ ΤΟΝ EΡΩΤΑ. MOΝΟ που το χάος ήρθε μετά, αντί να έχει προηγηθεί. Πολύ ταιριαστά, την έλεγαν Ρέα. Ήταν κάπου δέκα χρόνια νεότερή μου και αυτό τη γλύτωνε από το άγχος του χρόνου, στη χειρότερη περίοδο για τέτοια άγχη. Όταν διανύαμε «της δυσαρέσκειάς μας το χειμώνα». Κι ας μη μας κυβερνούσε ο Ριχάρδος Γ΄. Τρίτος, πάντως, ήτανε. Ώσπου η Ρέα άστραψε σαν αληθινό φως στο τούνελ, στο οποίο είχε μπει η ζωή μου. Όπως οι ζωές όλων, λίγο πολύ. Άλλων πολύ πιο πολύ, άλλων λιγότερο και κάποιων καθόλου, εννοείται. Απ’ όπου και ξεκινά όλο το πρόβλημα. Ξέρω ότι το μυστικό της σοφίας είναι να ελπίζεις πιο λίγο, να μετανιώνεις πιο λίγο και να αγαπάς πιο πολύ. Το προτείνουν και οι φιλόσοφοι. Σοφία, ωστόσο, δεν έδειξα. Απέρριψα μια θέση στο Α.Π.Θ., αφού κατήγγειλα τις λοβιτούρες ορισμένων πανεπιστημιακών, κι επανήλθα στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης όπου δούλευα κάποτε. Παρά το διδακτορικό στην κοινωνική ανθρωπολογία, γύρισα να κάνω πάλι το δημοσιογράφο. Ρεπορτάζ, χρονογραφήματα, μεταφράσεις, διορθώσεις σε κείμενα ενός άσχετου αρχισυντάκτη – τα έκανα όλα. Το μόνο που δεν είχα αναλάβει ήταν τις μετεωρολογικές ή τις αστρολογικές προβλέψεις. Με την απειλή της απόλυσης, όμως, μπορεί να μου ανέθεταν και αυτά. Μάλλον θα τα δεχόμουν. Μετανιώνοντας, μετρίως, και ελπίζοντας, κυρίως, όπως όλοι οι μη σοφοί. Δούλευα συχνά από τις δέκα το πρωί ως τις δέκα το βράδυ, μ’ ένα σύντομο απογευματινό διάλειμμα, και περίμενα πώς και πώς την Κυριακή, να διαβάσω κάτι πέρα από τα τετριμμένα και καταθλιπτικά που αναμασούσα τις άλλες μέρες. Ευτυχώς υπήρχαν ο Ιορδάνης
17
A
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 18
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
18
και η Χρύσα, στο επαγγελματικό μου περιβάλλον. Ο ένας, με μια περίπου νιτσεϊκή «αθωότητα του γίγνεσθαι», αποδεχόταν οτιδήποτε συνέβαινε σαν μέρος της κοσμικής αρμονίας. Με μιαν απέραντη αμνησικακία, η άλλη τα είχε καλά με τους πάντες. Έως και με τον ελεεινό αρχισυντάκτη. Ένα κουτσομπολιό σε ώρα φούριας, ένα κέρασμα στη συνεδρία για το πρωτοσέλιδο της επομένης, ένα ανέκδοτο όσο αναζητούσαμε επιβεβαίωση μιας είδησης, έκαναν πιο υποφερτές τις ατέλειωτες ώρες δουλειάς. Ακόμα και οι διαφωνίες μας –με τη Χρύσα να κατηγορεί την κυβέρνηση για το μνημόνιο, τον Ιορδάνη να την υπερασπίζεται κι εμένα κάπου ενδιάμεσα– ακόμα κι αυτές, λοιπόν, εξατμίζονταν στη θαλπωρή της συντροφικότητας και της εκτίμησης που τρέφαμε ο ένας για τον άλλον. Το ωραίο, μάλιστα, είναι πως ενώ η γραμμή της εφημερίδας παρέμενε αναφανδόν φιλοκυβερνητική, με τον αρχισυντάκτη να την επιβάλλει αυταρχικά, η Χρύσα, καίτοι διαφωνούσε, είχε καλύτερες σχέσεις μαζί του απ’ ό,τι ο Ιορδάνης, που συμφωνούσε. Και οι δύο έπρεπε να θρέψουν οικογένειες. Κατανοούσα τις στάσεις και τους συμβιβασμούς τους. Αλλά όλα αυτά θα ήταν φτωχή παρηγοριά στους δικούς μου συμβιβασμούς, του απροσάρμοστου που σαρανταρίζει, εάν δεν εμφανιζόταν η Ρέα.
Κατέβαινα για το απογευματινό μου διάλειμμα κι έπεσα στη στιγμή που ο φύλακας των γραφείων τής εξηγούσε ότι οι «μικρές αγγελίες» βρίσκονται στον ημιώροφο και δεν επιτρεπόταν να μπει στα γραφεία των δημοσιογράφων. Παρά τη σαφή σήμανση, προθυμοποιήθηκα να της δείξω το τμήμα αγγελιών. Την είδα διστακτική να μπει και, μεταξύ αστείου και σοβαρού, της πρότεινα καφέ στο μπαράκι όπου κατευθυνόμουν. Γωνία Τσιμισκή με Καρόλου Ντηλ. Δέχτηκε, εντελώς απροσδόκητα, με ένα υπέροχο χαμόγελο. «Αλέξης Ολμέζογλου», φρόντισα να συστηθώ. «Ρέα Κομνηνού». «Ω, Ρέα! Είστε όπως ακούγεστε», πέταξα αμέσως την εξυπνάδα. «Ωραία δεν είμαι, αλλά σ’ ευχαριστώ, Αλέξη», απάντησε αποδεικνύοντας ότι οι πραγματικά ωραίες δεν έχουν περί πολλού την
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 19
ομορφιά τους. Τους αρκεί να είναι οξυδερκείς και οικείες. «Εξάλλου, τι σημασία έχει η εμφάνιση», πρόσθεσε. «Α, μην το λες. Μόνο οι ρηχοί άνθρωποι δεν κρίνουν με βάση την εμφάνιση», έκλεψα τον Όσκαρ Ουάιλντ, υιοθετώντας αμέσως την οικειότητα. Γέλασε δυνατά. Θαύμασα τον ήχο του γέλιου της, όσο είχα θαυμάσει όλη την υπόλοιπη. Τα καστανά μάτια με το ευφυές βλέμμα, τα πλούσια σκούρα μαλλιά και το λεπτό κορμί, φανερά καλλίγραμμο κάτω από μια μπλούζα που ανέδιδε ελαφρό άρωμα κι ένα εφαρμοστό τζιν παντελόνι. Τις μικρές αγγελίες τις ήθελε, άρχισε να μου εξηγεί με τον καφέ, για να νοικιάσει το μικρό διαμέρισμα που οι γονείς της –εισαγωγείς αυτοκινήτων στην Αθήνα– της είχαν αγοράσει όσο σπούδαζε εδώ, σε καιρούς παχέων αγελάδων. Δεν ήταν εντελώς αποφασισμένη, μα το όποιο ενοίκιο θα τη βοηθούσε να επιβιώσει, μέχρι να βρει δουλειά, συγκατοικώντας με μια φίλη της. Είχε τελειώσει αρχιτεκτονική στο Α.Π.Θ. και είχε ξεκινήσει μεταπτυχιακά στη Νέα Υόρκη, τα οποία εγκατέλειψε μόλις η κρίση χτύπησε πρώτα τους εισαγωγείς αυτοκινήτων. «Έψαξα δουλειά και σαν πωλήτρια ή μπεϊμπισίτερ, να φανταστείς», κατέληξε με παράπονο, «μα τίποτε. Αν δε βρω ενοικιαστή, θα πάρω το μηχανάκι της φίλης μου, να κάνω το ντελίβερι σε πιτσαρίες». «Να το σκεφτείς, τα φιλοδωρήματά σου δε θα είναι ασήμαντα», δοκίμασα να τη διασκεδάσω. «Μην αστειεύεσαι μ’ αυτό, σε παρακαλώ», με επανέφερε στην τάξη. «Έχεις δίκιο, συγγνώμη», απολογήθηκα. «Αλλά, έτσι κι αλλιώς, η ζωή είναι μια κωμωδία». «Όχι πάντα. Ιδίως όχι αυτή την περίοδο». «Σε καταλαβαίνω. Από την εφημερίδα έδιωξαν ήδη κάποιους. Αν πάει κι άλλο έτσι, σε λίγο θ’ αντικατασταθεί το χουντικό σύνθημα που επαναλαμβάνει κάθε τόσο ο περιφερειάρχης μας –πατρίς, θρησκεία, οικογένεια– μ’ εκείνο του στρατάρχη Πετέν: εργασία, πατρίς, οικογένεια», παρέθεσα σχολαστικά τις παραπομπές μου, αυτή τη φορά, αφού είχα παρασιωπήσει την πηγή της προηγούμενης εξυπνάδας.
19
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 20
20
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
Σημασία έχει ότι ξέσπασε ξανά σε γέλια. Και ότι σύντομα περάσαμε από τους καφέδες στα ποτά, στο διαμέρισμά μου. Σκεφτόμασταν να κατευθυνθούμε στο δικό της, κάπου ανατολικά, να μου το δείξει και να εκτιμήσω το ύψος του ενοικίου που θα ζητούσε. Πρότεινα να περάσουμε από τη Μητροπόλεως πρώτα, να της δείξω εγώ το δικό μου. Να έχει μέτρο σύγκρισης ενοικίων. Πάλι δέχτηκε απροσδόκητα. Μ’ ένα πονηρό χαμόγελο, ως σχόλιο στην πρόταση να της δείξω το δικό μου πριν μου δείξει το δικό της! Ανεβαίνοντας τηλεφώνησα στον Ιορδάνη να κλείσει τη δουλειά που μου έμενε στην εφημερίδα. «Ξαφνικό ρεπορτάζ», του δικαιολογήθηκα, και ήμουν απολύτως ειλικρινής – ως προς το «ξαφνικό». Έτσι καλοκαίριασε, ξαφνικά, αρχές ενός ήδη ζεστού Δεκέμβρη. Και έμεινε «θέρος λαμπρό», για τρεις εβδομάδες. Με εκείνον το μοναδικό και συγκλονιστικό τρόπο, με τον οποίο το πολύ σεξ οδηγεί στον πολύ έρωτα. Δεν ήταν τίποτα που δεν απολάμβανε. Από τις μουσικές, που έβαζα ν’ ακούμε, μέχρι τις αηδίες που παράγγελνα να τρώμε, δίχως να χάνουμε χρόνο σε μαγειρέματα. Κι όσο χανόταν στις εκστάσεις της, η γλύκα που έλουζε τα χαρακτηριστικά της, το φως που διαχεόταν στη σάρκα της, οι στεναγμοί, οι δονήσεις –όλα της– γίνονταν μικρά αριστουργήματα τέχνης. Τα απολάμβανα, με τη σειρά μου, κι όσο αργούσα να ανταποκριθώ απορούσε: «Πώς αντέχεις;» «Χρόνια και χρόνια πληκτικής εξάσκησης», απαντούσα, κάνοντάς την να ανακατεύει εύηχα γέλια με τις φωνούλες: «Αχ, πάλι, δεν το πιστεύω, έρχεται πάλι!» Έπειτα μέναμε εκστατικοί κι εξοντωμένοι. Ιδίως εγώ, που έπρεπε να τρέχω στην εφημερίδα την επομένη. Όπου δεν έβλεπα την ώρα να γυρίσω στη Ρέα, η οποία έφευγε πολύ αργότερα, μέσα στη μέρα, να βρει τη φίλη της και να ψάξουν μαζί δουλειά. Το πρώτο μας βράδυ, βγαίνοντας μέσα στη νύχτα για φαγητό, σφίχτηκε στο μπράτσο μου με μια λαχτάρα που με παραξένεψε, όσο με γέμισε ευδαιμονία. Από αχόρταγη ερωμένη, τρυφερή παιδούλα. Ίσως της έλειπε η πατρική αγκαλιά. Τέτοιες ερμηνείες, ωστόσο, μπορούσαν να γίνουν κι αργότερα. Προς το παρόν, χαιρόμουν τις στιγμές. Το «carpe diem» είναι επίσης φιλοσοφική προτροπή.
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 21
Φάγαμε σαν τουρίστες στην ταράτσα του ξενοδοχείου Ηλέκτρα. Όπου, μέχρι να αδειάσουμε ένα μπουκάλι κρασί, με άφησε να καταλάβω ότι οι σχέσεις με την οικογένειά της δεν ήταν σπουδαίες κι ότι είχε έναν παραδόπιστο μεγαλύτερο αδελφό, που δεν τη βοηθούσε διόλου, παρά τα ολοκληρωμένα μεταπτυχιακά του στη θεωρία του δικαίου. Το μόνο που θυμόταν από εκείνον με συμπάθεια ήταν ένα παιχνίδι που έπαιζαν, όσο η ίδια ήταν έφηβη, θέτοντας σε γνωστούς τους το ερώτημα: «Αν είχατε παπαγάλο, ποιες τρεις τέσσερις λέξεις θα του μαθαίνατε να λέει;» Πριν μου πει πώς συνεχιζόταν το παιχνίδι, ζήτησε να της δώσω κι εγώ μιαν απάντηση. «Θα του μάθαινα να λέει: τα πουλιά δε μιλάνε», είπα αυθόρμητα. «Με μπέρδεψες», αποφάνθηκε, αφού έμεινε για λίγο σκεπτική. «Οι πιο πολλές απαντήσεις που παίρναμε ήταν της κατηγορίας: τι κούκλος ή τι κούκλα που είσαι. Κι έπειτα κοροϊδεύαμε για ψωνάρες αυτούς που μας τις έδιναν. Άλλοι απαντούσαν με σεξουαλικές προκλήσεις και τους κατατάσσαμε στους χυδαίους... Κοντολογίς, ήταν ένα τεστ που είχε επινοήσει ο αδελφός μου για να τους βγάζουμε όλους σκάρτους. Με τη δική σου απάντηση δε βγαίνει συμπέρασμα». «Πώς δε βγαίνει; Βγαίνει ότι η αυτογνωσία είναι απαραίτητη, έστω κι αν δεν ξέρεις ότι την έχεις!» Γέλασε με το όμορφο γέλιο της, για μια ακόμα φορά, και συνέχισε να μου λέει τα δικά της. Μου είπε και ότι κάποιον είχε προλάβει να γνωρίσει στη Νέα Υόρκη. Η σχέση συντηρούνταν με e-mail, κοντά δυο χρόνια, κι έψαχνε τρόπο να επιστρέψει, όχι μόνο για μεταπτυχιακά. Αυτό έμοιαζε να με προειδοποιεί πως δεν ήμουν παρά ένα διάλειμμα στην ερωτική της ζωή. Το άφησα ασχολίαστο και άρχισα να της λέω κι εγώ τα δικά μου, μέσες άκρες. Ότι δεν είχα αδελφή ή αδελφό, να ταξινομούμε μαζί τους γύρω μας και να τους απορρίπτουμε, κι ότι είχα περάσει το πρώτο μισό της ζωής μου με τη νεανική αφέλεια πως όλες οι προοπτικές θα παραμένουν μόνιμα ανοιχτές μπροστά μου. Χωρίς να χρειάζεται να κατασταλάξω οπουδήποτε. Είχαμε ξεχαστεί, η ώρα περνούσε, την επομένη με περίμεναν διάφορα. Όταν όμως πρότεινα να τη συνοδέψω ως το σπίτι της, οκτώ ώρες μετά το ξεκίνημά μας για εκεί, σφίχτηκε επάνω μου με
21
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 22
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
22
τρόπο που δε θύμιζε καθόλου παιδούλα, πλέον. Έτσι επιστρέψαμε καταχαρούμενοι στα τσαλακωμένα σεντόνια του δικού μου σπιτιού, να τα τσαλακώσουμε κι άλλο. Την επομένη, έφερε μια μικρή βαλίτσα με τα αναγκαία της. Και στις τρεις εβδομάδες που ακολούθησαν ήρθε δυο φορές να με βρει στην εφημερίδα, αφού τη σύστησα στο φύλακα. Για να μου δείξει ότι, με τόσο μικρή βαλίτσα, είχε παραλείψει τα εσώρουχα. Καίτοι αστραπιαίες, οι επιδείξεις με τρέλαναν. Παράτησα και τις δυο φορές τη δουλειά κι έτρεξα πίσω της, καθώς είχε δηλώσει κλείνοντας την πόρτα του γραφείου μου: «Εγώ πηγαίνω ν’ αρχίσω, εσύ έλα όποτε νομίζεις». Σε ποιο σπίτι θα έμενε όταν νοίκιαζε το δικό της, που δε βρήκαμε ποτέ καιρό να μου το δείξει, ήταν σαφές. Πρότεινα να εγκατασταθεί έτσι ή αλλιώς στο δικό μου, από την Πρωτοχρονιά. Της έδωσα και δεύτερο κλειδί, να πηγαινοέρχεται πιο άνετα. Όσο για τη συνέχεια του δυσοίωνου 2011, θα βλέπαμε.
Είδαμε, πράγματι. Πριν από το 2011. Έγινε πρώτη είδηση σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, εκτός από την εφημερίδα μου. Αφού δεν υπήρχε εφημερίδα να αναγγελθεί οτιδήποτε. Σημαντικό ή ασήμαντο, φιλοκυβερνητικό ή αντικυβερνητικό, τίποτα. Κόντευαν Χριστούγεννα και, σε μια Θεσσαλονίκη που διαρκώς παραπονιόταν για την πεσμένη κίνηση στην αγορά, κάτι πήγαινε να κινηθεί επιτέλους. Μέχρι και ο αρχισυντάκτης μας είχε χάσει το σκυθρωπό του ύφος. Εν όψει κυριακάτικου φύλλου που θα κυκλοφορούσε από Παρασκευή, αφού τα Χριστούγεννα έπεφταν Σάββατο, είχα προγραμματίσει συνέντευξη με το νέο δήμαρχο και είχα πει στη Ρέα ότι, αν τέλειωνα νωρίς, θα περνούσα για ένα ενδιάμεσο, απογευματινό φιλί. Έδειχνε άκεφη το πρωί κι ανυπομονούσα να τη βεβαιώσω πως δε μου έχει γίνει βάρος, πως ο μέτριος μισθός μου έφτανε να τα βγάζουμε πέρα και δεν έπρεπε να σκοτώνεται, ψάχνοντας δουλειά κάθε μέρα. Η συνέντευξη αναβλήθηκε κι αμέσως τηλεφώνησα σπίτι, να της πω ότι φτάνω για το «απογευματινό φιλί», μα δεν υπήρξε απάντηση. «Άλλαξε διάθεση και βγήκε», είπα μέσα μου και έσπευσα στην
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 23
εφημερίδα. Να τελειώσω νωρίς με τις υποχρεώσεις και να της προτείνω δείπνο με παρέα. Καιρός ήταν να μου γνωρίσει τη φίλη της ή να τη συστήσω στους δικούς μου φίλους, τον Ιορδάνη και τη Χρύσα. Μπορούσαμε να παίξουμε και το «τεστ του παπαγάλου», μαζί τους. Έκπληκτος, τη βρήκα να κατεβαίνει από τον όροφο των γραφείων. Όπως στην πρώτη μας συνάντηση, μα με αντίθετες κατευθύνσεις. Έχασε το χρώμα της και με τράβηξε αμέσως προς την έξοδο και το δρόμο. Δεν καταλάβαινα γιατί μια τέτοια βιασύνη ενώ, λίγο πιο πάνω, ο φύλακας μας κοίταζε με συνωμοτικό χαμόγελο. «Μα τι σ’ έπιασε», απόρησα. «Ένιωσες αιφνίδια λύσσα και θες να με ρίξεις στο κρεβάτι, πριν αναγκαστείς ν’ αρχίσεις μόνη; Δεν άντεχες να περιμένεις μέχρι το βράδυ; Ήρθες πάλι να μου δείξεις ότι δε φοράς κιλοτάκι και, επειδή έλειπα, έκανες την επίδειξη στο φύλακα; Γι’ αυτό μας κοίταζε με τέτοιο ύφος;» Προπορευόταν χωρίς να απαντά. Κι όπως την ακολουθούσα επιμένοντας να ρωτώ, με παρέσυρε αρκετά μακριά από την είσοδο του κτηρίου, στην πολυσύχναστη Τσιμισκή. Αλλά, ακόμα κι εκεί, αντί να σταθεί και να μου μιλήσει, πρόσεχε περισσότερο τριγύρω παρά εμένα. «Τι τρέχει επιτέλους;» ρώτησα σοβαρεύοντας. «Τίποτα. Πάμε γρήγορα σπίτι», μουρμούρισε εκνευρισμένη και συνέχισε να προπορεύεται, κοιτώντας αλλού. «Δε γίνεται, καλή μου», απολογήθηκα. «Πρέπει να ειδοποιήσω τη Χρύσα να μην ψάχνει φωτογραφίες του δημάρχου, για να στολίσει τη συνέντευξη που δεν πήρα. Κι αν μου δώσεις μια δυο ώρες να κλείσω ένα άλλο άρθρο, θα είμαι όλος δικός σου. Μέχρι το πρωί, αν θες...» Αντιλαμβανόμουν ότι δεν ήταν η ερωτική έξαψη που την έκανε να θέλει να με κουβαλήσει άρον άρον σπίτι. Επέμενα όμως σε αυτό το σενάριο, αφού δεν είχα τι άλλο να υποθέσω. Και ο Νεοϋορκέζος της να ’χε εμφανιστεί να τη ζητήσει σε γάμο, κραδαίνοντας την περίφημη «πράσινη κάρτα», επειδή δεν άντεχε στην επικοινωνία με e-mail, μόνο, μπορούσε να περιμένει λίγο ακόμα. «Τουλάχιστον να ειδοποιήσω τους συναδέλφους», αναγκάστηκα να φωνάξω, καθώς την έβλεπα να απομακρύνεται.
23
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 24
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
«Τηλεφώνα απ’ το σπίτι στους γαμημένους τους συναδέλφους σου», γύρισε και μου φώναξε επίσης. Έμεινα άναυδος. Μερικοί περαστικοί στράφηκαν να κοιτάξουν ό,τι έμοιαζε με δημόσιο τσακωμό ζεύγους. Αδιαφόρησα κι ετοιμάστηκα να τρέξω πίσω της. Στις τρεις εβδομάδες μας, δεν την είχα ακούσει ποτέ να μιλά έτσι. Έπρεπε να μου δώσει κάποια εξήγηση. Η εξήγηση ήρθε από τον ουρανό. Πιο συγκεκριμένα, από τον όροφο των γραφείων της εφημερίδας. Ήταν ο ήχος δυνατής έκρηξης κι ένα τράνταγμα στο οδόστρωμα, μαζί μ’ έναν ορυμαγδό από τζάμια που έσπαζαν, θρύψαλα που έσκαγαν στο πεζοδρόμιο, ουρλιαχτά του πλήθους, απότομα φρεναρίσματα και συγκρούσεις οχημάτων στο δρόμο, ενώ σύννεφα καπνού, σκόνη και φύλλα χαρτιού σκόρπιζαν παντού. Η τρομοκρατία χτυπά στην καρδιά της Βόρειας Ελλάδας! Η Θεσσαλονίκη θύμα τρομοκρατών. Χτύπημα σε γραφεία φιλοκυβερνητικής εφημερίδας. Δυο βαριά κι άλλοι ελαφρότερα τραυματίες στο προσωπικό της εφημερίδας, μικροτραυματισμοί διαβατών στην οδό Τσιμισκή. Σε ανυποληψία οι υπεύθυνοι της δημόσιας τάξης, ένα αποφασιστικό βήμα πιο κοντά στην πτώχευση η χώρα...
24
Τέτοια έγραφαν την άλλη μέρα όλες, σχεδόν, οι εφημερίδες του κόσμου. Όλες, εκτός από αυτή στην οποία δούλευα.
Η πρώτη μου αντίδραση δεν ήταν αντίδραση. Στραμμένος στον όροφο των γραφείων, κοίταζα τους καπνούς και τις φλόγες που φεγγοβόλησαν στιγμιαία από μέσα, με το χαμό των ήχων στ’ αυτιά και τα θρύψαλα τζαμιών να κατρακυλούν ως τα πόδια μου. Ακίνητος κι αποσβολωμένος. Αρκετά αργότερα στράφηκα στην κατεύθυνση που έπαιρνε η Ρέα. Είχε πια χαθεί, ανάμεσα σε όσους σκόρπισαν έντρομοι κι εκείνους που πλησίαζαν όλο περιέργεια. Η κατανόηση ήρθε σαν φωταψία. Περίπου όπως η εμφάνιση της Ρέας φώτισε την πληκτική ζωή μου των δυο τελευταίων χρόνων. «Κι ήρθες εσύ, μιαν άγια μέρα, όραμα θείο, φωτιστικό...» που έλεγε ένας ποιητής. Αίφνης, κάτι μισόλογα, κάτι ενθουσιώδη γέλια
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 25
σε όποιαν αντικυβερνητική ανοησία πετούσα ή κάτι κλήσεις στο κινητό της, στις οποίες απαντούσε βιαστικά κι έπειτα έλεγε πως ήταν η φίλη που επίσης έψαχνε δουλειά, όλα αποκτούσαν το νόημά τους. Προπάντων οι ερεθιστικές επισκέψεις της στο γραφείο, που είχαν ως προϋπόθεση να τη συστήσω στο φύλακα και να την αφήνει να μπαινοβγαίνει άνετα. Τα κατάλαβα όλα. Πολύ αργά, αλλά τα κατάλαβα. Κι ακόμα καταλάβαινα ότι αντί να ακολουθήσω την παρόρμησή μου, να ανέβω να δω σε τι κατάσταση βρίσκονταν η Χρύσα, ο Ιορδάνης ή άλλοι συνάδελφοι, θα ήταν πιο έξυπνο να εντοπίσω τη Ρέα. Κάποιοι αρμοδιότεροι από μένα έσπευδαν στον τόπο της καταστροφής. Ένα κορόιδο σαν εμένα διατηρούσε, τουλάχιστον, την πιθανότητα να ανιχνεύσει τους δράστες της. Όρμησα προς την Καρόλου Ντηλ, ελισσόμενος ανάμεσα σε πεζούς που συνέρρεαν και σε ακινητοποιημένα οχήματα. Προς τα εκεί κατηφόριζε η Ρέα, πριν από λίγο. Κατηφόρισα κι εγώ, τρέχοντας, ως τη Μητροπόλεως. Ο κόσμος αραίωνε, ήταν πιο εύκολο να ελέγξω με το βλέμμα τους δρόμους. Δεν τη διέκρινα πουθενά. Ούτε ίσια κάτω, προς τη θάλασσα, ούτε δυτικά ή ανατολικά, προς πλατεία Αριστοτέλους ή προς τη Μητρόπολη και το διαμέρισμά μου. Αποφάσισα να ρίξω μια ματιά και σ’ αυτό. Στην απίθανη περίπτωση που θα γύριζε να μαζέψει τα λιγοστά της υπάρχοντα ή να περιμένει να μου δώσει εξηγήσεις. Χωρίς να το πολυπιστεύω, ανέβηκα και, φυσικά, δε βρήκα κανένα. Ούτε καν τη μικρή της βαλίτσα. Είχε ήδη μαζέψει τα πάντα. Μαζί με τα λίγα καλλυντικά και την οδοντόβουρτσά της, από το μπάνιο. Καθημερινό, υπνοδωμάτιο και χώρος γραφείου δε μαρτυρούσαν τίποτε από τις τρεις εβδομάδες διαμονής της. Το σπίτι έδειχνε τόσο καθαρό, που δεν αποκλειόταν να είχε εξαφανίσει και κάθε δακτυλικό της αποτύπωμα. Ξανακατέβηκα στο δρόμο. Έρημος. Όλη η πελατεία του κέντρου της πόλης μαζευόταν στον τόπο της έκρηξης. Ακόμα και οι μαγαζάτορες είχαν παρατήσει τα πόστα τους, για να κατευθυνθούν προς τα εκεί. Δεν απέμενε παρά να τους μιμηθώ. Πλησίαζα στο στενό της Λασσάνη, όταν κάποιος με κράνος μοτοσικλετιστή βάλθηκε να μου δείχνει ένα μαύρο τζιπ, σταματημένο σε δεύτερη σειρά. Έδειχνε έναν εύσωμο κύριο, με κασκόλ και σκούρα γυαλιά, που ένευε προς το μέρος μου από το πίσω κάθισμα. Στράφηκα με
25
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 26
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
26
την εντύπωση πως θα ρωτήσει: «Τι έγινε; Τι μπουμ ήταν αυτό;» Όσο έψαχνα τη Ρέα, τέτοια άκουγα σε όλο το δρόμο. «Αν θέλετε πληροφορίες», ετοιμάστηκα να του πω σκύβοντας ανάμεσα στα παρκαρισμένα, «αφήστε το αμάξι και πηγαίνετε με τα πόδια ως την Τσιμισκή, στην αντίθετη μεριά». Δεν πρόλαβα να αρθρώσω λέξη. Με το που πλησίασα, η πίσω πόρτα άνοιξε κι ο τύπος με τα γυαλιά μού έδειξε ένα πιστόλι. Όσο το κοίταζα, παγωμένος, ο άλλος, με το κράνος, με έσπρωξε με δύναμη από πίσω. Άφωνος από το ξάφνιασμα βρέθηκα, μέσα σε δευτερόλεπτα, μπρούμυτα στα πόδια των απαγωγέων οι οποίοι μου περνούσαν μια κουκούλα στο κεφάλι, ενώ το τζιπ ξεκινούσε.
Μολονότι είχα ήδη καταλάβει πολλά, η νέα εξέλιξη έφερνε νέους γρίφους. Θέλησα να ρωτήσω: «Ποιοι είστε; Μήπως απάγετε λάθος άνθρωπο;» Με τον πρώτο ήχο που βγήκε από το στόμα μου η πίεση των ποδιών τους στην πλάτη μου εντάθηκε, το μέταλλο του πιστολιού καρφώθηκε στο σβέρκο μου κι αναγκάστηκα να σωπάσω. Ο ένας από τους δύο μου έδεσε τα χέρια πίσω από την πλάτη, όσο ο άλλος έψαχνε τις τσέπες μου και αφαιρούσε το κινητό μου τηλέφωνο. Το ενδεχόμενο να απάγουν λάθος άνθρωπο έδειχνε απίθανο. Επόμενος γρίφος ήταν μήπως είχα να κάνω με άνδρες της αντιτρομοκρατικής, που δρούσαν ακαριαία, συλλαμβάνοντας τον οικοδεσπότη της τρομοκράτισσας. Ίσως να παρακολουθούσαν από μέρες τη Ρέα και, μετά την έκρηξη, αν έχασαν εκείνη ήρθαν να πιάσουν εμένα. Αλλά, εάν επρόκειτο για ασφαλίτες, τι στυλ σύλληψης ήταν αυτό; Και γιατί να μου πάρουν το κινητό; Για να μη σβήσω κλήσεις σε «συντρόφους» από τη μνήμη του; Κι αν δεν ήταν της αντιτρομοκρατικής, ποιοι ήταν και πού με πήγαιναν; Ξεκινώντας να ενημερωθώ για τις τύχες των συναδέλφων μου, στην εφημερίδα, βρισκόμουν αίφνης να προβληματίζομαι για τη δική μου τύχη. Το παρήγορο, αν είχα να κάνω με τρομοκράτες, ήταν πως δε με ξέκαναν επιτόπου. Εάν ήθελαν να καλύψουν τα ίχνη της συντρόφισσάς τους, ένας πυροβολισμός αρκούσε. Η απαγωγή δεν είχε νόημα ούτε η κουκούλα ή η αφαίρεση του κινητού μου. Φοβόντουσαν μην τους εντοπίσουν μέσω αυτού; Δεν ήταν υπερβολικό;
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 27
Ό,τι κι αν ήταν, το τζιπ κινούνταν γρήγορα προς παραλία και ανατολικά. Αυτό καταλάβαινα από τις στροφές και τα φανάρια στα οποία σταματούσε. Προσπάθησα να αφουγκραστώ κουβέντες των απαγωγέων. Μα ούτε οι δυο που με τσουβάλιασαν ούτε ο οδηγός έβγαζαν άχνα. Κι από ένα σημείο και πέρα έχασα κάθε αίσθηση προσανατολισμού. Μπορεί να φτάναμε στην Καλαμαριά, στην Κρήνη, στο Φοίνικα ή οπουδήποτε αλλού και συνεχίζαμε. Ίσως περίμεναν να σκοτεινιάσει εντελώς, πριν με αποβιβάσουν. Κάτω από την κουκούλα, το σκοτάδι ήταν έτσι κι αλλιώς απόλυτο. Ευχόμουν να μη γίνει σύντομα αιώνιο. Στα όχι ακόμα σαράντα χρόνια μου, έτυχε να γνωρίσω αρκετές περιπετειώδεις δοκιμασίες. Άλλες ως υποψήφιος διδάκτωρ, άλλες ως επίδοξος συγγραφέας, άλλες ως άθεος δημοσιογράφος και άλλες ως ατίθασος πανεπιστημιακός, πριν επανέλθω στη δημοσιογραφία. Μα νόμιζα πως έχω χορτάσει από μπλεξίματα και έχω πια μάθει να φυλάγομαι. Αν με τα χρόνια δε γίνεται κανείς πιο συνετός, τότε σε τι χρησιμεύουν τα γεράματα; Δε γερνάμε όμως όλοι, ταυτόχρονα, ούτε είναι δυνατό ή επιθυμητό να φτιάξεις έναν κόσμο με συνομηλίκους σου, αποκλειστικά. Ιδίως στον έρωτα. Εκεί, η σάρκα της νιότης θα αποδεικνύεται πάντα πιο θελκτική. Και η νιότη θα συμβαδίζει μονίμως με την απερισκεψία. Ήταν το λιγότερο που μπορούσα να σκεφτώ για τη Ρέα. Πώς και γιατί είχε μπλέξει; Μυστήριο. Πώς και γιατί φαντάστηκε ότι, βοηθώντας τρομοκράτες, θα έδινε νόημα στη ζωή της; Άλλο μυστήριο. Κι από νεανική απερισκεψία δε λογάριασε ότι θα υπήρχαν θύματα; Εκείνο για το οποίο δεν είχα λόγο να αμφιβάλλω ήταν ότι ήξερε πως επίκειται έκρηξη. Και ότι φρόντισε να με απομακρύνει, σώζοντάς με, όταν με την πρόωρη επιστροφή μου έπεσα πάνω της. Αφού με χρησιμοποίησε όμως, προηγουμένως, για να μπάσει στα γραφεία της εφημερίδας τον εκρηκτικό μηχανισμό. Άρα τι; Έπρεπε να νιώθω ευγνώμων ή έξαλλος; Αυτό που σίγουρα ένιωθα, εκείνη την ώρα, ήταν κράμπες. Ριγμένος σαν σακί, δεμένος κι αγωνιώντας για το τι με περίμενε, ούτε να μετανιώνω λιγότερο μπορούσα, ούτε να αγαπώ περισσότερο και, ασφαλώς, ούτε να ελπίζω λιγότερο. Το ότι δε με πυροβόλησαν στο δρόμο σήμαινε πως με ήθελαν ζωντανό, προς το παρόν.
27
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 28
28
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
Κάποτε σταματήσαμε και ήταν μια ανακούφιση. Άρχισα να ξεμουδιάζω καθώς με μετέφεραν, σηκωτό, από το τζιπ σε κάποιον κλειστό χώρο. Πρέπει να είχαμε φτάσει σε εξοχή. Θόρυβοι οχημάτων δεν ακούγονταν κι ο αέρας που ένιωσα, πίσω από την κουκούλα, φάνηκε πιο κρύος από της πόλης και πιο υγρός. «Ώρα να μιλήσει ο κωλοδημοσιογράφος», άκουσα μια μάγκικη φωνή, ενώ με άδειαζαν σ’ ένα ξύλινο δάπεδο. «Θα μιλήσει. Αυτή είναι η δουλειά των δημοσιογράφων, να μιλάνε», είπε μια δεύτερη φωνή, πιο νεανική, που αμέσως συμπλήρωσε κοντά στο πρόσωπό μου: «Θα μας τα πεις όλα, καργιόλη». «Περίεργη προσταγή, από κάποιους που δεν έβγαλαν μιλιά εδώ και μια ώρα», τόλμησα να σχολιάσω. «Δεν το ’πιασα; Κάνει τον έξυπνο, το αρχίδι;» επανήλθε η πρώτη φωνή, ενώ κάποιο πόδι κλοτσούσε με δύναμη τα πλευρά μου. Παρά το χοντρό μπουφάν που φορούσα, το χτύπημα μου έκοψε την ανάσα. Όχι όμως την οργή που μου γεννούσε αυτή η απειλή, από κακοποιούς που ήθελαν να θεωρούν τους εαυτούς τους επαναστάτες. «Εσύ θα είσαι ο διανοούμενος της οργάνωσης», είπα προς την κατεύθυνση της φωνής, μόλις ο πόνος υποχώρησε. «Ποιας οργάνωσης, τι ξέρεις για την οργάνωση;» μπήκε στη μέση μια τρίτη φωνή, του οδηγού ή κάποιου που μας περίμενε εκεί. Ο τόνος ήταν πιο ήπιος, αλλά το ίδιο απειλητικός με τους άλλους. «Ακούστε», βιάστηκα να απαντήσω. «Όπως είπε και ο... συνάδελφός σας, δουλειά των δημοσιογράφων είναι να μιλάνε. Δεν έχω καμιά διάθεση να παίξω το σκληρό. Είπα οργάνωση γιατί δε φαντάζομαι πως με απήγαγε παρέα φιλάθλων, να περάσει ευχάριστα η ώρα. Κάποιο στόχο έχει η πράξη σας. Δεν καταλαβαίνω ποιον, αλλά αφού την οργανώσατε, άρα είστε...» «Α, δεν καταλαβαίνεις για ποιο λόγο σε βουτήξαμε, ε κωλοδημοσιογράφε;» επανήλθε η πρώτη φωνή. «Αν υπολογίζετε να αποσπάσετε λύτρα από την εφημερίδα μου», απάντησα διακινδυνεύοντας μια ακόμα κλοτσιά στα πλευρά, «μην περιμένετε σπουδαία ποσά». Η κλοτσιά ήρθε, μα με πέτυχε στο γοφό, ευτυχώς. Ο πόνος ήταν μικρότερος.
GR ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ_4-Final_Layout 1 02/06/2011 2:43 ΜΜ Page 29
«Εγώ λέω να του φυτέψουμε μια σφαίρα στο σβέρκο και να τον αδειάσουμε σε χωματερή», πρότεινε η δεύτερη φωνή. «Ναι, να μάθει το αρχίδι να κοροϊδεύει», συμπλήρωσε η πρώτη. Ετοιμάστηκα να πω κάτι περί διδακτικής αξίας των θανατώσεων, προτίμησα όμως να αποφύγω μιαν ακόμα κλοτσιά. Οπουδήποτε. «Δηλαδή, κύριε Ολμέζογλου», ήχησε πάλι η ήπια τρίτη φωνή, «δεν έχεις ιδέα τι συνέβη νωρίτερα;» Εξακολούθησα να σωπαίνω. Η ερώτηση έμοιαζε πονηρή. Ήταν δυνατό να μην ξέρουν πως είχα παραστεί στην έκρηξη και είχα ήδη συσχετίσει τη Ρέα με αυτήν; Αν δεν το ήξεραν, ποιος ο λόγος να θέλουν να καλύψουν τα ίχνη της. Και αν το ήξεραν, επειδή η ίδια τους ειδοποίησε ή επειδή την είδαν να με απομακρύνει, γιατί δε με σκότωσαν αμέσως, μπρος στο σπίτι μου; Τι νόημα είχε αυτή η σχεδόν σουρεαλιστική ανάκριση; Πάντως το καλό με τις ανακρίσεις είναι πως όσο κι αν καθυστερήσεις να απαντήσεις σε κάτι, θα σου το ρωτήσουν ξανά. «Λοιπόν, Ολμέζογλου; Δεν έχεις ιδέα τι συνέβη νωρίτερα;» Στην κατάσταση που βρισκόμουν, το «κύριε» ήταν απίστευτος ευφημισμός ή φρικτή ειρωνεία. Δεν το επανέλαβε. «Συγγνώμη, μα έλπιζα πως απαγάγατε λάθος δημοσιογράφο», δικαιολόγησα την καθυστέρηση. «Αφού αναφέρατε το επώνυμό μου, δε θα είναι έτσι... Όσο για το νωρίτερα, πόσο νωρίτερα εννοείτε;» «Συνεχίζει να κάνει τον έξυπνο, το αρχίδι», συμπέρανε η πρώτη φωνή. «Εγώ λέω να του φυτέψουμε μια σφαίρα», επανέλαβε η δεύτερη. Νέα κλοτσιά δεν ήρθε. Πιθανό να τους συγκράτησε ο τρίτος, που έδειχνε ιεραρχικά ανώτερος, αποφασίζοντας να παρατήσει το παιχνίδι της γάτας με τον ποντικό. «Ξέρεις καλά για τη βόμβα στην εφημερίδα σου, Ολμέζογλου, μην κάνεις την πάπια. Σε είδαμε να βγαίνεις κι έπειτα να τρέχεις στο διαμέρισμά σου. Όλο το θέμα είναι αν ήξερες τι ετοιμάζεται, από πιο πριν, κι αν μίλησες σε κάποιους». Αυτό ήταν, λοιπόν. Οι τύποι είχαν δει τη Ρέα να ενδιαφέρεται
29
ΟΡΦΑΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ