Κέιτ Γκρένβιλ - Ο ανθυπολοχαγός by Kastaniotis Editions

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 5

ΚΕΪΤ ΓΚΡΕΝΒΙΛ

O ανθυπολοχαγοσ Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠO ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ

ΕΚΔOΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της κυβέρνησης της Αυστραλίας, μέσω του Αυστραλιανού Συμβουλίου Τεχνών που αποτελεί συμβουλευτικό όργανο και πηγή χρηματοδοτήσεων για τις τέχνες. ❧

ΤΙΤΛOΣ ΠΡΩΤOΤΥΠOΥ: Kate Grenville, The Lieutenant © ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔOΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5228-3

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 7

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ

ΜΕΡOΣ ΠΡΩΤO

O νεαρός ανθυπολοχαγός [11] ΜΕΡOΣ ΔΕΥΤΕΡO

O αστρονόμος [47] ΜΕΡOΣ ΤΡΙΤO

Τα ονόματα των πραγμάτων [129] ΜΕΡOΣ ΤΕΤΑΡΤO

Με την ομάδα [221] ΜΕΡOΣ ΠΕΜΠΤO

Αντίγκουα, 1836 [269] ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ

[283]

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 8

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 9

Αφιερώνεται στην Πατγέγκαρανγκ, στη φυλή των Κάντιγκαλ και στον Γουίλιαμ Ντέιβς. Η δική τους ιστορία ήταν η έμπνευση για το μυθιστόρημα αυτό.

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 10

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 11

ΜΕΡOΣ ΠΡΩΤO

O νεαρός ανθυπολοχαγός ¶ß

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 12

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 13

ήταν ένας ήσυχος, λιγομίλητος άνθρωπος, με ευμετάβλητη διάθεση. Δε θυμόταν πολλά, μόνο ότι ήταν διαφορετικός. Στο σχολείο που πήγαινε, μικρός, στο Πόρτσμουθ, τον είχαν για βλάκα. Η πρώτη του μέρα εκεί συνέπεσε με τα πέμπτα του γενέθλια, τρεις Μαρτίου του 1767. Κάθισε στο θρανίο με τη γεύση του πρωινού χυλού της μητέρας του και την καινούργια του ζακέτα, χαρούμενος που συναντούσε τον κόσμο πέρα από το σπίτι του. Η κυρία Μπαρθόλομιου του έδειξε ένα κακοφτιαγμένο χαρακτικό με τη λέξη «γάτα» από κάτω. Γράμματα τού είχε μάθει η μητέρα του και εδώ και ένα χρόνο ήξερε να διαβάζει. Δεν μπορούσε να καταλάβει τι ζητούσε η κυρία Μπαρθόλομιου. Καθόταν στο θρανίο, με το στόμα ανοιχτό. Ήταν η πρώτη φορά που η κυρία Μπαρθόλομιου του τις έβρεξε με την παλιά βούρτσα των μαλλιών επειδή δεν τα κατάφερνε να ανταποκριθεί σ’ ένα ερώτημα τόσο απλό που εκείνου δεν του περνούσε από το μυαλό ότι ήθελε απάντηση. Δεν έβρισκε κανένα ενδιαφέρον στους πίνακες του πολλαπλασιασμού. Όταν οι άλλοι επαναλάμβαναν εν χορώ, ανυπομονώντας για το πρωινό διάλειμμα, εκείνος κοιτούσε το σημειωματάριό του, κάτω από το θρανίο, στο οποίο συγκέντρωνε τους αριθμούς που προτιμούσε, όσους διαιρούνται μονάχα με τον εαυτό τους και το ένα. Όπως και ο ίδιος, ήταν μοναδικοί. ΝΤΑΝΙΕΛ ΡOΥΚ

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 14

κεϊτ γκρενβιλ

Όταν μια μέρα η κυρία Μπαρθόλομιου όρμησε και του άρπαξε το σημειωματάριο, φοβήθηκε ότι θα το έριχνε στη φωτιά και θα τον χτυπούσε πάλι με τη βούρτσα των μαλλιών. Εκείνη, αφού το κοίταξε ώρα πολλή, το εξαφάνισε στην τσέπη της ποδιάς της. Ήθελε να το ζητήσει πίσω. Όχι για τους αριθμούς, αυτοί βρίσκονταν στο κεφάλι του, το σημειωματάριο όμως ήταν τόσο πολύτιμο για να το χάσει. Έπειτα ήρθε στο σπίτι τους στην Τσερτς Στριτ ο δόκτωρ Αντέρ από την Ακαδημία. O Ρουκ δεν μπορούσε να μαντέψει ούτε ποιος ήταν ο δόκτωρ Αντέρ, ούτε τι έκανε στο σαλόνι τους. Το μόνο που ήξερε ήταν πως πλύθηκε και χτενίστηκε για τον επισκέπτη, ότι τις μικρότερες αδελφές του τις είχαν στείλει δίπλα στη γειτόνισσα, και η μητέρα και ο πατέρας του κάθονταν στη γωνία πάνω στις άβολες καρέκλες με τα πρόσωπα σφιγμένα. O δόκτωρ Αντέρ έσκυψε μπροστά. Μήπως γνώριζε ο νεαρός κύριος Ρουκ τους αριθμούς που διαιρούνται μονάχα με τον εαυτό τους και το ένα; O Ρουκ ξέχασε τους τύπους. Έτρεξε πάνω στη σοφίτα του και ξαναγύρισε με το διάγραμμα αριθμημένων τετραγώνων που είχε ζωγραφίσει, δέκα επί δέκα, με τους πρώτους εκατό αριθμούς και όσους αγαπούσε γραμμένους με κόκκινο μελάνι: δύο, τρία, πέντε και ούτω καθεξής μέχρι το ενενήντα επτά. Έδειξε – υπάρχει κάτι σαν σχέδιο, εδώ κι εδώ, το βλέπετε; Βέβαια εκατό αριθμοί δεν αρκούν, χρειαζόταν ένα μεγαλύτερο φύλλο χαρτί έτσι ώστε το τετράγωνο που θα έφτιαχνε να είχε είκοσι ή και τριάντα σε κάθε πλευρά, και τότε θα το έβρισκε, και μήπως ο δόκτωρ Αντέρ μπορούσε να του προμηθεύσει ένα τέτοιο χαρτί; O πατέρας του είχε πλέον ένα βεβιασμένο χαμόγελο, που σήμαινε ότι ο ιδιόμορφος γιος του είχε εκτεθεί σ’ έναν ξένο, ενώ η μητέρα του κοιτούσε τα γόνατά της. O Ρουκ δίπλωσε το διάγραμμα και το έκρυψε κάτω από το χέρι του στο τραπέζι. Αλλά ο δόκτωρ Αντέρ του τράβηξε τα δάχτυλα από το τσαλακωμένο χαρτί.

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 15

ο ανθυπολοχαγοσ

«Μπορώ να το δανειστώ;» ρώτησε. «Θα ήθελα, εφόσον μπορώ, να το δείξω σε έναν κύριο που γνωρίζω και τον οποίο θα τον ενδιέφερε ότι αυτό είναι δημιούργημα ενός παιδιού εφτά χρόνων». Όταν ο δόκτωρ Αντέρ έφυγε, η γειτόνισσα έφερε τις αδελφές του από δίπλα. Τον κοίταξε διερευνητικά και είπε δυνατά, λες και ήταν κουφός ή σκύλος: «Ναι, φαίνεται έξυπνος, έτσι δεν είναι;» O Ρουκ ένιωσε να σηκώνονται οι τρίχες των μαλλιών του και να αναψοκοκκινίζει. Χαζός ή έξυπνος, το αποτέλεσμα ήταν ίδιο: η δυστυχία να ξεχωρίζεις από τον υπόλοιπο κόσμο. [\ Όταν έγινε οκτώ, ο δόκτωρ Αντέρ του πρόσφερε μια υποτροφία. Λέξεις, απλώς λέξεις: μια θέση στη Ναυτική Ακαδημία του Πόρτσμουθ. Το αγόρι σκέφτηκε ότι δε θα διέφερε και πολύ από τη ζωή που ήξερε, συμφώνησε χαρωπά και μετά βίας ένευσε αντίο στον πατέρα του στην καγκελόπορτα. Την πρώτη του νύχτα εκεί ξάπλωσε ακίνητος στο σκοτάδι, μην μπορώντας από το σοκ ούτε να κλάψει. Τα άλλα παιδιά αποφάσισαν ότι ο πατέρας του ήταν ένας υπάλληλος που πήγαινε καθημερινά στο χαμηλό πέτρινο κτήριο κοντά στις αποβάθρες εκεί όπου είχε τα γραφεία της η Υπηρεσία Πολεμικού Υλικού. Στον κόσμο της Τσερτς Στριτ, ο Μπέντζαμιν Ρουκ ήταν ένας άνθρωπος με παιδεία και υπόληψη, ένας πατέρας για τον οποίο ήσουν περήφανος. Ένα μίλι μακρύτερα, στη Ναυτική Ακαδημία του Πόρτσμουθ, ένιωθες ντροπή: Υπάλληλος! Ω Θεέ μου! Κάποιο αγόρι άδειασε το μπαούλο του, πετώντας τις μπλούζες και τα εσώρουχα που η μητέρα και η γιαγιά του είχαν με τόση φροντίδα ετοιμάσει, έξω από το παράθυρο στη λασπωμένη αυλή, τρεις ορόφους πιο κάτω. Ένας άνδρας με μαύρη τήβεννο που ανέμιζε τράβηξε το αυτί του Ρουκ τόσο που τον πόνεσε και έπειτα τον

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 16

κεϊτ γκρενβιλ

χτύπησε με το μπαστούνι όταν προσπάθησε να πει πως δεν το είχε κάνει εκείνος. Ένα μεγαλύτερο αγόρι τον έβαλε να καθίσει σ’ ένα ψηλό πεζούλι πίσω από τις κουζίνες και τον χτυπούσε με ένα ραβδί μέχρι που αναγκάσθηκε να πηδήξει κάτω. Από το πέσιμο ο αστράγαλος τον πονούσε ακόμη, αν και η καρδιά του δεν τον πόνεσε γι’ αυτό. Η σοφίτα του, στην Τσερτς Στριτ, τον περιέβαλλε με τις γωνίες και τις προεξοχές, στο σχήμα της παράδοξης ύπαρξής του. Στην Ακαδημία, ο κρύος χώρος του σκοτεινού κοιτώνα τού ρουφούσε το αίμα και πετούσε το κέλυφος. Περπατώντας κάθε Σάββατο απόγευμα από την Ακαδημία στην Τσερτς Στριτ για να περάσει την Κυριακή στο σπίτι του ήταν ένα ταξίδι σε κόσμους πολύ διαφορετικούς που δοκίμαζε κάθε φορά τις αντοχές του. Η μητέρα και ο πατέρας του ήταν τόσο περήφανοι, τόσο ενθουσιασμένοι και ευχαριστημένοι που ο έξυπνος γιος τους είχε ξεχωρίσει, ώστε δεν μπορούσε να τους πει πώς αισθανόταν. Ίσως να τον καταλάβαινε η γιαγιά του, αλλά ούτε και για κείνη έβρισκε λέξεις για να πει ότι είχε χάσει τον εαυτό του. Όταν ερχόταν η ώρα να γυρίσει πίσω, η Ανν έπαιρνε τα χέρια του στα δικά της, τραβώντας τον με όλο το παιδικό της βάρος και ζητώντας του κλαίγοντας να μείνει. Δεν ήταν τότε ούτε πέντε χρόνων, αλλά με κάποιο τρόπο ήξερε πόσο βαθιά επιθυμούσε να μείνει καρφωμένος στο χολ. O πατέρας τραβούσε ένα ένα τα δάχτυλά της και τον έδιωχνε προς την πόρτα, χαιρετώντας και χαμογελώντας, έτσι ώστε ο Ρουκ έπρεπε κι αυτός να χαιρετήσει και να φορέσει ένα χαμόγελο στο πρόσωπο. Σε όλο το δρόμο άκουγε την Ανν να κλαίει, και τη γιαγιά τους να προσπαθεί να την ηρεμήσει. Πολλοί σπουδαίοι είχαν φοιτήσει στην Ακαδημία, αλλά κανένας δεν είχε τρελαθεί με τους αριθμούς που, όπως έμαθε, ονομάζονται πρώτοι. Oύτε και ενδιαφέρονταν όταν τους έδειχνε το σημειωματάριό του όπου μετά μανίας αναζητούσε την τετραγωνική ρίζα

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 17

ο ανθυπολοχαγοσ

του δύο, ή πώς μπορείς να παίξεις με το π* και να καταλήξεις σε αξιοθαύμαστα συμπεράσματα. O Ρουκ έμαθε ότι αληθινά έξυπνος ήταν όποιος έκρυβε ανάλογες σκέψεις. Αποτελούσαν σχεδόν ντροπή, ένα μυστικό στο οποίο ενδίδεις μόνον κατ’ ιδίαν. Oι συζητήσεις αποτελούσαν πρόβλημα που δεν μπορούσε να λύσει. Αν θεωρούσε ότι ένα σχόλιο δε χρειαζόταν απάντηση, δεν έλεγε τίποτα. Μέχρι να μάθει, είχε καταπιεί, δίχως να το καταλάβει, πολλές προτάσεις. Μετά ήταν πολύ αργά. Άλλοτε πάλι μιλούσε πολύ. Απαντώντας σ’ ένα σχόλιο για τον καιρό, μπορούσε να αναλυθεί σε ενθουσιώδεις περιγραφές για την κατανομή των βροχοπτώσεων στο Πόρτσμουθ. Θα μοιραζόταν το γεγονός ότι κρατούσε αρχεία, πως είχε ένα δοχείο στο περβάζι πάνω στο οποίο είχε χαράξει διαβαθμίσεις, φυσικά όταν πήγαινε σπίτι τις Κυριακές έπαιρνε μαζί του το δοχείο, αν και το περβάζι εκεί ήταν περισσότερο εκτεθειμένο σε ισχυρότερο νοτιοδυτικό άνεμο από ό,τι στην Ακαδημία και με περισσότερη ως εκ τούτου βροχή. Μέχρι τότε οποιοσδήποτε είχε σχολιάσει πως η μέρα ήταν καλή την είχε κοπανήσει. Λαχταρούσε να είναι ένας πιο κανονικός άνθρωπος, μα ήταν και μάταιο να είναι κάποιος άλλος εκτός από τον εαυτό του. Έφτασε να μισεί το μεγαλόσχημο τρούλο στη στέγη της Ακαδημίας, την περήφανη χρυσή σφαίρα, μισούσε τις λευκές πέτρινες γωνίες που πλαισίωναν τα τούβλα της πρόσοψης. Η είσοδος της κεντρικής πύλης έμοιαζε πολύ στενή για τις επιβλητικές κολόνες και το μικρογραφικό αέτωμα, η πόρτα στη μέση μικροσκοπική σαν πρόσωπο με τα μάτια πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Πλησιάζοντας απρόθυμα προς το μέρος μετά από μια Κυρια-

* Μήκος περιφέρειας κύκλου διά διαμέτρου κύκλου. (Σ.τ.Μ.) 2 – Ο ανθυπολοχαγός

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 18

κεϊτ γκρενβιλ

κή στο σπίτι, έχοντας ακόμα την αίσθηση από τα χέρια της Ανν να τον τραβούν, ο Ρουκ θα κοίταζε προς τα επάνω, στο δεύτερο όροφο, όπου ήταν τα δωμάτια των πλούσιων αγοριών. Αν στο παράθυρο αριστερά οι κουρτίνες ήταν τραβηγμένες, σήμαινε ότι ο Λάνσελοτ Πέρσιβαλ Τζέιμς, γιος του κόμη του Μπέντγουικ, ήταν εκεί. Ένα αγόρι παχουλό, θορυβώδες και αργόστροφο, που δεν είχε καιρό για ένα συμμαθητή που ο πατέρας του ήταν υπάλληλος και το σπίτι του δε διέθετε τους υπηρέτες που θα έπρεπε, παρά μια γυναίκα για όλες τις δουλειές. Ακόμα και τα αγόρια που καλόπιαναν τον Λάνσελοτ Πέρσιβαλ είχαν κουραστεί να ακούν για τον μπάτλερ, το μάγειρα, τους πολυάριθμους υπηρέτες και λακέδες, χώρια τους διάφορους ιπποκόμους και κηπουρούς που φρόντιζαν το κτήμα, και το θηροφύλακα που προστάτευε τους φασιανούς του κόμη από διάφορους ανεπιθύμητους. O Λάνσελοτ Πέρσιβαλ έστηνε καρτέρι στον Ρουκ και συνήθως τα κατάφερνε να του δώσει μια γροθιά, καθώς περνούσε, ή να χύσει μελάνη στην καλή, λινή του μπλούζα. Τα άλλα παιδιά παρακολουθούσαν ανέκφραστα, όπως κάτι το συνηθισμένο, σαν να σκοτώνεις μια μύγα. Oι περίφημες δουλειές του Λάνσελοτ Πέρσιβαλ Τζέιμς είχαν να κάνουν με το εμπόριο ζάχαρης, και πέρα από αυτό με τα νησιά Τζαμάικα και Αντίγκουα, και εντέλει με τους μαύρους σκλάβους σ’ αυτά τα νησιά. O Λάνσελοτ Πέρσιβαλ δεν καταλάβαινε γιατί το τετράγωνο της υποτείνουσας ήταν ίσο με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο άλλων πλευρών, αλλά γινόταν πολύ εύγλωττος για τους λόγους που κατ’ αρχάς η Βρετανική Αυτοκρατορία και η επιφανής οικογένειά του, ειδικότερα, θα κατέρρεαν αν η δουλεία καταργούνταν. O Ρουκ σάστιζε με την ιδέα όπως σάστιζε και με τους πρώτους αριθμούς του. Δεν είχε ποτέ του δει μαύρο, συνεπώς το ζήτημα ήταν αφηρημένο, αλλά το επιχείρημα κάπου δεν του κολλούσε. Όσο

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 19

ο ανθυπολοχαγοσ

και να σκεφτόταν δεν έβρισκε άκρη με τη λογική του Λάνσελοτ Πέρσιβαλ. Έτσι και αλλιώς καλύτερα να έμενε μακριά από τον Λάνσελοτ Πέρσιβαλ. Όταν τα κατάφερνε, ξεγλιστρούσε στην άκρη του νερού στην είσοδο του λιμανιού εκεί όπου το οχυρό του Ράουντ Τάουερ έβγαζε στη θάλασσα. Στην άκρη της αρχαίας λιθοδομής υπήρχε μία παραλία με βότσαλα στην οποία δεν πήγαινε κανένας. Άδεια όπως και ο ίδιος, μια συντροφιά των ειδών. Τη συλλογή του με τα βότσαλα την έκρυβε σ’ ένα μυστικό κρυψώνα στον τοίχο. Όλα συνηθισμένα, ό,τι άξιζε ήταν που καθένα διέφερε από τα υπόλοιπα. Έσκυβε πάνω τους, ψιθυρίζοντας στον εαυτό του, διακρίνοντας τα χαρακτηριστικά τους. Κοίτα πως τούτο έχει πάνω του μικρά σκούρα στίγματα! Και βλέπεις πως το άλλο μοιάζει με την επιφάνεια του φεγγαριού; Μόνος του ρωτούσε, μόνος του απαντούσε. Στην Ακαδημία παρηγοριά έβρισκε μονάχα στις σελίδες των βιβλίων. O Ευκλείδης έμοιαζε με παλιό φίλο. Πράγματα που είναι ίσα με τρίτο είναι ίσα και μεταξύ τους. Το όλον είναι μεγαλύτερο του μέρους. Με συντροφιά τον Ευκλείδη ήταν σαν να άκουγε να μιλά τώρα και κάποιος άλλος την ξένη γλώσσα που εκείνος μιλούσε όλη του τη ζωή. Εντρυφούσε στη Γραμματική της Λατινικής Γλώσσας του Lily, αγαπώντας τον τρόπο που τα διαφεύγοντα μυστήρια της γλώσσας μπορούσαν να αναχθούν σε μικρές ενότητες αξιόπιστες και εναλλάξιμες όπως οι αριθμοί. Dico, dicis, dicet. Δοτική, γενική, αφαιρετική. Είχε το αίσθημα πως τα ελληνικά και τα λατινικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά ήταν περισσότερο μηχανισμοί σκέψης παρά οχήματα ομιλίας. Πάνω από όλα, οι ουρανοί μεταμορφώθηκαν με τη διδασκαλία της αστρονομίας και της ναυσιπλοΐας στην Ακαδημία. Αποκά-

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 20

κεϊτ γκρενβιλ

λυψη να μαθαίνεις ότι τα αστέρια δεν ήταν τυχαία φωτεινά σημάδια, αλλά μέρος ενός τόσο γιγάντιου σχεδίου που έφερνε στον Ρουκ ζάλη. Περίεργο αίσθημα, να στέκεσαι στη γη και την ίδια ώρα να τη βλέπεις από το υπερπέραν. Από εκείνο το σημείο είχες το πλεονέκτημα να μην είναι δωμάτια, λιβάδια, δρόμοι αλλά μια σφαίρα ύλης κινούμενη σε τροχιά στο διάστημα, το ακριβές σχήμα της οποίας είχε διαισθανθεί κάποιος Γερμανός ονόματι Κέπλερ και απέδειξε ένας Εγγλέζος ονόματι Νεύτων, που το όνομά του είχε δοθεί σε μια γέφυρα στο Κέιμπριτζ. Πολλές φορές ο Ρουκ είχε ευχηθεί να ήταν ζωντανοί ο Ευκλείδης ή ο Κέπλερ για να μιλήσει μαζί τους. O κόσμος που είχαν περιγράψει είχε τάξη και όλα είχαν μια θέση. Ενδεχομένως, και ένα αγόρι που έμοιαζε να μην έχει θέση πουθενά. Όταν ο εφημέριος ανακάλυψε ότι διέθετε τέλειο μουσικό αυτί, του φάνηκε σαν μια άλλη κατάρα. «Ντο, δίεση!» φώναξε, και ο Ρουκ άκουσε κάτι μέσα του και τραγούδησε μια νότα. O εφημέριος χτύπησε το πιάνο. «Σι ύφεση, Ρουκ, μπορείς να μου δώσεις ένα Σι ύφεση;» O Ρουκ άκουγε, και τραγουδούσε, και ο άντρας, πάνω στο σκαμνί του πιάνου, γύρισε προς το μέρος του, τόσο αναψοκοκκινισμένος που για μια στιγμή ο Ρουκ νόμισε, σοκαρισμένος, ότι θα σηκωνόταν να τον φιλήσει. Πίσω από τον πάγκο της χορωδίας οι συμμαθητές του κρυφογελούσαν, και ο Ρουκ ήξερε ότι θα το πλήρωνε αργότερα. Μόλις όμως τα πόδια του μάκρυναν αρκετά, ο εφημέριος του δίδαξε πώς να παίζει το όργανο στην εκκλησία. Μια πόρτα άνοιγε στον κόσμο που μέχρι τότε έμοιαζε με τοίχο. O Ρουκ αγαπούσε τη λογική της μουσικής σημειογραφίας, τον τρόπο που η θεμελιώδης ενότητα μιας νότας μπορούσε να σπάσει σε μικρότερα και μικρότερα κομμάτια. Ακόμα και το γρηγορότερο δέκατο έκτο, τριακοστό δεύτερο, εξηκοστό τέταρτο αποτελού-

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 21

ο ανθυπολοχαγοσ

σε μέρος της αρχικής νότας, με μια τονικότητα που, μολονότι δεν ακουγόταν, υπέβοσκε, δίνοντας νόημα σε κάθε φθόγγο. Έπειτα ήταν η ίδια η μηχανή. Ένα εκκλησιαστικό όργανο δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μερικές δεκάδες αγωγούς αέρα. Κάθε αυλός έπαιζε μονάχα μια νότα, ανάξιος για άλλη: ένας αυλός, μια νότα. Καθένας στητός στη θέση του δίπλα στους άλλους, το μεταλλικό στόμιό του ανοιχτό, γεμάτο αέρα που περίμενε να μετακινηθεί. Καθισμένος μπροστά από το πληκτρολόγιο είκοσι γιάρδες μακριά, στην άλλη άκρη της εκκλησίας, ο Ρουκ θα έπαιζε μια συγχορδία και θα άκουγε κάθε αυλό να τραγουδά τη νότα του. Σχεδόν έκλαιγε από ευγνωμοσύνη που ο κόσμος μπορούσε να προσφέρει ένα τέτοιο ένδοξο ήχο. Καθόταν με τις ώρες στην εκκλησία αναζητώντας το δρόμο του μέσα από τις φούγκες. Δώδεκα νότες, μετά βίας μουσική. Αλλά έπειτα αυτές οι λίγες νότες μιλούσαν η μία στην άλλη, θέμα και απάντηση, με επαναλήψεις, σμικρύνσεις, αυξήσεις, ακόμα και ανακυκλώνοντας τον εαυτό τους σε μια πορεία όμοια με την παλίνδρομη κίνηση του Άρη. Άκουγε σαν να είχε τόσα αυτιά όσα και ακροδάχτυλα, και, σαν τυφλός, μπορούσε να διαισθανθεί μια ύπαρξη που σχεδόν δεν υπήρχε εκεί. Μετά από δύο και τρεις σελίδες μουσικής άκουγε όλες τις φωνές συνταιριασμένες σε μια σύνθεση τέτοιας έκπαγλης δύναμης που οι τοίχοι της εκκλησίας μετά βίας μπορούσαν να συγκρατήσουν. Άλλοι, κουρασμένοι με τον ήχο του Μπουξτεχούντε και του Μπαχ για ώρες ολόκληρες, θα παραπονούνταν ότι δεν υπήρχε μελωδία. Αυτό ακριβώς ήταν που του άρεσε στη φούγκα, το γεγονός ότι δεν μπορούσες να την τραγουδήσεις. Η φούγκα δεν ήταν ενικού αριθμού, όπως η μελωδία, αλλά πληθυντικού. Ήταν συζήτηση. Πέρασε καθισμένος στο σκαμνί του εκκλησιαστικού οργάνου εκατοντάδες κηρύγματα με την πλάτη στα γεμάτα κόσμο στασίδια και μασούλησε τα μικρά κομματάκια του άρτου και ήπιε από το

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 22

κεϊτ γκρενβιλ

δισκοπότηρο όπως και οι άλλοι. Αλλά ο Θεός της αμαρτίας και της ανταπόδοσης, του μυστηρίου, των παθών και της ανάστασης, δε θέλησε να του μιλήσει. Δεν είχε καμιά αντιπαλότητα με το Θεό, αλλά για αυτόν Θεός δεν υπήρξε σ’ εκείνες τις λέξεις ή τις τελετουργίες. Είχε δει το Θεό στο στερέωμα της νύχτας πολύ προτού καταλάβει τα σχέδια του. O τρόπος που τα ουράνια σώματα κινούνταν όλα μαζί σαν ένα, ήταν κάτι που του προκαλούσε θαυμασμό και ανακούφιση. Τα μακριά απογεύματα του χειμώνα ο Ρουκ μπορούσε να γλιστρήσει έξω, να διασχίσει τις κουζίνες, και να σταθεί στην αυλή κοιτώντας προς τα επάνω. Μέσα στο κρύο οι αστερισμοί φαίνονταν κοντινοί και λαμπροί. Τον ανακούφιζε ο τρόπος που μπορούσες να βρίσκεις πάντα τον Ηνίοχο και τη Μικρή Άρκτο να κυκλώνουν τον ουρανό. Δε χρειαζόταν να βρει κάθε λάμψη μονάχη της το δρόμο μέσα στο σκοτάδι, κινούνταν όλες μαζί με τις άλλες γύρω, σταθερές στη θέση τους από χέρι ανώτερο. Το ότι το φεγγάρι ήταν άλλοτε μια φέτα και άλλοτε δίσκος του φαινόταν από παιδί ένα πανούργο τέχνασμα. Όταν όμως κατάλαβε την αιτία έμεινε έκθαμβος. Υπήρχε σχέδιο, αλλά το έψαχνε σε λάθος κλίμακα. Δεν αρκούσε μια βδομάδα για να φανεί, χρειαζόταν ένας μήνας. Είχε την ελπίδα πως η γνώση θα μπορούσε να ήταν απλώς θέμα κλίμακας. Αν ο άνθρωπος δεν είχε μια βδομάδα, ή έναν χρόνο, ή και μια ζωή –αν είχε χιλιετίες, αιώνες–, όλες οι φαινομενικά αλλοπρόσαλλες κινήσεις των ουράνιων σωμάτων και οι επίγειες μεταβλητές θα αποδεικνυόταν πως έχουν κάποιο νόημα. Κάποια είδη τάξης παραήταν αχανή για να τα συλλάβει ο άνθρωπος. Αλλά, πίσω από το χάος κάθε ανθρώπινης ζωής, μπορούσες να είσαι βέβαιος πως αντηχούσε μια κοσμική νότα. Όπως ο εφημέριος είχε τους ύμνους του, και ο Ρουκ είχε τα δι-

GRENVILLE sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:29 μ.μ. Page 23

ο ανθυπολοχαγοσ

κά του ιερά κείμενα στα οποία ο Θεός ήταν σαφής: τα μαθηματικά. O άνθρωπος διέθετε ένα μυαλό που μπορούσε να σκεφτεί με αριθμούς, και δεν μπορούσε να ήταν σύμπτωση ότι με αυτό το εργαλείο ξεκλείδωνε ο κόσμος. Κατανοώντας τον κόσμο και τις παραμέτρους του ήταν σαν να έβλεπες το πρόσωπο του Θεού: όχι απευθείας, αλλά τριγωνομετρώντας, σκεφτόμενος μαθηματικά, ένιωθες μέσα σου τις πράξεις του Θεού. Έβλεπε πως παρηγορούνταν οι άλλοι με τις αντιλήψεις τους για το Θεό: ως αυστηροί αλλά ευγενικοί πατεράδες, ή αδελφοί που μοιράζονται ένα βάρος. Αντιθέτως, αν κάτι παρηγορούσε τον Ρουκ ήταν η επίγνωση ότι ως άτομο ήταν ασήμαντος. Ό,τι ήταν, ήταν μέρος ενός συνόλου, μια ασήμαντη νότα μέσα στη μεγάλη φούγκα της ύπαρξης. Αυτό επέβαλε μια ηθική που υπερέβαινε τις σαφείς οδηγίες στο βιβλίο του εφημέριου. Η παραδοχή της ενότητας των πραγμάτων. Τραυματίζοντας ένα καταστρέφεις το όλον. Oνειρεύτηκε πως έφευγε από εκείνο το μέρος, όχι απλώς από την Ακαδημία αλλά από το Πόρτσμουθ, ερμητικά κλεισμένο στον εαυτό του γύρω από το λιμάνι, στους στενούς δρόμους όπου όλοι τον ήξεραν καλά, ο πρωτότοκος του Μπέντζαμιν Ρουκ, καλό παιδί, αλλά λιγάκι αλλοπαρμένο. Αποδείξεις δεν είχε, αλλά ακλόνητα μέσα του πίστευε πως κάποια μέρα θα υπήρχε ένας τόπος, κάπου στον κόσμο, για εκείνο που ήταν.