KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 19
Δυνατότητες
Ο
τζιμ και η Iβόν είχαν ζήσει ως ζευγάρι τριάντα δύο πολύ δυστυχισμένα χρόνια, όταν ανακάλυψαν ότι ο Tζιμ είχε έναν καρκινικό όγκο που απειλούσε τη ζωή του. προτού τους ανακοινωθεί το δυσάρεστο γεγονός, το ζευγάρι ζούσε σε μια κατάσταση διαρκούς έντασης. συχνά θύμωναν και καβγάδιζαν, ατελείωτες ήταν οι λογομαχίες τους και οι διαφωνίες γενικά για κάθε ζήτημα που αφορούσε στην κοινή τους ζωή. σύμφωνα με τα λόγια του Tζιμ, ο έρωτας ανάμεσά τους «είχε χαθεί πριν από πολλά χρόνια». Κάτι παράξενο συνέβη μόλις έμαθαν για τον όγκο. η συνείδηση και των δυο τους άλλαξε ξαφνικά. ο θυμός που κατέπνιγε την αγάπη τους τόσα χρόνια εξαφανίστηκε, οι διαφωνίες τους ξεθύμαναν και φάνταζαν πλέον ασήμαντες, και η αγάπη του ενός για τον άλλο ήρθε ξανά στην επιφάνεια με τρόπο σχεδόν μαγικό, σαν να μην είχε χαθεί ποτέ. τι συνέβη; το ζευγάρι έπαθε αυτό που θα λέγαμε «άλλαξαν μυαλά». Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πώς ή πότε θα μας συμβεί αυτή η ξαφνική αλλαγή ή μεταστροφή, ξέρουμε όμως ότι υπάρχει τέτοια πιθανότητα. μια ξαφνική αλλαγή συνείδησης μπορεί να
19
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 20
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
συντελεστεί σε οποιονδήποτε τομέα της ανθρώπινης ζωής που έχει σχέση με τα συναισθήματα, είτε πρόκειται για σχέσεις, είτε για αγχώδεις καταστάσεις, είτε για άλλες αιτίες που προκαλούν κατάπτωση ή κάποιο άλλο συναίσθημα που μας παραλύει. σκεφτείτε την περίπτωση ενός οκτάχρονου κοριτσιού που πάει κάθε νύχτα στο κρεβάτι του τρομοκρατημένο από τη σκέψη ότι πίσω από την πόρτα της ντουλάπας υπάρχει ένα τέρας. μια μέρα, στα καλά καθούμενα, ανακαλύπτει ότι το τέρας δεν είναι αληθινό, ότι υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό της. προκύπτουν ενδιαφέρουσες ερωτήσεις, όπως: πώς της ήρθε να το σκεφτεί εκείνη τη συγκεκριμένη μέρα; τι την έκανε να συνειδητοποιήσει ότι το τέρας δεν είναι αληθινό; οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι ασαφείς. το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι ένα νέο επίπεδο πρόσληψης ήρθε στην επιφάνεια της συνείδησης του παιδιού. Ένα άλλο παράδειγμα ξαφνικής μεταστροφής είναι ο άνθρωπος που ορκίζεται ότι θα κόψει το κάπνισμα. η ίδια υπόσχεση κάθε βδομάδα, χρόνο με το χρόνο: «αυτή τη φορά θα τα καταφέρω!» εσύ ως φίλος την έχεις ακούσει πολλές φορές την ιστορία. Και ξαφνικά μια μέρα, χωρίς κάποιον εμφανή λόγο, αυτός ο φίλος σου ξαναλέει ακριβώς το ίδιο πράγμα, όμως αυτή τη φορά ξέρεις ότι το εννοεί. υπάρχει κάτι διαφορετικό. Κάτι έχει αλλάξει. δεν μπορείς να το προσδιορίσεις ακριβώς, αλλά ξέρεις ότι δεν πρόκειται να ξαναβάλει τσιγάρο στο στόμα του. Και πράγματι έτσι γίνεται.
20
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 21
Δυνατότητες
αν και οι λεπτομέρειες κάθε ξαφνικής μεταστροφής είναι μοναδικές, φαίνεται ότι σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν κάποιοι κοινοί παρονομαστές. Καταρχάς η ίδια η μεταστροφή δε στηρίζεται απαραίτητα σε κάτι που ήδη γνωρίζουμε, αλλά την παρατηρούμε ξαφνικά, σαν να έρχεται από το πουθενά. με άλλα λόγια, ο όγκος των πληροφοριών που έχουμε επί του θέματος δεν είναι ο κρίσιμος παράγοντας. eίχα, για παράδειγμα, έναν πελάτη, τον Tζωρτζ, ο οποίος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ήταν προκατειλημμένος εναντίον των ανθρώπων μιας συγκεκριμένης φυλής. αφού η αντίληψή του υπέστη μια ξαφνική αλλαγή, ομολόγησε: «τι χαζός που ήμουν!» αυτό που με προβλημάτισε τόσο πολύ στο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι το γεγονός ότι οι δυο μας ποτέ δεν είχαμε συζητήσει για την προκατάληψή του. ούτε καν ήξερε ότι είχε αυτό το πρόβλημα. το αντιλήφθηκε κάποια στιγμή καθώς ανέλυε πώς η ίδια του η σκέψη παρεμβαλλόταν μερικές φορές στη σχέση του με τη γυναίκα του. η μεταστροφή που συνέβη στη συνείδησή του δεν προσέθεσε καμία καινούρια πληροφορία σχετικά με το «πρόβλημα». σε διανοητικό επίπεδο ήξερε από χρόνια ότι κάθε προκατάληψη πηγάζει από άγνοια, κι όμως εξακολουθούσε να νιώθει προκατάληψη εκείνη τη στιγμή. Κάτι άλλαξε μέσα του ενώ σκεφτόταν κάτι διαφορετικό. είχα κι εγώ μια ξαφνική μεταστροφή που είναι εξίσου δύσκολο να την εξηγήσω. ανέκαθεν μου προκαλούσε φόβο μέχρι θανάτου η ιδέα της ομιλίας
21
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 22
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
μπροστά σε κοινό. Και μόνο η σκέψη του ακροατηρίου μπροστά μου με έκανε να ιδροκοπάω· μάλιστα σε δυο περιπτώσεις κυριολεκτικά λιποθύμησα! μια μέρα, ενώ έτρωγα μεσημεριανό μαζί με κάποιους φίλους σε ένα συνέδριο που συμμετείχα, συνειδητοποίησα ξαφνικά ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάμαι. δεν μπορώ να εξηγήσω ακριβώς γιατί ή πώς απέκτησα αυτή την ενόραση· ξέρω μόνο ότι συνέβη. μέχρι σήμερα νιώθω πολύ άνετα στις συχνές ομιλίες μου μπροστά σε ακροατήρια οποιουδήποτε μεγέθους. δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι οι ξαφνικές μεταστροφές συνοδεύονται από ένα αίσθημα έμπνευσης που μερικές φορές περιγράφεται ως «ένα ανάλαφρο αίσθημα» ή «μια ευχάριστη αίσθηση». Και η Iβόν και ο Tζιμ είχαν περιγράψει την ξαφνική μεταστροφή τους ως «ένα αίσθημα βαθιάς ανακούφισης», σαν να είχε φύγει από πάνω τους ένα τεράστιο συναισθηματικό βάρος. πολλοί άλλοι πελάτες μού ανέφεραν επίσης ότι ένιωσαν να «εξυψώνονται» με έναν πολύ δυνατό και αποτελεσματικό τρόπο, που άλλαξε τα πιστεύω τους για τη ζωή. αυτό το αίσθημα περιγράφεται επίσης συχνά ως μια συνείδηση αυτοπεποίθησης. αργότερα θα εξετάσω πόσο σημαντικό είναι αυτό για την υγιή ψυχολογική σου λειτουργία. τέλος, οι ξαφνικές μεταστροφές είναι από τη φύση τους μόνιμες. Όταν συμβαίνει μια τέτοια αλλαγή, δε φαίνεται να υπάρχει πισωγύρισμα, τουλάχιστον όχι μέχρι το σημείο της εκκίνησης. για παράδειγμα,
22
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 23
Δυνατότητες
μου είναι δύσκολο πια να φανταστώ ότι με τρομάζει η ομιλία μπροστά σε κοινό. μπορώ ωστόσο να δείξω κατανόηση γι’ αυτούς που νιώθουν έτσι, επειδή θυμάμαι πώς ένιωθα εγώ ο ίδιος. η ιδέα του αμοιβαίου μίσους που είχαν μεταξύ τους για τόσο καιρό η Iβόν και ο Tζιμ φαίνεται γελοία. Και ο πελάτης μου ο Tζωρτζ κρυφογελάει όταν σκέφτεται πως μπορεί ένας άνθρωπος να αντιπαθεί κάποιον άλλον εξαιτίας του χρώματος του δέρματός του. αυτή είναι η φύση της ενόρασης: όταν θα την αξιωθείς, η ζωή θα φαίνεται διαφορετική. Ένα ενδιαφέρον και σημαντικό σημείο σχετικά με τις ξαφνικές μεταστροφές είναι το εξής: δεν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στη βελτίωση της ψυχολογίας που ακολουθεί τις ξαφνικές μεταστροφές και στα εξωτερικά φαινόμενα της βελτίωσης της ζωής. Έτσι, για παράδειγμα, μια γυναίκα που αλλάζει ξαφνικά στάση απέναντι στα οικονομικά της δεν το κάνει επειδή μόλις κληρονόμησε μια μεγάλη περιουσία ή επειδή κέρδισε στο λόττο. Βιώνει τη μεταστροφή επειδή αντιμετωπίζει τα ίδια γεγονότα με διαφορετικό τρόπο πια. οτιδήποτε κι αν ήταν αυτό που είδε, την επηρέασε αρκετά, ώστε τα χρήματα να μην είναι πια λόγος εσωτερικής διαμάχης στη ζωή της. Χωρίς αμφιβολία, η Iβόν και ο Tζιμ δεν ήταν σε καλύτερη μοίρα. Κάθε άλλο, ο Tζιμ έμαθε ότι πάσχει από μια ανίατη ασθένεια. ωστόσο και οι δυο τους ένιωσαν περισσότερη αγάπη ο ένας για τον άλλο όσο ποτέ άλλοτε.
23
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 24
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
Κατά τον ίδιο τρόπο, ούτε το παιδί που είχε την αίσθηση του φανταστικού τέρατος στην ντουλάπα της ήταν σε καλύτερη μοίρα. Καταρχάς δεν υπήρχε κανένα τέρας! αυτή είναι η φύση των ξαφνικών μεταστροφών. συμβαίνουν μέσω μιας αλλαγής στη συνείδηση – όχι μέσω κάποιας αλλαγής στις περιστάσεις. Αυτό το βιβλίο μιλάει για δυνατότητες. να είσαι ανοιχτός στο ενδεχόμενο ότι αυτό το βιβλίο θα σε βοηθήσει να κάνεις τη δική σου ξαφνική μεταστροφή. αν είσαι ανοιχτός, ο τρόπος που βιώνεις τη ζωή σου θα αλλάξει μπροστά στα μάτια σου. θα νιώθεις καλύτερα, πιο χαρούμενος, πιο χαλαρός και πιο ασφαλής. απολύτως τίποτα δε χρειάζεται να αλλάξεις στη ζωή σου προκειμένου να νιώσεις καλύτερα. απλώς πρέπει να αναγνωρίσεις κάποια στοιχεία της φύσης της ίδιας σου της σκέψης, τα οποία δεν έβλεπες πριν. η ξαφνική μεταστροφή σου μπορεί να συμβεί αμέσως και να θεμελιωθεί βαθιά.
δεσμευση
Όπως θα διαπιστώσεις κατά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, η ευτυχία είναι μια επιλογή που ο καθένας μας έχει ανά πάσα στιγμή. για να είσαι ευτυχισμένος, πρέπει καταρχάς να πάρεις την απόφαση να είσαι ευτυχισμένος. πρέπει να δεσμευτείς απέναντι στην ευτυχία. είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι όταν δεσμεύ-
24
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 25
Δυνατότητες
εσαι να εξασκηθείς στην τέχνη της ευτυχίας, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται με την πρώτη ματιά. οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν το λάθος να συγχέουν τη δέσμευση απέναντι στην ευτυχία με την απόφαση να βελτιώσουν κάποιον τομέα της ζωής τους. παρόλο που φαίνεται ότι αυτές οι δυο ιδέες συνδέονται, αυτό δεν είναι απαραίτητο. Όπως ενδεχομένως έχεις διαπιστώσει, μπορεί να αλλάξεις τα πάντα στη ζωή σου χωρίς να επηρεαστεί στο ελάχιστο το επίπεδο της ευτυχίας σου. μπορείς να κερδίσεις περισσότερα λεφτά, να ξεμπλέξεις από δυσκολίες, να κάνεις φίλους, να ξεκινήσεις μια καινούρια δουλειά, να λύσεις ένα πρόβλημα, να πάρεις ένα πτυχίο, να παντρευτείς, ή να αποκτήσεις κάτι που ήθελες, κι όμως να εξακολουθείς να νιώθεις δυστυχισμένος. ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι η ευτυχία δεν εξαρτάται από τις περιστάσεις· είναι μια βιωματική κατάσταση μέσα στην οποία μπορείς να μάθεις να ζεις. για να αποκομίσεις όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη από αυτό το βιβλίο, πρέπει να το προσεγγίσεις με την επίγνωση ότι είναι δυνατόν να μάθεις να είσαι ευτυχισμένος χωρίς να αλλάξεις οτιδήποτε στη ζωή σου – εκτός από τη σχέση σου με την ίδια σου τη σκέψη. ο Aμερικανός φιλόσοφος Emerson είπε κάποτε: «ο πρόγονος κάθε πράξης είναι μια σκέψη». τα πάντα στη ζωή σου είναι αποτελέσματα του τρόπου που σχετίζεσαι με τη σκέψη σου. είσαι ό,τι σκέφτεσαι. η δέσμευση είναι ένα ισχυρό εργαλείο αλλα-
25
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 26
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
γής. σου αφαιρεί την πίεση και την αβεβαιότητα που συχνά συνοδεύουν μια έλλειψη δέσμευσης. ο γάμος, για παράδειγμα, είναι μια δέσμευση. Όταν ένα ζευγάρι παντρεύεται, είναι λογικό να πιστεύουν πως, ό,τι κι αν συμβεί, η δέσμευση θα τους βοηθήσει να ξεπεράσουν τις δυσκολίες. πριν από το γάμο οι άνθρωποι συχνά φοβούνται μήπως χάσουν το σύντροφό τους. η δέσμευση απομακρύνει το άγχος και τους δίνει την ευκαιρία να παραμερίσουν τις ανησυχίες τους, ενώ ταυτόχρονα τρέφει την ελπίδα. Χωρίς δέσμευση, είναι δύσκολη η επιτυχία οποιουδήποτε εγχειρήματος. είτε ακολουθείς ένα πρόγραμμα δίαιτας, είτε ετοιμάζεσαι για κάποιες εξετάσεις, μαθαίνεις τένις, ξεκινάς μια μελέτη ή αποφασίζεις να είσαι ευτυχισμένος, η δέσμευση είναι ένα σημαντικό βήμα. Όταν δεσμεύεσαι απέναντι στην ευτυχία, λες στην ουσία: «υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα στη ζωή που δεν μπορώ να ελέγξω – ο κόσμος, οι άλλοι άνθρωποι, οι επιλογές τους και οι αντιδράσεις τους, τα ατυχήματα, οι ατέλειες, ο πόνος και οι ταλαιπωρίες, οι δύσκολες καταστάσεις. παρ’ όλα αυτά, έτσι είναι η ζωή, και άσχετα με το τι συμβαίνει, εγώ θα είμαι πάντα ευτυχισμένος». Κάθε φορά που θέτεις όρους για την ευτυχία σου, την απομακρύνεις. ο ίδιος τρόπος σκέψης που θέτει κάποιον σκοπό ως προϋπόθεση για την ευτυχία σου είναι σίγουρο ότι θα επαναληφθεί από τη στιγμή που έχει εκπληρωθεί ο συγκεκριμένος σκοπός. μια γυναίκα που πιστεύει ότι το να κάνει παιδιά θα της χαρίσει την ευτυχία,
26
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 27
Δυνατότητες
όταν θα κάνει τα παιδιά, θα θέσει νέους στόχους που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν. τότε ίσως πιστέψει ότι θα είναι ευτυχισμένη όταν θα έχει περάσει η βρεφική ηλικία ή η κρίσιμη ηλικία των δύο ετών, ή όταν θα έχει αρκετά χρήματα για να αντεπεξέρχεται στις αυξανόμενες ανάγκες της οικογένειάς της. η ίδια η δέσμευσή σου απέναντι στην ευτυχία σού επιτρέπει να εγκαταλείψεις όλους τους όρους σου. αντί να θέτεις όρους, λες στον εαυτό σου: «Όσο δύσκολα κι αν φαίνονται τα πράγματα, εγώ θα εξασκηθώ στον τρόπο σκέψης που θα με οδηγήσει στην ευτυχία». Nα είσαι ευτυχισμένος δεν είναι πάντα κάτι εύκολο. για να πούμε την αλήθεια, μπορεί να γίνει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ζωής. η πραγματική ωριμότητα συνεπάγεται ανάληψη της ευθύνης για τη δική μας ευτυχία – αυτήν ακριβώς τη στιγμή. συνεπάγεται συνειδητή επικέντρωση της προσοχής μας σε αυτά που έχουμε και όχι σε αυτά που μας λείπουν. η δέσμευση είναι το πρώτο βήμα στην πορεία που θα σου επιτρέψει να εδραιώσεις μέσα σου τα θετικά συναισθήματα που αναζητάς. οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι αν λύσουμε τα προβλήματά μας ή αν βελτιώσουμε τις σχέσεις μας, θα είμαστε ευτυχισμένοι, αλλά αυτό σημαίνει ότι η ευτυχία μας πρέπει να αναβληθεί για κάποια στιγμή στο μέλλον, αφού θα έχουν εκπληρωθεί αυτοί οι όροι που θέσαμε. η δέσμευση είναι ένα βήμα που φέρνει αυτό το μέλλον κοντά στο παρόν. η ευτυχία είναι το αποτέλεσμα της απόφα-
27
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 28
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
σης να είσαι ευτυχισμένος. Ίσως πιστεύεις ότι κάποια μέρα θα φτάσεις σε ένα μέρος που ονομάζεται ευτυχία, ότι κάποια μέρα όλα θα μπουν στη θέση τους και θα είσαι σε θέση να πεις: «τέλεια. τα κατάφερα. Έφτασα στη χώρα της ευτυχίας». προφανώς αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Άσχετα από το πόσο βελτιώνεται η ζωή σου και από το πόσα όνειρά σου πραγματοποιούνται, πάλι θα πρέπεις να πάρεις την απόφαση να είσαι ευτυχισμένος. πάλι θα πρέπει να δεσμευτείς. δεν υπάρχει καμία οδός προς την ευτυχία. η ευτυχία είναι η οδός. οι κατευθύνσεις αυτού του βιβλίου θα λειτουργήσουν σαν μια πυξίδα που θα σε οδηγήσει στην ευτυχία. να θυμάσαι ότι ο στόχος σου είναι να είσαι ευτυχισμένος. Κάνε τη δέσμευσή σου και χρησιμοποίησε αυτό το βιβλίο ως εργαλείο που θα σε οδηγήσει στο στόχο σου. φύγαμε λοιπόν!
28
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 29
Οι σκέψεις σου και πώς σε κάνουν να νιώθεις
Ό
λοι μασ διαρκώς σκεφτόμαστε – και καλά κάνουμε! Χωρίς την ικανότητα της σκέψης, η ζωή μας δε θα έδειχνε να έχει και πολύ νόημα. είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι σκέφτεσαι συνεχώς. μην ξεγελιέσαι και πιστεύεις ότι αυτό το ξέρεις ήδη, γιατί είναι πιθανό να μην το συνειδητοποιείς. σκέψου μια στιγμή την αναπνοή σου. μέχρι να σου επιστήσω την προσοχή, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν είχες επαφή με το γεγονός ότι αναπνέεις. η αναπνοή είναι κάτι τόσο φυσικό και αυτόματο, που αν δεν έχεις λαχανιάσει, απλώς δεν της δίνεις σημασία. η διαδικασία της σκέψης λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. επειδή σκέφτεσαι συνέχεια, είναι εύκολο να ξεχάσεις ότι το κάνεις, και τελικά δεν την προσέχεις καθόλου. ωστόσο η αναπνοή είναι κάπως διαφορετική: αν, έστω και για μια στιγμή, ξεχάσεις ότι κάνεις συνεχώς σκέψεις, μπορεί να δημιουργηθούν μερικά σοβαρά προβλήματα στη ζωή σου, μεταξύ των οποίων δυστυχία ή ακόμα και κατάθλιψη. Kαι αυτό γιατί η σκέψη σου θα επανέρχεται πάντα ως συναίσθημα. Άφησέ με να σου εξηγήσω: το πώς νιώθεις τώρα είναι το αποτέλεσμα των σκέψεων που κάνεις αυ-
29
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 30
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
τήν ακριβώς τη στιγμή. Κατά μια ευρύτερη έννοια, τα συναισθήματά σου καθορίζονται πάντα από τις σκέψεις που κάνεις. ας υποθέσουμε ότι καθώς διαβάζεις αυτές τις γραμμές κάνεις την εξής σκέψη: «πολύ απλά μας τα λέει – τα προβλήματά μου είναι σοβαρότερα από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί ο δρ Carlson». το αποτέλεσμα αυτής της σκέψης θα ήταν να νιώσεις αμέσως αμφιβολία και απαισιοδοξία. αυτό δεν είναι σύμπτωση. πριν να κάνεις αυτή τη σκέψη δεν ένιωθες απαισιοδοξία. οι σκέψεις σου δημιούργησαν το σκεπτικισμό, όχι οι λέξεις που έχω γράψει. αν οι λέξεις από μόνες τους δημιουργούσαν συναισθήματα, τότε όλοι θα ένιωθαν το ίδιο, πράγμα το οποίο, φυσικά, δεν αληθεύει. ο συσχετισμός ανάμεσα στη σκέψη και στα συναισθήματα γίνεται τόσο γρήγορα (σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου), που σχεδόν κανείς δεν τον αντιλαμβάνεται. ωστόσο αυτή η σχέση αιτίας και αποτελέσματος ανάμεσα στις σκέψεις και στα συναισθήματα είναι ένα από τα πιο σημαντικά βιώματα που θα ζήσεις ποτέ ως άνθρωπος. ας υποθέσουμε τώρα ότι στην πρωινή εφημερίδα σου βρήκες ένα άρθρο σχετικά με ένα κοριτσάκι που διασώθηκε από κάποιο φλεγόμενο κτήριο. Καθώς διάβαζες την ιστορία σκέφτηκες «ουφ, δόξα τω θεώ». μόλις έκανες αυτή τη θετική σκέψη, ένιωσες τη διάθεσή σου να βελτιώνεται. Και πάλι το συναίσθημά σου δημιουργήθηκε από τη σκέψη σου σχετικά με το γεγονός, όχι από το ίδιο το γεγονός. αν είχες σκεφτεί διαφορετικά, θα είχαν αλλάξει και τα συναισθήματά σου. αν, για παράδειγμα, έ-
30
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:00 ΜΜ Page 31
Οι σκέψεις σου και πώς σε κάνουν να νιώθεις
λεγες: «Άντε, καιρός ήταν να δείξουν και καμιά ιστορία με καλό τέλος. μας φλόμωσαν στις άσχημες ειδήσεις», θα σε κυρίευε η απαισιοδοξία σου και κάθε άλλο παρά καλά θα ένιωθες. τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις σκέψεις σου έρχονται σε μια στιγμή. αυτή η δυναμική της ψυχολογίας ισχύει πάντα – δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Όποτε κάνεις μια σκέψη και την πιστεύεις, νιώθεις την αντίστοιχη συναισθηματική αντίδραση σε αυτή τη σκέψη. Οι σκέψεις σου πάντα δημιουργούν τα συναισθήματά σου. η κατανόηση της σπουδαιότητας αυτού του γεγονότος είναι το πρώτο βήμα για την απόδραση από τη δυστυχία και την κατάθλιψη. οι αρνητικές και απαισιόδοξες σκέψεις, άσχετα από το συγκεκριμένο περιεχόμενό τους, είναι η γενεσιουργός αιτία όλων των αρνητικών συναισθημάτων και της ηττοπάθειάς σου. στην πραγματικότητα είναι αδύνατον, από νευρολογική άποψη, να νιώσεις οτιδήποτε χωρίς προηγουμένως να έχεις κάνει κάποια σκέψη, χωρίς να έχεις κάποιο σημείο αναφοράς. προσπάθησε να νιώσεις ενοχές χωρίς πρώτα να έχεις κάνει κάποιες ένοχες σκέψεις. προσπάθησε να νιώσεις θυμό χωρίς να σκεφτείς κάτι που σε θυμώνει· δεν μπορείς. για να βιώσεις ένα γεγονός πρέπει να το επεξεργαστείς στο μυαλό σου και ταυτόχρονα να το ερμηνεύσεις δίνοντάς του σημασία και σπουδαιότητα. η συνειδητοποίηση αυτή έχει τεράστιες επιπτώσεις. δηλώνει ότι αν νιώθεις δυστυχισμένος, δεν είναι η ζωή σου ή οι περιστάσεις, τα γονίδιά σου ή η αληθινή σου φύση που δημιουργούν τη δυστυχία σου – το μόνο που φταίει
31
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 32
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
είναι η σκέψη σου. η δυστυχία δεν υπάρχει και δε θα μπορούσε να υπάρχει από μόνη της. η δυστυχία είναι το συναίσθημα που συνοδεύει τον αρνητικό τρόπο σκέψης σου για τη ζωή σου. Όταν λείψει αυτός ο τρόπος σκέψης, η δυστυχία δεν μπορεί να υπάρξει. τίποτε άλλο δεν μπορεί να κρατήσει και να παγιώσει τα αρνητικά σου συναισθήματα εκτός από τη σκέψη σου. δε λέω ότι δεν υπάρχουν ποτέ βιολογικά αίτια που συνθέτουν μια δυστυχισμένη ή μια καταθλιπτική κατάσταση, ή που προδιαθέτουν κάποιον άνθρωπο για τη δυστυχία ή για την κατάθλιψη. θεωρώ ότι χωρίς τη σκέψη δεν υπάρχουν καύσιμα για να τροφοδοτήσεις τη φωτιά, δεν υπάρχει τίποτα για να καλλιεργήσει την προδιάθεση ή τα βιολογικά αίτια, έτσι ώστε να προκληθεί μια άρρωστη ψυχική κατάσταση. είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι ανέκαθεν υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι κατά τα φαινόμενα έχουν κάθε λόγο να υποφέρουν από κατάθλιψη, οι οποίοι υπόκεινται σε συνθήκες που καταθλίβουν μερικούς από εμάς, απλώς επειδή τις ακούμε: απελπιστική φτώχια, απίστευτες αντιξοότητες, βίαιη αντιμετώπιση από τους άλλους. Όμως μερικοί άνθρωποι δε βιώνουν δυστυχία, ανεξάρτητα από το πόσο πενιχρά μπορεί να είναι τα οικονομικά τους. απλώς χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. από την άλλη πλευρά, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένοι και ευτυχισμένοι, αλλά συχνά βασανίζο-
32
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 33
Οι σκέψεις σου και πώς σε κάνουν να νιώθεις
νται από κατάθλιψη. αντί να εκτιμήσουν αυτά που έχουν, συγκεντρώνουν την προσοχή τους σε αυτά που θα ήθελαν να έχουν.
η σΚεΨη μετατΡεπει τα γεγονοτα σε πΡοΒληματα
ας υποθέσουμε ότι ένα ζευγάρι που είναι φίλοι σου παίρνουν διαζύγιο. πάντα θεωρούσες δεδομένο ότι αν ένα ζευγάρι ήταν ικανό να τα καταφέρει, θα ήταν αυτοί. την τετάρτη ξεκίνησαν τις διαδικασίες του διαζυγίου και μια εβδομάδα αργότερα ο φίλος σου σε πήρε τηλέφωνο για να σου ανακοινώσει τα νέα. «ε, όχι!» σκέφτεσαι και αρχίζεις αμέσως να νιώθεις άσχημα. ενδιαφέρον, έτσι; το γεγονός τελείωσε, έχει ήδη ξεπεραστεί. Όμως τώρα, καθώς το σκέφτεσαι, αρχίζεις να νιώθεις άσχημα. είναι σαφές ότι δεν είναι το ίδιο το γεγονός που σε έκανε να νιώσεις άσχημα. συνέβη πριν από επτά ημέρες και ούτε καν το ήξερες. οι σκέψεις σου για το γεγονός είναι που σου δημιουργούν τα άσχημα συναισθήματα, αυτές είναι υπεύθυνες για το πώς νιώθεις. το γεγονός ασφαλώς ήταν «πραγματικό», αλλά δε σήμαινε τίποτα για σένα, σου ήταν ουδέτερο, ώσπου το αναβίωσες μέσω της σκέψης σου. είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι αν η σκέψη σου είχε ερμηνεύσει το διαζύγιο διαφορετικά, θα είχες νιώσει και διαφορετικά. θα μπορούσες με την ίδια ευκολία να εί-
33 3o
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 34
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
χες πει στον εαυτό σου: «τέλος πάντων, υποθέτω πως μόνο οι ίδιοι είναι σε θέση να ξέρουν τι είναι καλύτερο για τον εαυτό τους». αυτή η σκέψη θα μπορούσε να σε είχε γεμίσει με μια αίσθηση συμπόνιας και κατανόησης. σκέψου ένα πιο χειροπιαστό παράδειγμα: το χιόνι. για μερικούς ανθρώπους χιόνι σημαίνει έλκηθρα, χιονοπόλεμο, σκι και χιονάνθρωπους. γι’ αυτούς τους ανθρώπους το χιόνι είναι λόγος γιορτής! για άλλους ωστόσο σημαίνει κρύο, νεκρές μπαταρίες, λάσπες, γλιστρήματα, και ούτω καθεξής. με λίγα λόγια, το χιόνι τους προκαλεί ένα σωρό προβλήματα. μην ξεχνάς ότι το ίδιο το χιόνι δεν το ενδιαφέρει καθόλου πώς το αντιμετωπίζουμε. το χιόνι είναι ουδέτερο. απλώς υπάρχει και συνεχίζει να είναι χιόνι. δεν προκαλεί ούτε τις θετικές ούτε τις αρνητικές αντιδράσεις και τα συναισθήματα που ενδεχομένως εσύ έχεις. μόνο η σκέψη σου μπορεί να το κάνει αυτό. πιστεύω ότι αυτό το παράδειγμα διευκρινίζει πώς χρησιμοποιείς τη σκέψη σου για να δημιουργείς συναισθηματικές αντιδράσεις που σου δίνουν εμπειρίες ζωής. Η σκέψη σου δημιουργεί τις συναισθηματικές σου αντιδράσεις, όχι τα ίδια τα γεγονότα.
οι σΚεΨεισ σου δεν ειναι πΡαγματιΚεσ
αν μπορούσες να καταλάβεις ότι οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές, θα μπορούσες αυτή τη στιγμή να σταματήσεις να διαβάζεις, επειδή θα ανακουφι-
34
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 35
Οι σκέψεις σου και πώς σε κάνουν να νιώθεις
ζόσουν τόσο πολύ συνειδητοποιώντας πως μπορείς να δημιουργείς ευτυχία στη ζωή σου – μια για πάντα. Και παρόλο που θα χρειαστούν κάποιες διευκρινίσεις από μέρους μου, η δήλωση είναι αληθινή. σκέψου το εξής: οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές. Είναι πραγματικές σκέψεις, αλλά δεν έχουν σχέση με τη χειροπιαστή πραγματικότητα. Όταν σκέφτεσαι, χρησιμοποιείς τη φαντασία σου για να δημιουργήσεις στο μυαλό σου ένα είδωλο ή μια εικόνα κάποιου γεγονότος και όχι το πραγματικό γεγονός. Όταν μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα επιστρέφεις στο σπίτι σου με το αυτοκίνητο και ξαναβλέπεις το παιχνίδι στο μυαλό σου, απλώς φαντάζεσαι πώς ήταν. το παιχνίδι πλέον δεν είναι πραγματικότητα· τώρα υφίσταται μόνο στο μυαλό σου, στη μνήμη σου. υπήρξε κάποτε, αλλά όχι πια. Κατά τον ίδιο τρόπο, η σκέψη τού πόσο δυστυχισμένος είναι ο γάμος σου υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό σου. Τα πάντα βρίσκονται στη φαντασία σου. Κυριολεκτικά δημιουργείς τη σχέση σου με τη φαντασία σου. οι σκέψεις που κάνεις για τη σχέση σου είναι απλώς σκέψεις. Έτσι, το παλιό ρητό «Tα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται» είναι σχεδόν πάντα σωστό. ο λόγος που τα πράγματα «φαίνονται τόσο άσχημα» είναι το γεγονός ότι το μυαλό σου είναι σε θέση να αναπαράγει το παρελθόν και να πλάθει το μέλλον, σχεδόν σαν να είναι τα πάντα πραγματικότητα εκείνης της στιγμής. το χειρότερο είναι ότι το μυαλό σου έχει την ικανότητα να δραματοποιεί οποιοδήποτε γεγονός, κάνοντάς το να δείχνει χειρότερο α-
35
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 36
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
πό ό,τι είναι, ήταν ή θα γίνει. Και ακόμα πιο σημαντικό: το μυαλό σου μπορεί να επαναλάβει το υποτιθέμενο γεγονός, δεκάδες φορές μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα! είναι πολύ σημαντικό να το κατανοήσεις αυτό, γιατί ενώ ένα πραγματικό γεγονός, όπως ένας καβγάς με κάποιον φίλο σου, μπορεί να διαρκέσει ένα ή δύο λεπτά, το μυαλό σου μπορεί να αναπαράγει αυτό το ίδιο γεγονός, να το μεγεθύνει και να το κάνει να κρατήσει τρεις ώρες – ή και μια ολόκληρη ζωή. Όμως αυτός ο καβγάς δεν έχει πιο πραγματική υπόσταση τώρα από έναν καβγά που είχες με τον πατέρα σου πριν από δέκα χρόνια. η ουσία είναι ότι τώρα, τη στιγμή που η ζωή σου βρίσκεται πραγματικά σε εξέλιξη, αυτός ο καβγάς που ανακαλείς είναι μόνο μια σκέψη, ένα γεγονός που κατασκευάζεται μέσα στο ίδιο σου το μυαλό. αν μπορείς να αρχίσεις να αντιλαμβάνεσαι ότι οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές, ότι είναι απλώς σκέψεις και ως τέτοιες δεν μπορούν να σε βλάψουν, ολόκληρη η ζωή σου θα αρχίσει να αλλάζει από σήμερα κιόλας. Έχω προσωπική εμπειρία πολλών περιπτώσεων που αυτή η συνειδητοποίηση βοήθησε ανθρώπους να μεταμορφώσουν το φόβο και την κατάθλιψη σε ευτυχία. τι θα έλεγες σε ένα εννιάχρονο κορίτσι που είναι πεπεισμένο ότι μια κακιά μάγισσα στέκεται πίσω από την πόρτα της; θα την άφηνες να έρχεται κάθε βδομάδα στο σπίτι σου και να σου περιγράφει τη μάγισσα με όλες τις λεπτομέρειες; θα την άφηνες να το σκέφτεται συνεχώς; Όχι βέβαια· μάλλον θα της έλεγες ότι η
36
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 37
Οι σκέψεις σου και πώς σε κάνουν να νιώθεις
μάγισσα δεν είναι αληθινή, ότι είναι μόνο μια φανταστική μάγισσα. τελικά το παιδί θα καταλάβαινε με τη βοήθειά σου ότι η μάγισσα υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό της. από τη στιγμή που θα συνέβαινε αυτό, δε θα φοβόταν πια. πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, τι θα απαντούσες στο ίδιο παιδί αν σου έλεγε: «η ζωή μου είναι μια αποτυχία, δεν αρέσω σε κανέναν, ποτέ δεν περνάω καλά, δε θέλω να ζήσω». δε θα προσπαθούσες πάλι να της διδάξεις ότι οι σκέψεις που κάνει για τον εαυτό της είναι απλώς σκέψεις; το ελπίζω. τίποτα δε συγκρατεί αυτές τις ιδέες εκτός από την ίδια τη σκέψη της, από το δικό της εσωτερικό διάλογο. αν το εννιάχρονο κορίτσι ήταν σε θέση να καταλάβει ότι προσπαθείς να της διδάξεις κάτι, αν μπορούσε να διαμορφώσει ένα διαφορετικό είδος σχέσης με τη σκέψη της, δε θα ήταν σε καλύτερη θέση από το να πιστεύει ότι οι σκέψεις της είναι πραγματικές; ασφαλώς θα ήταν καλύτερα. δε θα ήταν ωραίο αν μπορούσε να αντιμετωπίσει όλες τις σκέψεις της με τον ίδιο τρόπο;
εισαι ο δημιουΡγοσ των σΚεΨεων σου
εσύ είσαι αυτός που κάνει τις σκέψεις σου. ακούγεται αυτονόητο, συνέχισε όμως να διαβάζεις και πιστεύω πως θα ανακαλύψεις ότι ίσως μέχρι σήμερα δεν είχες συνείδηση αυτού του σημαντικού γεγονότος. η διαδικασία της σκέψης είναι κάτι που κά-
37
KARLSON sel_Final_Layout 1 22/01/2013 2:01 ΜΜ Page 38
ΜΗΝ ΤΟ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ... ΖΗΣΕ!
νεις ανά πάσα στιγμή για να δημιουργείς τις εμπειρίες σου. επειδή όμως η ίδια σου η σκέψη είναι κάτι πολύ οικείο, είναι εύκολο να ξεχάσεις ότι εσύ είσαι αυτός που χρησιμοποιεί τις σκέψεις σου εναντίον του εαυτού σου. Ένα παράδειγμα. Ήρθε ένας κύριος στο γραφείο μου και είπε: «είμαι εξοργισμένος με το αφεντικό μου. μισώ τη δουλειά μου. δε μου αρέσουν οι συνεργάτες μου. Κανείς δεν εκτιμάει τη δουλειά μου. είμαι έξω φρενών». Όταν άρχισα να του εξηγώ πώς η ίδια του η σκέψη δημιουργεί τα συναισθήματα του θυμού του, είπε: «με όλο το σεβασμό, δρ Carlson, είμαι θυμωμένος σχεδόν όλη την ώρα, αλλά σχεδόν ποτέ δεν κάνω θυμωμένες σκέψεις». Βλέπετε πού είναι το λάθος του; μέχρι εκείνη τη στιγμή νόμιζε ότι «σκέφτομαι» σημαίνει «μελετώ κάτι βαθιά και σοβαρά». αν και μπορεί να μην έμενε προσκολλημένος στη δυστυχία του για πολλές συνεχόμενες ώρες κάθε φορά, ωστόσο σκεφτόταν διαρκώς αρνητικά, τη μια στιγμή το ένα πράγμα και την άλλη το άλλο. ξόδευε σχεδόν όλο το χρόνο του με σκέψεις για μικροπράγματα που τον εκνεύριζαν και τον ενοχλούσαν. λειτουργούσε λες και ο άγραφος νόμος της ζωής του ήταν να την αναλύει και να λέει τη γνώμη του σχετικά με το πόσο τον επηρέαζαν τα διάφορα πράγματα. οι αρνητικές του σκέψεις δημιουργούσαν τα αρνητικά του συναισθήματα, και ούτε είχε συναίσθηση ότι αυτός τις έκανε. Ήταν θύμα του ίδιου του τρόπου σκέψης του. λόγω του ότι ο πελάτης μου δεν είχε συναίσθηση ότι σκεφτόταν, δεν μπορούσε να κατανοήσει ότι
38