KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 17
1
R
Πικρή μεγάλη μου αγάπη
Δ ΕΝ ΛΕΓΕΤΑΙ έρωτας αυτό που νιώθω, αυτό που νιώθουμε,
για την ομάδα. Σίγουρα είναι καψούρα, ψώνιο, μεθύσι, εμμονή, καύλα. Αλλά ο έρωτας, φιλαράκο, μου φαίνεται πως είναι άλλο πράγμα. Δεν δέχεσαι να μοιραστείς με κανέναν το αντικείμενο του πόθου σου, το θέλεις μονάχα για πάρτη σου. Προτιμάς να δυστυχήσει παρά να το χαίρεται και κάποιος άλλος. Όχι, δεν είναι έρωτας αυτό το πράγμα, είναι κάτι ανώτερο, είναι λατρεία. Έγινα παναθηναϊκός –άγνωστο πώς και γιατί– εκεί γύρω στα πέντ’ έξι μου, στο μεταίχμιο ανάμεσα στη νηπιακή και την παιδική ηλικία. Δεν μ’ έκανε παναθηναϊκό ο πατέρας μου – δεν είχε ιδέα περί τα ποδοσφαιρικά. Κι όσο για τις δύο μεγαλύτερες αδερφές μου, εκείνες έπαιζαν με κούκλες ακόμα... Δεν ήταν, να πεις, το χρώμα της φανέλας, δεν υπήρχε τηλεόραση ώστε να έχεις οπτική αντίληψη του πράγματος, εκτός ίσως από κάτι χαρτάκια με πορτρέτα ποδοσφαιριστών που είχαν μέσα οι γκοφρέτες, και τις κολλούσες σε άλμπουμ με την κρυφή ελπίδα ότι θα το συμπληρώσεις και θα πάρεις τη φουσκωτή μπάλα – το έπαθλο. Φυσικά χίλιες φορές να είχα τώρα εκείνο το άλμπουμ παρά την μπάλα, αλλά πού μυαλό τότε. Η προηγούμενη γενιά ξεπουλούσε στον παλιατζή το 2 – Το γαμώτο ενός παναθηναϊκού
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 18
ψυγείο του πάγου, το φανάρι για τα τρόφιμα, τη λάμπα πετρελαίου, το μεγάλο μπαούλο της γιαγιάς και τη βιεννέζικη κουνιστή πολυθρόνα για να πάρει καινούργια, ηλεκτρικά ή εργοστασιακά – το άλμπουμ θα κρατάγαμε λες; Κι ύστερα, πολύ αργότερα, πλήρωναν αδρά για να τις ξαναποκτήσουν εκείνες τις παλιατσαρίες που κάποιος τις είχε λουστράρει και τις είχε ονομάσει αντίκες – είχαν ξανάρθει στη μόδα από το παράθυρο. Κι έδιναν αντιπαροχή το παλιό σπιτάκι για να μπουν στο ρετιρέ και να νοικιάσουν το μαγαζί στο ισόγειο, να γίνει προποτζήδικο. Στο μεταξύ όμως, μέχρι να σηκωθεί η πολυκατοικία, στριμώχνονταν η οικογένεια στο νοικιάρικο διαμερισματάκι, που το ’χε πάρει κάποιος άλλος, πιο προνοητικός ή ίσως πιο βιαστικός, πάλι με αντιπαροχή. Σιγά μη χωρούσε εκεί μέσα και το άλμπουμ, που το κυνηγούσε έτσι κι αλλιώς η μάνα σου, γιατί όλ’ αυτά τα ποδοσφαιρικά ήταν για τους αλήτες και σε αποσπούσαν από τα μαθήματά σου. Όπως και να ’χει, έγινα παναθηναϊκός εκεί γύρω στο ’64 – μια απόφαση για την οποία δεν μετάνιωσα ποτέ. Ανένδοτος, Μπητλς, 114, Νέο Κύμα, αλλά εσύ δεν είχες ιδέα για όλ’ αυτά και μάζευες καπάκια από αναψυκτικά, ΦΙΞ και Παλίρροια, Χελμός και ΤΑΜ ΤΑΜ. Στο ραδιόφωνο «Το σπίτι των ανέμων», «Πικρή μικρή μου αγάπη», «Σε τριάντα δευτερόλεπτα». Αλλά εσύ κρατάς στη μνήμη τον πρώτο ποδοσφαιρικό αγώνα που έπιασες τυχαία, Παναθηναϊκός – Πανιώνιος στη Λεωφόρο, 1-0 το αποτέλεσμα, εκτός αν δεν το παρακολούθησες το παιχνίδι μέχρι το τέλος, γιατί ήρθε η μάνα σου και γύρισε τη βελόνα σε άλλο σταθμό μην τυχόν και παραστρατήσεις. Κι αργότερα, το ’69 πρέπει να ’ταν, το πρώτο μεγάλο σου ντέρμπι, ο πρώτος σου τελικός. Παναθηναϊκός – Ολυμπιακός
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 19
στο Κύπελλο, 1-1 το τελικό σκορ, μαζί με την παράταση, κι αμέσως μετά, αν είναι δυνατόν, το αποτέλεσμα κρίθηκε με στρίψιμο του νομίσματος! Και παρότι κέρδισε τότε στον κλήρο ο Παναθηναϊκός, σου ’μεινε ένα τραύμα, εκεί στην καρδιά, σαν να ήταν κάλπικο εκείνο το πρώτο σου κύπελλο, κερδισμένο με εξωαγωνιστικές διαδικασίες και όχι πάνω στο χορτάρι. Αλλά, πάλι, καλύτερα που το πήρε ο ΠΑΟ, έστω στη λοταρία, παρά να το ’παιρναν οι άλλοι, οι κωλόφαρδοι. Από τότε δοξάζεις το Θεό που καθιερώθηκαν τα πέναλτι, ακόμα κι εκείνο το αποκρουστικό χρυσό γκολ, ο ξαφνικός θάνατος, όνομα και πράμα, γιατί δεν ήθελες να τη ζήσεις την ίδια αμήχανη στιγμή και να ξαναγίνεις κυπελλούχος με τέτοιο άδοξο τρόπο. Αν και με τα χρόνια πωρώνεσαι και δεν σε νοιάζει πια πώς θα το πάρεις το κύπελλο, με κλήρωση, με πέτσινο πέναλτι, με τον αντίπαλο να ’χει μείνει με οκτώ παίκτες. Έτσι, ζαβολιάρικα, είναι ακόμα πιο γλυκός ο θρίαμβος. Αλλά και πάλι όχι, δεν είναι σωστό, δεν είναι ο παναθηναϊκός τρόπος τού σκέπτεσθαι αυτός, εδώ παλεύουμε για αξίες και ιδανικά, θυμώνουμε με ό,τι αποκλίνει από την παράδοση της ομάδας. Και τότε φτάνουμε να γράψουμε ακόμα και βιβλίο, να πούμε τον καημό μας, να στηλιτεύσουμε τα κακώς κείμενα, να συνεχίσουμε τη μάχη της κερκίδας –και των χαρακωμάτων– με άλλα μέσα, με τον τρόπο του Μεσσάρη, του Λινοξυλάκη και του Λουκανίδη, που δεν τους προλάβαμε, με την καλλιτεχνία του Δομάζου, του Γραμμού και του Ελευθεράκη, που ήταν και παραμένουν τα ανυπέρβλητα πρότυπα, τα αρχέγονα ίχνη, οι ανεξίτηλες χαρακιές στο αθλητικό τμήμα του εγκεφάλου μας. Με Βαζέχα, με Σαραβάκο, με Ζάετς, με Μπουμπλή, με Μπασινά, με Βάντσικ, κι ακόμα με Κολοκυ
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 20
θά, Κορωναίο, Αλβέρτη και Μποντιρόγκα. Και με Καζάζη, με Σελετόπουλο και Λομβάρδου, με Παπανικολάου και Ζαχαρόπουλο και με αδερφούς Καραγιώργους, με Οικονόμου (τον πυγμάχο ντε! – αλλά τι σου λέω τώρα), με Εβίνα Μάλτση και με Νίκη Γκαραγκούνη. Κάθομαι, λοιπόν, στον υπολογιστή να γράψω – για το γαμώτο ενός παναθηναϊκού. Νιώθω σαν ένας απ’ όλους αυτούς τους μεγάλους αθλητές του σωματείου, ο πιο ταπεινός ανάμεσά τους. Αλλά δεν υπήρξα ποτέ καλός μέσα στο γήπεδο, άμπαλος κατά την ορολογία του γιου μου, που είναι κι αυτός παναθηναϊκός και πιο ταλαντούχος από μένα (αν και ούτε κι αυτός όσο θα ’θελε και όσο νομίζει). Η αποστολή μου είναι να ζωγραφίσω στο χαρτί όπως εκείνοι πάνω στο χορτάρι ή στο παρκέ, στο στίβο ή στην πισίνα, να φωνάξω με όλη τη δύναμη της φωνής μου για την αδικία όπως οι άλλοι, στη Θύρα 13, να κράξω τις εκάστοτε διοικήσεις. Να τραγουδήσω κι εγώ, με τον δικό μου τρόπο, κι ας μην είναι ποίηση, μαγεία και έκσταση και πανηγύρι, ας είναι μονάχα με τον δικό μου λόγο, τον πεζό, «στις χαρές και στις λύπες μαζί».
2
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 21
2
R
Μέσα στο μυαλό του Τζίγγερ
Π ΩΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ, αλήθεια, ο Γιάννης Βαρδινογιάννης, ο Τζίγγερ; Μερικοί θα πουν ότι το ερώτημα είναι εντελώς άτοπο, αλλά έχω αρκετούς λόγους να μη συμφωνήσω. Η μαύρη αλήθεια είναι ότι δεν έχω ιδέα πώς μπορεί να σκέφτεται ο Τζίγγερ. Όσο μου είναι αδύνατον να μπω στη σκέψη ενός Παπούα και να την ερμηνεύσω, άλλο τόσο δεν δύναμαι να υπεισέλθω στις νοητικές λειτουργίες του μεγαλομέτοχου του Παναθηναϊκού και να βγάλω άκρη. Το πρόβλημα είναι ότι δεν τους καταλαβαίνω αυτούς τους τύπους, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν, συμπεριφέρονται και γενικά υπάρχουν μου είναι εντελώς απρόσιτος. Ας πούμε ότι θέλω να κάνω κάτι για το παιδί μου. Θέλω να του δώσω κάποια εφόδια, κάτι να απασχολείται, να καλλιεργήσει το πνεύμα του, να μη μένει νωθρό όλη μέρα μπροστά στην τηλεόραση και στο ίντερνετ. Θα του πάρω ίσως ένα βιβλίο, ένα πνευματικό παιχνίδι, ένα παζλ. Αν τα οικονομικά μου είναι καλύτερα, ίσως και να του πάρω ποδήλατο ή φουσκωτή βάρκα με κουπιά, να του δώσω κίνητρα να δεθεί περισσότερο με το δρόμο, με τη φύση και με τη θάλασσα. Αργότερα, όταν μεγαλώσει κάπως, ίσως να το στείλω σε ένα κάμπους στο εξωτερικό, ν’ ανοίξουν λίγο τα μάτια του, να ξε2
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 22
κουνηθεί, να αποκτήσει παραστάσεις, να μάθει γλώσσες και να αισθανθεί πολίτης του κόσμου. Όταν μεγαλώσει κι άλλο, εφόσον πηγαίνει καλά στα μαθήματα, θα προσπαθήσω να του δώσω την ευκαιρία να πάει έξω για μεταπτυχιακό, εάν δεν μπορέσει να χτυπήσει καμιά υποτροφία, που είναι και το πρώτο ζητούμενο – να κερδίσει κάτι μόνος του για να το εκτιμήσει περισσότερο, και να ωφεληθεί λίγο παραπάνω απ’ αυτό, όπως έκανε πριν από μερικά χρόνια η αδερφή του. Μια ποδοσφαιρική ομάδα, πάντως, δεν πρόκειται να του προσφέρω για να παίζει, ή έστω για να αποκτήσει δημιουργική απασχόληση. Δεν είναι μόνο που δεν διαθέτω τα υλικά μέσα, είναι κι ότι το βρίσκω εντελώς αντιπαιδαγωγικό. Το παιδί το δικό μου δεν θα ξυπνάει και θα κοιμάται με τη βεβαιότητα ότι όλα τα έχει εξασφαλισμένα στο πιάτο, ότι ο κόσμος όλος, ή ένα σεβαστό υποσύνολό του, του ανήκει. Φυσικά, και να το ’θελα δεν θα μπορούσα να του προσφέρω τέτοιου είδους εμπειρίες. Γι’ αυτό ακριβώς σου λέω ότι δεν τους καταλαβαίνω τους Βαρδινογιάννηδες, ούτε τον Κόκκαλη (αλλά δεν είναι αυτός το θέμα μας εδώ) ούτε τους Γιαννακόπουλους. Ανήκουμε σε άλλους κόσμους, πάει και τελείωσε. Το θέμα όμως είναι ότι οι κόσμοι μας κάπου συναντιούνται. Εν προκειμένω συναντιούνται σ’ ένα πεδίο που δεν ξέρω πώς το βλέπουν εκείνοι (είπαμε, δεν μπορώ να διανοηθώ πώς στο διάολο σκέφτονται), αλλά ξέρω πολύ καλά πώς το βλέπω εγώ. Είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της ζωής μου που δεν θα το άλλαζα με τίποτα, που νοιάζομαι πολύ για την εξέλιξη και για τις επιτυχίες του, που παθιάζομαι όταν δεν πάει καλά. Το έτερο θέμα είναι ότι το μαγαζί δεν πάει καλά επειδή το διαφεντεύουν οι Βαρδινογιάννηδες –έχουν το τριφύλλι, έχουν και το 22
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 23
μαχαίρι– και το ’χουν δώσει στον πρωτότοκο γιο τους να παίζει, πράγμα που, όπως προείπαμε, ουδέποτε θα έκανα εγώ με το δικό μου παιδί – πολλώ δε μάλλον σε σχέση με τη δικιά μου την ομάδα. (Άλλη διαφορά τώρα αυτή: Υποθέτω πως όταν ο Βαρδινογιάννης –ο όποιος Βαρδινογιάννης– λέει «η δικιά μου η ομάδα», μάλλον εννοεί εντελώς άλλο πράγμα από ό,τι εγώ, κι ας πρόκειται, κακή τη μοίρα, για το ίδιο ακριβώς σωματείο.) Συνοψίζοντας: Με την οικογένεια Βαρδινογιάννη ζούμε σε εντελώς ασύμβατους κόσμους. Κατοικούμε σε άλλες γειτονιές, σκεφτόμαστε αλλιώς, περνάμε το χρόνο μας με διαφορετικούς τρόπους, έχουμε άλλες αξίες, άλλη οπτική για τα πράγματα, συχνά μάλιστα για τα ίδια ακριβώς πράγματα, αντιλαμβανόμαστε με διαφορετικό τρόπο τη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς. Οι δρόμοι μας, ωστόσο, συναντιούνται σε ένα τουλάχιστον πεδίο, το οποίο έχει μεγάλη σημασία για μένα, ενώ δεν γνωρίζουμε ποια ακριβώς σημασία έχει για κείνους. Το χειρότερο δε είναι πως για ό,τι πάει στραβά στο συγκεκριμένο πεδίο τούς καταλογίζω την κύρια ευθύνη. Είτε γιατί πράγματι την έχουν, εξ ορισμού μάλιστα, είτε γιατί εμένα με βολεύει να το βλέπω έτσι, είτε, τέλος, γιατί οι Βαρδινογιάννηδες είναι πιο όμορφοι, πιο έξυπνοι και πιο επιτυχημένοι από μένα και τους φθονώ.
2
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 24
3
R
Ριψάσπιδες
Τ Ο ΡΟΛΟΪ στον ηλεκτρονικό πίνακα του Ολυμπιακού Σταδίου ξεκόλλαγε σιγά σιγά από το ογδοηκοστό πρώτο λεπτό και έτεινε προς το ογδοηκοστό δεύτερο. Αρκετοί οπαδοί είχαν αρχίσει να κινούνται προς τις εξόδους. Ποτέ μου δεν την κατάλαβα τη λογική αυτών των άπιστων Θωμάδων, να παρατάνε το παιχνίδι προτού τελειώσει, για να προλάβουν να ξεπαρκάρουν και να γλυτώσουν το μποτιλιάρισμα. Είναι δεδομένο ότι όταν πηγαίνεις σ’ ένα τέτοιο μεγάλο παιχνίδι θα μποτιλιαριστείς – είναι κομμάτι της τελετουργίας αυτό, φόρος αγάπης υπέρ της αγαπημένης σου ομάδας. Αλλιώς υπάρχει και η τηλεόραση, να δεις τον αγώνα με το ουισκάκι και τους ξηρούς καρπούς σου, με τα ριπλέι και τα στατιστικά – τι το ’θελες, χριστιανέ μου, το γήπεδο εφόσον είσαι αγοραφοβικός; Αυτό που νιώθεις εσύ, φίλε, δεν είναι ούτε έρωτας ούτε και αγάπη, είναι σκέτη κοινωνική σύμβαση, δημοσιοϋπαλληλία. Είναι επίσης δεδομένο ότι ένας αγώνας ποδοσφαίρου διαρκεί ενενήντα λεπτά και κάτι παραπάνω, ένεκα οι καθυστερήσεις. Δεν κρατάει ούτε ογδόντα ούτε ογδόντα πέντε λεπτά – έτσι προβλέπουν οι κανονισμοί. Κι οι ωραιότερες νίκες είναι βέβαια αυτές που κρίνονται με γκολ στο ενενηνταφεύγα... 2
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 25
Όπως και να ’χει, όλοι αυτοί που σηκώθηκαν να αποχωρήσουν επειδή η ομάδα έχανε 2-1, κι επειδή ήθελαν να πάνε νωρίς στο σπιτάκι τους, εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα. Οι πιο βιαστικοί βρίσκονταν ήδη στο αυτοκίνητό τους όταν η ιαχή «γκοοοοολ!» έσπασε την ηρεμία της νύχτας έπειτα από την παλληκαρήσια προσπάθεια του Λάζαρου Χριστοδουλόπουλου, που είχε πριν από λίγο μπει στον αγωνιστικό χώρο. Εκείνος, βλέπεις, δεν είχε την πολυτέλεια να σηκωθεί να φύγει πριν απ’ το ενενήντα, κι έτσι μπήκε μέσα κι έγραψε ιστορία. Αλλά και οι υπόλοιποι ριψάσπιδες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Άλλος ήταν ήδη έξω απ’ το στάδιο και δεν ήξερε αν πρέπει να πάει στο αυτοκίνητό του ν’ ακούσει τα καθέκαστα από το ραδιόφωνο ή να γυρίσει πίσω να απολαύσει κάτι από τα απομεινάρια του ενθουσιασμού. Άλλος κατέβαινε τις εξωτερικές σκάλες και πρόκαμε να γυρίσει τα μπρος πίσω. Άλλος, πάλι, έμεινε μαρμαρωμένος εκεί στα σκαλάκια της κερκίδας και πρόλαβε με την άκρη του ματιού του να δει την μπάλα να αναπαύεται στην εστία της Ρόμα, ενώ γύρω του οι άλλοι, που ήταν πιο πιστοί και λιγότερο βιαστικοί, απολάμβαναν από τη θέση τους την επιτυχία του γκολ με χοροπηδητά και με ουρανομήκεις κραυγές, χωρίς τις δικές του ενοχές. Η θέση όλων αυτών των ολιγόπιστων και κονφορμιστών έγινε ακόμα δυσμενέστερη λίγο αργότερα, με το θριαμβικό γκολ του Τζιμπρίλ Σισέ. Τους βρήκε άλλον μέσα στο αυτοκίνητο, να μανουβράρει απεγνωσμένα και να μην μπορεί ούτε να σηκώσει τα χέρια του για τον πανηγυρισμό, άλλον ακόμα στον περίβολο του σταδίου, αμήχανο, να βασανίζεται απ’ το δίλημμα του μπρος πίσω, κι άλλον παρείσακτο στα σκαλάκια, να συμμετέχει στη χαρά με μισή καρδιά, αφού δεν είχε 2
KASDAGLIS_VAZELOS sel_D_Layout 1 06/05/2010 2:22 μ.μ. Page 26
πιστέψει στη νίκη και μόνο από σπόντα, από μια χρονική συγκυρία, του δόθηκε η χάρη να είναι παρών, ενώ η δική του βούληση τον είχε σπρώξει σε αντιδιαμετρική κατεύθυνση, στην έξοδο και στην απουσία. Το ευρωπαϊκό dNA της ομάδας είχε και πάλι θριαμβεύσει. Αλλά δεν είχαν όλοι το ίδιο ποσοστό δικαιωμάτων πάνω σ’ αυτή τη χαρά.
2