Kourkov proedros 5694 6 by Kastaniotis Editions

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 5

ΑΝΤΡΕΪ ΚΟΥΡΚΟΦ

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΡΩΤΑΣ Ενοσ ΟΥΚΡΑΝΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ c Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ❧ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Andrej Kurkow, Poslednjaja Ljubov presidenta

Έτος 1ης έκδοσης: 2014 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5694-6

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 7

[ 1 ] Κίεβο, Μάιος του 1975, νύχτα Κυριακής. τον αέρα πλανιέται μια ανάκατη ευωδιά από ανθισμένες ακακίες και καστανιές. Είμαι δεκατεσσάρων ετών. Επιστρέφω στο σπίτι μου με τα πόδια από το κέντρο, μετά από ένα ελαφρύ μεθύσι. Προχωρώ σε έναν ολότελα έρημο δρόμο. Είναι η οδός Τουπόλεφ. Στ’ αριστερά μου έχω ένα εργοστάσιο κατασκευής αεροπλάνων, στα δεξιά μου τη μάντρα του εργοστασίου συσκευασίας λαχανικών. Πίσω από τη μάντρα βλέπω μια ελαφριά ανταύγεια διάχυτου τεχνητού φωτός. Στα θερμοκήπια δεν αφήνουν τα πρώιμα αγγουράκια και τις ντομάτες να κοιμηθούν. Από μακριά ακούω βήματα. Ακούω και τα δικά μου. Συντονίζω το ρυθμό μου με το ρυθμό των ξένων βημάτων, περπατάω με το ίδιο βήμα με κάποιον που έρχεται προς το μέρος μου. Κι έπειτα τον βλέπω. Τηρούμε τους κανόνες της δεξιάς κυκλοφορίας (αν κι ακόμα δεν ξέρω ότι υπάρχει αριστερή κυκλοφορία). «Από πού έρχεσαι;» φωνάζω στον, κατά πάσα πιθανότητα, συνομήλικό μου. «Από την οδό Μπλιούχερ και πάω στη Σβιατόσινα!» μου απαντά αυτός. «Κι εγώ βγήκα από τη Σακσαγκάνσκι στην Τουπόλεφ!» Έπειτα φωνάζουμε ο ένας στον άλλον «Καλή τύχη!» και προχωράμε. Η απόσταση ανάμεσά μας αρχίζει να μεγαλώνει. Έχασα το ρυθμό των βημάτων του, σιγά σιγά τα βήματά του έπαψαν ν’ ακούγονται, ό-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 8

πως έπαψα να νιώθω μέσα στο κορμί μου το Πορτό που ήπια πριν από λίγο. Στα δεξιά πρόβαλε αυτό το σημείο της γειτονιάς μας που είναι κάτι μεταξύ κήπου και πάρκου, πίσω από το οποίο αρχίζουν οι σκακιστικές σειρές από χρουτσόφκες.* Η πρώτη σειρά από χρουτσόφκες βρίσκεται στον αριθμό 16 του δρόμου, εγώ μένω στη δεύτερη σειρά, στο δεύτερο κτίριο. Κτίριο 17Α, 5ο πάτωμα. Έχω στην τσέπη μου το κλειδί με το οποίο πρέπει ν’ ανοίξω σιγά σιγά την πόρτα. Ενώ όμως στρίβω και μπαίνω στην αυλή, βλέπω στην κουζίνα μας το φως αναμμένο. Με περιμένουν... Θα έχουμε φασαρία για δέκα λεπτά κι έπειτα όλα θα ησυχάσουν. Και θα έρθει η Δευτέρα.

[ 2 ]

Κίεβο, Μάιος του 2015, Δευτέρα. το σώμα

μου παρουσιάστηκαν εντελώς αναπάντεχα φακίδες. Ένα μήνα μετά την εγχείρηση. Στην αρχή στο στήθος, έπειτα ανέβηκαν μέχρι τους ώμους και κάλυψαν τα μπράτσα. Βαθμιαία απλώθηκαν σε όλο μου το σώμα, ακόμα και στο εσωτερικό των χεριών και στα δάχτυλα. Το μόνο που έκανε ο δερματολόγος ήταν να ανασηκώσει τους ώμους του. Είπε ότι αυτό το πράγμα δεν μοιάζει με λειχήνα. Κατά τα λεγόμενά του μάλλον με τη γενετική είχε σχέση. «Κύριε Πρόεδρε, είχατε στην οικογένειά σας ανθρώπους με φακίδες;» «Στην οικογένειά μας είχαμε εγκεφαλικά, εμφράγματα και * Έτσι αποκαλούνταν στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση, αλλά και στη σύγχρονη εποχή, οι τυποποιημένες και θλιβερές πολυκατοικίες με τα στενόχωρα και χαμηλοτάβανα διαμερίσματα, που χτίζονταν σωρηδόν κατά τη δεκαετία 1950-1960, επί εποχής Νικίτα Χρουστσόφ. (Σ.τ.μ.)

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 9

καρκίνο του μαστού», είπα. «Δεν είχαμε διδύμους και φυματίωση. Όσο για φακίδες, δεν έχω ιδέα». Καλού κακού, όμως, έριξα μια ματιά σε όλες τις οικογενειακές φωτογραφίες που βρίσκονταν σε δυο παλιούς δερμάτινους χαρτοφύλακες στο υπόγειο. Μέχρι και τώρα νιώθω στη γλώσσα μου τη γεύση της σκόνης του υπογείου. Και στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες δεν είδα ούτε ένα πρόσωπο με φακίδες. Ταυτόχρονα ανακαλούσα στη μνήμη μου τα πρόσωπα των αδελφών μου, των θείων και των θειάδων. Ο καθηγητής της ογκολογίας που μου έφεραν την επομένη απέρριψε τη σκέψη για καρκίνο του δέρματος. «Ο καρκίνος είναι εστιασμένο φαινόμενο, ενώ εσείς είστε γεμάτος με φακίδες από την κορφή ως τα νύχια. Μην ανησυχείτε. Βλέπετε άλλωστε πώς μεταβάλλεται το κλίμα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη... Στην περίπτωση αυτή μπορεί να υπάρχουν εκατοντάδες αιτίες, το δικό σας δέρμα όμως είναι υγιές. Και τι ουλή είναι αυτή; Εγχείρηση καρδιάς;» Αυτή η ουλή είχε γίνει το τρωτό μου σημείο. Αμέσως μετά την εγχείρηση, όταν την κοίταξα επίμονα στον καθρέφτη, παρατήρησα ότι ακριβώς η ουλή αυτή αποτελούσε το επίκεντρο των φακίδων μου. Για την ακρίβεια, ήταν μια και μοναδική επιμήκης, αχνή φακίδα. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό, η φακίδα δεν είναι παρά μια κουκίδα, και επιμήκης κουκίδα δεν μπορεί να υπάρξει. [ 3 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015. υνήλθα νωρίς το πρωί μετά την εγχείρηση. Στον λουξ θάλαμο των δυο δωματίων το κρεβάτι βρισκόταν ακριβώς κάτω από το μεγάλο παράθυρο που έβλεπε στην ανατολή. Άνοιξα

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 10

τα μάτια μου και τα ξανάκλεισα αμέσως. Και άκουσα το κελάηδημα των πουλιών. Όχι τωρινό, αλλά βγαλμένο, θαρρείς, από το παρελθόν. Παλιά τα πουλιά κελαηδούσαν αλλιώτικα. Πιο ζωηρά, θαρρείς. Ξέρετε τη διαφορά ανάμεσα στον ήχο ενός σιντί και ενός παλιού δίσκου 78 στροφών, που είναι γεμάτος γρατζουνιές και που πάνω του έχει χυθεί μπίρα ή τσάι. Ο δίσκος έχει έναν ήχο «βρόμικο», αλλά πιο σωστό. Έτσι και τα πουλιά κελαηδούσαν παλιά πιο σωστά, τώρα δεν τα πίστευα πια. Όπως δεν πίστεψα και την τηλεόραση που ανακοίνωσε ότι απλώς κρυολόγησα, γι’ αυτό και η επίσκεψή μου στη Μαλαισία αναβαλλόταν για τον Ιούνιο. «Τα πουλιά κελαηδούν απαίσια», είπα στον βοηθό μου που ήταν σε επιφυλακή σε μια καρέκλα δίπλα στην πόρτα. Το χέρι του τεντώθηκε προς το κομοδίνο με το τηλέφωνο. Και τότε με ξανακοίταξε ανήσυχος. Κούνησε το κεφάλι του και βγήκε από το δωμάτιο. Μετά από πέντε λεπτά άκουσα μια μικρή φασαρία έξω από το δωμάτιό μου. Ο βοηθός μου επέστρεψε και μου ζήτησε να κάνω υπομονή για άλλα δέκα λεπτά. Πράγματι, σε δέκα λεπτά η φασαρία σταμάτησε και τα πουλιά ξανάρχισαν να κελαηδούν. Και κελαηδούσαν στ’ αλήθεια ωραία. Πιο χαρούμενα και πιο αισιόδοξα. Ωστόσο, όλα αυτά δεν είχαν πια καμιά σημασία για μένα. Ρώτησα τον βοηθό μου πώς τα κατάφεραν να βελτιώσουν το κελάηδημα των πουλιών. «Έβαλαν κάτω από το παράθυρό σας τρεις ταΐστρες με βιταμινούχο τροφή για τα πουλιά». Αυτό το πρωινό κάτω από το παράθυρο που έβλεπε στην ανατολή επαναλήφθηκε ό,τι ακριβώς είχε συμβεί κάποιο άλλο πρωινό του 1965, όταν βρέθηκα να κλείνω τα μάτια μου με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Και τώρα τα πουλιά κάτω από το παράθυρό μου κελαηδούσαν το ίδιο χαρούμενα. Τότε, όταν ξύπνησα, ήμουν ένα τετράχρονο παιδάκι και τώρα είμαι στα 54. Οι καλύτεροι χειρουργοί μού έχουν κάνει γενική επισκευή. Έξω

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 11

από την πόρτα του θαλάμου μου η κρατική ασφάλεια φυλάει σκοπιά. Οι γιατροί μου συντάσσουν αναφορές για την υγεία μου. Οι βοηθοί μου επωφελούνται της απουσίας μου, ώστε να προωθήσουν τους ανθρώπους τους όσο γίνεται πιο κοντά στον κρατικό κορβανά. Εγώ όμως δεν θέλω να σκέφτομαι τέτοια πράγματα. Ανασύρω από τη μνήμη μου το κελάηδημα των πουλιών του 1965 και το συγκρίνω με τις τρίλιες ετούτες που ακούγονται τώρα κάτω από το παράθυρό μου. Οι φακίδες έχουν μέλλον ακόμα μπροστά τους. Το στήθος μου το νιώθω σαν να είναι μέσα σε μια σιδερένια μέγγενη. Η τομή έχει επουλωθεί, δεν είχε άλλη επιλογή.

[ 4 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015.

« οιπόν, πώς νιώθει ο ασθενής μας;» Ο αρχίατρος γέρνει πάνω από το πρόσωπό μου κι εγώ, απορημένος, βλέπω στο τσεπάκι της χιονάτης ρόμπας του, στο ύψος του στήθους, κεντημένη στο χέρι μια γαλάζια τρίαινα. Δεν έχει περάσει τα πενήντα, αλλά τα πυκνά γκρίζα μαλλιά του, κυματιστά και χτενισμένα στο πλάι, δίνουν στην όψη του ένα πατριαρχικό μεγαλείο. «Παρακαλώ!» Βγάζει από την τσέπη της ρόμπας του ένα σοκολατάκι Ferrero Rocher και μου το προσφέρει. Κοιτάζω πίσω από την πλάτη του: δεν φαίνεται ψυχή. Παράξενη χειρονομία! «Και για ποιο λόγο μου το προσφέρετε;» ρωτώ με ατσάλινη φωνή. «Αυτό κάνω με όλους». Κάνει μισό βήμα πίσω. «Στον όροφο αυτό για κάθε γιατρό που επισκέπτεται τους ασθενείς του

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 12

υπολογίζεται κι από ένα σοκολατάκι για κάθε ασθενή». Και για του λόγου το αληθές βγάζει από την άλλη τσέπη της ρόμπας του μια χούφτα στρογγυλά σοκολατάκια. Και αμέσως τα κρύβει πάλι. «Συμπεριλαμβάνονται στο κόστος θεραπείας... Ή μήπως ρωτάτε γιατί δεν είναι εγχώρια τα σοκολατάκια;» «Όχι». Έχω ήδη ηρεμήσει και απλώνω το χέρι μου για να πάρω αυτό που μου προσφέρεται. «Δώστε το μου!» «Αν δεν έχετε αντίρρηση, μπορούμε να σας επιτρέψουμε τις επισκέψεις. Αρχίζοντας από απόψε το βράδυ. Όχι όμως πάνω από δυο ώρες την ημέρα». «Μήπως είναι λίγο νωρίς;» τον ρωτώ με μια αμυδρή ελπίδα. «Για να πούμε την αλήθεια, είναι, αλλά ο επικεφαλής του γραφείου σας με πιέζει. Αν μπορείτε, του το λέτε εσείς ο ίδιος;» Βγάζω έναν αναστεναγμό. «Εντάξει, θα δεχτούμε επισκέψεις». Στρέφομαι στον βοηθό μου. «Έχεις τον κατάλογο των επισκεπτών;» Εκείνος γνέφει καταφατικά. [ 5 ] Κίεβο, Μάιος του 1977.

ο πιο εκπληκτικό δώρο στα δέκατα έκτα γενέθλιά μου ήταν ένα εργαλείο για να βγάζω τα μπιμπίκια. Το έφερε η Ζάνα. Η αλήθεια είναι ότι στο σετ του μανικιούρ που της έφερε ο πατέρας της από τη Συρία υπήρχαν δυο τέτοια εργαλεία: ένα για τα μεγάλα κι ένα για τα μικρά μπιμπίκια. Το εργαλείο για τα μεγάλα μπιμπίκια το κράτησε για τον εαυτό της. Αργότερα μου έδειξε αυτό το σετ: δέκα μικρά νικέλινα εργαλεία με φιλντισένιες λαβές για να βγάζεις τη βρομιά που μαζεύεται κάτω από τα νύχια, για να τραβάς τα πετσάκια από τα νύχια και να

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 13

τα κόβεις απαλά, και τα λοιπά και τα λοιπά. Τον προορισμό όμως εκείνων των δυο μικρών εργαλείων, που έμοιαζαν με κουταλάκια σε μικρογραφία και είχαν στη μέση μια κομψή τρυπούλα, η Ζάνα δεν τον κατάλαβε από την αρχή. Ωστόσο οι οδηγίες χρήσεως στα αραβικά συνοδεύονταν και από σχέδια. Και τότε τα κατάλαβε όλα. Εκείνη είχε μεγάλα μπιμπίκια στο μέτωπο, εγώ είχα μικρά μπιμπίκια στη μύτη. Στη μύτη μου λοιπόν δοκίμασα το δώρο της. Ενώ οι άλλοι, καθισμένοι στο τραπέζι, έπιναν στην υγειά μου, εγώ, κλειδαμπαρωμένος στο μπάνιο, με τη μύτη κολλημένη στον καθρέφτη, ακουμπούσα την τρυπούλα του εργαλείου στο κάθε μπιμπίκι και ζούλαγα το κουταλάκι πάνω στη μύτη μου. Το άσπρο μακρουλό μπιμπίκι περνούσε αμέσως από την κομψή τρυπούλα, σαν την κλωστή από το μάτι της βελόνας, και συστρεφόταν σαν μικρό φιδάκι. Και τότε τραβούσα το κουταλάκι στο πλάι, εξετάζοντας κάθε ηττημένο εχθρό από κοντά, κι έπειτα το σκούπιζα με ένα κομμάτι χαρτί τουαλέτας. Όταν γύρισα στο τραπέζι, η μύτη μου ήταν πιο κόκκινη κι από καρότο. Η διάθεση όλων μας έφτιαξε με το κόκκινο κρασί που ήπιαμε. Και όταν οι γονείς μου έφυγαν επιδεικτικά για τον κινηματογράφο, εμείς σβήσαμε το φως, βάλαμε μπρος το μαγνητόφωνο και πιάσαμε το χορό και τα χάδια. Και βέβαια η Ζάνα ήταν αυτή που με κάλεσε να χορέψουμε. Κι έτσι ξεκίνησαν τα ρομαντικά μας ραντεβού. Επί τη ευκαιρία, τα μπιμπίκια σύντομα εξαφανίστηκαν από το μέτωπό της, κι εγώ άφησα πίσω μου την ηλικία της σεξουαλικής ωρίμανσης. Για να το πω απλούστερα, μεγάλωσα.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 14

[ 6 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015.

πρώτος

επισκέπτης που δέχτηκα στο λουξ δωμάτιο του νοσοκομείου ήταν ο υπουργός επί Ανθρωπιστικών Θεμάτων. Μισή ώρα πριν από την άφιξή του έφεραν στο θάλαμο δυο δερμάτινες πολυθρόνες. Το δικό μου «έξυπνο» κρεβάτι το σήκωσαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να είμαι μισοκαθιστός πάνω του. Άνοιξαν και το πτυσσόμενο τραπεζάκι που ήταν ενσωματωμένο στο κρεβάτι, για να μπορώ κάπου να ακουμπήσω ένα ποτήρι τσάι και το χαρτί με το στιλό μου. Μισή ώρα προτού αρχίσει η επίσημη ακρόαση έλαβα και τον κατάλογο των επισκεπτών. Τον διέτρεξα με το βλέμμα λογαριάζοντας πόσα σκάσανε κάποιοι από τους προτεινόμενους επισκέπτες μέχρι να τους συμπεριλάβει στον κατάλογο ο επικεφαλής του γραφείου μου. Τρία από αυτά τα ονόματα μου προκαλούσαν μονίμως αλλεργία. Δεν είχα καμιά όρεξη να καταπιαστώ με ζητήματα της χαλυβουργίας. Αυτά τα επίθετα τα διέγραψα. Και μόνο αργότερα αντιλήφθηκα ότι στο τέλος του καταλόγου υπήρχε ένα άγνωστο γυναικείο επίθετο, ενώ ο ίδιος ο επικεφαλής του γραφείου μου, ο Κόλια Λβόβιτς, ήταν αυτός που έκλεινε τον κατάλογο. Εντάξει, σκέφτηκα και έγνεψα στον βοηθό μου που στεκόταν στην πόρτα, εντελώς αμίλητος και ασάλευτος. Ο υφυπουργός ήταν άνθρωπος ευχάριστος, ιδεαλιστής στην πολιτική και πραγματιστής στην προσωπική του ζωή. «Κύριε Πρόεδρε», άρχισε να λέει, «επίκειται καταστροφή!» «Ανθρωπιστική;» τον διέκοψα, προσπαθώντας να μετατρέψω το λογύδριό του, που προφανώς το είχε αποστηθίσει μετά από πολλές επαναλήψεις, σε ένα φυσιολογικό ανθρώπινο διάλογο. «Τι;» σάστισε εκείνος.

«Ανθρωπιστική καταστροφή;» τον ξαναρώτησα. Ο υφυπουργός αναστέναξε. «Ναι, είπε. Γνωρίζετε ότι η εικοσιπενταετία της Ανεξαρτησίας συμπίπτει σχεδόν με την εκατονταετία της Οκτωβριανής Επανάστασης. Στη χώρα μας, όμως, μέχρι σήμερα δεν έχουν παρατηρηθεί ούτε πατριωτισμός ούτε εθνική αναγέννηση. Αν εμείς δεν κάνουμε στον εορτασμό του ιωβηλαίου της Ανεξαρτησίας ένα αποφασιστικό και μεγαλειώδες από ιδεολογικής απόψεως βήμα, τότε η Ρωσία θα μας συντρίψει με τον εορτασμό της εκατονταετίας της Επανάστασης! Έφερα κάποιες προτάσεις». Και μου έδειξε ένα χοντρό ντοσιέ. «Καλά, εντάξει», είπα με μια απορριπτική χειρονομία. «Θα σας κάνω μια σύντομη παρουσίαση...» «Πολύ σύντομη!» «Μίλησα με υψηλόβαθμους κληρικούς. Συμφωνούν. Πρέπει να καθιερώσουμε ένα πανηγυρικό εκκλησιαστικό βιβλικό όρκο για την πίστη στην πατρίδα. Καταλαβαίνετε, η παράδοση των διαβατηρίων στους ενήλικες θα γίνεται στην εκκλησία, σε επίσημο πλαίσιο. Τα διαβατήρια θα τα παραδίδουν κληρικοί. Θα γραφεί και ειδική προσευχή για την περίσταση. Όλα στην ουκρανική γλώσσα...» «Αυτό το κουβέντιασες με όλες τις εκκλησίες;» «Όχι, μόνο με τον Φιλάρετο». «Και τι γίνεται με τους Τατάρους της Κριμαίας, τους καθολικούς και τους ορθοδόξους του Πατριαρχείου της Μόσχας;» «Να..., σκέφτηκα ότι εκμεταλλευόμενοι αυτή την ιδέα, θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την Εκκλησία του Πατριαρχείου του Κιέβου κρατική...» «Πάλι; Τράβα πρώτα να ενώσεις όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες και μετά συζητάμε και τα παρακάτω!» «Μα αυτό είναι αδύνατο!» Τα μάτια του υφυπουργού έγιναν ολοστρόγγυλα και πήραν εκείνο το σοφό, ταπεινό, θλιμμένο ύφος των Εβραίων.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 15

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 16

«Βρες καινούργιες μεθόδους», τον συμβούλεψα και έστρεψα το βλέμμα μου στον βοηθό μου. Ο υφυπουργός κατάλαβε ότι ο χρόνος του εξαντλήθηκε. «Μετά τις επισκέψεις θύμισέ μου αυτά τα δυο ιωβηλαία», υπέδειξα στον βοηθό μου μόλις έφυγε ο πρώτος επισκέπτης.

[ 7 ] Μόσχα, Ιανουάριος του 2013.

ήγαμε

στις γιορτές για τα 400 χρόνια της δυναστείας των Ρομανόφ με δυο ταχείες αμαξοστοιχίες. Η πρώτη ήταν βαμμένη σε όλο της το μήκος με τα χρώματα της ουκρανικής σημαίας, η δεύτερη με τα χρώματα της ρωσικής. Τη μέρα που έγινε η δοκιμαστική διαδρομή εγώ παρακολουθούσα το θέαμα από το ελικόπτερο και δεν μπορούσα να συγκρατήσω τον ενθουσιασμό μου. Τα δυο τρένα, όμοια με δυο μεγάλες σημαίες, διέσχισαν είκοσι χιλιόμετρα κρατώντας μεταξύ τους απόσταση τριάντα μέτρων. Ενώ ακόμα βρισκόμουν στο ελικόπτερο, σκέφτηκα ότι θα ήταν πιο εντυπωσιακό αν τα τρένα κινούνταν σε δυο παράλληλες ράγες, ούτως ώστε να μην μπορεί κανείς να με κατηγορήσει για ασέβεια έναντι της Ρωσικής Ομοσπονδίας, γιατί, λέει, το ρωσικό τρένο-σημαία ακολουθούσε το ουκρανικό. Οι εχθροί όμως είναι εχθροί, ακριβώς επειδή μπορούν από οποιαδήποτε περίσταση να αντλήσουν μια αφορμή για προβοκάτσια. Στην επίσημη ουκρανική αντιπροσωπεία περιλαμβάνονταν μόνο οι πιο καρδαμωμένοι. Όλα τα απογεύματα του Δεκεμβρίου τα πέρασαν προπονούμενοι στο Κόντσε-Ζάσπε. Χάρη στη στρατιωτική φρούρηση του χώρου οι προπονήσεις της αντιπροσωπείας πέρασαν απαρατήρητες από τον ελεύθερο Τύ-

πο. Ωστόσο, δεν τη σκαπουλάραμε χωρίς θύματα. Η θερμοκρασία του νερού ήταν +1º C, του αέρα -10º C. Μετά από την τρίτη προπόνηση ο γραμματέας του υπουργείου Υγείας σε πρώτη φάση μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο και στη συνέχεια παραιτήθηκε. (Το σημείωσα αμέσως και αποφάσισα να καθιερώσω υποχρεωτικές εξετάσεις στη χειμερινή κολύμβηση για όλους τους κατέχοντες υψηλές θέσεις. Εξαιρετική πρόφαση για να απομακρυνθούν δια της ιατρικής οδού όλοι οι φιλόδοξοι τύποι των προηγούμενων κυβερνήσεων!) Οι υπόλοιποι παρακολούθησαν με μεγαλύτερη επιτυχία τα μαθήματα χειμερινής κολύμβησης. Εγώ προσωπικά ήμουν έμπειρος χειμερινός κολυμβητής, και μάλιστα προτού αναλάβω υπεύθυνο κρατικό αξίωμα. Αν εξαρτιόταν μόνο από εμένα θα έπαιρνα στην αντιπροσωπεία αποκλειστικά και μόνο μέλη του Συνδέσμου Χειμερινών Κολυμβητών, έλα όμως που, όπως και στο σοβιετικό παρελθόν, ο Σύνδεσμος αποτελούνταν από ανθρώπους μυαλωμένους, που ωστόσο απεχθάνονταν την πολιτική και τους πολιτικούς. Τώρα τους καταλαβαίνω καλύτερα. Όταν πια είχαμε φτάσει στη Μόσχα, στο σιδηροδρομικό σταθμό Κίεφσκι, μετά από μια πομπώδη υποδοχή μού σφύριξε ο βοηθός μου ότι στη διαδρομή δεν γλιτώσαμε τις προβοκάτσιες: ένας δημοσιογράφος της εφημερίδας Νόβογιε Κίεφσκογιε Σλόβο λάδωσε τον μηχανικό και τους φρουρούς για να ανέβει στη μηχανή του ρωσικού τρένου-σημαία. Μέθυσε τους πάντες, μείωσε την απόσταση μεταξύ των τρένων σε βαθμό επικίνδυνο, κάπου κάπου μάλιστα πατούσε και την κόρνα του τρένου. Οι ρωσικές απογευματινές εφημερίδες αντιμετώπισαν το γεγονός ως αλληγορία για τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις. Τονίστηκε ιδιαίτερα ότι, με την οικονομική και γεωγραφική της θέση, η Ουκρανία φρενάρει την πορεία της Ρωσίας στα πλαίσια της Ενωμένης Ευρώπης. Και πάλι καλά που έστω και μια εφημερίδα δημοσίευσε το σχόλιο του Ουκρανού πρέσβη. Ο πρέσβης είπε μία και μόνη φράση, αλλά τι φράση! «Η Αλβα-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 17

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 18

νία έμεινε ανενόχλητη εκτός Ενωμένης Ευρώπης, ενώ βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της!» Το παραξήλωσε τούτος εδώ με την Αλβανία, σκέφτηκα καθισμένος πλάι στο τζάκι, ενώ έκανα μια επισκόπηση του Τύπου στον ξενώνα του Μπάρβιχ όπου μας φιλοξενούσαν. Γενικά όμως τα πήγε περίφημα, θα πρέπει να τον ανταμείψω! Τώρα όμως θα πρέπει να αποκρούσουμε όλες τις επιθέσεις στα γρήγορα, κυριολεκτικά με μια φράση όλη κι όλη! Τις μακροσκελείς εξηγήσεις δεν τις ακούει κανείς! «Φέρε το ουίσκι!» παράγγειλα στον βοηθό μου. «Σας έφεραν το επίσημο ένδυμα», είπε ο βοηθός μου και έγνεψε προς την πόρτα ενώ σηκωνόταν από την καρέκλα του. «Φέρ’ το κι αυτό!» Το βαλιτσάκι από καφέ βραζιλιάνικο δέρμα ήταν προφανώς δώρο, όπως δώρο ήταν και το επίσημο ένδυμα για τον αυριανό εορτασμό. Φαντάστηκα τους αυριανούς τίτλους των εθνικιστικών ουκρανικών εφημερίδων. Ναι, οι Ρομανόφ κυνήγησαν τον ουκρανικό λαό. Απαγόρευσαν την ουκρανική γλώσσα. Εντούτοις οικοδόμησαν μια αυτοκρατορία, αλλά η αυτοκρατορία δεν μπορεί να οικοδομηθεί με έναν μονάχα λαό. Πρέπει να υποδουλώσεις και τους γειτονικούς λαούς. Και μάλιστα όχι απλώς να τους υποδουλώσεις, αλλά να εντάξεις τους γειτονικούς λαούς και τα εδάφη τους στο δικό σου κράτος. Το σκωτσέζικο ουίσκι ήταν ένα γνήσιο σινγκλ μολτ από δρύινο βαρέλι που είχε μείνει γερμένο στο πλάι για σαράντα χρόνια. Έτσι διάβασα στην ετικέτα του. Πλάι στο τζάκι υπήρχε μια στοίβα καυσόξυλα με άλλη ετικέτα: Ρωσική σημύδα. Made in Finland. Έδωσα εντολή στον βοηθό μου να μάθει από τον υπουργό Γεωργίας αν προμηθευόμαστε καυσόξυλα από ρωσικές σημύδες. Αν ναι, σε ποια τιμή – αν όχι, για ποιο λόγο. Το επίσημο ένδυμα αποτελούνταν από ένα μαγιό στα χρώ-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 19

ματα της ουκρανικής σημαίας, ένα χνουδωτό μπουρνούζι στα ίδια χρώματα με μια γαλάζια τρίαινα στο τσεπάκι του στήθους και μια χνουδωτή πετσέτα. «Λοιπόν, πώς σου φαίνεται;» ρώτησα τον βοηθό μου. «Τσαρικό δώρο», συμμερίστηκε επιφυλακτικά τη γνώμη μου εκείνος. Χαμογέλασα. Ο βοηθός μου είχε δίκιο, αν και κάτι άλλο εννοούσε με αυτά του τα λόγια. [ 8 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015. ταν

σαραντάρα η γυναίκα εκείνη που το όνομά της βρισκόταν προτελευταίο στον κατάλογο των επισκεπτών. Και στο θάλαμο δεν μπήκε μόνη, αλλά συνοδευόμενη από τον Κόλια Λβόβιτς. «Ποιο είναι το θέμα σας;» ρώτησα κουρασμένα. «Απλώς ήθελα να μεσολαβήσω για να γνωριστείτε», είπε σιγανά ο επικεφαλής του γραφείου μου. Έγινα επιφυλακτικός. Ο Κόλια Λβόβιτς επιδείκνυε ύποπτη ευγένεια και ευπρέπεια, σαν να ήθελε να προκαλέσει καλή εντύπωση στη γυναίκα. «Η Μάγια Βλαντιμίροβνα Βοϊτσεχόφσκαγια», εξήγησε με σεβασμό, δείχνοντάς τη με το βλέμμα του. «Πολύ χαίρομαι. Περί τίνος πρόκειται λοιπόν;» «Αυτή τη στιγμή λόγω της κατάστασης της υγείας σας είναι πολύ νωρίς να λάβετε ορισμένες αποφάσεις...» «Τι εννοείς;» «Αν μου επιτρέπετε, θα σας τα εξηγήσω όλα αύριο ή μεθαύριο. Εις το επανιδείν».

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 20

Η γυναίκα χαμογέλασε ευγενικά και, προτού βγει από το θάλαμο, με χαιρέτησε με ένα νεύμα. Ο Κόλια Λβόβιτς την ακολούθησε. «Μάθε ποια είναι αυτή και περί τίνος πρόκειται!» διέταξα τον βοηθό μου. [ 9 ] Μόσχα, Ιανουάριος του 2013.

Η μεγάλη υπαίθρια πισίνα, ακριβές αντίγραφο της πισίνας στη θέση της οποίας ξαναχτίστηκε ο ναός του Χριστού Σωτήρος,* ήταν φτιαγμένη στα Βαραμπιόβιγε Γκόρι.** Εκείνο το πρωί η Μόσχα λαμπύριζε σαν το μαγεμένο βασίλειο κάποιου παραμυθιού. Σύμφωνα με εντολή του δημάρχου Λουζκόφ του νεώτερου η κυκλοφορία των ιδιωτικών αυτοκινήτων στους δρόμους απαγορεύτηκε μέχρις τις 10 το πρωί. Εκείνη την ώρα πάνω από τη Μόσχα εκτελούσαν εκδρομική πτήση πενήντα μεγάλα ελικόπτερα. Από ύψος χιλίων μέτρων η τεράστια πόλη φαινόταν ασυνήθιστα όμορφη. Οι λευκοί δρόμοι, σκεπασμένοι από απάτητο χιόνι, και οι λεωφόροι φαίνονταν σαν παγωμένα κανάλια. Από τέτοιο ύψος ήταν αδύνατο να μην ερωτευτεί κανείς τη Μόσχα. Πλάι στην πισίνα ορθώνονταν ξύλινα σπιτάκια, σαν ίζ* Ο ναός του Χριστού Σωτήρος χτίστηκε το 1812, για να πανηγυριστεί η νίκη της Ρωσίας κατά του Ναπολέοντα, και κατεδαφίστηκε στη διάρκεια της σταλινικής περιόδου. Ανοικοδομήθηκε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 στην παλιά του θέση, σε κεντρικό σημείο της Μόσχας. (Σ.τ.μ.) ** Βαραμπιόβιγε Γκόρι (ρωσ.):«Λόφοι των σπουργιτιών». Επί σοβιετικής περιόδου οι λόφοι ήταν γνωστοί με το όνομα «Λένινσκιγιε Γκόρι» («Λόφοι του Λένιν») και πρόκειται για λόφους που έχουν πανοραμική θέα της Μόσχας. (Σ.τ.μ.)

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 21

* Ίζμπα στα ρωσικά λέγεται το τυπικό ρώσικο ξύλινο χωριατόσπιτο. (Σ.τ.μ.)

μπες*. Στην ουσία δεν ήταν παρά αποδυτήρια, που στις εισόδους και της εξόδους τους ήταν στημένη από μια σημαία. Για να ξέρουν οι επισκέπτες πού να πάνε. Είχα ήδη φορέσει το επίσημο μαγιό, το χνουδωτό μπουρνούζι και τις ανάλογες παντόφλες, όταν ένα είδος αμηχανίας τρύπωσε στην ψυχή μου. Ένιωθα ασήμαντος, αδύναμος, απαρατήρητος. Προφανώς έφταιγε η πτήση πάνω από τη Μόσχα. Οι Ρώσοι πολιτικοί ψυχολόγοι είχαν υπολογίσει σχολαστικά τα πάντα. Ακόμα και τη στιγμή που θα εμφανίζονταν τα αποτελέσματα αυτής της πτήσης. Και να που τώρα στέκομαι εμπρός στην πόρτα. Πίσω της, πάνω στο χιόνι, υπάρχει ένας διάδρομος στρωμένος με χαλί, που οδηγεί στην παγωμένη πισίνα, η οποία έχει μεταβληθεί σε μια φαινομενικά άνετη τρύπα στον πάγο, με τις άκρες της ισιωμένες και στολισμένες με κλαδιά από πεύκα και έλατα. Να η Ρωσία όπως τη βλέπεις πετώντας από ψηλά, να η Ρωσία και από χαμηλά, πλάι σε μια τρύπα στον πάγο. Αρχέγονη, μελαγχολική, παγωμένη, φορτική, θριαμβευτική. Κάποιος χτύπησε την πόρτα, που πίσω της στεκόμουν εγώ διστακτικός. Ήταν ο πιστός βοηθός μου. Δεν ξέρω το όνομά του. Ούτε και θέλω να το μάθω. Μετά από κάποια μπλεξίματα με τον προηγούμενο βοηθό μου αποφάσισα να κρατάω αποστάσεις. Και η καλύτερη απόσταση είναι να μην ξέρεις το παραμικρό. Ούτε όνομα, ούτε επίθετο, ούτε τόπο γεννήσεως. Αλλά κι αυτός δεν μπορεί να απευθυνθεί σ’ εσένα, ούτε ερωτήσεις, ούτε παράπονα. Από ποιον; Από έναν άντρα δίχως όνομα; Το χιόνι στο διάδρομο που είναι στρωμένος με χαλί τριζοβολά κάτω από τα βήματά μου. Μια ευχάριστη παγωνιά τρυπώνει κάτω από το μπουρνούζι μου. Στ’ αριστερά μου, στον ίδιο ακρι-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 22

βώς διάδρομο, με μια ρόμπα που θυμίζει τη βρετανική σημαία, προχωρά ο νεαρός πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και ηγέτης του κόμματος των συντηρητικών. Στα δεξιά, με βήμα προσεκτικό, πλησιάζει προς την εορταστική πισίνα ο Κιμ Τσεν Ιρ, που έχει γεράσει πολύ μέσα σ’ αυτό το χρόνο. Πού ήταν όμως ο πρόεδρος Πούτιν; Ερευνώ με το βλέμμα τις γωνιές, αλλά το μόνο που βλέπω είναι εκατοντάδες δυσδιάκριτα πρόσωπα και οι φακοί από τις τηλεοπτικές και τις κινηματογραφικές κάμερες. Α! Στην άλλη πλευρά της πισίνας βρίσκεται η μεγαλύτερη σε μέγεθος ίζμπα-λουτρό, στην κορυφή της οποίας ανεμίζει η ρωσική σημαία. Το νερό σε καίει ευχάριστα με την παγωνιά του. Αυτό το κομμάτι της πισίνας προορίζεται μόνο για τους ηγέτες των κρατών. Για τα μέλη των επίσημων αντιπροσωπειών προορίζεται η κυρίως πισίνα, η οποία από εδώ φαίνεται μετά βίας. Φαίνονται όμως μέσα στην κυρίως πισίνα, σε απόσταση τριών τεσσάρων μέτρων το ένα το άλλο, πλωτά τραπεζάκια με σαμπάνιες και μεζεδάκια. Εδώ όμως, στην πισίνα των ηγετών, δεν υπάρχει κανένα τραπεζάκι. Για μια στιγμή με κυριεύει θλίψη. Κι αυτό γιατί με διαπερνά μια πραγματική επιθυμία να αντιπαλέψω το κρύο. Δεν θα έβλαπταν καμιά πενηνταριά γραμμάρια καλής ουκρανικής βότκας. Εγώ όμως έχω ήδη μάθει να αντιστέκομαι στις ίδιες μου τις επιθυμίες. Διαρκώς κάτι θέλω. Θέλω να αυξήσω τις συντάξεις και τους μισθούς, να κάνω παραγραφή χρεών στους ανθρακωρύχους, θέλω να κάνω τη χώρα ευτυχισμένη και ευημερούσα. Κάτι τέτοιες στιγμές, όμως, κάνει συνήθως την εμφάνισή του ο Κόλια Λβόβιτς ή οποιοσδήποτε άλλος και μου δηλώνει σταράτα ότι η χώρα είναι πλούσια, αλλά η κυβέρνηση φτωχή. Φτωχή κυβέρνηση, φτωχός πρόεδρος, φτηνιάρικα αυτοκίνητα συνοδείας, κακής κατασκευής προεδρικό αεροπλάνο και, τελικά, απώλεια κύρους από την πλευρά των συναδέλφων στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 23

Τα μέλη της αντιπροσωπείας βρίσκονται ήδη στην πισίνα και περιμένουν. Και να, ακούγεται ο ρωσικός ύμνος και οι πόρτες του κεντρικού λουτρού ανοίγουν. Στον στρωμένο με χαλί διάδρομο βγαίνει ο κυρίαρχος των αχανών ρωσικών εκτάσεων. Δεν έχει αλλάξει. Πάντα κοντούλης και ξερακιανός. Πριν από ένα χρόνο επανήλθε στην εξουσία μετά από ένα διάλειμμα τεσσάρων ετών και η Ουκρανία τον συνεχάρη με τσαρικές τιμές, του χάρισε ένα χιλιόμετρο από την ακτή της Κριμαίας για την κατασκευή μιας θερινής έπαυλης. Μόνο έτσι μπορούσε να απαλλαγεί από το εντελώς ληστρικό «Κέντρο για τη Διαφύλαξη της Φύσης της Κριμαίας», με το οποίο ούτε η ίδια η διοίκηση της Συμφερόπολης δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα. Εδώ όμως αρκούσε να έρθει μια ομάδα Ρώσων ειδικών για να παραλάβει και επίσημα το δώρο, κι αμέσως σύμπασα η ηγεσία του Κέντρου έγινε άφαντη. Μέσα στην πισίνα η πρώτη δουλειά του Πούτιν ήταν να πλησιάσει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ. Έπειτα έπιασε κουβέντα με τον πρόεδρο του Καζακστάν και τέλος ήρθε κολυμπώντας προς το μέρος μου.

[ 10 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015.

« υπνήστε, ξυπνήστε!» Κάποιος με ταρακούναγε μέσα στον ύπνο μου σαν το γουρούνι που το αδειάζουν από το σακί κατάχαμα. Ένιωσα ένα σούβλισμα στο στήθος και τα δάχτυλά μου απλώθηκαν προς το κόκκινο κουμπί για το σήμα κινδύνου που βρισκόταν ακριβώς δίπλα στο κρεβάτι μου. «Νέα, επείγοντα!» Η φωνή του Κόλια Λβόβιτς έτρεμε.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 24

«Τι τρέχει;» ρώτησα προσπαθώντας να κοιτάξω με το νυσταγμένο ακόμα βλέμμα μου το στρογγυλό του πρόσωπο. Φρεσκοξυρισμένα είναι τα μάγουλά του, σκέφτηκα. Άρα, για να προλάβει να ξυριστεί, δεν έχουμε πόλεμο. «Πρέπει να ξηλώσουμε επειγόντως τον κυβερνήτη της Οδησσού», είπε λαχανιασμένος. «Εχθές στο Κισινιόφ* κουβέντιαζε με τους Μολδαβούς για τη γραμμή της μεθορίου. Υποσχέθηκε να τους δώσει τρία χιλιόμετρα αυτοκινητοδρόμου». «Με τι αντάλλαγμα;» «Προς το παρόν αυτό δεν είναι σαφές». «Κι εσύ πού τα ξέρεις όλα αυτά; Τι τρέχει, έχουμε δικούς μας στη Μολδαβία;» «Οι δικοί μας έχουν φίλους», απάντησε ο Κόλια Λβόβιτς. «Και ποιοι είναι σήμερα οι δικοί μας;» «Κύριε Πρόεδρε, το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό! Ετοίμασα ήδη το διάταγμα· το μόνο που χρειάζεται είναι να το υπογράψετε». «Και ποιον θα βάλουμε στη θέση του;» «Τον Μπρούντιν». «Μ’ αυτόν, θαρρώ, ήσασταν συμμαθητές». «Γι’ αυτό και τον προτείνω. Άλλωστε εγώ προτείνω μόνο αυτούς που γνωρίζω τουλάχιστον είκοσι χρόνια... Γίνεται να συστήσω τον πρώτο τυχάρπαστο»; «Ναι, μ’ έναν τυχάρπαστο είναι επικίνδυνο. Εντάξει. Άφησε εδώ το διάταγμα. Αύριο θα του ρίξω μια ματιά». Ο Κόλια Λβόβιτς έφυγε. Έριξα μια δυσαρεστημένη ματιά στον βοηθό μου που κοιμόταν στην καρέκλα του πλάι στο τηλέφωνο. Κοιμόταν σ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης και μου ερχόταν να του βάλω τις φωνές. Δεν ήξερα όμως το όνομά του και δεν ήθελα να τον βρίσω έτσι, λες κι ήταν ένα ανώνυμο κτήνος. Δεν μπορούσα να ξανακοιμηθώ. Θυμήθηκα εκείνη τη γυ* Πρωτεύουσα της Μολδαβίας. (Σ.τ.μ.)

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 25

ναίκα. Πώς την έλεγαν; Μάγια Βλαντιμίροβνα; Ποια ήταν; Μήπως επρόκειτο για μια επικίνδυνη μηχανορραφία του επικεφαλής του γραφείου μου; Μάγια... Μα έχουμε Μάρτιο. Λίγο νωρίς έκανε την εμφάνισή της... Χαμογέλασα. Ένα κύμα απροσδόκητης ευθυμίας και ζωντάνιας πλημμύρισε το κορμί μου. Πέταξα ένα μαξιλάρι στον βοηθό μου. Αυτός αναπήδησε και με κοίταξε φοβισμένος. «Μην κοιμάσαι!» του φώναξα. [ 11 ] Κίεβο, Ιούλιος του 1983, Παρασκευή.

* Κάθε φορά που σε ρώσικο γάμο ακούγεται η κραυγή «Γκόρκο» ο γαμπρός οφείλει να φιλήσει τη νύφη στο στόμα. (Σ.τ.μ.)

το ρεστοράν «Μικρή Βελανιδιά» γιορτάζονται τέσσερις γάμοι μαζί. Οι τρεις λόγω εγκυμοσύνης. Ο τέταρτος είναι ήσυχος και καθόλου νεανικός. Δεν προηγήθηκε, βεβαίως, αρραβώνας. Έγινε κατευθείαν ο γάμος. Ο γαμπρός είναι πενήντα χρονών, η νύφη γύρω στα τριάντα. Έχουν λίγους καλεσμένους, κάπου οκτώ ανθρώπους. Κάθονται ήσυχα στα τρία τραπέζια που είναι ενωμένα και σχηματίζουν παραλληλόγραμμο. Θα σκεφτόμουν ότι πρόκειται απλώς για συνάντηση παλιών φίλων, αν ένας από αυτούς, ένας κοκκινοπρόσωπος με ριγέ κοστούμι και χαλαρωμένο τον κόμπο της ασημί γραβάτας του, δεν φώναζε κάθε τόσο: «Γκόρκο!»* Ο δικός μου γάμος οφειλόταν σε εγκυμοσύνη. Γι’ αυτό και στο τραπέζι ήμασταν μονάχα εγώ, η Σβέτα και οι συγγενείς μας. Δεν βαριέσαι, σκέφτηκα. Σε δυο μέρες θα το γιορτάσω διαφορετικά. Με τους φίλους μου και χωρίς γυναίκα!

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 26

Στο Κίεβο η άσφαλτος λιώνει από τη ζέστη. Η μυρωδιά της φτάνει ακόμα κι εδώ μέσα, στο ρεστοράν. Και χάνεται μόνο αν πλησιάσεις στη μύτη σου ένα ποτηράκι βότκα. Αν πλησιάσεις ένα ποτήρι σαμπάνια, η μυρωδιά της ασφάλτου παραμένει. Μήπως είναι προειδοποίηση, σκέφτομαι καθώς προσπαθώ να κόψω μια ξεροψημένη μπριζόλα με ένα μαχαίρι που δεν κόβει. Μήπως η μυρωδιά της ασφάλτου είναι το σύμβολο της οικογενειακής ζωής; Κοιτάζω το ρολόι που μου χάρισε προχθές ο μέλλων πεθερός μου· έχει σταματήσει. Δεν θέλω να το κουρδίσω. Γιατί αν το κουρδίσω, θ’ αρχίσει να μετρά τα λεπτά της νέας, ανελεύθερης ζωής μου! Κάποτε θα χωρίσω και θα πληρώνω διατροφή. Και θα επιστρέψω επιδεικτικά το ρολόι στους πρώην συγγενείς μου. Προς το παρόν όμως η εορταστική ατμόσφαιρα κυμαίνεται ανάμεσα στην υποχρεωτική ευτυχία και τη σοφή εβραϊκή θλίψη.

[ 12 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015.

« οια είναι λοιπόν αυτή η γυναίκα;» ρωτώ τον Κόλια Λβόβιτς, ενώ καταβροχθίζω τη μια κουταλιά μετά την άλλη το χυλό από σιμιγδάλι και λιωμένες φράουλες. «Ο αρχίατρος θέλει να σας δώσουμε δυο μέρες ακόμα για να δυναμώσετε. Μετά θα σας πω». «Ίντριγκες σκαρώνεις πάλι;» «Μα τι λέτε, κύριε Πρόεδρε!» Ο Κόλια Λβόβιτς τινάζει το κεφάλι του, κι αυτό κάνει την κόμμωση που του έφτιαξε το πρωί ο κουρέας του προσωπικού να χαλάσει. Για την ακρίβεια, χαλάει η χωρίστρα του. Σπάει ο μονολιθικός και στερεω-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 27

* Ο Λαυρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια (1899-1953) υπήρξε ανώτατο στέλεχος του Κόμματος των Μπολσεβίκων και, ως επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας του σοβιετικού καθεστώτος, συνδέθηκε με τις θηριωδίες της σταλινικής περιόδου από τα τέλη της δεκαετίας του ’30 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Εκτελέστηκε λίγο καιρό μετά το θάνατο του Στάλιν, το 1953. (Σ.τ.μ.)

μένος με λακ κυματισμός των μαλλιών του και μια τούφα της χαίτης του πέφτει στο μέτωπό του. Το νιώθει και ξανασπρώχνει τα μαλλιά του στη θέση τους. «Σου έχουν πει ποτέ ότι μοιάζεις με τον Μπέρια* στα νιάτα του;» «Τι σας έπιασε σήμερα; Εσείς δεν έχετε δει ποτέ τον Μπέρια! Κι έπειτα, γιατί στα νιάτα του; Εγώ είμαι μεγαλύτερός σας». «Δεν είναι ανάγκη να δω τον Μπέρια για να ξέρω ποιος του μοιάζει! Εδώ δεν πρόκειται για πορτρέτο, εδώ πρόκειται για σύμβολο...» Καταλαβαίνω ότι ο Κόλια Λβόβιτς αρχίζει να βράζει από μέσα του. Στο στρογγυλό του πρόσωπο υπάρχει ακόμα ένα χαμόγελο, στα μάτια του όμως βλέπεις κιόλας μια παγερή σπίθα οργής. «Αν ξέρατε πόσες βρομιές αναγκάστηκα να κουκουλώσω για χατίρι σας!» λέει σχεδόν θυμωμένος. «Κι εσείς δυο μήνες τώρα δεν λέτε να υπογράψετε ένα διαταγματάκι για την ελάχιστη βλάβη του δημοσίου συμφέροντος!» «Όταν μ’ έχουν ναρκωμένο δεν υπογράφω το παραμικρό. Και με τούτο το διαταγματάκι σου θα αφήσουμε στο άψε σβήσε ελεύθερους δέκα επικίνδυνους κακοποιούς!» «Μα ποιοι είναι κακοποιοί; Ο τέως πρόεδρος, δυο υπουργοί κι οι υπόλοιποι τριτοκλασάτες φιγούρες! Αν δεν το υπογράψετε, τότε θα φυλακίσουν κι εσάς αργότερα». «Για ποιο λόγο;» Ρίχνω μια ματιά στον βοηθό μου, που κάθεται στην είσοδο πλάι στο κομοδίνο με το τηλέφωνο. Φουκαράς και κατάχλω-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 28

μος, κάνει ότι διαβάζει ένα βιβλίο. Κρίμα που δεν φαίνεται το εξώφυλλο. «Για δημόσια οικονομική ζημιά ύψους άνω των τριών δισεκατομμυρίων ευρώ!» «Έκανα εγώ τόση ζημιά;» Τραβώ το πιάτο με τον σιμιγδαλένιο χυλό και προσπαθώ να βγάλω από τις ράγες το τραπεζάκι που είναι ενσωματωμένο στο κρεβάτι. «Δεν την κάνατε, θα την κάνετε όμως. Ή θα την κάνουν οι άνθρωποί σας και υπεύθυνος θα είστε εσείς! Υπογράψτε το διάταγμα! Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αυξήσετε στα δέκα δισεκατομμύρια ευρώ το ελάχιστο όριο της ζημιάς πέραν του οποίου αρχίζει η ποινική ευθύνη! Και ο νόμος διαφυλάσσεται και κανείς δεν πηγαίνει φυλακή!» «Άντε γαμήσου, μαλάκα!» ξεφωνίζω θυμωμένος για τα καλά. Το πιάτο δεν μένει στο τραπεζάκι. Τινάζεται στον αέρα. Κομματιάζεται με θόρυβο. Ο βοηθός μου πετάγεται όρθιος. Το βιβλίο του πέφτει στο πάτωμα κι εγώ βλέπω επιτέλους ότι διαβάζει τις «Νεκρές Ψυχές» του Γκόγκολ. Μια χαρά, καλά κάνει και συνεχίζει να μορφώνεται! Ο Κόλια Λβόβιτς πετάχτηκε από το θάλαμο σαν το βούλωμα από το μπουκάλι. Από την ανοιχτή πόρτα μπήκε ο αρχίατρος. Ξωπίσω του μια καθαρίστρια με σκούπα και φαράσι. «Είναι νωρίς ακόμα για να ασχολείστε τόσο εντατικά με τις κρατικές υποθέσεις», είπε ήρεμα και χαμήλωσε το βλέμμα του στο βιβλίο που ήταν πεσμένο το πάτωμα. Ο βοηθός μου έσκυψε, πήρε το βιβλίο και το έκρυψε στο κομοδίνο.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 29

[ 13 ] Κίεβο. 31 Δεκεμβρίου 1977. ο ρολόϊ

δείχνει έντεκα η ώρα το βράδυ. Μέσα στο δίχτυ βρίσκεται ένα μπουκάλι σαμπάνια, παγωμένο εξαιτίας της θερμοκρασίας του δρόμου. Είμαστε οι τρεις μας, εγώ, ο Ίγκορ Μέλνικ και ο Γιούρα Καπλούν. Απόψε δεν σταθήκαμε τυχεροί. Οι γονείς της Σβέτα σκόπευαν να πάνε σε μια επίσκεψη κι εμείς θα μαζευόμασταν στο σπίτι της για να υποδεχτούμε τον καινούργιο χρόνο. Εκεί όμως εκτυλίχθηκε ένα δράμα. Η μαμά της ανακάλυψε μέσα στην ντουλάπα μια κρυψώνα του άντρα της, όπου ήταν τρυπωμένα τριακόσια ρούβλια από μισθούς που δεν είχαν κατατεθεί στον οικογενειακό προϋπολογισμό και ένα κουτί με προφυλακτικά. Έκανε φασαρία. Ο μπαμπάς τής βούλωσε το μάτι με μια γροθιά. Η φασαρία σταμάτησε. Έμεινε όμως μια μελανιά κάτω από το μάτι της μαμάς της Σβέτα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι έμειναν στο σπίτι για να γιορτάσουν μόνοι τους. Ακόμα και τη Σβέτα την έστειλαν στο σπίτι μιας εξαδέλφης της. Το εφεδρικό αεροδρόμιο της πόλης δεν είχε φτιαχτεί ακόμα. Οι δρόμοι ήταν έρημοι. Η θερμοκρασία 10 υπό το μηδέν. Πηγαίναμε στις αυτόματες μηχανές πώλησης μεταλλικού νερού, αλλά όλα τα ποτήρια τα είχα ήδη κλέψει πριν φτάσουμε εμείς εκεί. Σε κάθε παράθυρο έβλεπες χαρούμενα γιορτινά φώτα. Τα τέκνα της Σοβιετικής Ένωσης να πίνουν και να γελάνε εκεί μέσα, κι εμείς, σαν τ’ αποπαίδια, να μην ξέρουμε πού να τρυπώσουμε. Σε ποιανού την αγάπη να στηριχτούμε; Σε ποιανού τη σόμπα να ζεσταθούμε; Όταν από ένα φεγγίτη του ισογείου ακούγεται από την τηλεόραση ο ήχος του ρολογιού και ο οικοδεσπότης –το παράσιτο– δυναμώνει τον ήχο στη διαπασών, μου έρχονται δάκρυα στα μάτια. Δάκρυα προσβολής.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 30

Πηγαίνουμε στην πλησιέστερη είσοδο. Κολλάμε στα καλοριφέρ, που τουλάχιστον είναι χλιαρά. Ο Γιούρα ανοίγει τη σαμπάνια και η μποτίλια περνάει από τον ένα στον άλλον. Όπως κάνουν οι Ινδιάνοι με την πίπα της ειρήνης. Είναι δύσκολο να πιεις τη σαμπάνια από το μπουκάλι. Αφρίζει, είναι πικρή. Κάνει φούσκες στη μύτη σου κι έπειτα οι φούσκες αρχίζουν να στάζουν. «Δεν τρέχει τίποτα, όπου να ’ναι οι μεθυσμένοι θα βγουν να σεργιανάνε στους δρόμους», μας καθησυχάζει ο Ίγκορ Μέλνικ. «Θα βρούμε παρέα!» [ 14 ] Μόσχα, Ιανουάριος του 2013.

πρόεδρος των ΗΠΑ και ο Άγγλος πρωθυπουργός δεν αντέχουν την εορταστική τελετή και βγαίνουν από την πισίνα· τους περιμένουν οι βοηθοί τους με ζεστά χνουδωτά μπουρνούζια στα χέρια. Τυλίγονται με τα μπουρνούζια και πίνουν αμέσως ένα ποτηράκι βότκα που τους προσφέρει μια κοπέλα με ένα μαγιό που θυμίζει τη ρωσική σημαία και με ένα παραδοσιακό σκουφάκι. Και πηγαίνουν προς το φουσκωτό υπόστεγο, όπου είναι στρωμένο ένα παραδοσιακό ρώσικο τραπέζι. Για τους ηγέτες που τους αρέσει η ζέστη. Οι υπόλοιποι είναι προς το παρόν στην πισίνα. Ο καθένας τους περιμένει τη σειρά του για να μιλήσει με τον πρόεδρο της Ρωσίας. Θες να μιλήσεις; Ε τότε πρέπει να υποστείς τη δοκιμασία! Για μένα δεν είναι δυσάρεστο. Το παγωμένο νερό μού ζεσταίνει ευχάριστα την κοιλιά και τα πόδια. Κατά διαστήματα βυθίζομαι στο νερό ως το σαγόνι· πρέπει να φροντίζω να ψύχεται το σώμα μου σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε το αίμα που κυκλοφορεί στις φλέβες και στις αρτηρίες μου να μην έχει διαφορετική θερμοκρασία.

Η κουβέντα μας, όπως πάντα στην Κριμαία, αρχίζει με αμοιβαίες διεκδικήσεις. Τα προβλήματα είναι πάντα τα ίδια, είναι όμως σταθερά και εύκολα μετατίθενται στο απώτερο μέλλον. Έστω κι αν αναγκαζόμαστε να τα θυμόμαστε τακτικά, ειδάλλως δεν θα είχαμε για τι να μιλήσουμε. Τα χρέη για το φυσικό αέριο, η Σεβαστούπολη, οι σχέσεις με την Τουρκία και τα ουκρανικά τάγματα στην υπηρεσία της Ρωσίας. «Έκανες εκλογές για το κοινοβούλιο με αναλογική αντιπροσώπευση», μου λέει εκείνος με τον συνηθισμένο του αδιάφορο τόνο. «Γιατί λοιπόν απαγόρευσες τη διεξαγωγή τους και στη Σεβαστούπολη;» «Καταλαβαίνετε ότι για τις θέσεις του κοινοβουλίου αγωνίζονται κόμματα που εκπροσωπούν διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα. Στην Κριμαία όμως αγωνίζονται κόμματα που εκπροσωπούν διαφορετικές εθνικές ομάδες. Αν το επιτρέψω, θα νικήσει το Ρωσικό Κόμμα της Κριμαίας, αλλά και το Κόμμα της Κριμαίας των Τατάρων θα πάρει ένα 20%, ενώ το Ουκρανικό Κόμμα της Κριμαίας δεν θα το αφήσουν καν να κατέβει στις εκλογές. Και μετά τι θα μου σέρνουν εμένα αυτοί οι μαλάκες στη Βουλή;» «Τότε κι εσύ να τους δείξεις τους αριθμούς των τραπεζικών τους λογαριασμών στο εξωτερικό! Ή μήπως δεν ξέρεις πού έχουν τους λογαριασμούς τους; Μπορώ να το αποδείξω. Έχω φακελωμένους σαράντα βουλευτές σου. Να σου στείλω αντίγραφα;» «Δεν είναι ανάγκη». «Κοίτα, αν δεν διατηρήσεις την εξουσία στο κέντρο, η μεθόριος θα καταρρεύσει. Εγώ θ’ αλλάξω τροπάρι, θα κλείσω τα σύνορα. Θ’ αρχίσω να σφίγγω τα λουριά...» «Θυμάστε που είχατε προτείνει την επιχείρηση Ξένα Χέρια;» του υπενθυμίζω οδηγώντας τη συζήτησή μας στο επίπεδο που του αρέσει. Ώρα να τον αναγκάσω να χαμογελάσει. «Και λοιπόν... τι τρέχει; Συμφώνησες κιόλας;» «Σχεδόν. Μόνο που θα πρέπει να προσδιορίσουμε τη σύνθε-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 31

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 32

ση της ομάδας που θα τσιμπήσει όλους τους δικούς σας υψηλά ιστάμενους...» «Τι να προσδιορίσουμε; Εγώ μπορώ να σου τη δώσω σήμερα κιόλας. Τα ονόματα όλων των τίμιων ασφαλιτών σου μας είναι γνωστά, τα υπόλοιπα μας είναι αδιάφορα. Καλύτερα να προσδιορίσεις τα όρια μέσα στα οποία μπορούμε να κάνουμε την εκκαθάριση...» Γνέφω καταφατικά. Εκείνος κοιτά το ρολόι του κι έπειτα το βλέμμα των μικρών ματιών του με προσπερνά και στρέφεται προς το μέρος του καναλιού που σχηματίζει κάτι σαν πέρασμα, το οποίο σε μια συνηθισμένη μέρα οδηγούσε σε άλλες υπαίθριες πισίνες του ίδιου συμπλέγματος. «Εντάξει, ο Τουρκμένος Μπασί θα περιμένει», μονολογεί. Έπειτα με το βλέμμα του οδηγεί το δικό μου προς το μέρος αυτού ακριβώς του μικρού καναλιού. Εκεί, μέσα από την ελαφριά ομίχλη, ξεπροβάλλει ένα πλωτό τραπέζι με κάτι περίεργο πάνω του. Μια ξύλινη βαρκούλα με χαμηλά τοιχώματα, φορτωμένη με κρυστάλλινα ποτήρια και μπουκάλια σαμπάνιας, με σωρούς από μπλινί* γαρνιρισμένες με χαβιάρι και τα λοιπά, πλέει κοντά μας. Σταματά στο κέντρο της πισίνας. Τώρα μπορώ να διακρίνω καθαρά πάνω της, δημιουργημένο με λέιζερ, το ολόγραμμα όλης της οικογένειας του τελευταίου των Ρομανόφ. Είναι τόσο πραγματικοί που με πιάνει ρίγος. Πιάνω το βλέμμα του τσάρου Νικόλαου να πέφτει πάνω μου και, μολονότι καταλαβαίνω ότι δεν είναι παρά εφέ, προς στιγμήν νιώθω παράξενα. Μια παγωμάρα τρυπώνει στην ψυχή μου, αλλά και η ίδια η ψυχή μου, που λατρεύει το κρύο και τη χειμερινή κολύμβηση, ξάφνου ζαρώνει. Ο τσαρέβιτς** Αλεξέι σηκώνει ξαφνικά το χέρι του και χαιρετά όλους τους συγκεντρωμένους μέσα στην πισίνα. Χαμογε* Μπλινί: Οι ρωσικές κρέπες (Σ.τ.μ.) ** Τσαρέβιτς (ρωσ.): ο διάδοχος του ρωσικού θρόνου (Σ.τ.μ.)

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 33

λά. Κάνει μεταβολή. Στα μάτια του αποτυπώνεται ειλικρινής χαρά και περιέργεια. «Πέταξες το πρωί πάνω από τη Μόσχα;» ρωτά ξαφνικά ο Ρώσος πρόεδρος. Κι εγώ που νόμιζα ότι είχε ήδη απομακρυνθεί κολυμπώντας. «Πέταξα, την είδα», λέω. «Κούκλα! Κάτασπρες λεωφόροι!» «Ήθελα να δείξω σε όλους ότι η Μόσχα δεν υστερεί έναντι του Πίτερ!»* Πάνω από το νερό το κεφάλι του Ρώσου προέδρου κινείται με το πάσο του μέσα στην ελαφριά ομίχλη προς το μέρος του προέδρου της Μολδαβίας. Εγώ όμως δεν μπορώ να ξεκολλήσω τα μάτια μου από την τσαρική οικογένεια. Λες και η εικόνα αυτή ενεργοποίησε μέσα στη γενετική μου μνήμη ένα μηχανισμό δουλοπρέπειας παλιό, πιστό. «Για τη Ρωσσσσ-σσσσ-σία!» αχολογεί πάνω από το σύμπλεγμα μια δυνατή, καθαρή αντρική φωνή. «Για τη μητερούλα όλων των πόλεων και των εκτάσεων της Ρωσίας!» Το χέρι απλώνεται προς το κοντινότερο κρυστάλλινο ποτήρι σαμπάνιας. [ 15 ] Κίεβο, Μάρτιος του 2015.

* Πίτερ είναι στη ρωσική αργκό η ονομασία της δεύτερης σε μέγεθος πόλης της Ρωσίας, της σημερινής (Αγίας) Πετρούπολης και τέως Λένινγκραντ, γενέτειρας και του ίδιου του συγγραφέα. (Σ. τ.μ.)

2 – Ο τελευταίος έρωτας του Ουκρανού προέδρου

« μαθες ποια είναι αυτή η γυναίκα;» Ο βοηθός μου κουνάει αρνητικά το κεφάλι του. Στο βλέμμα του διαγράφεται ένα αίσθημα ενοχής.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 34

«Και γιατί δεν έμαθες;» «Αυτοί που μαζί τους θα μπορούσα να κουβεντιάσω δεν έχουν την παραμικρή ιδέα, ενώ στο γραφείο... με έχουν φτυσμένο!» Στη φωνή του κρυβόταν η προσβολή. «Εντάξει, εντάξει», τον καθησυχάζω εγώ. «Αν φερθείς σωστά, μετά θα μπορείς να τους φτύσεις εσύ!» Στο βλέμμα του διακρίνεται η ευγνωμοσύνη και η ελπίδα για το καλύτερο. «Σ’ αρέσει ο Γκόγκολ;» τον ρωτάω. Απλώς σήμερα το πρωί είμαι στις καλές μου. «Όχι», ομολογεί εκείνος. «Αλλά τον κάνει η κόρη μου στο σχολείο, και δεν προλαβαίνει να τον διαβάσει». «Τι ηλικία έχει;» «Δεκατριών». «Γρουσούζικος αριθμός», μου ξεφεύγει κι αμέσως καταλαβαίνω ότι, προς στιγμή, έχω ξεστρατίσει από τη συζήτησή μας. Συνέρχομαι: «Η ηλικία όμως είναι θαυμάσια. Χρυσή ηλικία!» [ 16 ] Κίεβο, Σεπτέμβριος του 1983, Σάββατο.

ξω από

το παράθυρο η βροχή θροΐζει πάνω στις φυλλωσιές. Το παράθυρο έχει μείνει για πολύ καιρό άπλυτο. Στο διάδρομο του μαιευτηρίου επικρατεί ησυχία. Κάτω από το κρύο καλοριφέρ βρίσκεται ένα πιατάκι με γάλα και δίπλα του κοιμάται ένα γατάκι. Είναι κοκκινωπό και αδύνατο. Μια χοντρή νοσοκόμα με λερωμένη άσπρη ρόμπα που περνά από δίπλα μου σταματά, κάθεται ανακούρκουδα και χαϊδεύει το κοιμισμένο γατάκι.

«Φουκαριάρικο», λέει με συμπόνια. Έπειτα σηκώνεται και, δίχως να μου δώσει την παραμικρή προσοχή, φεύγει. Η πνιχτή κραυγή μιας ετοιμόγεννης έρχεται κάπου από τα έγκατα του μαιευτηρίου. Κι εγώ σ’ αυτά τα έγκατα βρίσκομαι, αν όμως κρίνω από την κραυγή, ανάμεσα σ’ εμένα και την ετοιμόγεννη μεσολαβούν δυο τρεις πόρτες ή δυο τρεις τοίχοι. Μήπως είναι η Σβέτκα; Στήνω αυτί. Ακούγεται πάλι η κραυγή, αλλά η κραυγή δεν είναι φωνή, είναι δύσκολο να καταλάβεις σε ποιον ανήκει. Σιωπή ξανά. Το γατάκι ξύπνησε και πίνει γάλα. Μια γιατρός διασχίζει στα γρήγορα το διάδρομο και χάνεται πίσω από μια άσπρη πόρτα. Καμιά πινακίδα δεν υπάρχει πάνω στην πόρτα, άρα τίποτα συγκεκριμένο δεν υπάρχει πίσω απ’ αυτήν. Απλώς μια γυναίκα που γεννάει. Και πάλι μια κραυγή, μόνο που αυτή είναι πια διαφορετική. Πάλι περνάει από δίπλα μου η χοντρή νοσοκόμα. Στα χέρια της κρατάει μια σκούπα και ένα μεταλλικό κουβά, που πάνω του έχει γραμμένο με κόκκινη μπογιά έναν αυξοντα αριθμό. «Συγγνώμη», τη σταματώ εγώ. «Πόσο κρατάει συνήθως ένας τοκετός;» «Μέχρι να γεννηθεί το παιδί», μου απαντάει αυτή και φεύγει. «Εντάξει, θα περιμένουμε», αναστενάζω. Έπειτα σκέφτομαι ότι ούτε ένα μπουκαλάκι κρασί της Κριμαίας δεν έφερα μαζί μου για να γιορτάσουμε το γεγονός! Κοιτώ το ρολόι που μου χάρισε πριν το γάμο ο πεθερός μου. Είναι μάρκας Raketa, από λευκό μέταλλο, με νικέλινο μπρασελέ. Είναι μιάμιση μετά τα μεσάνυχτα. Στο διάδρομο βγαίνει η γιατρός. Το βλέμμα της σταματά πάνω μου. «Το παιδί σας γεννήθηκε νεκρό», μου λέει με τέτοιο τόνο σαν να φταίω εγώ για κάτι.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 35

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 36

Έχω σαστίσει. Δεν ξέρω τι να κάνω. «Αγόρι; Κορίτσι;» ρωτάω. «Αγόρι. Θα κρατήσουμε για τρεις μέρες εδώ τη γυναίκα σας, μέχρι να της βγάλουμε τα ράμματα. Εσείς μπορείτε να φύγετε».

[ 17 ] Κίεβο, Μάιος του 2015.

στρατηγός Σβετλόφ θα μπορούσε να είναι υπουργός Αμύνης. Αν ήταν λίγο πιο ψηλός ή αν εγώ μπορούσα να γράψω στα παλιά μου τα παπούτσια την άποψη του Κόλια Λβόβιτς. Όμως αυτή ακριβώς είναι και η άποψή του: Ο υπουργός Αμύνης οφείλει να διαθέτει εντυπωσιακή εμφάνιση. Εμφάνιση, όχι προσωπικότητα. Έλα όμως που ο στρατηγός Σβετλόφ ήταν προσωπικότητα. Μόνο που δεν ήταν ψηλός. Κρίμα. Μου ήταν ειλικρινά αφοσιωμένος. Μπήκε και στέκεται στο γραφείο μου. Περιμένει μέχρι να του δείξω με το βλέμμα μου μια καρέκλα. «Κάθισε, κάθισε, Βαλέρα! Τσάι, καφέ;» Εκείνος αρνείται. Ανοίγει ένα δερμάτινο ντοσιέ και σηκώνει το βλέμμα του πάνω μου. «Έφερα τον κατάλογο για την επιχείρηση Ξένα Χέρια. Εβδομήντα δύο επίθετα. Κυρίως από τη Μόσχα, υπάρχουν όμως και μερικά άτομα από το Κρασνογιάρσκ, την Κρονστάνδη και το Πίτερ. Εγγυώμαι εγώ γι’ αυτούς. Δεν ξεπουλάνε τη συνείδησή τους». «Και τι σκέφτεσαι σχετικά με τον άλλο κατάλογο;» «Παλιά δεδομένα. Από τους πενήντα τρεις βρίσκονται εν ζωή μόνο οι σαράντα, από τους σαράντα θα έβαζα το χέρι μου στη φωτιά για τους εικοσιοκτώ. Αυτοί είναι δοκιμασμένοι. Οι

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 37

υπόλοιποι;» Εδώ ανασηκώνει τους ώμους του. «Θα είμαστε τυχεροί αν δεν ρεζιλευτούμε». «Καλώς. Άσε αυτούς τους εικοσιοκτώ, πρόσθεσε καμιά τριανταριά δικούς σου και μάζεψέ τους όλους μεθαύριο στην Πούσα Βόντιτσα, στο σανατόριό μας. Κατά τις έντεκα το πρωί, και χωρίς ανεπιθύμητους ωτακουστές. Θα περάσω κι εγώ από εκεί. Μόνο, όλα αυτά να μείνουν μεταξύ μας». Ο Σβετλόφ κουνάει καταφατικά το κεφάλι του. Μισή ωρίτσα αργότερα μου έρχεται η διάθεση να ξεμουδιάσω. Κάνω μερικές εκτάσεις των χεριών μπροστά στον καθρέφτη, αλλά το βλέμμα μου καρφώνεται πάλι στις φακίδες που έχουν κυριολεκτικά σκεπάσει το πρόσωπό μου. Χάνω κάθε επιθυμία για γυμναστική. Βγαίνω στο διάδρομο. Στο τέρμα του διαδρόμου, πλάι στη σκάλα, βρίσκεται το μικρό μας φυλάκιο με τον φρουρό. Στη διπλανή πόρτα κάτι μαστορεύει ένας μαραγκός ντυμένος με φόρμα. Ξεβιδώνει από την πόρτα την πινακίδα που γράφει:

«Και τι θα γίνει τώρα εδώ;» ρωτώ. Προφανώς ο μαραγκός δεν με άκουσε καθώς πλησίαζα. Τρομοκρατείται. «Δεν έχω ιδέα. Ο προϊστάμενος έδωσε εντολή να βγάλουμε την πινακίδα, δεν διέταξε όμως να κρεμάσουμε καινούργια». «Και ποιος είναι ο προϊστάμενός σου;» «Ο Νικολάι Λβόβιτς». «Και πού βρίσκεται τώρα;» «Στο γραφείο του, μόνο που είναι απασχολημένος...» Αχ, πονηρή αλεπού, σκέφτομαι. Απασχολημένος ε; Ανεβαίνω στο γραφείο του, στον τρίτο όροφο. Η γραμματέας πετάγεται από το γραφείο της!

Τμήμα καταγραφής αιτήσεων Υπεύθυνη Ναντιέζντα Πάβλοβνα

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 38

«Θα τον ειδοποιήσω αμέσως!» λέει με τη λεπτή της φωνή. «Δεν είναι ανάγκη, του τα λέω και μόνος μου!» Εκείνος μιλάει με δυο επισκέπτες. Αναγνωρίζω τα πρόσωπά τους: είναι βουλευτές. Μόνο που δεν θυμάμαι από ποια πατριά. «Ξεκουμπιστείτε!» τους διατάζω και οι δυο βουλευτές γίνονται μπουχός στο λεπτό. Εύκολα και αθόρυβα, παρά την απειλητική τους κορμοστασιά. «Όλα πάνε καλά», λέει σιγανά ο Κόλια Λβόβιτς. «Κανένα έκτακτο περιστατικό. Σε μία ώρα θα κάνω αναφορά για την κατάσταση...» «Τι πας να σκαρώσεις στο τμήμα καταγραφών;» «Ώστε παραπονέθηκε η σκύλα!» Το φοβισμένο χαμόγελο μετατρέπεται σε απειλητικό μορφασμό. «Κι εγώ που της υποσχέθηκα ό,τι καλύτερο, ακόμα και τηλεόραση και φούρνο μικροκυμάτων...» «Άσε την Πάβλοβνα στην ησυχία της. Δεν παραπονέθηκε! Απλώς εξήγησέ μου τι θα γίνει εκείνο το γραφείο!» Ο Κόλια Λβόβιτς πήρε μια ανάσα. Αυτοσυγκεντρώθηκε. «Αδύνατο να κουβεντιάσω ήρεμα μαζί σας, κύριε Πρόεδρε! Δυο ώρες χρειαζόμαστε για να σας τα εξηγήσω όλα καταλεπτώς». «Καλώς. Μετάθεσε για αύριο τη συνάντηση με τον πρεσβευτή του Ισραήλ και σε μισή ώρα σε περιμένω στο γραφείο μου. Και μην ξεχάσεις την αναφορά για την κατάσταση!» Καθώς έκανα μεταβολή, είδα πώς ο Κόλια Λβόβιτς χλώμιασε. Δεν μπορώ να κρύψω το γεγονός ότι το φοβισμένο, ταραγμένο του ύφος μού προκάλεσε μια αίσθηση ικανοποίησης. Μακάρι να χλώμιαζε συχνότερα!

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 39

[ 18 ] Κίεβο, Σεπτέμβριος του 1983, νύχτα Κυριακής. βροχή θροΐζει πάνω στις φυλλωσιές. Όλα θολώνουν, κάτω από τα πόδια μου και μπροστά στα μάτια μου. Φθινόπωρο παντού, ακόμα και μέσα μου. Εγώ, που δεν έγινα τελικά πατέρας, παίρνω το δρόμο για το σπίτι. Η κούραση και η αδιαφορία έδωσαν ξαφνικά τη θέση τους στα δάκρυα. Τα δάκρυα ανεβαίνουν στα μάτια μου, από αλληλεγγύη θαρρείς για τη φθινοπωριάτικη βροχή. Στρίβω στην οδό Τουπόλεφ. Το ξεπλυμένο κίτρινο φως των φαναριών του δρόμου και οι επίσης κίτρινοι προβολείς των αυτοκινήτων είναι όλος κι όλος ο φωτισμός αυτής της νύχτας. Πάνω από το εργοστάσιο συσκευασίας λαχανικών φαίνεται μια ελαφριά ανταύγεια από το φωτισμό του θερμοκηπίου. Πλάι στην είσοδο του εργοστασίου πάνω στην πεσμένη στήλη ενός φαναριού κάθεται κάποιος. Πλησιάζω και ακούω ρυθμικούς σιγανούς λυγμούς. Κάθομαι ανακούρκουδα και κοιτάζω το πρόσωπο που γέρνει στη γη σαν κουρασμένο ηλιοτρόπιο. «Δεν είσαι καλά;» ρωτώ. «Είμαι χάλια!» απαντάει μια νεανική κοριτσίστικη φωνή. «Με διώξανε από τη δουλειά μου!» «Γιατί;» «Δεν έκανα τα κέφια του αφεντικού!» «Μπράβο!» προσπαθώ να την ενθαρρύνω. Σηκώνει το κεφάλι και με κοιτάζει με κλαμένα μάτια. Είναι δεκαοκτώ χρονών. Μια βαμμένη ξανθιά με το πρόσωπό της πασαλειμμένο από το μακιγιάζ που ξέβαψε. Κάτω απ’ όλα αυτά όμως υπάρχει κάτι πραγματικό. Ζει στ’ αλήθεια τη δυστυχία της.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 40

«Κι εγώ χάλια είμαι», της λέω για να την καθησυχάσω. Στα μάτια της τρεμοπαίζει μια φλογίτσα ελπίδας. Σαν να θέλει να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες για τη δυστυχία μου και μετά να τη συγκρίνει με τη δική της. «Το αγοράκι μου γεννήθηκε νεκρό», προσθέτω. Εκείνη σηκώνει ακόμα πιο ψηλά το κεφάλι της και με κοιτάζει πιο προσεκτικά, σαν να λέει: Εμπρός, εμπρός, κάνε τα παράπονά σου για τη ζωή! «Η γυναίκα μου θα μείνει τρεις μέρες στο μαιευτήριο, μέχρι να της βγάλουν τα ράμματα». «Πόσο ζύγιζε;» με ρωτάει εκείνη. Εγώ ανασηκώνω τους ώμους μου. «Τα νεκρά παιδιά δεν τα ζυγίζουν», σκέφτομαι φωναχτά. «Πρέπει όμως να του δώσω ένα όνομα. Για να το θυμάμαι καλύτερα!» «Το είδες;» «Όχι». «Αν θες πάμε στο σπίτι σου», προτείνει η βρεγμένη, κλαμένη ξανθιά. «Ζούμε με τους γονείς μου». «Τότε πάμε στο δικό μου σπίτι, στην εργατική εστία. Εδώ δίπλα είναι. Μόνο που θα πρέπει να μπούμε από το παράθυρο, για να μην ξυπνήσουμε την Μπουρτσίχα, είναι η επιστάτριά μας. Είναι μια ηλίθια· έτσι κι έρθει κανένας νεαρός για επίσκεψη σε καμιά από μας, αμέσως φωνάζει την αστυνομία». «Πάμε», συμφωνώ εγώ. Σπίτι μου δεν θέλω να γυρίσω για πολλούς και διάφορους λόγους.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 41

[ 19 ] Κίεβο, Πούσα-Βόντιτσα, Μάιος του 2015. τον στρατηγό Σβετλόφ αρέσουν τα πολιτικά ρούχα. Έχει ένα κοστούμι φτιαγμένο από τον Βορονίν τον νεότερο. Είναι γκρίζο, αλλά δεν τσαλακώνει. Και με έναν ελαφρύ φωτισμό γυαλίζει. Αν ένας στρατηγός προτιμά τα πολιτικά ρούχα, τότε μπορείς να τον εμπιστεύεσαι απόλυτα. Αυτό σημαίνει ότι δεν ονειρεύεται να αποκτήσει το γενικό πρόσταγμα, δεν τον έχει κυριεύσει η τρέλα του μεγαλείου. Δίπλα στον Σβετλόφ, στην ανοιχτή πύλη, στέκονται ο διευθυντής του σανατορίου Μουντιάν και όλοι οι υπάλληλοι που εργάζονται εδώ. Πίσω τους αστράφτει στον ήλιο η γνώριμη φιγούρα του προϊσταμένου της προσωπικής μου φρουράς, του συνταγματάρχη Ποταπένκο, ο οποίος επίσης προτιμά τα πολιτικά ρούχα. Τρεις Μερσεντές περνάνε την πύλη, που ξανακλείνει αμέσως. Εγώ βρίσκομαι στο μεσαίο αυτοκίνητο. Το πρώτο είναι άδειο, στο τρίτο βρίσκεται ο βοηθός μου. «Μαζεύτηκαν όλοι», αναφέρει ο Σβετλόφ που βρίσκεται ήδη στο κεντρικό κτίριο. «Περιμένουν στην αίθουσα συναυλιών». «Άλλαξέ το». Τον κοιτώ κατάματα. «Άλλαξε την αίθουσα. Σε μισή ώρα στο κυνηγετικό περίπτερο». «Τότε καλύτερα να πούμε σε ένα τέταρτο», λέει σιγανά ο Σβετλόφ. «Για παν ενδεχόμενο». Γνέφω καταφατικά. «Προβλήματα υπάρχουν»; ρωτώ τον διευθυντή του σανατορίου. «Πάντα υπάρχουν, αλλά δεν παραπονιόμαστε!»

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 42

«Σωστά. Γι’ αυτό βρίσκεσαι εδώ δέκα χρόνια τώρα! Θα φτιάξεις καφέ;» Σε λίγα λεπτά βρίσκομαι στο μπαρ του σανατορίου. Κι ένας σερβιτόρος με εφηβικό πρόσωπο φέρνει τον εσπρέσο. Βλέπεις τα χέρια του να τρέμουν κάτω από το βλέμμα του διευθυντή. «Ποιανού παιδί είναι;» ρωτάω δείχνοντας με το βλέμμα τον σερβιτόρο. «Της υπεύθυνης για τα ασπρόρουχα. Στη δουλειά μας καλύτερα να εμπιστεύεσαι τις δυναστείες». «Και στη δικιά μας επίσης. Ή, τουλάχιστον, έτσι σκέφτεται η πλειοψηφία. Δεν περιμένετε κανέναν από την Μπάνκοβαγια σήμερα;» «Ο Νικολάι Λβόβιτς είναι εδώ, δεν περιμένουμε κανέναν άλλον. Σήμερα άλλωστε είναι εργάσιμη μέρα». «Ο Νικολάι Λβόβιτς εδώ;» Αρχίζω να βράζω από μέσα μου. «Ήρθε χθες τη νύχτα και όχι μόνος του». Στα μάτια του Μουντιάν άστραψε μια καλόκαρδη συγκατάβαση, σαν να μιλούσε για παιδί. «Τώρα παίρνουν πρωινό στο δωμάτιο, και είναι κι ο σοφέρ του εκεί. Συνεπώς, όπου να ’ναι φεύγει». «Και με ποιον έχει έρθει;» Αρχίζω να σκέφτομαι εκείνη τη γυναίκα, τη Μάγια Βοϊτσεχόφσκαγια, για την οποία δεν ξέρω ακόμα τίποτα άλλο εκτός από το όνομα και το επίθετό της. «Είναι νέα, μοιάζει με τσιγγάνα». Ο Μουντιάν τα μασάει. Από την όψη του φαίνεται ότι τα ξέρει όλα. «Είναι τραγουδίστρια, η Νίνα Ζανίνα...» «Φτου!» μου ξεφεύγει άθελά μου. «Τι φτου;» Η φωνή του διευθυντή προδίδει τη διαφωνία του. «Είναι πολύ ευχάριστη γυναίκα. Κι εσείς καλά θα κάνατε να παντρευτείτε...» «Τι έπαθες, τα ’χεις παίξει;» Η δεξιά μου παλάμη σφίγγεται σε γροθιά. Σηκώνομαι από τη δερμάτινη πολυθρόνα.

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 43

«Πολύ σας παρακαλώ να με συγχωρήσετε», αρχίζει να ψελλίζει. «Οφείλεται στην κούρασή μου. Εξάλλου δεν είναι δικά μου λόγια. Ο Νικολάι Λβόβιτς τα είπε για σας!» «Αυτός ο μαλάκας, ο Νικολάι Λβόβιτς σου!» βρυχιέμαι. «Ναι, ναι, μαλάκας».

* Κόμπρα: Ονομασία ομάδας ειδικών αποστολών της υπηρεσίας κρατικής ασφαλείας. (Σ.τ.μ.)

Καθώς αντικρίζω τα καθαρά, ανοιχτόκαρδα πρόσωπα που έχουν συγκεντρωθεί στο κυνηγετικό περίπτερο για να με ακούσουν, η διάθεσή μου βελτιώνεται. Τι βλέμματα είναι αυτά! Εδώ βρίσκονται τα πολύτιμα υλικά μας και όχι στα γραφεία ευρέσεως εργασίας! «Καλημέρα», λέω και με μια κίνηση σταματώ την προσπάθειά τους να με επευφημήσουν. «Ο στρατηγός Σβετλόφ σάς επέλεξε για μια σοβαρή κρατική αποστολή. Με τη Ρωσική Ομοσπονδία κανονίσαμε από κοινού την επιχείρηση Ξένα Χέρια. Το νόημα, φαντάζομαι, το καταλαβαίνετε. Αυτό που τακτικά κάνει η Κόμπρα* του Κιέβου στην Κριμαία και η Κόμπρα του Τσερνίγκοφ στο Ντνιεπροπετρόφσκ, αυτό θα κάνετε εσείς στη Ρωσία, και το ίδιο οι Ρώσοι στη χώρα μας. Μόνο που θα γίνει σε εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Θα πάτε στη Μόσχα κι από εκεί κατευθείαν στις περιφέρειες. Στη Μόσχα θα πάρετε πληροφορίες για τους υψηλά ιστάμενους της περιφερειακής εξουσίας οι οποίοι, κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχουν αναμειχθεί σε εγκληματικές ενέργειες. Χωρίς να ενημερώσετε τα τοπικά όργανα του υπουργείου Εσωτερικών ή των ειδικών υπηρεσιών, θα πρέπει μέσα σε τρεις τέσσερις ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας να συλλάβετε τα άτομα αυτά και να τα μεταφέρετε αεροπορικώς πίσω στο Κίεβο. Τα άτομα αυτά θα φυλακιστούν στην επικράτειά μας. Το ίδιο ακριβώς θα κάνει και η ρωσική ο-

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 44

μάδα και θα μεταφέρει τα δικά μας τα καθάρματα στη Ρωσία. Καταλάβατε;» Τα παιδιά κουνούν τα κεφάλια τους. Βλέπω ότι τους αρέσει η αποφασιστικότητά μου. Προαισθάνονται μάχη κατά της εγκληματικότητας στα ανώτατα κλιμάκια της εξουσίας. Θα ήθελαν, φυσικά, να ασχολούνται με αυτό το θέμα εδώ και μονίμως, αλλά αυτό –αλίμονο– είναι αδύνατο. Εδώ κάτι ριζοσπαστικό μπορεί να γίνει μόνο από ξένα χέρια. Όπως και στη Ρωσία. Ο Θεός να δώσει να συνεχίσουμε. «Περαιτέρω πληροφορίες θα σας παράσχει ο στρατηγός Σβετλόφ, τον οποίο διορίζω υπεύθυνο για την επιχείρηση εκ μέρους της Ουκρανίας. Καλή επιτυχία!» Καθώς πηγαίνω από το κυνηγετικό περίπτερο στο κεντρικό κτίριο νιώθω καρφωμένα στην πλάτη και στο σβέρκο μου τα βλέμματα αυτών των παιδιών. Προσπερνώ μια λίμνη, μέσα στην οποία κολυμπά ένας κύκνος. Σταματώ. Και τι θα γίνει αν τους δικούς μας τους μεταχειριστούν μόνο για τοπικά πραξικοπήματα, αναρωτιέμαι. Αρχίζουν να με κυριεύουν αμφιβολίες. Όχι, εξάλλου κι εγώ λογαριάζω να χρησιμοποιήσω τους Ρώσους κατά τα ορισθέντα. Και όχι για ν’ ασχοληθούν με τον Κόλια Λβόβιτς... Αν και είναι ώρα να λογαριαστώ μαζί του. «Ακόμα εδώ είναι»; ρωτώ τον Μουντιάν που στέκεται πλάι στη Μερσεντές μου. «Έφυγε. Μόλις είδε ότι βρίσκεστε εσείς εδώ, έγινε καπνός».

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 45

[ 20 ] Κριμαία, Σουντάκ,* Ιούλιος του 1982.

Έ!

ι Ποιος είναι

ο τελευταίος;» Η ουρά μπροστά στο βαρέλι με το κρασί γυρίζει και κοιτάζει πίσω. Για την ακρίβεια, ένας ένας γυρίζει και κοιτάζει πίσω για να βεβαιωθεί ότι δεν είναι αυτός ο τελευταίος. Όλοι τους είναι άντρες, όλοι τους με μαγιό. Οι μισοί κρατούν στα χέρια τους δοχεία των τριών λίτρων. «Εγώ, εγώ είμαι ο τελευταίος», παραδέχεται ένας γεροντάκος με μαγιό και ένα καπέλο Παναμά στο κεφάλι. Εμείς οι τρεις πλησιάζουμε. Και λέγοντας «εμείς» εννοώ εμένα, τον Βάλικο από τη Μόσχα και τον Ζένκα τον ψηλέα που είναι ντόπιος. Έχουμε δυο δοχεία των τριών λίτρων και μια χαρτοσακούλα με φρέσκα μύδια. Βιαζόμαστε, επειδή κάνει ζέστη και τα μύδια διατηρούν τη φρεσκάδα τους για ελάχιστο χρονικό διάστημα. Σύντομα τα μύδια τσιτσιρίζουν πάνω στη σχάρα· κάτω από τη σχάρα καίει ένα κομμάτι ξύλο που η θάλασσα το ξέβρασε στη βραχώδη παραλία. Τα μύδια βγάζουν από μέσα τους τις τελευταίες σταγόνες υγρασίας. Κι εμείς πίνουμε λευκό κρασί. Η πωλήτρια που στέκεται μπροστά στο βαρέλι μάς λέει ότι δεν είναι κρασί, αλλά κακής ποιότητας σαμπάνια, δηλαδή σαμπάνια που έχει ξεθυμάνει. Κρίνοντας από τη γεύση του δεν θα έλεγες κάτι, είναι όμως κρύο και ο ήλιος καίει απίστευτα. 35°C. Γι’ αυτό σκασίλα μας * Πόλη της Κριμαίας στην ακτή του Εύξεινου Πόντου, παραθεριστικό κέντρο. (Σ. τ.μ.)

KOURKOV_PROEDROS sel_DDD final_Layout 1 28/5/14 1:53 μ.μ. Page 46

κι εμάς αν είναι κακής ποιότητας σαμπάνια ή κακής ποιότητας κρασί. Εμείς απλώς καθόμαστε στα βράχια και απολαμβάνουμε τη ζωή. Απολαύστε όσο ακόμα μπορείτε να απολαμβάνετε! Ερωτευτείτε όσο ακόμα μπορείτε να ερωτεύεστε! Είναι μόλις η τρίτη μέρα που βρισκόμαστε εδώ, γι’ αυτό και δεν είχαμε καταλήξει ακόμα ποια θα ερωτευτούμε. Πρέπει φυσικά κάτι να κάνουμε, να πάμε σε καμιά ντισκοτέκ, απ’ αυτές που έχουν τα σανατόρια, και να ψάξουμε εκεί. Αυτό όμως μπορεί να γίνει και αύριο, σήμερα καλά είμαστε οι τρεις μας. «Κλασικό ανέκδοτο της Οδησσού», δηλώνει ο Ζένκα. «Κάθεται ένας Εβραίος σε μια γέφυρα και ξύνει τ’ αρχίδια του. Πλησιάζει ένας άλλος Εβραίος και τον ρωτάει: “Σένια, γιατί κάθεσαι στη γέφυρα και ξύνεις τ’ αρχίδια σου;” “Κι εσύ τι θες;” του απαντά ο Σένια. “Να κάθομαι πάνω στ’ αρχίδια μου και να ξύνω τη γέφυρα;”» Γελάμε, δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν είμαστε τίποτα κακομαθημένοι. Είμαστε ρεαλιστές. Έχουμε μπροστά μας τρεις βδομάδες με μύδια, παγωμένο βαρελίσιο κρασί και ευχάριστη γυναικεία συντροφιά που, αν στεριώσει και ταιριάξουν τα χνότα μας, θα είναι εδώ και το επόμενο καλοκαίρι.

[ 21 ] Κίεβο, Μάιος του 2015, Παρασκευή.

Νικολάϊ Λβόβιτς

χώνει το κεφάλι του στο άνοιγμα της πόρτα. Του ζητάω να ξαναπεράσει σε μισή ώρα. Επειδή απέναντί μου, στον θρυλικό καναπέ του ταγματάρχη Μελνιτσένκο, κάθεται ο βουλευτής Καρμάζοφ, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικών Εορτών. Έχει κόψει τα μαλλιά του καρφάκια και του πάνε πολύ. Μοιάζει με μποξέρ, αν και είναι κτηνίατρος, δια-