LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 5
ΜΑΡΙΟ ΒΑΡΓΚΑΣ ΛΙΟΣΑ
ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΕΛΤΗ
h
Μυθιστόρημα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΠΟΝΑΤΣΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣ ΤΑΝΙΩΤΗ
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 6
H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ιντιτούτου Γκαίτε που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ❧
ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Mario Vargas Llosa, El sueño del celta
Copyright by Mario Vargas Llosa, 2010 Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2010 © ©
Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31
e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5296-2
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 7
¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞
Κονγκό
[ 13 ] Αμαζονία
[ 141 ] Ιρλανδία
[ 345 ] Επίλογος
[ 453 ] Ευχαριστίες
[ 459 ]
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 8
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 9
Στον Άλβαρο, τον Γκονσάλο και τη Μοργκάνα. Και στη Χοσεφίνα, τον Λεάντρο, την Αριάντνα, την Αϊτάνα, την Ισαβέλα και την Αναΐς.
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 10
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 11
Ο καθένας από εμάς είναι, αλλεπάλληλα, όχι ένας αλλά πολλοί. Και αυτές οι αλλεπάλληλες προσωπικότητες, οι οποίες προκύπτουν η μία από την άλλη, όλες μαζί προσφέρουν συχνά τις πιο σπάνιες και εκπληκτικές αντιθέσεις. ΧΟΣΕ ΕΝΡΙΚΕ ΡΟΔΟ
Motivos de Proteo
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 12
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 13
ΚΟΝΓΚΟ
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 14
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 15
[ π ]
την πόρτα του κελιού, μαζί με μια ακτίνα φωτός και μια ριπή ανέμου μπήκε και ο θόρυβος του δρόμου που κατασίγαζαν οι πέτρινοι τοίχοι, και ο Ρότζερ ξύπνησε, αλαφιασμένος. Ανοιγοκλείνοντας τα μάτια του, σαστισμένος ακόμα, προσπαθώντας να ηρεμήσει, διέκρινε, ακουμπισμένη στο άνοιγμα της πόρτας, τη φιγούρα του σερίφη. Το πρόσωπό του πλαδαρό, με ξανθιά μουστάκια και μικρά κακόβουλα μάτια, τον παρακολουθούσε με μια αντιπάθεια που ποτέ δεν είχε προσπαθήσει να κρύψει. Να κάποιος που θα στενοχωριόταν αν η βρετανική κυβέρνηση του έδινε χάρη. «Επίσκεψη», μουρμούρισε ο σερίφης, χωρίς να σταματήσει να τον κοιτάζει. Σηκώθηκε, τρίβοντας τα χέρια του. Πόσο είχε κοιμηθεί; Ένα από τα μαρτύρια στις φυλακές Πέντονβιλ ήταν να μην ξέρει την ώρα. Στις φυλακές του Μπρίξτον και στον Πύργο του Λονδίνου άκουγε τις καμπάνες που σημάδευαν τα μισάωρα και τις ώρες· εδώ, οι χοντροί τοίχοι δεν άφηναν να μπει στα κελιά ο ήχος από τις καμπάνες των εκκλησιών της Καλιντόνιαν Ρόουντ ούτε η βοή της αγοράς του Ίσλινγκτον, και οι φρουροί στην πόρτα τηρούσαν αυστηρά τη διαταγή να μην του απευθύνουν το λόγο. Ο σερίφης τού πέρασε τις χειροπέδες και του υπέδειξε να βγει πρώτος. Να του έφερνε, άραγε, ο δικηγόρος του καμιά καλή είδηση; Μήπως είχε συνεδριάσει και αποφασίσει το Υπουργικό Συμβούλιο; Ίσως το βλέμμα του σερίφη, πιο φορτωμένο από ποτέ με την αποστροφή που του ενέπνεε, να οφειλόταν στη μετατροπή της ποινής του. Περπατούσε στο μακρύ διάδρομο με τα κόκκινα τού-
15
Ο
ταν άνοιξαν
16
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 16
βλα, μαυρισμένα από τη βρωμιά, ανάμεσα από τις μεταλλικές πόρτες των κελιών και τους ξεθωριασμένους τοίχους με τα καγκελωτά παράθυρα, ψηλά, κάθε είκοσι με είκοσι πέντε βήματα, απ’ όπου κατάφερνε να δει ένα μικρό κομμάτι γκρίζου ουρανού. Γιατί κρύωνε τόσο πολύ; Ήταν Ιούλιος, στην καρδιά του καλοκαιριού, δεν υπήρχε κανένας λόγος γι’ αυτή την παγωνιά που του προκαλούσε ανατριχίλα. Μπαίνοντας στη στενή αίθουσα επισκέψεων, η καρδιά του σφίχτηκε. Αυτός που τον περίμενε δεν ήταν ο δικηγόρος του, ο maître Τζορτζ Γκάβαν Ντάφι, αλλά ένας από τους βοηθούς του, ένας ξανθός και δύσμορφος νεαρός, με έντονα ζυγωματικά, ντυμένος σαν δανδής, τον οποίο είχε δει κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ημερών της δίκης να πηγαινοφέρνει χαρτιά στους συνηγόρους της υπεράσπισης. Γιατί ο maître Γκάβαν Ντάφι, αντί να έρθει ο ίδιος, έστειλε έναν από τους ασκούμενούς του; Ο νεαρός τού έριξε ένα ψυχρό βλέμμα. Στα μάτια του υπήρχε αγανάκτηση και αηδία. Τι είχε αυτός ο ηλίθιος; «Με κοιτάζει σαν να είμαι σκουλήκι», σκέφτηκε ο Ρότζερ. «Κανένα νέο;» Ο νεαρός κούνησε αρνητικά το κεφάλι του. Πήρε μια βαθιά ανάσα πριν μιλήσει: «Σχετικά με την αίτηση χάριτος, όχι ακόμα», ψιθύρισε ξερά, κάνοντας μια γκριμάτσα που τον παραμόρφωνε πιο πολύ, «πρέπει να περιμένουμε να συνεδριάσει το Υπουργικό Συμβούλιο». Ο Ρότζερ είχε ενοχληθεί από την παρουσία του σερίφη και του άλλου φύλακα στη μικρή αίθουσα. Μολονότι παρέμεναν σιωπηλοί και ακίνητοι, ήξερε ότι παρακολουθούσαν όλα όσα έλεγαν. Αυτή η σκέψη τού πίεζε το στήθος και του δυσκόλευε την αναπνοή. «Αλλά, δεδομένων των πρόσφατων γεγονότων», πρόσθεσε ο ξανθός νεαρός, ανοιγοκλείνοντας για πρώτη φορά τα μάτια και το στόμα με υπερβολή, «τα πράγματα έχουν δυσκολέψει πολύ». «Στις φυλακές Πέντονβιλ δε φτάνουν οι ειδήσεις από τον έξω κόσμο. Τι συνέβη;» Και αν το γερμανικό Ναυαρχείο είχε αποφασίσει τελικά να επιτεθεί στη Μεγάλη Βρετανία από τις ακτές της Ιρλανδίας; Και
αν η προσδοκώμενη εισβολή πραγματοποιούνταν και τα κανόνια του Κάιζερ έπαιρναν εκδίκηση αυτή τη στιγμή για τους Ιρλανδούς πατριώτες που εκτελέστηκαν από τους Βρετανούς στην Πασχαλινή Εξέγερση; Αν ο πόλεμος είχε πάρει αυτή την τροπή, τα σχέδιά του γίνονταν, τελικά, πραγματικότητα. «Τώρα πια είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να τα καταφέρουμε», επανέλαβε ο ασκούμενος δικηγόρος. Ήταν χλομός, συγκρατούσε την αγανάκτησή του και ο Ρότζερ μάντευε το κρανίο κάτω από την υπόλευκη επιδερμίδα του. Διαισθάνθηκε ότι πίσω του ο σερίφης χαμογελούσε. «Σε τι αναφέρεστε; Ο κύριος Γκάβαν Ντάφι ήταν αισιόδοξος σχετικά με την αίτηση χάριτος. Τι συνέβη κι άλλαξε γνώμη;» «Τα ημερολόγιά σας», συλλάβισε ο νεαρός, με έναν ακόμα μορφασμό δυσαρέσκειας. Είχε χαμηλώσει τη φωνή του και ο Ρότζερ τον άκουγε με δυσκολία. «Τα ανακάλυψε η Σκότλαντ Γιαρντ, στο σπίτι σας στην οδό Ίμπερι». Έκανε μια μεγάλη παύση, περιμένοντας να πει κάτι ο Ρότζερ. Αλλά καθώς αυτός σώπαινε, έδωσε διέξοδο στο θυμό του και στράβωσε το στόμα του: «Πώς μπορέσατε να κάνετε τέτοια απερισκεψία, άνθρωπε του Θεού;» μίλησε με μια βραδύτητα που φανέρωνε ακόμα πιο έντονα την οργή του. «Πώς μπορέσατε να γράψετε τέτοια πράγματα, άνθρωπε του Θεού; Και, αφού το κάνατε, γιατί δεν πήρατε τα στοιχειώδη μέτρα προφύλαξης καταστρέφοντας αυτά τα ημερολόγια πριν αρχίσετε να συνωμοτείτε εναντίον της βρετανικής αυτοκρατορίας;» «Είναι προσβολή που αυτό το αμούστακο με λέει, “άνθρωπε του Θεού”», σκέφτηκε ο Ρότζερ. Ήταν αγένεια, διότι είχε τουλάχιστον τα διπλά χρόνια αυτού του επιτηδευμένου νεαρούλη. «Σήμερα, αποσπάσματα απ’ αυτά τα ημερολόγια κυκλοφορούν παντού», πρόσθεσε ο ασκούμενος δικηγόρος, πιο ήρεμα, αλλά πάντα με δυσαρέσκεια, χωρίς να τον κοιτάζει πια. «Στο Ναυαρχείο, ο εκπρόσωπος του υπουργού, ο πλωτάρχης Ρέτζιναλντ Χολ αυτοπροσώπως, παρέδωσε αντίγραφα σε δεκάδες δημοσιογράφους. Κυκλοφορούν σε όλο το Λονδίνο. Στο Κοινοβούλιο, στη Βουλή των Λόρδων, στις λέσχες των φιλελευθέρων και των συντη-
17
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 17
18
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 18
ρητικών, στις αίθουσες σύνταξης, στις εκκλησίες. Δε μιλάνε για τίποτε άλλο στην πόλη». Ο Ρότζερ δεν έλεγε τίποτα. Ήταν ακίνητος. Είχε, πάλι, την ίδια αλλόκοτη αίσθηση που τον είχε κυριεύσει πολλές φορές τους τελευταίους μήνες, μετά από εκείνο το γκρίζο και βροχερό πρωινό του Απρίλη του 1916 που, τρέμοντας από το κρύο, συνελήφθη στα ερείπια του οχυρού ΜακΚένα, στη νότια Ιρλανδία: δεν ήταν αυτός, για κάποιον άλλο μιλούσαν, σε κάποιον άλλο συνέβαιναν όλα αυτά. «Ξέρω ότι η ιδιωτική σας ζωή δεν είναι δική μου δουλειά, ούτε του κυρίου Γκάβαν Ντάφι ούτε κανενός άλλου», πρόσθεσε ο νεαρός ασκούμενος, προσπαθώντας να συγκρατήσει το θυμό που διαπερνούσε τη φωνή του. «Πρόκειται για ένα αυστηρά επαγγελματικό θέμα. Ο κύριος Γκάβαν Ντάφι ήθελε να σας ενημερώσει για την κατάσταση. Και να σας προειδοποιήσει. Μπορεί να υπάρξουν επιπτώσεις για την αίτηση χάριτος. Ήδη σήμερα το πρωί, σε ορισμένες εφημερίδες υπάρχουν αποδοκιμασίες, διαρροές, φήμες για το περιεχόμενο των ημερολογίων σας. Η κοινή γνώμη που ήταν υπέρ της απονομής χάριτος θα μπορούσε να επηρεαστεί αρνητικά. Πρόκειται απλώς για εικασία, φυσικά. Ο κύριος Γκάβαν Ντάφι θα σας κρατήσει ενήμερο. Θέλετε να του μεταφέρω κάποιο μήνυμα;» Ο κρατούμενος αρνήθηκε, με μια σχεδόν ανεπαίσθητη κίνηση του κεφαλιού. Την ίδια στιγμή, έκανε μια στροφή και στάθηκε απέναντι από την πόρτα της αίθουσας. Ο σερίφης ένευσε με το πρησμένο πρόσωπό του στο φρουρό. Εκείνος ξεκλείδωσε τη βαριά κλειδαριά και η πόρτα άνοιξε. Η επιστροφή στο κελί τού φάνηκε ατελείωτη. Όσο περνούσε από το μακρύ διάδρομο με τους πέτρινους τοίχους και τα κοκκινόμαυρα τούβλα είχε την αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή θα σκόνταφτε και θα έπεφτε με τα μούτρα στις υγρές πέτρες, και δε θα ξανασηκωνόταν ποτέ. Φτάνοντας στη μεταλλική πόρτα του κελιού, θυμήθηκε: την ημέρα που τον έφεραν στις φυλακές Πέντονβιλ ο σερίφης του είπε πως όλοι ανεξαιρέτως οι έγκλειστοι που πέρασαν από αυτό το κελί είχαν καταλήξει στο ικρίωμα. «Μπορώ να κάνω μπάνιο σήμερα;» ρώτησε, πριν μπει.
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 19
19
Ο χοντρός δεσμοφύλακας ένευσε αρνητικά, κοιτάζοντάς τον στα μάτια με την ίδια αηδία που ο Ρότζερ είχε διακρίνει στο βλέμμα του ασκούμενου. «Δε θα μπορέσετε να κάνετε μπάνιο μέχρι την ημέρα της εκτέλεσης», είπε ο σερίφης, απολαμβάνοντας κάθε λέξη. «Κι εκείνη την ημέρα, μόνο αν αυτή είναι η τελευταία σας επιθυμία. Άλλοι, αντί για μπάνιο, προτιμούν ένα καλό γεύμα. Όχι και τόσο ευχάριστο για τον κύριο Έλις, γιατί σε αυτή την περίπτωση, μόλις νιώσουν το σκοινί, χέζονται. Και αφήνουν πίσω τους μεγάλη βρώμα. Ο κύριος Έλις είναι ο δήμιος, εάν δεν το ξέρετε». Όταν ένιωσε την πόρτα να κλείνει πίσω του, ξάπλωσε στο μικρό κρεβάτι ανάσκελα. Έκλεισε τα μάτια. Θα ήθελε να αισθανθεί το παγωμένο νερό του σωλήνα να νεκρώνει και να μελανιάζει το δέρμα του από το κρύο. Στις φυλακές Πέντονβιλ οι τρόφιμοι, με εξαίρεση τους θανατοποινίτες, μπορούσαν να κάνουν μπάνιο με σαπούνι μια φορά την εβδομάδα κάτω από έναν πίδακα κρύου νερού. Και οι συνθήκες στα κελιά ήταν υποφερτές. Αντίθετα, θυμήθηκε με ένα ρίγος τη βρώμα των φυλακών του Μπρίξτον, όπου είχε πιάσει ψείρες και είχε γεμίσει με τσιμπήματα στην πλάτη, στα πόδια και στα χέρια του από τους ψύλλους που έβριθαν στο στρώμα του κρεβατιού του. Προσπαθούσε να στρέψει τη σκέψη του σ’ αυτό, αλλά ξανά και ξανά έρχονταν στη μνήμη του το θυμωμένο πρόσωπο και η μισητή φωνή του ξανθού κομψευόμενου ασκούμενου, τον οποίο είχε στείλει ο maître Γκάβαν Ντάφι, αντί να έρθει ο ίδιος να του φέρει τα κακά νέα.
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 20
[ ππ ]
Α Κότατζ, Λόσον Τέρας, στο προάστιο Σαντικόουβ του Δουβλί-
20
πό τη γέννησή του,
την 1η Σεπτεμβρίου 1864, στο Ντόιλ’ς
νου, δε θυμόταν τίποτα, φυσικά. Παρόλο που πάντα ήξερε ότι είχε γεννηθεί στην πρωτεύουσα της Ιρλανδίας, για μεγάλο μέρος της ζωής του θεωρούσε δεδομένο αυτό με το οποίο τον είχε μπολιάσει ο πατέρας του, ο λοχαγός Ρότζερ Κέισμεντ, με οκταετή ευδόκιμο υπηρεσία στο Γ΄ Σύνταγμα ελαφρών δραγόνων στην Ινδία: ότι η αληθινή πατρίδα του ήταν η κομητεία του Άντριμ, στην καρδιά του Όλστερ, της προτεσταντικής και φιλοβρετανικής Ιρλανδίας, όπου είχαν εγκατασταθεί οι Κέισμεντ από το 18ο αιώνα. Ο Ρότζερ ανατράφηκε και εκπαιδεύτηκε ως αγγλικανός της Εκκλησίας της Ιρλανδίας, όπως και τα αδέλφια του, η Άγκνες (Νίνα), ο Τσαρλς και ο Τομ –και οι τρεις μεγαλύτεροί του–, αλλά πριν αρχίσει καλά καλά να καταλαβαίνει, διαισθανόταν ότι στην οικογένειά του, σε θέματα θρησκείας, τα πράγματα δεν ήταν τόσο αρμονικά. Ακόμα και ένα μικρό παιδί ήταν αδύνατο να μην προσέξει ότι η μητέρα του, όταν ήταν με τις αδελφές και τα ξαδέρφια της από τη Σκωτία, φερόταν σαν να έκρυβε κάτι. Θα ανακάλυπτε, έφηβος πια, ότι έστω και αν εξωτερικά η Ανν Τζέφσον είχε προσηλυτιστεί στον προτεσταντισμό, προκειμένου να παντρευτεί τον πατέρα του, εξακολουθούσε, κρυφά από το σύζυγό της, να είναι καθολική («παπική», θα έλεγε ο λοχαγός Κέισμεντ), να εξομολογείται, να πηγαίνει στη λειτουργία και να κοινωνεί, και, το πιο μεγάλο απ’ όλα τα μυστικά, ο ίδιος είχε βαπτισθεί καθολικός μόλις έκλεισε τα τέσσερα, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού για διακοπές που έκανε με τα αδέλφια και τη μητέρα του στους θείους και στις θείες του στο Ριλ, στη βόρεια Ουαλία.
Εκείνα τα χρόνια, στο Δουβλίνο ή τις περιόδους που πέρασαν στο Λονδίνο και στο Τζέρσι, ο Ρότζερ δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τη θρησκεία, αν και, για να μη δυσαρεστήσει τον πατέρα του, κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της Κυριακής προσευχόταν, έψελνε και παρακολουθούσε την ακολουθία με σεβασμό. Η μητέρα του τού είχε κάνει μαθήματα πιάνου και είχε μια φωνή καθαρή και αρμονική που συνήθως αποσπούσε το χειροκρότημα στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, στις οποίες τραγουδούσε παλιές ιρλανδικές μπαλάντες. Αυτό που τον ενδιέφερε πραγματικά την εποχή εκείνη ήταν οι ιστορίες τις οποίες, όταν είχε κέφι, τους διηγιόταν ο λοχαγός Κέισμεντ σ’ εκείνον και στ’ αδέλφια του. Ιστορίες από την Ινδία και το Αφγανιστάν, ιδίως τις μάχες εναντίον των Αφγανών και των Σιχ. Αυτά τα ονόματα και τα εξωτικά τοπία, αυτά τα ταξίδια σε ζούγκλες και βουνά που έκρυβαν θησαυρούς, άγρια ζώα, θηρία, αρχαίους λαούς με παράξενα έθιμα και βάρβαρους θεούς, συνέπαιρναν τη φαντασία του. Τα αδέλφια του, καμιά φορά, βαριόνταν με αυτές τις ιστορίες, αλλά ο μικρός Ρότζερ θα μπορούσε να περάσει ώρες και μέρες ακούγοντας τις περιπέτειες του πατέρα του στα μακρινά σύνορα της αυτοκρατορίας. Όταν έμαθε να διαβάζει, του άρεσε να βυθίζεται στις ιστορίες των μεγάλων θαλασσοπόρων, των Βίκινγκς, των Πορτογάλων, των Άγγλων και των Ισπανών, που είχαν οργώσει τις θάλασσες του πλανήτη καταρρίπτοντας τους μύθους, σύμφωνα με τους οποίους, σε κάποιο σημείο, το θαλασσινό νερό άρχιζε να βράζει, ανοιγόταν η άβυσσος και εμφανίζονταν τέρατα που θα μπορούσαν να καταπιούν ένα ολόκληρο πλοίο. Όμως ο Ρότζερ προτιμούσε πάντα να ακούει αυτές τις περιπέτειες από τον πατέρα του παρά να τις διαβάζει. Ο λοχαγός Κέισμεντ είχε ζεστή φωνή, περιέγραφε με πλούσιο λεξιλόγιο και ζωηράδα τις ζούγκλες της Ινδίας ή τους βράχους του Κάιμπερ Πας στο Αφγανιστάν, όπου μια φορά οι δραγόνοι του έπεσαν σε ενέδρα ενός πλήθους σαρικοφόρων φανατικών τους οποίους τα γενναία βρετανικά στρατεύματα αντιμετώπισαν με σφαίρες πρώτα, με ξιφολόγχες στη συνέχεια, και, τέλος, με μαχαίρια και γυμνά χέρια, μέχρι να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν ηττημένοι. Όμως δεν ήταν οι ιστο-
21
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 21
22
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 22
ρίες με τα όπλα αυτές που πραγματικά θάμπωναν το νου του μικρού Ρότζερ, αλλά τα ταξίδια, οι πορείες σε τόπους απάτητους από λευκούς, ο σωματικός άθλος της αντοχής, η υπερνίκηση των εμποδίων της φύσης. Ο πατέρας του ήταν διασκεδαστικός αλλά και πολύ αυστηρός και δε δίσταζε να δέρνει τα παιδιά του με τη ζωστήρα όταν ήταν άτακτα, ακόμα και τη μικρούλα Νίνα, γιατί έτσι τιμωρούνταν τα λάθη στο στρατό και εκείνος είχε διαπιστώσει ότι μόνο αυτή η μορφή τιμωρίας ήταν αποτελεσματική. Αν και θαύμαζε τον πατέρα του, αυτή που πραγματικά αγαπούσε ο Ρότζερ ήταν η μητέρα του, γυναίκα λεπτή που έμοιαζε να επιπλέει και όχι να περπατά, με ανοιχτόχρωμα μάτια και μαλλιά, και χέρια τόσο απαλά, που όταν μπλέκονταν στις μπούκλες του και χάιδευαν το σώμα του την ώρα του μπάνιου τον πλημμύριζαν ευτυχία. Ένα από τα πρώτα πράγματα που θα μάθαινε –στα πέντε, στα έξι;– ήταν ότι μπορούσε να τρέξει να χωθεί στην αγκαλιά της μητέρας του μόνο όταν ο λοχαγός δεν ήταν εκεί. Αυτός, πιστός στην πουριτανική παράδοση της οικογένειάς του, δεν ήθελε να μεγαλώνουν τα παιδιά με χάδια, επειδή θα γίνονταν μαλθακά για τη μάχη της ζωής. Μπροστά στον πατέρα του, ο Ρότζερ έμενε μακριά από τη χλομή και εύθραυστη Ανν Τζέφσον. Αλλά όταν εκείνος έφευγε για να συναντήσει τους φίλους του στη λέσχη ή για να πάει περίπατο, έτρεχε κοντά του για να τον σκεπάσει με φιλιά και χάδια. Κάποιες φορές, ο Τσαρλς, η Νίνα και ο Τομ διαμαρτύρονταν: «Αγαπάς τον Ρότζερ περισσότερο από μας». Η μητέρα τους τούς διαβεβαίωνε ότι δεν ήταν αλήθεια, ότι τους αγαπούσε όλους το ίδιο, μόνο που ο Ρότζερ ήταν πολύ μικρός και χρειαζόταν μεγαλύτερη προσοχή και στοργή από τους μεγάλους. Όταν το 1873 πέθανε η μητέρα του, ο Ρότζερ ήταν εννέα χρόνων. Είχε μάθει να κολυμπά και να κερδίζει όλους τους αγώνες με παιδιά της ηλικίας του και με πιο μεγάλα. Σε αντίθεση με τη Νίνα, τον Τσαρλς και τον Τομ, που έχυσαν πολλά δάκρυα στην ολονυκτία και στην κηδεία της Ανν Τζέφσον, ο Ρότζερ δεν έκλαψε ούτε μία φορά. Εκείνες τις ζοφερές ημέρες το σπίτι των Κέισμεντ μετατράπηκε σε νεκροθάλαμο, γεμάτο ανθρώπους ντυμένους στα μαύρα, που μιλούσαν χαμηλόφωνα και αγκάλιαζαν το
λοχαγό Κέισμεντ και τα τέσσερα παιδιά με πρόσωπα θλιμμένα, δίνοντας συλλυπητήρια. Για πολλές μέρες δεν μπόρεσε να πει λέξη, σαν να είχε βουβαθεί. Απαντούσε με νεύματα και χειρονομίες στις ερωτήσεις που του έκαναν και παρέμενε σοβαρός, σκυφτός και με το βλέμμα χαμένο, ακόμα και τη νύχτα στο σκοτάδι του δωματίου του, χωρίς να μπορεί να κοιμηθεί. Από τότε και για το υπόλοιπο της ζωής του, πού και πού, ερχόταν στα όνειρά του η μορφή της Ανν Τζέφσον με εκείνο το θερμό χαμόγελο, ανοίγοντάς του την αγκαλιά της, για να λουφάξει μέσα της, νιώθοντας ασφαλής και ευτυχισμένος με τα λεπτά δάχτυλά της στο κεφάλι, στην πλάτη, στα μάγουλά του, μια αίσθηση που έμοιαζε να τον υπερασπίζεται από την κακία του κόσμου. Τα αδέλφια του δεν άργησαν να παρηγορηθούν. Το ίδιο και ο Ρότζερ, επιφανειακά. Γιατί, παρόλο που είχε ξαναβρεί τη λαλιά του, ήταν ένα θέμα για το οποίο δε μιλούσε ποτέ. Όταν κάποιος από την οικογένεια τού θύμιζε τη μητέρα του, σώπαινε και έμενε κλεισμένος στη σιωπή του μέχρι να αλλάξει η συζήτηση. Όταν ξαγρυπνούσε, διαισθανόταν, στο σκοτάδι, να τον κοιτάζει με θλίψη το πρόσωπο της άτυχης Ανν Τζέφσον. Αυτός που ούτε παρηγορήθηκε ποτέ ούτε ξαναβρήκε τον εαυτό του ήταν ο λοχαγός Ρότζερ Κέισμεντ. Καθώς δεν ήταν διαχυτικός και ούτε ο Ρότζερ ούτε τα αδέρφια του τον είχαν δει ποτέ να δίνει απλόχερα στοργή στη μητέρα τους, τα τέσσερα παιδιά έμειναν έκπληκτα με την καταστροφή που σήμανε για τον πατέρα τους ο χαμός της γυναίκας του. Αυτός ο πάντα τόσο κομψός άντρας, τώρα ντυνόταν όπως όπως, τα γένια του είχαν μεγαλώσει, ήταν συνοφρυωμένος, με ένα βλέμμα εχθρικό σαν να έφταιγαν τα παιδιά για τη χηρεία του. Λίγο μετά το θάνατο της Ανν, αποφάσισε να φύγει από το Δουβλίνο και έστειλε τα τέσσερα παιδιά στο Όλστερ, στο Μάγκριντεμπλ, στο οικογενειακό σπίτι, όπου, από εκείνη τη στιγμή, ο θείος Τζον Κέισμεντ και η σύζυγός του Σάρλοτ θα αναλάμβαναν την ανατροφή των τεσσάρων αδελφών. Ο πατέρας τους, σαν να ήθελε να απαλλαγεί απ’ αυτούς, πήγε να ζήσει σαράντα χιλιόμετρα μακριά, στο ξενοδοχείο Αντέαρ Αρμς στην Μπαλιμίνα, όπου, όπως του ξέφευγε καμιά φορά του θείου Τζον, ο λοχαγός Κέισμεντ, «μισότρελος από λύπη και μο-
23
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 23
24
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 24
ναξιά», αφιέρωνε τις μέρες και τις νύχτες του στον πνευματισμό, προσπαθώντας να επικοινωνήσει με τη νεκρή, με τη βοήθεια διάφορων μέντιουμ, με τραπουλόχαρτα και κρυστάλλινες σφαίρες. Από τότε, ο Ρότζερ έβλεπε σπάνια τον πατέρα του και ποτέ δεν τον ξανάκουσε να λέει τις ιστορίες από την Ινδία και το Αφγανιστάν. Ο λοχαγός Ρότζερ Κέισμεντ πέθανε από φυματίωση το 1876, τρία χρόνια μετά τη σύζυγό του. Ο Ρότζερ είχε μόλις κλείσει τα δώδεκα. Στο Σχολείο της Επισκοπής της Μπαλιμίνα, όπου φοίτησε τρία χρόνια, ήταν αφηρημένος και έπαιρνε μέτριους βαθμούς, με εξαίρεση τα λατινικά, τα γαλλικά και την αρχαία ιστορία, μαθήματα στα οποία ξεχώρισε. Έγραφε ποιήματα, έδειχνε πάντα χαμένος στις σκέψεις του και καταβρόχθιζε ταξιδιωτικά βιβλία για την Αφρική και την Άπω Ανατολή. Έκανε σπορ, ιδιαίτερα κολύμπι. Τα Σαββατοκύριακα πήγαινε στο Κάστρο του Γκάλγκορμ, της οικογένειας Γιανγκ, καλεσμένος ενός συμμαθητή του. Αλλά ο Ρότζερ περνούσε περισσότερο καιρό με τη Ρόουζ Μοντ Γιανγκ, όμορφη, καλλιεργημένη και συγγραφέα, που περιόδευε στα χωριά των ψαράδων και των γεωργών του Άντριμ συλλέγοντας ποιήματα, θρύλους και τραγούδια στα ιρλανδικά. Από το στόμα της, άκουσε για πρώτη φορά τις επικές μάχες της ιρλανδικής μυθολογίας. Το κάστρο, από μαύρη πέτρα, με πυργίσκους, θυρεούς, καπνοδόχους και πρόσοψη καθεδρικού ναού χτίστηκε το 17ο αιώνα από τον Αλεξάντερ Κόλβιλ, έναν θεολόγο με πρόσωπο συφοριασμένο, σύμφωνα με το πορτρέτο του στο χωλ, ο οποίος, όπως έλεγαν στην Μπαλιμίνα, είχε κάνει συμφωνία με το διάβολο και το φάντασμά του περιπλανιόταν εκεί τριγύρω. Τρέμοντας, κάποιες νύχτες με φεγγάρι, ο Ρότζερ τόλμησε να το αναζητήσει στους διαδρόμους και στα άδεια δωμάτια, χωρίς να το συναντήσει ποτέ. Μόνο πολλά χρόνια αργότερα θα συνήθιζε να αισθάνεται άνετα στο Μάγκριντεμπλ, το πατρογονικό σπίτι των Κέισμεντ, το οποίο παλιότερα λεγόταν Τσέρτσφιλντ και ήταν πρεσβυτέριο της αγγλικανικής ενορίας του Κούλφεϊτριν. Γιατί τα έξι χρόνια που έζησε εκεί, μεταξύ εννέα και δεκαπέντε, με το θείο Τζον και τη θεία Σάρλοτ και τους άλλους συγγενείς από τη μεριά του πατέρα του, ένιωθε πάντα κάπως ξένος σε αυτό το επιβλητικό μέγα-
ρο από γκρίζα πέτρα, με τα τρία πατώματα, τις ψηλές οροφές, τους κισσούς που κάλυπταν τους τοίχους, τις στέγες ψευδογοτθικού ρυθμού και τις κουρτίνες που έμοιαζαν να κρύβουν φαντάσματα. Τα μεγάλα δωμάτια, οι μακριοί διάδρομοι και οι σκάλες με τα φθαρμένα ξύλινα κάγκελα και τα σκαλοπάτια που έτριζαν μεγάλωναν τη μοναξιά του. Ωστόσο, απολάμβανε την εξοχή, ανάμεσα στις ρωμαλέες φτελιές, τους αγριοπλάτανους και τις ροδακινιές που αντιστέκονταν στο μανιασμένο άνεμο, και τους απαλούς λόφους με τις αγελάδες και τα πρόβατα, από τους οποίους φαινόταν το χωριό Μπάλικασλ, η θάλασσα, τα κύματα που έσκαγαν στο νησί Ράθλιν και, τις μέρες που ο ορίζοντας ήταν καθαρός, το αχνό περίγραμμα της Σκωτίας. Συχνά πήγαινε στα κοντινά χωριά Κάσενταλ και Κάσενταν που έμοιαζαν σαν σκηνικό των παλιών ιρλανδέζικων θρύλων, και στα εννέα γκλεν της Βόρειας Ιρλανδίας, αυτές τις λαγκαδιές, περίκλειστες από λόφους και βραχώδεις πλαγιές, με τους αετούς να κάνουν κύκλους στις κορφές τους, θέαμα που τον έκανε να νιώθει τόλμη και ανάταση. Η αγαπημένη του διασκέδαση ήταν οι εκδρομές σε εκείνη την τραχιά γη, με αγρότες τόσο γέρους όσο και το τοπίο· κάποιοι μιλούσαν μεταξύ τους την παλιά γλώσσα της Ιρλανδίας, για την οποία καμιά φορά ο θείος Τζον και οι φίλοι του έκαναν χοντροκομμένα αστεία. Ούτε ο Τσαρλς ούτε ο Τομ μοιράζονταν τον ενθουσιασμό του για τη ζωή στην ύπαιθρο ούτε απολάμβαναν την πεζοπορία σε ανώμαλους δρόμους ή την αναρρίχηση στους απότομους λόφους του Άντριμ· η Νίνα, όμως, ναι, και έτσι, παρά το γεγονός ότι ήταν οκτώ χρόνια μεγαλύτερή του, ήταν η αγαπημένη του και αυτή με την οποία τα πήγαινε πιο καλά. Μαζί της έκανε εκδρομές μέχρι τον κόλπο του Μέρλοφ, με τα μυτερά μαύρα βράχια και τη μικρή πετρώδη παραλία του στους πρόποδες του Γκλένσεσκ. Η ανάμνηση εκείνου του τοπίου θα τον συνόδευε σε όλη του τη ζωή, και στα γράμματα στην οικογένεια θα την αποκαλούσε πάντα «αυτή η γωνιά του παραδείσου». Αλλά ακόμα περισσότερο και από τους περιπάτους στην εξοχή, στον Ρότζερ άρεσαν οι καλοκαιρινές διακοπές. Τις περνούσε στο Λίβερπουλ, στης θείας Γκρέις, της αδελφής της μητέρας του, που στο σπίτι της ένιωθε αγάπη και ζεστασιά: από τη θεία Γκρέις,
25
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 25
26
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 26
βεβαίως, αλλά και από τον άντρα της, το θείο Έντουαρντ Μπάνιστερ, ο οποίος είχε γυρίσει τον κόσμο και έκανε επαγγελματικά ταξίδια στην Αφρική. Δούλευε για τη ναυτιλιακή εταιρεία Έλντερ Ντέμπστερ Λάιν, που μετέφερε εμπορεύματα και επιβάτες μεταξύ Βρετανίας και Δυτικής Αφρικής. Τα παιδιά της θείας Γκρέις και του θείου Έντουαρντ, τα ξαδέλφια του, ήταν καλύτεροι σύντροφοι του Ρότζερ στα παιχνίδια από τα ίδια του τα αδέλφια, ειδικά η Γκέρτρουντ Μπάνιστερ, η Τζι, η εξαδέλφη με την οποία, από πολύ μικρός, είχε μια οικειότητα που δε σκιάστηκε ποτέ από το παραμικρό σύννεφο. Ήταν τόσο κοντά που κάποια στιγμή η Νίνα αστειεύτηκε: «Εσείς οι δύο μια μέρα θα παντρευτείτε». Η Τζι γέλασε, αλλά ο Ρότζερ κοκκίνισε μέχρι τις ρίζες των μαλλιών του. Δεν τόλμησε να σηκώσει τα μάτια του και ψέλλισε: «Όχι, όχι, τι βλακείες είναι αυτές που λες». Όταν ήταν στο Λίβερπουλ, στα ξαδέρφια του, καμιά φορά ο Ρότζερ ξεπερνούσε τη συστολή του και ρωτούσε το θείο Έντουαρντ για την Αφρική, μια ήπειρο, της οποίας η αναφορά και μόνο γέμιζε το μυαλό του με δάση, άγρια ζώα, περιπέτειες και ατρόμητους άντρες. Χάρη στο θείο Έντουαρντ Μπάνιστερ άκουσε να μιλούν για πρώτη φορά για τον Ντέιβιντ Λίβινγκστον, το Σκωτσέζο γιατρό και ευαγγελιστή, που εδώ και αρκετά χρόνια εξερευνούσε την ήπειρο, διασχίζοντας ποτάμια όπως ο Ζαμβέζης και ο Σιρέ, βαφτίζοντας βουνά, άγνωστα μέρη, και φέρνοντας το χριστιανισμό στις φυλές των αγρίων. Ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που διέσχισε την Αφρική από τον Ατλαντικό έως τον Ινδικό, ο πρώτος που πέρασε την έρημο Καλαχάρι και είχε γίνει ο πιο αγαπητός ήρωας της βρετανικής αυτοκρατορίας. Ο Ρότζερ τον έβλεπε στον ύπνο του, διάβαζε τα φυλλάδια που περιέγραφαν τα κατορθώματά του και επιθυμούσε διακαώς να πάρει μέρος στις αποστολές του, να αντιμετωπίσει δίπλα του τους κινδύνους, να τον βοηθήσει να φέρει τη χριστιανική θρησκεία στους ειδωλολάτρες οι οποίοι δεν είχαν βγει από τη Λίθινη Εποχή. Όταν ο δόκτωρ Λίβινγκστον εξαφανίστηκε στις ζούγκλες της Αφρικής αναζητώντας τις πηγές του Νείλου, ο Ρότζερ ήταν δύο χρόνων. Όταν, το 1872, ένας άλλος θρυλικός τυχοδιώκτης και εξερευνητής, ο Χένρι Μόρτον Στάνλεϊ, δημοσιογράφος ουαλικής κατα-
γωγής που δούλευε για μια εφημερίδα της Νέας Υόρκης, αναδύθηκε από τη ζούγκλα ανακοινώνοντας στον κόσμο ότι ο δόκτωρ Λίβινγκστον είχε βρεθεί ζωντανός, ήταν σχεδόν οκτώ. Ο μικρός Ρότζερ έζησε τη μυθιστορηματική αυτή περιπέτεια με δέος και ζήλια. Και όταν, ένα χρόνο αργότερα, έγινε γνωστό ότι ο δόκτωρ Λίβινγκστον, ο οποίος ποτέ δε θέλησε να αφήσει την αφρικανική γη και να επιστρέψει στην Αγγλία, πέθανε, ο Ρότζερ ένιωσε ότι είχε χάσει ένα πολύ αγαπημένο μέλος της οικογένειάς του. Όταν μεγάλωνε, θα γινόταν κι αυτός εξερευνητής, σαν τους τιτάνες, τον Λίβινγκστον και τον Στάνλεϊ, οι οποίοι επέκτειναν τα όρια της Δύσης και ζούσαν τόσο συναρπαστικές ζωές. Όταν έκλεισε τα δεκαπέντε, ο θείος Τζον Κέισμεντ αποφάσισε να σταματήσει ο Ρότζερ το σχολείο και να ψάξει για δουλειά, δεδομένου ότι ούτε ο ίδιος ούτε τα αδέλφια του είχαν εισοδήματα για να ζήσουν. Δέχτηκε πρόθυμα. Συμφώνησαν να πάει ο Ρότζερ στο Λίβερπουλ, όπου υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες για δουλειά απ’ ό,τι στη Βόρεια Ιρλανδία. Πράγματι, λίγο καιρό αφότου έφτασε στους Μπάνιστερ, ο θείος Έντουαρντ του βρήκε δουλειά στην εταιρεία που είχε κι εκείνος εργαστεί για πολλά χρόνια. Ξεκίνησε στη ναυτιλιακή εταιρεία, λίγο μετά τα δεκαπέντε, ως μαθητευόμενος. Έδειχνε μεγαλύτερος. Ήταν πολύ ψηλός, με βαθιά γκρίζα μάτια, λεπτός, με σγουρά μαύρα μαλλιά, πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα και συμμετρικά δόντια, μετρημένος, διακριτικός, κομψός, φιλικός και εξυπηρετικός. Τα αγγλικά του σημάδευε μια ιρλανδική προφορά που αποτελούσε πηγή αστείων μεταξύ των εξαδέλφων του. Ήταν ένας σοβαρός νέος, εργατικός, λιγομίλητος, χωρίς ιδιαίτερο πνευματικό υπόβαθρο, αλλά δραστήριος. Ανέλαβε τα καθήκοντά του στην εταιρεία με μεγάλη σοβαρότητα, αποφασισμένος να μάθει. Τοποθετήθηκε στο τμήμα διοίκησης και λογιστηρίου. Στην αρχή εκτελούσε καθήκοντα κλητήρα. Κουβαλούσε έγγραφα από το ένα γραφείο στο άλλο και πήγαινε στο λιμάνι για να διεκπεραιώσει τις απαραίτητες διατυπώσεις μεταξύ τελωνείου, πλοίων και αποθηκών. Οι προϊστάμενοί του τον εκτιμούσαν. Στα τέσσερα χρόνια που εργάστηκε στην Έλντερ Ντέμπστερ Λάιν δεν έκανε καμία φιλία, εξαιτίας του συγκρατημένου χαρακτήρα του
27
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 27
28
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 28
και των λιτών συνήθειών του: δεν του άρεσαν τα γλέντια, δεν έπινε σχεδόν καθόλου και δεν τον είχαν δει ποτέ στα μπαρ και τα πορνεία του λιμανιού. Ήταν από τότε μανιώδης καπνιστής. Το πάθος του για την Αφρική και η προσπάθειά του να αναγνωριστεί στην εταιρεία τον οδήγησαν να διαβάζει προσεκτικά, γεμίζοντάς τα με σημειώσεις, τα φυλλάδια και τις εκδόσεις που κυκλοφορούσαν στα γραφεία σχετικά με το θαλάσσιο εμπόριο μεταξύ βρετανικής αυτοκρατορίας και Δυτικής Αφρικής. Έπειτα, επαναλάμβανε σταθερά τις ιδέες που διαπότιζαν αυτά τα κείμενα. Οι εξαγωγές των ευρωπαϊκών προϊόντων στην Αφρική και οι εισαγωγές των πρώτων υλών που παράγει η αφρικανική γη ήταν κάτι περισσότερο από μια απλή εμπορική συναλλαγή, ήταν μια αποστολή υπέρ της προόδου των λαών που είχαν σταματήσει στους προϊστορικούς χρόνους, βυθισμένοι στον κανιβαλισμό και το δουλεμπόριο. Το εμπόριο έφερνε τη θρησκεία, την ηθική, το νόμο, τις αξίες της σύγχρονης, καλλιεργημένης, ελεύθερης και δημοκρατικής Ευρώπης, μια πρόοδο που θα μετέτρεπε τελικά τα δυστυχισμένα πλάσματα των φυλών της Αφρικής σε άντρες και γυναίκες της εποχής μας. Σε αυτή την αποστολή, η βρετανική αυτοκρατορία βρισκόταν στην εμπροσθοφυλακή της Ευρώπης και έπρεπε να αισθάνονται περήφανοι που αποτελούσαν μέρος της καθώς και για το έργο που επιτελούσαν στην Έλντερ Ντέμπστερ Λάιν. Οι συνάδελφοί του στο γραφείο αντάλλασσαν κοροϊδευτικά βλέμματα και αναρωτιούνταν αν ο νεαρός Ρότζερ Κέισμεντ ήταν ανόητος ή πολύ ξύπνιος, αν πίστευε σε αυτές τις ανοησίες ή αν τις υποστήριζε για να εντυπωσιάσει τους προϊσταμένους τους. Στα τέσσερα χρόνια που δούλεψε στο Λίβερπουλ, ο Ρότζερ συνέχισε να ζει με τους θείους του Γκρέις και Έντουαρντ, στους οποίους παρέδιδε ένα μέρος του μισθού του και εκείνοι τον είχαν σαν παιδί τους. Τα πήγαινε καλά με τα ξαδέλφια του, ειδικά με την Γκέρτρουντ, με την οποία τις Κυριακές και τις αργίες, όταν είχε καλό καιρό, πήγαινε για κωπηλασία και ψάρεμα ή, όταν έβρεχε, έμενε σπίτι διαβάζοντας δυνατά δίπλα στο τζάκι. Η σχέση τους ήταν αδελφική, χωρίς ίχνος υστεροβουλίας ή ερωτοτροπίας. Η Γκέρτρουντ ήταν ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο έδειξε
LIOSA_KELTHS sel - Final_Layout 1 30/05/2011 4:13 ΜΜ Page 29
29
τα ποιήματα που έγραφε στα κρυφά. Ο Ρότζερ κατάφερε να μάθει απέξω την κίνηση της εταιρείας και, χωρίς να έχει πατήσει το πόδι του στα αφρικανικά λιμάνια, μιλούσε γι’ αυτά σαν να είχε περάσει όλη του τη ζωή στα γραφεία, τους εμπορικούς οίκους, τη γραφειοκρατία, τα έθιμα και τους ανθρώπους που τα κατοικούσαν. Έκανε τρία ταξίδια στη Δυτική Αφρική με το ατμόπλοιο Bounny και η εμπειρία τον ενθουσίασε τόσο, ώστε, μετά το τρίτο, άφησε τη δουλειά του και ανακοίνωσε στους αδελφούς, στους θείους και στα ξαδέρφια του ότι είχε αποφασίσει να πάει στην Αφρική. Το έκανε με τρόπο ενθουσιώδη, όπως του είπε ο θείος Έντουαρντ, «σαν τους σταυροφόρους του Μεσαίωνα που τραβούσαν για την Ανατολή με σκοπό να απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ». Η οικογένεια πήγε να τον αποχαιρετήσει στο λιμάνι και η Τζι και η Νίνα έκλαψαν. Ο Ρότζερ είχε μόλις κλείσει τα είκοσι.