Marzena Rząsowska
Portret skutecznego doradcy zawodowego
•
Czym jest doradztwo zawodowe?
Zanim zastanie omówiona charakterystyka dobrego doradcy zawodowego warto na wstępie uświadomić sobie, czym jest doradztwo zawodowe. Doradztwo zawodowe jest świadczeniem pomocy w dokonywaniu kolejnych decyzji wyboru zawodu lub pracy w formie indywidualnej porady zawodowej, w drodze analizy obszaru problemowego jednostki i udzielenie jej informacji zawodowych, podawanie wskazówek, sugestii oraz instrukcji1. •
Kim jest doradca zawodowy?
Doradcą zawodowym jest osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego2. •
Cechy charakteru i umiejętności dobrego doradcy zawodowego
Praca doradcy zawodowego polega przede wszystkim na prowadzeniu rozmów z klientem, co za tym idzie skuteczny i pomocny doradca musi być kontaktowy i otwarty na ludzi. By jego praca była efektywna powinien posiadać umiejętności związane z nawiązywaniem kontaktów z ludźmi oraz przekonywaniem i obserwacją. Doradca powinien wiedzieć jak motywować klienta do aktywnego współdziałania oraz powinien wiedzieć jak stworzenia atmosferę zaufania i akceptacji. Wówczas klient z pewnością podejmie kroki w kierunku obopólnej współpracy. Doradca powinie dobrze znać się na ludziach lub przynajmniej być bacznym obserwatorem ludzkich zachowań, postaw, sposobu mówienia. W końcu musi na podstawie
1
K. Lelińska: „Założenia i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego w warunkach reformy edukacji”, [w]: „Problemy poradnictwa psychologiczno – pedagogicznego” Nr 2/11. s. 29. 2 „Klasyfikacja Zawodów i Specjalności”. 1995. Wyd. MPiPS. Tom V, Zeszyt 2 cz. II. s. 497.
niezbyt wielu informacji stworzyć portret zawodowy/edukacyjny klienta, a potem doradzić mu, w jaki sposób powinien on poprowadzić swoja karierę. Bardzo ważne w pracy doradcy zawodowego są: empatia, zrozumienie oraz obiektywizm i tolerancja. Należy pamiętać, że do doradcy zawodowego przychodzą różni ludzie, z różnymi poglądami, o odmiennym wyglądzie itp. Nie może to stanowić bariery w podjęciu pracy z takim klientem. Zadaniem doradcy jest niesienie pomocy każdej osobie, która tego potrzebuje. Doradca nie może wydawać opinii o kliencie na podstawie pierwszego wrażenia czy skojarzeń z inną znana mu osobą. Oprócz w/w ważną cechą doradcy zawodowego jest odpowiedzialność, w tym także odpowiedzialność moralno-społeczna, ponieważ pracując w klientem podsuwa on pewne rozwiązania i musi mieć świadomość tego, że to co zostanie wypracowane będzie niosło za sobą pewne konsekwencje pozytywne, np. klient znajdzie swoją ścieżkę kariery, ale i negatywne (klient wraca ponownie do doradcy lub całkowicie rezygnuje). Ponadto bez samokontroli trudno byłoby doradcy zawodowemu zadbać o dobry warsztat pracy oraz metody pracy. Skuteczny doradca powinien umieć współdziałać, a wiąże się to z tym, że rozmowa doradcza polega na wspólnym wypracowywaniu pewnych rozwiązań z klientem. Doradca nie może w żadnym wypadku pozwolić sobie na przejęcie zadań klienta. Cenną umiejętnością jest ponadto znajomość własnych możliwości oraz ograniczeń. Dzięki temu doradca podczas rozmowy doradczej ma świadomość tego na ile może pomóc i ewentualnie wie, że może klienta skierować do kogoś lub w miejsce, gdzie zostanie udzielona mu fachowa pomoc. Posiadanie np. braków pewnej wiedzy lub kompetencji u doradcy nie oznacza absolutnie, że jest to osoba nieprzygotowana do pracy w takim zawodzie. Dobry doradca jest także samodzielny i potrafi planować. Wie jak pomagać, jest pewien tego, że podejmuje właściwe kroki, a robi to na podstawie własnego warsztatu. Rzadko pamięta się o jeszcze jednej kwestii, a mianowicie rozmowa doradcza oraz cały proces doradczy (zebranie właściwych informacji, obranie kierunku współpracy, dobór właściwych metod i narzędzi itp.) wymaga dużego wysiłku intelektualnego ze strony doradcy, i jeżeli osoba będąca doradcą zawodowym nie posiada takiej kompetencji, wówczas będzie mu bardzo trudno efektywnie realizować swoje zadania.
Dobre zaplecze warsztatowe doradcy zawodowego wymaga posiadania zdolności do wyszukiwania nowych informacji w związku z faktem, że rynek edukacyjny, szkoleniowy oraz rynek pracy zmienia się w sposób dynamiczny. Pojawiają się nowe programy multimedialne z testami kompetencji, zainteresowań etc., na których bazuje doradca zawodowy. W związku z tym pojawia się kolejna umiejętność, czyli zdolność do uczenia się. Praca z klientem wymaga umiejętności podejmowania szybkich i trafnych decyzji. Rozmowa doradcza jest procesem, który nieustannie zmienia się, nabiera tempa lub spowalnia w zależności od tego jaki jest klient. Nie zawsze rozmowa przebiega wg założonego planu. Dobry doradca zawodowy powinien mieć tego świadomość i być do tego przygotowanym.