Διπλωματική εργασία, 2014, Αποκατάσταση και Επανάχρηση Καπναποθήκης by Katerina Zafeiriou

ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Έτσι κύλαγε ο καιρός. Τελείωνε ο καπνός. Λιάζονταν στα «κρεββάτια». Και εδώ πάλι εμείς τα παιδιά βοηθούσαμε στο βαντάκωμα και στο κρέμασμα στην αποθήκη....

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα Την Αποστολία Γκεσούλη και Άννα Κωστοπούλου για την πολύτιμη βοήθειά τους, μέσω της παραχώρησης του αρχείου της προσωπικής τους δουλειάς. Τον κ. Κώστα Πατρώνη που μας έδωσε υλικό από το προσωπικό του αρχείο για τον παλιό σιδηρόδρομο. Τον Ιορδάνη Σιναμίδη στο ξεκίνημα αυτής της εργασίας αλλά και στη στήριξή του μέχρι το τέλος. Την κ. Μαρία Δούση και κ. Σαπφώ Αγγελούδη για την βοήθεια και υποστήριξή τους. Τον κ. Άλκη Πρέπη για την καλή συνεργασία.

Ζαφειρίου Κατερίνα_Κρεμμύδα Άννα_Μιχαήλ Αφροδίτη

Αποκατάσταση και επανάχρηση των καπναποθηκών Παπαπέτρου στην πόλη του Αγρίνιου

Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης, Εκπαίδευσης και Πολιτισμού Διπλωματική εργασία Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δ.Π.Θ Εξεταστική επιτροπή:

Πρέπης Αλκιβιάδης αν. καθηγητής Δ.Π.Θ., επιβλέπον

Πολυχρονόπουλος Δημήτρης αν. καθηγητής Δ.Π.Θ., μέλος

Αναστασίου Μαρία αν. καθηγήτρια Δ.Π.Θ., μέλος

Ξάνθη, Ιούνιος 2014

Περιεχόμενα 1. Ιστορική ανάλυση.............................................................................................................7 1.1 1.2 1.3 1.4

Συνοπτική ιστορία της πόλης του Αγρινίου................................................................................8 Καπναποθήκες Αγρινίου..................................................................................................14 Σιδηροδρομικός Σταθμός Βορειοδυτικής Ελλάδος...........................................................................16 Συγχρονική ανάλυση περιοχής μελέτης....................................................................................18

2. Περιγραφή της καπναποθήκης Παπαπέτρου.......................................................................................23 2.1 Αποτύπωση και τυπολογία................................................................................................24 2.2 Κατασκευή και μορφολογία...............................................................................................28 2.3 Σύγκριση καπναποθηκών Παπαπέτρου με άλλες καπναποθήκες.................................................................32 3. Παθολογία...................................................................................................................35 3.1 Σχέδια παθολογίας......................................................................................................37 3.2 Καρτέλες κατάστασης διατήρησης.........................................................................................45 3.3 Γενική αξιολόγηση......................................................................................................68 4. Επανάχρηση καπναποθηκών Παπαπέτρου..........................................................................................71 4.1 Ανάλυση οικοπέδου......................................................................................................72 4.2 Συνθετική πορεία.......................................................................................................74 4.3 Εργασίες αποκατάστασης - Φιλοσοφία αποκατάστασης.......................................................................92 5. Σχέδια πρότασης.............................................................................................................95 6. Κατασκευαστικές λεπτομέρειες...............................................................................................107 7. Φωτογραφίες μακετών........................................................................................................113 8. Βιβλιογραφία...............................................................................................................119

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Άποψης της πόλης του Αγρινίου 8

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1 Συνοπτική ιστορία της πόλης του Αγρινίου Αγρίνιο Το Αγρίνιο είναι η μεγαλύτερη πόλη της Αιτωλοακαρνανίας και συγκεντρώνει σχεδόν τους μισούς από τους 253.000 κατοίκους του νομού. Μαζί με την Πάτρα και τα Ιωάννινα αποτελούν τα 3 μεγαλύτερα αστικά κέντρα στο δυτικό τμήμα της χώρας. Αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας. Η θέση της πόλης, ορίζεται από τον ποταμό Αχελώο, που κυλά δίπλα της και από τη λίμνη Τριχωνίδα, στην άκρη σχεδόν του «μεγάλου Αιτωλικού πεδίου». Βρίσκεται στους πρόποδες του Παναιτωλικού όρους και σε υψόμετρο 90 μέτρα. Αρχαίο Αγρίνιο Η ιστορία της πόλης χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς κατοικήθηκε από τα πρώιμα χρόνια της προϊστορικής περιόδου. Ο μύθος θέλει το Αγρίνιο να οφείλει το όνομά του στον Άγριο, το γιο του βασιλιά της Πλευρώνας και Καληδόνας, Πορθέα και της Ευρύτης. Χαρακτηριστικά ο Όμηρος αναφέρει: «…Πορθεί γαρ τρεις παίδες ευμύμονες εξεγένοντο…Άγριος η δε Μέλας, τρίτατος δ’ ην ιππότα Οινεύς». Ο μύθος, συνεχίζοντας, θέλει τον Άγριο να εκδιώκεται από την Πλευρώνα από το Διομήδη και να ιδρύει στη συνέχεια το Αγρίνιο. Ο ιστορικός του Αγρινίου, Γεράσιμος Παπατρέχας γράφει για την μυθολογία της περιοχής, που χρονολογείται στην Υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 π.Χ.), στο βιβλίο του «Ιστορία του Αγρινίου»: «Ό Άγριος ήταν γιος του Πορθέα και τρισέγγονος του ήρωα Αιτωλού, του αρχηγέτη των Αιτωλών. Αλλά καλύτερα να ξεδιπλώσουμε, όσο γίνεται, τον Αιτωλικό μυθολογικό κύκλο και να δούμε το γενεαλογικό δέντρο αυτής της πολύκλαδης βασιλικής γενιάς. Στην πλούσια Ήλιδα βασίλευε ο Ενδυμίων, γιος του Αέθλιου, (ή του Δία), και της Καλύκης, που πήρε, για σύζυγο του και βασίλισσα, την Υπερίππη, κόρη του Αρκάδος ή του Ζήσου. Από τον γάμο αυτό γεννήθηκαν τρεις γιοι, ο Επειός, ο Αιτωλός, και ο Παίων. Σαν μεγάλωσαν οι γιοι του, ο γέρο Ενδυμίων αποφάσισε να χρίσει διάδοχο του τον ικανότερο απ' αυτούς και γι' αυτό υποσχέθηκε το θρόνο σε 'κείνον που θα έβγαινε νικητής σε αγώνα σταδιοδρομίας στην Ολυμπία. Έτσι κι έγινε. Νικητής αναδείχτηκε ο Επειός, που διαδέχτηκε τον πατέρα του. Αργότερα ανέβηκε στο θρόνο ο Αιτωλός που όμως αναγκάστηκε να τον εγκαταλείψει, όταν σκότωσε τον Ατή, το γιο του βασιλιά του Αργούς Φορωνέα. Καταδιωκόμενος από τους γιους του σκοτωμένου πέρασε το στενό του Ρίου, επιβλήθηκε στους Κουρήτες και αδιαμφισβήτητος ηγέτης πια, έδωσε τ΄ όνομά του στη χώρα. Από το γάμο του με την Προνόη, θυγατέρα

του Φόρθου, απόχτησε δυο γιους, τον Καλυδώνα και τον Πλευρώνα. Μετά το θάνατο του Αιτωλού στη διαμάχη που ξέσπασε, επικράτησε η γενιά του Πλευρώνα, αλλά η πόλη που ίδρυσε ο Καλυδών διατήρησε το όνομα του. Τον Πλευρώνα διαδέχτηκε ο γιος του Αγήνωρ κι από το γάμο του με την Επικάστη γεννήθηκε ο Πορθάων ή Πορδεύς, που πήρε το θρόνο της Καλυδώνας. Αυτός απόχτησε τρεις γιους και μια κόρη, από το γάμο του με την Ευρύτη, τον Άγριο, τον Οινέα και μια κόρη, τη Στερόπη, που την πήρε γυναίκα του ο Αχελώος. Ο Άγριος απόχτησε πολλούς γιους κι αναφέρονται οι Ογχηστής, Θερσίτης, Πρόδοος, Κελεύτωρ, Λυκωπεύς και ο Μελάνιππος. Απ' αυτούς ο χωλός Θερσίτης έμεινε στην ιστορία ως συνώνυμο της ασχήμιας, της αυθάδειας και της αμετροέπειας. Αυτοί οι έξι γιοι έκριναν, ότι δεν ήταν ανεκτό να κατέχει το θρόνο της Καλυδώνας ο γέρο Οινέας, γι' αυτό και τον εκδίωξαν κι ανέβασαν τον πατέρα τους. Μάλιστα, κατά τον Απολλόδωρο, φυλάκισαν και βασάνισαν το γέροντα βασιλιά. Καταφθάνει όμως τιμωρός ο φοβερός Διομήδης του Αργούς, εγγονός του Οινέα από το γιο του Τυδέα, φονεύει τους γιους του σφετεριστή και αποκαθιστά τον πάππο του στο θρόνο. Ο Άγριος γλυτώνει, έρχεται στο ΒΔ άκρο της Αιτωλίας και ιδρύει την πόλη που της έδωσε τ’ όνομα του. Σε μια από τις πολλές παραλλαγές του μύθου «ο Άγριος» παρουσιάζεται ως τιμωρός. Όταν ο ανηψιός του ο Τυδέας, γιος του Οινέα, σκότωσε τον αδελφό του Ωλενία ή τους εξαδέλφους του γιους του Μέλανα, ο θείος του Άγριος τον κατεδίωξε, τον εξανάγκασε να εγκαταλείψει την Καλυδώνα και να καταφύγει στο Αργός, όπου νυμφεύτηκε την κόρη του Αδράστου Διηπύλη και γέννησε τον Ομηρικό ήρωα Διομήδη». Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το όνομα του Αγρινίου έχει σχέση με το όνομα ενός αρχαίου λαού, που έζησε σ’ αυτή την περιοχή, των Αγραίων. Οι Αγραίοι ή Αγριάνες, πρώτοι κάτοικοι του Αγρινίου, κατέβηκαν από τα Άγραφα, ακολουθώντας το ρεύμα του ποταμού Αχελώου. Υπάρχει όμως και τρίτη άποψη, σύμφωνα με την οποία το όνομα Αγρίνιο οφείλεται στο Θεό «Άγριο Απόλλωνα», που ήταν θεός του κυνηγιού και λατρεύονταν στην περιοχή. Στην αρχή το αρχαίο Αγρίνιο ήταν ασήμαντη πόλη, έγινε όμως γνωστή το 314 π.Χ., όταν την πολιόρκησαν οι Αιτωλοί, αναγκάζοντας τους Ακαρνάνες να την εγκαταλείψουν. Παρά τη συμφωνία που είχε συναφθεί, οι Ακαρνάνες καταδιώχτηκαν και σφάχτηκαν από τους Αιτωλούς. Από τότε το Αγρίνιο έγινε αιτωλική πόλη και δεν αναφέρεται στην ιστορία.

ΙΩΑΝΝΙΝΑ

ΑΓΡΙΝΙΟ

ΠΑΤΡΑ

Πολεοδομικό σχέδιο Αγρινίου 1843 “σχεδιασθέν παρά του γεωμέτρου Κ. Ζάγκα” 10

1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1 Συνοπτική ιστορία της πόλης του Αγρινίου Η αρχική του τοποθέτηση της πόλης του Αγρινίου δε βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα. Μέχρι το 1923 υπήρχε η άποψη ότι το αρχαίο Αγρίνιο βρισκόταν νότια της σημερινής Σπολάιτας, στην ανατολική όχθη του Αχελώου, απέναντι από την αρχαία Στράτο. Η υπόθεση αυτή έγινε εξαιτίας υπολειμμάτων τείχους που διακρίνονται στην περιοχή. Η άποψη αυτή υποστηρίχτηκε κυρίως από τον περιηγητή Bazin, ο οποίος με τη σειρά του στηρίχτηκε στην περιγραφή του Πολύβιου, που ήδη έχει προαναφερθεί και αφορά την πορεία του Φιλίππου του Ε΄ της Μακεδονίας, καθώς κατευθύνονταν προς το αρχαίο Θέρμο. Η θέση του Bazin αμφισβητήθηκε από τον Κ. Ρωμαίο, ο οποίος, μη έχοντας σαφή ευρήματα που να μαρτυρούν την ακριβή τοποθέτηση της αρχαίας πόλης, πίστευε ότι το τείχος της Σπολάιτας δεν ήταν το αρχαίο Αγρίνιο, αλλά ακριτικό φρούριο αυτού. Υπήρχαν ακόμη και άλλες γνώμες αναφορικά με τη θέση του αρχαίου Αγρινίου. Έτσι κάποιοι ήθελαν αυτό να βρίσκεται στα Άγραφα, στη χώρα των Αγραίων, κάποιοι στην τοποθεσία του σημερινού Βλοχού και κάποιοι άλλοι στο «Παλιόκαστρο» του Μαλευρού. Η πληρέστερη άποψη για τη θέση του αρχαίου Αγρινίου διατυπώθηκε από τον Άγγλο περιηγητή Leake, σύμφωνα με τον οποίο το αρχαίο Αγρίνιο βρισκόταν 3 χλμ. ΒΔ της σημερινής πόλης, κοντά στη σημερινή Μεγάλη Χώρα (Ζαπάντι). Η οριστική απάντηση για την ακριβή θέση του αρχαίου Αγρινίου δόθηκε το 1927, οπότε η αρχαιολογική σκαπάνη, «…με τη διεύθυνση του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ι. Μηλιάδη και με δαπάνες του Δήμου Αγρινίου και των αδελφών Παπαστράτου», στη θέση «κτήμα Μαρίτσα», 2 χιλιόμετρα ΒΔ του σημερινού Αγρινίου, έφερε στο φως τα στοιχεία εκείνα που αποδεικνύουν ότι εκεί βρίσκονταν η αρχαία πόλη.

Νεότερο Αγρίνιο Ο πρώτος Κυβερνήτης Καποδίστριας έδωσε εντολή το 1830 για γρήγορο εποικισμό, φαινόμενο που είχε ήδη αρχίσει από το 1828 με την εγκατάσταση των πρώτων Σουλιωτών και άλλων. Η πόλη ήταν ερειπωμένη με τους δρόμους αδιάβατους. Ωστόσο, ο τόπος είχε μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες, αφού διέθετε γόνιμα εδάφη και πλούσιους υδάτινους πόρους, με αποτέλεσμα την προσέλκυση νέων κατοίκων. Η οικονομική ζωή χαρακτηριζόταν από τη γεωγραφική απομόνωση και την κλειστή οικονομία, τη βασισμένη στις παραδοσιακές καλλιέργειες. Κύρια χαρακτηριστικά ήταν η αυτοκατανάλωση και ο χαμηλός βαθμός εκχρηματισμού, με δυσδιάκριτες αστικές λειτουργίες. Μετά το 1870, που διαμορφώθηκαν κατάλληλες συνθήκες στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο και αναπτύχθηκαν οι αστικές λειτουργίες, μπόρεσαν να υλοποιηθούν οι πολεοδομικές ρυθμίσεις και η πόλη παρουσίασε έντονο οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό και μεγάλη ανοικοδόμηση.

ΜΕΓΑΛΗ ΧΩΡΑ

ΑΓΡΙΝΙΟ

Αγρίνιο (Βραχώρι) Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, και πιο συγκεκριμένα από τα τέλη του 14ου αι., το Αγρίνιο άρχισε να μνημονεύεται ξανά, με την ονομασία Βραχώρι, ακολουθώντας γενικά την πορεία της υπόλοιπης περιοχής. Περιήλθε στους Σέρβους του Στέφανου Δουσάν, στη συνέχεια στους Αλβανούς, κατόπιν στον φλωρεντινό ηγεμόνα Κάρολο Α’ Τόκκο (αρχές 15ου αι.) και τέλος στους Τούρκους. Τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας ανήκε στον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Απελευθερώθηκε αμέσως μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης και το 1822 έγινε έδρα της Γερουσίας της Δυτικής Ελλάδας. Στη συνέχεια πέρασε στα χέρια του Ομέρ Βρυώνη και του Κιουταχή. Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους μετονομάστηκε ξανά σε Αγρίνιο.

Πολεοδομικό σχέδιο Αγρινίου 1843 αρχείο Λευτέρη Παλαμά 11

Μεταφορά καπνού σε καλάθια (κόφες) 12

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1 Συνοπτική ιστορία της πόλης του Αγρινίου Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα με το εκσυγχρονιστικό έργο του Χαριλάου Τρικούπη, η πόλη του Αγρινίου κατάφερε και βγήκε από την απομόνωση και συνδέθηκε με τα λιμάνια του εξαγωγικού εμπορίου. Το 1881 πραγματοποιήθηκε η σκυρόστρωση του οδικού άξονα Αγρινίου – Μεσολογγίου, η γεφύρωση του Αχελώου και η διάνοιξη του οδικού άξονα μέχρι την Αμφιλοχία. Το 1889 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση Μεσολογγίου – Αγρινίου η οποία επεκτάθηκε το 1891 στο Κρυονέρι, από όπου με ατμόπλοιο μεταφέρονταν τα εμπορεύματα στο λιμάνι της Πάτρας ή στον Πειραιά και από εκεί σε ευρωπαϊκά λιμάνια. Η υλοποίηση των έργων άλλαξε την κατάσταση της πόλης. Η γεωγραφική της θέση ευνόησε την ανάπτυξη εμπορικών συναλλαγών και οι εύφορες γαίες της απέδιδαν ικανοποιητική παραγωγή προϊόντων που τροφοδοτούσαν το εξαγωγικό εμπόριο. Στην ευρύτερη περιοχή εφαρμόστηκαν εμπορευματικές καλλιέργειες: παράλληλα με την καλλιέργεια των σταφιδαμπέλων – γνωστή στην περιοχή από τον 17ο αιώνα, αναπτύχθηκε η καλλιέργεια του καπνού (από το 1860 – 1870) και αργότερα της ελιάς, οπότε ξεριζώθηκαν τα σταφιδάμπελα. Μέσα στο πλαίσιο εμπορευματοποίησης της οικονομίας λειτούργησαν οι πρώτες βιοτεχνικές και εμπορικές μονάδες. Το Αγρίνιο μετατράπηκε σε πόλη όπου διακινούνταν πρώτες ύλες από την ορεινή ενδοχώρα και αγροτική παραγωγή από την αγροτική ενδοχώρα, ενώ παράλληλα διοχετεύονταν προς την ενδοχώρα, κυρίως τρόφιμα και υφάσματα. Ο κλάδος του καπνού αναπτύχθηκε πολύ σημαντικά στη διάρκεια του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα και έγινε βασική συνιστώσα στις καλλιέργειες τις περιοχής. Η αύξηση της παραγωγής οδήγησε στην εμπορία του και το 1875 καταγράφηκαν έξι καπνέμποροι. Ο καπνός ήταν εξαιρετικής ποιότητας, για την οποία ο δήμος Αγρινίου τιμήθηκε με Έπαινο στην διεθνή έκθεση των Παρισίων το 1878. Από την αρχή του 20ου αιώνα (1900 – 1930) επεκτάθηκε η καλλιέργεια καπνού, ως αποτέλεσμα της ζήτησης και των υψηλών τιμών που προσφέρονταν τόσο από την εσωτερική όσο κυρίως από την διεθνή αγορά. Η μεγάλη ζήτηση ήταν απόρροια της αύξησης της κατανάλωσης καπνού εξαιτίας της διάδοσης του καπνίσματος. Η άνθηση της τοπικής αγροτικής οικονομίας οδήγησε στην οργάνωση και ανάπτυξη του εμπορίου. Το 1920 υπήρχαν στο Αγρίνιο 22 καπνεμπορικοί οίκοι εξαγωγής, πολλοί από τους οποίους ήταν αντιπρόσωποι ξένων εταιρειών και μονοπωλίων. Η ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και του εξωτερικού εμπορίου έφεραν την ανάπτυξη και της δευτερογενούς παραγωγής, με στόχο την επεξεργασία, διαλογή και δεματοποίηση του καπνού. Είναι η περίοδος των πλουσίων καπνεμπόρων αλλά και της πολυάριθμης τάξης των καπνεργατών, που διαμόρφωσαν

την αστική φυσιογνωμία του Αγρινίου, ιδίως μετά τη μαζική εγκατάσταση χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο στα χρόνια που ακολούθησαν τη Μικρασιατική καταστροφή. Κύριο χαρακτηριστικό της απασχόλησης στη διάρκεια του μεσοπολέμου ήταν το υψηλό ποσοστό των εργαζομένων στον δευτερογενή τομέα, την επεξεργασία του καπνού, σε ποσοστό 51,25%, το υψηλότερο μετά τις καπνουπόλεις της Καβάλας και της Ξάνθης. Η κύρια εργατική δύναμη στην επεξεργασία του καπνού προερχόταν από τον προσφυγικό πληθυσμό. Το σωματείο των καπνεργατών του Αγρινίου «η Αλληλοβοήθεια» που ιδρύθηκε το 1911 αποτέλεσε τον κορμό του εργατικού κινήματος. Οι καπνικές κρίσεις και η διεθνής οικονομική κατάρρευση του 1929 είχαν σοβαρές συνέπειες στο Αγρίνιο. Στις εποχές αυξημένης ζήτησης του καπνού η τοπική οικονομία περνούσε φάσεις ανάπτυξης. Αντίθετα, οι καπνικές κρίσεις οδηγούσαν σε πτώση του βιοτικού επιπέδου και μετέτρεπαν την πόλη σε εστίες κοινωνικής διαμαρτυρίες και έντασης. Οι καπνεργατικοί αγώνες του 1926 και 1929 κυριάρχησαν στη ζωή της πόλης, με ιδιαίτερη μαχητικότητα και αιματηρές συγκρούσεις. Η οικονομική ανάπτυξη και η αστικοποίηση έφεραν τρισεβδομαδιαία αεροπορική σύνδεση με την Αθήνα και τα Ιωάννινα, η οποία άρχισε στις 26 Νοεμβρίου 1931, μετά από προσπάθειες και οικονομική ενίσχυση από το Δήμο και φορείς της πόλης. Η οικονομική άνθηση συνυπήρχε με την πνευματική κίνηση και την πολιτιστική ανάπτυξη. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 οικοδομήθηκαν οι μεγάλες καπναποθήκες, που αποτελούν έκτοτε τοπόσημα του Αγρινίου. Τη μεσοπολεμική ανοικοδόμηση χαρακτήρισαν εκτός από τις αποθήκες, ο μεγάλος αριθμός κατοικιών της αστικής τάξης με αρχιτεκτονική πολυμορφία, τα κτίρια για δημόσια χρήση και οι προσφυγικοί συνοικισμοί.

Κηδεία καπνεργατών που σκοτώθηκαν από αστυνομικούς κατα τη διάρκεια απεργίας

Οικογενειακή καλλιέργεια καπνού στο Ζαπάντι

Λιάστρες

Σύλλογος καπνεργατών

Φύλλα καπνού 14

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.2 Καπναποθήκες Αγρινίου Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η διάδοση του καπνού είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στο Αγρίνιο μεγάλες καπναποθήκες, για την επεξεργασία, τη διαλογή και τη δεματοποίησή του. Βιομηχανικά κτίρια κοπής και συσκευασίας σε τσιγάρα-πούρα δεν ιδρύθηκαν μέσα στην πόλη, ούτε εργοστάσια ειδών περιτυλίγματος καπνού. Οι καπναποθήκες εμφανίζονται μεμονωμένες και όχι ως συγκροτήματα κτιρίων. Βρίσκονται διάσπαρτες σε κεντρικά σημεία της πόλης, σε επαφή με γειτονικά κτίρια με μία ή με περισσότερες πλευρές τους ή είναι περίοπτες. Σημαντικότερες από πλευράς μεγέθους και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος ήταν εκείνες των Αδελφών Παπαστράτου, Αδελφών Παπαπέτρου, Αδελφών Παναγόπουλου, Ηλίου-Generale, Καμποσιώρα και Κόκκαλη. Οι καπναποθήκες των Αδελφών Παναγόπουλου, Κόκκαλη και Ηλιού έχουν κατεδαφιστεί. Τα πιο πολλά κτίρια, βρίσκονται νότια της κεντρικής πλατείας, για καλύτερη πρόσβαση στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Οι καπναποθήκες αποτελούνται από χώρους επεξεργασίας-αποθήκευσης καπνού και χώρο διοίκησης–γραφείων. Οι χώροι επεξεργασίας του καπνού («σαλόνια»), που βρισκόταν στα ανώτερα επίπεδα, ήταν ενιαίοι με μεγάλα ανοίγματα (παράθυρα), για καλύτερο φωτισμό ώστε να εξυπηρετείται η επεξεργασία. Οι χώροι αποθήκευσης που βρισκόταν στα κατώτερα επίπεδα ήταν επίσης ενιαίοι και ίδιων διαστάσεων, αλλά με μικρότερα ανοίγματα, καθώς η συντήρηση των καπνών απαιτούσε ειδικές συνθήκες περιβάλλοντος. Η κάτοψη των περισσοτέρων καπναποθηκών ήταν συνήθως ορθογωνική, με εξαίρεση εκείνες των Αδελφών Παπαστράτου, που στην αρχική τους μορφή είχαν κάτοψη σχήματος Π. Το ύψος των ορόφων μεταβάλλεται εξαρτώμενο από τη χρήση: 3,50 μ.-3,90 μ. στους χώρους επεξεργασίας του καπνού στα ανώτερα επίπεδα και 2,5 μ. στους χώρους αποθήκευσης στα κατώτερα. Χώροι υγιεινής συνήθως στο εσωτερικό των περισσοτέρων κτιρίων, δεν υπήρχαν. Η επικοινωνία των χώρων ήταν κατακόρυφη με κλιμακοστάσια αλλά και οριζόντια, με εσωτερικά ανοίγματα. Χώρο διοίκησης–γραφείων ως αυτόνομο κτίριο, συναντάμε στις καπναποθήκες των Αδελφών Παπαστράτου, ενώ χώρο γραφείων μέσα στις καπναποθήκες συναντάμε σε εκείνες του Ηλιού-Generale. Στις καπναποθήκες Καμποσιώρα και Κόκκαλη, η κατοικία και τα γραφεία του ιδιοκτήτη βρίσκονταν στον τελευταίο όροφο του κτιρίου. Η ύπαρξη εξωστών και ξεχωριστής εισόδου για την κατοικία προσδιορίζουν αυτή τη χρήση. Πριν το Μεσοπόλεμο οι καπναποθήκες στεγάζονταν σε μικρά μονώροφα κτίρια ή στα ισόγεια και υπόγεια των κατοικιών των καπνεμπόρων. Κατά τη διάρκειά του όμως, κατασκευάστηκαν μεγάλες διώροφες και τριώροφες καπναποθήκες, που αποτελούσαν σημαντικούς κτιριακούς όγκους στον ιστό της πόλης. Δεν ήταν πάντα καθαρά γεωμετρικοί, αλλά υπήρχαν και ακανόνιστοι, λόγω

του τραπεζοειδούς ή τραπεζίου σχήματος της κάτοψης. Οι καπναποθήκες, ως προς τη μορφολογική τους διατύπωση, αποτελούν δείγματα συνήθως εκσυγχρονισμένου εκλεκτικισμού, όπου κυριαρχούν η συμμετρία, η επανάληψη και τα απλοποιημένα κλασικιστικά διακοσμητικά στοιχεία ενίοτε αναμεμειγμένα με κάποια μοτίβα Art Deco. Διαφοροποιημένες εμφανίζονται οι καπναποθήκες Αδελφών Παπαπέτρου και Κόκκαλη, οι οποίες είναι επηρεασμένες από τα διδάγματα της βιεννέζικης σχολής του O. Wagner. Ο εσωτερικός χώρος είναι χωρίς διακοσμήσεις. Τα ανοίγματα στις όψεις τους είναι ορθογωνικά και οργανωμένα συμμετρικά συνήθως σε κατακόρυφες στήλες. Οι επιφάνειες των όψεων διαμορφώνονται με λείο επίχρισμα, ή μένουν ανεπίχριστες με εμφανείς τις τοιχοποιίες από αργολιθοδομή. Η επικάλυψη των περισσοτέρων γίνεται με τετράριχτες στέγες Η κατασκευή τους ήταν από πέτρα, που χρησιμοποιούνταν στους εξωτερικούς φέροντες τοίχους με συνδετικό υλικό ανάμεικτο από κοκκινόχωμα, ψιλό χαλίκι, ασβέστη και ξύλο το οποίο αποτελούσε υλικό για την κατασκευή των πατωμάτων, δοκαριών, που πακτώνονταν στους περιμετρικούς τοίχους, και υποστυλωμάτων, που τοποθετούνταν σε πυκνό κάνναβο. Επίσης, από ξύλο γινόταν ο σκελετός της στέγης, τα κλιμακοστάσια και τα κουφώματα. Στον σκελετό του υπογείου χρησιμοποιούνταν μεταλλικά υποστυλώματα και δοκάρια και η επίστρωση του δαπέδου γινόταν από πέτρα (υγραντήρια). Αξιοσημείωτο είναι το σύστημα κατασκευής του σκελετού των δαπέδων: παρατηρείται εναλλαγή της διεύθυνσης των δοκαριών, πατοξύλων και σανίδων ανά όροφο, με στόχο την αρτιότερη κατασκευή από πλευράς σταθερότητας του κτιρίου. Η επικάλυψη της στέγης γινόταν συνήθως από κεραμίδια γαλλικού τύπου με εξαίρεση τις καπναποθήκες Αδελφών Παπαπέτρου και Κόκκαλη, που επικαλύπτονται με δώμα. Η κατασκευή αυτών είναι μικτή: ο φέρων οργανισμός αποτελείται από υποστυλώματα, δοκούς και πλάκες από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε συνεργασία με την τοιχοποιία από αργολιθοδομή. Η εκλεκτή ποιότητα των αγρινιώτικων καπνών (τσεμπέλια Αγρινίου), η τεχνογνωσία των καπνεργατών του Αγρινίου, αλλά και το άριστο μάρκετινγκ των Αδελφών Παπαστράτου, Αδελφών Παναγοπούλου, Αδελφών Ηλίου, Αδελφών Παπαπέτρου, καθιστούν περιζήτητα τα Αγρινιώτικα καπνά στις αγορές του εξωτερικού. Επιπρόσθετα οι Αφοί Σακελλαριάδη, Αφοί Κόκκαλη, ο Θεμ. Καπέρδας, ο Αβαρίκος και ο Καμποσιώρας, ο Βασ. Παπαβασιλείου και ο Χαρ. Φαρμάκης, έκαναν το Αγρίνιο ένα από τα πιο ξακουστά κέντρα καπνοπαραγωγής και καπνεργασίας της χώρας.

Κτίριο καπναποθηκών Παπαβασιλείου

Κτίριο καπναποθηκών Παναγόπουλου

Κτίριο καπναποθηκών Ηλιού Κτίριο καπναποθηκών Καμποσιώρα

Κτίριο καπναποθηκών Καμποσιώρα

Κτίριο καπναποθηκών Κόκκαλη Κτίριο καπναποθηκών Παπαπέτρου

Κτίριο καπναποθηκών Παπαστράτου

Κτίριο καπναποθηκών Παπαστράτου 15

Ο σταθμός Λιμένος Κρυονερίου 1960 16

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.3 Σιδηρόδρομος Βορειοδυτικής Ελλάδος Οι σιδηρόδρομοι Βορειοδυτικής Ελλάδος ονομάστηκαν έτσι, γιατί την εποχή της ιδρύσεώς τους τα βόρεια σύνορα της χώρας έφταναν μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο και συνεπώς κάλυπταν την τότε βορειοδυτική περιοχή της Ελλάδας. Λειτούργησαν μόνο στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, πατρίδα του Χαρ. Τρικούπη, μεταξύ 1890 και 1970. Το δίκτυο απαρτιζόταν από τη γραμμή Κρυονερίου – Μεσολογγίου – Αγρινίου και το συνολικό του μήκος έφτανε τα 74 χμ. Αρχικά κατασκευάζεται η γραμμή Μεσολογγίου – Αγρινίου, μήκους 44 χμ., και το 1891 κατασκευάζεται η προέκταση της γραμμής μέχρι το Κρυονέρι, καθώς και το ατμόπλοιο και η απαραίτητη αποβάθρα για την μεταφορά προϊόντων στο λιμάνι της Πάτρας. Το 1940-41 το δίκτυο θα παίξει σοβαρό ρόλο στην μετάβαση των ελληνικών στρατευμάτων μέχρι το Αγρίνιο, από όπου προωθούνται στο μέτωπο της Αλβανίας. Το 1943, οι κατακτητές επιχειρούν την επέκταση του δικτύου μέχρι την Αμφιλοχία, ξεκινώντας από τα χωματουργικά έργα, τα οποία εγκαταλείπονται μετά την κατάρρευση της Ιταλίας. Τον Αύγουστο του 1970, ο τότε διορισμένος από την δικτατορία δήμαρχος Μεσολογγίου ξηλώνει αυθαίρετα την διακλάδωση προς την πλατεία Μπότσαρη της πόλης, η οποία αποτελεί τον βασικό αιμοδότη της γραμμής από πλευράς επιβατικής κίνησης. Στη συνέχεια η επιβατική εκμετάλλευση καταργείται ολωσδιόλου, ενώ η εμπορευματική διατηρείται για μια ακόμα διετία, κυρίως γιατί διεξήγαγε στρατιωτικές μεταφορές. Μέχρι το 1975 η γραμμή συντηρείται συστηματικά και κυκλοφορούν σε αυτή σποραδικά υπηρεσιακοί συρμοί. Από το 1975, το δίκτυο και οι εγκαταστάσεις του εγκαταλείπονται στη φθορά μέχρι το 1996. Όμως, το 1996 ο ΟΣΕ αποφασίζει την ανακατασκευή και επαναλειτουργία της μετρικής γραμμής και την επέκτασή της μέχρι την Αμφιλοχία, σε συνδυασμό με τη δρομολόγηση ταχύπλοου επιβατικού σκάφους μεταξύ Πάτρας-Κρυονερίου, έτσι ώστε να λειτουργήσει ως προαστιακός σιδηρόδρομος. Δυστυχώς, ενώ είχαν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την επαναλειτούργηση του δικτύου, το έργο εγκαταλείφθηκε, προς μεγάλη απογοήτευση της τοπικής κοινωνίας.

γωνιόλιθους που ορίζουν τις ακμές του. Τα ανοίγματα διακοσμούνται περιμετρικά, με πέτρινα πλαίσια και τα κουφώματα είναι μείγμα γαλλικών, ξύλινων και ταμπλαδωτών με τζαμιλίκι. Επίσης, χαρακτηριστικές είναι οι δύο καμινάδες στη στέγη του κεντρικού κτίσματος. Στο χώρο που βρίσκεται ο παλιός σταθμός, υπήρχαν επίσης βοηθητικά κτίρια : ένα μηχανοστάσιο, μια αποθήκη και ένας υδατόπυργος, τα οποία όμως δε «γλίτωσαν» την κατεδάφιση.

H σχέση των καπναποθηκών Παπαπέτρου με τον σιδηροδρομικό σταθμό.

Η αναχώρηση ενός επώνυμου προσώπου γινόταν με επισημότητα, όπως εδώ του Διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας κ. Δημόπουλου

H αποθήκη του κτιρίου του Σταθμού

Σιδηροδρομικός Σταθμός Αγρινίου Ο χρόνος κατασκευής ανάγεται στο 1898. Πρόκειται για ένα πέτρινο κτίριο με κορμό που αποτελείται από ένα διώροφο κτίσμα και δύο μονώροφα πλαϊνά. Στεγάζεται με δίρριχτες στέγες και επικαλύπτεται με γαλλικά κεραμίδια. Χαρακτηρίζεται από απόλυτη συμμετρία, ενώ χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλος αριθμός των ανοιγμάτων, καθώς και η εμφανής λιθοδομή με τους

Το κτίριο του Σταθμού στο Αγρίνιο

Το μηχανοστάσιο του κτιρίου Σταθμού

Ο υδατόπυργος του κτιρίου του Σταθμού 17

Άποψη των καπναποθηκών Παπαπέτρου με τον παλιό σταθμό τρένων 18

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.4 Συχγρονική ανάλυση της περιοχής μελέτης Κτίριο καπναποθηκών Παπαπέτρου Η περιοχή που βρίσκεται το κτίριο καπναποθηκών Παπαπέτρου, μαζί με τον παλιό σταθμό τρένων, αποτελεί πλέον επέκταση του κέντρου της πόλης του Αγρινίου. Η περιοχή χαρακτηρίζεται κυρίως από χρήσεις εμπορίου και υπηρεσιών, καθώς επίσης και από κατοικίες. Ιδιαίτερα, νοτιότερα των καπναποθηκών παρατηρείται μεγάλη ανοικοδόμηση πολυκατοικιών. Τα ύψη των κτιρίων είναι κυρίως μεγάλα (περίπου από τέσσερις ορόφους και πάνω) με κάποιες εξαιρέσεις διώροφων και ισόγειων κτισμάτων. Η κίνηση των δρόμων στην περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα αυξημένη, εκτός από τις μέρες λειτουργίας των σχολείων, όπου σημειώνεται μεγαλύτερη κινητικότητα πεζών και οχημάτων. Το κτίριο των καπναποθηκών συνορεύει από τα ανατολικά με ένα τραπεζοειδές κτίριο που στεγάζεται η Τεχνική Υπηρεσία της πόλης του Αγρινίου. Από τη δυτική του πλευρά λειτουργεί υπαίθριος χώρος στάθμευσης, ενώ στη βορεινή του όψη συνορεύει με μια αποθήκη οικοδομικών υλικών και εργαλείων, καθώς και με ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο εμπορικής χρήσης. H νότια όψη του είναι «ανοιχτή» προς το δρόμο (οδός Μαβίλη) και «βλέπει» τα σχολεία απέναντι και τον παλιό σταθμό των τρένων νοτιοανατολικά. Το 2003 το Υπουργείο Πολιτισμού αγόρασε το κτίριο των καπναποθηκών Παπαπέτρου, με σκοπό την ανακαίνιση και τη μετατροπή του σε μουσείο. Σήμερα, παραμένει ακόμα αναξιοποίητο, αφημένο στη φθορά του χρόνου. Εκτός από κάποιες μικρές παρεμβάσεις για την προστασία του από την υγρασία κυρίως (υποτυπώδεις μονώσεις στο μισό του δώμα), το κτίριο παραμένει εκτεθειμένο, με αποτέλεσμα η κατάστασή διατήρησής του να χειροτερεύει με ταχύτατους ρυθμούς.

χωρίς κάποιο οικονομικό αντίτιμο. Επίσης, λειτουργεί δημοτικό αναψυκτήριο, ενώ, έχει διαμορφωθεί στη νότια πλευρά του κτιρίου μικρό πάρκο με παιδική χαρά που προσελκύει κόσμο και ιδιαίτερα οικογένειες.

Το εσωτερικό αίθριο του κτιρίου

Το κτίριο του Σταθμού σήμερα

Η είσοδος στο κτίριο

Το πάρκο μπροστά από το κτίριο Σταθμού

Κτίριο σταθμού τρένων Το 1980 η Δημοτική Αρχή της πόλης του Αγρινίου αποφάσισε την κατεδάφιση του συγκροτήματος του παλιού σταθμού των τρένων, που εκτός από το κυρίως κτίσμα περιλάμβανε ένα μηχανοστάσιο, μια αποθήκη και έναν υδατόπυργο. Σύμφωνα με κάποιο παλαιότερο πολεοδομικό σχέδιο στην θέση τους θα χτίζονταν συγκρότημα σχολείων. Μετά από παρέμβαση του κ. Κώστα Πατρώνη (πολιτικού μηχανικού), της κας. Άντας Ιωνά (αρχιτέκτονος) και των κ.κ. Λεωνίδα και Γιώργου Λαζούρα (μηχανικών), το κτίριο του σταθμού σώθηκε, ωστόσο δεν πρόλαβαν να σωθούν τα υπόλοιπα βοηθητικά κτίρια. Το συγκρότημα σχολείων τελικά χτίστηκε δίπλα στο σταθμό. Σήμερα ο παλιός σταθμός στεγάζει κάποιες δραστηριότητες του δήμου, όπως τη λέσχη βιβλίου, τη χορωδία της φιλαρμονικής και μέχρι πρότινος διέθετε ένα χώρο με ηλεκτρονικούς υπολογιστές όπου οι πολίτες μπορούσαν να τους χρησιμοποιήσουν

ΧΑΡΤΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Η μεγάλη όψη του κτιρίου των καπναποθηκών 24

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 2.1 Αποτύπωση και τυπολογία Όπως προαναφέρθηκε, το κτίριο Παπαπέτρου βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία του Αγρινίου, δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό, για διευκόλυνση της μεταφοράς του καπνού. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου, με στοιχεία Art Deco, κυρίως στην μόρφωση της εισόδου. Μαζί με τις καπναποθήκες Αδελφών Κόκκαλη διαφοροποιούνται από τις υπόλοιπες που βρίσκονται στην πόλη του Αγρινίου και οι οποίες αποτελούν δείγματα εκσυγχρονισμένου εκλεκτικισμού. Το κτίριο καταλαμβάνει 1.645 τ.μ. Η κάτοψή του είναι ορθογωνική και απόλυτα συμμετρική ως προς την οργάνωσή της. Αποτελείται από τέσσερις ορόφους και ένα ημιυπόγειο ίδιας διαμόρφωσης. Συνολικά μπορούμε να πούμε πως το κτίριο αποτελείται από δύο όμοιες πτέρυγες οι οποίες ενώνονται με αίθριο το οποίο φιλοξενεί όλες τις κατακόρυφες κινήσεις καθώς και τις δύο εισόδους του κτιρίου. Ο χώρος κινήσεων είναι αρθρωμένος με μεταλλική κατασκευή, ο οποίος καταλήγει σε μεταλλικό δικτύωμα στο δώμα, καλυμμένο από υαλοπίνακες για τον επαρκή φωτισμό του. Στην στάθμη της εισόδου βρίσκονται δύο δίφυλλες μεταλλικές πόρτες μεγάλου ύψους καθώς και δύο ανοίγματα που εκτείνονται από τον πρώτο μέχρι τον τρίτο όροφο (μεγάλες όψεις). Η ύπαρξη μεγάλων ανοιγμάτων αντισταθμίζει την απουσία φωτιστικών στον χώρο αυτό. Εκατέρωθεν του αιθρίου, υπάρχουν τέσσερις χώροι ( 308 τ.μ. ο καθένας) οι οποίοι χωρίζονται με τοιχοποιία, με ύπαρξη ενός ανοίγματος ώστε να επιτρέπεται η μεταξύ τους επικοινωνία. Τοιχοποιία επίσης οριοθετεί και τον χώρο κινήσεων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το μέγεθος της εισόδου, αναλογικά με το συνολικό μήκος του κτιρίου. Ο συνδυασμός μεγάλου ύψους και μειωμένου πλάτους συνέβαλλε στην αποφυγή του έντονου ηλιασμού στο εσωτερικό, για την καλύτερη διατήρηση του καπνού. Το οικόπεδο παρουσιάζει μικρή κλίση, με υψομετρική διαφορά δύο μέτρων και το χαμηλότερο τμήμα του να βρίσκεται στην νότια πλευρά. Το ημιυπόγειο βρίσκεται στην στάθμη -1.68 μ. από την επιφάνεια του εδάφους, η οποία μπορεί να θεωρηθεί επίπεδη στις τέσσερις γωνίες του οικοπέδου. Στο δάπεδο και περιμετρικά υπάρχουν αυλάκια που επιτρέπουν την κυκλοφορία του νερού στο εσωτερικό του κτιρίου για την εξασφάλιση της απαραίτητης υγρασίας στο επίπεδο αυτό. Σε κάθε πτέρυγα υπάρχουν δύο τοιχοποιίες πέραν των εξωτερικών, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι την τελευταία στάθμη. Η μία χωρίζει την πτέρυγα στη μέση και η δεύτερη αποτελεί το όριο μεταξύ του αίθριου και των χώρων που βρίσκονται εκατέρωθέν του.

Σε κάθε χώρο διαμορφώνονται κεντρικά δύο συστοιχίες έξι υποστυλωμάτων η κάθε μία. Περιμετρικά του χώρου κίνησης και σε επαφή με τις τοιχοποιίες βρίσκονται τέσσερις συνολικά σκάλες οι οποίες οδηγούν στο ημιυπόγειο. Στη στάθμη του ημιυπόγειου δεν είναι δυνατή η προσπέλαση του συνδετικού χώρου κινήσεων, καθώς σε αυτόν διαμορφώνεται το επίπεδο της εισόδου, με μια μικρή δεξαμενή να βρίσκεται κάτω από την πλάκα για την εξυπηρέτηση των αναγκών του κτιρίου.

Κλιμακοστάσιο που οδηγεί στο ημιυπόγειο

Άποψη της δεξαμενής στο ημιυπόγειο

Διακοσμητικά στοιχεία της εισόδου του κτιρίου

Περιμετρικά αυλάκια στο πάτωμα του ημιυπόγειου

Διάταξη υποστηλωμάτων στο ημιυπόγειο

ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ

ΜΕΓΑΛΗ ΟΨΗ ΚΑΤΟΨΗ Ά ΣΤΑΘΜΗΣ

ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΜΗ ΚΑΤΟΨΗ ΄Β ΣΤΑΘΜΗΣ

ΜΙΚΡΗ ΟΨΗ ΜΙΚΡΗ ΤΟΜΗ ΚΑΤΟΨΗ ΄Γ ΣΤΑΘΜΗΣ 26

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 2.1 Αποτύπωση και τυπολογία Η μικτή κατασκευή (μέταλλο και οπλισμένο σκυρόδεμα) κλιμακοστασίων και διαδρόμων είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Για να διασφαλιστεί άμεση πρόσβαση σε κάθε χώρο από το αίθριο, σε όλα τα επίπεδα πλην του ημιωρόφου καταλήγουν και ξεκινάνε συνολικά οχτώ κλάδοι κλιμακοστασίου, σε επαφή με την διαχωριστική τοιχοποιία μεταξύ του αίθριου και των πτερύγων, οι οποίοι ενώνονται με αεροδιάδρομο, που διακλαδίζεται για να συναντήσει έναν ακόμη διάδρομο που βρίσκεται εξωτερικά των πτερύγων σε επαφή με τον τοίχο. Τα ύψη των ορόφων εναλλάσσονται, με τον ημιώροφο και τον δεύτερο όροφο να έχουν καθαρό ύψος 3μ, ενώ οι άλλοι δύο (δεύτερος και τέταρτος) καθώς εξυπηρετούσαν την στοίβαξη του καπνού έχουν καθαρό ύψος 2.15 μ. Σε επίπεδο κάτοψης όλοι οι όροφοι ταυτίζονται, ακολουθώντας την οργάνωση του υπογείου, αν και μεταγενέστερα έχουν γίνει κάποιες προσθήκες με γυψοσανίδα ώστε να φιλοξενηθούν χώροι γραφείων. Σε κάθε έναν από τους χώρους υπάρχουν δεκατέσσερα ανοίγματα, εκ των οποίων δέκα παράθυρα τοποθετημένα συμμετρικά στους εξωτερικούς τοίχους, δύο στον εσωτερικό μαζί με μία δίφυλλη πόρτα και μία ακόμη στον διαχωριστικό τοίχο της πτέρυγας. Παρατηρείται η ύπαρξη άλλων δύο ανοιγμάτων σε αυτόν τον τοίχο, τα οποία όμως έχουν χτιστεί με οπτόπλινθο στο σύνολό τους εκτός από την περίπτωση του τελευταίου ορόφου. Το μέγεθος των ανοιγμάτων αλλάζει μόνο καθ`ύψος ακολουθώντας τα ανάλογα ύψη των ορόφων. Συγκεκριμένα το πλάτος είναι 1μ, και τα ύψη 2.45μ και 1.45μ. Η μεγάλης εκτάσεως ορθογωνικοί χώροι εξηγούν την ύπαρξη του μεγάλου αριθμού ανοιγμάτων. Επίσης παρατηρούνται αεραγωγοί σε όλες τις τοιχοποιίες για τον καλύτερο αερισμό των χώρων, εκτός από ορισμένες που έχουν κλείσει σε χώρους που μεταγενέστερα μετατράπηκαν από χώροι στοίβαξης και επεξεργασίας σε χώρους γραφείων. Το κτίριο στεγάζεται με βατή πλάκα σκυροδέματος. Τα κλιμακοστάσια ανεβαίνουν μέχρι την στάθμη του δώματος δημιουργώντας δύο μικρές κατασκευές από τούβλο για να εξασφαλίζεται η στέγασή τους. Δεν υπάρχουν άλλες κατασκευές πέραν της μεταλλικής στέγασης του αιθρίου. Η οργάνωση της κάτοψης και κυρίως του συστήματος κινήσεων έχει σαφής αναφορές σε κτίρια σωφρονιστικού χαρακτήρα, εξυπηρετώντας την ίδια λογική. Οι περιορισμένες είσοδοι στο κτίριο αλλά και στους ενιαίους χώρους και η εποπτεία όλων των κινήσεων από τους περιμετρικούς διαδρόμους συνέβαλε δραστικά στον έλεγχο των εργαζομένων. Το συγκεκριμένο κτιριολογικό πρόγραμμα συναντάτε στην πλειοψηφία των καπναποθηκών, με μικρές διαφοροποιήσεις στην οργάνωση της κάτοψης, με βασικά χαρακτηριστικά τους ενιαίους χώρους (ώστε να δημιουργούνται σκιερά αλλά και φωτεινά σημεία στην ίδια αίθουσα),

διαφοροποιήσεις στο ύψος των ορόφων και την απαραίτητη ημιυπόγεια στάθμη. Τυχόν προσθήκες εμφανίζονται σε κάποιες περιπτώσεις κυρίως για να φιλοξενήσουν χώρους γραφείων για την διοίκηση των καπναποθηκών, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι λειτουργίες αυτές στεγάζονταν σε αυτόνομα κτίρια, όταν επρόκειτο για συγκρότημα κτιρίων και όχι ένα μοναδικό κτίσμα, όπως στην καπναποθήκη Παπαπέτρου.

Προσθήκη στον 1ο όροφο - γραφεία

Χτισμένο άνοιγμα

Μεταλλική κατασκευή στο δώμα

Αίθριο - χώρος κινήσεων

Μεταγενέστερη επέκταση ανοίγματος

Κατάληξη κλιμακοστασίου στο δώμα

Διαφορετικά ύψη παραθύρων ανάλογα με τον όροφο 27

ΤΟΜΗ ΚΑΘ’ ΎΨΟΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΙΣΟΔΟΥ 1. Ωπλισμένο σκυρόδεμα 2. Μεταλλική δοκός ένωση με στοιχείο σκυροδέματος 3. Μεταλλική δοκός ένωση με πέτρα 4. Κουφώματα κεντρικής εισόδου 5. Θεμελίωση

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ Πλάκες από ωπλισμένο σκυρόδεμα Στοιχεία από οπτόπλινθο Μεταλλικά στοιχεία Υποστηλώματα από ωπλισμένο σκυρόδεμα

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 2.2 Κατασκευή και μορφολογία Όπως αναφέραμε προηγουμένως η καπναποθήκη Παπαπέτρου είναι ένα κτίριο ορθογωνικής κάτοψης, απόλυτα συμμετρικό ως προς τον χώρο εισόδου-κινήσεων που βρίσκεται στο κέντρο της κατασκευής. Είναι μικτή κατασκευή, με φέρουσες τοιχοποιίες (περιμετρική και εσωτερικές) από αργολιθοδομή (τοπικός ψαμμόλιθος), και φέροντα οργανισμό (υποστυλώματα, πλακοδοκοί) από οπλισμένο σκυρόδεμα. Παρατηρείται διαφοροποίηση στο πάχος των τοίχων, καθώς η φέρουσα ιδιότητά τους αλλά και το μεγάλο ύψος απαιτεί μεγάλο πάχος στην θεμελίωση και σταδιακή λέπτυνση στους ορόφους. Η θεμελίωση ξεκινάει από 3μ βάθος με πάχος 1.5μ, για να καταλήξει στο 1.1μ στην στάθμη του ημιυπόγειου και να μειωθεί στα 70 εκατοστά από την στάθμη του 1ου ορόφου μέχρι το δώμα. Οι εσωτερικοί τοίχοι ξεκινάνε από πάχος 1μ στο ημιυπόγειο, ενώ από τη στάθμη της εισόδου το πάχος μειώνεται στα 70 εκατοστά. Για την στατική ενίσχυση τοποθετήθηκαν σενάζ περιμετρικά σε όλες τις τοιχοποιίες στις στάθμες των ορόφων, που λειτουργούν παράλληλα και ως δοκάρια έδρασης για τις πλάκες, αλλά και βοηθητικά για την μόρφωση των όψεων. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από 70-80 εκατοστά η κρέμαση, και πάχος λίγο μεγαλύτερο από της αντίστοιχης τοιχοποιίας, για την διαμόρφωση του ανάγλυφου της όψης. Πέρα από τους εσωτερικούς πέτρινους τοίχους δεν έχουμε περαιτέρω διαχωρισμό των ενιαίων χώρων κατά την πρώτη κατασκευαστική φάση. Μεταγενέστερα τρεις χώροι -ένας στο ισόγειο και δύο στον τέταρτο όροφο - επιμερίστηκαν με γυψοσανίδα (στο ισόγειο) ή τοιχοποιία από οπτόπλινθο (τέταρτος όροφος) για να δημιουργηθούν χώροι γραφείων. Τα υποστυλώματα διατηρούν τις ίδιες διαστάσεις από την στάθμη του ημιυπόγειου μέχρι και τον τελευταίο όροφο. Μεταφέρουν τα φορτία σε σύστημα δοκών μικρότερης διατομής στα οποία εδράζονται και οι πλάκες. Στους ορόφους χαμηλού ύψους υπάρχει ορθογωνικό ξετρύπημα της πλάκας εσωτερικά των υποστυλωμάτων, στο οποίο δύο στρώσεις ξύλων (πατόξυλα και σανίδες) δημιουργούν πατάρι ελαφρώς υπερυψωμένο -κρεβαταριές- (της τάξεως των 20 εκατοστών) από την πλάκα που χρησίμευε για την στοίβαξη και αερισμό του καπνού. Το πάχος των πλακών είναι της τάξεως των 20 εκατοστών, με τον οπλισμό τοποθετημένο στις κάτω ίνες της διατομής, με αποτέλεσμα να γίνεται ορατός σε αρκετά σημεία όπου η επίστρωση λόγω διάβρωσης έχει καταστραφεί. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατασκευή του χώρου κινήσεων. Υπάρχει διαφοροποίηση στις εξωτερικές τοιχοποιίες, στις οποίες το δομικό υλικό, αν και το ίδιο με τις υπόλοιπες τοιχοποιίες, αλλάζει διαστάσεις και είναι περισσότερο επεξεργασμένο, για την διαφοροποίηση και τονισμό της εισόδου. Καθώς το τμήμα αυτό προεξέχει από το υπόλοιπο κτίριο, τα

σενάζ είναι ορατά μόνο στο εσωτερικό, σε αντίθεση με την υπόλοιπη κατασκευή. Για την στατικότητα της κατασκευής μεταλλικές δοκοί ενώνουν τις δύο πτέρυγες. Αγκιστρώνονται στις τοιχοποιίες για να αποφευχθεί οποιαδήποτε μετατόπισή τους που θα μπορούσε να προκαλέσει ρηγματώσεις και ενδεχομένως αστοχία της κατασκευής. Τα κλιμακοστάσια πακτώνονται στις τοιχοποιίες, και οι διάδρομοι στο αίθριο λειτουργούν ως πρόβολοι των πλακών. Η υπόλοιπη κατασκευή αποτελείται από μεταλλικά στοιχεία τα οποία εδράζονται και αυτά στις περιμετρικές τοιχοποιίες, εσωτερικές και εξωτερικές. Πρόκειται για πρόχειρη κατασκευή με αρκετές ατέλειες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ένωση σκαλοπατιών-διαδρόμου, όπου το οπλισμένο σκυρόδεμα εδράζεται στην μεταλλική δοκό με απουσία περαιτέρω σύνδεσης. Για κιγκλιδώματα χρησιμοποιήθηκε σύστημα σωληνώσεων.

Σενάζ από Ω.Σ στην είσοδο

Τα δοκάρια είναι εμφανή στις όψεις

Άνοψη κρεβαταρίας

Κρεβαταρία για αποθηκευση καπνού

Ένωση μεταλλικών διαδρόμων

Σύνδεση μεταλλικού φορέα - τοίχων

Ίχνη της σκάλας στον τοίχο

Λεπτομέρεια κιγκλιδώματος

Ωπλισμός πλάκας

Σύστημα δοκών

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΚΟΥΦΩΜΑΤΩΝ

3,00μ 3,10μ 0,3μ 0,3μ 0,3μ 0,3μ 0,3μ 0,3μ

1,80μ

0,4μ 2,00μ

2,48μ

1,87μ 0,72μ 4,44μ 0,4μ

ΟΨΗ

0,9μ

ΤΟΜΗ

ΤΟΜΗ ΟΨΗ 1,05μ

0,90μ

1,05μ

0,70μ

ΤΟΜΗ

ΚΑΤΟΨΗ

0,70μ

ΚΑΤΟΨΗ

0,70μ

1,17μ

0,95μ 0,70μ

1,15μ 1,17μ

1,17μ

0,46μ 2,46μ 0,75μ

0,12μ

1,97μ

1,45μ 0,6μ

0,52μ

ΟΨΗ

0,52μ

1,53μ

ΚΑΤΟΨΗ ΚΑΤΟΨΗ

0,20μ

0,30μ

ΟΨΗ 0,60μ

ΚΑΤΟΨΗ

1,00μ

0,55μ

0,60μ

ΤΟΜΗ ΤΟΜΗ

0,41μ 1,10μ 0,37μ

0,62μ 1,45μ

0,54μ

0,57μ

0,38μ

ΟΨΗ

1,16μ

0,35μ

0,38μ

ΟΨΗ ΟΨΗ

ΤΟΜΗ

1,14μ

ΤΟΜΗ

0,60μ

ΚΑΤΟΨΗ

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 2.2 Κατασκευή και μορφολογία Στις εισόδους βρίσκουμε μεταλλικές δίφυλλες θύρες περίτεχνα διακοσμημένες. Οι εσωτερικές πόρτες είναι όλες μεταλλικές, ενώ τα κουφώματα των παραθύρων είναι ξύλινα (υπάρχουν συνολικά δύο τύποι, γεγονός που υποδεικνύει αντικατάσταση μέρους των κουφωμάτων σε κάποια μεταγενέστερη φάση), με μεταλλικά κιγκλιδώματα σε ελαφρά προεξοχή από τις τοιχοποιίες. Εσωτερικά δεν παρατηρούνται άλλα δομικά στοιχεία καθώς η κατασκευή βασίζεται στην απλότητα και καθαρότητα ενιαίων χώρων που δημιουργούν αποδοτικές συνθήκες εργασίας. Το κτίριο είναι μεσοπολεμικό και μορφολογικά παρουσιάζει ανομοιογένεια, έχοντας τάση προς τον εκλεκτικισμό, συνδυάζοντας όμως παράλληλα στοιχεία γερμανικής αλλά και σύγχρονης επιρροής, καθώς και στοιχεία Art Nouveau, του οποίου χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεγάλη καμπύλη του στηθαίου, χαρακτηριστικό στοιχείο του κινήματος. Από το κτίριο δεν λείπουν και τα νεοκλασικά δείγματα, επικεντρωμένα κυρίως στην διαμόρφωση της κεντρικής εισόδου (η οποία εξελίσσεται καθ` όλο το ύψος), με τους τεραστίων διαστάσεων ψευδοπεσσούς, με την απομίμηση επικράνου δωρικής καταβολής και γιγαντιαίο επιστύλιο που εδράζεται σε άβακα και έχει σαν στέψη την περιμετρική κορνίζα που ακολουθεί το γείσο, ενώ πιο πάνω καταλήγει στο στηθαίο. Χαρακτηριστική είναι επίσης και η κορνίζα που διατρέχει περιμετρικά τις όψεις στο ύψος του δαπέδου του τελευταίου ορόφου, χωρίζοντας το κτίριο σε τρεις ζώνες στην κατακόρυφη διεύθυνση. Η χαμηλότερη ζώνη οριοθετείται και αυτή από κορνίζα (μικρότερου μεγέθους και λιγότερο επεξεργασμένης από την αντίστοιχη του τελευταίου ορόφου) και έχει μια ελαφριά κλίση προς τα έξω ώστε ο τοίχος να αποκτήσει το επιθυμητό πάχος στο επίπεδο του ημιυπόγειου. Απόλυτη συμμετρία επικρατεί και στα ανοίγματα της όψης, τα οποία οργανώνονται σε στήλες, με μοναδική διαφοροποίηση το μέγεθός τους που ακολουθεί το ύψος των ορόφων, και απουσία κάποιου διακοσμητικού στοιχείου. Όλες οι όψεις είναι εξωτερικά ανεπίχριστες, καθώς η λεπτομέρεια της κατασκευής και τα υλικά (επεξεργασμένοι λίθοι) το επιτρέπουν. Στο εσωτερικό του κτιρίου ανεπίχριστο παραμένει μόνο το τμήμα από λαξευμένους οπτόπλινθους που πλαισιώνει το άνοιγμα της εισόδου. Οι υπόλοιπες τοιχοποιίες έχουν επιστρωθεί με λεπτή στρώση ασβεστοκονιάματος, διατηρώντας σε μικρό βαθμό το ανάγλυφο της πέτρας. Στον χώρο κίνησης οι μεταλλικοί διάδρομοι καθώς και τα κλιμακοστάσια μαζί με τους διαδρόμους αποτελούν λιτές κατασκευές χωρίς να δίνεται έμφαση στη λεπτομέρεια. Συνολικά μπορούμε να πούμε πως υπάρχει μια διαφοροποίηση όσον αφορά την επεξεργασία του εσωτερικού χώρου και των

όψεων της καπναποθήκης, με το εσωτερικό να εξυπηρετεί το λειτουργικό κομμάτι της κατασκευής συγκεντρώνοντας όλα τα μορφολογικά στοιχεία στο επίπεδο των όψεων.

Μεταλλική πόρτα εισόδου

Διακοσμητικό στοιχείο πόρτας εισόδου

Καμπυλόγραμμο στηθαίο

Μεταλλική κατασκευή στέγασης του αιθρίου

Σκάλισμα εισόδου

Αεραγωγός στους εσωτερικούς τοίχους

Αύξηση πάχους της τοιχοποιίας στο ημιυπόγειο 31

Βατό δώμα των καπναποθηκών Παπαπέτρου

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 2.3 Σύγκριση καπναποθηκών Παπαπέτρου με άλλες καπναποθήκες Στην ευρύτερη περιοχή του Αγρινίου έχουμε τη δημιουργία μεγάλων βιομηχανικών κτιρίων την περίοδο του Μεσοπολέμου. Οι καπναποθήκες εμφανίζονται μεμονωμένες και όχι ως κτιριακά συγκροτήματα, σε αντίθεση με άλλες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Κομοτηνή...). Μορφολογικά αποτελούν δείγματα εκσυγχρονισμένου εκλεκτικισμού, με εξαίρεση αυτές των Παπαπέτρου και Κόκκαλη, οι οποίες είναι επηρεασμένες από την Βενετική σχολή του Otto Wagner. Σαφή αναφορά αποτελεί η περιμετρική κορνίζα στο ύψος της πλάκας του τετάρτου ορόφου η οποία ουσιαστικά αποτελεί πρόβολο της πλάκας και χωρίζεται οριζόντια σε τέσσερις ζώνες. Παρόμοιο δείγμα έχουμε και στο κτίριο Κόκκαλη. Ακόμα, η ειλικρίνεια της κατασκευής (εμφανή υλικά δόμησης, πέτρα, μπετό και οπτόπλινθος για την διαμόρφωση ανοιγμάτων) με απουσία επιχρισμάτων (εξωτερικά), ο οριζόντιος χωρισμός των κτιρίων σε ζώνες, η απόλυτη κατακόρυφη συμμετρία αλλά και ομαδοποίηση των ανοιγμάτων, η δημιουργία εσοχών περιμετρικά των ανοιγμάτων και ο τονισμός της εισόδου (κυρίως στην καπναποθήκη Παπαπέτρου) αποτελούν μορφολογικά στοιχεία που κατατάσσουν τα δύο κτίρια στη σχολή αυτή. Στα υπόλοιπα κτίρια παρατηρείται τονισμός των υπέρθυρων των ανοιγμάτων και του κατακόρυφου άξονα, με απουσία εμφανών οριζόντιων περιμετρικών στοιχείων, ή όπου υπάρχουν μικρής μορφολογικής σημασίας. Μια ακόμα διαφορά είναι το τελείωμα της κατασκευής, με μόνο στα δύο προαναφερθέντα κτίρια να συναντάμε βατό δώμα, ενώ στα υπόλοιπα κεραμοσκεπές ξύλινης κατασκευής. Τυπολογικά δεν παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις, με εξαίρεση τις καπναποθήκες Παπαστράτου που αποτελούν κτιριακό συγκρότημα, με ανεξάρτητο κτίριο γραφείων, με την οργάνωση του χώρου να ακολουθεί το πρότυπο της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Δράμα, Καβάλα, Ξάνθη). Τέλος, άξια αναφοράς είναι κτίριο στην Καβάλα μικρότερου μεγέθους και σημασίας από την καπναποθήκη Παπαπέτρου, για την τυπολογική ομοιότητά τους, καθώς πρόκειται για δύο πτέρυγες -απόλυτα συμμετρικές- ενωμένες με χώρο κινήσεων ίδιων αναλογιών με της καπναποθήκης Παπαπέτρου.

Εμφανή υλικά και η περιμετρική κορνίζα στο ύψος της πλάκας

Εσοχές περιμετρικά των ανοιγμάτων

Τονισμός της εισόδου

3. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ

3. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ 3.1 Σχέδια παθολογίας

KATOΨΗ Β ΟΡΟΦΟΥ 38

_στάθμη +5,19μ

KATOΨΗ Γ ΟΡΟΦΟΥ

_στάθμη +7,52μ

KATOΨΗ Δ ΟΡΟΦΟΥ

_στάθμη +10,65μ

KATOΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΝΟΤΙΑ ΟΨΗ

_στάθμη +13,05μ

ΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΤΟΜΗ Α-Α΄

ΤΟΜΗ ΑΙΘΡΙΟ

3. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ 3.2 Καρτέλες κατάστασης διατήρησης

3. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ 3.3 Γενική αξιολόγηση Για το σύνολο του κτιρίου Παπαπέτρου μπορούμε να πούμε πως διατηρείται σε μέτρια κατάσταση, με τις πλάκες των τελευταίων ορόφων και τα κουφώματα να χρήζουν αντικατάστασης καθώς τα καιρικά φαινόμενα έχουν καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό τα στοιχεία αυτά. - Kύρια αιτία φθοράς του κτιρίου καθώς και της ραγδαίας επιδείνωσής του μόλις τα τελευταία δύο χρόνια, είναι η απουσία μόνωσης στο δώμα της μίας πτέρυγας καθώς και η καταστροφή (ενδεχομένως και η απουσία) των κουφωμάτων. - Ο φέρων οργανισμός διατηρείται σε μέτρια προς καλή κατάσταση, με εξαίρεση τις πλάκες. - Αποκόλληση της επίστρωσης, ορατός οπλισμός - Το σύστημα δοκών και υποστυλωμάτων βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση. Κρίνεται όμως αναγκαία η ενίσχυσή τους. Συνολικά όμως δεν παρατηρούμε ρηγμάτωση σε κανένα στοιχείο του φ.ο, κάτι που διευκολύνει και την διαδικασία συντήρησής τους. - Οι εξωτερικές τοιχοποιίες έχουν προσβληθεί κυρίως από υγρασία. Οι βλάβες είναι όμως επιφανειακές - Οι εσωτερικές τοιχοποιίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. - Τα επιχρίσματα έχουν αποκολληθεί στους περισσότερους χώρους. Σε καλύτερη κατάσταση είναι οι αίθουσες που έχει γίνει επικάλυψη των τοίχων τους με ασβεστοκονίαμα - Τα μεταλλικά στοιχεία έχουν υποστεί οξείδωση. Τα μεταλλικά φύλλα επικάλυψης των διαδρόμων είναι σε κακή κατάσταση. - Τα κλιμακοστάσια (κατασκευή οπλισμένου σκυροδέματος) βρίσκονται σε μέτρια κατάσταση, ενώ τα κιγκλιδώματα (σύστημα σωληνώσεων) έχουν καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό. - Το μεταλλικό δικτύωμα που στεγάζει το αίθριο έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις.

απολήξεις των κλιμακοστασίων θα κατεδαφιστούν. - Στους πέτρινους τοίχους θα αφαιρεθεί το επίχρισμα και θα αναδειχθεί η πέτρα.

Παρεμβάσεις - Οι όψεις θα συντηρηθούν για να επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση. - Το σύστημα κίνησης στο κεντρικό αίθριο θα αντικατασταθεί πλήρως, καθώς είναι σε μέτρια προς κακή κατάσταση και θεωρούμε πως στην υπάρχουσα κατάσταση δεν καλύπτει τις ανάγκες της χρήσης που θέλουμε να του εντάξουμε. - Ο φέρων οργανισμός ω.σ. της δυτικής πλευράς θα αφαιρεθεί πλήρως λόγω μεγάλης φθοράς εξαιτίας της απουσίας μόνωσης του δώματος αυτής της πτέρυγας. Στην ανατολική πλευρά θα διατηρηθεί και θα ενισχυθεί. - Η πλάκα του δώματος θα αντικατασταθεί πλήρως και οι 69

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ

Φωτογραφίες οικοπέδου 72

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.1 Ανάλυση οικοπέδου Προσβάσεις οικοπέδου - Ανετη προσπέλαση. - Κίνηση κατα μήκος των οδικών αξόνων.

Παρατηρήσεις 1. Στενότητα χώρου - ύπαρξη εγκαταλελειμένων κτιρίων. 2. Προβληματική σχέση κτιρίων οικοπέδου. 3. Δενδροστοιχίες εμποδίζουν την ορατότητα - “απομόνωση” οικοπέδου. 4. Απουσία σύνδεσης μεταξύ κτιρίου Παπαπέτρου και Σιδηροδρομικού Σταθμού.

Προτασεις

- Κατεδάφιση του εγκαταλελειμένου κτιρίου. - Μεταφορά της αποθήκης εμπορίου σε καταλληλότερο σημείο εκτός του οικοπέδου μελέτης. - Μεταφορά πολεοδομίας σε ήδη υπάρχον κτίριο - κατεδάφιση του υφιστάμενου. - Σημειακή αραίωση της δενδροστοιχίας. - Σημειακή πεζοδρόμηση στην οδό Μαβίλη - ένωση καπναποθήκης - σταθμού. - Απαγόρευση διέλευσης οχημάτων στο οικόπεδο. - Δημιουργία χώρου προσωρινής στάθμευσης επί της οδού Παπαιωάννου.

Παρατηρήσεις - προβλήματα

Προσβάσεις οικοπέδου - Διαπερατότητα

ΞΥΛΟΥΡΓΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ-ΡΑΠΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΟ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ-ΚΟΣΜΗΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ-ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ CAFE-ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ 74

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.2 Συνθετική πορεία Καινούριες χρήσεις Η καινούργια χρήση του κτιρίου προέκυψε έπειτα από συζητήσεις μεταξύ των μελών της ομάδας καθώς και με τους επιβλέποντες καθηγητές, λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τις ανάγκες του κτιρίου, αλλά ταυτόχρονα της ευρύτερης περιοχής, καθώς και τις γενικότερες ελλείψεις της πόλης του Αγρινίου όσον αφορά εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς χώρους. Πρέπει να αναφέρουμε εδώ πως το κτίριο έχει ήδη προταθεί να γίνει μουσείο, χωρίς όμως να έχει προκηρυχτεί κάποιος διαγωνισμός. Σεβόμενοι την πρόταση αυτή και τις υπόλοιπες παραμέτρους, αποφασίσαμε να εντάξουμε παράλληλα στο κτιριολογικό πρόγραμμα κάποιους εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς χώρους καθώς και ένα χώρο μουσείου. Συγκεκριμένα διαπιστώσαμε πως το Αγρίνιο διαθέτει μόνο μια μικρής έκτασης σκηνή για να φιλοξενεί θεατρικές και άλλες παραστάσεις και δρώμενα. Η αυξημένη όμως συμμετοχή του κόσμου και η εξαιρετική καλλιτεχνική πορεία του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Αγρινίου, καθιστά αναγκαία την δημιουργία ενός χώρου που θα μπορεί να φιλοξενεί μεγαλύτερο αριθμό ατόμων και θα έχει τις υποδομές για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις που ένα θεατρικό, μια συναυλία ή κάποια άλλη εκδήλωση μπορεί να έχει. Η αρχική ιδέα για μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων η οποία δεν θα καταλάμβανε σημαντικό χώρο στο κτίριο γρήγορα εγκαταλείφτηκε, αφενός γιατί δεν επαρκούσε για να καλύψει όλες τις προαναφερθείσες απαιτήσεις, αφ` ετέρου λόγω της παθολογικής κατάστασης του κτιρίου (κυρίως στη δυτική του πλευρά). Από τη στιγμή που κρίθηκαν αναγκαίες εκτεταμένες εργασίες συντήρησης (οι οποίες θα περιλάμβαναν και αποκατάσταση μεγάλων τμημάτων του φέροντα οργανισμού του κτιρίου), αποφασίσαμε να επέμβουμε πιο δυναμικά, χρησιμοποιώντας πλέον το εξωτερικό περίβλημα του κτιρίου ως υποδοχή για να φιλοξενήσει μια καινούργια κατασκευή στο εσωτερικό του. Παράλληλα, αρχική επιδίωξη ήταν η δημιουργία ενός χώρου ανοιχτού προς όλους τους κατοίκους, όχι όμως μόνο ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Σε συνδυασμό με την εμφάνιση πολλών εργαστηρίων αυτομόρφωσης στην πόλη, (τάση η οποία δεν συναντάται μόνο στο Αγρίνιο αλλά στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας, ως αποτέλεσμα της κοινωνιικοοικονομικής κατάστασης των τελευταίων χρόνων), θέλαμε να εντάξουμε κάποιες από τις λειτουργίες αυτές στο κτιριολογικό πρόγραμμα, οι οποίες θα είχαν μεγάλη απήχηση τόσο σε μικρές ηλικιακά ομάδες (μαθητές, νεολαία) όσο και στις υπόλοιπες (εργαζόμενοι, συνταξιούχοι, άνεργοι). Σημαντικό ρόλο στην οριστικοποίηση του προγράμματος αποτέλεσε η αυστηρή συμμετρία και γεωμετρία του κτιρίου, που δυσχεραίνει την διαίρεση του χώρου, η παθολογική

εκτίμησή του καθώς και η ενδεχόμενη οικονομική αυτάρκεια (εν μέρει τουλάχιστον) του κτιρίου, δεδομένου της οικονομικής στενότητας που θα μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο στην μετέπειτα συντήρηση του κτιρίου. Καθοριστικής σημασίας ήταν οι διάφορες αυτές λειτουργίες να συνυπάρξουν αρμονικά δημιουργώντας έναν χώρο που θα λειτουργούσε τις περισσότερες ώρες της ημέρας, αποτελώντας έτσι πόλο έλξης και για τον απλό περαστικό παρατηρητή. Καταλήξαμε έτσι στις ακόλουθες χρήσεις, οι οποίες διαιρούνται σε δύο ενότητες όσον αφορά τον χαρακτήρα τους. Η απόλυτη συμμετρία του κτιρίου οδήγησε και στην χωρική διαίρεση των νέων χρήσεων, με την μία πτέρυγα να συγκεντρώνει τους χώρους εκπαίδευσης και την δεύτερη να φιλοξενεί τους πολιτιστικούς χώρους.

Εργαστήριο αγγειοπλαστικής

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Εργαστήρια : - φωτογραφίας - ξυλογλυπτικής - κοσμήματος - αγγειοπλαστικής - σχεδίου/ζωγραφικής Παράλληλη ύπαρξη εκθεσιακού χώρου για τα εκθέματα των εργαστηρίων, δυνατότητα χρησιμοποίησης του κτιρίου ως χώρο έκθεσης.

Εργαστήριο ζωγραφικής

Αίθουσα πληροφορικής (υπολογιστών): - εκμάθησης γλωσσών - εκμάθησης Η/Υ Για ατομική χρήση (από αναγνώστες της βιβλιοθήκης και όχι μόνο), και για μαθήματα γλωσσών, πληροφορικής και ενδεχομένως άλλων χρήσεων, ανάλογα με την ζήτηση και το διδακτικό δυναμικό. Βιβλιοθήκη Θα μπορούσε να αποτελέσει μια βιβλιοθήκη με ειδικό περιεχόμενο προσανατολισμένο κυρίως στην τέχνη και τον πολιτισμό, αλλά και σε βιβλία που θα έχουν σχέση με τα εργαστήρια που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Ταυτόχρονα θα αποτελεί και αναγνωστήριο.

Γραφεία διοίκησης

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Πειραματική σκηνή: χωρητικότητας 300 περίπου ατόμων Εστιατόριο – αναψυκτήριο: λειτουργία εστιατορίου στα υψηλότερα επίπεδα του κτιρίου. Χώρος μουσείου για τον καπνό στο Αγρίνιο: με φωτογραφικό κυρίως υλικό

Πατάρι εργαστηρίων 75

Προσβάσεις οικοπέδου

Μακέτα εργασίας κλιμακοστασίου αιθρίου Μακέτα κλιμακοστασίου αίθριο 76

Κάτοψη αιθρίου

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.2 Συνθετική πορεία Αρχική επιδίωξη αποτέλεσε η επανασύνδεση του κτιρίου με τον αστικό ιστό, καθώς όπως είδαμε η ανέγερση κτιρίων περιφερειακά του οικοπέδου και η έντονη βλάστηση καθιστούν ουσιαστικά μη ορατό το κτίριο από τις συνηθισμένες διαδρομές των κατοίκων της πόλης στα όρια του οικοπέδου. Προχωρήσαμε έτσι σε μια απόφαση κατεδάφισης των “προβληματικών” κτιρίων που συνορεύουν με το κτίριο Παπαπέτρου. Ιδιαίτερα το κτίριο στο οποίο στεγάζεται η τεχνική υπηρεσία, βρίσκεται πολύ κοντά στις καπναποθήκες, κρύβοντας το κτίριο και εμποδίζοντας την εκτόνωσή του. Εφόσον έχει ήδη χτιστεί κτίριο (κτίριο πολεοδομίας της πόλης του Αγρινίου) ικανό να παραλάβει όλες τις υπηρεσίες που στεγάζονται στην οικοδομή αυτή, αποφασίσαμε να ελευθερώσουμε το κομβικό σημείο που βρίσκεται στην ένωση των δρόμων περιμετρικά του κτιρίου μας (νοτιο-ανατολικά), για να μπορέσει να υπάρξει μια σύνδεσή του τόσο με την περιοχή όσο και με το κτίριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Στη βόρεια πλευρά του οικοπέδου βρίσκεται μια αποθήκη η οποία χρησιμοποιεί τον υπαίθριο χώρο του οικοπέδου μας ως μάντρα γεωργικών μηχανημάτων καθώς και μια μη κατοικήσιμη μονοκατοικία, τα οποία εμποδίζουν την πρόσβαση στο οικόπεδο από αυτή την πλευρά. Η αφαίρεση της αποθήκης αιτιολογείται λόγω της ικανότητας μεταφοράς της (πρόκειται για πρόχειρη προκατασκευασμένη κατασκευή) λίγα τετράγωνα από το οικόπεδο, σε σημείο όπου λειτουργούν αποθήκες παρόμοιας χρήσης και υπάρχει ο αναγκαίος χώρος. Τέλος, στην ανατολική πλευρά υπάρχει ένα εγκαταλελειμμένο μονώροφο κτίσμα στο οποίο στεγαζόταν συνοικιακό σουπερμαρκετ, το οποίο αφαιρείται και αυτό.

κυκλοφορίας. Ο πυρήνας κεντρικά του κτιρίου που φιλοξενεί τις κατακόρυφες κινήσεις και τις δύο (όμοιες) εισόδους προσδίδει στο κτίριο έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, τον οποίο θέλαμε να διατηρήσουμε. Έτσι απλοποιούμε το πολύπλοκο σύστημα κλιμακοστασίων στο εσωτερικό αίθριο, καθώς η υπάρχουσα κατασκευή δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες του νέου κτιριολογικού προγράμματος και η κακή κατάσταση διατήρησής του επιβάλει την πλήρη αποκατάστασή του, προσθέτοντας και έναν ανελκυστήρα στην πλευρά της νότιας εισόδου (οδός Μαβίλη). Ένα σημαντικό πρόβλημα που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν η υπάρχουσα διαμόρφωση των στάθμεων καθώς και η σχέση τους με το επίπεδο του περιβάλλοντα χώρου. Η αρχική πρόταση για υποβάθμιση του εδάφους στο ύψος της στάθμης του ημιυπόγειου γρήγορα εγκαταλείφτηκε, καθώς δημιουργούσε μια προβληματική κατάσταση στον εξωτερικό χώρο (είχαμε να αντιμετωπίσουμε μεγάλες υψομετρικές διαφορές με τα επίπεδα των δρόμων), κυρίως όμως γιατί κάτι τέτοιο θα φανέρωνε κρυφό μέρος της τοιχοποιίας του κτιρίου, αλλοιώνοντας σημαντικά τις όψεις (ιδιαίτερα στα σημεία των εισόδων), συνεπώς τη μορφολογική ταυτότητα του κτιρίου. Μετά από αρκετές δοκιμές, καταλήξαμε στη δημιουργία μιας ενδιάμεσης στάθμης εισόδου. Παράλληλα το νέο κτιριολογικό πρόγραμμα καθώς και το μέγεθος του κτιρίου απαιτούσε την προσθήκη δύο πυρήνων ασφαλείας. Αποφασίσαμε οι προσθήκες αυτές να τοποθετηθούν στις πλαϊνές όψεις προς αποφυγή της αλλοίωσης των κύριων όψεων. Επιλέξαμε να διαμορφώσουμε μεταλλικές κατασκευές καθώς δίνουν μια αίσθηση εφήμερου, τονίζοντας την παρέμβαση, κρατώντας όμως ταυτόχρονα μιαν “απόσταση” από το υπάρχον κτίριο.

Μακέτα κλιμακοστασίου ανατολική όψη

Προσβάσεις οικοπέδου Η τοποθεσία του οικοπέδου ανάμεσα σε δύο δρόμους μέτριας και υψηλής κυκλοφορίας, μας προδιάθεσε να δημιουργήσουμε δύο συνδετήριες διαδρομές, οι οποίες θα διέσχιζαν το οικόπεδο διαγράφοντας ελλειπτική τροχιά γύρω από το κτίριο, εξυπηρετώντας την ανάδειξη τόσο του κτιρίου όσο και του περιβάλλοντα χώρου, αποτελώντας πόλο έλξης για τους περαστικούς. Παράλληλα στοχεύσαμε στη διαμόρφωση δύο πλατειών σε επαφή με το κτίριο, ως σημείο εκτόνωσης των λειτουργιών και ταυτόχρονα ως ανεξάρτητους υπαίθριους διαμορφωμένους χώρους στάσης. Καθώς δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ των όψεων αλλά και των εισόδων του κτιρίου, αποφασίσαμε να διατηρήσουμε τις δύο κεντρικές εισόδους, επιλέγοντας ως κύρια την βόρεια είσοδο (οδός Παπαιωάννου) η οποία αναφέρεται στην οδό σημαντικότερης

Μακέτα κλιμακοστασίου δυτική όψη 77

επίπεδα εστιατορίου/καφέ

κλιμακοστάσιο

βοηθητικοί χώροι/καμαρίνια

βοηθητικοί χώροι θεάτρου

χώροι wc

έξοδος θεάτρου 78

Μακέτα νέα κατασκευής-προσθήκης χώροι θεάτρου-εστιατορίου

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.2 Συνθετική πορεία Διαμόρφωση εσωτερικών χώρων Στο εσωτερικό του κτιρίου εργαστήκαμε με δύο εκ διαμέτρου αντίθετες μεθόδους. Στο τμήμα των εκπαιδευτικών έγιναν μόνο οι απαραίτητες επεμβάσεις (για την στατική ενίσχυση του φ.ο) και για τις όποιες προσθήκες (διαχωριστικοί τοίχοι, γραμμικά κλιμακοστάσια) υπάρχει η δυνατότητα αναίρεσής τους. Αντίθετα, στο τμήμα της πειραματικής σκηνής αφαιρέθηκε στο σύνολό του το εσωτερικό (φ.ο, μεσοτοιχίες) και η καινούργια κατασκευή ακολούθησε μια δική της τυπολογία.

Πτέρυγα εκπαιδευτικών χρήσεων Η κάτοψη (σε όλους τους ορόφους) χωρίστηκε ουσιαστικά σε δύο μέρη, με το κύριο τμήμα της σε επαφή με τον τοίχο του κεντρικού χώρου κίνησης, και μια ζώνη βοηθητικών χώρων (αποθήκες, χώροι υγιεινής) σε επαφή με την εξωτερική τοιχοποιία. Οι συστοιχίες των υποστυλωμάτων και η απουσία διαχωριστικών στοιχείων διαμορφώνουν ενιαίους –μεγάλου μεγέθους- ανοιχτούς χώρους (αίσθηση που ενισχύεται από την ύπαρξη πολλών ανοιγμάτων). Θέλοντας να διατηρήσουμε αυτά τα στοιχεία (σε μια προσπάθεια ο χώρος εν μέρει να βιωθεί όπως κατά την αρχική του κατάσταση) προσπαθήσαμε να αφήσουμε τους χώρους ανέπαφους (ως ένα βαθμό). Δημιουργείται έτσι κεντρικά μεταξύ των υποστυλωμάτων (σε συστοιχίες) ένας διάδρομος κίνησης, ενώ εκατέρωθεν οργανώνονται οι αίθουσες, στις οποίες παρατηρούνται μικρές διαφοροποιήσεις αναλόγως της χρήσης τους. Λόγω του μειωμένου ύψους των παταριών, δεν τα αντιμετωπίζουμε ως αυτόνομους χώρους, αλλά εντάσσονται στην χαμηλότερη στάθμη και επικοινωνούν με αυτή μέσω εσωτερικού κλιμακοστασίου. Από αυτούς τους χώρους, λόγω ανεπάρκειας ανοίγματος δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση στην έξοδο κινδύνου. Τέλος, στο ημιυπόγειο θα διαμορφωθεί ο χώρος της βιβλιοθήκης και της πληροφορικής (ανάγκη σκίασης των βιβλίων, αυξημένα σταθερά φορτία που θα επιβάρυναν σημαντικά τις υψηλότερες στάθμες, άμεση πρόσβαση από το εξωτερικό), στην πρώτη και δεύτερη στάθμη το μουσείο και η γραμματεία (εξυπηρετεί όλα τα τμήματα). Στην τρίτη και τέταρτη στάθμη τοποθετούνται τα εργαστήρια.

Πτέρυγα πειραματικής σκηνής - εστιατορίου/καφε Την μεγαλύτερη δυσκολία παρουσίασε η σύνθεση της κατασκευής στην οποία θέλαμε να διαμορφώσουμε μια πειραματική

σκηνή (μεσαίας χωρητικότητας) καθώς και χώρο εστιατορίου, ενώ ταυτόχρονα θα έπρεπε να εγγραφεί στο αυστηρό περίβλημα του κτιρίου. Ενώ στις αρχικές ιδέες οι εξωτερικές πέτρινες τοιχοποιίες εντάσσονταν στον χώρο της σκηνής, στην πορεία η πρόταση εγκαταλείφθηκε, καθώς αποφασίσαμε πως η ολοκληρωτική αφαίρεση του φ.ο και των στοιχείων πλήρωσης θα έπρεπε νε είναι εμφανής. Έτσι προσανατολιστήκαμε στη σύνθεση μιας κατασκευής αυτόνομης η οποία θα κρατούσε τις αποστάσεις της από το κέλυφος του κτιρίου. Ταυτόχρονα επιθυμούσαμε την δημιουργία μιας κίνησης περιμετρικά της κατασκευής, η οποία πέρα από την σύνδεση που θα εξυπηρετούσε με το εσωτερικό χώρο κίνησης αλλά και το εξωτερικό κλιμακοστάσιο, θα έδινε την δυνατότητα στον χρήστη να κινηθεί ανάμεσα στα δύο όρια (πέτρινης τοιχοποιίας κτιρίου-νέας κατασκευής) έχοντας μια συνολική άποψη του χώρου. Η γεωμετρία του νέου χώρου μας προβλημάτισε αρκετά και χρειάστηκαν αρκετές δοκιμές για να καταλήξουμε στην τελική του μορφή. Αρχικά προσπαθούσαμε να εντάξουμε στον χώρο μια ορθογωνική κάτοψη, η οποία όμως δημιουργούσε στενά ομοιόμορφα περάσματα και ανταγωνιζόταν την ορθοκανονικότητα του κτιρίου των καπναποθηκών. Αντίθετα μια ελλειπτική φόρμα εγγράφεται καλύτερα σε ορθογωνικό χώρο, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μια ενδιαφέρουσα διαρρύθμιση για την πειραματική σκηνή. Τελικά καταλήξαμε σε αυτό το μοντέλο, το οποίο αντιμετωπίσαμε ως ένα συμπαγή όγκο (ως προς την εξωτερική όψη του) ο οποίος θα διακοπτόταν σημειακά για να βρεθούν χώροι εισόδου, κίνησης και στάσης, με βατό δώμα για εκτόνωση του εστιατορίου. Τα επίπεδα του εστιατορίου ακολούθησαν και αυτά μια ομόκεντρη οργάνωση, με τον χώρο της κουζίνας (και των λοιπών βοηθητικών) κεντρικά, ενώ τα καθιστικά περιβάλλουν τους χώρους αυτούς από τρεις πλευρές.

Σκίτσα σύνθεσης θεάτρου

Κινήσεις στη νέα κατασκευή-προσθήκη Στόχος μας ήταν η δημιουργία δύο κατακόρυφων αξόνων (γρήγορης) κίνησης, και μια διαδρομή αργής ανάβασης η οποία θα ξεκινούσε από το κατώτερο επίπεδο και συνδεόμενη με τους κατακόρυφους άξονες θα κατέληγε στο ανώτερο επίπεδο της κατασκευής. Η διαδρομή αυτή παράλληλα θα μπορούσε να αποτελεί και εκθεσιακό χώρο (μόνο φωτογραφικού υλικού). Έτσι δημιουργήσαμε ένα σύστημα διαδρόμων (ράμπες) ακολουθώντας τη γραμμικότητα του κελύφους σε μια ελαφριά απόσταση από αυτό, προσπαθώντας να τους προσδώσουμε έναν ρευστό χαρακτήρα.

Η ράμπα γύρω από την νέα κατασκευή

ννου

οδός

ιωά Παπα

οδός Μαβίλη

πλατεία Μελίνας Μερκούρη

Μακέτα περιβάλλοντος χώρου 90

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.2 Συνθετική πορεία Δώμα Η πρόσβαση γίνεται μέσω του κεντρικού αλλά και των πλευρικών κλιμακοστασίων. Στην πτέρυγα των εκπαιδευτικών οι χαράξεις ακολουθούν τον κάνναβο των υποστυλωμάτων δημιουργώντας χώρους πρασίνου και διαδρομές (σε αντιστοιχία με τις αίθουσες των υπολοίπων στάθμεων). Στο υπόλοιπο τμήμα, υπάρχει πρόσβαση μόνο περιμετρικά της νέας κατασκευήςπροσθήκης, καθώς η οροφή της υψώθηκε για να είναι δυνατή η οπτική σύνδεση μεταξύ του εστιατορίου και της διαδρομής στο δώμα. Ελευθερώνεται έτσι η οπτική για τον χρήστη που βρίσκεται στο ανώτερο επίπεδο της κατασκευής, παράλληλα όμως και για αυτόν που κινείται στο δώμα και έχει μια συνολική άποψη του εσωτερικού χώρου της πτέρυγας αυτής. Περιβάλλων χώρος Κατά τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου υπήρξαν αρκετές οπισθοδρομήσεις, που συνέπιπταν με την επεξεργασία της κατασκευής-προσθήκης. Ενώ αρχικά οι χαράξεις ήταν γραμμικές προερχόμενες από τον κάνναβο του κτιρίου, τα όρια του οικοπέδου, τις διαδρομές στις οποίες στοχεύαμε καθώς και τα όμορα κτίρια, όταν η νέα κατασκευή-προσθήκη πήρε την τελική ελλειπτική μορφή της, διαπιστώσαμε την αναγκαιότητα μιας διαφορετικής λογικής χαράξεων, οι οποίες θα μετέφεραν εκτός κτιρίου την μορφολογία της, διαμορφώνοντας αντιστοίχως τις διαδρομές και τα πλατώματα. Έτσι με κέντρο την σκηνή της αίθουσας του θεάτρου διαμορφώσαμε τον χώρο από την πλευρά της κατασκευής. Δεδομένων των αυστηρών ορίων που δημιουργούν τα όμορα κτίρια οι δύο κύριες διαδρομές παρέμειναν γραμμικές, δημιουργώντας ένα σύνθετο πλέγμα στα σημεία ένωσης με τις υπόλοιπες. Συνολικά μπορούμε να πούμε πως δημιουργείται μια διαδρομή σύντομης διάσχισης-κατάβασης του οικοπέδου, που αφήνει τον επισκέπτη σε μια επαρκή απόσταση από το κτίριο προσφέροντάς του μια ολοκληρωμένη οπτική του παλιού κτιρίου με τις σύγχρονες προσθήκες, ενώ οι άλλες διαδρομές προσεγγίζουν το κτίριο με σκοπό να προσελκύσουν τους περαστικούς μέσω αυτής της γειτνίασης. Τέλος ένας νοητός άξονας ενώνει τις δύο εισόδους διαιρώντας το οικόπεδο σε δύο τμήματα.

Το δώμα μακέτα

Σκίτσο περιβάλλοντα χώρου 91

Η νέα κατασκευή μέσα στο κέλυφος του παλιού 92

4. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 4.3 Εργασίες αποκατάστασης - Φιλοσοφία αποκατάστασης Εργασίες αποκατάστασης Εξυγίανση Η παρατεταμένη έκθεση στις καιρικές συνθήκες έχει προκαλέσει πολλές βλάβες σε διάφορα στοιχεία του κτιρίου. Μια από τις σημαντικότερες αιτίες αποτελεί η υγρασία (ανερχόμενη - υγρασία εδάφους, κατερχόμενη - όμβρια ύδατα). Έτσι, βασικό μέλημα αποτελεί η απομάκρυνση των επιχρισμάτων από τις τοιχοποιίες για να μπορέσει έπειτα να γίνει η στατική εκτίμησή τους (αποκόλληση υλικού αρμολόγησης, ρηγματώσεις), καθώς και η τοπική αφαίρεση ή προσθήκη σκυροδέματος στα ανοίγματα του κτιρίου (επιδιόρθωσή τους) για να μπορέσουν να τοποθετηθούν εκ νέου τα κουφώματα. Η ίδια διαδικασία πρέπει να εφαρμοστεί και στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου (υποστυλώματα, δοκοί, πλάκες). Ενίσχυση φ.ο Λόγω της ηλικίας του κτιρίου και το νέο -επιβαρυμένοκτιριολογικό πρόγραμμα θα πρέπει να γίνει ενίσχυση στα φέροντα στοιχεία του, ανεξαρτήτως της κατάστασής τους (η οποία απαιτεί πλήρη στατικό έλεγχο). Στην μελέτη μας θεωρούμε πως (πέραν της αντικατάστασης τμημάτων σε αστοχία) είναι επαρκής μια ενίσχυση με μανδύα, για τα υποστυλώματα (τοποθέτηση πλέγματος περιμετρικά και έπειτα επικάλυψη με εκτοξευόμενο σκυρόδεμα) και επανασκυροδέτηση των πλακών (με την ίδια λογική) η οποία θα αυξήσει κατά λίγα εκατοστά το πάχος τους (διαφορά που έχει ληφθεί υπ`όψιν στην τελική διαμόρφωση των στάθμεων). Ενίσχυση (ενδεχομένως και μερική αφαίρεση) θα χρειαστούν και τα περιμετρικά σενάζ σκυροδέματος των πέτρινων τοιχοποιιών (εσωτερικών και εξωτερικών). Τέλος, στο δώμα, και καθώς η πρότασή μας περιλαμβάνει τμήματα πρασίνου σε αυτό, είναι αναγκαία η τοποθέτηση επιπλέον οπλισμού ικανού να παραλάβει τα αυξημένα φορτία. Κουφώματα (θύρες- παράθυρα) Τα ξύλινα στοιχεία έχουν υποστεί διάβρωση σε βαθμό που καθίσταται αδύνατη η επιδιόρθωσή τους. Έτσι τοποθετούνται νέα κουφώματα μεταλλικού σκελετού διατηρώντας τα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των παλαιών. Οι θύρες είναι στο σύνολό τους μεταλλικές, και έχουν υποστεί αλλοιώσεις μικρότερης έκτασης από αυτή των παραθύρων. Σε περίπτωση σκουριάς η βλάβη είναι επανορθώσιμη, στα τμήματα όμως που έχουν διαβρωθεί απαιτείται η αντικατάστασή τους. Συγκεκριμένα, οι εξωτερικές θύρες διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση, και θα επανατοποθετηθούν έπειτα από συντήρησή τους. Οι εσωτερικές θύρες έχουν διαβρωθεί και θα αντικατασταθούν με μεταλλικές παρόμοιας κατασκευής.

Αποστράγγιση υδάτων Η παρουσία υδροφόρου ορίζοντα στα όρια του κτιρίου (ημιυπόγεια δεξαμενή στο κεντρικό τμήμα) απαιτεί την μόνωση της κατασκευής στο επίπεδο της θεμελίωσης. Έτσι περιμετρικά των τοιχοποιιών τοποθετούνται δίκτυα αποστράγγισης. Ενίσχυση θεμελίων Στο τμήμα της προσθήκης θα δημιουργηθεί μάλλον στεγανωτική λεκάνη στην οποία θα θεμελιωθεί η νέα κατασκευή. Η δημιουργία υπόγειου χώρου για τις απαιτήσεις της αίθουσας συνιστά την χύτευση τοιχίου αντιστήριξης κατά μήκος των περιμετρικών τοιχοποιιών. Στο υπόλοιπο τμήμα (όπου ο φέρων οργανισμός δεν αφαιρείται) θα υπάρξει ενίσχυση (ωπλισμένο σκυρόδεμα) των πέδιλων έδρασης των υποστυλωμάτων καθώς και των μεταξύ τους συνδετήριων δοκών ενώ ίσως καταστεί αναγκαία και η ενίσχυση της θεμελίωσης των περιμετρικών πέτρινων τοιχοποιιών. Φιλοσοφία της αποκατάστασης Σε κάθε εργασία αποκατάστασης κτιρίου το οποίο αξιολογείται σε μια μέτρια κατάσταση διατήρησης, υπάρχει ο προβληματισμός αναφορικά με την έκταση των επεμβάσεων που θα πραγματοποιηθούν καθώς και των προσθηκών που θα κατασκευαστούν. Στην παρούσα εργασία το πρόγραμμα σχεδιασμού διαμορφώθηκε ως εξής. Αρχικά προσπαθήσαμε να καταλήξουμε σε ένα κτιριολογικό πρόγραμμα εντάσσοντας λειτουργίες προς κάλυψη κάποιων ελλείψεων που παρατηρήσαμε στην πόλη, οι οποίες όμως θα μπορούσαν να ενταχθούν στους χώρους του υπάρχοντος κτιρίου σεβόμενες την τυπολογία του. Επόμενο βήμα αποτέλεσε η παθολογική εκτίμηση της καπναποθήκης, η οποία και κατέληξε σε μια διαίρεση του κτιρίου αναφορικά με την κατάστασή τους. Έπειτα από συζήτηση με τους επιβλέποντες καθηγητές καθώς και την συνδρομή καθηγητή του τμήματος πολιτικών μηχανικών, καταλήξαμε στην υπόθεση (βασιζόμενοι όχι σε μια εμπεριστατωμένη μελέτη, αλλά εκτιμώντας τα δεδομένα που μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε) πως το καλώς διατηρημένο τμήμα θα μπορούσε με κάποιες εργασίες (ενισχύσεις, τοπικές αποκαταστάσεις τμημάτων του οργανισμού) να ανταπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις, ενώ στο τμήμα που έχει υποστεί την μεγαλύτερη φθορά θα χρειαζόταν εκτεταμένες εργασίες και ενδεχομένως ολική αντικατάσταση του φέροντα οργανισμού. Στο σημείο αυτό προέκυψε ο ακόλουθος προβληματισμός: κατά πόσο οφείλουμε να επαναφέρουμε το κτίριο στην αρχική μορφή του, από τη στιγμή που η αλλοίωση που προκάλεσε ο χρόνος έχει

προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες που χρήζουν δραστικών μέτρων. Από τη στιγμή που το ίδιο το κτίριο μας πρόσφερε δύο πιθανές πορείες για να ακολουθήσουμε, αποφασίσαμε να εργαστούμε συνθέτοντας δύο τεχνικές αποκατάστασης. Αφ` ενός λοιπόν έχουμε το τμήμα που το επαναφέρουμε στην αρχική του μορφή προσπαθώντας οι όποιες προσθήκες και παρεμβάσεις να είναι αναστρέψιμες και ταυτόχρονα να διατηρούν αναλλοίωτη την τυπολογία του χώρου, σε μια προσπάθεια ο χώρος, πέρα από τις χρήσεις τις οποίες εντάξαμε, να λειτουργεί παράλληλα σαν “μουσείο” του εαυτού του, δίνοντας την ευκαιρία στους χρήστες μέσω της βιωματικής εμπειρίας τους να ανατρέξουν και να κατανοήσουν την λειτουργία της καπναποθήκης από τη στιγμή της ανέγερσής της μέχρι σήμερα. Αφ` ετέρου, λόγω και των ιδιαίτερων απαιτήσεων του χώρου της πειραματικής σκηνής αποφασίσαμε να καθαιρέσουμε όλο το εσωτερικό της πτέρυγας, αφήνοντας μόνο το κέλυφος του κτιρίου, καθώς θεωρήσαμε πως η παρέμβασή μας στο χώρο έπρεπε να γίνει υπό την μορφή μιας ανεξάρτητης –ταυτόχρονα όμως σε συνεργασία με το υπόλοιπο κτίριο- κατασκευής δίνοντας την αίσθηση πως το κέλυφος του υπό μελέτη κτιρίου “στεγάζει” κατά μια έννοια την προσθήκη διατηρώντας μια ξεκάθαρη απόσταση από αυτή. Έτσι ο χρήστης έχει τη δυνατότητα βρισκόμενος μέσα σ’ αυτό το χώρο να αντιληφθεί τη σχέση παλιού-νέου, διατηρώντας (στους περιμετρικούς διαδρόμους κίνησης που δημιουργήσαμε) μια “αποστασιοποιημένη” ματιά που προσφέρει η ενατένιση καθ` ύψους της μορφολογίας του κελύφους αλλά και της καινούργιας κατασκευής. Επίσης, η σημαντική ανύψωση του στεγάστρου της νέας κατασκευής αποτελεί –πέρα από τη λειτουργική της σημασίαςμια πρόθεση ειλικρίνειας της συνθετικής μας πρότασης, καθώς μια “δυναμική” παρέμβαση καλό είναι σύμφωνα με τη γνώμη μας να κάνει αισθητή την παρουσία της και στο εξωτερικό του κτιρίου. Οι υπόλοιπες –αναγκαίες- προσθήκες προσπαθήσαμε να αφήσουν το κτίριο ανέπαφο και τοποθετήθηκαν πλευρικά ώστε να διατηρηθεί η μορφολογία των κύριων όψεων. Για τις κατασκευές αυτές σημαντική επιλογή αποτέλεσε η χρήση μετάλλου στην κατασκευή τους, ώστε (και εδώ) να είναι εμφανής ο διαχωρισμός κτιρίου- προσθήκης, καθώς η αισθητική του μετάλλου έρχεται σε αντίθεση με την μονολιθικότητα της πέτρινης τοιχοποιίας, προσάπτοντάς της έναν προσωρινό χαρακτήρα.

5. ΣΧΕΔΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΟΨΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 97

ΚΑΤΟΨΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΗΜΙΥΠΟΓΕΙΟΥ 98

ΚΑΤΟΨΗ Ά ΣΤΑΘΜΗΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΄Β ΣΤΑΘΜΗΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΄Γ ΣΤΑΘΜΗΣ

100

ΚΑΤΟΨΗ ΄Δ ΣΤΑΘΜΗΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

101

ΝΟΤΙΑ ΟΨΗ

ΒΟΡΕΙΑ ΟΨΗ 102

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

ΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

103

ΤΟΜΗ Ε-Έ

ΤΟΜΗ Γ-΄Γ

104

ΤΟΜΗ Δ-΄Δ

ΤΟΜΗ Β-΄Β

ΤΟΜΗ Α-Ά

105

106

6. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

107

108

109

110

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟΜΗ

111

112

7. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΑΚΕΤΩΝ

113

Μακέτα της περιοχής μελέτης 1:1000

Μακέτα οικοπέδου 1:500

Μακέτα οικοπέδου 1:500 114

Μακέτα εργασίας 1:200

Μακέτα εργασίας 1:200 115

116

Μακέτα 1:200

Μακέτα 1:100

Μακέτα 1:100 117

Μακέτα 1:100

Μακέτα 1:100 118

Μακέτα 1:100

Μακέτα 1:100 119

120

8. Bιβλιογραφία

121

122

Βιβλιογραφία -

Ευθύμιος Ε. Ανδρικόπουλος, Η Αρχιτεκτονική και η Πολεοδομία του Μεσοπολέμου στην Πόλη του Αγρινίου, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2010 Δώρα Μονιούδη – Γαβαλά, Αγρίνιο (Πολεοδομική εξέλιξη από την αναδημιουργία στην ακμή του μεσοπολέμου) 1830 – 1940, Εκδόσεις δήμου Αγρινίου, 2010 Μπαρχαμπάς Αριστείδης, Το Αγρίνιο κάποτε, Αθήνα Ergo 2003 Κουρτίνα Μελαχροινή - Παύλου Ελπινίκη, Διάλεξη Η Αρχιτεκτονική των καπναποθηκών στον ελλαδικό χώρο, Βόλος 2008

Ιστότοποι -

http://agriniomemories.blogspot.gr/2010/11/blog-post_3725.html http://www.epoxi.gr/photo4.htm http://www.cityofagrinio.gr/city/tobacco http://www.agrinionews.gr http://www.agrinioculture.gr http://www.bing.com/maps/

Πηγές εικόνων -

αρχείο Κώστα Πατρώνη συλλογές εικόνων Google σε διάφορα πεδία αναζήτησης εικόνες από τα βιβλία που αναφέρθηκαν πιο πάνω αρχείο Ζαφειρίου Κατερίνα_Κρεμμύδα Άννα_Μιχαήλ Αφροδίτη

123