2011_4QFull

keÀLeeefyebye

DekeÌ l et y ej-ef o meb y ej 2011 (1979 mes ÒekeÀeefMele) ÒeOeeve mebHeeokeÀ [e@. ceeOeJe mekeÌmesvee ’DejefJebo“ mebHeeefokeÀe cebpegÞeer mebHeeove men³eesie ÒeyeesOe kegÀceej ieeseJf eue pe³e ÒekeÀeMe ef$eHeeþer Deeféeveer kegÀceej efceÞe ncceeo Denceo ]Keeve mebHeeove-meb®eeueve HetCe&le: DeJewleefvekeÀ leLee DeJ³eJemeeef³ekeÀ lmeom³elee MegukeÀl

¬eÀce keÀneefve³eeb ~~ 7 ~~ kewÀmes nbmetb ? - megMeeble megefÒe³e ~~ 13 ~~ Mee³eo DeeefmeHeÀ Yeer ³ener mees®e jne nesiee - [e@. jceekeÀeble Mecee& ~~ 19 ~~ ìgkeÀæ[s-ìgkeÀæ[s keÀe]ie]pe - [e@. Yeei³eÞeer efiejer ~~ 23 ~~ kebÀyeueoeve ö ÒeMeeble kegÀceej efmevne ~~ 39 ~~ jece ueKeve keÀe ... - [e@. efve©Hecee je³e

ueIegkeÀLeeSb

~~ 22 ~~ yesleeue efHeÀj [eue Hej... / DeeueeskeÀ kegÀceej meeleHegles ~~ 37 ~~ nce ceeref[³ee Jeeues / Deevebo efyeuLejs DeepeerJeve : 500 ©., $ewJeeef<e&keÀ : 125 ©., ~~ 43 ~~ cegDeeJepee / %eeveosJe cegkesÀMe Jeeef<e&keÀ : 50 ©., (Jeeef<e&keÀ MegukeÀ 5 ©. kesÀ [ekeÀ efìkeÀìeW kesÀ ªHe ceW Yeer mJeerkeÀe³e& nw) ke=ÀHe³ee meom³elee MegukeÀ ®ewkeÀ (keÀceerMeve peesæ[keÀj), ceveerDee@[&j, ef[ceeb[ [^eHeÌì Üeje kesÀJeue ’keÀLeeefyebye“ kesÀ veece ner YespeW.

lj®eveeSb Je MegukeÀ Yespeves keÀe Heleel S-10 yemesje, Dee@HeÀ efove-keÌJeejer jes[, osJeveej, cegbyeF&-400 088.

HeÀesve : 2551 5541, 9819162648

l v³et³ee@ke&À mebHeke&À l

keÀefJeleeSb / ]ie]peueW ~~ 12 ~~ ke̳ee ceQ DeVee ntb ? / IeveM³eece DeûeJeeue ~~ 18 ~~ ]ie]peueW / [e@. vemeerce De]Klej ~~ 21 ~~ ]Keew]HeÀ / oerHekeÀ KeslejJeeue ~~ 22 ~~ ]ie]peue / Deefveue HeþevekeÀesþer ~~ 22 ~~ ]ie]peue / DebefkeÀle ’me]HeÀj“ ~~ 31 ~~ ]ie]peueW / Jeerveme kesÀMejer ~~ 50 ~~ keÀeMe, ceeb kesÀ Heeme nesles ! / meblees<e kegÀceej efleJeejer

mlebYe

~~ 2 ~~ ~~ 4 ~~ ~~ 33 ~~ l’keÀLeeefyebye“ JesyemeeFì Hej GHeueyOe l ~~ 38 ~~ www.kathabimb.com ~~ 44 ~~ e-mail : kathabimb@yahoo.com ~~ 46 ~~ Naresh Mittal, Gerard Pharmacy, 903 Gerard Avenue, Bronx NY 10452 Tel : 718-293-2285, 845-304-2414 (M)

SkeÀ Òeefle keÀe cetu³e : 15 ©. ke=ÀHe³ee vecetves keÀer Òeefle cebieeves nsleg 15 ©. kesÀ [ekeÀ efìkeÀì DeJeM³e YespeW. (meeceev³e DebkeÀ : 40-44 He=ÿ)

’kegÀí keÀner, kegÀí DevekeÀner“ uesìj yee@keÌme ’Deeceves-meeceves“ / [e@. efve©Hecee je³e ’meeiej-meerHeer“ / [e@. Fuee Òemeeo ’yeeFmkeÀesHe“ (meefJelee yepeepe ) / Heb. mel³eosJe ogyes HegmlekeÀ-meceer#eeSb

DeeJejCe ef®e$e : yebmeerueeue Hejceej megJeemeje, cebomeewj (ce. Òe.) ’keÀLeeefyebye“ cegbyeF& keÀer ’mebmke=Àefle mebj#eCe mebmLee“ kesÀ meewpev³e mes ÒekeÀeefMele nesleer nw.

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678

kegÀí keÀner, kegÀí DevekeÀner

Fme DebkeÀ kesÀ meeLe ’keÀLeeefyebye“ ÒekeÀeMeve kesÀ 33 Je<e& Hetjs ngS nQ. Deye keÀneR peekeÀj Heef$ekeÀe DeeefLe&keÀ leewj Hej DeelceefveYe&j nes Hee³eer nw. HeeþkeÀeW Deewj uesKekeÀeW keÀe men³eesie lees nceW efvejblej efceuelee ner jne nw. efkebÀleg Deye kegÀí efJe%eeHeve oeleeDeeW ves Yeer efve³eefcele men³eesie osves keÀe Deeéeemeve efo³ee nw.’keÀLeeefyebye“ keÀe Òel³eskeÀ DebkeÀ Deye íHeles ner Jesye-meeFì Hej Yeer GHeueyOe nes peelee nw. DeeHe 2007 ceW ÒekeÀeefMele pegueeF&-efomebyej meb³egkeÌleebkeÀ kesÀ yeeo kesÀ meYeer DebkeÀ Jesye-meeFì Hej osKe, Heæ{ mekeÀles nQ. F&-cesue Üeje j®eveeSb Yespevee Yeer Deye mebYeJe nesiee. j®evee efkeÀmeer Yeer mee@HeÌìJes³ej ceW nes efkebÀleg meeLe ceW ’Heer[erSHeÀ“ HeÀeFue Yeer mebueive keÀjW. DeeHekeÀes meeLe ceW ³en Yeer Iees<eCee keÀjveer nesieer efkeÀ efveCe&³e Deeves lekeÀ j®evee ÒekeÀeMeveeLe& Dev³e efkeÀmeer Heef$ekeÀe ceW veneR Yespeer pee³esieer. efHeíues Je<eeX keÀer lejn, DebkeÀ kesÀ Debeflece He=ÿ Hej ’keÀceuesMJej-mce=efle keÀLeeefyebye keÀLee HegjmkeÀej“ nsleg DeefYecele Yespeves kesÀ efueS DeefYeceleHe$e efo³ee pee jne nw. HeeþkeÀeW mes DevegjesOe nw efkeÀ Jes DeefOekeÀ mes DeefOekeÀ mebK³ee ceW DeHeves DeefYecele nceW YespeW. DeHejes#e ªHe ceW Fme Dee³eespeve mes nceW DeeHekeÀer ©ef®e keÀe Yeer Helee ueielee nw efkeÀ HeeþkeÀeW keÀes efkeÀme lejn keÀer keÀneefve³eeb De®íer ueieleer nQ. l

Deye Fme DebkeÀ keÀer keÀneefve³eeW kesÀ yeejs ceW kegÀí keÀner, kegÀí DevekeÀner ö megMeeble megefÒe³e ’keÀLeeefyebye“ kesÀ HeeþkeÀeW kesÀ efueS ve³ee veece veneR nw. Deepe efJe[byevee nw efkeÀ nce ®eenkeÀj Yeer ÒemeVe veneR nes Heeles. Deeoceer SkeÀ Ssmes ®e¬eÀJ³etn ceW HebÀme ie³ee nw efpememes yeenj Deevee mebYeJe veneR nw. keÀesF& F&ceeveoej jnvee ®eens, meerOeer jen Hej ®euevee ®eens lees Yeer efmLeefle³eeb Gmes ®eejeW Deesj mes pekeÀæ[ uesleer nQ. Fmeer keÀes keÀneveer ’kewÀmes nbmebt“ ceW megMeeble peer ves jsKeebefkeÀle efkeÀ³ee nw. Deieueer keÀneveer ’Mee³eo DeeefmeHeÀ Yeer ³ener mees®e jne nesiee“ ([e@. jceekeÀeble Mecee&) SkeÀ GYejles ngS Mee³ej keÀer keÀneveer nw. ³en Mee³ejer ner nw pees Gmes efJeHejerle HeefjefmLeefle³eeW mes petPeves keÀer leekeÀle osleer nw. yengle ner met#celee mes [e@. jceekeÀeble Mecee& ves meeefnl³e kesÀ Fme He#e keÀes meeceves jKee nw. [e@. Yeei³eÞeer efiejer cejeþer uesefKekeÀe nQ. mebYeJeleë ’ìggkeÀæ[s-ìgkeÀæ[s keÀe]ie]pe“ cetue efnboer cesb efueKeer GvekeÀer Henueer keÀneveer nw. ³en Yeejle kesÀ efkeÀmeer Yeer ieebJe keÀer Deece ueæ[keÀer keÀer keÀneveer nes mekeÀleer nw efpemes Jepe&veeDeeW kesÀ keÀejCe DeefOekeÀ Heæ{ves veneR efo³ee peelee nw. ueæ[keÀer kesÀ pevce kesÀ meeLe ner ceebyeeHe keÀes GmekeÀer Meeoer keÀer ef®eblee meleeves ueieleer nw. ÒeMeeble kegÀceej efmevne keÀer keÀneveer ’kebÀyeueoeve“ ceW SkeÀ yeej efHeÀj nceW Deece Deeoceer efoKeeF& oslee nw pees peer leesæ[ cesnvele-cepetjer mes veneR Ieyejelee uesefkeÀve efHeÀj Yeer DeHeves íesìs mes HeefjJeej keÀer ceewefuekeÀ ]peªjleeW keÀes Hetje veneR keÀj Heelee. ye®®eeW keÀes þb[ mes ye®eeves kesÀ efueS SkeÀ De®íe kebÀyeue yengle ]peªjer nw. Hej ³en kebÀyeue efceues lees kewÀmes ? cele-oeve ceW GmekeÀe Jeesì Henues mes ner Heæ[ peelee nw Fmemes Gmes keÀleF& ]HeÀke&À veneR Heæ[lee. DebkeÀ keÀer Heeb®eJeer Deewj Debeflece keÀneveer ’jece ueKeve keÀe ...“ ([e@. efve©Hecee je³e) nceW YeeJeveeDeeW kesÀ SkeÀ Deueie ner Oejeleue Hej ues peeleer nw.keÀneveer ceW, ye®eHeve keÀe yenveYeeF& keÀe mvesn-yebOeve mece³e kesÀ meeLe Deewj Òeieeæ{ neslee nw. Hej keÀesF& Yeer mebyebOe keÀeueeleerle veneR neslee. meb³eesie Deewj efJe³eesie keÀeue ®e¬eÀ kesÀ ner oes efnmmes nQ. l

keÀeue keÀe ®e¬eÀ DeyeeOe ieefle mes ®euelee jnlee nw. Oejleer ueieeleej met³e& keÀer Heefj¬eÀcee keÀjleer nw Deewj ceewmece Deeles-peeles jnles nQ ë meoea , ieceea Deewj yejmeele. uesefkeÀve osMe keÀe Deece Deeoceer efpemes jes]pe kegbÀDee KeesokeÀj ner Heeveer Heervee nw GmekeÀer efmLeefle ceW keÀesF& HeefjJele&ve veneR Deelee. meejer meoea Jen efþþgjles ieg]peejlee nw, efHeÀj Deeleer nw ieceea , Deiej efkeÀmeer lejn ieceea mes ye®e ie³ee lees yejmeele ceW DeefleJe=efä kesÀ keÀejCe Dee³eer yeeæ{ mes ye®e Heevee cegeqMkeÀue nes peelee nw. nce meeefnl³ekeÀejeW keÀes Yeer mees®evee ®eeefnS efkeÀ nceejer mecemle mepe&vee ceW ³en Deece Deeoceer efkeÀlevee mLeeve Heelee nw. ³en lees le³e nw efkeÀ mejkeÀej pees veerefle³eeb yeveeleer nw, ³eespeveeSb yeveeleer nw Gvemes Deece Deeoceer keÀer HeefjefmLeefle ceW efkebÀef®ele cee$e Yeer Deblej veneR Deelee.

Deieues oes cenerveeW ceW Heeb®e jep³eeW ceW efJeOeeve meYee kesÀ ®egveeJe nesves nQ. nj jepeveereflekeÀ oue peeefle Deewj mecegoe³eeW kesÀ peesæ[leesæ[ kesÀ ieefCele ceW ueiee nw. mJe³eb keÀes Oece&efvejHes#e keÀnves Jeeueer keÀe@vûesme le³e veneR keÀj Hee jner nw efkeÀ DeuHemebK³ekeÀeW keÀes efkeÀleves ÒeefleMele Deej#eCe efkeÀme keÀesìs ceW efceues. ³en Dee½e³e& keÀer yeele nw efkeÀ vesleeDeeW kesÀ efueS DeuHemebK³ekeÀeW mes meerOee-meerOee celeueye cegmeueceeveeW mes neslee nw, peyeefkeÀ pewve Deewj FmeeF& keÀneR DeefOekeÀ DeuHemebK³ekeÀ nQ. GÊej ÒeosMe ceW Dee®eej-mebefnlee kesÀ veece Hej HelLej kesÀ neefLe³eeW keÀes {keÀves Deewj megÞeer cee³eeJeleer keÀer cetefle&³eeW keÀes uekeÀæ[er kesÀ le]KleeW kesÀ Heerís ígHeeves ceW jeleeW-jele keÀjesæ[eW keÀe ]Ke®ee& efkeÀ³ee ie³ee. 2004 kesÀ ueeskeÀmeYee kesÀ ®egveeJe kesÀ mece³e Yeer veJeefveefce&le ceneceeieeX Hej ueies Þeer Deìue efyenejer yeepeHes³eer kesÀ ef®e$eeW keÀes Yeer {keÀe ie³ee Lee. ³en mejemej pevelee kesÀ HewmeeW keÀe DeHeJ³e³e nw. ®egveeJe Dee³eesie kesÀ Fme ]keÀoce mes yemeHee keÀe ceg]HeÌle Òe®eej ngDee efkeÀ Deye Gmes Deewj Heeqyueefmeìer keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR. peesæ[-leesæ[ kesÀ Fme ceewmece ceW ®eewOejer ®ejCe efmebn efpevekeÀe keÀnvee Lee efkeÀ nj ceb$eer 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 keÀLeeefyebye / DekeÌletyej-efomebyej 2011 ~~ 2 ~~ 12345678901234567890123456789012123456789012

keÀe meHevee ÒeOeeve ceb$eer yevevee neslee nw Deewj Debleleë FvneWves efyevee yengcele ÒeeHle efkeÀ³es ÒeOeeve ceb$eer Heo mes Fmleer]HeÀe os efo³ee Lee. FvneR kesÀ megHeg$e, peeìeW kesÀ cemeerne ®eewOejer Deefpele efmebn ves keÀe@vûesme kesÀ meeLe ieþyebOeve keÀj efue³ee nw. GvekeÀer kesÀJeue SkeÀ ner Mele& Leer efkeÀ keÀyeervee ceb$eer yeveekeÀj G·³eve ceb$eeue³e GvekesÀ nJeeues keÀj efo³ee pee³es. Deye Ssmes ceW ÒeHegÀuue Heìsue ke̳ee keÀjW. GvnW lees [tyeleer vew³³ee mes ketÀoves keÀe De®íe ceew]keÀe efceue ie³ee. G·³eve ceb$eeue³e keÀe keÀebìeW Yeje leepe Deefpele efmebn peer DeeHekeÀes cegyeejkeÀ. Deepe ve efkeÀmeer keÀes oue-yeoue keÀevetve keÀer ³eeo nw ve ner GmekeÀer ef®eblee nw. ®egveeJeeW keÀe ceewmece Deeles ner keÀHeæ[s yeoueves keÀer lejn ueesie Heeuee yeoueles nQ. íesìer-íesìer Fleveer Heeefì&³eeb nes ie³eer nQ efkeÀ keÀesF& Yeer FOej mes GOej Dee-pee mekeÀlee nw. ]p³eeoe mes ]p³eeoe Heeìea mes efvekeÀeue ner lees efo³ee pee³esiee. keÀe@vûesme kesÀ efueS GÊej ÒeosMe keÀe ®egveeJe yengle cenlJeHetCe& nw ke̳eeWefkeÀ ³eefo keÀe@vûesme peerleleer nw lees ³egJejepe kesÀ efueS ÒeOeeveceb$eer Heo HekeÌkeÀe nes peelee nw. osKevee nw efkeÀ Tbì efkeÀme keÀjJeì yewþlee nw. efHeíues oes-leerve oMekeÀeW mes ueieYeie nj Je<e& leerve ceewmeceeW kesÀ meeLe osMe ceW ®eewLee ceewmece ®egveeJe keÀe nesves ueiee nw. FmekeÀe keÀejCe kegÀí ve³es jep³eeW keÀe efvecee&Ce Deewj kegÀí jep³eeW ceW Demece³e ngS ceO³eeJeefOe ®egveeJe nQ. ueeskeÀmeYee kesÀ meeLe ner jep³eeW keÀer efJeOeevemeYeeDeeW kesÀ Yeer ®egveeJe keÀjevee Deepe Yeejle pewmes ueeskeÀleebef$ekeÀ osMe keÀer meyemes yeæ[er DeeJeM³ekeÀlee nw. nj mece³e, Òel³eskeÀ yeæ[er jepeveereflekeÀ Heeìea Òeefle Je<e& ®egveeJe kesÀ ’cees[“ ceW ke̳eeW jns ? meejs osMe ceW ®egveeJe Heeb®e meeue ceW SkeÀ ner yeej nesves ®eeefnS. Fmemes Oeve keÀe, mece³e keÀe DeHeJ³e³e jeskeÀe pee mekeÀlee nw. ®egveeJe Dee³eesie Yeer, Heeb®e meeue ceW Hetjer lew³eejer mes, De®íer lejn ³eespeveeye× lejerkesÀ mes ®egveeJe keÀjJee mekesÀiee. ®eenW keWÀê nes ³ee ÒeosMe keÀer mejkeÀejW Jes DeHevee O³eeve De®íer lejn pevelee keÀer meYeer ÒekeÀej keÀer mecem³eeDeeW keÀe meceeOeeve æ{tbæ{ves ceW ueiee mekeWÀieer. FmekesÀ efueS meye jepeveereflekeÀ oueeW keÀer menceefle mes mebmeo keÀe SkeÀ efJeMes<e DeefOeJesMeve yeguee keÀj mebefJeOeeve ceW DeeJeM³ekeÀ mebMeesOeve efkeÀ³ee pee mekeÀlee nw. mebefJeOeeve keÀesF& ieerlee, kegÀjeve ³ee yeeFefyeue veneR nw. Deye lekeÀ GmeceW meew kesÀ Deeme-Heeme mebMeesOeve nes ®egkesÀ nQ. Fmeer meboYe& ceW, ³en Yeer mebMeesOeve nesvee ®eeefnS efkeÀ meÊeeOeejer oue efyevee ®egveeJe keÀer DeeqiveHejer#ee mes efvekeÀues efkeÀmeer Yeer J³eeqkeÌle keÀes ÒeOeeveceb$eer, cegK³eceb$eer ³ee ceb$eer veneR yevee mekeÀlee. leYeer mener ªHe ceW nce Yeejle keÀes SkeÀ ueeskeÀleebef$ekeÀ osMe keÀn Hee³eWies.

Je<e& kesÀ ]Kelce nesles-nesles Yeer ueeskeÀHeeue efyeue Heeefjle veneR nes Hee³ee. MeerlekeÀeueerve DeefOeJesMeve ceW pees efyeue ueeskeÀmeYee ceW HesMe efkeÀ³ee ie³ee Lee GmekesÀ cemeewos mes DeVee n]peejs ]KegMe veneR Les. GvekesÀ Heeme leermejer yeej DeveMeve keÀjves kesÀ DeueeJee keÀesF& GHee³e veneR Lee. ³en le³e ngDee efkeÀ meoea kesÀ ÒekeÀesHe mes ye®eves kesÀ efueS cegbyeF& ceW DeveMeve Dee³eesefpele efkeÀ³ee pee³esiee. DeVee keÀer ìerce ves Jeerìer mìsMeve kesÀ Heeme kesÀ Dee]peeo cewoeve ceW DeveMeve keÀjves keÀer Devegceefle ceebieer Leer Hej peeve-yetPekeÀj Jeneb kesÀ efueS Devegceefle veneR oer ie³eer.

Devegceefle efceueer yeebêe-kegÀuee& keÀe@cHueskeÌme kesÀ cewoeve kesÀ efueS. ³en cewoeve cegK³e cegbyeF& mes yengle otj nw Deewj DeeJeeieceve Flevee Deemeeve veneR nw. yengle mes cebgyeF& Jeeefme³eeW keÀes Yeer Helee veneR nw efkeÀ cewoeve ceW kewÀmes Hengb®eW. Òe®eej efkeÀ³ee peeves ueiee efkeÀ DeVee keÀes Fme yeej meceLe&ve veneR efceuee. GOej jep³emeYee ceW DeeOeer jele lekeÀ [^ecee ®euee Deewj meb³eesie efkeÀ DeVee peer keÀer leefye³ele ]Kejeye nes ie³eer. [e@keÌìjeW keÀer meueen Hej GvneWves DeveMeve JeeHeme ues efue³ee. DeVee mJemLe jnWies lees YeefJe<³e ceW Yeer Jes Deeboesueve keÀes vesle=lJe Òeoeve keÀjles jnWies. ueeskeÀHeeue efyeue kesÀ ceeO³ece mes DeVee ves Ye´äe®eej efceìeves kesÀ efueS SkeÀ ceMeeue peuee³eer nw. Deye ³en nceeje Deewj DeeHekeÀe oeef³elJe yevelee nw efkeÀ ³en ceMeeue ncesMee peueleer jnveer ®eeefnS. ueeuet Deewj ceguee³ece efmebn Ssmes veslee ueeskeÀHeeue Deewj ueeskeÀe³egkeÌle keÀer efve³egeqkeÌle kesÀ Hetjer lejn efKeuee]HeÀ nQ. ³ener ueesie ceefnuee Deej#eCe efyeue keÀe Yeer efJejesOe keÀjles jns nQ. neue ner ceW ueeskeÀe³egkeÌle kesÀ DeeosMe Hej ceO³e ÒeosMe ceW, Fboewj Deewj Gppewve ceW kegÀí mejkeÀejer ueesieeW kesÀ Iej Hej íeHes ceejs ie³es. Fve ueesieeW keÀer leve]KJeen íþs Jesleve Dee³eesie kesÀ Jesleveceeve ueeiet nesves kesÀ yeeo Hebên-yeerme n]peej ©He³es ngF& nw, Hej Hetjer mebHeefÊe keÀer keÀercele 30-40 keÀjesæ[ ©He³es DeebkeÀer ie³eer. Oeerjs-Oeerjs Deewj Yeer ceeceues meeceves Dee jns nQ. nj jep³e ceW ³eefo ueeskeÀe³egkeÌle efve³egkeÌle nes pee³es Deewj pevelee keÀer efMekeÀe³eleeW keÀes ÒeYeeJeer {bie mes efveHeìe³es lees yengle kegÀí nes mekeÀlee nw. met®evee kesÀ DeefOekeÀej kesÀ efueS Yeer DeVee n]peejs ves uebyee Deeboesueve efkeÀ³ee Lee. pevelee Üeje Fme DeefOekeÀej keÀe GHe³eesie Yeer yengle kegÀí HeefjJele&ve uee mekeÀlee nw. l

Deepe DeveskeÀ #es$eeW ces kebÀH³etìj kesÀ GHe³eesie ves nceW keÀe]HeÀer megefJeOeeSb Òeoeve keÀer nQ. jsuJes efìkeÀìeW keÀe Deemeeveer mes Deej#eCe FmekeÀe meyemes yeæ[e GoenjCe nw. [ekeÀ efJeYeeie ceW Yeer kebÀH³etìj keÀe GHe³eesie ye]Ketyeer nesves ueiee nw. efkebÀleg kebÀH³etìj Üeje ceveerDee@[&j Yespeves Hej DeeHe keÀesF& mebosMe veneR Yespe mekeÀles ve ner ÒeeHlekeÀlee& keÀes ³en peevekeÀejer nes Heeleer nw efkeÀ ³en ceveerDee@[&j Dee³ee keÀneb mes. mebyebefOele DeefOekeÀeefj³eeW mes nceeje ³en megPeeJe nw efkeÀ Yespeves Jeeues keÀe Helee kebÀH³etìj Üeje ner ceveerDee@[&j HeÀe@ce& kesÀ SkeÀ Ssmes efnmmes Hej Yeer íeHee pee³es pees [eefkeÀ³ee HeÀeæ[keÀj ÒeeHlekeÀlee& keÀes os mekesÀ, pewmee Henues neslee Lee. ³en keÀesF& cegeqMkeÀue keÀece veneR nw.

1234567890123456789012345678901212345678901 1234567890123456789012345678901212345678901 1234567890123456789012345678901212345678901 keÀLeeefyebye / DekeÌletyej-efomebyej 2011 ~~ 3 ~~ 1234567890123456789012345678901212345678901

~

uesťj-yee@keäme

Ă&#x2122;en â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; keâes cesje henuee he$e nw. henueer yeej Ă&#x;eer DeefKeuesMe Megkeäue peer kesâ yuee@ie â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeĂ&#x203A;eâ&#x20AC;şeââ&#x20AC;&#x2122; hej cegPes Fme heef$ekeâe kesâ yeejs ceW peevekeâejer efceueer. Fme yeele keâes ]keâjerye Skeâ meeue nesves keâes DeeĂ&#x2122;ee nQ. leyemes ceQ yejeyej FbĹĄjvesĹĄ hej Deehekeâer heef$ekeâe heĂ&#x152;{lee jnlee ntb. Ă&#x203A;etbefkeâ ceQ efnboer yuee@efiebie Yeer keâjlee ntb FmeefueS cesje keâe]Heâer meceĂ&#x2122;e FbĹĄjvesĹĄ hej JĂ&#x2122;eleerle neslee nw.

Fleves uebyes meceĂ&#x2122;e lekeâ meHeâueleehetJe&keâ Skeâ efnboer heef$ekeâe keâe mebĂ&#x203A;eeueve keâjvee Deehekesâ OewĂ&#x2122;e&, heefjĂ&#x;ece SJeb Ă&#x201A;Ă&#x152;{ mebkeâuhe keâe pJeueble Ă&#x2DC;eceeCe nw. â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; ceW DevegYeJeer meeefnlĂ&#x2122;ekeâejeW kesâ meeLe ner veJeesefole uesKekeâeW keâes Yeer mLeeve efceuelee nw. mebheeokeâerĂ&#x2122;e lees ]Kewj he"veerĂ&#x2122;e neslee ner nw, efJeefYeVe mlebYe Yeer Deekeâ<e&keâ nesles nQ. Fmekesâ mlebYe â&#x20AC;&#x2DC;meeiej meerheerâ&#x20AC;&#x2122; keâe lees ceQ peyeo&mle ]Hewâve ntb. heef$ekeâe ceW meyemes henues Fmeer mlebYe keâes heĂ&#x152;{lee ntb. Deehekeâer Fme yeele kesâ efueS Ă&#x2DC;eMebmee keâjlee ntb efkeâ Deeheves Fme heef$ekeâe keâes FbĹĄjvesĹĄ hej Yeer GheueyOe keâjJee jKee nw. leeefkeâ FbĹĄjvesĹĄ hej DeefOekeâ meceĂ&#x2122;e JĂ&#x2122;eleerle keâjves Jeeues Yeer Deemeeveer mes Fme heef$ekeâe kesâ hee"keâ yeve mekeWâ. heef$ekeâe keâer Gòejesòej Ă&#x2DC;eieefle kesâ efueS MegYekeâeceveeDeeW kesâ meeLe IeveMĂ&#x2122;eece ceewĂ&#x2122;e& DevegmebOeeve DeefYekeâuhe Je ceevekeâ mebie"ve, jsuJes ceb$eeueĂ&#x2122;e, ueKeveT-226011 â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; keâe pegueeF&-efmeble. 2011 keâe Debkeâ efceuee. DeeYeejer ntb. Deeheves cesje FbĹĄjJĂ&#x2122;et Ă&#x2DC;ekeâeefMele efkeâĂ&#x2122;ee, Fmekesâ efueS Yeer DeeYeejer ntb. heef$ekeâe osKekeâj cegPes neefo&keâ Ă&#x2DC;emeVelee ngF& nw. Deheves meerefcele keâuesJej ceW meeefnlĂ&#x2122;e kesâ JĂ&#x2122;eehekeâ mebmeej keâes meceeves keâer Ă&#x203A;es°e nw. Deehekesâ mebheeokeâerĂ&#x2122;e ves cegPes Ă&#x2DC;eYeeefJele efkeâĂ&#x2122;ee nw. Deehekeâer lejn osMe-efĂ&#x203A;eblee leLee ueeskeâleb$e keâer efĂ&#x203A;eblee keâjves Jeeues ueesie Oeerjs-Oeerjs keâce nes jns nQ. Ă&#x203A;eejeW Deesj uetĹĄ, Yeß°eĂ&#x203A;eej, DeveeĂ&#x203A;eej, heeMeefJekeâlee keâe ueeskeâleb$e yevelee pee jne nw. osMe kesâ DeheĂ&#x152;{, osMe-Ă&#x2DC;esce mes efJenerve, mJeeLeea veslee ueeskeâleb$e keâes Ă&#x203A;euee jns nQ. Deye pevelee keâes peeievee nesiee. DeVee Ă&#x2122;en keâece keâj jns nQ efkebâleg GvnW Yeer mejkeâej OeejeMeeĂ&#x2122;eer keâjves hej legueer nw. ueeskeâleb$e keâer Jele&ceeve JĂ&#x2122;eJemLee kesâ yeoues efyevee meĂ&#x203A;Ă&#x203A;ee ueeskeâleb$e veneR Dee mekeâlee. [e@. keâceue efkeâMeesj ieesĂ&#x2122;evekeâe S-98, DeMeeskeâ efJenej, Hesâpe-Ă&#x2DC;eLece efouueer-110052

4

~

pegueeF&-efmeleb. 2011Debkeâ keâer meeceÂŤeer ceW [e@. ieesĂ&#x2122;evekeâe peer mes mee#eelkeâej keâer Deesj ceve Deewj DeebKeW meyemes henues efmLej nes ieĂ&#x2122;eeR. ieesĂ&#x2122;evekeâe peer hej Deye lekeâ Deveskeâ mee#eelkeâej heĂ&#x152;{ves keâes efceues nQ, njskeâ ceW lee]peieer. efceueer. FmeceW Yeer ]keâjeryeve Ssmee ner DevegYeJe ngDee. [e@. megOee peer ves Ă&#x2DC;eJeemeer meeefnlĂ&#x2122;ekeâejeW, Gvekeâer jĂ&#x203A;eveeOeefce&lee leLee DevĂ&#x2122;e DeJeoeve hej meebkesâeflekeâ Ă&#x2DC;eMve Ă&#x2DC;emlegle keâjles ngS Jeefjâ&#x20AC;° meeefnlĂ&#x2122;ekeâej kesâ meesĂ&#x203A;e Deewj efĂ&#x203A;ebleve keâes efJeefYeVe mlejeW hej Kebieeuekeâj Gvekesâ yesyeekeâ efJeĂ&#x203A;eejeW keâes Ă&#x2DC;emlegle efkeâĂ&#x2122;ee nw. Fme mee#eelkeâej kesâ peefjS Ă&#x2DC;eJeemeer YeejleerĂ&#x2122;eeW kesâ Deveskeâ megKe-og:Ke, peerJeve-mebIe<e& leLee veĂ&#x2122;eer mebmke=âeqle ceW peerves keâer efJeJeMelee keâes mecePeves keâe DeJemej efceuee nw. Ă&#x2122;en mee#eelkeâej mebÂŤenCeerĂ&#x2122;e FmeefueS nw efkeâ FmeceW JĂ&#x2122;eefòeâhejkeâ DeelcecegiOelee veneR meceef°hejkeâ Ă&#x203A;eslevee nw. [e@. Fuee Ă&#x2DC;emeeo keâer keâneveer uebyes Dejmes yeeo heĂ&#x152;{ves keâes efceueer. Fme keâneveer ceW Yeer DebleJe&mleg leLee efMeuhe-heefjJesMe keâer lee]peieer nw, Decej mvesn keâer keâneveer ceve keâes Ă&#x161;t peeleer nw.

Jes Ă&#x203A;eefj$e keâes IeĹĄvee ceW Gkesâjles nQ, IeĹĄvee ceW Ă&#x203A;eefj$e keâes veneR FmeerefueS Gvekeâe Deboepe ncesMee Deueie neslee nw. ]ie]peueeW keâer ogefveĂ&#x2122;ee kesâ yeerĂ&#x203A;e [e@. Ă&#x2DC;eYee peer keâer â&#x20AC;&#x2DC;â&#x20AC;&#x2DC;]KeyejeW keâer ogefveĂ&#x2122;eeâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; meeceefĂ&#x2122;ekeâ ef]peboieer hej Ă&#x2DC;eYeeJeer keâefJelee nw. [e@. meleerMe ogyes 766, megoecee veiej, Fboewj-452009 â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; keâe pegueeF&-efmeleb 2011 Debkeâ efceuee. â&#x20AC;&#x2DC;kegâĂ&#x161; keâner, kegâĂ&#x161; Devekeânerâ&#x20AC;&#x2122; ieeiej ceW meeiej keâer lejn nw; efpemekesâ ceeOĂ&#x2122;ece mes osMe keâer leceece IeĹĄveeDeeW keâer peevekeâejer meĹĄerkeâ JĂ&#x2122;eeKĂ&#x2122;ee meefnle efceue peeleer nw. â&#x20AC;&#x2DC;meeiej-meerheerâ&#x20AC;&#x2122; kesâ Ă&#x2030;eje Ă&#x2DC;eJeemeer meeefnlĂ&#x2122;e kesâ meboYe& ceW efJemle=le Je JĂ&#x2122;eehekeâ leLĂ&#x2122;eeW keâes GheueyOe keâjJeeĂ&#x2122;ee ieĂ&#x2122;ee nw. Fmekesâ efueS [e@. keâceue efkeâMeesj ieesĂ&#x2122;evekeâe Deewj [e@. megOee Deesce {eRieje oesveeW yeOeeF& kesâ hee$e nQ. â&#x20AC;&#x2DC;Deeceves-meecevesâ&#x20AC;&#x2122; cegkesâMe Mecee& kesâ peerJeve mes ¤-ye-¤ nesves keâe DeJemej lees Ă&#x2DC;eoeve keâjlee ner nw, Fmekesâ meeLe Ă&#x2122;en Yeer yeleueelee nw efkeâ Mecee&peer ves efkeâme Ă&#x2DC;ekeâej Ă&#x203A;egveewefleĂ&#x2122;eeW keâe cegkeâeyeuee keâjles ngS Ă&#x2122;en cegkeâece neefmeue efkeâĂ&#x2122;ee. jepeWĂľ Jecee& keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;veJeejbYeâ&#x20AC;&#x2122; Ă&#x2122;eLeeLe&hejkeâ Deewj meeLe&keâ keâneveer nw peyeefkeâ Decej mvesn keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;ceeb legce keâneb nes!â&#x20AC;&#x2122; mebJesoveMeerue Je ceeefce&keâ. ueefuele efvejbpeve keâer keâneveer

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

â&#x20AC;&#x2DC;veneR, Jen iebiee ner Lee,â&#x20AC;&#x2122; Yeer DeĂ&#x203A;Ă&#x161;er ueieer. â&#x20AC;&#x2DC;yeeFmkeâesheâ&#x20AC;&#x2122; kesâ Debleie&le meefJelee yepeepe keâe MeeĂ&#x2122;ej Je mebJeeo uesKekeâ megoMe&ve kesâ peerJeve hej mes heoe& G"evesJeeues YeeJevee Ă&#x2DC;eOeeve Je ceeefce&keâ DeeuesKe ceW GĂŚ=le keâueece ves cegPes Ă&#x2122;en iegveiegveeves kesâ efueS efJeJeMe keâj efoĂ&#x2122;ee. â&#x20AC;&#x2DC;â&#x20AC;&#x2DC;Ă&#x2122;es oewuele Yeer ues uees, Ă&#x2122;es Meesnjle Yeer ues uees, Yeues Ă&#x161;erve uees cegPemes cesjer peJeeveer, ceiej cegPekeâes ueewĹĄe oes yeĂ&#x203A;eheve keâe meeJeve.

Jees keâe]ie]pe keâer keâMleer Jees yeeefjMe keâe heeveer.â&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; cegkegbâo ueeue [erhetieĂ&#x152;{e, efMeJecebefoj kesâ heeme, npeejeryeeie (PeejKeb[) nefjĂ&#x2122;eeueer ceW ]KegMeneueer keâe mebosMe oslee Debkeâ 115 heĂ&#x152;{e. jepeWĂľ Jecee& keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;veJeejbYeâ&#x20AC;&#x2122; Gve ueesieeW kesâ efueS DeĂ&#x203A;Ă&#x161;e meyekeâ nw. pees mesJee efveJe=òe nes Ă&#x203A;egkesâ nQ Ă&#x2122;ee nesvesJeeues nQ. â&#x20AC;&#x2DC;veneR, Jen iebiee ner Leeâ&#x20AC;&#x2122; SJeb â&#x20AC;&#x2DC;Ă&#x161;esĹĄs ueesie, yeĂ&#x152;[s ueesieâ&#x20AC;&#x2122; ceeveJeerĂ&#x2122;e JĂ&#x2122;eJenej SJeb mebmkeâejeW keâer mlejerĂ&#x2122;e keâneefveĂ&#x2122;eeb LeeR, Decej mvesn keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;ceeb, legce keâneb nes!â&#x20AC;&#x2122; ceve keâes PekeâPeesj osvesJeeueer keâneveer Leer. ceeb kesâ ieYe& ceW peye yeĂ&#x203A;Ă&#x203A;ee efJekeâefmele neslee nw, leYeer ceeb keâes Deveefievele ooeX mes ieg]pejvee heĂ&#x152;[lee nw. efHeâj Ă&#x2DC;emeJe Jesovee lees mee#eele ceewle mes ueewĹĄe uesves pewmeer Ă&#x2DC;eefâ&#x20AC;şeâĂ&#x2122;ee nesleer nw. Ssmeer Deveefievele og:Ke lekeâueerHeâeW keâes Pesuekeâj ceeb Deheves yesĹĄs keâes Fme ueeĂ&#x2122;ekeâ yeveeleer nw, efHeâj Deewueeo Deeef]Kej efkeâme efceĂłer keâer yeveves ueieer nw efkeâ ceeb yeehe keâes meneje ve oskeâj GvnW yeesPe mecePeves ueieer nw. â&#x20AC;&#x2DC;meeiejmeerheerâ&#x20AC;&#x2122; ceW [e@. keâceue efkeâMeesj ieesĂ&#x2122;evekeâe keâer meeefnlĂ&#x2122;e meeOevee ceve keâes Ă&#x161;t ieĂ&#x2122;eer. â&#x20AC;&#x2DC;JeeleeĂ&#x2122;eveâ&#x20AC;&#x2122; ceW Yeejlejlve hej efĹĄhheCeer ceewpet neueele hej efJeĂ&#x203A;eejCeerĂ&#x2122;e nw. mebheeokeâerĂ&#x2122;e ceW Deehekesâ Ă&#x2030;eje G"eĂ&#x2122;es ieĂ&#x2122;es cegĂśs pJeueble Je meeceefĂ&#x2122;ekeâ nQ. Depeg&ve efmebn â&#x20AC;&#x2DC;Debefleceâ&#x20AC;&#x2122; meleer efJenej, Oeeceveeso, efpeuee-Oeej (ce. Ă&#x2DC;e.)-454552 keâLeeefyebye Debkeâ 114 leLee 115 oesveeW cesjs mece#e nQ. oesveeW Deeefo mes Deble lekeâ heĂ&#x152;{ves kesâ he§eele he$e efueKeves nsleg ceve ves yeeOĂ&#x2122;e efkeâĂ&#x2122;ee nw, efpemes jeskeâ veneR heeĂ&#x2122;ee ntb. mebheeokeâerĂ&#x2122;e Glke=â° nw, mebhetCe& Debkeâ keâe cebLeve neslee nw efpemeceW met#ce efJeJejCe-meejebMe Ă&#x2DC;eLece Ă&#x201A;°Ÿee ner efceue peelee nw.

Debkeâ 114 ceW keâneefveĂ&#x2122;eeb meYeer DeĂ&#x203A;Ă&#x161;er nQ efkebâleg â&#x20AC;&#x2DC;yebo leeueeâ&#x20AC;&#x2122; [e@. ceervee#eer mJeeceer ceve keâes Ă&#x161;t ieĂ&#x2122;eer Deewj meYeer mlebYe Gòece nQ. keâefJeleeSb efoue ceW Glej peeleer nQ. [e@. efkeâMeesj keâeyeje keâer oesveeW ]ie]peueW, Skeâ ieerle, [e@. megoMe&ve efĂ&#x2DC;eĂ&#x2122;eoMe&veer keâer keâefJelee â&#x20AC;&#x2DC;ceebâ&#x20AC;&#x2122; DeĂ&#x203A;Ă&#x161;er nw. Debkeâ 115 ceW mebheeokeâerĂ&#x2122;e Deewj Gmemes Deeies keâLee keâneveer ceW jepeWĂľ Jecee& keâer â&#x20AC;&#x2DC;veJeejbYeâ&#x20AC;&#x2122;, [e@. Fuee Ă&#x2DC;emeeo keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;oyebieâ&#x20AC;&#x2122; efpemeceW Decesefjkeâe ceW efMe#ekeâ Deewj Ă&#x161;e$e kesâ mebyebOe leLee efMe#ee Ă&#x2DC;eCeeueer mes DeJeiele keâjeĂ&#x2122;ee ieĂ&#x2122;ee nw. Jes efJeosMe ceW jnles ngS efnboer Yee<ee kesâ efJekeâeme ceW menĂ&#x2122;eesie keâj jner nQ. Ă&#x2122;en mejenveerĂ&#x2122;e nw. ceQves Gvekesâ Ă&#x2030;eje mebheeefole â&#x20AC;&#x2DC;menĂ&#x2122;eesie heef$ekeâeâ&#x20AC;&#x2122;, â&#x20AC;&#x2DC;MeesOe efoMeeâ&#x20AC;&#x2122; efyepeveewj Ă&#x2DC;eJeemeer keâneveer Debkeâ keâes Yeer heĂ&#x152;{e Lee. â&#x20AC;&#x2DC;meeiej meerheerâ&#x20AC;&#x2122; ceW [e@. keâceue efkeâMeesj ieesĂ&#x2122;evekeâe, ]ie]peue ceW [e@. Jeer. heer. ogyes DeĂ&#x203A;Ă&#x161;s ueies nw.

Sce. [er. efceĂ&#x;ee â&#x20AC;&#x2DC;Deeveboâ&#x20AC;&#x2122; efceĂ&#x;ee ceekexâť, cesve jes[, he=LJeerhegj (ĹĄerkeâceieĂ&#x152;{) ce.Ă&#x2DC;e.-472336 keâLeeĂ&#x2DC;eOeeve $ewceeefmekeâ heef$ekeâe â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; DeefJeuebye heĂ&#x152;{ves keâer neefo&keâ FĂ&#x203A;Ă&#x161;e ceve ceW meowJe yeveer jnleer nw. Fmekeâe Ă&#x2DC;elĂ&#x2122;eskeâ Debkeâ mlejerĂ&#x2122;e neslee nw. Debkeâ 115 lees Deheves DeeheceW Skeâ Devet"e Debkeâ nw. DeVeeefiejer-ieebOeerefiejer Deepekeâue meye nw øeâer. nes mekesâ lees Deepe mes ner DeĂ&#x203A;Ă&#x161;s keâeĂ&#x2122;e& keâerefpeS, efjĂ&#x2022;ele ceW Decesefjkeâe Ă&#x2122;eefo heeefkeâmleeve Yeer os keâYeer cele ueerefpeS peer, keâYeer cele ueerefpeS. keäĂ&#x2122;eeWefkeâ meowJe meye kegâĂ&#x161; DeĂ&#x203A;Ă&#x161;e ner DeĂ&#x203A;Ă&#x161;e veneR neslee nw, meceĂ&#x2122;e kesâ Deeies yetĂ&#x152;{e peJeeve keâesF& yeĂ&#x203A;Ă&#x203A;ee veneR neslee nw. â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; keâer mecemle meeceÂŤeer heĂ&#x152;{ves mes leye lekeâ ueeYe veneR neslee nw peye lekeâ Deueewefkeâkeâ ceve meĂ&#x203A;Ă&#x203A;ee veneR neslee nw. yesĹĄer DeeMee nesleer nw, Ă&#x2122;eeveer keâyeerje keâer Ă&#x2DC;esceceĂ&#x2122;eer Yee<ee nesleer nw. yesĹĄer keâes ner Yeejle jlve Ă&#x2DC;eoeve keâjves keâer DeefYeuee<ee nesleer nw. â&#x20AC;&#x2DC;kegâĂ&#x161; keâner, kegâĂ&#x161; Devekeânerâ&#x20AC;&#x2122; ner heĂ&#x152;{keâj lees keâLeeefyebye keâe hetCe& Fefleneme mhe° nes peelee nw. ueIegkeâLee â&#x20AC;&#x2DC;vevneR efĂ&#x203A;eefĂ&#x152;[Ă&#x2122;eeâ&#x20AC;&#x2122; cece&mheMeea ueieer, ueIegkeâLee â&#x20AC;&#x2DC;DeĂ&#x203A;Ă&#x161;er peienâ&#x20AC;&#x2122; mes mhe° neslee nw efkeâ YeeF&-YeleerpeeJeeo Hewâuee nw- Fmeer mes efoue cewuee nw. meYeer keâes veewkeâjer kewâmes efceues, meew cebpevet nQ Deewj Skeâ uewuee nw? keâneefveĂ&#x2122;eeb, â&#x20AC;&#x2DC;Ă&#x161;esĹĄs ueesie, yeĂ&#x152;[s ueesieâ&#x20AC;&#x2122;, â&#x20AC;&#x2DC;oyebieâ&#x20AC;&#x2122; Skeâoce meĂ&#x203A;Ă&#x203A;eer keâneefveĂ&#x2122;eeb Ă&#x2DC;eleerle nesleer nQ. ]ie]peueeW Je keâefJeleeDeeW ceW peeogF& heebef[lĂ&#x2122;e keâef"ve SJeb mejue MeyoeW mes heefjhetCe& nw. pes. heer. ĹĄb[ve â&#x20AC;&#x2DC;Deueewefkeâkeââ&#x20AC;&#x2122; 2/141 Kelejevee, efpe. HeâŽ&Keeyeeo (G.Ă&#x2DC;e.) â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; heef$ekeâe keâe peguee.-efmeleb.2011 Debkeâ heĂ&#x152;{e. Decej mvesn keâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;ceeb, legce keâneb nes!â&#x20AC;&#x2122; YeejleerĂ&#x2122;e

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

5

meceepe hej Skeâ Ă&#x203A;eesĹĄ nw. Oece& keâer DeeĂ&#x152;[ ceW Deheves Deehekeâes MeyoeW keâe mlebYe nw. Jewmes keâneefveĂ&#x2122;eeW kesâ yeejs ceW Deeheves mJeĂ&#x2122;eb DeeoMe& Ă&#x2DC;emlegle keâjves keâer DeefYeuee<ee efueĂ&#x2122;es Oeeefce&keâ "skesâoej mebheeokeâerĂ&#x2122;e ceW efueKe efoĂ&#x2122;ee nw, efHeâj Yeer jepeWĂľ Jecee& keâer Je=ĂŚeĂ&#x;eceeW keâer mLeehevee keâjles nQ. veece kesâ mJeiee&Ă&#x;eceeW ceW jnves â&#x20AC;&#x2DC;veJeejbYeâ&#x20AC;&#x2122; mesJee efveJe=òeeW kesâ efueS mekeâejelcekeâ keâLee nw. jepebsĂľ JeeueeW kesâ keâebeflenerve SJeb metKes Ă&#x203A;esnjeW keâes osKekeâj menpe ner OewĂ&#x2122;e& Je leHeâmeerue mes keâneveer jĂ&#x203A;eles nQ, Ă&#x203A;eens Jes heeefjJeeefjkeâ Gvekeâer JeemleefJekeâ efmLeefle keâe Deboepee ueieeĂ&#x2122;ee pee mekeâlee nw. heefjefmLeefleĂ&#x2122;eeb neW Ă&#x2122;ee meeefneflĂ&#x2122;ekeâ ÂŽefĂ&#x203A;eĂ&#x2122;eeb, Skeâ meceeOeeve efoĂ&#x2122;ee â&#x20AC;&#x2DC;Meenerveâ&#x20AC;&#x2122; keâer ]ie]peue â&#x20AC;&#x2DC;hewmes mes veeRo veneR ]Kejeroer pee nw mesJee efveJe=efòe keâer Gòej peerJeve ieeLee keâe. [e@. Fuee Ă&#x2DC;emeeo mekeâleerâ&#x20AC;&#x2122; melĂ&#x2122;e ner nw. keâer keâneveer keâe Meer<e&keâ Yeues ner â&#x20AC;&#x2DC;oyebieâ&#x20AC;&#x2122; nw, efkebâleg FmeceW kesâ. kesâ. Mecee& GĂśb[ Ă&#x161;e$e keâer oyebieF& ner efmeĂŚ nesleer nw, keâLeeveeefĂ&#x2122;ekeâe keâe 341, ke=â<Ce veiej, ÂŽĂ&#x152;[keâer jes[, cesj" IeĹĄveeshejeble mketâue ve peevee oyebiehevee veneR nw. oyebie Ă&#x161;e$e â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; pegueeF&-efmelebyej 2011 keâe Debkeâ KeueveeĂ&#x2122;ekeâ kesâ ¤he ceW GYejlee nw. efJeosMeer heefjJesMe Je keâLĂ&#x2122;e efceuee. Debkeâ ceW â&#x20AC;&#x2DC;kegâĂ&#x161; keâner, kegâĂ&#x161; Devekeânerâ&#x20AC;&#x2122;, â&#x20AC;&#x2DC;Deeceves meecevesâ&#x20AC;&#x2122;, keâer keâneveer nw Ă&#x2122;en. G<ee efĂ&#x2DC;eĂ&#x2122;ebJeoe ves Ă&#x2DC;eJeeme cebs jnkeâj â&#x20AC;&#x2DC;Jeehemeerâ&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2DC;meeiej meerheerâ&#x20AC;&#x2122;, â&#x20AC;&#x2DC;JeeleeĂ&#x2122;eveâ&#x20AC;&#x2122; mlebYe-heef$ekeâe keâes efnboer peiele keâer efueKeer nw Deewj efvece&ue Jecee& keâer Ă&#x2DC;eJeemeer heefjJesMe keâer keâneefveĂ&#x2122;eeb Skeâ GĂ&#x203A;Ă&#x203A;e mlejerĂ&#x2122;e heef$ekeâe yevee osles nQ. mebJesovee ceW YeejleerĂ&#x2122;e nQ. â&#x20AC;&#x2DC;oyebieâ&#x20AC;&#x2122; GĂśsMĂ&#x2122;enerve keâLee nw. ueefuele keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;veJeejbYeâ&#x20AC;&#x2122; jepeWĂľ Jecee&, â&#x20AC;&#x2DC;veneR, Jen iebiee ner Leeâ&#x20AC;&#x2122;efvejbpeve ves â&#x20AC;&#x2DC;veneR, Jen iebiee ner Leeâ&#x20AC;&#x2122; efueKekeâj Jener efkeâĂ&#x2122;ee pees ueefuele efvejbpeve keâer ceve keâes PekeâPeesj ieĂ&#x2122;eeR. ueIegkeâLeeSb Yeer Oetefceue ves â&#x20AC;&#x2DC;ceesĂ&#x203A;eerjeceâ&#x20AC;&#x2122; keâefJelee efueKekeâj efkeâĂ&#x2122;ee nw. Skeâ keâLee mebosMe Jeenkeâ ueieeR. keâefJelee ceW â&#x20AC;&#x2DC;DeVee npeejsâ&#x20AC;&#x2122; ngceeĂ&#x2122;etb peceeruenw, Skeâ keâefJelee nw. Deece Deeoceer keâe oo& oesveeW ceW nw. efkebâleg ]â&#x20AC;&#x2DC;KeyejeW keâer ogefveĂ&#x2122;eeâ&#x20AC;&#x2122;,- [e@. Ă&#x2DC;eYee, JeemleJe ceW meceepe Deewj meceĂ&#x2122;e Oetefceue keâe Ă&#x2DC;eYeeJe otjieeceer Deewj yengDeeĂ&#x2122;eeceer nw. ueefuele, keâe ohe&Ce ueieeR. Skeâ mlejerĂ&#x2122;e heef$ekeâe ceW pees nesvee Ă&#x203A;eeefnS, efvejbpeve keâer keâLee ceW SkeâeĂ&#x2122;eeefĂ&#x2122;elee Je mLetuelee nw. megceve Gmemes keâneR DeefOekeâ â&#x20AC;&#x2DC;keâLeeefyebyeâ&#x20AC;&#x2122; kesâ nj Debkeâ mes efceuelee nw. meejmJele keâer â&#x20AC;&#x2DC;Ă&#x161;esĹĄs ueesie, yeĂ&#x152;[s ueesieâ&#x20AC;&#x2122; Ă&#x2122;ener efmeĂŚ keâjleer nw efkeâ IeefĹĄĂ&#x2122;eeheve oesveeW ceW nw. hej oesveeW JeieeX ceW ieeueer oMe&ve kewâueeMe efyenejer Ă&#x;eerJeemleJe efoKeekeâj Jes keäĂ&#x2122;ee neefmeue keâjvee Ă&#x203A;eenleer nQ. keäĂ&#x2122;ee Jes Ă&#x2122;en [er-14, Menpeeos keâes"er, keânvee Ă&#x203A;eenleer nQ efkeâ yeĂ&#x152;[s ueesie leLeekeâefLele yeĂ&#x152;[s nQ, Jemlegle: jeĂ&#x2122;eyejsueer (G.Ă&#x2DC;e)-229001. yeĂ&#x152;[s veneR, Deewj Ă&#x161;esĹĄeW keâes lees Ă&#x161;esĹĄe nesvee ner nw. Decej mvesn keâLeeefyebye keâe pegueeF&-efmelebyej 2011 Debkeâ pees keâLeeefyebye kesâ efnlew<eer SJeb efveĂ&#x2122;eefcele uesKekeâ nQ, Deble ceQ nQ. DeeĂ&#x2026;eesheeble heĂ&#x152;{ ieĂ&#x2122;ee ntb. efheĂ&#x161;ues Debkeâ ceW â&#x20AC;&#x2DC;Deeceves-meecevesâ&#x20AC;&#x2122; ceW Gvekeâer keâneveer â&#x20AC;&#x2DC;ceeb, legce keâneb nes! keâueĂ&#x2122;egieer Ă&#x;eJeCekegâceejeW [e@. efkeâMeesj keâeyeje Les, Fme yeej cegkesâMe Mecee& pewmes ceewmece keâe keâĂ&#x203A;Ă&#x203A;ee efĂ&#x203A;eÂŞe nw, vewjsĹĄj keâer Yeuecevemeenle lees Ă&#x2DC;eeLeefcekeâ ceW leeheceeve keâce ngDee nw, Jewmes ner â&#x20AC;&#x2DC;Deeceves-meecevesâ&#x20AC;&#x2122; keâe ÂŤee]Heâ GheĂ&#x203A;eej keâer lejn nw. Deye ceeb efkeâve-efkeâve Ă&#x2122;eeleveeDeeW mes ngDee nw. meeiej-meerheer ceW [e@. keâceue efkeâMeesj ieesĂ&#x2122;evekeâe FmeefueS ieg]pejleer nw, Ă&#x2122;en Jesovee keâer DeeJe=efòeĂ&#x2122;eeb nQ, cetue yeele Ă&#x2122;en nw efkeâ cenòJehetCe& nQ efkeâ GvneWves Ă&#x2DC;esceĂ&#x203A;ebo meeefnlĂ&#x2122;e Je Ă&#x2DC;eJeemeer meeefnlĂ&#x2122;e yesĹĄs ves ceeb keâes DeveeLe keâj efoĂ&#x2122;ee. ]ie]peueeW ceW [e@. Jeer.heer.ogyes ves ceW GuuesKeveerĂ&#x2122;e Ă&#x2122;eesieoeve efoĂ&#x2122;ee nw. ceefCe ceOegkeâj hej keWâefĂľle efoue keâes Ă&#x161;t efueĂ&#x2122;ee. Mes<e ceefmle<keâ keâes Ă&#x161;tles ngS ieg]pej ieĂ&#x2122;eeR. hegmlekeâ ieesĂ&#x2122;evekeâe kesâ mebheeove ceW Ă&#x2DC;eYeele Ă&#x2DC;ekeâeMeve mes Deeveer []e@. Ă&#x2DC;eYee cegpegceoej keâer â&#x20AC;&#x2DC;keâefJelee ]KeyejeW keâer ogefveĂ&#x2122;ee ceWâ&#x20AC;&#x2122; Leer, ceQves Yeer Gvekesâ DeeÂŤen hej jme iebOeJe& hej DeeuesKe Yespee met#celee efueĂ&#x2122;es ngS nw. ngceeĂ&#x2122;etb peceerue keâer â&#x20AC;&#x2DC;DeVee n]peejsâ&#x20AC;&#x2122; Lee. efpemekeâer keâesF& Ă&#x2DC;eefle ceQves veneR jKeer, GvneR efoveeW ceefCe kesâ mebĂ&#x2DC;es<eCeerĂ&#x2122;e nw. ceervee ieghlee keâer ueIegkeâLee â&#x20AC;&#x2DC;vevneR efĂ&#x203A;eef[ Ă&#x152; Ă&#x2122;eeâ&#x20AC;&#x2122; ieĂ&#x2026;eieerle efJeJeeoemheo nesves keâer Jepen mes efkeâleeye ÂŽkeâ ieĂ&#x2122;eer Deewj cesjs nw. [e@. Ă&#x2DC;eĂ&#x2026;egce> Yeuuee ves mebJeeoeW mes ueIegkeâLee keâe me=peve DeeuesKe keâer ef]peccesoejer mes keâceue efkeâMeesj cegkeâj ieĂ&#x2122;es. meefJelee efkeâĂ&#x2122;ee nw. veerlee Ă&#x;eerJeemleJe keâer ueIegkeâLee efĹĄhheCeer nw. %eeveosJe yepeepe keâe yeeFmkeâeshe he"veerĂ&#x2122;e nw hej GmeceW Skeâ hetCe&lee nesveer cegkesâMe ves Yeuuee keâer heie[b[er hekeâĂ&#x152;[er nw. Ă&#x203A;eeefnS. megoMe&ve Heâeefkeâj mJeieeaĂ&#x2122;e nes ieĂ&#x2122;es Je meefJelee peer keâes efnlesMe JĂ&#x2122;eeme helee ner veneR Ă&#x203A;euee. Ă&#x2122;en efvece&celee nw Deewj De#ecĂ&#x2122;e nw. peye 1- ceeÂŽefle keâe@ueesveer, hebkeâpe nesĹĄue kesâ heerĂ&#x161;s, ueIegkeâLee lekeâ ceW hetCe&lee nesleer nw lees123456789012345678901234567890121234 Ă&#x2122;en lees Dehes#eeke=âle ]pĂ&#x2122;eeoe veĂ&#x2122;eehegje, keâesĹĄe-324001.

6

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012

ceQ kewâmes nbmetb? megMeeble megefØeÙe

ceQ kewâmes nbmetb? Ûeewon yejmeeW lekeâ cesje meyemes DeÛÚe oesmle jne cesje heeuelet kegâòee ‘pewkeâer’ cej Ûegkeâe nw. cesjs yesšs cegPes ÚesÌ[ keâj otj Ûeues ieÙes nQ. efpeve ueesieeW hej ceQ Yejesmee keâjlee Lee, Jes ner cegPes OeesKee os jns nQ. yeeukeâveer ceW jnves Jeeues efpeme keâyetlej keâes ceQ jes]pe megyen oevee oslee Lee, Gmes Fuee]kesâ keâer efyeuueer ceej keâj Kee ieÙeer nw. cesjs Dekesâuesheve keâer mee#eer cesjs keâcejs ceW jnves Jeeueer hetbÚ-keâšer efÚhekeâueer Yeer keâjWš ueieves mes cej ieÙeer nw. Deewj efheÚues keâF& efoveeW mes cetmeueeOeej yeeefjMe nes jner nw. cesjs Menj ceW Ùecegvee ]Kelejs kesâ efveMeeve mes Thej yen jner nw. meejs Menj hej yeeÌ{ keâe ]Keleje ceb[je jne nw. [e@keäšj keânles nQ — ‘‘Deehe ueesieeW mes efceueepeguee keâerefpeS. ueesieeW kesâ Iej DeeÙee-peeÙee keâerefpeS. Kegue keâj nbmee keâerefpeS. Deewj ]KegMe jefnS.’’ hej ceQ kewâmes nbmebt? osMe ceW peye yeeÌ{ veneR DeeÙeer nesleer lees metKee he]Ì[e neslee Ùee megveeceer Ùee YetÛeeue DeeÙee neslee Ùee veiej-efveiece kesâ veueeW ceW keâF& efoveeW lekeâ heerves keâe heeveer veneR Deelee Ùee efove ceW ome-ome Iebšs efyepeueer veneR nesleer Ùee cenbieeF& yeÌ{ ieÙeer nesleer- meefy]peÙeeb, oeueW, lesue, jmeesF& iewme, hesš^esue Deewj efkeâjemeve lesue - meye keâer ]keâerceleW Deece Deeoceer keâer hengbÛe mes yeenj nes ieÙeer nesleeR. keâe@uespe mes Deeves kesâ yeeo ceQ osj lekeâ DebOesjs keâes Ietjlee ngDee keâcejs ceW Dekesâuee heÌ[e jnlee. šer.Jeer. Ûeueelee lees ]KeyejW cegPes DeJemeeo mes Yej osleeR. leerLe& mLeeveeW hej ngF& YeieoÌ[ ceW oye keâj ope&veeW leerLe&Ùee$eer ceejs pee jns nesles Ùee ]iejeryeeW keâer Pegiieer-PeesheefÌ[ÙeeW Deewj yeefmleÙeeW hej yegue[es]pej Ûeue jns nesles Ùee efkeâmeeve ]keâ]pe& leues oye keâj Deelce-nlÙeeSb keâj jns nesles Ùee Deoeuele ceW hesMeer kesâ efueS ueeÙes ieÙes ogoeËle DehejeOeer hegefueme efnjemele mes Yeeie jns nesles Ùee Deefnboer Yee<eer ØeosMeeW ceW efnboer Yeeef<eÙeeW keâes ceeje-heerše pee jne neslee, Gvekeâer nlÙee nes jner nesleer. keâYeer keâneR ØesMej kegâkeâj Ùee mšesJe Ùee iewme keâe efmeefueb[j Heâš ieÙee neslee Ùee mketâue yeme hegue leesÌ[ keâj veoer ceW efiej ieÙeer nesleer Ùee ÛeeuekeâeW kesâ mees peeves keâer Jepen mes yeerÛe jele ceW oes jsue-ieeefÌ[ÙeeW keâer škeäkeâj nes ieÙeer nesleer Ùee

keâesF& efJeceeve ogIe&švee«emle nes ieÙee neslee Deewj Fve neomeeW ceW ope&veeW Ùee mewkeâÌ[eW ueesie ceejs ieÙes nesles. keâneR Deej#eCe kesâ efJejesOeer efnbmee hej Glee¤ nesles, keâneR Deej#eCe kesâ meceLe&keâ jsue keâer hešefjÙeeb GKeeÌ[ jns nesles Deewj je°^erÙe jepeceeieeX keâes peece keâj jns nesles. peye Ùen meye veneR nes jne neslee lees keâneR DeelebkeâJeeoer yece efJemHeâesš keâj osles Ùee efHeâj keâneR oes mecegoeÙeeW ceW obiee-]Heâmeeo nes peelee.

Fve ]KeyejeW mes Ieyeje keâj ceQ keâYeer yeeukeâveer ceW pee keâj KeÌ[e neslee lees meeceves Jeeues ]Keeueer huee@š ceW heÌ[s ketâÌ[s kesâ {sj hej efYeKeejer Deewj kegâòes Skeâ meeLe Keevee {tbÌ{les ve]pej Deeles. peerefJele ueesieeW keâes hetÚves Jeeuee keâesF& veneR Lee peyeefkeâ cejs ngS ueesieeW kesâ yegle yevee keâj ÛeewjeneW hej ueieeÙes pee jns Les, Gvekesâ ieues ceW Hetâue-ceeueeSb [eueer pee jner LeeR. Ùen meye osKe keâj cegPes Ssmee ueielee pewmes cesjs meerves hej keâesF& Yeejer helLej heÌ[e ngDee nes. Ùen FkeäkeâermeJeeR meoer keâe henuee oMekeâ Lee peye osMe kesâ DeÙÙeeMe Jeie& kesâ heeme DeLeen hewmee Lee Deewj Jen SsMe keâj jne Lee peyeefkeâ cesnvelekeâMe Jeie& YetKee cej jne Lee. cesjs heÌ[esmeer kesâ. [er. efmebn Skeâ yeng-je°^erÙe kebâheveer ceW GÛÛe heo hej keâece keâjles Les. GvnW ueeKeeW ®heS Jesleve ceW efceueles Les. Gvekesâ Ùeneb leerve-leerve uekeä]pejer keâejW LeeR. Gvekesâ Ùeneb DeeÙes efove heeefš&Ùeeb nesleer jnleer LeeR pees osj jele lekeâ Ûeueleer LeeR. Gvekesâ Iej ceW efove-jele Mejeye keâer veefoÙeeb yenleer LeeR. Gvekesâ yeÛÛes heeveer keâer peien efÛeu[ efyeÙej heer keâj yeÌ[s nes jns Les. otmejer Deesj Fuee]kesâ kesâ keâheÌ[s FŒeer keâjvesJeeuee Lee pees Skeâ keâcejs keâer Keesueer ceW jnlee Lee. Gmekeâer helveer ncesMee yeerceej jnleer Leer. heewef°keâ Deenej veneR efceueves keâer Jepen mes Gmekesâ mleveeW keâe otOe metKe ieÙee Lee Deewj Gmekeâe veJepeele efMeMeg yeerceej heÌ[ keâj ieg]pej ieÙee Lee. yenleer veekeâ Jeeues Gmekesâ yee]keâer oes yeÛÛeeW keâes Yejhesš Keevee veneR efceuelee Lee Deewj Jes keâYeer mketâue veneR peeles Les. cesjs otmejs heÌ[esmeer mebpeerJe Øeleehe Deheves Iej kegâÚ IebšeW kesâ efueS ner Deeles Les. ueesieeW keâe keânvee Lee efkeâ Jes ojDemeue

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

7

Deheveer henueer yeerJeer kesâ meeLe keâneR Deewj jnles Les. cesjs heÌ[esme kesâ cekeâeve ceW Gvekeâer otmejer yeerJeer Deewj otmejer yeerJeer mes ngDee Gvekeâe Skeâ yeÛÛee jnlee Lee. nceejs keâF& jepevesleeDeeW keâer lejn Jes Yeer Ùen oesnje peerJeve Meeve mes peer jns Les. Gme cekeâeve keâe yetÌ{e ceeefuekeâ keâF& yeej Øeleehe meenye keâes cekeâeve ]Keeueer keâjves keâe veesefšme os Ûegkeâe Lee hej Øeleehe meenye keâer peeve-henÛeeve Fuee]kesâ kesâ iegb[eW mes Yeer Gleveer ner ØeieeÌ{ Leer efpeleveer Fuee]kesâ kesâ hegefueme JeeueeW mes Leer. Deheves ‘keâe@všwkeäšdme’ keâer Jepen mes Jes ve lees cekeâeve keâe efkeâjeÙee os jns Les ve ner cekeâeve ]Keeueer keâj jns Les yeefukeâ cekeâeve hej ]keâypee pecee keâj Gmes nÌ[heves keâer lewÙeejer ceW Les. keâLeeefyebye kesâ efnlew<eer SJeb efveÙeefcele uesKekeâ ceQ keâe@uespe ceW Gve ueÌ[kesâ-ueÌ[efkeâÙeeW keâes efMe#ee osves kesâ efueS efveÙegòeâ efkeâÙee ieÙee Lee efpevnW cesjs Éeje oer peevesJeeueer yeefukeâ ceeF›eâesmkeâeshe ues keâj GmeceW keâeuheefvekeâ ]ieueefleÙeeb efMe#ee nemÙeemheo ueieleer Leer. Jes ueÌ[efkeâÙeeb Deewj ueÌ[kesâ {tbÌ{er peeleeR. keâe@uespe kesâ efØebefmeheue cenesoÙe Ûeenles Les efkeâ ÛeceÛeceeleer uebyeer ieeefÌ[ÙeeW ceW mes efvekeâue keâj keâe@uespe ceW cen]pe keâe@uespe keâer [Ÿetšer kesâ DeueeJee ceQ Gvekesâ Iej ceW keâece-keâepe meceÙe JÙeleerle keâjves kesâ efueS Deeles Les. Gvekesâ ceeb-yeehe Yeer keâ¤b—keâYeer Gvekesâ efueS Deheves hewmeeW mes yee]peej mes GÅeesieheefle, JÙeeheejer Ùee jepeveslee Les pees keâe@uespe keâes nj meeue mey]peer, Heâue Deewj efce"eF& Je]iewjn ]Kejero keâj os peeTb lees leieÌ[e ‘[esvesMeve’ osles Les. keâe@uespe keâer cewvesefpebie keâcesšer kesâ keâF& keâYeer Gvekeâer mketâue peeves Jeeueer yeefÛÛeÙeeW keâer ]Heâerme Deheveer meomÙe Gvekesâ ceeb-yeehe keâer pesye ceW Les. Jes hejer#ee ceW OeÌ[uues pesye mes os DeeTb. GvnW Ùen ]ieuele]Heânceer Yeer Leer efkeâ Jes Skeâ mes ve]keâue keâjles Les Deewj Gvekeâe veece nj meeue ‘cesefjš-efuemš’ yengle DeÛÚs keâefJe Deewj keâneveerkeâej Les. Jes Ûeenles Les efkeâ ceQ ceW neslee Lee. Fve ueÌ[keâeW kesâ DeeoMe& ieebOeer peer pewmes ceneheg®<e Gvekesâ ceneve JÙeefòeâlJe Deewj ke=âeflelJe keâe ceefnceeceb[ve keâjves veneR Les yeefukeâ ef]HeâuceeW ceW ]keâceer]pe Gleej keâj osn-ØeoMe&ve keâjves Jeeueer hegmlekeâ efueKetb.

Jeeues meueceeve Keeve Deewj uekeäme meeyegve keâe ØeÛeej keâjves kesâ efØebefmeheue meenye Deb«es]peer Mejeye kesâ Yeer Meew]keâerve Les efueS ‘hetue’ ceW efmeves-leeefjkeâeDeeW mes efIejs vebies yeove Jeeues peyeefkeâ ceQ Mejeye efyeukegâue veneR heerlee Lee. nj Meece Gvekesâ Meen®]Ke ]Keeve mejerKes DeefYeveslee Les. ueÌ[efkeâÙeeb ef]HeâuceeW ceW Ùeneb heerves-efheueeves Jeeues Mejeyeer ØeeOÙeehekeâeW keâe peceeJeÌ[e Debie-ØeoMe&ve keâjves Deewj ‘yeesu[’ ÂMÙeeW ceW efoKeves Jeeueer ueielee Lee. ceebme Deewj ceefoje kesâ mesJeve kesâ yeerÛe Ùeneb <e[Ùeb$e ceefuuekeâe MesjeJele Deewj jeKeer meeJeble keâes Dehevee DeeoMe& jÛes peeles Les, iegCeer efkebâleg meerOes-meeos ØeeOÙeehekeâeW keâer jen ceW ceeveleer LeeR, ceoj šsjsmee keâes veneR. keâebšs efyeÚeves keâer meeef]peMe keâer peeleer Leer. Ûetbefkeâ cegPes ceefoje Ùen Jen meceÙe Lee peye ueesie cenbieer efJeosMeer Mejeye keâer mesJeve keâjves Jeeueer Fme ceb[ueer keâe meomÙe yevevee cebpetj veneR yeesleueW ‘efie]Heäš’ ceW os keâj Deheves ®kesâ ngS keâece keâjJee jns Les. Lee, Ûetbefkeâ ceQ Pet"er ØeMebmee keâjves Jeeueer efkeâleeye veneR efueKe ueesie nj JewOe-DeJewOe {bie mes ]pÙeeoe-mes-]pÙeeoe Oeve keâceeves kesâ mekeâlee Lee, Ûebtefkeâ ceQ Deheves hewmes ]KeÛe& keâjkesâ efØebefmeheue heerÚs heeieue ngS pee jns Les. meceepe ceW Oeve Deewj heo keâer ]keâõ meenye keâes ‘efie]Heäšdme’ veneR os mekeâlee Lee FmeefueS cesjs meejs nes jner Leer, iegCe Deewj yegefæceòee keâer veneR. pees meÛÛeer yeele DevÙe iegCe Gvekeâer ve]pej ceW DeJeiegCe Les. Gvekeâer efveieen ceW ceQ keânves keâe meenme keâjles GvnW Ùee lees veewkeâjer mes efvekeâeue efoÙee efkeâmeer keâece keâe veneR Lee, ceQ ]ieuele Ùegie ceW Yeškeâ DeeÙee peelee Ùee Gvekesâ Thej efkeâmeer efme]HeâeefjMeer ieOes keâes efye"e efoÙee Skeâ ‘efcemeef]Heâš’ Lee. cesjer meyemes yeÌ[er keâce]peesjer Ùen Leer efkeâ peelee. ceQ efkeâmeer keâe ÛeceÛee veneR yeve mekeâlee Lee. cesjs jòeâ ceW ceQ keâe@uespe ceW hetjer ueieve Deewj efve‰e mes DeOÙeeheveÛeeheuetmeer Deewj Ûeešgkeâeefjlee veneR Iegueer Leer. keâesF& cesjer heer" keâeÙe& keâjlee Lee hej cesjs keâece keâes keâYeer mejene veneR peelee Lee 123456789012345678901234567890121234

8

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

"eskeâ keâj cegPes jerÌ{-nerve veneR yevee mekeâlee Lee. Deewj FkeäkeâermeJeeR meoer kesâ henues oMekeâ kesâ Yeejle ceW Ùen meye Skeâ yeÌ[er DeÙeesiÙelee Leer, meHeâuelee keâer jen ceW Yeejer ®keâeJeš Leer. cesjs Skeâ efce$e keâe yesše efkeâmeueÙe efheÚues Dee" meeue mes efouueer efJeÕeefJeÅeeueÙe kesâ efJeefYeVe keâe@uespeeW ceW Ss[-ne@keâ heoeW hej efnboer heÌ{e jne Lee. neueebefkeâ Jen efnboer Deewj Yee<ee efJe%eeve ceW ØeLece ßesCeer ceW Sce.S. Lee Deewj efnboer ceW heerSÛe.[er.

Yeer Lee hej Gmekesâ heeme Jen ÙeesiÙelee veneR Leer pees keâe@uespe ceW mLeeÙeer heo hej efveÙegefòeâ kesâ efueS meyemes ]pe¤jer Leer — Lee, Jen cesje kegâòee ‘pewkeâer’ Lee. Gmekeâe cesje efheÚues Ûeewon Jen efkeâmeer keâe ÛeceÛee veneR Lee, Gmekesâ heeme ‘keâebšwkeäšdme’ Je<eeX keâe meeLe Lee. Jen cegPes ]Kego mes ]pÙeeoe hÙeej keâjlee Lee. veneR Les, Jen GÛÛe heoeW hej Deemeerve ieOeeW kesâ meeceves ‘neb, Jen cegPes efyevee efkeâmeer mJeeLe& kesâ Ûeenlee Lee. Gmeves cegPes keâYeer mej’ ‘peer, mej’ keâjles ngS Deheveer efJeueghle hetbÚ veneR efnuee OeesKee veneR efoÙee Lee. Gmekeâe cesjs Øeefle hÙeej ÚueeJee Ùee mekeâlee Lee Deewj ve ner Jen mee#eelkeâej kesâ efueS DeeÙes efoKeeJee veneR Lee. Jen cesjs efueS meies-mebyebefOeÙeeW mes yeÌ{ keâj DeeÛeeÙeeX keâes cenbies leesn]Hesâ os mekeâlee Lee. Lee. kegâÚ efove henues ome-hebõn efoveeW lekeâ yeerceej jnves kesâ yeeo Ùen Jen meceÙe Lee peye nj peien IeeIe ce"eOeerMe yew"s Jen Ûeue yemee Lee. Gmekesâ peeves kesâ yeeo ceQ efyeukegâue Dekesâuee Les pees ÙeesiÙe ueesieeW keâes Deeies veneR Deeves os jns Les. pees keâece jn ieÙee Lee. keâj jns Les, GvnW mejene veneR pee jne Lee. pees veleerpes os jns helveer keâF& meeue henues cegPes ÚesÌ[ ieÙeer Leer. Gmekesâ efueS Les, Gvekeâer heoesVeefle veneR nes jner Leer. Oece& Deewj peeefle kesâ efJeosMeer Sve.peer.Dees. ceW Gmekeâe kewâefjÙej Deewj Gmekeâer veewkeâjer DeeOeej hej ner JÙeefòeâ keâer ÙeesiÙelee Deebkeâer pee jner Leer. nce cegPe mes p] Ùeeoe cenòJehetCe& Leer. Gmekeâe heefjJeej Gmekeâer cenòJeekeâeb#ee ne@keâer ceW lees Deesuebefhekeâ KesueeW kesâ efueS ‘keäJeeueer]HeâeF&’ veneR keâer jen ceW ®keâeJeš Lee. FmeefueS Gmeves cegPes Deewj yeÛÛeeW keâes keâj hee jns Les, hej ÙeesiÙe Deeoceer mes peuevee Deewj Gmes yejmeeW henues lÙeeie efoÙee Lee. ceQves Dekesâues ner oesveeW yeÛÛeeW keâes kegâÛeuevee nceeje ‘je°^erÙe Kesue’ yeve ieÙee Lee. Ùeefo Ùen Kesue heeuee-heesmee Lee. hej Gvekesâ ueeueve-heeueve ceW MeeÙeo cegPe mes Deesuebefhekeäme ceW Meeefceue neslee lees FmeceW nce DeJeMÙe ner ner keâesF& keâceer jn ieÙeer Leer. neueebefkeâ keânves kesâ efueS Jes oesveeW mJeCe&-heokeâ ues Deeles. cesjs yesšs Les hej Jes oesveeW Decesefjkeâe Deewj Deemš^sefueÙee ceW pee keâj [e@keäšj keânles nQ — ‘‘Ùetb Goeme cele jne keâerefpeS. yeme ieÙes Les. Jes Deheves-Deheves yeerJeer-yeÛÛeeW kesâ meeLe DeheveerDeehekeâes nbmevee ÛeeefnS. peye Yeer Deehe Dekesâueeheve Deewj Deheveer ogefveÙee ceW iegce nes ieÙes Les. Gvekesâ je[ej hej efhelee veece DeJemeeo cenmetme keâjW, Iej mes yeenj efvekeâue peeFS. heeefš&ÙeeW kesâ Fme Me]Kme keâer GheefmLeefle Deye o]pe& veneR nesleer Leer. ceW peeFS. ueesieeW mes efceefueS-pegefueS. efce$e yeveeFS...’’ hej peye ceQ Úyyeerme meeue keâe Lee, ceeb leye Iej keâer meerefÌ{ÙeeW ceQ kewâmes nbmetb? mes efiej keâj DemeceÙe ner Ûeue yemeer LeeR. ceQves leye veÙeer-veÙeer keâe@uespe ceW keâYeer cesje meyemes DeÛÚe oesmle jne cesjs veewkeâjer keâjveer Meg¤ ner keâer Leer. ceeb peuo-mes-peuo cesjer Meeoer ner efJeYeeie keâe Megkeäuee efJeYeeieeOÙe#e yeveves kesâ ueesYe ceW cegPemes keâj osvee Ûeenleer LeeR. GvnW yengle Dejceeve Lee efkeâ cesje yeÛÛee ‘efYelejIeele’ keâj jne Lee. Jen efØebefmeheue keâes, DevÙe DeOÙeehekeâeW Gvekeâer ieeso ceW Kesuelee. uesefkeâve Gvekesâ Dejceeve DeOetjs jn ieÙes. keâes Deewj Úe$eeW keâes cesjs efJe®æ YeÌ[keâe jne Lee. Gmekeâer nj ceeb kesâ efmej ceW ienjer Ûeesš ueieer Leer. Jes Ûeej efoveeW lekeâ cegmeeryele ceW ceQves leve-ceve-Oeve mes Gmekeâe meeLe efoÙee Lee hej Demheleeue ceW keâescee ceW heÌ[er jner LeeR. leye meeje efove yeeefjMe Deepe Deheves mJeeLe& keâer hetefle& kesâ efueS Jener cesje Me$eg yeve yew"e nesleer jnleer Leer. [e@keäšjeW ves GvnW ‘JeWefšuesšj’ kesâ menejs peerefJele Lee. jKee ngDee Lee. ceeb keâes DeYeer peervee Lee. GvnW yengle kegâÚ osKevee ogefveÙee ceW Skeâ peerJe pees ceg123456789012345678901234567890121234 Pemes yesFblene hÙeej keâjlee 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

9

Lee. hej Ssmee veneR nes mekeâe. cesjer ØeeLe&vee DeMeòeâ nes ieÙeer. Jes cegPes Dekesâuee ÚesÌ[ ieÙeeR. Deehe efpevekeâes Ûeenles Les, efpevemes hÙeej keâjles Les, Jes Deehemes otj Ûeues peeles Les Ùee lees efkeâmeer Jepen mes Gvekeâer ceewle nes peeleer Leer Ùee Deehekesâ Deewj Gvekesâ yeerÛe keâesF& ]ieuele]Heânceer nes peeleer Leer pees otj nesves kesâ yepeeÙe yeÌ{leer ner peeleer Leer. meejs efjMles-veeles mJeeLe& mes Øesefjle Les. Deehe efpevemes Gcceero ueieeles Les, GvneR mes OeesKee Keeles Les. DeefOekeâebMe efjMles-veeles pewmes Dehevee keâece efvekeâeue keâj Deehekeâes "bsiee efoKee osves keâer ùoÙenerve Deewj DeJemejJeeoer heefjÙeespevee keâe Deštš efnmmee Les. keâe@uespe ceW ueÌ[keâeW keâe Úe$eeJeeme DevegMeemevenervelee Deewj ]iegb[e-ieoea keâe ieÌ{ yeve ieÙee Lee. peye Úe$eeJeeme kesâ ‘Jee[xve’ efleJeejer peer ueÌ[keâeW keâes efveÙebef$ele veneR keâj heeÙes lees GvneWves ‘Jee[xve’ keâe heo ÚesÌ[ efoÙee. keâesF& ØeeOÙeehekeâ Fme keâebšeW kesâ leepe keâes henveves kesâ efueS Deeies veneR DeeÙee. peye efØebefmeheue ves cegPes Ùen heo meeQheves keâer cebMee ]peeefnj keâer lees ceQves Fmes mJeerkeâej keâj efueÙee. ceQves Úe$eeJeeme ceW DevegMeemevenervelee meceehle keâjves keâe Yejmekeâ ØeÙelve efkeâÙee. hej ]iegb[e leòJeeW keâes keâe@uespe kesâ ØeeOÙeehekeâeW kesâ efJeefYeVe iegšeW kesâ meceLe&ve kesâ meeLe-meeLe jepeveerelf ekeâ meceLe&ve Yeer Øeehle Lee. keâF& yeenjer lelJe Yeer Úe$eeJeeme ceW Dehevee oyeoyee yeveeÙes ngS Les. Úe$eeJeeme ceW DeÛeevekeâ leueeMeer uesves hej Jeneb mes leueJeejW Deewj osmeer keâós yejeceo efkeâÙes ieÙes. peye cewves oes<eer Úe$eeW kesâ efJe®æ keâej&JeeF& keâjveer Ûeener lees efØebefmeheue meenye ves cegPes ceeceues keâes j]Heâe-o]Heâe keâjves keâer meueen oer.

Deewj Ssmes ceenewue ceW Úe$eeJeeme ceW DeeÙee Skeâ veÙee ueÌ[keâe ‘jwefiebie’ keâe efMekeâej nes ieÙee. ]iegb[e leòJeeW ves Gmes Flevee heerefÌ[le efkeâÙee efkeâ Gmeves meerefuebie ]Hewâve mes ueškeâ keâj DeelcenlÙee keâjves keâer keâesefMeMe keâer. meewYeeiÙeJeMe Gmes yeÛee efueÙee ieÙee. peye ceQves oes<eer ueÌ[keâeW kesâ efJe®æ ob[elcekeâ keâej&JeeF& keâjveer Ûeener lees efØebefmeheue ves Skeâ yeej efHeâj Gve ueÌ[keâeW keâer henbgÛe Thej lekeâ nesves keâer yeele keân keâj ceeceues keâes oyee osvee Ûeene. Fmekesâ efJejesOe ceW ceQves Úe$eeJeeme kesâ ‘Jee[xve’ kesâ heo mes Fmleer]Heâe os efoÙee. Ùen Jen meceÙe Lee peye mener keâece keâjves Jeeues JÙeefòeâ kesâ meeceves lejn-lejn keâer yeeOeeSb GlheVe keâer peeleer LeeR peyeefkeâ ]ieuele keâece keâjves JeeueeW keâes hetjer Útš Leer. LeeveeW ceW ner

hegefuemeJeeues DeewjleeW mes yeueelkeâej keâj jns Les. yeengyeueer Deewj ceeef]HeâÙee [e@ve pesueeW kesâ Yeerlej mes ner ceesyeeFue ]Heâesve kesâ peefjS Dehevee keâeuee meeceüepÙe Ûeuee jns Les. oe]ieoej Ûeefj$e Jeeues veslee ÛegveeJeeW ceW peerle keâj efJeOeeÙekeâ Deewj meebmeo yeveles pee jns Les. Keeves-heerves kesâ meeceeve ceW OeÌ[uues mes efceueeJeš keâer pee jner Leer. keâeuee-yee]peeefjÙeeW Deewj Yeü°eÛeeefjÙeeW keâer omeeW GbieefueÙeeb Ieer ceW LeeR. ceneveiejeW ceW ie"s ngS yeove Jeeues ÙegJekeâ ‘efieieesuees’ keâe keâece keâj jns Les. Jes efyeieÌ[er jF&me]peeefoÙeeW keâes yeÌ[er OevejeefMe kesâ yeoues Ùeewve-mesJee cegnwÙee keâje jns Les. ‘JeeF]HeâmJewefhebie’ keâer heeefš&ÙeeW ceW keâej keâer ÛeeefYeÙeeW keâer Deoueeyeoueer keâj kesâ Skeâ jele kesâ efueS heeflveÙeeW keâer Deoueeyeoueer nes jner Leer. heefle-helveer efyevee efkeâmeer veweflekeâ Tne-heesn kesâ Ssmeer heeefš&Ùees ceW ‘ueeF]Heâ’ keâes ‘SbpeesÙe’ keâj jns Les. Ssmes ceeb-yeehe keâer mebleeveW Mejeye heer keâj DebOeeOegbOe keâejW Ûeuee jner LeeR Deewj meÌ[keâ hej hewoue Ûeueves JeeueeW keâes ceewle keâer veeRo meguee jner LeeR. ueesie meÌ[keâ ogIe&švee ceW IeeÙeue heÌ[s JÙeefòeâ keâes cejlee ngDee ÚesÌ[ keâj Deeies yeÌ{ pee jns Les. DeoeueleeW ceW ®heS kesâ oce hej ieJeen ]Kejeros pee jns Les. Oeve Deewj heo keâe og®heÙeesie keâjves Jeeues ceoebOe ueesie Fbmee]Heâ keâe ieuee IeeWš keâj yeeF]p]pele yejer nesles pee jns Les. efpevekesâ ÛesnjeW hej keâeefueKe hegleer ngF& nesveer ÛeeefnS Leer, Gvekesâ Ûesnjs jòeâeYe Les. efpevekesâ neLeeW ceW nLekeâefÌ[Ùeeb nesveer ÛeeefnS LeeR, Gvekesâ neLeeW ceW oewuele Deewj meòee keâer kegbâefpeÙeeb LeeR. Ssmes ceW ueesie pebieue GpeeÌ[ jns Les. veoer-veeues iebos keâj jns Les. yeÌ[s-yeÌ[s yeebOe yeveeves kesâ veece hej mewkeâÌ[eW keâes efJemLeeefhele keâj jns Les. nJee, heeveer Deewj efceóer keâes efJe<eeòeâ keâjles pee jns Les. pees efkeâmeer Yeer Âef° mes - ve ceve mes, ve JeÛeve mes, ve keâce& mes - mecceeefvele veneR Les Jes Deheves veece kesâ Deeies ‘Dee@vejsyeue’ ueieeÙes Ietce jns Les Deewj Demeue ceW mecceeveveerÙe ueesieeW keâer F]p]pele Gleejves ceW ueies Les. ueesie keâece hej pee jns Les hej Meece keâes Iej Jeeheme veneR Dee jns Les. kegâÚ meÌ[keâ ogIe&šveeDeeW ceW ceejs pee jns Les, kegâÚ keâer nlÙeeSb nes pee jner LeeR. kegâÚ keâes hegefueme G"e keâj ues pee jner Leer Deewj Jes Gmekesâ yeeo oesyeeje keâYeer efoKeeF& veneR os jns Les. Skeâ efove keâe@uespe ceW cesjer keâ#ee keâe cesOeeJeer Úe$e ceefCehegj keâe Fjesce efmebn ]ieeÙeye nes ieÙee. helee veneR, Gmes ]peceerve Kee ieÙeer Ùee Deemeceeb efveieue ieÙee. efkeâmeer ves yeleeÙee 123456789012345678901234567890121234

10

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

efkeâ Gmes hegefueme G"e keâj ues ieÙeer Leer. henues lees hegefueme JeeueeW ves Ùen ceeveves mes Fbkeâej keâj " Øeoerhe keâeble efoÙee efkeâ Gvekeâe Fme ceeceues mes keâesF& uesvee-osvee nw. yeeo ceW henues Lee pees Deye Yeer lees Deemeej Jener nw. oyeeJe yeÌ{ves hej hegefueme ves oeJee efkeâÙee efkeâ oes efove henues Dee yew"er nw ef]keâmcele mes mejkeâej Jener nw ~ Gmeves Skeâ cekeâeve hej Úehee ceej keâj Gòej-hetJe& kesâ nceves Deheveer {eue yeoue ueer meeLe Je]keäle kesâ.

DeelebkeâJeeefoÙeeW kesâ Skeâ efiejesn keâes ve° keâj efoÙee. hegefueme ceiej DeYeer Yeer kegbâo heÌ[er leueJeej Jener nw ~ ves oeJee efkeâÙee efkeâ Fme ceg"YesÌ[ ceW Fjesce efmebn veece keâe Skeâ hebKe ogyeeje leewueW leye Yeer nesvee keäÙee nw. ]Kelejveekeâ DeelebkeâJeeoer ceeje ieÙee. hegefueme ves Gmekesâ heeme mes Ûeerve ceW yeveer Skeâ efjJee@uJej Deewj kegâÚ je°^-efJejesOeer veneR Ieše nw Debyej keâe efJemleej Jener nw ~ meeefnlÙe yejeceo keâjves keâe Yeer oeJee efkeâÙee.

OÙeeve ueieekeâj keâye lekeâ megefveS Ùes ner meye, uesefkeâve keâe@uespe kesâ Gmekesâ efce$e Deewj nce DeOÙeehekeâ Me]Kme veÙee hej efIemee efheše DeeYeej Jener nw ~ Ùen peeveles Les efkeâ Ùen meye Pet" Lee. Fjesce efmebn keâes ]Heâpeea ngvej yesÛeves keâe meerKees Deye veÙee Deehe Yeer, ceg"YesÌ[ ceW ceeje ieÙee Lee. Jen DeelebkeâJeeoer nes ner veneR cele meesÛees efkeâ Deye lekeâ Yeer yee]peej Jener nw ~ mekeâlee Lee. Jen Deblej-efJeÕeefJeÅeeueÙe KesueeW ceW efouueer meer-26/5, kewâš keâe@ueesveer efJeÕeefJeÅeeueÙe keâer ne@keâer šerce keâe yesnlejerve meomÙe Lee. Fboewj-452013 Gmekeâe Yeejle keâer petefveÙej ne@keâer šerce ceW Meeefceue nesvee leÙe ceevee pee jne Lee. Gmes YeejleerÙe jsueJes keâer Deesj mes veewkeâjer hešjer hej OeÌ[OeÌ[eves keâe Meesj Hewâue ieÙee Lee. Fjesce efmebn keâer hesMekeâMe Yeer keâer ieÙeer Leer. Jen nce meyekeâe hÙeeje Lee. DeelebkeâJeeoer veneR Lee uesefkeâve Skeâ hetje leb$e Pet" keâes meÛe yeveeves Jen nceejs keâe@uespe keâer Meeve Lee. ceefCehegj mes DeeÙes Gmekesâ keâer ]keâJeeÙeo ceW ueiee Lee. ueesie les]peeyeer yeeefjMe mes, Dees]peesve efhelee ves Ùen ceeveves mes Fbkeâej keâj efoÙee efkeâ Gvekeâe yesše efÚõ mes [jles Les peyeefkeâ ceQ Ghes#ee keâer ve]pejeW mes, DeueieeJe keâer DeelebkeâJeeoer Lee. ‘‘Jen Ssmee veneR Lee,’’ Jes yeesues Deewj Hetâššerme mes [jlee Lee. ueesie keQâmej mes, S[dme mes, ce=lÙeg mes [jles Hetâš keâj jesves ueies Les. peerJeve mes Yejhetj Skeâ nbmelee-Kesuelee Les peyeefkeâ ceQ Gve heueeW mes [jlee Lee peye cesjs peerefJele nesles ngS Me]Kme DeÛeevekeâ ncemes efÚve ieÙee Lee. Yeer cesjs Yeerlej keâneR kegâÚ cej peelee Lee. Skeâ yeej ceQ yeme mes keâneR pee jne Lee. ueeueyeòeer hej Deepekeâue cegPes Depeerye-mes meheves Deeles nQ efpeveceW Yeejle yeme ®keâer. ceQ efKeÌ[keâer Jeeueer meerš hej yew"e Lee. yeme kesâ kesâ Peb[s hej meebhe efuehešs ngS nesles nQ, cenelcee ieebOeer keâer cetefle& ye]ieue ceW Deeies Skeâ LeÇer-Jneruej ®keâe ngDee Lee. DeÛeevekeâ hej oercekeâ ueieer ngF& efoKeeF& osleer nQ, ÛeejeW Deesj DeMeeskeâ mlebYe Skeâ Úesše-mee Ûetne LeÇer-Jneruej ceW mes efvekeâue keâj yeerÛe OJemle heÌ[s ngS ve]pej Deeles nQ Deewj heef§eceer heefjOeeveeW ceW mepes meÌ[keâ hej Dee efieje. efove ceW yeejn-Skeâ yepes keâe meceÙe Lee. je#eme-je#eefmeÙeeb ]keâefyeÇmleeveeW ceW ve=lÙe keâj jns nesles nQ. Dekeämej Ûetne yeerÛe meÌ[keâ hej YeeQÛekeäkeâe-mee heÌ[e Lee. heerÚs mes Deewj meheveeW ceW cegPes efÛeLeÌ[eW ceW efueheše Skeâ yeerceej efYeKeejer ve]pej ieeefÌ[Ùeeb Yeer Dee jner LeeR. Ûetns ves meÌ[keâ heej keâjkesâ yeerÛe kesâ Deelee nw efpemekesâ yeove hej keâF& IeeJe nesles nQ, pees yesleneMee ]HegâšheeLe hej peeves keâer keâesefMeMe keâer. MeeÙeo Jen heerÚs mes Dee Keebme jne neslee nw, oo& mes keâjen jne neslee nw. efHeâj osKelesjner ieeefÌ[ÙeeW keâer Ûehesš ceW Deeves mes yeÛe Yeer peelee. hej leYeer ner-osKeles Jen yeerceej efYeKeejer cesjs osMe kesâ ve]keäMes ceW yeoue ve peeves keâneb mes Jeneb Dee henbgÛes Skeâ keâewS ves Peheóe ceej peelee nw. keâj Gme Ûetns keâes ÛeeWÛe ceW oyeeÙee Deewj GÌ[ ieÙee. cesjs Deye Deehe ner yeleeFS, ceQ kewâmes nbmetb? osKeles-ner-osKeles Skeâ peerJeve Ssmes ner ]Kelce nes ieÙee. Éeje ßeer SÛe.yeer.efmevne, .... Fjesce efmebn keâer Ùeeo ceW keâe@uespe ceW DeeÙeesefpele 5174, MÙeeceueeue efyeefub[bie, keâeÙe&›eâce ceW cesjer leyeerÙele DeÛeevekeâ efyeieÌ[ ieÙeer. cesjs neLeyemeble jes[, veÙeer efouueer- 110055 hewj keâebheves ueies Les Deewj cesjs efmej ceW123456789012345678901234567890121234 mewkeâÌ[eW jsue-ieeefÌ[ÙeeW kesâ cees. 9868511282/9869957499

] i e] p eue

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

11

keäÙee ceQ DeVee ntb ? " IeveMÙeece De«eJeeue

Ùen Yeer meÛe nw

Skeâ Guešyeebmeer Iešer efHeâj mes efnbogmleeve ceW, jece keâe osMe mecee ieÙee, jeceueeruee cewoeve ceW, nceejs Menj mes Yeer leerve ueesie ieÙes, Jeeefheme ueewšs lees ceQves hetÚe ‘‘lelkeâeue lees lelkeâeue yebo neslee, efHeâj efyevee efj]peJexMeve efouueer henbgÛes kewâmes?’’

Jees yeesuee -kegâÚ veneR Ùeej yeme šermeer keâes heebÛe meew efoÙes Deewj yeLe& nefLeÙee ueer, uee os leeueer. otmeje yeesuee - ceQves Yeer heebÛe meew efoÙes, šermeer ves henues lees jKe efueÙes efHeâj cesjer šesheer keâes osKee, Ûenkeâkeâj yeesuee ‘‘Dejs Jeen, legce Yeer cesjer lejn meceLe&keâ nes efyeue heeme keâjeves pee jns nes, henues keäÙetb veneR yeleeÙee, Ûeej meew ceW ner ues Ûeuelee, Ùen keân Gmeves meew Jeeefheme keâj efoÙes ceQves jKe efueÙes Deewj Fme ]KegMe]Heânceer kesâ meeLe Deejece mes mees ieÙee efkeâ Ûeuees, yeerme ØeefleMele Yeü°eÛeej lees Skeâ Peškesâ ceW keâce nes ieÙee. leermeje yeesuee - ‘‘FOej yeLe& hej oes meceLe&keâeW keâes meesles osKee. Deewj GOej oes DemeceLe&keâeW keâes Jesefšbie ceW KeÌ[s jesles osKee lees ueiee Yeü°eÛeej ve lees efkeâmeer efouueer ceW vee efkeâvneR efyeueeW ceW jnlee nw Jen lees nceejs ner Deemeheeme nceejs efoueeW ceW jnlee nw. (ceeskeâes keâneb {tb{s js yebos...) ceQ Ùen meesÛekeâj Glej ieÙee ve Deevee nw ve keâneR peevee nw vee efyeue-efJeue heeme keâjevee nw pees meÛe ceW Gmes efceševee nw lees yeme ]peje iejove Pegkeâevee nw. (cegPemes yegje ve keâesÙe....)

keäÙee Ùes meÛe veneR ?

(1) Yeejle ceW hej ve]pej ve DeeÙeer peye hesš ]pÙeeoe ome-ome ®heÙes yeeuekeâ efceueles Deewj jesefšÙeeb keâce neW lees yeerme ceW Gvekesâ heeuekeâ efceueles keâesF& Yeer jesšer ve ]Kejerokeâj Ûeej jesefšÙeeW kesâ yeoues ve keâceekeâj KeeÙeer peeleer nw, efceueleer Úesjer Skeâ peJeeve leye nj jesšer DeVee-yeeyee oesveeW osKees efme]He&â Úervekeâj KeeÙeer peeleer nw. ‘‘meyemes memlee efnbogmleeve.’’

(2) (5) yesleeue kesâ Fme meJeeue hej ]keâmece Keekeâj efJe›eâce mes ueskeâj DeVee lekeâ ieJeen meÛe Gieuelee nw, meYeer ceewve nQ ceb$eer keâe Ûeefj$e efkeâ peye meeje osMe jeceÛeefj$e ceW {uelee nw Yeü°eÛeej kesâ ef]KeueeHeâ nw ]keâmece Keekeâj Jeoea leye mmeeuee, ]Heâ]pe& efveYeeleer nw, Yeü°eÛeej keâjlee keâewve nw?

Deewj yesMeceeX keâes Yeer (3) ]keâmece Keeves mes nceW Fme yeele keâe ]iece veneR iej Mece& Deeleer nw, efkeâ nceejer ]keâercele lees uees nce Yeer ]keâmece Keeles nQ efme]He&â 32 ®heÙes yengle keâce nw, ‘‘ve Ietme ueWies- ve Ietme oWies.’’ hej YetKe nceejer (6) Deewj ]keâercele ‘‘ngkeäce cesjs Dee]keâe?’’

Jees leÙe keâjs pees ‘‘cesjs Iej mes Ùen lekeâ veneR peeveles efkeâ Deesyeecee kesâ Iej lekeâ 32 ®heÙes keâe Keekeâj Skeâ jes[ yevee os.’’ efpelevee ]Ketve yevelee nw ‘‘keâece yengle cegefMkeâue nw, Gmemes ogiegvee ]Ketve keâesF& Deewj ngkeäce Dee]keâe’’ 32 ®heÙes keâceeves ceW ‘‘2-peer mheskeäš^ce Ieesšeues ceW ueielee nw. efuehle ueesieeW keâer (4) pevce-kegbâ[ueer yevee kesâ uee.’’ nceW Fme yeele ]iece nw. ‘‘Dee]keâe, meejs peie ceW nw cenbieeF& jes[ efmebieue yeveeTb efkeâ [yeue?’’

Deuemeer huee@šme, Dekeâesuee-444001 123456789012345678901234567890121234

12

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678

MeeÙeo Deeef m eHeâ Yeer Ùener mees Û e jne nes ! [e@. jceekeâeble Mecee&

ojJee]pes keâer Iebšer yepeer lees Deceeve les]peer mes G"s, GOej Deewj keânves keâe Meewkeâerve Lee. henueer yeej efkeâmeer yeÌ[s cebÛe hej jefpeÙee Yeer efkeâÛeve mes legjble yeenj efvekeâue DeeÙeer.‘‘DeeefmeHeâ DeeÙee Lee. Fmemes henues Úesšer-ceesšer veefMemleeW ceW efMejkeâle ner nesiee,’’ keânles ngS GvneWves ojJee]pee Keesuee, hej meeceves keâjlee jne Lee Deewj Dehevee Meewkeâ hetje keâjlee Lee. Gme meebJeuesketâefjÙej Jeeues keâes KeÌ[e osKe Gvekesâ meejs Glmeen hej heeveer meueewves Deeoceer keâer Meef]KmeÙele Deewj yeeleÛeerle keâjves kesâ ve]Heâemeleer efHeâj ieÙee. Jes ketâefjÙej Jeeues keâes efveheševes ceW ueie ieÙes Deewj Deboepe mes Jes ]Keemes ØeYeeefJele ngS Deewj Ûeueles meceÙe Gmes jefpeÙee Jeeheme efkeâÛeve ceW Iegme ieÙeer.

Dehevee keâe[& osles ngS GvneWves Deheves Iej keâer oeJele os [eueer ketâefjÙej mes efceues efue]Heâe]Hesâ hej GvneWves Skeâ ve]pej Leer. [eueer, yeQkeâ ves Gvekeâe efleceener Keelee efJeJejCe Yespee Lee. Gmes Deceeve ves Ùen leÙe efkeâÙee Lee efkeâ efouueer kesâ Gme efyevee Keesues ner GvneWves mees]Hesâ kesâ heeme jKeer efleheeF& hej heškeâ ceMentj keâe@uespe kesâ efØebefmeheue kesâ heo mes efjšeÙej nesves kesâ yeeo efoÙee Deewj efHeâj mes De]Keyeej heÌ{ves ceW ueie ieÙes. LeesÌ[er ner Jen Fme yeÌ[s Menj keâes ÚesÌ[ oWies Deewj Deheves hegjKeeW kesâ Gme osj ceW jefpeÙee Gve ]Ketyemetjle hÙeeueeW ceW ÛeeÙe ues DeeÙeer pees Menj ceW peekeâj jnWies efpemes ÚesÌ[s GvnW yengle uebyee Dejmee nes GvneWves efJeosMe oewjs mes ]Kejeros Les. Gmeves š^s meWš^ue šsefyeue hej Ûegkeâe Lee. efjšeÙejceWš kesâ yeeo GvneWves Fme Menj keâer Oeveer jKeer Deewj Deceeve kesâ heeme ner mees]Hesâ hej yew" ieÙeer. ÛeeÙe keâe yemleer ceW Úesše mee yebieuee ]Kejeroe Lee. Jes Deewj jefpeÙee Ùeneb hÙeeuee Deceeve keâes hekeâÌ[eles ngS Gmeves keâne - ‘‘keäÙeeW Deekeâj meÛecegÛe ]KegMe Les. efJeosMe ceW jnvesJeeues Gvekesâ oesveeW Fble]peej keâj jns nes DeeefmeHeâ efceÙeeb keâe, Deye Jes veneR Deeves ueÌ[keâeW keâes Fme Menj ceW Gvekeâe yemevee kegâÚ ]Keeme hemebo veneR Jeeues.’’ GvneWves ÛeeÙe keâe hÙeeuee neLe ceW uesles ngS jefpeÙee DeeÙee Lee, hej GvneWves efMeöle mes Fmekeâe efJejesOe Yeer veneR efkeâÙee keâer DeebKeeW ceW meerOes osKeles ngS keâne - ‘‘legce veneR keâj jner Lee keäÙeeWefkeâ Jes lees meeue ceW Skeâ-oes yeej ner Úgóer ueskeâj nes Gmekeâe Fble]peej? ojJee]pes keâer Iebšer yepeles ner keäÙeeW Gme Decceer-Deyyee mes efceueves Dee heeles Les. lejn efkeâÛeve mes yeenj efvekeâue DeeÙeer LeeR?’’ jefpeÙee mes kegâÚ Gvekeâe ueieYeie Skeâ meeue lees Fme Menj Deewj Deemekeânles veneR yevee, Demenpelee mes yeÛeves kesâ efueS Gmeves ÛeeÙe heeme kesâ ceenewue keâes mecePeves Deewj Gmekesâ meeLe S[pemš keâjves keâer ÛegefmkeâÙeeb uesveer Meg¤ keâj oeR. ceW ner efvekeâue ieÙee. yeeo ceW GvnW yeÛÛeeW keâer ]iewj-ceewpetoieer Gme Iešvee keâes Skeâ cenerves mes Thej ieg]pej Ûegkeâe Lee. Keueves ueieer Deewj yengle Dekesâueeheve ueieves ueiee. Fmemes DeeefmeHeâ Deye veneR DeeÙesiee, Fmekeâe efJeÕeeme nes Ûeuee Lee efvehešves kesâ efueS jefpeÙee ves Deheveer he$ekeâeefjlee keâer ÙeesiÙelee keâe GvnW, efHeâj Yeer nj Deenš hej GvnW ueielee efkeâ MeeÙeo Jener ]HeâeÙeoe G"eles ngS he$e-heef$ekeâeDeeW kesâ efueS efueKevee Meg¤ keâj nes. keâeMe, Jen Dee peeÙes, Gvekesâ Deboj pees yesJepen keâe Skeâ efoÙee Deewj Deceeve ves ]ie]peue efueKeves kesâ Deheves Meewkeâ keâes efHeâj DehejeOe yeesOe meceeÙee ngDee Lee, Jen ]Kelce nes peeÙes Deewj mes ef]peboe keâj efueÙee. Fmeer Meewkeâ kesâ Ûeueles Gvekeâer peeveef]peboieer Deemeeve nes peeÙes! henÛeeve keâe Skeâ oeÙeje yeve ieÙee Deewj Jes cegMeeÙejeW ceW Yeer DeeefmeHeâ GvnW Skeâ cegMeeÙejs ceW efceuee Lee. Ùener keâesF& yegueeÙes peeves ueies. heQleeueerme kesâ Deeme-heeme Gmekeâer Gceü jner nesieer, cebÛe hej neb, lees Ssmes ner Skeâ cegMeeÙejs ceW DeeefmeHeâ mes Gvekeâer Jen Gvekesâ heeme ner yew"e Lee. Gmekesâ JÙeefòeâlJe Deewj keâueece cegueekeâele ngF& Leer Deewj GvneWves Gmes Deheves Iej Deeves keâer oeJele oesveeW mes ner Jes cegleeefmmej ngS Les. cegMeeÙeje ]Kelce nesves kesâ Yeer os oer Leer. Fme jmceer cegueekeâele keâes Jes Yetue ner Ûegkesâ Les efkeâ yeeo ÛeeÙe uesles meceÙe GveceW jmceer yeeleW ngF& LeeR. GvnW ceeuetce Skeâ efove DeeefmeHeâ keâes Deheves Iej kesâ ojJee]pes hej KeÌ[e heeÙee. ngDee efkeâ Jen Skeâ DeÛÚs ]Keeveoeve mes Lee. ]ie]peueW megveves Gmeves Pegkeâ keâj meueece efkeâÙee lees yesmee]Klee Gvekesâ cegbn mes 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

13

10 ceF& 1950, Yejlehegj (jepemLeeve) Sce S (DeLe&MeeŒe), Sce keâe@ce (efJeòeerÙe ØeyebOe), Sue Sue yeer, heerSÛe-[er (JeeefCepÙe) uesKeve : eqJeiele 30 Je<e& mes uesKeve keâeÙe& mes mebyeæ. uesKe, keâneefveÙeeb Deewj keâefJeleeSb ueieYeie meYeer Øeefleef‰le he$e-heef$ekeâeDeeW ceW ØekeâeefMele. yeQefkebâie efJe<eÙeeW hej ‘keâe[& yeQefkebâie’, ‘efJeòeerÙe meceeJesMeve’, ‘yeQefkebâie efJeefJeOe DeeÙeece’ Deewj ‘yÙeepe cegòeâ yeQekf ebâie’ (Fmueeceer yeQekf ebâie) hegmlekeWâ ØekeâeefMele.

JÙeeJemeeefÙekeâ mebØes<eCe efJe<eÙe hej hegmlekeâ Fbef[Ùeve FbbmšeršŸetš Dee@Heâ yeQkeâme& (Fbef[Ùeve FbmšeršdÙetš Dee@Heâ yeQefkebâie Sb[ HeâeFveWme) kesâ hee"Ÿe›eâce ceW Meeefceue. ØekeâeMeve : keâF& keâneefveÙeeb Deewj keâefJeleeSb DeefKeue YeejleerÙe mlej hej hegjmke=âle, yeQefkebâie efJe<eÙeeW hej cetue ¤he mes efnboer ceW Glke=â° uesKeve kesâ efueS Yeejle mejkeâej kesâ efJeòe ceb$eeueÙe mes hegjmke=âle.

DevÙe : jepemLeeve mšsš S«ees Fb[mš^erpe keâe@heexjsMeve peÙehegj ceW keâeÙee&ueÙe DeOeer#ekeâ Deewj ØeMeemeefvekeâ DeefOekeâejer kesâ ¤he ceW ueieYeie 9 Je<e& lekeâ keâeÙe&. 1980 mes YeejleerÙe efjpeJe& yeQkeâ kesâ jepeYee<ee efJeYeeie ceW efJeefYeVe heoeW hej keâeÙe&. yeQkeâ kesâ Meer<e& ØeefMe#eCe mebmLeeve ‘yeQkeâme& ØeefMe#eCe ceneefJeÅeeueÙe’ ceW ueieYeie 12 Je<e& lekeâ keâeÙe& keâjles ngS yeQefkebâie #es$e kesâ Jeefj‰ DeefOekeâeefjÙeeW keâes ØeefMe#eCe osves kesâ DeueeJee yeQefkebâie #es$e keâer yeQefkebâie efJe<eÙeeW hej Skeâcee$e ØeesHesâMeveue efleceener heef$ekeâe ‘yeQefkebâie efÛebleve-DevegefÛebleve’ kesâ ØeJesMeebkeâ mes ueskeâj 7 Je<e& lekeâ mebheeove-ceb[ue kesâ meomÙe meefÛeJe kesâ ¤he ceW keâeÙe&.

efvekeâue heÌ[e- ‘‘Deuuee legcnW ncesMee ]KegMe jKes. DeeDees Deboj leMejerHeâ ues DeeDees.’’ Gme efove GveceW ]Ketye yeeleW nÌgFË. jefpeÙee keâes Yeer Gmekeâe Deevee DeÛÚe ueiee Lee. yengle efove yeeo Gmeves Deceeve keâes "nekesâ ueieeles osKee Lee, ve peeves keâye Jen Yeer Gvekeâer yeeleÛeerle ceW Meeefceue nes ieÙeer Leer. meerOee-meeoe DeeefmeHeâ GvnW yengle DeÛÚe ueiee Lee. Jen Yeer Gvekeâer yengle F]p]pele keâjlee Deewj peye Yeer meceÙe efceuelee Gvemes efceueves Ûeuee Deelee. Gmekeâer penerve Deewj cepesoej yeeleeW ceW keâye meceÙe efvekeâue peelee, helee ner veneR Ûeuelee Lee. Keeves kesâ meceÙe Deiej Jen Iej ceW neslee lees Jes Gmes efyevee Keevee KeeÙes peeves veneR osles Les. ÛeeÙe-veeMlee lees ]Kewj Ûeuelee ner jnlee Lee. jefpeÙee kesâ yeveeÙes Keeves keâer Jen Keguekeâj leejer]Heâ keâjlee lees Gmes Deheves yeÌ[s yesšs keâer Ùeeo Dee peeleer, Jen Yeer Gmekesâ Keeves keâer Fmeer Deboepe ceW leejer]Heâ efkeâÙee keâjlee Lee. Gme efove jefpeÙee ves efyejÙeeveer yeveeÙeer Leer. DeeefmeHeâ ves GbieefueÙeeb Ûeeš-Ûeeš keâj KeeÙeer. jefpeÙee ves Gmes Deewj efyejÙeeveer osles ngS keâne Lee — ‘‘Deejece mes KeeDees, Mecee&vee cele Deewj efHeâj Deepe lees efyejÙeeveer yengle ]pÙeeoe yeve ieÙeer nw. leerve-Ûeej ueesie Deewj Dee peeÙeW lees Kee ueW.’’ DeeefmeHeâ ves G"les ngS keâne

14

Lee — ‘‘]pÙeeoe yeve ieÙeer nes lees hejsMeeve cele nesFS. ceQ Deheves meeLe Iej ues peelee ntb. yesiece keâes Yeer lees helee Ûeues efkeâ efyejÙeeveer Fleveer mJeeefo° Yeer yeveeÙeer pee mekeâleer nw.’’ jefpeÙee ves legjble ner Skeâ ef[yyes ceW efyejÙeeveer Yej keâj Gmes osles ngS keâne Lee — ‘‘keâYeer nceW Yeer lees Deheveer yesiece mes efceueJeeDees.’’ Gmeves ef[yyes keâes Deheves Peesues ceW [eueles ngS keâne Lee — ‘‘keäÙeeW veneR? ceQ Deieueer yeej ner GvnW Deheves meeLe ues DeeTbiee.’’

Deieueer yeej Yeer DeeefmeHeâ Dekesâuee ner DeeÙee. Gmeves Dekesâues Deeves kesâ efueS cee]Heâer ceebieles ngS keâne Lee efkeâ Jen meerOes ner Deheves Skeâ oesmle kesâ Iej mes Ùeneb Ûeuee DeeÙee Lee. efHeâj, nbme keâj yeesuee Lee — ‘‘Deceervee lees ]Kego Deehemes efceueves kesâ efueS yeskeâjej nw. efyejÙeeveer Keekeâj lees Jen Deehekeâer oerJeeveer nes ieÙeer nw. keân jner Leer efkeâ kegâÚ Deehekeâer mebiele ceW yew"sieer lees veÙes hekeâJeeve yeveevee meerKe uesieer.’’ jefpeÙee Deheveer ØeMebmee megvekeâj ]KegMe nes ieÙeer Leer Deewj Gmeves keâne Lee — ‘‘Deehe ]peuoer ner GvnW Ùeneb ueskeâj DeeFS veneR lees nce Dee peeÙeWies Deehekesâ Iej.’’ DeeefmeHeâ ves legjble peyeeJe efoÙee Lee — ‘‘keäÙeeW veneR, keâYeer Deehe ]pe¤j nceejs ]iejeryeKeeves hej

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

leMejerHeâ ueeFS. nceW DeÛÚe ueiesiee. hej, ceQ Deye Deehekeâes hegefueme keâes Gvekeâe Demeueer veece Yeer veneR yelee heeles ueesie. efHeâj efMekeâeÙele keâe Deewj ceewkeâe veneR otbiee. yeeryeer ner veneR, yeÛÛeeW Gvekesâ efMekeâej Yeer Jener yegpegie& nesles nQ pees IejeW ceW Dekesâues jnles kesâ meeLe Dee Oeceketbâiee efkeâmeer efove.’’ nQ. Deye Ùener osKe uees Jen Fleves Demex mes Iej ceW Dee jne nw, MeeÙeo Gmekeâer kegâÚ ceme¤efHeâÙele jner nesieer efkeâ Jen hej Deehe ueesie ve lees Gmekesâ Iej keâe helee ner peeveles nQ Deewj Deheves heefjJeej kesâ meeLe Gvekesâ Iej veneR Dee heeÙee. keânlee ve ner keâYeer Gmekesâ heefjJeej mes efceues nQ. Ùen lees meÛecegÛe no —‘‘yeme Ùeneb mes ieg]pej jne Lee lees meesÛee efkeâ Deehemes ner nes ieÙeer.’’ efceuelee Ûeuetb.’’ yeele DeeÙeer-ieÙeer nes peeleer. jefpeÙee peye Yeer Ùen megvekeâj Jes KeeceesMe nes ieÙes Les. meÛe Ssmeer ]KeyejW kegâÚ DeÛÚe yeveeleer, DeeefmeHeâ kesâ yeeryeer-yeÛÛeeW kesâ efueS lees Deeleer ner jnleer LeeR. yeÛÛeeW keâes mecePeeves kesâ efueS Jes Gvemes efYepeJee osleer Deewj Gmekesâ yeoues ceW Deheveer leejer]HeWâ megve keâj kegâÚ Yeer keân mekeâles Les, uesefkeâve ]Kego keâes Ùen veneR mecePee hee mebleg° nes peeleer. jns Les efkeâ DeeefmeHeâ Deheves heefjJeej mes efceueeves mes keäÙeeW keâleje F&o Deeves Jeeueer Leer. Deceeve Deewj jefpeÙee kesâ efueS Ùen jne Lee. ceew]keâe oesiegveer ]KegMeer keâe Lee keäÙeeWefkeâ Gvekesâ oesveeW yesšs Deheves yesšeW keâer ÚgefóÙeeb meceehle nes ieÙeer LeeR. peeves mes henues heefjJeej meefnle Skeâ cenerves keâer Úgóer ueskeâj Iej DeeÙes ngS GvneWves DeeefmeHeâ kesâ Øeefle GvnW efHeâj mes meeJeOeeve efkeâÙee Lee. Les. Gvekeâer ceewpetoieer ves metves Iej keâes ieguepeej keâj efoÙee Lee. helee veneR GvnW Yeer keäÙeeW kegâÚ "erkeâ mee veneR ueie jne Lee. Gme Fme yeerÛe, DeeefmeHeâ oes-leerve yeej Gvekesâ Iej DeeÙee Lee. Gvekesâ efove keâe]Heâer Deblejeue kesâ yeeo peye DeeefmeHeâ Gvekesâ Iej DeeÙee yesšeWs mes Jen leheekeâ mes efceuee Lee Deewj efJeosMe kesâ yeejs ceW lees Iej ceW ]keâoce jKeles ner Jen me]HeâeF& osves ueiee efkeâ F&o kesâ Gvemes keâe]Heâer Glmegkeâlee mes ceeuetceele neefmeue keâjlee jne Lee. efove Iej ceW Skeâ kesâ yeeo Skeâ cesnceeveeW keâe Ssmee leeblee ueiee jefpeÙee ves yeÛÛeeW kesâ meeceves ner keâF& yeej DeeefmeHeâ mes jne efkeâ Jes Ûeen keâj Yeer Iej mes efvekeâue veneR heeÙes. Gmeves yeejefMekeâeÙele oesnjeF& Leer efkeâ Jen Deheves heefjJeej mes efceueeves keâe yeej cee]Heâer ceebieer lees GvnW ueiee efkeâ Jes yeskeâej ceW ner keâe]Heâer kegâÚ Jeeoe veneR efveYee jne Lee. Deeef]Kej, Ùen leÙe ngDee efkeâ Jen meesÛe ieÙes Les. hej Deceeve kesâ efoceeie ceW yesšeW keâer keâner yeeleW F&o kesâ efove Deheves heefjJeej keâes Gvemes efceueeves ]pe¤j ueeÙesiee.

Ietce jn LeeR. yeeleeW ner yeeleeW ceW GvneWves DeeefmeHeâ mes Deheves Iej F&o kesâ efove jefpeÙee ves Fme yeele keâes OÙeeve ceW jKe keâj keâe helee Gvekeâer [eÙejer ceW efueKeves kesâ efueS keâne lees Gmeves yengle mee Keevee yeveeÙee efkeâ DeeefmeHeâ keâe heefjJeej Yeer Gvekesâ peeves mes henues helee efueKe osves keâer yeele keâner. uesefkeâve peeles Iej Dee jne Lee, hej Fble]peej keâjles-keâjles megyen mes Meece meceÙe ve lees Deceeve keâes ner Gmemes helee efueKeeves keâer Ùeeo jner Deewj efHeâj Meece mes jele nes ieÙeer Deewj Jes ve DeeÙes. oesveeW yesšs Deewj ve ner DeeefmeHeâ keâes. lees Fme yeele keâes ueskeâj keâe]Heâer ]KeHeâe nes ieÙes. Úesše yesše DeeefmeHeâ kesâ Ûeues peeves kesâ yeeo peye jefpeÙee ves GvnW Ùeeo lees DeeefmeHeâ kesâ Iej peeves Deewj Gvekesâ ve Deeves keâer Jepen efoueeÙee efkeâ DeeefmeHeâ kesâ Iej keâe helee uesvee jn ieÙee Lee lees peeveves keâes lewÙeej nes ieÙee Lee. hej, peye Gmeves Deceeve mes Jes LeesÌ[e mebpeeroe nes DeeÙes Les. keäÙee Jen peeveyetPe keâj GvnW helee DeeefmeHeâ kesâ Iej keâe helee hetÚe lees Gmes Ùen peevekeâj yengle veneR os ieÙee Lee. Skeâ Devepeevee mee YeÙe Gvekesâ Yeerlej Glej DeÛejpe ngDee efkeâ GvnW Gmekeâe helee Yeer veneR ceeuetce Lee. DeeÙee. keâF& efove lekeâ peye DeeefmeHeâ veneR DeeÙee lees GvnW peneb yeeleeW ner yeeleeW ceW yeÌ[s yesšs ves lees Ùeneb lekeâ keân efoÙee efkeâ yesÛewveer cenmetme nesves ueieer, JeneR Fme yeele keâer ]KegMeer Yeer ngF& efpeme Deeoceer kesâ yeejs ceW keâesF& peevekeâejer ner veneR, Gmes Deheves efkeâ Ûeuees Skeâ Ssmes Deeoceer mes heerÚe Útše pees ve lees Deheves Iej ceW GvneWves Iegmeves ner keäÙeeW efoÙee? Deceeve Deewj jefpeÙee ves Iej keâe helee ner os jne Lee Deewj ve ner Deheves heefjJeej mes efceuee peye Gmes mecePeeves keâer keâesefMeMe keâer efkeâ DeeefmeHeâ keâesF& yegje jne Lee. Deeoceer veneR nw lees Gmeves keâne — ‘‘Deehe ueesie De]Keyeej

veneR heÌ{les nQ keäÙee? jes]peevee De]KeyeejeW ceW ]KeyejW Deeleer jnleer Gme efove [eefkeâÙee Skeâ veÙeer heef$ekeâe os ieÙee Lee. Jes nQ efkeâ Ssmes ner ueesie Iej ceW Iegme keâj IejJeeueeW keâe efJeÕeeme heef$ekeâe kesâ heVes heueš ner jns Les efkeâ GvnW Ssmee ueiee pewmes peerle uesles nQ Deewj efHeâj Jeejoele keâjkes â ]ieeÙeye nes peeles nQ. DeveeÙeeme Gvekesâ neLe jnmÙe keâe keâesF& met$e Dee ieÙee nes. GvneWves 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

15

legjble jefpeÙee keâes DeeJee]pe ueieeÙeer lees Jen efkeâÛeve kesâ vewheefkeâve Yeer ve]pej veneR Dee jne Lee peneb Jes keâej keâes les]peer mes ues pee mes neLe heeQÚles ngS Gvekesâ heeme Deekeâj KeÌ[er nes ieÙeer. GvneWves mekeWâ. yegpegie&Jeej ves Gvekeâer hejsMeeveer keâes Yeebheles ngS efKeÌ[keâer jefpeÙee kesâ meeceves heef$ekeâe keâe Jen he=‰ ceesÌ[ keâj jKe efoÙee mes yeenj Peebkeâ keâj yeÛÛeeW keâes peesj mes IegÌ[keâe lees GvneWves efpeme hej DeeefmeHeâ keâer lemJeerj kesâ meeLe Gmekeâer Skeâ ]ie]peue Yeeievee yebo keâj efoÙee. efHeâj GvneWves Deceeve keâer Deesj cegKeeefleye Úheer Leer Deewj meeLe ceW Gmekesâ Iej keâe helee Yeer efoÙee ngDee Lee. nesles ngS keâne — ‘‘yejKegjoej, Deeies keâer ieefueÙeeb yengle jefpeÙee ves Skeâ ienjer ve]pej Gme hej [eueer Deewj heef$ekeâe Deceeve lebie nQ Deehekeâes keâej ÙeneR ÚesÌ[veer nesieer.’’ keâes ueewšeles ngS keâne — ‘‘keâYeer-keâYeer nce Yeer yeÛÛeeW keâer Deceeve ves keâej jeskeâ keâj meeF[ ceW ueieeÙeer leye lekeâ yeeleeW ceW Dee peeles nQ. Deye Deehe ner yeleeFS efkeâ Deiej Gmes meejs yeÛÛes keâej kesâ heeme henbgÛe Ûegkesâ Les Deewj Gmes Útkeâj Dehevee helee efkeâmeer keâes yeleevee ner veneR neslee lees Jen Gmes osKeves ueies Les. ]pÙeeoelej lenceo Deewj yeefveÙeeve henves Ùenebheef$ekeâe ceW keäÙeeW Úheelee?’’

Jeneb KeÌ[s, yew"s ueesie Yeer keâej Deewj keâej JeeueeW keâes nwjle mes Deceeve keâes jefpeÙee keâer yeele ceW keâe]Heâer oce ve]pej DeeÙee. osKe jns Les. kegâÚ IejeW keâer Kegueer ngF& efKeÌ[efkeâÙeeW kesâ heerÚs GvneWves Skeâ yeej efHeâjmes Úhes ngS heles hej ve]pej [eueer Deewj mes Yeer keâF& peesÌ[er DeebKeW keâej keâes Ssmes Ietj jner LeeR pewmes Gvekesâ keâne — ‘‘keâneR Ssmee lees veneR efkeâ nce Gme hej yeskeâej ner ceesnuues ceW keâesF& GÌ[ve leMlejer Glej DeeÙeer nes. Ùen meye Mekeâ keâj jns neW. yeÌ[e ner MejerHeâ Deewj penerve Deeoceer ueielee osKe keâj keâej JeneR ÚesÌ[ keâj Deeies yeÌ{ves keâer Deceeve keâer nw, leYeer lees ceQves Gmes yesefHeâ›eâer mes Iej ceW Deeves efoÙee. keäÙeeW, efnccele veneR nes jner Leer. Jes yegpegie&Jeej efHeâj ceoo keâes lewÙeej legce keäÙee keânleer nes?’’ jefpeÙee ves legjble ner Deheves menceefle efoKes Deewj Deheveer me]Hesâo uebyeer oeÌ{er hej neLe Hesâjles ngS yeesues peleeF& Deewj keâne — ‘‘Ûeuees, DeeefmeHeâ keâe helee lees efceue ner — ceQ Ùeneb meecevesJeeueer ceefmpeo ceW Iebšs-oes Iebšs ®ketbâiee. ieÙee nw, keäÙeeW ve nce Gmekesâ Iej peekeâj Gmes mejØeeF]pe oW. Deehe yesefHeâ›eâ neskeâj meeceves Jeeueer ieueer ceW meerOes Ûeues peeÙeW. osKevee Jen yengle ]KegMe nes peeÙesiee.’’ Deceeve keâes Ùen megPeeJe ieueer kesâ Deeef]Kej ceW oeÙeeR lej]Heâ Jeeuee Iej DeeefmeHeâ efceÙeeb hemebo DeeÙee Deewj Ùen leÙe jne efkeâ Jes Deieues efove ner Gmekesâ keâe nw. Deehe efÛeblee ve keâjW, keâej Deehekeâes mener-meueecele Iej peeÙeWies. efceue peeÙesieer.’’

FleJeej keâe efove Lee. meÌ[keâeW hej jes]peevee pewmeer YeerÌ[ GvneWves yegpegie&Jeej keâe Megef›eâÙee Deoe efkeâÙee Deewj Jes veneR Leer. Deceeve ves leÙe efkeâÙee efkeâ Jes Deheveer keâej mes ner meeceves Jeeueer ieueer ceW Iegme ieÙes. Fleveer lebie ieueer mes Jes DeeefmeHeâ kesâ Iej peeÙeWies. keâej Ûeueeves kesâ meeLe-meeLe helee Fmemes henues keâYeer veneR ieg]pejs Les. Jes oesveeW meeLe veneR Ûeue {tbÌ{ves ceW GvnW yengle cegefMkeâue Dee jner Leer. keâe]Heâer osj lekeâ Jes hee jns Les keäÙeeWefkeâ MeeÙeo Skeâ ner Deeoceer kesâ ieg]pejves kesâ hegjeves Menj keâer ieefueÙeeW keâer ]Keekeâ Úeveles jns. Gvekeâer Keespe efueS Jes ieefueÙeeb F&peeo ngF& LeeR. peien-peien ieboieer kesâ {sjeW GvnW Ssmes ieueer-ceesnuueeW lekeâ ues DeeÙeer efpevekeâe GvneWves keâYeer ves Gmes Deewj lebie yevee efoÙee Lee. meeceves mes efkeâmeer Deeoceer veece Yeer veneR megvee Lee Deewj efpevekeâe Dehevee Skeâ Deueie ner kesâ efvekeâue Deeves hej GvnW Skeâ lej]Heâ ®keâ keâj Gmes peien ceenewue Lee. Skeâ yegpegie&Jeej ves peye GvnW Ùen yeleeÙee efkeâ Jes osveer heÌ[ jner Leer. Ssmes ueesie GvnW nwjeveer mes osKeves kesâ yeeo heles Jeeueer peien keâes DeÛÚer lejn peeveles nQ lees GvneWves jenle ner Deeies yeÌ{ jns Les. Deeies ieueer Deewj ieboer nesleer ieÙeer Leer. keâer meebme ueer. GvneWves yegpegie&Jeej keâes keâej ceW ner yew"e efueÙee keâÛejs kesâ {sjeW kesâ DeueeJee veeueer ceW yenleer ieboieer ves jefpeÙee Deewj Jes GvnW jemlee efoKeeves ueies. keâes Deheveer veekeâ hej ®ceeue jKeves kesâ efueS efJeJeMe keâj Úesšer-Úesšer ieefueÙeeW mes keâej yeÌ[er cegefMkeâue mes efvekeâue efoÙee. hee jner Leer. ]keâjerye oes efkeâueesceeršj keâe meHeâj yecegefMkeâue keâše Jes yegpegie&Jeej keâer yeleeÙeer peien lekeâ henbgÛe ieÙes Les. Deewj efHeâj Skeâ Úesše mee cewoeve vecetoej ngDee. cewoeve ceW Kesue ieueer mes ieg]pejles Skeâ Deeoceer mes peye GvneWves DeeefmeHeâ keâe jns DeOevebies yeÛÛeeW ves Dehevee Kesue yebokeâj efoÙee Deewj Jes nuuee Iej hetÚe lees Gmeves efpeme lejHeâ FMeeje efkeâÙee Jeneb GvnW Skeâ ceÛeeles ngS keâej kesâ heerÚs Yeeieves ueies. Deceeve keâes Ùen meye Keb[nj pewmee efoKeeF& efoÙee. yesjbie Deewj keâF& peien mes štšs yeÌ[e Depeerye ueie jne Lee Deewj GvnW Deeies keâesF& Ssmee jemlee efkeâJeeÌ[ keâer kegbâ[er GvneWves KešKešeÙeer lees Jen Depeerye meer 123456789012345678901234567890121234

16

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

DeeJee]pe keâjles ngS Peš mes Kegue ieÙee. GvneWves osKee efkeâ keâF& Úso Jeeueer yeefveÙeeve Deewj lenceo henves ojJee]pes kesâ Gme lej]Heâ KeÌ[s DeeefmeHeâ keâe cegbn Yeer GvnW osKe keâj Keguee jn ieÙee Lee. efHeâj Jen Deheves keâes mebYeeue keâj yeesuee Lee — ‘‘Dejs Deehe, Ùeneb DeÛeevekeâ? DeeFS, Dee peeFS,’’ FËšW jKekeâj yeveeÙeer ieÙeer Gve oes meerefÌ{ÙeeW hej ÛeÌ{ keâj Deboj henbgÛeves ceW GvnW keâe]Heâer ceMekeäkeâle keâjveer heÌ[er. peye lekeâ Jes Deboj henbgÛes, DeeefmeHeâ ves Ketbšer mes kegâlee& Gleej keâj henve efueÙee Lee Deewj Gme Úesšer meer DebOesjer keâes"jer ceW Skeâ Deesj efyeÚs le]Kle keâes neLe mes mee]Heâ keâjles ngS Gvemes yew"ves keâe Fmejej efkeâÙee Lee. le]Kle hej yew"les ngS GvneWves FOej-GOej ve]pej oewÌ[eF&. meeceves ner Skeâ leerve šebie keâer kegâmeea yew"e ngDee Lee. Gmeer efmLeefle ceW Gmeves keâne — ‘‘"erkeâ efkeâÙee jKeer Leer efpemekeâer ÛeewLeer šebie Gmekesâ veerÛes FËš-helLej ueiee Deceeve meenye, Deeef]Kej keâye lekeâ Ùen meye Úghelee. ]keâjerye ome keâj KeÌ[er keâer ieÙeer Leer. yeeÙeeR Deesj keâes"jer kesâ yeerÛeeWyeerÛe meeue henues Jen efceue DeÛeevekeâ yebo nes ieÙeer efpemeceW ceQ keâece Skeâ ojJee]pee Lee efpeme hej Heâšs šeš keâe heoe& ueškeâ jne keâjlee Lee. cepeotj ÙetefveÙeveeW Deewj ceeefuekeâeW kesâ yeerÛe efyeieÌ[s Lee. oerJeejeW hej Ùeneb-Jeneb mes GKeÌ[e heuemlej Gme Iej ceW mebyebOeeW ves nceW keâneR keâe veneR jKee. efkeâleves ner keâesš& kesâmeeW kesâ jnves JeeueeW keâer neuele yeÙeeb keâj jne Lee. yeeJepeto nceW ceeefuekeâ mes Skeâ hewmee Yeer veneR efceuee. DeeÙes efove leYeer šeš keâe heoe& nše Deewj Skeâ yeÛÛes keâes ieeso keâer nÌ[leeueeW Deewj ÙetefveÙeveeW kesâ ueer[jeW kesâ JÙeJenej kesâ keâejCe ceW G"eÙes Skeâ Deewjle yeenj efvekeâueer. nukesâ njs jbie keâer nceejer efceue kesâ meYeer keâce&Ûeejer Fleves yeoveece nes Ûegkesâ Les efkeâ meueJeej-keâceer]pe ceW ueies hewyebo mee]Heâ ve]pej Dee jns Les. efmej keâesF& Yeer otmejer efceue nceW keâece hej jKeves keâes lewÙeej veneR ngF&. hej {keâer ÛegVeer ceW Yeer Skeâ yeÌ[e mee Úso efoKe jne Lee. keâF& ueesieeW ves lees Ieyeje keâj DeelcenlÙee keâj ueer. ceQves cepeotjer Gmekeâe heuuet hekeâÌ[s leerve Deewj yeÛÛes heerÚs-heerÚs Ûeue jns Les Deewj kegâueerefiejer keâjkesâ keâe]Heâer meceÙe lekeâ Iej ÛeueeÙee. hej efpevekeâer neuele cewoeve ceW Kesue jns Gve yeÛÛeeW mes keâe]Heâer Fleveer cesnvele keâe Deeoer ve nesves mes Mejerj štšves ueiee Deewj keâF& efceueleer-pegueleer Leer. Deceeve Deewj jefpeÙee keâes osKe keâj Gmeves yeerceeefjÙeeW ves leesÌ[ keâj jKe efoÙee. cepeyetjer ceW Gmes ÚesÌ[vee heÌ[e. ØeMveJeeÛekeâ ve]pejeW mes DeeefmeHeâ keâer Deesj osKee lees DeeefmeHeâ Deye keâYeer keâesF& keâece efceue peelee nw lees keâj ueslee ntb. MeeÙejer ves keâne — ‘‘Ùes efyejÙeeveer Jeeueer jefpeÙee yesiece nQ Deewj Ùes kesâ Meewkeâ ves ef]peboe jKee nw Deewj Iej keâe keâece Ûeueeves ceW Yeer nQ Gvekesâ Meewnj Deceeve meenye.’’ jefpeÙee keâes Dehevee Ùen kegâÚ ceoo efceue peeleer nw. Deehe pewmes DeÛÚs Deewj yeÌ[s ueesieeW heefjÛeÙe Depeerye mee ueiee Lee. GOej DeeefmeHeâ keân jne Lee keâer meesnyele ceW yew"ves keâe ceew]keâe Yeer efceue peelee nw. Ùener yengle — ‘‘Deewj Ùes Deceervee nQ, cesjer Mejerkesâ-nÙeele.’’ Deceervee ves yeÌ[er yeele nw cesjs efueS.’’ DeeefmeHeâ keâe ieuee ®bOe ieÙee Lee Deewj legjble GvnW Deeoeye keâne Deewj yeÛÛeeW kesâ meeLe JeneR ]peceerve kegâlex keâer yeebn mes Gmeves Deheveer DeebKeW heeWÚ ueer LeeR. hej yew" ieÙeer.

Deceeve Deewj jefpeÙee mes kegâÚ keânles veneR yeve jne Lee. LeesÌ[er osj lekeâ Skeâ Depeerye meer Ûeghheer ÚeÙeer jner.

GvnW ueie jne Lee pewmes Jes mejsDeece efkeâmeer kesâ keâheÌ[s Gleejves Deceeve ves Ûeghheer leesÌ[les ngS keâne — ‘‘DeeefmeHeâ Deehe Deewj Gmes yesF]p]pele keâjves keâe keâejCe yeve yew"s neW. Gvekeâer Yeer keâe]Heâer meceÙe mes Iej veneR DeeÙes Les Deewj efHeâj F&o hej Yeer ve]pejW Thej veneR G" hee jner LeeR. GvnW ueie jne Lee efkeâ Jes Deehekeâe Deevee veneR ngDee lees nceW LeesÌ[er efHeâ›eâ nesves ueieer Leer, efpeleveer ]peuoer nes mekesâ, Jeneb mes efvekeâue peeÙeW. FmeefueS nce ]Kego ner Ùeneb Ûeues DeeÙes.’’ Jes Ssmes yeesue jns LeesÌ[er osj yeeo Jes peye peeves keâes G"ves ueies lees GvnW Les pewmes Gvemes yengle yeÌ[e iegveen nes ieÙee nes. jeskeâles ngS DeeefmeHeâ ves Deceervee mes keâne — ‘‘Ùes ueesie henueer DeeefmeHeâ ve]pejW PegkeâeÙes Gme123456789012345678901234567890121234 leerve šebie keâer kegâmeea hej 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

17

yeej nceejs Iej leMejerHeâ ueeÙes nQ, ÛeeÙe-heeveer kegâÚ Yeer veneR keâjeDeesieer keäÙee?’’ Deceervee ves ieeso keâe yeÛÛee Gmes hekeâÌ[e efoÙee Deewj Jen Deboj peeves kesâ yepeeÙe yeenj efvekeâue ieÙeer. heebÛe " [e@. vemeerce De]Klej efceveš yeeo peye Jen ueewšer lees Gmekesâ Skeâ neLe ceW otOe keâe keâšesje Lee Deewj otmejs ceW De]Keyeej kesâ keâe]ie]pe ceW yebOeer Mekeäkeâj ueskesâ Ûeue yeeos meyee HetâueeW meer ogefveÙee nw peneb , keâer hegefÌ[Ùee Leer. Fmekeâe Deemeeveer mes Deboepee ueieeÙee pee oeceves keâesn ceW yenlee ngDee Pejvee nw peneb ~ mekeâlee Lee efkeâ Jen Deheves heÌ[esmeer kesâ Ùeneb mes Dee jner Leer.

Ssmeer ogefveÙee mes mejeskeâej veneR kegâÚ Yeer nceW , štšs keâheeW ceW ÛeeÙe heerles Deceeve kesâ neLe keâebhe jns Les. nj yeMej kesâ efueS nefLeÙeej efKeueewvee nw peneb ~ GvneWves Deheves peerJeve ceW Ssmeer iegjyele keâYeer veneR osKeer Leer. nce keâes yeme ]Keekesâ-Jeleve hÙeejer nw, ceeb hÙeejer nw , meYeer Ûeghe Les, ueieeleej yeesuevesJeeuee DeeefmeHeâ Yeer. nce keâneb peeles nQ, ce]Keceue keâe efyeÚewvee nw peneb ~ Ûeueles meceÙe Deceeve ves yeÛÛeeW kesâ neLe ceW heebÛe meew ®heÙes keâe veesš osvee Ûeene lees DeeefmeHeâ ves Gvekeâe neLe hekeâÌ[ efpeme lej]Heâ osKetb DebOesje ner ve]]pej Deelee nw , efueÙee Deewj keâne — ‘‘Deceeve meenye, Ùetb lejme cele KeeFS keâesF& yeleueeÙes ]peje Deepe Gpeeuee nw peneb ~ nce hej. cesnjyeeveer keâjkesâ cesjer MeefceËoieer keâes Deewj TbÛeeFÙeeb Deehe yeleueeFS Fbmee keâe ef"keâevee, efceue ueW , ve ye]KMeW, cegPemes menve veneR nesiee.’’ Deceeve ves Gmekesâ kebâOes nce lees njefie]pe veneR peeÙeWies ]HeâefjMlee nw peneb ~ hej neLe jKeles ngS keâne — ‘‘Ssmee keäÙeeW meesÛeles nQ DeeefmeHeâ. Ùen lees yeÛÛeeW kesâ efueS Jen F&oer nw pees Gvekeâe Fble]peej keâjlesDeye lees cemecetce ]HeâpeeDeeW ceW veneR efoue ueielee , keâjles keâye mes pesye ceW heÌ[er nw. Deiej legce meye FËo kesâ efove Deye lees peevee nw Jeneb, hÙeej keâer ogefveÙee nw peneb ~ Deeles lees yeÛÛeeW keâes Ùen efceueveer ner Leer.’’ Fme yeerÛe Úesšs ceQ Gmeer Menjs-ceg]keâöme keâe ntb jewMeve ‘De]Klej’, yeÛÛes ves neLe yeÌ{ekeâj Jen veesš ues efueÙee Lee. Jener keâeMeer, Jener Jeejevemeer, iebiee nw peneb ~ DeeefmeHeâ keâej lekeâ GvnW ÚesÌ[ves DeeÙee. keâej mšeš& keâjles ngS Deceeve ves keâne Lee — ‘‘Kegoe neefHeâpe, Iej Deevee x x x DeeefmeHeâ.’’ Gmeves efme]He&â efmej efnuee efoÙee Lee. leYeer Jes yegpegie&Jeej Jener p] egucees-efmelece, peewjes-pe]Heâe K] etK]b Jeej keâer efH] eâlejle , Jeneb Dee henbgÛes Deewj GvneWves nbmeles ngS keâne Lee — ‘‘ceQves mejeW keâes keâešleer jnleer nw yeme leueJeej keâer ef]Heâlejle ~ keâej hej yejeyej ve]pej jKeer nw. keâesF& yeÛÛee neLe lekeâ veneR cesjs YeeF& G"eDees cele keâesF& oerJeej Deebieve ceW , ueiee heeÙee Fmes.’’ efHeâj DeeefmeHeâ keâer Deesj osKeles ngS yeesues efoueeW keâes yeebš osieer Skeâ efove oerJeej keâer ef]Heâlejle ~ — ‘‘DeeefmeHeâ efceÙeeb, Ùes ueesie Deehekeâe Iej {tÌb{les efHeâj jns Les, ceQ FvnW veneR efceuelee lees Deehekesâ cesnceeve Deehemes efyevee hejerMee keâj efoÙee ve]pces-Ûeceve keâes ]Kego ner ceeueer ves , efceues ner Jeeheme Ûeues peeles.’’ DeeefmeHeâ kegâÚ veneR yeesuee Lee. [gyeesleer lees veneR keâMleer, keâYeer heleJeej keâer ef]Heâlejle ~ Deceeve ves ner Gvekeâe Megef›eâÙee Deoe efkeâÙee Deewj efHeâj keâej Deeies Jener ]keâeefleue, Jener ce]keâleue, Jener nw neLe ceW ]Kebpej , yeÌ{e oer.

Jener mšspe cee]peer-mee, Jener efkeâjoej keâer ef]Heâlejle ~ leyemes Jes DeeefmeHeâ keâe Fble]peej keâj jns nQ. helee veneR DeeefmeHeâ keâYeer DeeÙesiee Ùee veneR. hej, Deiej Jen DeeÙee lees efueyeemes Deeoceer ceW Deye Yeer Deeoce ]Keesj efHeâjlee nw , Gmemes ve]pejW efceueeves kesâ efueS Jes kewâmes Deheves Deehekeâes lewÙeej ve yeoueer nw, ve yeouesieer keâYeer DeÙÙeej keâer ef]Heâlejle ~ keâj heeÙeWies. keäÙee helee MeeÙeo, DeeefmeHeâ Yeer Ùener meesÛe jne nes! ]Kejeroe Deye Yeer peelee nw, mejs-yee]peej Ùetmeg]Heâ keâes , 402, ßeerjeceefveJeeme, ]Kegoe Jeboe! veneR yeouesieer keäÙee ]pejoj keâer ef]Heâlejle ~ šóe efveJeemeer keâes. ne@. mees., hesmšce meeiej jes[ veb. 3, pes-4/59, ‘iegueMeves-Deyejej’, ÛeWyetj, cegbyeF&-400089 nbme leues, JeejeCemeer-221001 cees123456789012345678901234567890121234 .-9833443274

]ie]peuesb

18

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

šgkeâÌ[s-šgkeâÌ[s keâe]ie]pe [e@. YeeiÙeßeer efiejer

Deepe Skeâ peien FbšjJÙet osves peevee nw. FbšjJÙet keâer efove, helee ner veneR Ûeuee. meeleJeeR keâ#ee DeÛÚs vebyejeW mes heeme Meg®Deele ner nesieer —‘Dehevee heefjÛeÙe oerefpeS.’ keäÙee ceQ nes ieÙeer. ceQ yengle ]KegMe Leer Gve efoveeW. Fme mketâue ceW meeleJeeR meÛe ceW Dehevee heefjÛeÙe os heeTbieer! Ùen meesÛe keâj ceve ceW keâ#ee lekeâ ner heÌ{eÙee peelee Lee. efJeÛeejeW keâe let]Heâeve mee ceÛeue G"e. ceve Yetlekeâeue keâer Gve ceF& cenerves keâer ÚgefóÙeeb ]Kelce nesles ner cesjer meejer ÙeeoeW kesâ DeeJele& ceW yeÌ[s ]peesj kesâ meeLe Ietceves ueiee. Ùen mensefueÙeeb neF&mketâue ceW Dee"JeeR keâ#ee ceW oeef]Keue nes ieÙeeR Deewj ]pe]Kceer, yeovemeerye ceve keâneb mes keâneb henbgÛe ieÙee. Fve yeÌ[s ceQ? neÙe js vemeerye! ÙeneR mes cesjs ogKe kesâ efove Meg¤ nes ieÙes. ueesieeW keâes keâewve mecePeeS efkeâ ‘]iejeryeeW keâe keâesF& heefjÛeÙe Ùee cesjs IejJeeueeW ves pewmes ieebJe ceW efJeMes<e DeJemej hej cegveeoer oer Gvekeâer henÛeeve veneR nesleer nw.’ ef]peboieer keâer jen Ûeuelespeeleer nw, Gmeer Øekeâej meejs Iej ceW Ssueeve keâje efoÙee efkeâ, ‘Deye Ûeueles, peerJeve kesâ nj ceesÌ[ hej "eskeâjW Keeles ngS nce Deheveer cesjer heÌ{eF& yebo!’ Ùen megveles ner ceQ Hetâš-Hetâš keâj jesÙeer. ceQ ef]peboieer mebJeejves keâe ]pe¤j ØeÙelve keâjles nQ. uesefkeâve ]pe]Kceer yengle-yengle jesÙeer. MeeÙeo Deehe keâuhevee veneR keâj heeÙeWies efkeâ efoue yeej-yeej Gve oo&Yejer ÙeeoeW keâes meerves mes ueieeÙes ner ceQ efkeâlevee jesÙeer. jnlee nw. efkeâmeer ves keâne nw efkeâ, pewmes-pewmes meceÙe yeerlelee ceQves YetKe-nÌ[leeue Yeer keâer. ceQves ceeb mes, YeeFÙeeW mes nw, Jewmes Jewmes ceveg<Ùe ogKeo ÙeeoeW keâes Yetue peelee nw. uesefkeâve mketâue Yespeves kesâ efueS efieÌ[efieÌ[ekeâj efJeveleer keâer. Deye cesje nj Gvekeâer Ùen meesÛe efyeukegâue ]ieuele nw. cesje mJeÙeb keâe DevegYeJe efove jesles-jesles ner ieg]pej peelee Lee. uesefkeâve efkeâmeer ves cesjer Deesj nw efkeâ peye Yeer ceve keâes LeesÌ[e mee DeJekeâeMe efceuelee nw, Jen OÙeeve osvee Yeer cegveeefmeye veneR mecePee. cesjer Skeâ efØeÙe mensueer Gleveer ner ]peesj keâer oewÌ[ ueieekeâj Gve ÙeeoeW kesâ peiele ceW pee Leer uelee. peye Gmes helee Ûeuee efkeâ cesjer heÌ{eF& yebo keâj oer ieÙeer henbgÛelee nw. yeerles ngS Jes Yetues-efyemejs mes ueievesJeeues heue efHeâj nw, lees Jen oewÌ[er-oewÌ[er cesjs heeme Ûeueer DeeÙeer. nce oesveeW ieues mes lee]peieer keâe nceW Snmeeme efoueeles nQ. efceuekeâj yengle jesÙeeR. Gmeves Yeer YewÙee mes cegPes mketâue Yespeves kesâ Deepe ceQ peerJeve kesâ Fme ceg]keâece hej hengbÛeer ntb efkeâ Skeâ efueS yeej-yeej efJeveleer keâer. Gmekeâer osKee-osKeer DevÙe Dee"ceušervesMeveue kebâheveer ceW FbšjJÙet kesâ efueS pee jner ntb lees Ùen ome mensefueÙeeb Yeer cegPes mketâue ues Ûeueves kesâ efueS Dee henbgÛeer. ]pe¤jer nw efkeâ efJeiele keâes Ùeeo keâ¤b. yeÛeheve ceW heÌ{eF& keâe uesefkeâve cesjs IejJeeues šme mes ceme veneR ngS. uelee nj jes]pe Oeeiee Deiej oesyeeje neLe ceW veneR Deelee lees ceQ efJe%eeve mketâue kesâ efueS Deheves Iej mes efvekeâueleer lees Leer, uesefkeâve mketâue mveelekeâ veneR yeve heeleer. Skeâ yeej pees efmeueefmeuee efvekeâue peeves kesâ yepeeÙe Jen henbgÛeleer Leer nceejs Iej. nce oesveeW efceuekeâj heÌ[e lees ceQves heerÚs cegÌ[ keâj veneR osKee. jemles Deheves Deehe efove Yej jesleer jnleer LeeR. nce Fleveer Úesšer LeeR, efkeâ Fmekesâ efmeJee yeveles Ûeues ieÙes.

Deewj keâesF& GheeÙe nceW metPelee ner veneR Lee. Fmeer lejn ueieYeie yejmeeW hegjeveer yeele nw Ùen. yeÛeheve mes ner cegPes mketâue oes cenerves yeerle ieÙes. Fme ogKe ceW Flevee ner megKe Lee efkeâ cesjer peeves keâe yeÌ[e Meew]keâ Lee. leye ceQ yengle Úesšer Leer. DeYeer efØeÙe mensueer hetje efove cesjs meeLe Leer. nce oesveeW keâes Fme yeele mketâue ceW oeef]Keue keâjeves ueeÙe]keâ cesjer Gceü veneR Leer. heÌ[esme keâer efÛeblee veneR Leer, efkeâ Gmekeâer heÌ{eF& keâe veg]keâmeeve nes jne nw. keâer mensefueÙeeb, oesmle mketâue peeves ueieles, lees ceQ ]peesj-]peesj nce Deheveer ner ogefveÙee ceW KeesÙes ngS Les. mes jesvee Meg¤ keâj osleer Leer. ‘cegPes Yeer mketâue peevee nw’ keâer Skeâ efove Ûecelkeâej nes ieÙee. Jen efove cesjer ef]peboieer keâe jš ueieeÙes jnleer Leer. Deeef]Kej Skeâ efove Jen Yeer Dee ieÙee. meyemes ]KegMevemeerye efove Lee. helee veneR cesjs hetJe& pevce keâe keâewve cegPes mketâue ceW oeef]Keue keâje efoÙee ieÙee. ØeeÙecejer mketâue! mee hegCÙe cesjer ceoo kesâ efueS oewÌ[ heÌ[e. neF&mketâue kesâ heeršer yeÛeheve kesâ Jes megvenjs efove! keâye Deew123456789012345678901234567890121234 j kewâmes yeerles Ùes Fleves meejs šerÛej Ieešies mej nceejs Iej heOeejs. Jes nceeje helee {tbÌ{les123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

19

Sce. S., Sce. S[d. heerSÛe. [er uesKeve

:

ØekeâeMeve : mecceeve : mebØeefle :

ceje"er Deewj efnboer ceW keâneveer, keâefJelee Deewj Mew#eefCekeâ leLee meeceeefpekeâ uesKe. mLeeveerÙe De]KeyeejeW ceW Deewj heef$ekeâeDeeW ceW keâneefveÙeeb Deewj uesKe ØekeâeefMeleÊ Yeejle mejkeâej Éeje YeejleerÙe peveieCevee keâe Glke=â° keâeÙe& keâjves kesâ Gheue#Ùe ceW je°^heefle hegjmkeâej mes mecceeefveleÊ efJeÕeefJeÅeeueÙe kesâ Sce. S[. efJeYeeie ceW Øees]Hesâmej heo hej keâeÙe&jle. ceele=Yee<ee ceje"er.

Ì{ÒbÌ{les nceejs Iej henbgÛes Les. Iej ceW ØeJesMe keâjles ner cesjer ceeb mes Gvekeâer YeWš ngF&.

GvneWves Deeles ner hetÚe,‘‘Jen Úesšer meer, iegefÌ[Ùee pewmeer ueÌ[keâer keâneb nw? MeeÙeo Jen Deehekeâer yesšer nw?’’ ceeb ves Gòej efoÙee, ‘‘neb! Jen cesjer ner yesšer nw. Deehe Gmes kewâmes peeveles nQ?’’ Fme hej mej peer yeesues, ‘‘Dejs! ceQ lees keäÙee mketâue kesâ meejs Úe$e-Úe$eeSb Gmes peeveles nQ. iele Je<e& mketâue ceW Kesue ØeefleÙeesefieleeDeeW keâe DeeÙeespeve ngDee Lee. Gme yeej hetjs cewoeve ceW Gmeer kesâ veece keâer lees ietbpe Leer. cewoeve ceW Ssmee Skeâ Yeer Kesue veneR Lee, efpemeceW Jen Meeefceue ve nes. meyemes ]pÙeeoe hegjmkeâejeW hej lees Gmekeâe ner veece Lee. meÛecegÛe! yengle ner nesvenej ueÌ[keâer nw Jen. ... uesefkeâve Fme Je]keäle Jen nw keâneb? nceejs ieebJe ceW oes ner lees neF&mketâue nQ. ceQ peneb heÌ{elee ntb Gme neF&mketâue ceW lees Gmekeâe veece ope& veneR ngDee nw. efkeâmeer keâece mes ceQ otmejs neF&mketâue ieÙee Lee. Jeneb Gmekesâ yeejs ceW ceQves hetÚleeÚ keâer. Jen Jeneb Yeer veneR nw. leye peekeâj ceQves Gmekeâer mensefueÙeeW mes hetÚe. meye kegâÚ peevekeâj meerOes Deehekesâ heeme henbgÛee ntb. Deeheves Gmekeâer heÌ{eF& keäÙeeW jeskeâ oer?’’ ceeb ves keâne, ‘‘nce ]iejerye nQ. ]KeÛee& keâneb mes G"eÙeWies?’’ ceQ heemeJeeues keâcejs ceW ner Leer. Dehevee ef]pe›eâ Deeles ner cesjs keâeve mepeie nes ieÙes. efÚhekeâj Fme lejn efkeâmeer keâer yeeleW veneR megveveer ÛeeefnS, Ùen lees ceQ peeveleer Leer. uesefkeâve Ùeneb lees cesjs yeejs ceW ner yeeleÛeerle nes jner Leer.

Deheveer yeele peejer jKeles ngS ceeb yeesueer, ‘‘Jewmes lees Jen yengle Úesšer nw. Jen nce meyekeâer uee[ueer Yeer nw. Gmes ]pÙeeoe heÌ{e-efueKeekeâj keäÙee keâjWies? Gmekesâ ueeÙe]keâ nceejer peeefle ceW Gmemes ]pÙeeoe heÌ{e-efueKee Jej efceuevee cegefMkeâue nesiee. Fmeer

20

keâejCe Gmekesâ YeeF& Yeer Gmes Deewj Deeies yengle ]pÙeeoe heÌ{eves kesâ he#e ceW veneR nQ. Gmekesâ yeejs ceW keâesF& Yeer cegmeeryele ceesue uesvee nce veneR Ûeenles nQ.’’ mej peer ves keâne, ‘‘DeYeer lees Jen yengle Úesšer nw. cewefš^keâ lekeâ Gmes heÌ{ves oerefpeS. Gmekesâ yeeo yÙeen kesâ yeejs ceW osKee peeÙesiee. efHeâueneue lees Deehe Gmes mketâue ceW oeef]Keue keâje oerefpeS. Deehekeâes Gmekesâ efueS kegâÚ ]KeÛee& veneR keâjvee nw. nce meye Gmekeâer ceoo keâjWies. Fmekesâ efueS Deehekeâes efÛeblee keâjves keâer keâesF& ]pe¤jle veneR nw.’’

Fleves ceW cesjs YeeF& Yeer Iej Dee ieÙes. mej peer ves Gvemes Yeer yeeleW keâer. Gmeer efove Jes cegPes Deheves meeLe mketâue ues ieÙes. ueieYeie oes-leerve cenerves yeeo cesjer heÌ{eF& efHeâj mes Meg¤ nes ieÙeer. ceQ ]KegMeer mes Petce G"er. meyemes ]pÙeeoe ]KegMeer lees cesjer mensueer uelee keâes ngF&. ceejs ]KegMeer kesâ Jen cesje neLe Leecekeâj veeÛeves ueieer. ]KegMeer mes ocekeâlee ngDee Gmekeâe Ûesnje Fleves yejmeeW yeeo Deepe Yeer cegPes Ùeeo nw. meÛÛes DeLe& ceW Gmeves oesmleer efveYeeÙeer Leer. F&Õej ves Gmekeâer oesmleer keâes keâeceÙeeyeer os oer Leer. mketâue henbgÛeles ner mej peer cegPes Dee"JeeR keäueeme ceW ues ieÙes. meYeer Úe$eeW mes cesje heefjÛeÙe keâjJee efoÙee. GvneWves Gmeer efove cegPes keâF& efkeâleeyeW Deewj Skeâ veesšyegkeâ oer. Deeceleewj hej ceQ Iej ceW muesš hej ner heÌ{eF& keâjleer Leer, efHeâj Jen ieefCele efJe<eÙe nes Ùee ØeMve Gòej. ceQ meYeer Øekeâej keâer heÌ{eF& kesâ efueS muesš keâe ner Fmlesceeue keâjleer Leer, efpememes yengle efove lekeâ veesšyegkeâ kesâ heVes keäueeme ceW efueKeves kesâ keâece Dee peeÙeW. Deewj Yeer Skeâ lejkeâerye ceQves Deewj uelee ves {tbÌ{ efvekeâeueer Leer. veesšyegkeâ ]peuoer ]Kelce ve nes, FmeefueS nceves meYeer mensefueÙeeW

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

keâef J elee

] K eew ] H eâ

keâebhe jne nw Deeoceer metKes heòes keâer lejn efvekeâuelee nw Iej mes jKelee nw ]keâoce Hetbâkeâ-Hetbâkeâ keâj jnlee nw ÛeewkeâVee yee]peej ceW, yeme š^sve kesâ meHeâj ceW, huesve ceW, Kegues Deemeceeve kesâ veerÛes peer jne nw ]Keew]Heâ kesâ meeÙes ceW keâYeer Fmekeâer, keâYeer Gmekeâer, DemeceÙe ceewle hej heer jne nw Ketve kesâ keâÌ[Jes Ietbš, mes keân jKee Lee, efkeâ keâYeer efkeâmeer keâejCeJeMe LeesÌ[e mee efueKekeâj veesšyegkeâ keâe heVee HeâeÌ[ efoÙee nes lees Gmes FOejGOej keâneR HeWâkeâ ve oW. Jes heVes cegPes os os. Gvemes Jes heVes ueskeâj ceQ Deheveer heÌ{eF& keâjleer Leer. cesjer mensefueÙeeb Yeer yeÌ[er ]KegMeer mes keâe]ie]pe cegPes os osleer LeeR. GvneWves keâYeer Yeer cegPes cesjer ]iejeryeer keâe Snmeeme veneR efoueeÙee. Ùener efmeueefmeuee oes-leerve Je<eeX lekeâ Ûeuelee jne. Iej hej ceQ efkeâmeer mes Yeer hewmes veneR ceebie mekeâleer Leer. GvneWves cegPes neF&mketâue ceW heÌ{ves keâer Fpee]pele oer, Ùener cesjs efueS yengle yeÌ[er yeele Leer.

Fve meYeer keâer meneÙelee mes ceQefš^keâ keâer hejer#ee ]Heâmš& keäueeme ceW GòeerCe& nes ieÙeer. Gvekesâ efoÙes ngS keâe]ie]pe kesâ šgkeâÌ[eW ves ner cegPes Fleveer otj Fme cebef]peue lekeâ henbgÛee efoÙee Lee. Yeuee, ceQ kewâmes Yetue mekeâleer Leer Jes šgkeâÌ[s-šgkeâÌ[s

" oerhekeâ Keslejheeue

veneR ceeuetce Gmes keâye Gmekeâe veece nes mekeâlee nw Meeefceue neomes ceW, cejves JeeueeW keâer metÛeer ceW, Deeoceer Ûeens jn jne nes efJeÕe keâer efkeâmeer Yeer megjef#ele peien ceW YeÙe Gmekeâer Oejesnj nw Deewj jKevee heÌ[siee Gmes Fmes mebYeeue keâj leeefkeâ os mekesâ Fmes efJejemele ceW Deeves Jeeueer heerÌ{er keâes.

436, meskeäšj-61, Ûeb[erieÌ{-160062 keâe]ie]pe? nce meYeer mensefueÙeeb efj]peuš uesves neF&mketâue ieÙeeR. ceQves Gve meYeer mensefueÙeeW kesâ Øeefle ke=âle%elee Øekeâš keâer. pewmes ner cesjs neLe ceW ceeke&âMeerš DeeÙeer, DeebKeeW mes DeebmegDeeW keâer PeÌ[er meer ueieer. Gve DeebmegDeeW ceW cesjs neLe keâer ceeke&âMeerš Yeerieleer ieÙeer, Yeerieleer ner ieÙeer. efkeâlevee DeveesKee Lee, Jen efove! Gme efove hej efme]He&â, nebÓ nebÓ, efme]He&â OegbDeeOeej yeeefjMe keâer lejn DeebKeeW mes GceÌ[leer ngF& Gve DeebmegDeeW keâer OeejeDeeW keâe ner lees DeefOekeâej Lee. heešs mebmke=âefle, yeer-102, leguemeeryeeieJeeues keâe@ueveer, menkeâejveiej veb2, hegCes-411009. cees. 9422032079

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

21

" Deefveue he"evekeâesšer

1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789 1234567890123456789

]ie]peueW

keâceeue cesjer ogDee ves Yeer keäÙee efoKeeÙee nw, ]peceerve ceebieer Leer meceleue heneÌ[ heeÙee nw ~ Dekesâueeheve lees cesjs meeLe jnlee DeeÙee nw, efKepeeb ves cegPekeâes ncesMee ieues ueieeÙee nw ~ nj Skeâ yeej ceeb lesjer ogDeeDeeW keâe oefjÙee, Deuece keâer Deeie mes cegPekeâes efvekeâeue ueeÙee nw ~ keâef"ve nw jmlee yeieeJele keâe peeveles nQ nce, mecePe kesâ meesÛe kesâ nceves ]keâoce G"eÙee nw ~ meceeefOeÙeeW hes yegpegieeX keâer Fkeâ efoÙee legceves, keâYeer yelee Ss veÙeer vemue keäÙee peueeÙee nw ~ Keuetme yeebšles jnles nQ nj peien MeeÙej, Kegoe ves Fvekeâes Fmeer kesâ efueS yeveeÙee nw ~ ve peMve ceQves efkeâÙee Deheves pevce Jeeues efove, yeme Skeâ hesÌ[ keâes ceQves ‘‘Deefveue’’ ueieeÙee nw ~

iee[&ve keâe@ueesveer, meceerhe jsCegkeâe cebefoj, efceMeve jes[, he"evekeâesš-145001

ueIegkeâLee

" Debefkeâle ‘me]Heâj’

keâYeer Pet"e mecePelee nw, keâYeer meÛÛee mecePelee nw ~ Ùes Gmekesâ ceve hes ÚesÌ[e nw pees Jees DeÛÚe mecePelee nw ~ ceQ hebÚer ntb cegnyyele keâe ]Heâ]keâle efjMleeW keâe hÙeemee ntb, ve meeiej ner cegPes ve ner menje mecePelee nw ~ pees pewmes yeele keâes mecePes Gmes Jewmes ner mecePeeDees, Meje]Heâle keâe Ùeneb hej keâewve Deye uenpee mecePelee nw ~ cegmeeef]Heâj nQ veÙes meejs me]Heâj ceW ef]peboieeveer kesâ, Ùeneb keâesF& veneR Ssmee pees Ùes jmlee mecePelee nw ~ Gmeer keâevetve kesâ efHeâj heeme keäÙeeW Deeles nQ meye efpemekeâes, keâesF& DebOee mecePelee nw, keâesF& ietbiee mecePelee nw ~ 201–yeer, efJebie, mJeeceer meceLe& keâe@chueskeäme, meskeäšj-9, Sjesueer, veJeer cegbyeF&-400708

yesleeue efHeâj [eue hej....

efJe›eâce kesâ kebâOes hej meJeej yesleeue ves keâne — uess YeeF& efJe›eâce, cetbieHeâuueer Keekeâj šeFce-heeme keâj ues. Deepe Fbšjvesš kesâ Ùegie ceW Yeer keâLeekeâejeW ves nceeje heerÚe veneR ÚesÌ[e nw Deewj legcnW cegPes {esvee heÌ[ jne nw. YeF&, cesjer keâneefveÙeeW keâe mše@keâ lees ]Kelce nes ieÙee nw, efHeâj Yeer ceQ legcnW Skeâ Iešvee megveelee ntb, Deewj Gmemes mebyebefOele ØeMve hetÚlee ntb. Ùeefo legceves Gòej yeleeÙee lees Yeer "erkeâ, Deewj veneR yeleeÙee lees Yeer "erkeâ. cegPes lees Jeeheme peekeâj Gmeer [eue hej ueškeâvee nw. lees megve — DeeÙe&Jele& veecekeâ osMe kesâ jepee ves Deheveer ueÌ[keâer kesâ efJeJeen kesâ efueS meceeÛeejhe$eeW ceW efJe%eeheve ØekeâeefMele keâjeÙee. efJe›eâce (yesleeue keâer yeele yeerÛe ceW ner keâeškeâj) — uesefkeâve ceQves lees megvee nw efkeâ DeeÙe&Jele& ceW lees pevelee keâe ner jepe nw. ueeskeâleb$e keâer yeÙeej yen jner nw. Ssmes ceW Jeneb jepee keâneb mes Dee šhekeâe? yesleeue — legceves Dehevee cegbn keäÙeeW Keesuee jepeve? ]Kewj Ùen henueer ]ieueleer nw, FmeefueS cee]Heâ keâj oslee ntb. megvees DeeÙe&Jele& ceW pees ueeskeâleb$e kesâ "skesâoej yeves yew"s nQ, Jener lees Jeneb hej jepee nQ. ]Kewj lees efJe%eeheve kesâ ØelÙegòej ceW leerve ueÌ[keâeW kesâ he$e DeeÙes. henues ueÌ[kesâ ves F&-cesue Yespee Deewj meeLe ner Deheveer mebheVelee keâe yeKeeve Yeer efkeâÙee. otmejs ueÌ[kesâ ves meeefneflÙekeâ Deboe]pe ceW Skeâ heesmškeâe[& efYepeJeeÙee Deewj mJeÙeb keâes mejmJeleer keâe heg$e nesves keâe oeJee efkeâÙee, peyeefkeâ leermejs ves oes Je]òeâ keâer jesšer Deewj Ûeej meeefÌ[ÙeeW kesâ meeLe ueÌ[keâer keâes megKeer jKeves Jeeuee [eÙeuee@ie efueKe ceeje.

— jepeve, Deye legce Ùen yeleeDees efkeâ Jen ueÌ[keâer efkeâmemes Meeoer keâjsieer? efJe›eâce — Jele&ceeve YeeweflekeâJeeoer Ùegie ceW efveef§ele ¤he mes Jen ueÌ[keâer henues ueÌ[kesâ keâes ner Ûegvesieer.

— efyeuekegâue "erkeâ! let yeesuee Deewj ceQ Ûeuee, keânkeâj yesleeue ves efHeâj Gmeer [eue hej ueškeâkeâj Deheveer DeewheÛeeefjkeâlee hetjer keâer.

214-832, meskeäšj-02, neGefmebie yees[& keâe@uesveer, mee[t, jeÙehegj-492007.

22

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

123456789012345678901234567890121 123456789012345678901234567890121 123456789012345678901234567890121 123456789012345678901234567890121 123456789012345678901234567890121 123456789012345678901234567890121

kebâyeueoeve ØeMeeble kegâceej efmevne

yeeÌ{ kesâ keânj mes ueesie Gyej Yeer veneR heeÙes Les efkeâ "b[ kesâ Øekeâeshe ves Dee Iesje. Meerle uenj keâer kebâhee osves Jeeueer ÛegYeve. meerueve Yeje keâceje, YeerKeve keâer DeebKeeW mes veeRo keâesmeeW otj. jele keâešs veneR keâš jner. Skeâ lees nefñÙeeW keâes Úsoleer "b[er nJee, otmeje Yeesj nesves keâe Fble]peej. Deepe jele efkeâleveer uebyeer nes Ûeueer nw.... jn-jnkeâj hesMeeye ueievee, YeerKeve šešer keâes efKemekeâe keâj yeenj Dee peelee nw. leejs veneR efoKeles. DeekeâeMe kegânemes mes DeeÛÚeefole nw. meceÙe keâe helee veneR Ûeuelee. megyen meele yepes lekeâ efjkeäMee ueskeâj Gmes Menj kesâ ieebOeer cewoeve henbgÛevee nw. vesleepeer ves efjkeäMeeJeeueeW keâes ceg]Heäle ceW kebâyeue yeebšves keâer Iees<eCee keâj jKeer nw. Menj Gmekesâ ]keâmyes mes ome efkeâueesceeršj otj. heebÛe yepes lekeâ nj neue ceW ]keâmyee ÚesÌ[ osvee nw. kegânemeeW Yeje ceewmece. heebÛe [ie Deeies keâer Ûeer]pe veneR efoKeleer. efjkeäMee lees efjkeäMee nw, keâej veneR efkeâ ns[ueeFš peueekeâj Deeies mes Deeves Jeeueer meJeeefjÙeeW keâes Deeieen keâj mekesâ. Mejerj Yeer henues pewmee veneR jne. heÛeemeheÛeheve ceW YeerKeve kesâ efhelee peer nós-keâóss Les. les]peer mes efjkeäMee nebkeâ uesles Les. uesefkeâve YeerKeve Fme Gceü ceW yetÌ{e nes Ûeuee nw. ueIegMebkeâe mes efveJe=òe nes Jen Deheveer PeesheÌ[er ceW ØeJesMe keâjlee nw. Deboepe ueieelee nw, DeYeer DeeOeer jele Mes<e nw. Ûeej yepes kesâ Deemeheeme efmeÙeej ngDee-ngDee keâjves ueieles nQ, Gmeer meceÙe efyemlej ÚesÌ[ osiee. Skeâ Iebšs ceW efoMee-cewoeve mes Heâeefjie neskeâj Menj keâer Deesj Ûeue osiee.

YeerKeve hegve: efÛeLeÌ[eW ceW Dee ogyekeâlee nw peneb Gmekesâ leerve heesles-heesefleÙeeb neLe–hebeJe efmekeâesÌ[ Úeleer ceW efmej ÚgheeÙes meesÙes ngS nQ. kewâmeer $eemeoer nw yeÛÛeeW kesâ leve {eheves kesâ keâheÌ[s veneR. efyeÚeves keâes hegDeeue veneR, yeeÌ{ ceW Kesle kesâ Kesle Jen ieÙes. hegDeeue DeeÙes lees keâneb mes! DeesÌ{ves kesâ veece hej yeme Ùener Skeâ cee$e ieWoje yeÛee nw. helveer keâes "b[ menves keâer DeoYegle #ecelee os jKeer nw F&Õej ves. Heâšs-efÛešs ÛeeojeW Deewj efÛeLeÌ[eW keâes meeš-efmeuekeâj meeme-yent Skeâ meeLe keâece Ûeuee uesleer nQ. ieWoje ceW YeerKeve SJeb Gmekesâ leerve heesles-heesefleÙeeb.

PeesheÌ[er ceW Deekeâj ef{yejer peueeves keâes ceeefÛeme keâer

leerueer meševee nw. ef{yejer metKeer heÌ[er nw peueleer veneR. YeerKeve keâer ieefleefJeefOeÙeeW keâes Yeebhe efÛeLeÌ[s ceW efuehešer Gmekeâer helveer hetÚleer nw, ‘‘keäÙee ngDee, meesles keäÙeeW veneR?’’ ‘‘efkeâlevee meesÙeW. jele Yeer lees uebyeer nw’’, YeerKeve peJeeye oslee nw. ‘‘mees peeDees DeYeer DeeOeer jele yeekeâer nw.’’ ‘‘helee Ûeues leye lees, yeenj lees kegânemee ÚeÙee ngDee nw.’’

YeerKeve meesvee veneR Ûeenlee. Gmekeâer FÛÚe nesleer nw helveer keâes peiee ues. uesefkeâve kegâÚ keânlee veneR. keäÙeeW Deheveer yesÛewveer ceW Yeeieeroej yeveeÙes. efHeâj G"ves-yew"ves mes yent keâer veeRo GÛeš peeÙesieer.

YeerKeve ieWoje keâer Skeâ Úesj G"ekeâj GmeceW Iegmeves keâe ØeÙeeme keâjlee nw efkeâ "b[ keâer ÛegYeve mes yeÛÛes keâmecemee G"les nQ. meeJeOeeveerhetJe&keâ Gvekeâer šesn ueslee nw, LeheefkeâÙeeb oskeâj ]Kego DeesÌ{ves ceW Iegme peelee nw. Iegmeles ner yeÛÛes Gmekesâ yeepegDeeW ceW meš peeles nQ. YeerKeve neLe mes Gvekeâer šesn ueslee nw, keâneR GIeeÌ[ lees veneR ngDee? DeesÌ{vee Gve ÛeejeW keâes mecesšves ceW DemeceLe&. DeesÌ{ves keâes Deheveer Deesj KeeRÛelee lees yeÛÛes GIeeÌ[ nes peeles. yeÛÛeeW keâes DeesÌ{elee lees Dehevee efnmmee GIeÌ[ peelee.

Deheves efnmmes keâes hewyebo ueieer Ûeeoj mes {keâles ngS yeÛÛeeW mes keânlee nw, ‘‘cegPemes meš peeDees. meš-heš kesâ mees jnes.’’ yeÛÛes Deheveer šebieW YeerKeve hej ÛeÌ{e osles nQ. yegÌ{eles Mejerj ceW iecee&nš Yeer Mes<e veneR jn ieÙeer nw efkeâ yeÛÛes jenle cenmetme keâjW. YeerKeve ves yeerÌ[er megueiee ueer nw. ojDemeue Jen meesvee veneR Ûeenlee. meesves mes efheÚues henj keâer ienjer veeRo keâer DeeMebkeâe nw. veeRo Dee ieÙeer lees meceÙe hej ieebOeer cewoeve veneR henbgÛe heeÙesiee. peneb ceg]Heäle kebâyeue yeebšs peeves nQ. kebâyeue yeebšves Jeeues vesleepeer keâes heešea ves yeenj mes yegueeÙee nw. vesleepeer oyebie Deewj yeengyeueer nQ. Oeve-yeue keâer keâceer veneR. Fvekeâer yeoewuele keâYeer hejepeÙe keâe meecevee veneR keâjvee heÌ[e. mLeeveerÙe veslee yeengyeueer lees veneR nQ uesefkeâve meceepe ceW Gvekeâer ienjer hew" nw. Gvekeâer ÚefJe DeÛÚer nw. peveeOeej Yeer,

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

23

uesefkeâve Jes efJejesOeer heešea kesâ nQ. GvnW njevee Deemeeve veneR. Dele: meòee heešea ves yeengyeueer veslee keâes yeenj mes ueekeâj KeÌ[e keâjves keâer Ùeespevee yeveeÙeer nw. jepeveereflekeâ mejieefce&Ùeeb hejJeeve ÛeÌ{ves ueieeR. yeengyeueer veslee peer ieebJe-ieebJe Ietceves ueies. ueesieeW kesâ yeerÛe peeles. GvnW efJeveceüleehetJe&keâ DeefYeJeeove keâjles. yeesue-Ûeeue keâer Mewueer Fleveer ceOegj efkeâ keâneR mes oyebielee veneR efoKeleer. ueesieeW kesâ yeerÛe IetceIetce keâj mesJee keâe Skeâ DeJemej ceebieles. neueebefkeâ ÛegveeJe ceW DeYeer osj Leer, uesefkeâve yeengyeueer vesleepeer kesâ #es$e ceW heoehe&Ce mes Fuee]kesâ keâer ieefleefJeefOeÙeeW ceW 1 Deiemle 1950, heueeQefpeÙee, efiejer[ern (PeejKeb[) DeeÙes yeoueeJe menpe ner osKeves keâes efceueves ueies. veÙes-veÙes peeleerÙe meceerkeâjCe yeveves ueies. keâeÙe&keâòee&DeeW ceW Yeer heefjJele&ve efMe#ee : yeer.Sme.meer., meve 1971 osJeIej keâe@uespe mes. efoKeves ueiee. vesleepeer keâer cenbieer ieeÌ[er kesâ heerÚs-heerÚs ieeefÌ[ÙeeW ØekeâeMeve : jÛeveeSb/keâneefveÙeeb Oece&Ùegie, jefJeJeej, efnob mg leeve, keâe keâeefHeâuee meÌ[keâ hej Oetue GÌ[eves ueiee. Úgš-YewÙÙeeW ceW heMÙebleer, ceeOegjer Deeefo heef$ekeâeDeeW ceW ØekeâeefMele. peesMe keâe mebÛeej nes Ûeuee. vegkeäkeâÌ[ ÛeewjeneW hej leke&â-kegâleke&â mebØeefle : mejkeâejer-mesJee mes efveJe=efòe kesâ Ghejeble mJeleb$e menpe ner ceenewue ceW ieceea hewoe keâjves ueies. uesKeve. mLeeveerÙe veslee meceefhe&le veslee Les. Jes efme]He&â jepeveerefle veneR yeefukeâ meceepemesJee Yeer keâjles. keâF& o]Hesâ ÛegveeJe nejs Yeer. leLeeefhe Gvekeâe ueieeJe mLeeveerÙe ueesieeW mes keâce veneR ngDee. Fve hej Fupeece ueiee efoÙee ieÙee. efÛelekeâyeje (keWâõerÙe yeue) Gvekeâe ÛegveeJe nejvee Ùee peerlevee pevelee kesâ cet[ hej efveYe&j mes Ssmeer efhešeF& keâjJee oer ieÙeer efkeâ efHeâj ueesieeW ves Jeesš kesâ keâjlee. Gvekeâer mesJeeYeeJevee osKe Gvekeâe peveeOeej cepeyetle Lee. veece hej keâeve hekeâÌ[ efueÙee. cejnce-heóer Deewj oJee-oe¤ Fmeer peveeOeej keâes yeebšves keâer lekeâveerkeâ heešea ØecegKe ves keâer leLee keâer Jepen keâF& efove Iej ceW Ûetune veneR megueie heeÙee Lee. Skeâ peeefle efJeMes<e kesâ yeengyeueer veslee keâes Fuee]kesâ mes KeÌ[e kebâyeue efJelejCe keâer Iees<eCee YeerKeve keâer yemleer lekeâ keâjves keâer jCeveerefle keâes ieefle Øeoeve keâer Deewj Fmeer jCeveerefle kesâ Yeer hengbÛeer. Skeâ ÚgšYewÙÙes ves Gmekeâer PeesheÌ[er kesâ Deeies Yeer lenle veslee peer Éeje efjkeäMeeÛeeuekeâeW keâes kebâyeue yeebšves keâer FMlenej ueieJee efoÙee Lee. neueebefkeâ FMlenej Jeeueer heešea mes Iees<eCee keâer ieÙeer Leer.

YeerKeve keâe otj keâe Yeer veelee veneR Lee. yeefukeâ heešea hee@efueefškeäme YeerKeve keâes jepeveerefle kesâ Fve oebJe-heWÛeeW mes keâesF& mes Gmeves keâYeer keâesF& celeueye ner veneR jKee Lee. efHeâj Yeer mejeskeâej veneR. ‘keâesF& ve=he nesefnb ncew keâe neefve’ keâer lepe& hej Ùen PeesheÌ[er kesâ Deeies FMlenej ueie peeves mes ieebJe ceW Gmekeâer hetÚ Kesue Gmes keâneR mes ØeYeeefJele veneR keâj heeÙee. Deepe lekeâ Gmeves yeÌ{ ieÙeer Leer. ueesie hetÚles DevÙe ]iejeryeeW keâes Yeer kebâyeue Jeesš efoÙee ner veneR Lee. Gmekeâer yemleer ceW keâesF& ØeÛeej veneR efceuesiee DeLeJee efme]He&â efjkeäMeeÛeeuekeâeW keâes. ÚgšYewÙÙes ves Yeüce neslee. Jeesš [eueves keâe keâece mLeeveerÙe keâeÙe&keâòee&DeeW kesâ efpecces otj efkeâÙee, ‘‘keâue keâe keâeÙe&›eâce efme]He&â efjkeäMeeÛeeuekeâeW kesâ Lee. Jeesš [eueves kesâ Skeâ DeeOe efove henues Gve pewmeer yeefmleÙeeW efueS nw. Deieueer o]Heâe DevÙe ]iejeryeeW keâer mesJee keâer DeueieceW Ietce–Ietce keâj keâeÙe&keâòee&ieCe celeoeve keWâõeW keâer mebJesoveMeeruelee Deueie ÙeespeveeSb nQ. cemeueve efJekeâueebieeW kesâ efueS Jnerue mes GvnW [je peeles. ÛesÙej, ceefnueeDeeW kesâ efueS Meeue-meeÌ[er. Deveepe-efkeâjemeve DeYeeJe Deewj mebIe<e& mes petPeles ]iejeryeeW keâer yemleer kesâ ueesie keâe ceg]Heäle efJelejCe Deeefo ve peeves efkeâleveer ÙeespeveeSb nQ, pees efkeâmeer Øekeâej keâe peesefKece G"evee veneR Ûeenles Les. efJeiele MeerIeÇ ner ieebJe-ieebJe ceW efMeefJej ueiee keâj hetjer keâer peeveer nQ.’’ ÛegveeJe ceW yemleer kesâ oes-leerve peve Dehevee heefjÛeÙe he$e ueskeâj Pegiieer-PeesheefÌ[ÙeeW ceW jesMeveer keâer Skeâ efkeâjCe efšceefšceeves celeoeve keWâõ hej henbgÛes ner Les efkeâ peeueer celeoeleeDeeW keâer peien 123456789012345678901234567890121234

24

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ueieer. yeeÌ{ keâer Ûehesš ceW Deekeâj Gvekeâer Úesšer-ceesšer ]pe¤jleeW šue peeles. Skeâ oes efoveeW ceW Deehemeer efJeJeeo Yetue keâj YeeF&keâer Ûeer]peW Yeer ve° nes Ûegkeâer LeeR. Ssmes ceW vesleepeer keâer Ûeeje hetJe&Jele keâeÙece nes peelee.

Iees<eCeeDeeW ves Glmeen keâes megieyegiee efoÙee Lee. Ssmeer Iees<eCeeSb efpeme ÚgšYewÙÙes ves YeerKeve kesâ ojJee]pes hej heesmšj Decetceve ÛegveeJe kesâ meceÙe ngDee keâjleer LeeR. uesefkeâve efheÚues efÛehekeâeÙee Gmeer ves Gmes kebâyeue efJelejCe mes DeJeiele keâjeÙee. kegâÚ Je<eeX mes DeeÛeej mebefnlee kesâ Yetle mes vesleeieCe Yeer hejnspe Gmeves yeÌ[er efJeveceülee kesâ meeLe YeerKeve mes keâne, ‘‘keâekeâe yemleer keâjves ueies Les. Dele: ÛegveeJe kesâ otj nesves kesâ yeeJepeto Gmekeâer ceW efjkeäMee Ûeueeves Jeeues DevÙe ueesie lees nQ veneR, Skeâ legce nes Yetefcekeâe lewÙeej keâer peeves ueieer Leer. uesefkeâve YeerKeve Fve efpemes efjkeäMee Ûeueeves keâe DevegYeJe nw.’’

Debo¤veer yeeleeW mes DeveefYe%e. vesleeDeeW ves ]iejeryeeW keâer Ghesef#ele ‘‘uesefkeâve yeeyet, cesje efjkeäMee lees cenerveeW mes cejccele kesâ jnves Jeeueer yemleer keâes Flevee cenòJe keäÙeeW os jKee Lee Fmekeâer DeYeeJe ceW pebie Kee jne nw. yeeÌ{ keäÙee DeeÙeer, jespeer jesšer hej peevekeâejer ueesieeW keâes veneR Leer.

Meecele ues DeeÙeer.’’ ojDemeue hetJe& kesâ Je<eeX ceW Fvekeâer PeesheÌ[er lekeâ YeerKeve keâer efÉefJeOee leeÌ[les ner ÚgšYewÙÙes ves megPeeÙee, henÛeeve he$e yeveevesJeeues veneR henbgÛes Les. henÛeeve he$e efveOee&efjle ‘‘lees keäÙee ngDee, meeJepeer kesâ Kešeue mes efkeâjeÙes hej efjkeäMee keWâõeW hej yeveeÙee peelee Lee efpemekesâ efueS ]Heâesšes KeeRÛes peeles efoueJee otbiee.’’

Les. ÚgšYewÙÙeeW ves yeÌ[er Ûeeueekeâer mes peeueer veece efueKeJee keâj ‘‘meeJepeer lees hekeäkeâe meeJe nw. efjkeäMee osves kesâ henues ]iejerye Deewj DeefMeef#ele ueesieeW kesâ yeoues otmejeW keâer lemJeerj efkeâjeÙee Jemetue ueslee nw’’— YeerKeve ves keâne, efKebÛeJee oer Leer. Jeesšj efuemš kesâ Devegmeej Gvekeâe veece metÛeer ‘‘veneR, Jewmee kegâÚ veneR nesiee. ceQ keân otbiee, keâceeF& ceW nesves kesâ yeeJepeto otmejs ueesie Fvekesâ JeesšeW keâe Fmlesceeue keâjkesâ Meece keâes efkeâjeÙee Ûegkeâlee keâj osvee.’’ ceveÛeens DeYÙeeLeea kesâ he#e ceW keâj osles Les. ]iejerye DeveheÌ{ ‘‘.....!’’- YeerKeve meesÛe ceW heÌ[ ieÙee. pevelee keâes yenuee-Hegâmeuee efoÙee peelee efkeâ Gvekeâe Jeesš YeerKeve keâer Demecebpemelee keâes šeueles ngS ÚgšYewÙÙes ves [eue efoÙee ieÙee nw. efheÚues ÛegveeJe ceW YeerKeve keâer yemleer heemee heueše, ‘‘Dejs keâekeâe "b[ ceW ef""gjles nes, kebâyeue efceue JeeueeW ceW kegâÚ keâe keWâõerÙe yeue Éeje keâÛetcej efvekeâueJee efoÙee peeÙesiee lees jenle efceuesieer. kebâyeue nw! Fòee ceesše, meeFpe Fòee Lee, Gvekesâ heeme henÛeeve he$e kesâ Jewkeâefuhekeâ mJe¤he Jeeues uebyee-ÛeewÌ[e efkeâ efOeÙee-hetlee meefnle Skeâ ner kebâyeue ceW mecee henÛeeve he$e Les. ueesieeW ves keâeve hekeâÌ[ efueÙes Jeesš [eueves mes. peeDeesies.’’ kegâÚ peeie¤keâ ueesieeW ves DeeÙeesie lekeâ efMekeâeÙele yeeue-yeÛÛeeW kesâ megKe kesâ veece hej YeerKeve keâer DeebKeeW ceW henbgÛee oer. DeeÙeesie iebYeerj ngDee. henÛeeve he$eeW keâer peebÛe keâer Ûecekeâ hewoe nes G"er. Fme Ûecekeâ keâes ÚgšYewÙÙee Pesue veneR peeves ueieer. mener ueesieeW keâes efÛeefvnle keâj GvnW henÛeeve he$e heeÙee. yeieueW Peebkeâves ueiee. efveie&le efkeâÙes ieÙes. vekeâueer veeceeW keâes metÛeer mes nšeÙee peeves ‘‘YeerKeve keâekeâe, Ùes meejer peevekeâejer efme]He&â legcnejs efueS ueiee. mejkeâejer mlej hej ]iejerye Deewj DeveheÌ{ ueesieeW keâes nQ. otmejs kesâ keâeve ceW veneR heÌ[s lees DeÛÚe, Jevee& YeerÌ[ ueie henÛeeve he$e leLee Gmekeâer GheÙeesefielee mes DeJeiele keâjeÙee peeÙesieer.’’ ieÙee. ueesie Deheves celeeefOekeâej kesâ cenòJe keâes mecePeves ueies.

YeerKeve ves efmej efnuee efoÙee, efkebâleg Gmekesâ ceve ceW yemleer FvneR keâejCeeW mes ]iejerye-iegjyeeW keâer yemleer ceW Yeer vesleeDeeW keâer kesâ DevÙe ueesieeW keâe ]KÙeeue kegâueyeguee jne Lee. yemleer kesâ DevÙe ieeefÌ[Ùeeb Oetue GÌ[eves ueieeR. keâF& ueesie "b[ ceW ef""gjles ngS peer jns Les. Gmekesâ ceve ceW efJeÛeej Deheveer yemleer ceW YeerKeve Skeâ peevee henÛeevee veece DeeÙee — keâeMe! meguesceveJeeb leLee peueerue efceÙeeb keâes Yeer Lee. yemleerJeeues Gmekeâer keâõ keâjles. Dehevee DeefYeYeeJekeâ efjkeäMee Ûeueevee Deelee. Deheves ÉbÉ keâes efÚhee veneR heeÙee YeerKeve. ceeveles. Gmekesâ Deboj peeefle-heeefle, efnbot-cegmeueceeve keâe Yesokeân yew"e, ‘‘yeeyet meguesceveJeeb leLee peueerue efceÙeeb kesâ yeÛÛes Yeer YeeJe veneR Lee. Ùener keâejCe Lee efkeâ ieebJe Iej keâer Úesšer-ceesšer ef""gj jns nQ. efjkeäMee GvnW Yeer efceue peeÙes lees efkeâmeer Øekeâej mecemÙeeSb hegefueme lekeâ hengbÛeves kesâ hetJe& meguePee oer peeleeR. ieebOeer cewoeve hengbÛe ner peeÙesbies.’’

Leevee-keâÛenjer mes ueesieeW keâes jenle 123456789012345678901234567890121234 efceue peeleer. Pet"s cegkeâoceW ÚgšYewÙÙes kesâ Ûesnjs hej yeveeJešer Peuueenš GYej DeeÙeer, 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

25

‘‘yeme legcnejer hejeshekeâejer veerefle mes ner cegPes efÛeÌ{ nw, cegPes Jevee& oes-Ûeej Iebšs keâer osj mes ieebJe keâe DeefmlelJe ner efceš legcnejer efÛeblee nw Deewj legcnW efceÙeeb šesues keâer.’’ Gve ueesieeW kesâ Ûegkeâe neslee. efueS Yeer JÙeJemLee nesieer. mecePes. efHeâueneue ]pÙeeoe ØeÛeej YeerKeve kesâ heeme ceJesMeer veneR Les. efpevekesâ heeme Les, keâjves keâer ]pe¤jle veneR.’’ Gvekeâer cegmeeryele Deueie Leer. {esj nebkesâ, yeÛÛeeW keâes mebYeeueW YeerKeve KeeceesMe nes ieÙee.

DeLeJee Dehevee meeceeve menspeW. Fve meye ceW leejlecÙe efye"e cegDee Deepe hesMeeye efkeâlevee ueie jne nw! YeerKeve ves heevee cegefMkeâue Lee. ÛeejeW lejHeâ De]Heâje-le]Heâjer ceÛeer Leer. meeJeOeeveerhetJe&keâ ieWoje mes heebJe efvekeâeuee, yeÛÛeeW keâes LeheefkeâÙeeb kegâÚ lees ieeÙe-yekeâefjÙeeW keâes jbYeeles-efceefceÙeeles ÚesÌ[ peeve oeR leLee PeesheÌ[er mes yeenj efvekeâue DeeÙee, hesMeeye mes efveJe=òe nes yeÛeekeâj Yeeieves ueies. yeeÌ{ keâe heeveer les]peer mes ieebJe ceW Iegmeves yeenj KeÌ[s efjkeäMes keâer šesn ueer. šeÙej oyee kesâ osKee. efHeâj ueiee. yeÌ[s-yetÌ{eW kesâ kebâOes hej yeÛÛes meJeej, ceefnueeSb peebIe Deboj Dee ieÙee. Deye lees Yeesj nesves keâes nw. ieWoje ceW Iegmevee lekeâ meeÌ[er G"eÙes, peJeeveeW kesâ efmej hej yekeämes-hesefšÙeeb. efpemes "erkeâ veneR nesiee. Gmeves hegve: Skeâ yeerÌ[er megueiee ueer. metKeer pees Ùegefòeâ ueieer, Yeeielee ve]pej DeeÙee. uekeâefÌ[Ùeeb nesleeR lees peuee ueslee. uesefkeâve Keevee hekeâeves kesâ Deheves leerve heesles-heesefleÙeeW keâes YeerKeve ves kebâOes SJeb efueS lees uekeâÌ[er efceueleer veneR, leeheves kesâ efueS keâneb mes heer" hej G"e jKee Lee. helveer SJeb yent Iejsuet meeceeve ceeLes efceuesieer? hej G"eÙes metKes mLeue keâer Deesj Yeeie jner LeeR. Yeeievee keâneb YeerKeve ves neLe ceW ueesše efueÙee leLee Kesle keâer Deesj mebYeJe Lee. peueØeJeen kesâ yeerÛe Yeeieves pewmeer efmLeefle keâneb Leer. efvekeâue heÌ[e. efmeÙeejeW keâes Yeer MeeÙeo "b[ ves keâe" ceej efoÙee les]pe Oeej kesâ yeerÛe Dehevee meblegueve efyeieÌ[e efkeâ yeÛÛeeW keâes Oeej Lee. DeYeer lekeâ Gvekeâe ‘ngDee-ngDee’ megveeF& veneR heÌ[e Lee. veneR ceW yen peeves mes keâesF& veneR yeÛee mekeâlee. Skeâ yeej lees Úesšketâ YeeQkesâ! cegiee& yeebie ve os lees Yeesj ®keâ lees veneR peeÙesiee!’’

YeerKeve kesâ kebâOes mes efHeâmeuelee-efHeâmeuelee yeÛee. uee"er šskeâ kegânemee ienje ieÙee Lee. heew Heâšves kesâ meeLe Jen efjkeäMee keâj YeerKeve ves meblegueve yeveeÙee leLee efÛeuueeÙee, ‘‘Úesšketâ ueskeâj efvekeâue heÌ[siee. leerve efkeâueesceeršj keâÛÛeer meÌ[keâ nw. cesjs ceeLes keâes keâme keâj hekeâÌ[s jnvee. [jvee veneR.’’ hewoue ner efjkeäMee uegÌ{keâeles ngS ues peevee heÌ[siee. efHeâj Ûeej YeerKeve keâer yemleer Jeeues ner veneR, mebheVe ueesieeW keâer efkeâueesceeršj neFJes. neFJes hej lees keâesF& efÛeblee veneR, uesefkeâve yemleer JeeueeW ves Yeer jsue keâer hešjer hej MejCe ues jKeer Leer.

Menj kesâ leerve efkeâueesceeršj lees keâÛÛeer meÌ[keâ mes Yeer yeolej keâesF& keân jne Lee, efnceeueÙe mes efvekeâueves Jeeueer veefoÙeeW keâer peien-peien yeÌ[s-yeÌ[s ieÌ{s, Je<ee&, veeues kesâ heeveer keâe peceeJe. Øeke=âefle keâes mecePes efyevee GvnW lešyebOeeW mes Iesjves leLee yejepe štšer meÌ[keâ, efleme hej Ievee kegânemee.

Deewj yeebOe yeveekeâj efveÙebef$ele keâjves keâer keâesefMeMeW efJeveeMekeâejer cewoeve mes ueewšles Je]keäle Kesle keâer cesÌ[ mes YeerKeve keâe meeefyele ngF& nQ. yeeÌ{ ØeJeCe #es$e leLee peue peceeJe Jeeues #es$e Skeâ heebJe efHeâmeue ieÙee. yeieue ceW yejmeele keâe heeveer DeYeer Yeer efvejblej yeÌ{les ieÙes nQ leLee yeeÌ{ keâer efJeOJebmekeâ #ecelee Yeer metKee veneR Lee. Fme meeue keâer Je<ee& keâe ]KÙeeue Deeles ner yeeÌ{ yeÌ{leer ieÙeer nw. kesâ efJekeâjeue peue ØeueÙe kesâ ÂMÙe Gmekeâer DeebKeeW kesâ meeceves YeerKeve keâes Fve lekeâveerkeâer yeeleeW mes kegâÚ Yeer uesveeieg]pejves ueieles nQ. yeeÌ{ keâe mcejCe Gmes kebâhee peelee nw. ieebJe osvee veneR. Jen lees Flevee peevelee nw efkeâ yeeÌ{ Skeâ efJeveeMe kesâ ieebJe yen ieÙes. ueesieeW ves eflevekeâe-eflevekeâe peesÌ[ keâj efpeme ueeruee nw, pees nj meeue Dehevee leeb[Je ve=lÙe efoKeuee peeleer Iej keâes yeveeÙee Lee Jen osKeles ner osKeles DeebKeeW kesâ meeceves yeeÌ{ nw. heeveer yejmes DeLeJee veneR, vesheeue mes efvekeâueves Jeeueer keâer les]pe Oeej ceW efJeueerve nes ieÙee. lešyebOe keäÙee štše Fuee]kesâ veefoÙeeW ceW G]Heâeve DeeÙee efkeâ mLeeveerÙe veefoÙeeb ]Kelejs kesâ keâe ve]keäMee ner yeoue ieÙee. Ùen lees ieveercele Leer efkeâ lešyebOe efveMeeve mes Thej G"ves ueieeR. efHeâj Jener Yeeiece-Yeeie, ceW nes jns keâšeJe kesâ ]Kelejs mes ØeMeemeve JeeueeW ves hetJe& mes lešyebOe efJeYeeie Éeje Ùegæ mlejerÙe megj#eelcekeâ keâeÙe&.

Deeieen keâj jKee Lee. GvnW megjef#ele peien henbgÛeeves keâer ØeMeemeveJeeueeW keâer lelhejlee, vesleeDeeW keâe nJeeF& meJex#eCe Ùes keâesefMeMeW peejer LeeR. ueesieeW ves Deheveer peeve ceeue keâer megj#ee keâer meejer yeeleW Deye veÙeer veneR jn ieÙeer nQ. ]Keeeflej neFJes SJeb jsue hešefjÙeeW kesâ123456789012345678901234567890121234 efkeâveejs MejCe ues ueer Leer. yeeÌ{ jenle mes pegÌ[er Skeâ Deewj Iešvee YeerKeve kesâ

26

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

veLegveeW ceW yet kesâ meceeve meceeÙeer yew"er nw. YetKe mes efyeueKeles ieebJe kesâ KeÌ[bpee SJeb keâÛÛeer meÌ[keâ hej YeerKeve keâe yeÛÛes, ceeLes hej {es keâj ueeÙee ieÙee jeMeve-heeveer Ûebo efoveeW efjkeäMee KeÌ[KeÌ[eves ueiee. jn-jnkeâj "b[er nJee efmenje peeleer. ceW ]Kelce nes ieÙee Lee. jsue-hešefjÙeeb #eefle«emle nes ieÙeeR. hetjs efmej keâes ieceÚs mes uehesš jKee Lee YeerKeve ves. meebme uesves meÌ[keWâ Deewj hegue štš ieÙes. efpeues keâer lees yeele ÚesÌ[ oW ØeKeb[ Deewj ÚesÌ[ves Yej kesâ efueS veekeâ kesâ veerÛes LeesÌ[er Kegueer peien lekeâ keâe mebheke&â Útš ieÙee. ueesieeW keâer efve]ieenW Deemeceeve keâer ÚesÌ[ jKeer Leer.

Deesj efškeâer jnleeR. efkeâmeer nsefuekeâe@hšj keâer ieÌ[ieÌ[enš megveles efjkeäMes keâes pebie ves Kee jKee Lee. ceeefuekeâ ves Ghesef#ele ner vej-veeefjÙeeb, yeÛÛes-yetÌ{s jenle meece«eer keâer Deeme efueÙes heÌ[s efjkeäMeeW keâes nukeâer-Hegâukeâer cejccele keâj otves efkeâjeÙes kesâ heerÚs-heerÚs Yeeieves ueies. nsefuekeâe@hšj Deemeceeve ceW Ûekeäkeâj meeLe ÛeeuekeâeW kesâ nJeeues keâj efoÙee Lee. FvneR keâejCeeW mes keâeš keâj ueghle nes peeles. heerefÌ[leeW keâer ]pegyeeve Yeöer ieeefueÙeeb efjkeäMee Ûeueeves ceW YeerKeve keâes Deefleefjòeâ Meefòeâ ueieeveer heÌ[ jner Gieueves ueieleeR, ‘‘meeues vesleJee meye nesiee, DeekeâeMe mes yeeÌ{ Leer. Fleveer megyen ogkeâeveW Kegueves mes jneR, efkeâ oes Ûeej lesue keâer keâer efJeveeMeueeruee osKeves DeeÙes nQ. yenve-Ûees ÓÓ,, peje heebJe yetboW, Ûesve, hew[ue Deeefo ceW [ueJee mekesâ. Gmeves ceve keâes Fme Gleej keâj lees osKeW. meye kesâ meye efhekeâefvekeâ ceveeves Deeles nQ.’’ Deesj mes nšeÙee. Fmekeâer DeYeer ]pe¤jle Yeer keäÙee nw. DeYeer meJeejer Deeef]Kej jenle meece«eer yeebšves Jeeuee nsefuekeâe@hšj Yeer lees {esveer veneR nw. ieebOeer cewoeve Yej henbgÛevee nw. leye lekeâ ogkeâeveW Ie[IeÌ[eÙee. ueesie efiejles-heÌ[les heerÚs-heerÚs Yeeieves ueies.

Kegue peeÙesbieer. efove Yej efjkeäMee Ûeueekeâj kegâÚ keâceeF& keâj YeerKeve Yeer Gvekesâ heerÚs Yeeiee. jenle meece«eer efiejeÙes peeves uesiee. Meece keâes kebâyeue kesâ meeLe Iej Jeeheme. Deepe yeÛÛeeW kesâ ueieer. efpevekeâer #ecelee pewmeer Leer, yeesefjÙeeW keâes uetš efueÙee. meeLe heebJe hemeej keâj mees mekesâiee. megKe keâer veeRo keâer keâuhevee YeerKeve kesâ neLe kegâÚ Yeer ve ueiee. DeveeÙeeme Gmekeâer efve]ieen YeerKeve ceW Deefleefjòeâ Tpee& keâe mebÛeej keâjleer jner.

PeeefÌ[ÙeeW kesâ heerÚs heÌ[er jenle meece«eer keâer Skeâ yeesjer hej heÌ[er. neFJes hej efjkeäMee oewÌ[ves ueiee. OegbOe ceW efjkeäMes keâer Iebšer Gmeves yepejbieyeueer keâes DeeYeej Øekeâš efkeâÙee. yeesjer lekeâ efš^ve-efš^ve yepeleer jner. jn-jn keâj Jen efÛeuueelee Yeer jnlee, henbgÛeles ner Gmekeâer DeeMeeDeeW hej heeveer efHeâj ieÙee. yeesjer lees ‘‘yeieue mes YeeF& yeieue mes.’’ YeerKeve meesÛelee jne Skeâ oes efove jenle meece«eer keâer ner Leer, uesefkeâve Jen ceuecet$e hej pee efiejer keâer keâceeF& mes kebâyeue keâe Keesue yeveJee uesiee, efHeâj lees jpeeF& Leer. leLee Fme keâoj efIeveewveer efoKe jner Leer efkeâ Gmes G"evee ceele!’’ lees otj Útvee lekeâ cegefMkeâue Lee. YeerKeve Yeejer ogef§eblee ceW heÌ[ efjkeäMee neFJes ÚesÌ[ Menj keâer meercee ceW ØeJesMe keâj Ûegkeâe ieÙee. kegâÚ osj KeÌ[e meesÛelee jne, ceve ceW efJeÛeej keâeQOes, Lee. cegÌ[les ner ÛeeÙe keâer ogkeâeve osKe "b[ ceW ÛeeÙe keâer leueye ieboieer lees yeenj ueieer nw. Deboj keâe hee@efueefLeve lees megjef#ele nes DeeÙeer. ÛeeÙe mes DeefOekeâ ef""gjleer nLesefueÙeeW keâes iecee&nš nesiee Deewj Gmeves yeesjer G"e ueer. ÛeeefnS Leer. YeerKeve efjkeäMee efkeâveejs KeÌ[e keâj Yeóer keâer Deesj ve peeves Ssmeer efkeâleveer efJeõthe mce=elf eÙeeb yeeÌ{ keâer efJeveeMe uehekeâe. uesefkeâve henues mes peces ueesieeW ves Yeóer keâes Fme keâoj ueeruee mes peg[Ì er LeeR. efHeâmeueves mes Gmekesâ heebJe ceW keâerÛeÌ[ meve Iesj jKee Lee efkeâ keâneR mes neLe Iegmeeves keâer iegbpeeFMe veneR Leer. ieÙee Lee. ie̺s ceW meeJeOeeveerhetJe&keâ Glej keâj heebJe OeesÙes, "b[s ogkeâeveoej ves ÛeeÙe keâe yeÌ[e yele&ve Yeóer hej ÛeÌ{e jKee Lee. heeveer mes heebJe Oeesvee Yeer cenbiee heÌ[e. ef""gjve yeÌ{ ieÙeer.

Keewueves ceW DeYeer osj Leer. ÛeeÙe heerves keâer leceVee "b[er heÌ[ ieÙeer.

YeerKeve keâes ieebOeer cewoeve hengÛb evee nw, peneb efjkeäMeeÛeeuekeâeW efpeleveer osj ceW ÛeeÙe keâe efieueeme neLe ceW DeeÙesiee Gleveer osj keâes ceg]Heäle kebâyeue yeebše peevee nw. kebâyeue keâe ]KÙeeue Gmes "b[ ceW lees ieebOeer cewoeve keâer DeeOeer otjer leÙe nes Ûegkeâer nesieer. efHeâj mes jenle henbgÛeelee-mee ueiee. PeesheÌ[er ceW ØeJesMe keâj Gmeves YeerKeve ves osKee DevÙe efjkeäMee Jeeues leeyeÌ[-leesÌ[ hew[ue ceejles yeÛÛeeW keâer šesn ueer. Jes efveõe ceW Les. Gmeves Skeâ efÛeLeÌ[s mes ngS ieebOeer cewoeve keâer Deesj Yeeies pee jns Les. heerÚs ve heÌ[ peeÙes efjkeäMes keâes heeWÚe. Meerle ceW heÌ[s jnves mes hetje efjkeäMee ieeruee meesÛekeâj nLesefueÙeeb Deeheme ceW jieÌ[eR leLee efjkeäMes keâer meerš hej nes Ûeuee Lee, Deye heew Heâšs DeLeJee veneR, cegiee& yeebie os Dee yew"e. Skeâ meJeejer ves jeskeâe lees vekeâejelcekeâ YeeJe ceW DeLeJee veneR Gmes efvekeâue peevee nw. kegânemes ceW heew keâe Heâšvee nLesefueÙeeb uenje oeR. meYeer efjkeäMee Jeeues Ssmee ner keâj jns Les. Yeer lees veneR efoKelee... ueesie DeheMeyo YegveYegvee jns Les, ‘‘meeues kebâyeue uetšWies.’’

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

27

keâceeF& veneR keâjWies keâece Ûeesj.’’ ngF.Ë ueieYeie iÙeejn yepes hegeuf eme keâer ieeef[Ì ÙeeW kesâ heerÚs vesleepeer YeerKeve kesâ ceve ceW ]KÙeeue keâeQOee—ieebOeer cewoeve keâer keâer mkeâe@ehf e&Ùees Dee ueieer. peÙe–peÙekeâej mes hetje ieebOeer cewoeve ietpb e keâesF& meJeejer efceue peeleer lees efye"e ueslee. uesefkeâve otmejs heue G"e. ÛeejeW Deesj DeJÙeJemLee Hewâueer Leer. henues uesves keâer nes[Ì ceW Ùen meesÛe keâj efkeâ heerÚs ve heÌ[ peeÙe Dele: ceve ceW G"s efJeÛeej efjkeäMee Jeeues Oekeäkeâe-cegkeäkeâer lekeâ Glej DeeÙes Les. keâes efmejs mes Keeefjpe keâj efoÙee. Gmekesâ heebJe hew[ue hej Ietceves Dee"-ome kebâyeue yeebšves kesâ Ghejeble veslee peer efJelejCe ueies. ‘‘efš^ve... efš^ve...’’ keâe Yeej mLeeveerÙe keâeÙe&keâòee&DeeW hej Úes[Ì Ûeueles yeves. YeerKeve ves efš^ve-efš^ve keâe Meesj Skeâ veÙes efkeâmce keâe Denmeeme keâje osKee kebâyeue meÛecegÛe GÛÛe keâesešf keâe SJeb uebyee-Ûeew[Ì e Lee. jne Lee. pees peJeeve Deewj yeefue‰ Les, oeÙeW-yeeÙeW keâešles ngS YeerKeve YeerÌ[ ceW Iegmeves keâer keâesefMeMe keâjlee efkeâ YeerÌ[ Deheves efjkeäMes keâes nJee mes yeeleW keâje jns Les. YeerKeve Yeer GvnW Gmes heerÚs "sue osleer. Skeâ yeej lees Oekeäkeâe Kee keâj efiej Yeer osKe peesMe ceW Yej G"lee. efkebâleg oes-Ûeej hew[ue ceejles ner meebme heÌ[e. uesefkeâve Ùen keäÙee? vesleepeer kesâ peeles ner kebâyeue keâe Hetâueves ueieleer. peesMe mJele: "b[e heÌ[ peelee.

Deekeâej-Øekeâej efmekegâÌ[ves ueiee. ieebOeer cewoeve henbgÛeles-hengbÛeles efjkeäMeeW keâe jsuee yeve oes Iebšs lekeâ De]Heâje-le]Heâjer ceÛeer jner. kebâyeue yeebšves Ûegkeâe Lee. ueesie leceeMeyeerve yeves meÌ[keâ kesâ efkeâveejs KeÌ[s nes Jeeues ves Iees<eCee keâer, ‘‘Deye kebâyeue ]Kelce.’’ ve]peejs keâe ueglHeâ ues jns Les. Flevee keânvee Lee efkeâ efpeve vesleepeer keâer peÙe-peÙe keâej YeerKeve ves ieebOeer cewoeve kesâ meeceves ieesuebyej ceW mLeeefhele nes jner Leer Gvekesâ cegoe&yeeo kesâ veejs ietbpeves ueies. Peš mes Skeâ cenelcee peer keâer efJeMeeuecetefle& keâes veceve efkeâÙee. Skeâ Ûeeuekeâ Jeefj‰ veslee ves ceeFkeâ Leece efueÙee, ‘‘Meeble nesFS, kebâyeue keâer Heâyleer keâmeves mes Yeer yeepe veneR DeeÙee, ‘‘GleefjS yeeyee Skeâ otmejer Keshe Jeeueer š^keâ jemles ceW ]Kejeye nes ieÙeer Leer. Skeâkebâyeue Deehekeâes Yeer efouee oWies.’’ oes Iebšs ceW Deeves ner Jeeueer nw.’’

DevÙe efjkeäMee JeeueeW ves "nekeâe ueieeÙee, veeje]peieer kesâ Ietšb leerve yepe ieÙes. metÙe& YeieJeeve ves keâesnjs keâes Ûeerj keâj nuekeâ ceW efveieueles ngS YeerKeve ves peueleer efve]ieen mes GvnW osKee. oMe&ve efoÙes. Deieueer Keshe veneR hengbÛeer. efpevnW kebâyeue veneR GvnW keäÙee helee cenelcee peer ves Fmeer Fuee]kesâ ceW metš Gleej keâj efceuee Jes DeYeer Yeer Deeme ueieeÙes yew"s Les. YeerKeve efvejeMe-mee uebieesšer OeejCe keâer Leer. Fmes Deepe kesâ ueeQ[s keäÙee peeveW. meÌ[keâ kesâ efkeâveejs yew" ieÙee. YetKe mes Gmekeâe hesš efyeueefyeuee keâesnje Úše veneR Lee Dele: cewoeve keâe ve]peeje veneR jne Lee. Iees<eCee DeYeer Yeer peejer Leer efkeâ š^keâ Deeves ner Jeeueer efoKe jne Lee. efme]He&â Meesj megveeF& os jne Lee. Meesj mes ner YeerKeve nw. Fleves ceW meefke&âš neGme mes efvekeâue keâj vesleepeer keâe ves YeerÌ[ keâe Devegceeve ueieeÙee. cewoeve ceW ØeJesMe keâjles ner keâeefHeâuee Oetue GÌ[elee ieg]pej ieÙee.

Gmekeâe efoue yew" ieÙee. hetje cewoeve efjkeäMeeW mes heše heÌ[e Lee. ueesie Deeme ueieeÙes yew"s jns. vesleeieCe cewoeve ÚesÌ[ Gmes Dee§eÙe& ngDee Fleves efjkeäMes nQ Fuee]kesâ ceW! yeeo ceW peeve keâj keâye efKemekeâ efvekeâues, helee ner veneR Ûeuee. Fmeer yeerÛe GveceW he§eeleehe Yeer ngDee efkeâ {sj meejs Ûeeuekeâ jele mes ner Oetveer peceeÙes mes efkeâmeer ves efmLeefle mhe° keâer, ‘‘Deye keâesF& Keshe-Jeshe veneR yew"s nQ. keäÙee ner DeÛÚe neslee Jen Yeer Meece keâes ner Dee hengbÛeves Jeeueer nw.’’

Oecekeâlee. FvneR kesâ yeerÛe jele keâš peeleer. PeesheÌ[er ceW Yeer lees ieceÚs mes cegbn heeWÚlee YeerKeve G"e. Gmes efjkeäMee Kešeue jeleYej veeRo veneR DeeÙeer Leer. ]peuoer mes keâleej ceW Deheves efjkeäMes Jeeues meeJepeer keâer efÛeblee melee jner Leer. ‘‘keâceeF& lees ngF& veneR keâes KeÌ[e keâj nLesefueÙeeb jieÌ[eR leLee LeesÌ[e Feflceceeve ngDee. efkeâjeÙee keâneb mes Yejsiee!’’ Gmekeâer pegyeeve mes DemHegâš mes mJej helee Ûeuee veew yepes kesâ Deeme-heeme veslee peer keâer ieeÌ[er DeeÙesieer.

Hetâšs, ‘‘keâceewveer (keâceeF&) Yeer ieÙeer, kebâyeue Yeer veneR efceuee.’’

Gvekesâ keâj keâceueeW mes kebâyeue keâe efJelejCe nesiee. Fme yeerÛe Deewj YeerKeve kesâ yeesefPeue heebJe hew[ue hej pee oyes.. efjkeäMeeW kesâ yeerÛe vesleepeer keâe ]HeâesšesÙegòeâ heesmšj efÛehekeâeves ceW ‘‘efš^ve...efš^ve...’’ keâeÙe&keâòee& JÙemle Les. meeiej uenj, yebheeme šeGve, kebâyeue mes ueoer š^keâ Skeâ efkeâveejs KeÌ[er Leer, efpemes ueesie osJemebIe, osJeIej (PeejKeb[)-814114 nmejle Yejer efve]ieeneW mes osKe jns Les.123456789012345678901234567890121234 Fble]peej keâer Ieef[Ì Ùeeb K] elce cees. : 9931053255

28

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012

jece ueKeve keâe ...? [e@. efve®hecee jeÙe

yeeuekeâveer ceW Skeâekeâer yew"er uelee Jesovee kesâ meeiej ceW Deeheeocemlekeâ [tyeleer pee jner Leer. peye efveÙeefle keâe keâMeeIeele Deelcee keâes Kebef[le keâjkesâ DeefveJe&ÛeveerÙe heerÌ[e keâe me=peve keâjlee nw leye Fbmeeve Skeâekeâer.... ceewve... mleyOe mee neskeâj kegâÚ ner heueeW ceW ceevees Yetlekeâeue keâes hegve: peer G"lee nw.

Ssmeer ner DeJemLee Deepe uelee keâer nes jner Leer. ùoÙe mes pegÌ[e, yeeueheve keâer keâesceue YeeJeveeDeeW kesâ ce=ogue Denmeeme mes Yeeriee, jòeâ yebOeve ceW yebOee Skeâ vewmeefie&keâ efjMlee... pees ceve ØeeCe ceW G<cee keâe mebÛeej keâjlee jne nes, menmee meeceves mes efJeueghle nes, Deveble ceW efceue peeÙe lees ùoÙeefJeoejkeâ DevegYetefle lees nesieer ner. uelee keâer DeebKeW DeebmegDeeW mes ueyeeueye LeeR. ‘‘GHeâ! let Fme lejn DeÛeevekeâ cegPes ÚesÌ[keâj Ûeuee peeÙesiee... keâYeer meheves ceW Yeer veneR meesÛee Lee — ‘ceevees’.... Jees yengle yesÛewve LeeR. ‘‘ceeb?’’ keâneb nQ Deehe?’’ Gvekeâer yesšer mvesne ves hegkeâeje ... hej Jees ceewve jneR. ‘‘uelee! Dekesâueer keäÙeeW yew"er nes? Ûeuees veerÛes YeeYeer yeguee jner nQ.’’ Gvekesâ heefle ves Yeer hegkeâeje lees Jees Yeeries mJej ceW yeesueer — ‘‘hueer]pe! cegPes kegâÚ osj kesâ efueS Dekesâuee ÚesÌ[ oerefpeS. ceQ kegâÚ osj ceW veerÛes Dee peeTbieer.’’ ‘‘Ùes keäÙee? Deye lekeâ jes jner nes uelee?’’ ‘‘hueer]pe!’’ ‘‘"erkeâ nw,hej Jeeoe keâjes Deye legce jesDeesieer veneR...’’

Gvekesâ heefle ves keâne lees Gmeves keâesF& Gòej veneR efoÙee. DeebmegDeeW hej keâYeer efkeâmeer keâe JeMe jne nw Yeuee? efØeÙehee$e keâer ce=lÙeg kesâ keâejCe Ghepeer heer[Ì e Deiej Deebmet yevekeâj ve Pejs lees keâesF& Fbmeeve peereJf ele jn mekesâiee? mebhetCe& ùoÙe keâer Ùee$ee keâj veÙeve ceeie& mes JÙeòeâ ngF& Jesovee keâe De#ejMe: DevegJeeo nesles nQ Deebmet. Deewj YeeJeveelcekeâ Oejeleue hej mJemLe mebyebOeeW keâe ceewve mebJeeo Yeer. Deebmet ner lees YeeJeveeDeeW kesâ heeJeve DevegyebOeeW keâes Skeâ efJeješlee Øeoeve keâjles nQ. Yeerieer heuekeWâ cetbokeâj uelee ves Deejece kegâmeea keâer hegMle

mes mej efškeâe efoÙee. DeOej ceewve Les. hej ceve ceW MeyoeW keâer DeebOeer meer Ûeue jner Leer. ceve Yetlekeâeue keâe hegveÂ&°e neskeâj cegKej nes G"e Lee. yeÛeheve kesâ Deveceesue #eCe hegve: Jele&ceeve keâe ¤he Oej De"KesefueÙeeb keâj G"s Les. Ssmee ueie jne Lee pewmes ‘uelee oer’ Deheves ‘ceevees’ kesâ mece#e yew"er ceer"s MewMeJe keâer ce=og efmveiOe ÙeeoW yeebš jner neW.... cesje Deewj legcneje efjMlee yeÛeheve mes ner ve peeves keâewve mes leblegDeeW ceW yebOee Lee, ‘‘ceevees!’’... cee$e Ûeej Je<e& ner lees yeÌ[er Leer ceQ legcemes... efHeâj Yeer Jees mvesn Jees Deeoj... DeefYeYetle nes G"leer Leer ceQ. ‘oeroer’ kesâ efyevee Skeâ keâewj cegbn ceW veneR [eueles Les legce. nce meeLe mketâue peeles, Kesueles-Keeles... hej ueÌ[lesPeieÌ[les veneR Les. mcejCe nw, oeoer ceeb ves Skeâ yeej nceejer ve]pej Gleejles ngS keâne Lee, ‘‘ve]pej ve ueies cesjs jece ueKeve kesâ peesÌ[s keâes.’’ ‘‘oeoer, Ùes lees yeleeDees... jece keâewve Deewj ueKeve keâewve... ? ceQ lees ueÌ[keâer ntb ve?’’ ceQves ]peesj mes nbmeles ngS hetÚe Lee, lees legce oeoer kesâ kegâÚ yeesueves mes henues ner yeesue heÌ[s Les. ‘‘oeroer! legce jece ceQ legcneuee ueKeve.’’ hetje Iej Deevebo keâer OJeefve mes Deehetefjle nes G"e Lee, Deewj ceQ Dee¥eo kesâ Deeflejskeâ mes YeeJe-efJeYeesj. ceeb hetÚleeR, ‘‘keäÙeeW js ceveesnj! yeÌ[e neskeâj Yeer ueKeve yevee jnsiee ve? Ùee efHeâj Deheveer ‘oeroer’ keâes ner Yetue peeÙesiee?’’ legce ]peesj mes cesje neLe hekeâÌ[keâj keânles, ‘‘oeroer! ceQ legcnW Yetue mekeâlee ntb keäÙee?’’ ‘‘veneR js!’’ ceQ nbme heÌ[leer. legcnejer Jees YeÙeefceefßele leesleueer JeeCeer Deepe Yeer keâeveeW ceW ietbpeleer nw. oeoer ØeeÙe: legPemes hetÚe keâjleeR, ‘‘jece ueKeve keâe... ?’’ efveMÚue yeeue megueYe nbmeer nbmekeâj legce ]peesj mes keân [eueles... ‘‘pees ÓÓÓ Ì[e ÓÓÓ!!’’ peye keâYeer legce efkeâmeer yeele mes veeje]pe hejsMeeve jnles Ùener ØeMve #eCeebMe ceW legcnejer mebhetCe& Goemeer Gmeer lejn ues Yeeielee pewmes Oethe keâesnjs keâes ues Yeeieleer nw.

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

29

MewMeJe keâer ceOegj ÙeeoW oeceve ceW mecesšs nce oesveeW YeeF&yenve yeÛeheve keâer onueer]pe ueebIeves ueies lees jòeâ mebyebOe mes pegÌ[e Ùen heeJeve efjMlee Deewj cepeyetle neslee ieÙee. ‘ceevees!’ keäÙee legcnW veneR ueielee Ùeefo ceelee-efhelee YeeF&-yenve kesâ hÙeejs heeJeve efjMles keâes yeÛeheve ceW ner ØeieeÌ{ yeveeles Ûeues peeÙeW, oesveeW keâes Skeâ otmejs keâe cenòJe mecePeeles Ûeues peeÙebs lees Skeâ Deštš heefjJeej keâe me=peve neslee peeÙesiee... JÙeefòeâ keâYeer Skeâekeâer veneR jnsiee. cee$e hebõn Je<e& keâer ner lees Leer ceQ peye Yeer<eCe pJej, efpemes [e@keäšjeW ves šeÙeHeâeF[ yeleeÙee Lee - kesâ Iesjs ceW keâmeleer pee jner Leer. ve oJee Demej keâj jner Leer, ve ogDee. pJej kesâ Yeer<eCe mebIeele mes ceQ ÛesleveeMetvÙe nes peeleer Leer, keâF& efoveeW mes keâLeeefyebye keâer efnlew<eer SJeb efveÙeefcele uesefKekeâe DeVe keâe oevee cegKe ceW veneR [euee Lee. Iej ceW meyekeâe yegje neue Yeer oeroer keâes cegPemes efceueves mes veneR jeskeWâies. Deewj Jees peye Yeer Lee. efHeâj Skeâ efove mesye kesâ Úesšs-Úesšs šgkeâÌ[s keâšesjer ceW cegPes hegkeâejsieer ceQ neLe yeebOes Gmekesâ mece#e KeÌ[e efceuetbiee.’’ [euekeâj legce cesjs meccegKe yew" ieÙes Les. legce Fleves yeÌ[s Pet"s efvekeâueesies keâYeer meheves ceW Yeer veneR ‘‘oeroer! Deepe lees legcnW Keevee ner nesiee. peye lekeâ meesÛee Lee. Deepe hegkeâe¤bieer lees keäÙee DeeDeesies, ‘ceevees’?

KeeDeesieer veneR mketâue Yeer veneR peeTbiee. Deewj jes]pe hetÚleer nes legceves peerJeve keâe nj keâeÙe& cesjs efJeceMe& mes ner efkeâÙee. ve... jece ueKeve keâe...?’’ keâYeer veneR yeesuetbiee... Ûeuees cegbn meyekeâe DeeMeer<e mej ceeLes efueÙee, leYeer lees ceeOeJeer pewmeer Keesuees.’’ legce ves meeefOekeâej Skeâ šgkeâÌ[e cesjs cegbn ceW [eue efoÙee megIeÌ[ helveer Deewj hetpee Deewj efheÙet<e pewmes hÙeejs yeÛÛes efceues.

Lee. ve peeves efkeâme Meefòeâ kesâ JeMeerYetle nes ceQ Gme efove kesâ yeeo ‘‘oeroer! peerpee peer kesâ efjšeÙejceWš kesâ yeeo legce nceejs Oeerjs-Oeerjs Keevee Keeves ueieer Leer, pJej Yeer Glejves ueiee Lee. Menj ceW ner yeme peevee, ÙeneR heeme ceW Skeâ DeÛÚe huee@š ‘‘ns F&Õej! Fvekeâe mvesn yeveeÙes jKevee.’’

Keeueer nw... ceQves yeele Yeer hekeäkeâer keâj ueer nw. ceQ peerJeve heÙeËle ceeb keâe Deeõ& mJej Deepe Yeer ceve ceW OJeefvele neslee nw legcnejs DeeMeer<e leues jnvee Ûeenlee ntb.’’ ceQves legcnejer Ùen ‘ceevees’. yeele Yeer lees ceeve ueer Leer ve? Deepe Iej nw, ceQ ntb... legce keâneb meceÙe keâer ieefle efkeâleveer leer›e nesleer nw Fmekeâe Denmeeme nes ‘ceevees?’

Fbmeeve keâes leye neslee nw, peye Jees efkeâmeer kesâ ve jnves mes GlheVe peye keâYeer ÚgefóÙeeW ceW ceeÙekesâ Deeleer legce Úesšs yeÛÛes ngS MetvÙe keâes DevegYetle keâj "iee mee KeÌ[e jn peelee nw. mes yeve peeles. DeuheYee<eer, meewcÙe JÙeefòeâlJe keâe Oeveer efJeÉeve Ùeeo nw ve... cesjs efJeJeen keâe efove... De"ejn Je<e& kesâ FeflenemeJesòee [e@. ceveesnj ÛeewOejer keâneR Kees peelee Deewj cesje megboj meewcÙe ceveesnj kesâ cegKeÌ[s hej Deevebo efceefßele Jesovee keâer ner leesleuee vevne YeeF& meeceves KeÌ[e nes peelee, efpememes ceQ mhe° ÚeÙee... ? Skeâ Deesj yenve kesâ megKe meewYeeiÙe keâer hetÚe keâjleer Leer...‘‘jece ueKeve keâe...?’’ keâecevee mes GlheVe Dee¥eo lees otmejer lejHeâ efJeÚesn keâe obMe... ceeOeJeer keânleer, ‘‘oeroer! Deehekesâ keâejCe ner Fvekeâe meejs keâece Ssmes efveyešeÙes Les legceves pewmes efkeâmeer ves peeot keâer ÚÌ[er yeÛeheve Deepe Yeer Jele&ceeve nw, DeYeer keâesF& osKe ues FvnW lees Hesâj oer nes. efJeoeF& kesâ #eCeeW ceW yeej-yeej ®ueeF& jeskeâves kesâ OeesKee Kee peeÙe.... keâe@uespe ceW Iegmeles nQ lees meyekeâes meebhe ØeÙeeme ceW neW" keâeš jns legcnejs mej hej mvesn mes neLe Hesâjkeâj mebtIe peelee nw. heÌ{eles nQ lees Úe$e ceb$eefyeæ-mee megveles nQ... ceQves hetÚ ner efueÙee Lee — ‘‘ceevees! jece ueKeve keâe...?’’

Jeòeâe Ssmes efkeâ ßeeslee DeebKeeW ceW keâewlegnue Deewj ceve ceW Deheej legce efyeueKekeâj cesjs ÛejCeeW ceW Pegkeâ ieÙes Les. Fme ØeMve Deeoj mecesšs nleØeYe jn peeles nQ. Deewj JÙeefòeâlJe Ssmee efkeâ keâe Gòej legcnejs ceve ceW pees keâeQOe ieÙee Lee. Deheves peerpee peer ueielee nw pewmes veekeâ hej yew"er cekeäKeer GÌ[eves kesâ efueS Yeer mes Yeer legceves Ùener ceebiee Lee, ‘‘cegPes Deehemes kesâJeue Ùen Jeeoe Skeâ veewkeâj nesiee... Deewj DeYeer osefKeS, heepeecee efheb[efueÙeeW ÛeeefnS... Deiej Deehe cegPemes efkeâmeer123456789012345678901234567890121234 yeele hej ®° nes peeÙeW leye

30

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

]ie]peueW

"

Jeerveme kesâMejer

nce ve hetÚWies lesjs oeceve ceW keäÙee nw ef]peboieer, ceebie keâj legPemes efkeâmeer keâes keäÙee efceuee nw ef]peboieer ~ Skeâ heue keâes nj me]Heâj keâe Deble nw Deewj peMve nw, Deewj Skeâ heue ceW Yeškeâlee keâeef]Heâuee nw ef]peboieer ~ oeshenj keâes pees Peguemeleer meebme kesâ pewmeer efceues, Jees ner {ueleer Meece keâes ceeb keâer ogDee nw ef]peboieer ~ cegPemes yee]peer peerle keâj Yeer let yengle yesÛewve nw, Dee yelee otb letves keâye keâye Úue efkeâÙee nw ef]peboieer ~ Ûeens pewmes peer ues Fmekeâes peerle keâj Ùee nej keâj, pebie Yeer lesjer lesje ner Hewâmeuee nw ef]peboieer ~

efleefcej keâer ieueer kesâ cegneves hes metjpe, DeÌ[e nw keâesF& iegue efKeueeves hes metjpe ~ efmeleejeW ves keâer jele efceVele ceveewleer, lees efvekeâuee nw efkeâlevee ceveeves hes metjpe ~ efJejemele efueKee keâj pees hewoe ngS nQ, legues nQ meye Gvekeâes yeveeves hes metjpe ~ keâneR leerjieer mes cegnyyele ve keâj ueW, ueieer Mele& ceW nej peeves hes metjpe ~ Jees ]Kego keâes efheIeueves mes keâye lekeâ yeÛeelee, pees jKeves ueiee Lee efveMeeves hes metjpe ~

pevelee hegmlekeâ Yeb[ej, 942, cegªeriebpe, Fueeneyeeo lekeâ G"eÙes cee$e yeefveÙeeve [eues Deehekesâ meeLe jmeesF& ceW Deeuet Úerue jns nQ.’’ ‘‘neb, neb GÌ[eDees cesje ce]peekeâ, hej Ùeeo jKees Skeâ Yeer Deeuet keâer efšefkeâÙee ÛeKeves veneR otbiee.’’ legce cegbn yeveekeâj keânles lees meye nbme heÌ[les. ceQ meesÛe ceW [tye peeleer, "erkeâ ner lees keânleer nw ceeOeJeer, YeeF&-yenve keâe megÂÌ{ mvesn yeÛeheve keâes ncesMee cegªer ceW menspes jKelee nw. Ùen Skeâ Ssmee Deueewefkeâkeâ efjMlee nw, efpemeceW keâesF& uesve-osve veneR neslee, ve keâesF& $e+Ce Ûegkeâevee neslee nw. ve ner keâesF& mecePeewlee efveYeevee neslee nw. DeemLee keâer yegefveÙeeo hej jKee Ùen heeJeve efjMlee keâesF& Mele& veneR jKelee. ‘‘ceevees!’’ keâneb efJeueghle nes ieÙes Jees #eCe. efkeâme peeotiej ves Deheveer ef[efyeÙee ceW mecesš efueÙes? Gme efove legcnejs Deevebo keâe heejeJeej veneR Lee efpeme efove legcnejs yenveesF& kesâ efjšeÙejceWš kesâ yeeo ceQ Jeeheme Deheves Iej ueewš DeeÙeer Leer. ‘‘oeroer! Deye jece ueKeve keâe peesÌ[e keâYeer veneR efyeÚgÌ[siee. yeme heebÛe-Ún Je<e& cebs ceQ Yeer efjšeÙej nes peeTbiee, efHeâj nj #eCe legcnejs mvesneÛÚeefole DeebÛeue leues ner efyeleeTbiee. {sjeW efkeâleeyeW efueKetbiee... Ketye KeeTbiee...’’

‘ceevees!’ keâneb jKetb Fleves mvesnceeve keâes? Deepe peneb nj efjMles keâer veeRJe ceW keâšglee nw Jeneb Flevee Deeoj keâneb menspetb? ceQ Deheves meewYeeiÙe hej Fleje G"er Leer. keâe@uespe mes ueewšles ngS Øeefleefove legce cesjs Iej Deevee veneR Yetueles Les. efvelÙe veÙes JÙebpeve Keeves keâer yeÛeheve keâer legcnejer FÛÚe Deye mej ÛeÌ{keâj cegKej nes G"er Leer. legcnejs yenveesF& Dekeämej keânles, ‘‘uelee! yeÌ[er YeeiÙeJeeve nes legce, pees legcnW ceveesnj pewmee menesoj efceuee. DeÛÚs-yegjs nj Je]keäle ceW Fmeves nceeje meeLe efoÙee nw. Deepe kesâ YeeweflekeâJeeoer Ùegie ceW lees peerJeve keâe meej ueieves Jeeues efjMles Yeer Yeej ueieves ueies nQ. Ssmes ceW legcneje Ùen YeeF& efJeOeelee keâer Deveghece YeWš nw legcnejer Peesueer ceW.’’ ceQ YeeJeefJeYeesj nes ùoÙe mes legcnW DeeMeer<e osleer. efHeâj keâneb Ûetkeâ nes ieÙeer ‘ceevees!’ let Deheveer ‘oeroer’ mes ¤"keâj keâYeer ve ueewšves kesâ efueS keäÙeeW Ûeuee ieÙee? keâYeer efJemce=le veneR keâj mekeâleer Jees efove, peye legce Meece keâes Iej DeeÙes Les Deewj legjble HeâjceeF&Me keâj [eueer Leer — ‘‘oeroer, Deepe lees ÛeeMeveer Jeeuee nueJee Keekeâj ner peeTbiee.’’ ‘‘veneR ceevees! legPes [eÙeefyešerpe nw, ceQ Deheves neLe mes

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

31

legPes Flevee ceer"e veneR efKeuee mekeâleer.’’ ceQ legPes Deheveer efkeâ[veer otbieer... hej yesno n"er Les legce... ‘‘efKeuee oes... efKeuee oes... Deye MeeÙeo peerJeve Yej MeeÙeo henueer yeej cesjer yeele veneR ceeveer legceves. Deeõ& kebâ" ceW efKeuee veneR heeDeesieer.’’ legce Jener efÛej-heefjefÛele yeeuemegueYe Flevee ner keâne, ‘‘oeroer! ceQ legcemes kesâJeue DeeMeer<e uetbiee, nbmeer nbmes Les. Deewj kegâÚ veneR... Jewmes Yeer pevce efueÙee nw. lees ce=lÙeg mes YeÙe ceQ keâebhe ieÙeer Leer, ‘‘ceevees! keäÙee DeMegYe yeesue jns kewâmee? hetje peerJeve Deevebo mes efpeÙee ntb... peye lekeâ ntb keâesF& nes?’’ og:Keer veneR nesiee.... keâesF& veneR jesÙesiee...’’ ‘‘oeroer! ceQves Deehemes keâYeer kegâÚ efÚheeÙee nw. pees Ùes yeele hej hetje heefjJeej heeues mes Peguemeer keâceefueveer-mee efÚheeTbiee? kegâÚ efoveeW mes hesš-keâcej ceW oo& jnlee nw... Ùetefjve ce=leØeeÙe Lee. efove mejkeâles pee jns Les. efpeve neLeeW mes legcnW ceW Yeer kegâÚ lekeâueerHeâ Leer. [e@keäšj mes efceuee lees Gmeves efkeâ[veer lejn-lejn kesâ hekeâJeeve efKeueeleer DeeÙeer Leer GvneR neLeeW mes Øee@yuece keâer Deesj mebkesâle efkeâÙee nw... ceQves ceeOeJeer mes Yeer veneR veehe keâj Keevee Deewj heeveer osves ceW keâuespee cegbn keâes Deelee Lee keâne nw. legce Gmemes keânes hejmeeW efouueer peeves kesâ efueS lewÙeejer ‘ceevees!’ Debeflece meebme uesles ngS Yeer legceves cesje ner ceeve jKee keâjs.... efHeâj...!’’

Lee. legce menpe YeeJe mes yeesueles pee jns Les, ceQ meb%eeMetvÙe ‘‘cele jesDees ceeOeJeer! ‘oeroer’ nQ ve. hetpee... efheÙet<e.. meer yew"er Leer. heehee veneR jnWies lees keäÙee... yegDee nQ ve? peerJeve yengle mebgoj efHeâj...? meye kegâÚ DeveÛeene Ieefšle neslee jne. nw yeÛÛeeW... peervee meerKees... Ûeueles jnes...’’ efouueer DeeÙegefJe&%eeve mebmLeeve ceW Yeer hegef° keâj oer ieÙeer, Deewj nce meyekeâes keâe‰ Øeeflecee ceW leyoerue keâj nceejer efkeâ legcnejer oesveeW efkeâ[efveÙeeb ]Kejeye nes Ûegkeâer nQ. hetje heefjJeej meb%ee ner ceevees heeLesÙe kesâ ¤he ceW ueskeâj legce Deveble ceW efJeueerve Fme DeeIeele mes Ghepeer heerÌ[e kesâ YebJejpeeue ceW Hebâmee keâmecemee nes ieÙes. Kebef[le nes ieÙee jece ueKeve keâe peesÌ[e. jne Lee. ceeOeJeer keâer efpeo hej legce Gmekesâ meeLe yesnlej Fueepe ‘ceevees!’ hebef[le keâce&keâeb[er keân jns nQ lesjnJeeR kesâ yeeo kesâ efueS ‘Jesueewj’ peeves ueies lees peeles-peeles cegPemes ØeLece yeej Fme megboj mebmeej mes legcneje DeefmlelJe meceehle nes peeÙesiee. hetÚ ieÙes, ‘‘oeroer! Deepe ceQ hetÚlee ntb — jece ueKeve hej ceQ Ssmee veneR ceeveleer, peeveleer ntb DeheveeW kesâ DemeceÙe keâe...?’’ ØeÙeeCe mes efceueer heerÌ[e Deme¢e ner veneR DemeeOÙe Yeer nesleer nw. cesje Debleme, efJeoerCe& nes G"e... DeOej keâebhe keâj jn Yeesies efJeiele keâes, Ùeefo Jees ceOegj jne nes efJemce=le keâjvee mejue ieÙes, ceQ ‘peesÌ[e’ veneR keân heeÙeer. legce Skeâ ceeÙetme cegmkeâeve menpe veneR nw. peerJeve Yej heerÌ[e keâer heie[b[er hej ieefleceeve efueÙes cesjer ve]pejeW mes DeesPeue nes ieÙes Les. ‘‘ceevees!’’.... ceQ jntbieer... efHeâj Yeer cesjs Deblece&ve ceW legce meoe peerJeble jnesies cesjs DeeMeer<e keâes Debpegjer ceW Yej F&Õej mes ØeeLe&vee keâjleer jner. ns ØeYeg! YeeF&! cesje YeeF& meoe mJemLe jns.

F&Õej mes ØeeLe&vee keâjleer ntb, mebmeej ceW meYeer YeeF&-yenve Skeâ Meece Éej hej omlekeâ ngF&. kesâ heeJeve efjMles keâes mecePe mekeWâ... peye keâYeer Deheveer ‘oeroer’ ‘‘keâewve?’’ kesâ Øeefle efkeâmeer ‘ceevees’ keâer Deštš mvesn heieer ßeæe efvejKetbieer, ‘‘ceQ ntb oeroer! [e@. ceveesnj ÛeewOejer Jesueewj efjšve&.’’ mJeÙeb mes ner ØeMve keâ¤bieer.... ‘jece ueKeve keâe..? Deewj cesjs legcneje Jener ]peesjoej "nekeâe yejeceos ceW ietbpe G"e Lee. Debleme kesâ Skeâ efvece&ue keâesves ceW mLeeefhele legcnejer mce=efle uebyeer ÛeewÌ[er keâo keâe"er Jeeuee ‘ceevees’ ve peeves keâneb efvemebosn peerJeble nes yeesue heÌ[sieer..... ‘‘pees ÓÓÓ Ì[eÓÓÓ!!!’’ efJeueghle nes ieÙee Lee. neLe ceW ÚÌ[er efueÙes ke=âMekeâeÙe keâesF& otmeje hej ceQ veneR jesTbieer. meÛe, legcnejer meewiebOe keâYeer veneR ner JÙeefòeâ meeceves KeÌ[e Lee. jesTbieer. uelee Hetâš-Hetâš keâj jes jner Leer.

G]Heâ! efkeâlevee efveo&Ùeer neslee nw keâeue... pees #eCeebMe ceW Éeje efJeYeeieeOÙe#e, mebmke=âle efJeYeeie, megKeeW keâer heefjefOe keâes ueebIe og:Ke kesâ DeieeOe meeiej ceW n"ele hešvee efJeÕeefJeÅeeueÙe, hešvee-800005, KeeRÛe ues peelee nw. cees. 9430927416/8409102179 efkeâleveer jesÙeer Leer ceQ... ‘ceevees123456789012345678901234567890121234 ’ legPes kegâÚ veneR nesiee...

32

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ÎÍ Deeceves-meeceves

‘‘mebYeeJeveeDeeW kesâ ieieve ceW...’’ [e@. efve®hecee jeÙe

yengle yeej neslee nw efkeâ hee"keâeW mes uesKekeâ kesâJeue Deheveer jÛeveeDeeW kesâ ceeOÙece mes ner yeele veneR keâjvee Ûeenlee yeefukeâ meerOes hee"keâ kesâ meeceves Deheves ceve keâer ieeb" Keesuevee Ûeenlee nw, uesKekeâ Deewj hee"keâ kesâ yeerÛe keâer oerJeej K ] elce keâjves keâe ØeÙeeme nw Ùen mlebYe, ‘Deecevesmeeceves‘. Deye lekeâ efceefLeuesÕej, yeuejece, (mJe.) Øees. ke=â<Ce keâceuesMe, ke=â<Ce kegâceej ÛebÛeue, mebpeerJe, (mJe.) megveerue keâeweMf eMe, [e@. yešjesner, jepesMe pewve, [e@. Deyogue efyeefmceuueen, kegâb ove efmebn heefjnej, DeJeOesMe ßeerJeemleJe, ßeerveeLe, jece megjMs e, efJepeÙe, efJekesâMe efvePeeJeve, vejWõ efveceexner, hegVeer efmebn, MÙeece ieesefJebo, ØeyeesOe kegâceej ieesefJeue, mJeÙeb ØekeâeMe, ceefCekeâe ceesefnveer, jepekegâceej ieewlece, [e@. jcesMe GheeOÙeeÙe, efmeæsMe, [e@. nefjceesnve, [e@. oeceesoj KeÌ[mes, jcesMe veeruekeâceue, Ûebõceesnve ØeOeeve, [e@. DejefJebo, (mJe.) megceve mejerve, [e@. HetâueÛebo ceeveJe, cew$esÙeer heg<hee, lespeWõ Mecee&, njerMe hee"keâ, efpelesve "ekegâj, DeMeeskeâ ‘Debpegce‘, jepeWõ Deengefle, Deeueeskeâ YeóeÛeeÙe&, [e@. ¤heefmebn Ûebous e, efovesMe Ûebõ ogyes, [e@. ke=â<Cee Deefie>nes$eer, peÙevebove, melÙeØekeâeMe, meblees<e ßeerJeemleJe, G<ee Yešveeiej, Øeefceuee Jecee&, [e@. efiejerMe Ûebõ ßeerJeemleJe, Øees. ce=lÙegpb eÙe GheeOÙeeÙe, megOee Dejes[Ì e, heb. efkeâjCe efceße, [e@. lespe efmebn, [e@. osJeWõ efmebn, jekesâMe kegâceej efmebn, jcesMe keâhetj, [e@. Gefce&uee efMejer<e, jeceveeLe efMeJeWõ, Deuekeâe De«eJeeue efmeieefleÙee, mebpeerJe efveiece, metjpe ØekeâeMe, jeceosJe efmebn, cebieuee jeceÛebõve, ØekeâeMe ßeerJeemleJe, meueece efyeve jpeekeâ, ceove ceesnve ‘GheWõ‘, Yeesuee hebef[le ‘ØeCeÙeer‘, ceneJeerj jJeebuše, ieesJeOe&ve ÙeeoJe, [e@. efJeÅeeYet<eCe, vetj cegncceo ‘vetj‘, [e@. leeefjkeâ Demeuece ‘lemveerce‘, megjõW jIegJebMeer, jepeWõ Jecee&, [e@. mesjepe Keeve ‘yeeefleMe‘, [e@. efMeJe Deesce ‘Debyej‘, ke=â<Ce megkegâceej, megYee<e veerjJe, nmleerceue ‘nmleer‘, keâefheue kegâceej, vejWõ keâewj ÚeyeÌ[Ì e, DeeÛeeÙe& Deesce ØekeâeMe efceße ‘kebâÛeve’, kegâb Jej Øesecf eue, [e@. efovesMe hee"keâ ‘MeefMe’, [e@. mJeeefle efleJeejer, [e@. efkeâMeesj keâeyeje Deewj cegkesâMe Mecee& mes Deehekeâe Deecevee-meecevee nes Ûegkeâe nw. Fme Debkeâ ceW Øemlegle nw [e@. efve®hecee jeÙe keâer DeelcejÛevee.

peveeo&ve Øemeeo Pee ‘efÉpe’ efyenej kesâ Øeefmeæ keâefJe-keâLeekeâej peye [e@. DejefJebo peer keâe he$e efceuee efkeâ ceQ ‘Deeceves/ Les. cesjs pevce kesâ meceÙe iuetkeâescee veecekeâ jesie mes Gvekeâer Âef° meeceves’ mlebYe kesâ efueS DeelcejÛevee Øesef<ele keâ¤b lees #eCe Yej Ûeueer ieÙeer Leer. ØeLece veeefleve keâes ve osKe heeves keâer Gvekeâer JÙeLee kesâ efueS efÛebleve ceW heÌ[ ieÙeer. ceQ lees me=peve kesâ Gme ceesÌ[ hej Fleveer ienve Leer efkeâ GvneWves efJe£ue neskeâj Deeõ&kebâ" mes cesjer ceeb KeÌ[er ntb peneb mes YeefJe<Ùe ceW keâF& jÛeveeSb DeefmlelJe ceW Deeves mes keâne, ‘‘ve peeves Ùen kewâmeer nw.... efkeâmekesâ pewmeer nw... osKe keâes ceÛeue jner nQ. DeYeer uesKekeâerÙe peerJeve keâe LeesÌ[e mee ner heelee lees keâesF& Ghecee oslee.... Âef°nerve ntb ve .... FmeefueS Fmes lees ceeie& leÙe efkeâÙee nw. efHeâj pewmes Deblece&ve mes DeeJee]pe ‘efve®hecee’ keânkeâj yegueeTbiee...’’ Deewj cegPes Deheves efJeÉeve DeeÙeer... Deheveer DevegYetefleÙeeW keâes Deheves efØeÙe hee"keâeW mes veevee mes DeeMeer<e kesâ ¤he ceW Dehevee veece efceuee. cesje MewMeJe yeebšves keâe Deueewefkeâkeâ DeJemej F&Õej ves cegPes efoÙee nw, Deewj jepekegâceeefjÙeeW mee yeerlee.... Flevee ueeÌ[-hÙeej efceuee efkeâ Deepe ceQ Fme ceew]kesâ keâes men<e& mJeerkeâej keâ¤bieer. ceelee-efhelee kesâ ve jnves hej Yeer GvnW Deheves Deeme-heeme ØelÙe#e meesÛee Yeer veneR Lee efkeâ uesKeve mes cesje efjMlee Flevee DevegYetle keâjleer ntb. peneb keâneR Yeer DeJemeeo kesâ yeeoue nesles nQ, ØeieeÌ{ nes peeÙesiee — ceQ yeÛeheve mes ner hegmlekeWâ heÌ{ves keâer ceevees efhelee mJeÙeb ØelÙe#e neskeâj keân G"les nQ .... peerJeve Meew]keâerve Leer hej efueKeves kesâ yeejs ceW keâYeer veneR meesÛee Lee. cesje mekeâejelcekeâ meesÛe keâe Øeefleefyebye nw yesše! DeÛÚe meesÛees.... yeme Skeâ ner mehevee Lee ]Ketye heÌ{keâj TbÛeer ef[ef«eÙeeb neefmeue DeÛÚe keâjes... DeÛÚe heeDees! keâj Øees]Hesâmej yevevee. cesjs peerJeve ceW — Deye lekeâ kesâ peerJeve yeÛeheve mes ner ceQ heÌ{eF& ceW DeJJeue Leer. heehee meWš^ue ceW DeLee&le Fve 46 Je<eeX ceW — kegâÚ Yeer mejuelee mes veneR meefJe&me ceW Les Heâuele: vewveerleeue, efheLeewjeieÌ{ ceW cewefš^keâ lekeâ keâer Ieše. hejbleg F&ÕejerÙe Jejoeve Ùen nw efkeâ Yeues ner cesje ØelÙeskeâ heÌ{eF& keâer. efHeâj Fueeneyeeo yees[& mes Fbšj keâer hejer#ee heeme keâj ceeie& keâef"ve jne nes, Deble ceW meHeâuelee ves cesjs ]keâoce Ûetce veeiehegj efJeÕeefJeÅeeueÙe kesâ megØeefmeæ ‘ues[er Dece=leyeeF& [eiee ner efueÙes nQ. Deye pevce ner ueerefpeS, ceelee-efhelee kesâ efJeJeen keâeuespe’ ceW yeer.S. ØeLece Je<e& ceW ØeJesMe efceue ieÙee. Fmeer Je<e& kesâ Ûeewon Je<e& yeeo ceQ Gvekeâer ieeso123456789012345678901234567890121234 ceW DeeÙeer. cesjs veevee heb.

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

33

efJeJeen Yeer ngDee. ceQ Gve efieveer-Ûegveer meewYeeiÙeMeeueer efŒeÙeeW ceW osKevee ÛeeefnS.... keâneR ve keâneR Skeâ Úesšer meer efKeÌ[keâer mes Skeâ ntb efpevnW Deheves peerJeve kesâ oes ØeOeeve heg®<e efhelee SJeb ]pe¤j Kegueer efceuesieer. Deewj efKeÌ[keâer meÛecegÛe Kegueer ngF& heefle keâe Yejhetj mvesn, menÙeesie, meceLe&ve Deewj mecceeve Øeehle efceueer... Gmemes Pejles ØekeâeMe ves cegPes mhe° mebkesâle efoÙee efkeâ neslee nw. oesveeW kesâ menÙeesie keâer Ú$eÚeÙee ceW cesje keâefjÙej cesjs peerJeve ceW F&ÕejerÙe DevegYetefleÙeeW keâe meceÙe Dee ieÙee nw. cesjs hejJeeve ÛeÌ{ves ueiee. yeer.S. ]HeâeFveue keâer hejer#ee kesâ yeeo ØeLece efhelee ves Skeâ efove cesjer [eÙejer heÌ{keâj keâne, ‘Flevee DeÛÚe mebleeve, efyeefšÙee heeÙeue keâes heekeâj ceeb yeveves kesâ Deheefjefcele efueKe uesleer nes... Fme uesKeve keâuee keâes [eÙejer kesâ heVeeW ceW ieewjJe mes Yej G"er. efHeâj meye kegâÚ DeÛÚe-yengle DeÛÚe Iešlee veneR meeLe&keâ keâneefveÙeeW, keâefJeleeDeeW Deewj uesKeeW ceW {euees lees ieÙee. mebmke=âle ceW Sce.S. efkeâÙee hešvee efJeÕeefJeÅeeueÙe mes. keâesF& yeele yeves.’’ cesje Skeâ ner jše-jšeÙee Gòej Lee, Deye efJeMJeefJeÅeeueÙe ceW efÉleerÙe mLeeve Øeehle efkeâÙee. efJeÕeefJeÅeeueÙe cegPemes kegâÚ veneR nesiee, Fleveer GÛÛe efMe#ee heekeâj Yeer keäÙee Devegoeve DeeÙeesie ‘vesš’ hejer#ee heeme keâer... ‘efJe<Ceg hegjeCe ceW ngDee.... keäÙee heeÙee? cesjer ef[ef«eÙeeb cesjer Leeremf eme cegnb efÛeÌ{eles Yeefòeâ leòJe’ efJe<eÙe hej MeesOe efkeâÙee. Deewj JÙeeKÙeelee heo nsleg Øeleerle nesles nQ. Deewj efHeâj heehee ves Skeâ keâneveer megveeÙeer... meÛe mee#eelkeâej keâer lewÙeejer ceW ueie ieÙeer.... Ùeneb lekeâ peerJeve keâe keânleer ntb Gme keâneveer ves cesjs Debleme keâer DeebKeW Keesue oeR. ceQ nj megKe GVeefle keâe nj jeie .... DeheveeW keâe Devegjeie DevegYeJe GmeceW efÚhes iet{Ì eLe& ... Gmekesâ cece& keâes mecePe ieÙeer... ceQ mecePe efkeâÙee. peerJeve ceeveeW Deevebo kesâ efnb[esues Petue jne Lee efkeâ ieÙeer efkeâ ØelÙeskeâ vekeâejelcekeâ Meefòeâ JÙeefòeâ keâer ÂÌ{ FÛÚeMeefòeâ DeÛeevekeâ kegâÚ Ssmee Ieše efpemeves ef]peboieer kesâ Øeefle cejs ve]peefjÙes Deewj mekeâejelcekeâ meesÛe kesâ Deeies nej peeleer nw. keâes efnueekeâj jKe efoÙee. Yeü°eÛeej hewjJeer Deewj hewmes keâer cenòee keâneveer Leer, ‘‘Skeâ Deeoceer Skeâ efyeuueer keâes ieeso ceW ves cesjer GÛÛe cenòJeekeâeb#ee Deewj ef[ef«eÙeeW keâes ueerue efueÙee.

G"eÙes Ietcelee jnlee. peneb keâneR keâesF& efceuelee... keân Mew#eefCekeâ Yeü°eÛeej keâer efMekeâej yevekeâj DeekeâeMe mes efiejles G"lee, cesjer efyeuueer Ûeens lees Mesj keâes heÚeÌ[ os! ueesie Gmes hejkeâšs heefjbos keâer lejn, ÛeÙeefvele JÙeeKÙeeleeDeeW keâer metÛeer ceW heeieue, efmejefHeâje keânles, nbmeles, Deewj Deheveer jen Ûeue osles. heeieueeW keâer lejn Dehevee veece Keespeleer DeveeÙeeme DeJemeeo kesâ Skeâ efove Skeâ efpe%eemeg GOej mes ieg]pej jne Lee. Gmemes Yeer keâ"esj Oejeleue hej OejeMeeÙeer nesleer Ûeueer ieÙeer. cesjer oMee Gme Deeoceer ves keâne, ‘cesjer efyeuueer Ûeens lees Mesj keâes heÚeÌ[ Debšeke&âefškeâ ceW jnvesJeeues Gme JÙeefòeâ keâer Yeebefle Leer efpemes os!’ n"ele jsefiemleeve keâer Oetue Yejer iece& DeebefOeÙeeW ceW KeÌ[e keâj efpe%eemeg yeesuee, ‘‘keäÙee yeej-yeej jšles jnles nes, cesjer efoÙee peeÙes. Deepe Yeer Gve #eCeeW keâe mcejCe keâjleer ntb lees efyeuueer... cesjer efyeuueer... Dejs! Mesj keâes heÚeÌ[ mekeâleer nw lees meJeeËie efmenj G"lee nw. Ùener Jees ienve DebOekeâej Jeeuee keâeue heÚeÌ[leer keäÙeeW veneR?’’ Gme Deeoceer kesâ Ûesnjs hej Skeâ Lee peye menmee efveÙeefle ves cesjer ceeb keâes Yeer DemeceÙe cegPemes Úerve jnmÙeceÙeer cegmkeâeve keâeQOe G"er. Gmeves keâne, ‘‘Ûeenleer ner efueÙee. ceQ štš Ûegkeâer Leer.... peerJeve veerjme Deewj yeskeâej yespeeve veneR, Ûeens lees heÚeÌ[s ve?’’ cesjs Deboj pewmes DemebKÙe oerhe mee ueieves ueiee Lee. efkeâmeer kesâ mecePeeves keâe Yeer keâesF& Demej Skeâ meeLe peue G"s Les. heehee ves nbmeles ngS cesjer heer" veneR neslee Lee. meye kegâÚ cegªer mes jsle keâer lejn efHeâmeuelee LeheLeheekeâj keâne Lee, ‘‘Deye ceQ keânlee ntb cesjer efyeuueer Yeer cenmetme nes jne Lee. Fme keâef"ve oewj ceW Yeer ceQ Skeâ Ûeer]pe veneR Ûeens lees Mesj keâes heÚeÌ[ os...’’

Yetueer Leer... Deheveer Øeefleefove [eÙejer efueKeves keâer Deeole. ceve ceQ mecePe ieÙeer Leer, ‘Ûeen’ mes ‘jen’ ]pe¤j efceueleer keâer heerÌ[e [eÙejer kesâ heVeeW ceW Gleejleer ceQ menpe nesves keâe ueeKe nw. ßegefleÙeeW keâe Ùen keâLeve efkeâ ceelee-efhelee he=LJeer kesâ YeieJeeve ØeÙelve keâjleer, hej štšleer peeleer. Fme og<keâj meceÙe ceW F&Õej nQ Mele ØeefleMele melÙe nw. efhelee keâer ØesjCee mes cesjer henueer ves efHeâj cegPe hej ke=âhee keâer.... cesjer Úesšer yesšer efØeÙee cesjer ieeso ner keâneveer ‘DevegYetefle’ jepemLeeve meeefnlÙe Dekeâeoceer keâer ceW DeeÙeer Deewj ceQ hegve: peerJeve kesâ ceer"s mheboveeW mes pegÌ[ves ueieer. heef$ekeâe ‘ceOegceleer’ ceW ØekeâeefMele ngF&. Deewj henueer keâefJelee cesjs efhelee ØeeÙe: cegPes mecePeeles jnles, ‘‘yesše! F&Õej Deiej meejs ‘Deenš’, ‘keâeobefyeveer’ pewmeer ßes‰ heef$ekeâe ceW Úhe ieÙeer. efhelee ojJee]pes yebo keâj oslee nw lees Gme #eCe jeskeâj cetKe&lee veneR keâe DeeMeer<e Heâefuele ngDee... Fve oesveeW jÛeveeDeeW hej keâjveer ÛeeefnS. Gme heue lees Deeb123456789012345678901234567890121234 KeW Keesuekeâj ÛeejeW lejHeâ JÙeehekeâ hee"keâerÙe Øeefleef›eâÙee efceueer Deewj cesjs meghle Deblece&ve

34

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

mes pewmes DeeMee keâe meeslee Hetâš heÌ[e. cesjer otmejer keâneveer ceW DemeceLe& efJeOeJee keâceueer DemeneÙelee keâer hejekeâe‰e cenmetme ‘[eÙejer’ pees ‘cesjer mensueer’ ceW Úheer Gmeves cesjs peerJeve keâes keâjleer nesieer ve, peye og°, DeceeveJeerÙe ke=âlÙe keâjves ceW leefvekeâ ÂÌ{lee mes uesKeve mes pees[Ì efoÙee. DeÆgle hee"keâerÙe Øeefleef›eâÙeeDeeW Yeer ueepe cenmetme ve keâjves Jeeuee cegefKeÙee Gmekesâ ‘Fbefoje mes DeefYeYetle neskeâj efvejblej efueKeves ueieer. uesKeve ves cesjs ceve DeeJeeme’ keâe hewmee n]pece keâj peelee nesiee? efJekeâueebie meueerce hej ÚeÙes DeJemeeo kesâ Ieves keâesnjeW keâes nševes ceW meJe&ØecegKe keâes keâye efceuesieer mejkeâejer meneÙelee? mewkeâÌ[eW ceve Deveepe Yetefcekeâe efveYeeÙeer. Ùen Je<e& 2000 keâer yeele nw .... Deepe mejkeâejer ieesoece ceW meÌ[lee jnlee nw Deewj YetKe mes leÌ[hekeâj 2011 ceW cesjer cegªer ceW nw, oes meew kesâ ueieYeie efJeefYeVe YeerKet cej peelee nw keäÙeeW? cesje mebJesoveMeerue ceve... Skeâ Øeefleef‰le he$e-heef$ekeâeDeeW cebs Úheer keâneefveÙeeb, keâF& DeeuesKe jÛeveekeâej keâe Deblece&ve cecee&nle neskeâj efÛebleve hej efJeJeMe nes SJeb kegâÚ keâefJeleeSb, leerve keâneveer meb«en- ‘Deewj Pejvee yen ieÙee Lee. cegPes meblees<e nw efkeâ Deheves heebÛe Je<e& kesâ keâeÙe&keâeue ceW efvekeâuee’, ‘Ketbšs mes meceeefOe lekeâ’ Deewj ‘Ûeekeâ hej efceóer’ ceQves ÙeLeeMeefòeâ Gvekesâ efueS keâeÙe& keâjves keâe ØeÙeeme efkeâÙee pees (MeerIeÇ ØekeâeMÙe). Skeâ MeesOe «ebLe, efpemeceW Jewefokeâ keâeue mes meceepe keâe JebefÛele Jeie& nw. 2005 ceW cesje keâeÙe&keâeue meceehle ueskeâj Jele&ceeve keâeue lekeâ Œeer oMee keâe Deekeâueve nw Deewj ngDee. ceQ oesyeeje ÛegveeJe ueÌ[Òb Ùee veneR Fme oesjens hej KeÌ[er Leer 29 keâneveer hegjmkeâej pees efJeefYeVe Øeefleef‰le keâLee ØeefleÙeeseif eleeDeeW efkeâ menmee ‘efmuehe ef[mkeâ’ pewmes Yeer<eCe keâ° kesâ Iesjs ceW Hebâme ceW Øeehle ngS. ieÙeer... hegve: F&ÕejerÙe DevegYetefle mes oes-Ûeej ngF&. MeeÙeo F&Õej cesjs peerJeve ceW 2001 ceW Skeâ Deewj heefjJele&ve ngDee. veneR Ûeenles efkeâ Deye ceQ oesyeeje Gme #es$e ceW heebJe jKetb... ÛegveeJe efyenej ceW hebÛeeÙele-ÛegveeJe Je<eeX yeeo nesves pee jns Les... ceW peerlekeâj ceQves pees osKee-heeÙee Gmes Deheves keâneveer meb«en ‘Ketbšs mebÙeesie mes cesjs #es$e keâer efpeuee heefj<eo meomÙe keâer meerš mes meceeefOe lekeâ’ keâer keâneefveÙeeW ceW Gleej efoÙee. Gve heebÛe Je<eeX ceefnuee Deejef#ele nes ieÙeer Leer. cesjs ueeKe cevee keâjves kesâ keâer DevegYetefle ‘Heâuekeâe-Jeve’ veecekeâ ye=nle GhevÙeeme ceW ueieYeie yeeo Yeer cesjs memegjeue kesâ ieCeceevÙe ueesieeW Deewj cesjs heefjpeveeW kewâo nes ieÙeer nw. F&ÕejerÙe ke=âhee mes ceQ Jees keâjleer pee jner Leer ves cesjs veeceebkeâve keâe heÛee& Yej ner efoÙee. Gme heue cegPes keäÙee pees keâYeer meheves ceW Yeer veneR meesÛee Lee. meble heuešg oeme keâer helee Lee, efkeâ F&Õej cesjs uesKekeâerÙe peerJeve keâes ÙeLeeLe&, YetKe, hebefòeâÙeeb cesjs peerJeve ceW meeLe&keâ nes jner Leer]iejeryeer Deewj Jesovee keâer DemebKÙe keâneefveÙeeW mes peesÌ[vee Ûeenlee ‘‘pees Yeer efkeâÙee legceves efkeâÙee, nw. meÛe ner lees nw, ÙeLeeLe& uesKeve, ÙeLeeLe& oMe&ve SJeb nceves efkeâÙee kegâÚ veeefnb ~ DevegYetle leLÙeeW mes ner lees GYejkeâj meeceves Deelee nw. F&Õej keâer pees keâYeer kegâÚ nceves efkeâÙee, Demeerce ke=âhee Leer leYeer lees Skeâ DeuhemebKÙekeâ yengue #es$e mes legce ner Les cegPe ceebefn ~~’’ leerve DeuhemebKÙekeâ GcceeroJeejeW kesâ jnves hej Yeer ceQ peerle Deepe peye ueesie cegPemes ØeMve keâjles nQ, efkeâ Deehekeâer ieÙeer... peerle Yeer kewâmeer n]peejeW JeesšeW mes Deeies... Gme DeoYegle heeefjJeeefjkeâ he=‰Yetefce Fleveer megÂÌ{ jner nw, yeÛeheve mes efpeme #eCe keâes, Gme Guueeme keâes... Gme efJepeÙe peguetme keâes... heefjJesMe ceW Deehe heueer-yeÌ{er nQ Gme mebheVe heefjJesMe ceW Deeheves Gve ieieveYesoer efJepeÙeer veejeW keâes kesâJeue cenmetme efkeâÙee pee YetKe, ]iejeryeer, ueeÛeejer keâes keâneb osKee... pees Deehe efueKeleer mekeâlee nw... kegâÚ DevegYetefleÙeeb DeefveJe&ÛeveerÙe nesleer nQ. ceQ nQ? keäÙee keâuhevee Fleveer ÙeLeeLe& nes mekeâleer nw? lees cesjer keâefšnej efpeuee heefj<eo keâer meomÙee yeve ieÙeer lees ieebJeDeelcee ceW keâeQOe G"les nQ Jees heebÛe Je<e& pees F&ÕejerÙe DevegYetefleÙeeW osnele kesâ og<keâj peerJeve keâes efvekeâš mes osKeves keâe DeJemej Deewj peerJeve mes ØelÙe#e mee#eelkeâej kesâ mee#eer Les. efceuee. #es$e YeüceCe kesâ oewjeve YetKe, ]iejeryeer, DeefMe#ee, uesKeve mes pegÌ[keâj ceQ Deheves peerJeve keâes OevÙe ceeveleer ntb.

DebOeefJeÕeeme Deewj ueeÛeejer kesâ keâF& ¤heeW mes ØelÙe#e mee#eelkeâej keâesefšMe: OevÙeJeeo osleer ntb Gme hejceefhelee hejcesÕej keâes efpemeves ngDee. ns F&Õej! YetKe efkeâleveer oe®Ce meÛÛeeF& nw...! DemebKÙe ‘Gme’ Éej keâes yebo keâj Ùen efKeÌ[keâer Keesueer. meÛe... Deiej efÚõeW mes Yejs Hetâme kesâ Úhhej kesâ veerÛes DeeOee hesš Keekeâj heÌ[s Gme meceÙe Øees]Hesâmej yeve peeleer lees ceveÛeene mLeeve heekeâj ]iejerye heefjJeejeW hej Yeer<eCe Je<ee& efkeâlevee ]keânj {eleer nesieer? peerJeve "nj peelee Deewj peerJeve "njeJe veneR ieefle nw. ßegefleÙeeW yeerefmeÙeeW hewyebo ueieer pepe&j meeÌ[er mes123456789012345678901234567890121234 efkeâmeer lejn Mejerj {keâves keâe veeo nw, ÛejwJesefle.... ÛejwJesefle DeLee&le Ûeueles jnes.

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

35

efhelee ves ØesjCee oer Deewj ceQves Ûeuevee meerKe efueÙee Lee. keâj efoÙee, ‘‘Deehemes veneR nesiee, lees efkeâmemes nesiee?’’ ceQ hej Skeâ yeele ceve ceW Heâebme meer ÛegYeleer Leer. ceQ keâF& yeej Deheves DeeMeeefvJele lees Leer ner keäÙeeWefkeâ DeeJesokeâ keâer meYeer Den&leeDeeW heefle mes keânleer — ‘‘efyevee keâejCe kesâ keâesF& keâeÙe& veneR neslee keâes ceQ hetje keâj jner Leer. vesš, heerSÛe. [er. MeleeefOekeâ Jeso ieerlee ceW mJeÙeb ßeerke=â<Ce ves keâne nw ... efHeâj ceQves vesš heerSÛe. hegjeCe Gheefve<eoeW mes pegÌ[s DeeuesKeeW keâe ØekeâeMeve, ome Je<e& [er. keäÙeeW keâer helee veneR... keäÙee GheÙeesie nw Fvekeâe cesjs peerJeve uesKeve keâe DevegYeJe.... pees ceebiee ieÙee Lee Deepe meye Lee cesjs ceW? Ssmes jepÙe ceW jnleer ntb peneb yeerme-heÛeerme Je<eeX ceW keâYeer heeme. F&Õej kesâ Øeefle DeeYeej JÙeòeâ keâjves kesâ efueS cesjs heeme Jewkesâvmeer efvekeâueleer nw... helee veneR Fme pevce ceW keâe@uespe ceW Meyo ner keâneb Les. peye lekeâ meye kegâÚ cesjer cegªer ceW veneR Dee heÌ{eves keâe mehevee meÛe nesiee Yeer Ùee veneR? Jees keânles, ieÙee, F&Õej ves Fme DeJemej keâes yeÛeekeâj jKee Lee. F&ÕejerÙe ‘‘keâejCe-keâeÙe& mebyebOe Dešue nw, Øeleer#ee keâerefpeS.’’ ke=âhee keâe mee#eele oMe&ve efkeâÙee peye mejmJeleer hetpee 8 FvneR efoveeW heeÙeefveÙej yegkeâ kebâheveer keâer Skeâ heef$ekeâe HeâjJejer 2011 kesâ efove mee#eelkeâej efoÙee. Deewj Ùet.peer.meer. ‘‘Jeso Dece=le’’ ves je°^erÙe mlej hej Jeso Gheefve<eo SJeb hegjeCeeW keâer cee$e leerve (mebmke=âle efJe<eÙe ceW) ÛeÙeefvele GcceeroJeejeW ceW mes mebyeæ DeeuesKe ØekeâeMeveeLe& Deecebef$ele efkeâÙes. ceQves Yeer Gvemes mes Skeâ ceQ Leer. ‘‘mebmke=âle meeefnlÙe hej Jew<CeJe Oece&-oMe&ve mebheke&â efkeâÙee Deewj cegPes hegjeCeeW hej DeeuesKe efueKeves keâe keâe ØeYeeJe’’ Ùen cesjs MeesOe keâe efJe<eÙe nw. cesjs peerJeve keâe Jen mJeefCe&ce ceew]keâe F&Õej ves Øeoeve efkeâÙee. hegjeCeeW kesâ meeLe-meeLe mJeefCe&ce efove Lee, efpeme efove hešvee efJeÕeefJeÅeeueÙe ceW JesoeW SJeb Gheefve<eoeW hej Yeer cesjs DeeuesKe Fme heef$ekeâe ceW efvejblej meerefveÙej efjmeÛe& Hewâuees JÙeeKÙeelee kesâ heo hej Ùeesieoeve efoÙee. Úhes. cegPes keâneb %eele Lee efkeâ F&Õej Fve keâeÙeeX kesâ ceeOÙece mes peye mveelekeâesòej mebmke=âle keâer henueer keâ#ee ueer Gme #eCe cegPes Skeâ yengle yeÌ[er GheueefyOe kesâ efueS lewÙeej keâj jne nw.

F&Õej keâes DemebKÙe OevÙeJeeo efoÙee efkeâ GvneWves cegPes Jeneb ceQ efvejblej jÛeveeOece& ceW jle peerJeve keâer jen ceW yeÌ{leer pee jner henbgÛee efoÙee peneb ceQ peevee Ûeenleer Leer. yeej-yeej cesjer Leer hej ceve Lee pees meblees<e ner veneR heelee Lee. keâefJeJej ‘yeÛÛeve’ Deßeghetefjle DeebKeeW ceW keâeQOe jner Leer cesjs efhelee keâer Deeke=âefle peer keâer efvecve hebefòeâÙeeb ceve ceW keâesueenue efceefßele Gcceero keâe Deewj DeeMeer<e mJe¤he kesâJeue cesjs efueS efueKeer ieÙeer Gvekeâer me=peve keâjleer jnleer LeeR Skeâ keâefJelee keâer kegâÚ hebefòeâÙeeb— ‘‘ceQ efkeâlevee Yeer Yetuetb, Yešketbâ Ùee YejceeTb, ‘‘meeOevee kesâ keâef"ve #eCe ceW nw otj keâneR Skeâ cebefpeue, pees cegPes yegueeleer nw ~ JesoveeDeeW keâes Jenve keâj, efkeâleves Yeer cesjs heebJe heÌ[W Gušs-meerOes, leehe-lehe ceW ceue peueekeâj Øeefleheue Jees cesjs heeme Ûeueer ner Deeleer nw ~~’’ mJeCe& mee lehekeâj, efveKejkeâj, Je<e& 2010 kesâ ceOÙe ceW mehleen Yej hegjevee meceeÛeej mebYeeJeveeDeeW kesâ ieieve ceW he$e Deueceejer ceW efyeÚe jner Leer efkeâ menmee Skeâ efJe%eeheve hej Ûeebo mee Ûecekeâe keâjes legce ~~ Âef° ef""keâ ieÙeer. ve peeves kewâmes heÌ{les meceÙe Fme efJe%eeheve hej Ieesj efleefcej nes, keâeuejeef$e nes, efkeâmeer keâe OÙeeve veneR ieÙee Lee.... Dee§eÙe& keâer yeele Leer, oerhe ‘DeeMee’ keâe peueekeâj, keäÙeeWefkeâ meceeÛeejhe$e keâes met#ceÂef° mes heÌ{vee cesjs heefle keâer ‘ØesjCee’ keâe yeerpe GJe&j Deeole nw. "erkeâ ner keâne nw efkeâmeer Heâkeâerj ves... ‘‘peye -peye ceve keâer efceóer ceW Jeheve keâj, pees-pees nesvee nw, leye-leye mees-mees neslee nw.’’ Ùen efJeÕeefJeÅeeueÙe peerJeve kesâ GheJeve ceW efKeuekeâj Devegoeve DeeÙeesie. (Ùet.peer.meer) Éeje heesmš [e@keäšjue efjmeÛe& megceve mee cenkeâe keâjes legce ~~ HewâueesefMehe nsleg efJe%eeheve Lee. cesjs Deevebo keâer meercee veneR Leer... keäÙee veneR keâj mekeâlee keâesF&, F&Õej ves Fmes DeÛeevekeâ cesjs neLe ceW oskeâj MeeÙeo Jees ceeie& ceve ceW peye efnccele Yejer nes megPeeÙee nw, pees cegPes cesjs meheves keâer lej]Heâ ues pee mekeâlee nw. peie keâes peerletb YeeJevee Ùen, hej ceve YeÙeYeerle Yeer Lee, ‘‘keäÙee cegPemes nes heeÙesiee?’’ leye cesjs Gmekeâer cegªer ceW Oejer nes heefle keâer keâner Skeâ hebefòeâ ves cesjs ceve123456789012345678901234567890121234 ceW ÂÌ{ efJeÕeeme keâe me=peve ues kesâ Ùes efJeÕeeme ceve ceW,

36

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ueIegkeâLee

nce ceeref[Ùee Jeeues

" Deevebo efyeuLejs

heeveer ves meye kegâÚ ueerue efueÙee Lee. ieebJeeW keâer neuele lees Deewj Yeer yeolej Leer. ve keâesF& veeJe, ve nsueerkeâe@hšj, ve meneÙelee. ÛeejeW Deesj efme]He&â heeveer ner heeveer. ueesie hesÌ[eW hej YetKes hÙeemes, Ûeej efoveeW mes ueškesâ Les. DeÛeevekeâ Skeâ veeJe, Gvekeâer Deesj Deeleer efoKeeÙeer oer. ueesieeW keâer DeebKeeW ceW, ef]peboieer Glej DeeÙeer. Jes yeÛeer KegÛeer Meefkeäle yešesjkeâj, n<ee&elf ejskeâ mes, efÛeuueeves ueies.

– Deehe keâyemes Ùeneb ueškesâ nQ? - Ûeej efove nes ieÙes. nceW yeÛeeFS. kegâÚ Keeves keâes oerefpeS. heeveer oerefpeS. – Deehe Fve hesÌ[eW hej ueškesâ, kewâmee cenmetme keâj jns nQ? - keäÙee Deehekeâes veneR ueielee efkeâ Meemeve keâes Deehe lekeâ jenle henbgÛeeveer ÛeeefnS?

– Deehe, Œeer heg®<e, jele ceW, hesÌ[ hej, Fkeâªs kewâmes mees uesles nQ? – keäÙee Deehekeâes Deheves efjMlesoej, heefjefÛele Ùee mejkeâej lekeâ keâesF& mebosMee efYepeJeevee nw? keâesF& vebyej nes lees yeleeFS? - legce nceW yeÛeeves DeeÙes nes Ùee ef]pejn keâjves?

- Dejs YeeF&, nce ceeref[Ùee Jeeues nQ. Deehekeâer yeele mejkeâej lekeâ henbgÛeeves DeeÙes nQ. - Ssmeer lewmeer legcnejer Deewj legcnejer mejkeâej keâer.

- «eeceerCeeW kesâ neLe pees Lee, Jes Gmes ner, Gve hej leeyeÌ[–lees[ Ì HeWâkeâves ueies. veeJe, [ieceieeves ueieer. kewâcejs, heeveer ceW [tye ieÙes. GvneWves efkeâmeer lejn veeJe ceesÌ[er Deewj [tyeles metjpe kesâ meeLe, ienjeles DebOekeâej ceW ueeshe nes ieÙes. Øesceveiej, yeeueeIeeš (ce. Øe.) - 481001

Deefie> mee onkeâe keâjes legce~ mebYeeJeveeDeeW kesâ ieieve ceW Ûeebo mee Ûecekeâe keâjes legce ~~’’ Ùen keâefJelee efhelee keâer veÕej osncegefòeâ kesâ yeeo øesâce keâje keâj Deheves me=pevekeâ#e ceW ueiee oer nw. Fmekesâ MeyoeW ceW ceevees cesjs efhelee mJeÙeb cegKej nes G"les nQ. Deepe peerJeve kesâ Gme ceesÌ[ hej KeÌ[er ntb peneb mes meYeeJeveeDeeW keâer keâF& heie[bef[Ùeeb Hetâšleer nQ. DeYeer yengle kegâÚ keâjvee nw Deheves heefjJeej kesâ efueS, meeefnlÙe Deewj MeesOe kesâ efueS, ‘‘ieeLeeSb keâYeer ]Kelce veneR nesleeR’’ Meer<e&keâ GhevÙeeme ØeejbYe efkeâÙee ner Lee efkeâ hešvee efJeÕeefJeÅeeueÙe Ûeueer DeeÙeer. ueiee MeesOekeâeÙe& ceW [tyekeâj MeeÙeo uesKeve keâes meceÙe veneR os heeTbieer... uesefkeâve hegve: F&ÕejerÙe mebkesâle kesâ ¤he ceW DejefJebo peer keâe he$e efceuee, otjYee<e hej Yeer ‘Deeceves/meeceves’ ceW DeelcejÛevee Øesef<ele keâjves hej yeele ngF& Deewj ceQves leerve cenerves kesâ yeeo hegve: uesKeve-me=peve mes mJeÙeb keâes pegÌ[e ngDee heeÙee.

Ùes pegÌ[eJe pees DejefJebo peer kesâ he$e mes ØeejbYe ngDee... F&Õej keâjs DeepeerJeve yeme efueKeleer jntb.... heÌ{leer jntb.... efJe<Cegveece mcejCe keâjleer jntb Deewj .... heÌ{eleer jntb. Deewj peye keâYeer efkeâmeer keâce]peesj #eCe ceW efJeÛeefuele Deewj og:Keer jntb lees efhelee keâe DeeMeer<e hegve: peeie=efle Deewj mekeâejelcekeâ F&ÕejerÙe YeeJeeW kesâ ¤he ceW Deblece&ve ceW ietbpe G"s, ‘‘mebYeeJeveeDeeW kesâ ieieve ceW Ûeebo mee Ûecekeâe keâjes legce ’’ Deble ceW yeme Flevee ner... pees ceve ceW DeeÙee MeyoeW ceW {eue efoÙee... henueer yeej Deblece&ve keâes keâe]ie]pe hej Gleej efoÙee.... hee"keâeW keâer Øeefleef›eâÙee mee#eele, F&ÕejerÙe DeeosMe Deewj DeeMeer<e mJe¤he neWies cesjs efueS. Éeje efJeYeeieeOÙe#e, mebmke=âle efJeYeeie, hešvee efJeÕeefJeÅeeueÙe, hešvee-800005, cees. 9430927416/8409102179

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

37

7

‘keâeue kesâ ØeJeen ceW Glke=â° uesKeve ner efškeâlee nw.’

meeiej/meerheer

– [e@. Fuee Øemeeo

( Decejerkeâe keâer keâJeefÙe$eer Deewj keâLeekeâej [e@. Fuee Øemeeo mes megßeer jÛevee ßeerJeemleJe keâer ‘keâLeeefyebye’ kesâ efueS yeeleÛeerle.)

Deehekeâer meeefneflÙekeâ Ùee$ee keâye Deewj kewâmes ØeejbYe ngF& ? omeJeeR keâ#ee ceW Leer, peye henueer keâefJelee efueKeer. Gme& ueeFve keâe@vJesš, jebÛeer keâer Úe$ee Leer leye. efheleepeer nce meye YeeF&-yenveeW keâes nj meeue, veJe Je<e& hej Skeâ-Skeâ [eÙejer efoÙee keâjles Les. nce pees Ûeens efueKeW. efkeâmeer keâes efoKeeves keâer ]pe¤jle veneR. efueKeves keâer Deeole JeneR mes heÌ[er. iÙeejnJeeR keâ#ee ceW Leer, peye keâneveervegcee Skeâ jÛevee ‘‘Jen Dee jne nw’’ Meer<e&keâ mes Mejo $e+leg hej efueKeer Leer pees yengle meceÙe lekeâ keâ#ee kesâ yeenj ueies yees[& hej ueieer jner Leer Deewj ØeMebefmele ngF& Leer. ojDemeue Gmes efueKeves keâer ØesjCee ner Jen yees[& Lee,peneb efJeÅeeefLe&ÙeeW keâes Deheveer jÛevee ]Kego ueiee osves keâe DeefOekeâej Lee. Fmekesâ yeeo meble pesefJeÙeme& keâe@uespe jebÛeer keâer keâe@uespe heef$ekeâe ‘‘mšt[svšdme Heâesjce’’ kesâ efueS keâefJelee ØeefleÙeesefielee ceW Yeeie efueÙee. Fbšjceeref[Ùesš efÉleerÙe Je<e& ceW Leer leye. cesjer keâefJelee meJe&ßes‰ Ieesef<ele ngF&. Jen keâefJelee Leer ‘‘Oethe keâe šgkeâÌ[e’’ pees cesjs henues keâefJelee meb«en ‘‘Oethe keâe šgkeâÌ[e’’ keâer henueer keâefJelee nw. efHeâj efheleepeer ves DeekeâeMeJeeCeer, jebÛeer mes mebheke&â keâjJeeÙee Deewj keâefJeleeSb efJeefYeVe keâeÙe&›eâceeW ceW Øemeeefjle nesves ueieeR. uesKeveer Ûeue efvekeâueer. uesefkeâve leye Yeer, ]keâeÙeos mes keâneveer efueKevee yengle osj mes Meg¤ efkeâÙee. henueer yeÛekeâeveer keâneveer keâe@uespe heef$ekeâe ceW ner Úheer Leer. Gmekesâ yeeo keâF& keâneefveÙeeb efueKeer ieÙeeR, HeâeÌ[er ieÙeeR. kegâÚ, oesmleeW kesâ heeme jn ieÙee. uesefkeâve leye Yeer keâYeer Deheves uesKeve keâes ueskeâj iebYeerj veneR jner. keâYeer veneR meesÛee efkeâ uesefKekeâe yevetbieer. efueKevee cesjs efueS cegòeâ nesvee Lee. ceQ DemJemLe jnleer Leer. yengle Debleceg&Keer Leer, pees kegâÚ ceve ceW IegceÌ[lee Gmes efueKe uesleer Leer. DeekeâeMeJeeCeer Deewj keâe@uespe heef$ekeâe mes Deeies peeTb, veneR meesÛeleer Leer. efJe%eeve keâer Úe$ee Leer, keâefjÙej Gmeer ceW efoKeeF& oslee Lee.

38

DeeF&. DeeF&. šer. mes ueewš keâj Iej hej Leer, peye efØeÙeoMe&ve (ÛeefÛe&le uesKekeâ Deewj he$ekeâej) efceueves DeeÙes Deewj Gvekesâ DeeF&. DeeF&. šer. keâes ueskeâj hetÚs ieÙes kegâÚ meJeeueeW kesâ peJeeye ceW ceQves GvnW Deheveer keâneveer Lecee oer. GvneWves heÌ{e Deewj Iej hej Deekeâj keân ieÙes efkeâ ceQ Jen keâneveer Deehekeâes vener ueewševes Jeeuee. Jen keâneveer ‘‘Fme keâneveer keâe Deble veneR’’ pevemeòee ceW (2002) Úheer. Gmekeâe ßesÙe efØeÙeoMe&ve keâes peelee nw. Gmekesâ yeeo Flevee Øeeslmeenve efceuee efkeâ uesKeve keâes iebYeerjlee mes uesvee meerKe efueÙee. Decesefjkeâe Deeves kesâ yeeo uesKeve ves ieefle hekeâÌ[ ueer. efyevee heefjJeej kesâ menÙeesie kesâ keâesF& Yeer meeefnlÙe keâer mesJee veneR keâj mekeâlee, Deehe Deheves heefjJeej kesâ yeejs ceW kegâÚ keânWieer? ceQ Fmes DeebefMekeâ melÙe keântbieer. heefjJeej keâe menÙeesie ve efceueves hej Yeer jÛeveekeâej me=pevejle nes mekeâlee nw keäÙeeWefkeâ Jen Gmekeâer Deebleefjkeâ efJeJeMelee nw. Jen Gmekesâ efueS DeefYeJÙeefòeâ keâe ceeOÙece nw Deewj Deheves keâes DeefYeJÙeòeâ efkeâÙes efyevee Jen peer veneR mekeâlee, ve ner efkeâmeer Deewj lejer]kesâ mes Deheves keâes DeefYeJÙeòeâ keâj mekeâlee nw. neb, cesje meÛe Ùen ]pe¤j nw efkeâ cegPes heefjJeej keâe menÙeesie efceuee nw. cee$e menÙeesie ner veneR Øeeslmeenve Yeer. efJeJeen mes henues efhelee keâe Deewj Gvekesâ uesKekeâ efce$eeW keâe, efJeJeen kesâ yeeo Decesefjkeâe Deeves hej heefle vejsve keâe. leye lekeâ Deheves uesKeve kesâ Øeefle iebYeerj nes ieÙeer Leer. vejsve hetCe& menÙeesieelcekeâ ØeJe=efòe kesâ nQ. kebâhÙetšj hej Heâe@vš [eGve uees[ keâjves mes ueskeâj cesjer efÛeefªÙeeb [ekeâ ceW [eueves lekeâ keâe menÙeesie. Ùeefo ceQ efueKe jner ntb lees Yeespeve kesâ efueS GvneWves Øeleer#ee Yeer keâer nw. Deepe Yeer Jewmes ner nQ. FmeefueS Deepe Yeer efueKe jner ntb. neueebefkeâ cesje efueKee Jes keâYeer veneR heÌ{les.

Gvekeâer efnboer DeÛÚer veneR nw.

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

Deehe efkeâmekeâes Dehevee ØesjCee œeesle ceeveleer nQ? meyemes henues efhelee peer Deewj Gmekesâ yeeo Jen heefjJesMe efpemeceW ceQ heueer-yeÌ{er. Iej keâe heefjJesMe hetCe&le: meeefneflÙekeâ Lee. keâeefceue yegukesâ kesâ nce yengle ]keâjerye jns. jebÛeer ceW leye meeefneflÙekeâ ieefleefJeefOeÙeeb Yeer yengle LeeR. efheleepeer Fve meyemes pegÌ[s ngS Les. mLeeveerÙe Deewj je°^erÙe mlej kesâ meeefnlÙekeâejeW keâe Deevee-peevee ueiee jnlee. Iej hej Skeâ hetje hegmlekeâeueÙe Lee. heÌ{eF& ceW DeÛÚer jner ncesMee. efyevee efJeMes<e ØeÙelve kesâ keâ#ee ceW ØeLece Deeleer FmeefueS otmejer hegmlekeWâ heÌ{ves keâer Útš Leer. ]Ketye efkeâleeyeW heÌ{leer. meeefnlÙe, oMe&ve, ceveesefJe%eeve meye kegâÚ. pees efceue peelee heÌ{ [eueleer. Oeeefce&keâ hegmlekeWâ Yeer. uesefkeâve ceQves ceneYeejle henues heÌ{e - jeceeÙeCe Deewj jeceÛeefjleceeveme yeeo ceW. ceneYeejle cegPes Skeâ mebhetCe& «ebLe ueielee nw. peerJeve keâe keâesF& he#e DeÚtlee veneR nw ceneYeejle ceW. yeeyee yegukesâ keâe hegmlekeâeueÙe meeefnlÙe-cebLeve keâe otmeje œeesle jne. ceQves yesefnmeeye heÌ{e - Yeejle keâer leceece Yee<eeDeeW keâe efnboer ceW Devetefole meeefnlÙe Deewj Gmekesâ Deefleefjòeâ Deb«es]peer Deewj efnboer ceW Devetefole efJeosMeer meeefnlÙe Yeer. Fve meyekeâe cesjs JÙeefòeâlJe efvecee&Ce ceW neLe jne nw. uesKeve keâer ØesjCee Yeer JeneR mes efceueer. keânles nQ, meeefnlÙe meceepe keâe ohe&Ce nw. keäÙee Deepe kesâ meeefnlÙe ceW meceepe keâe mener efÛe$eCe nes jne nw? meceepe keâe mener efÛe$eCe veneR nes jne, Ssmee lees veneR keâne pee mekeâlee. uesKekeâ Jener efueKe jne nw pees Jen Deheves ÛeejeW Deesj osKe jne nw. neb, Ssmee uesKeve yengle keâce nw pees meceepe keâes efoMee os mekesâ.

Deepe kesâ meeefnlÙe ceW DeMueeruelee hejesmeer pee jner nw Deewj Gme HetânÌ[ uesKeve keâer ÛeÛee& Yeer yengle nes jner nw Deehe keäÙee keânWieer? ÛeÛee& ceW Deeves kesâ efueS Ùen meyemes Deemeeve lejer]keâe nw. efkebâleg Jen ÛeÛee& Deehekeâes DeefOekeâ otj lekeâ veneR ues pee mekeâleer. keâeue kesâ ØeJeen ceW Glke=≠uesKeve ner efškeâlee nw.

Deepe efnboer keâer Deveskeâ Jesye heef$ekeâeSb keâeÙe&jle nQ. kegâÚ yuee@ie Yeer kesâJeue meeefnlÙe keWâefõle nQ. keäÙee

Deehe Fmemes Úhes meeefnlÙe kesâ efueS ]Keleje cenmetme keâjleer nQ? efyeukegâue veneR. Ùes oesveeW Skeâ otmejs kesâ hetjkeâ nQ. Úhes meeefnlÙe keâe mLeeve lees kebâhÙetšj ues ner veneR mekeâlee keäÙeeWefkeâ kebâhÙetšj hej yew"keâj heÌ{ves keâer leguevee ceW efkeâleeye keâe neLe ceW nesvee Deewj keâneR Yeer, kewâmes Yeer yew" keâj heÌ{ mekeâves keâer mJeleb$elee Gmes DeefOekeâ keâecÙe yeveeleer nw. JeneR otmejer Deesj, vesš kesâ ceeOÙece mes nce Jen meeje meeefnlÙe Skeâ mLeeve hej hee mekeâves ceW meceLe& nes ieÙes nQ, pees yengOee DevegheueyOelee keâer ßesCeer ceW Deelee nw. Deheves keâes DeefYeJÙeòeâ keâjvee, Øeefleef›eâÙee osvee Yeer DeefOekeâ Deemeeve nes ieÙee nw. efnboer meeefnlÙe ceW oefuele Deewj veejer efJeceMe& pewmeer ÛeÛee& nw Deewj keâne pee jne nw oefuele meeefnlÙe Jener nw pees oefueleeW Éeje efueKee pee jne nw Fme efJe<eÙe ceW Deehekesâ keäÙee efJeÛeej nQ? meeefnlÙe keâes ]KeeveeW ceW yeebš keâj osKeves keâer hejbheje Demmeer kesâ oMekeâ mes Meg¤ ngF&. Fmemes henues veejer efJeceMe& pewmes Meyo efnboer meeefnlÙe ceW DevegheefmLele Les. Gme Je]keäle Yeer efŒeÙeeb efueKe jner LeeR Deewj Gmemes henues Yeer. Œeer ceveesYeeJeeW keâe efÛe$eCe meeefnlÙe ceW efœeÙeeb Yeer keâj jner LeeR Deewj kegâÚ heg®<e uesKekeâ Yeer, meceeve kegâMeuelee mes. Fmeer lejn oefuele efJeceMe& nw. oefuele hej ØesceÛebo ves keâe]Heâer efueKee nw. ‘‘"ekegâj keâe kegâDeeb’’ keäÙee Yetueves ueeÙe]keâ keâneveer nw. Ùen ceQ ceeveleer ntb efkeâ pees Yegkeäle Yeesieer nw, Jen peye Deheveer heerÌ[e keâes mJej oslee nw lees Jen DeefOekeâ ØeeceeefCekeâ neslee nw efkebâleg uesKeve keâuee keâes nmleiele keâjves kesâ efueS Deefleefjòeâ mebJesoveMeeruelee SJeb DeefYeJÙeòeâ keâjves keâer #ecelee Yeer ÛeeefnS. yengle mebYeJe nw efkeâ oefueleeW keâer keâneveer keâesF& ]iewj oefuele yesnlej lejer]kesâ mes efueKe peeÙes. lees Gmes cee$e FmeefueS vekeâeje veneR peevee ÛeeefnS efkeâ Jen Skeâ ]iewj oefuele keâer ]keâuece mes efvekeâueer ngF& keâneveer nw. efnboer ceW cegKÙeOeeje keâer yeele ØeeÙe: keâer peeleer nw. Deehe Fmemes keäÙee DeefYeØeeÙe uesleer nQ? Fme Âef° mes ØeJeemeer meeefnlÙe hej Deheves efJeÛeej yeleeÙeWieer? jÛevee peer, ØeJeemeer Meyo keâe mebyebOe Yetieesue mes nw, Yee<ee mes veneR. nce efpeme Yee<ee ceW efueKeles nQ Gme Yee<ee kesâ uesKekeâ nQ Deewj Gme Yee<ee ceW jefÛele meeefnlÙe Gme Yee<ee keâe nw. nce efnboer kesâ uesKekeâ nQ Deewj nceeje efueKee meye kegâÚ efnboer keâe

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

39

meeefnlÙe nw. JÙeefòeâ ØeJeemeer neslee nw, Yee<ee, mebmke=âefle Deewj keäÙee Deehekeâes ueielee nw efkeâ uesKekeâeW/keâefJeÙeeW meeefnlÙe ØeJeemeer veneR nesles. keâer mebKÙee lees yeÌ{er nw hej meeefneflÙekeâ uesKeve ceW keâceer Fme efJe<eÙe hej Deheves efJeÛeej ceQ pevemeòee ceW ‘‘otj osMe DeeÙeer nw? kesâ efnboer uesKekeâ’’ DeeuesKe ceW efJemleej mes DeefYeJÙeòeâ keâj Ssmee lees veneR nw. yeefukeâ Deye lees efnboer meeefnlÙe keâe Ûegkeâer ntb. ØeJeemeer uesKeve Deewj meeefnlÙe MeyoeW keâe ØeLece ØeÙeesie #es$e osMe keâer meercee ueebIe Ûegkeâe nw. yengle meeje Glke=â° ØeLece efJeÕe efnboer meccesueve kesâ DeJemej hej efkeâÙee ieÙee Lee pees uesKeve Yeejle kesâ yeenj kesâ osMeeW mes Yeer Dee jne nw. efnboer keâe efJeosMeeW ceW DeeÙes YeejleerÙe Ùee YeejleerÙe cetue kesâ meeefnlÙekeâejeW keâes<e lees mece=æ ner nes jne nw. neb, Ùeefo mebKÙee keâer Âef° keâer efJeefMe° henÛeeve keâe Åeeslekeâ Lee. efpemekesâ keâejCe JÙeeheeefjkeâ, mes osKeW lees Glke=â°, keâeuepeÙeer uesKeve ncesMee keâce neslee nw.

JÙeeJemeeefÙekeâ Deewj jepeveweflekeâ Les. yeeo ceW Ùen Meyo ¤Ì{ DeLe& keâne peelee nw efkeâ efnboer ceW hee"keâeW keâer «enCe keâjlee ieÙee Deewj ØeJeemeer uesKeve keâes Jeieeake=âle keâj Gmes, mebKÙee ceW keâceer DeeÙeer nw. keäÙee Ùen meÛe nw Deewj Ùeefo oesÙece opex keâe meeefnlÙe ]keâjej os keâj, neefMeÙes hej [eueves keâer nw lees Fmekesâ cetue ceW Deehe efkeâve keâejCeeW keâes osKeleer jepeveerefle Meg¤ nes ieÙeer. Skeâ DeebkeâÌ[s kesâ Devegmeej Yeejle ceW nQ? 300 kesâ ]keâjerye efnboer keâer he$e-heef$ekeâeSb nQ, n]peejeW keâer mebKÙee Yeejle mejkeâej keâer mejkeâejer ]Kejero ÙeespeveeDeeW ves ceW jÛeveekeâej. GveceW meMeòeâ uesKeve keâjves JeeueeW keâer mebKÙee yengle Deefnle efkeâÙee nw. ØekeâeMekeâ keâes Deye Fme yeele mes keâesF& yengle yeÌ[er veneR nw uesefkeâve Jes meye efnboer kesâ uesKekeâ nQ. GvnW ]Keeme celeueye veneR efkeâ efkeâleeye Deece hee"keâ lekeâ henbgÛeleer keâesF& cegKÙeOeeje mes Deueie veneR ceevelee. efHeâj ØeJeemeer uesKeve nw Ùee veneR. Gmes Gmekesâ hewmes Jemetue nes peeles nQ. cegvee]Heâe nes kesâ efueS Ùen ceeheob[ keäÙeeW ueeiet veneR neslee. Jen uesKeve efnboer peelee nw. Deye efkeâleeyeW Úheleer nQ, efkebâleg yee]peej ceW ve]pej veneR meeefnlÙe kesâ Deueie ]Keeves ceW keäÙeeW nw, Ùen meesÛeves keâer yeele nw.

DeeleeR. ØekeâeMekeâ Deewj mejkeâej kesâ meceerkeâjCe kegâÚ Ssmes nQ efkeâmeer uesKekeâ kesâ uesKeve keâer henÛeeve Gmekeâer Yee<ee nw. efpeme efkeâ uesKekeâ keäÙee, hee"keâ kesâ efueS Yeer GmeceW peien veneR nw.

Yee<ee ceW Jen jÛelee nw Gme Yee<ee keâe uesKekeâ, Ûeens Jen ogefveÙee otmejer Jepen Deepe keâer efMe#ee JÙeJemLee Deewj heefjJeejeW kesâ efkeâmeer keâesves ceW yew"e nes. veneR Yetuevee ÛeeefnS efkeâ Deb«es]peer keâe JeeleeJejCe nw pees Deb«es]peer keâer Deesj GvcegKe nw. Jen efnboer SJeb ogefveÙee keâer leceece DevÙe Yee<eeDeeW keâe meÛe Ùener nw. Ùener meeefnlÙe keâes cenòJe veneR oslee. heÌ{ves keâe mebmkeâej Iej mes meÛe ØeJeemeer uesKeve Deewj meeefnlÙe keâe Yeer nw. efkebâleg Ùes efceuelee nw. Jen Deece IejeW ceW DevegheefmLele nw. heef§eceer osMeeW efJeMes<eCe peye efYeVe DeLeeX ceW ØeÙegòeâ nes jns neW, Gvekeâe GheÙeesie ceW mketâueeW ceW ner yeÛÛeeW keâes keâneefveÙeeb heÌ{ves keâes Øeeslmeeefnle efveefnle mJeeLeeX kesâ efueS Deheves n]keâ ceW efkeâÙee pee jne nes lees efkeâÙee peelee nw. yengle ner DeÛÚe hegmlekeâeueÙe neslee nw, nj ]pe¤jer nw efkeâ GvnW Ùee lees Gmeer ¤he ceW hegvepeeaefJele efkeâÙee mketâue keâe. Heâuele: Deeies Ûeue keâj Jes meeefnlÙe ceW ®efÛe peeÙes, heeefjYeeef<ele efkeâÙee peeÙes Ùee efHeâj Gvekeâe GheÙeesie ve jKeves ueieles nQ. nceejs osMe ceW DeefOekeâebMele: Ssmee kegâÚ veneR efkeâÙee peeÙes. Jele&ceeve meboYeeX ceW cegPes otmeje efJekeâuhe ner mener nw, efkebâleg Gmekeâer DeeJeMÙekeâlee nw. peeve heÌ[lee nw. efnboer meeefnlÙe ceW jepeveerefle keâer yeele ØeeÙe: Deeheves ‘MeesOe-efoMee’ heef$ekeâe kesâ kegâÚ DebkeâeW keâer peeleer nw, Deehekesâ efJeÛeej peevevee Ûeentbieer? keâe mebheeove Yeer efkeâÙee nw. keäÙee Jes Debkeâ Yeer efkeâmeer Yeer jepeveerefle peerJeve kesâ nj #es$e ceW nw lees meeefnlÙe peiele ØeJeemeer Meyo Ùee ØeJeemeer jÛeveekeâejeW kesâ veece hej efÚÌ[er kewâmes DeÚtlee jn mekeâlee nw, efkebâleg leye Yeer DeÛÚs uesKeve keâe yenme ceW keâesF& meJeeue KeÌ[e keâjles nQ? keâesF& efJekeâuhe veneR nw. ceQves Deheves mebheeokeâerÙe ceW ‘‘ØeJeemeer meeefnlÙe’’ Meyo kesâ keâceuesÕej peer ves Skeâ mee#eelkeâej ceW keâne DeewefÛelÙe hej henueer yeej ØeMve G"eÙee Lee. Gmekesâ yeeo Fme Lee efkeâ ‘‘efnboer ceW DeeueesÛevee nw keâneb?’’ Gvekesâ keâns efJe<eÙe hej meeefneflÙekeâ yuee@ieeW- ‘‘jÛevee-meceÙe’’, ‘‘efnboermes Deehe efkeâlevee mencele nQ? Yeejle’’ Deeefo hej keâF& ÛeÛee&Sb ngFË efpeveceW keâF& osMeeW kesâ keâne lees mener Lee, efnboer peiele keâer jepeveerefle mJemLe jÛeveekeâejeW ves Yeeie efueÙee Deewj ces123456789012345678901234567890121234 je meceLe&ve efkeâÙee.

40

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

DeeueesÛevee kesâ efueS peien ner veneR ÚesÌ[leer. efkebâleg leye Yeer kegâÚ DeheJeeo efceueWies. keânles nQ efkeâ meceer#ee keâer efmLeefle Deepe yesno oÙeveerÙe nw. iegšyeboer keâe yeesue-yeesuee nw Ssmeer efmLeefle ceW pesvegFve hegmlekeâ kesâ yepeeÙe GefÛÚ° meeefnlÙe DeefOekeâ ÛeÛee& hee ueslee nw Deewj hee"keâeW keâes pewmee yeleeÙee peelee nw Jes Glevee ner peeve heeles nQ — Fmemes kewâmes Gyeje pee mekeâlee nw?

Skeâeble ßeerJeemleJe kesâ mebheeokeâlJe ceW ‘JeeieLe&’ heef$ekeâe ves kegâÚ oes-leerve meeue henues hee"keâeW keâes Deecebef$ele efkeâÙee Lee efkeâ Jes meceer#ee efueKeW - Deheveer hemebo keâer hegmlekeâ keâer. Jen ØeÙeesie keâe]Heâer DeÛÚe Lee. DeebKeW Keesueves Jeeuee Yeer. cegPes ueielee nw efkeâ Ùes ØeÙeesie nesles jnves ÛeeefnS. hee"keâ keâer jeÙe Deewj meesÛe keâes mecePeves keâe ceew]keâe lees efceuelee ner nw, Gmekesâ ceeOÙece mes DevÙe hee"keâ Yeer meeefnlÙe peiele keâer jepeveerefle keâes mecePe heeles nQ. Ùen Yeer mecePe ceW Deelee nw efkeâ keâF& yeej hee"keâ keâe yeewefækeâ mlej keâe]Heâer DeÛÚe neslee nw Deewj Deehe Gmes yesJe]ketâHeâ veneR yevee mekeâles.

Yeejle kesâ jepeveerefle%e osMe keâes leermejer YeeJeer ceneMeefòeâ kesâ ¤he ceW Øemlegle keâjles jnles nQ, uesefkeâve Jeneb nes jns Skeâ kesâ yeeo Skeâ IeesšeueeW mes keäÙee Ssmee nes heevee mebYeJe nes heeÙesiee? keâe@ceveJesuLe iescme Ieesšeuee, DeeoMe& ne@Gefmebie meesmeeFšer Ieesšeuee, 2-peer mheskeäš^ce Ieesšeuee Deewj neue ceW yeQkeâ ueesve Ieesšeuee Deewj efkeâleves ner Ssmes Ieesšeues neWies pees Øekeâš veneR nes heeÙes — Deewj Fve meyeceW yÙetjes›esâšdme Deewj jepeveslee Meeefceue nQ osMe kesâ yeejs ceW Deehe keäÙee jeÙe jKeleer nQ? Yeejle kesâ leermejer ceneMeefòeâ nesves keâe peneb lekeâ ØeMve nw, Jen keâe]ie]peeW hej lees yeve ner ieÙee nw. meÛÛeeF& Ùen nw efkeâ Yeejle ceW Deye ueeskeâleb$e veneR, ueeskeâleb$e keâer DeeÌ[ ceW hetbpeerJeeo, DeelebkeâJeeo Deewj jepeleb$e nw. Ssmeer JÙeJemLee ceW Deece Deeoceer keâe pees nße neslee nw, Jen nce osKe jns nQ. Ùen efmLeefle pees Deepe nw Gmekeâer ]peceerve 70-80 kesâ oMekeâ mes yeve jner Leer. ¤me kesâ heleve kesâ yeeo Fme jepeveerefle keâe Ûesnje DeefOekeâ mhe° ngDee. Deepe keâer efmLeefle keâes efJemHeâesškeâ keâne pee mekeâlee nw. jepeveerefle keâe meyemes YeÙeevekeâ mJe¤he nceejs meeceves nw. keânles nQ veslee heefjefmLeefleÙeeW keâer

Ghepe neslee nw. ueeskeâheeue efyeue kesâ ceeOÙece mes DeVee n]peejs, yeeyee jeceosJe, efkeâjve yesoer Deeefo keâF& ueesie meeceves DeeÙes nQ. Ùen Jemlegle: mejkeâej hej oyeeJe yeveeves Jeeuee mecetn nw pees pevelee ceW Deheveer DeÛÚer hekeâÌ[ oMee& jne nw. efkebâleg mecemÙee Ùen nw efkeâ Yeejle keâe mebefJeOeeve Ssmee nw efkeâ meeOevenerve JÙeefòeâ kesâ efueS DevÙeeÙe/Yeü°eÛeej kesâ efJe®æ ueÌ[vee mebYeJe ner veneR. Yeü°eÛeej kesâ efJe®æ DeeJee]pe G"eves Jeeues Ùee ueÌ[ves Jeeues ceej [eues peeles nQ. keâesF& megj#ee nw ner veneR. Gme mecemÙee keâe meceeOeeve efceues efyevee ueeskeâheeue efyeue Yeer JÙeLe& peeÙesiee.

Yeejle keâer heef$ekeâeDeeW ceW Yeejle mes yeenj jn jns jÛeveekeâejeW keâe Úhevee efkeâlevee DeeJeMÙekeâ nw? keäÙee Deehekeâes ueielee nw efkeâ Yeejle keâer heef$ekeâeDeeW ceW Úhes efyevee nceejer henÛeeve yeve ner veneR mekeâleer?

Yeejle keâer heef$ekeâeDeeW ceW Úhevee Skeâ ye=no hee"keâ Jeie& lekeâ henbgÛevee nw. Gmekeâer mJeerke=âefle, meceeueesÛevee heevee nw, uesefkeâve henÛeeve lees yeve peeleer nw, Jeneb Úhes efyevee Yeer. Jesyeheef$ekeâeSb nQ. Decesefjkeâe, keâvee[e, FbiueQ[, Deemš^sefueÙee, Ùet S F& - keâF& osMeeW ceW Deye efnboer keâer heef$ekeâeSb nQ. FveceW mes keâF& Yeejle Yeer henbgÛeleer nQ. ueesie Deehekeâes heÌ{les nQ Deewj Deiej Deehe DeÛÚe efueKe jns nQ lees ÛeÛee& Yeer nesleer nw. Ùeneb henÛeeve yeveves kesâ yeeo ner ceQ Jeneb henbgÛeer ntb, Úheer ntb, FmeefueS cegPes Ssmee veneR ueielee. efyeÇšsve kesâ efnboer meeefnlÙe keâer leguevee ceW Decesefjkeâe keâe efnboer meeefnlÙe yengle meceÙe lekeâ neefMeÙes hej jne

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

41

keäÙee JepenW nes mekeâleer nQ? Skeâ lees Yeewieesefuekeâ otjer Deewj otmejer DeelcekeWâefõle ceeveefmekeâlee. Deboj ner Deboj Ûeue jner jepeveerefle Yeer. uesefkeâve Fve meyekesâ yeeJepeto Deye Decesefjkeâe keâe efnboer meeefnlÙe Yeejle ceW henÛeevee pee jne nw. Ùeneb kesâ keâF& jÛeveekeâej Yeejle keâer heef$ekeâeDeeW ceW efoKeeF& heÌ[ jns nQ. Deehe Gve Úesšer-Úesšer IešveeDeeW/Ûeer]peeW keâes keâneveer keâe efJe<eÙe yevee uesleer nQ efpeve hej Deece leewj hej ueesieeW keâer Âef° veneR peeleer. ‘‘ces]pe’’ keâneveer keâe GoenjCe efueÙee pee mekeâlee nw. keâF& lejn keâer DeLe& ÚeÙeeSb nQ FmeceW. Deehe meesÛe mecePe keâj efJe<eÙe Ûegveleer nQ Ùee efkeâ Ùen menpe mHetâle& neslee nw? efJe<eÙe keâe ÛegveeJe ceQ MeeÙeo ner keâjleer ntb. Ùen mJele: mHetâle& ner neslee nw. keâesF& Iešvee, keâesF& JÙeefòeâ keâneveer keâer ØesjCee yeve peelee nw Deewj keâneveer yeve peeleer nw. kegâÚ DeheJeeo nw - pewmes ‘mesue’, ‘yewmeeefKeÙeeb’ Deewj ‘ÛegveeJe’ Deeefo keâneefveÙeeb. ‘mesue’ keâneveer keâe GösMÙe Decesefjkeâe ceW nesvesJeeueer mesue Deewj Gmekeâe peveceeveme hej ØeYeeJe efoKeueevee Lee. yee]peejJeeo kesâ GoenjCe, heefjCeece efoKeueeves Les. Gme keâneveer kesâ cegKÙe hee$e hetjer lejn keâeuheefvekeâ nQ. mesvš hewefš^keâ [s keâer hejs[ keâF& yeej osKeer efkebâleg Gme yeej osKeves ceQ FmeefueS ieÙeer efkeâ cegPes Gme hej Skeâ keâneveer efueKeves keâer FÛÚe Leer. Ùen mebÙeesie Lee efkeâ cesjer yeieue ceW Skeâ Úesšer ueÌ[keâer yewmeeefKeÙeeW hej KeÌ[er Leer Deewj cesje OÙeeve Gme hej ]pÙeeoe Deewj hejs[ hej keâce jne. ‘‘ÛegveeJe’’ Yeer Ssmeer ner keâneveer nw. efkebâleg ‘‘ces]pe’’ Ùee DevÙe keâneefveÙeeb veneR. Ùeefo Deehekesâ uesKeve keâes veejerJeeoer uesKeve Deewj Œeer efJeceMe& kesâ Debleie&le jKee peeÙes lees Deehekeâer Øeefleef›eâÙee keäÙee nesieer? cegPes Fme lejn kesâ JeieeakeâjCe me]Kle veehemebo nQ. meeefnlÙe keâes ]KeeveeW ceW yeebš keâj osKevee Gmekeâe cenòJe keâce keâjvee nw.

Deeheves efJeÕe kesâ efkeâve-efkeâve meeefnlÙekeâejeW keâes heÌ{e nw Deewj efkeâmeves Deehekeâes meJee&efOekeâ ØeYeeefJele efkeâÙee nw? meyemes henues lees efnboer kesâ Deefleefjòeâ Yeejle keâer meYeer Yee<eeDeeW keâe Devetefole meeefnlÙe. Gve uesKekeâeW keâe DeefOekeâ efpevnW meeefnlÙe Dekeâeoceer Ùee %eeveheer" mes veJee]pee ieÙee nw. Ssmee

FmeefueS efkeâ Gvekeâer ner efkeâleeyeeW keâe DevegJeeo Deece leewj hej GheueyOe neslee nw. ¤meer Yee<ee keâe efnboer Deewj Deb«es]peer ceW Devetefole meeefnlÙe meyemes ]pÙeeoe heÌ{e. Fmekesâ Deefleefjòeâ Deb«es]peer, Decesefjkeâer, Deemš^sefueÙeeF&, øeWâÛe, pece&ve, mhewefveMe pees kegâÚ Yeer GheueyOe jne, heÌ{leer jner. hegefMkeâve, ieesieesue, ÛesKeJe, ieeskeâea, leesuemleesÙe, meesuPesefveeflmeve, legie&vesJe, MeesueesKeesJe, ceeÙekeâesJemkeâer, heeyuees ves®oe, efJekeäšj ¢etiees, Lee@ceme ne[ea, DeieeLee ef›eâmšer, pesve Deeefmšve, Deemkeâj JeeFu[, heue& yekeâ, ceeie&jsš efceMesue, keâe]Heäkeâe, keâecet, Ûeeume& ef[kesâvme, pewkeâ ueb[ve, yeeye [esue, pesve Heâeues, uee efJeefjDeesue mhesvmej, ef[keâ øeâeefvmeme, pescme šdJeeFefvebie, efvekeâesueme mheekeäme&, Deveerlee osmeeF&, Peghb ee ueeefn[Ì er, De®bOeefle jeÙe, mees]Heâer efkeâvmesuee, «esiejer hewkeâ jeyeš&... keâF& veece nQ. ¢etiees keâe GhevÙeeme ‘‘uesme efcepejsyeue’’ efpemekeâe efnboer DevegJeeo ‘‘DeYeeies’’ kesâ veece mes heÌ{e Lee. Deepe lekeâ veneR Yetuee. Fmeer lejn Deemkeâj JeeFu[ keâer keâneveer ‘‘DeÂMÙe IeeJe’’ veneR Yetueleer. heue& yekeâ keâe uesKeve Yeer yengle DeÛÚe ueielee nw. ‘‘iee@ve efJeo o efJeb[’’ ceeie&jsš efceMesue keâes Gmekesâ hee"keâeW kesâ ceve ceW ef]peboe jKeves kesâ efueS keâe]Heâer nw. Fme keâÌ[er ceW veJeervelece nw- Deemš^sefueÙeeF& GhevÙeemekeâej «esiejer hewkeâ je@yeš& keâe ‘‘Meebleejece’’ efpemes MeeÙeo ner Yetue meketbâ. cegbyeF& keâes DeeOeej yeveekeâj efueKee ieÙee Ùen DeelcekeâLeelcekeâ GhevÙeeme nj YeejleerÙe, ]Keeme keâj cegbyeF&Jeemeer keâes heÌ{vee ÛeeefnS. ceQves Ùeneb hej efnboer kesâ jÛeveekeâejeW keâe GuuesKe veneR efkeâÙee. ØemebieJeMe yeleuee otb efkeâ efnboer kesâ leceece Úesšs-yeÌ[s jÛeveekeâejeW keâes - peye lekeâ Yeejle ceW Leer - heÌ{leer jner. ØesceÛebo Deepe Yeer cegPes ceneve uesKekeâ ueieles nQ. osJekeâer vebove Ke$eer keâe Ûebõkeâeblee mebleefle GuuesKeveerÙe ueielee nw. ‘‘keâvegeØf eÙee’’ yeej-yeej heÌ{vee DeÛÚe ueielee nw Deewj og<Ùeble, metÙe&Yeeveg ieghle Deeefo keâer MeeÙejer Yeer. efMeJeØemeeo efmebn keâe ‘‘veeruee Ûeebo’’ cesje efØeÙe GhevÙeeme jne nw. ceVet Yeb[ejer, jepeer mes", metÙe&yeeuee, ceeueleer peesMeer, keâceuesÕej, jepeWõ ÙeeoJe.... metÛeer yengle uebyeer nw. efkebâleg Fve meyemes ØeYeeefJele ngF& ntb. DeYeer Yeer mecekeâeueerve keâLeekeâejeW/keâefJeÙeeW keâes Jesye hej heÌ{leer jnleer ntb. Jesye hej meeefneflÙekeâ meece«eer GheueyOe keâjeves JeeueeW keâer ke=âle%e ntb.

123456789012345678901234567890121234

42

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ueIegkeâLee

12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456 12345678901234567890123456

cegDeeJepee

" %eeveosJe cegkesâMe

Skeâ yeej Skeâ ieebJe ceW yeeÌ{ DeeÙeer. Gme ieebJe kesâ Skeâ heefjJeej kesâ yetÌ{s efhelee keâer yeeÌ{ ceW yen peeves mes ce=lÙeg nes ieÙeer. yeeÌ{ meceehle nesves kesâ yeeo mejkeâej keâer Deesj mes cegDeeJepee efoÙes peeves keâer Iees<eCee ngF&. Gme yetÌ{s keâer ueeÛeej helveer Deewj heg$e cegDeeJepee uesves kesâ efueS mejkeâejer o]Heälej kesâ yeenj yew"s Les. efÛeefueefÛeueeleer Oethe Leer. Jes yejieo keâer hesÌ[ keâer ÚeÙee ceW heeueLeer ueieeÙes ngS Les Deewj Deheveer yeejer kesâ Deeves keâe Fble]peej keâj jns Les. yejieo keâe hesÌ[ keâe]Heâer Je<eeX keâe nes Ûegkeâe Lee. Gmekesâ leves ceW keâF& ojejW eflej DeeÙeer LeeR. [eefueÙeeb ueÛejueÛej nes ieÙeer LeeR. Jeve efJeYeeie keâes Gme cejCeemeVe hesÌ[ keâer keâesF& ]Keyej veneR Leer. DeÛeevekeâ les]pe nJeeSb Ûeueves ueieeR. [eefueÙeeb heesefueÙees«emle heebJe keâer lejn nJee ceW uenjeves ueieeR. leYeer Skeâ yeÌ[er [eueer štš ieÙeer Deewj ogÙee&sieJeMe yetÌ{s keâer helveer hej efiej ieÙeer. yetÌ{er Deewjle ÛeerKeves-efÛeuueeves ueieer. ueesie ceoo kesâ efueS Yeeies-Yeeies DeeÙes. ceiej leye lekeâ osj nes Ûegkeâer Leer. yetÌ{er kesâ ØeeCe heKes¤ GÌ[ ieÙes Les. Skeâ mehleen yeeo mejkeâejer DeefOekeâejer yetÌ{er Deewjle kesâ Iej hej Gmekesâ heg$e kesâ meeceves KeÌ[s Les. Jes heg$e kesâ Deebmet heeWÚles ngS Gmes {eb{me os jns Les. GvneWves keâne, ‘‘yesše, legce Flevee keäÙeeW Ieyejeles nes? Deye lees legcnW Skeâ veneR, oes-oes cegDeeJepes efceueWies.’’ yesšs ves nwjeve nesles ngS hetÚe, ‘‘oes-oes cegDeeJepes?’’

DeefOekeâejer ves keâne, ‘‘neb, Skeâ efhelee keâer ce=lÙeg keâe, pees legcnejer ceeb ues ve mekeâer Deewj otmeje, legcnejer ceeb keâer ce=lÙeg keâe!’’ ßeer DeeF&. Sve. ceefuuekeâ keâe cekeâeve, mšsš yeQkeâ kesâ heeme, efMeJeepeer keâe@ueesveer, hetefCe&Ùee-854301.

Deeheves keâYeer meesÛee efkeâ Deehe Deheveer DeelcekeâLee efueKeWieer? meeefnlÙe ceW DeelcekeâLee meJee&efOekeâ DeefOekeâ heÌ{er peeleer nw Ùee GhevÙeeme? keâYeer veneR. cegPes veneR ueielee efkeâ ceQ keâYeer efueKevee Ûeentbieer. neb, DeelcekeâLee heÌ{ves JeeueeW ceW ceQ Yeer ntb. cegPes Ùen ØeMve yeÛeheve mes Deeboesefuele keâjlee jne efkeâ Deeef]Kej Jes keâewve meer JepenW nQ, JÙeefòeâiele iegCe-DeJeiegCe nQ pees JÙeefòeâ keâes efJeefMe° yeveeles nQ. meeceevÙe mes Thej G"e osles nQ. DeelcekeâLee kesâ ceeOÙece mes efkeâmeer kesâ efvepeer peerJeve keâes peeveves keâer FÛÚe kesâ heerÚs Yeer Ùener ceveesefJe%eeve keâece keâjlee jne Deewj ceQves DeelcekeâLeeSb ]Ketye heÌ{eR. uesefkeâve GhevÙeeme Yeer keâce veneR heÌ{s nQ. cegPes ueielee nw oesveeW ceW Deueie-Deueie keâejCeeW mes hee"keâ keâer efoueÛemheer nes mekeâleer nw.

Deewj Deye Debeflece ØeMve : Deepekeâue Deehe keäÙee efueKe jner nQ?

yeÌ[e keâef"ve meJeeue nw. keâF& Ûeer]peW Skeâ meeLe Ûeueleer jnleer nQ. mebmcejCe, DeeuesKe, keâefJelee, mebheeove - efkebâleg ceQ Deheves Deehemes yesno Demebleg° ntb Fve efoveeW efkeâ Ûeen keâj Yeer ceve:efmLeefle veneR yeve hee jner Deewj cesje henuee GhevÙeeme DeYeer lekeâ DeOetje heÌ[e nw. peyeefkeâ otmejs GhevÙeeme ves ceve ceW Deekeâej ues efueÙee nw.

12934 Meadow Run, Houston, TX 77066 (USA) e-mail : ila_prasad@yahoo.com

Decejerkeâe/kewâvee[e mes meerOee mebheke&â YeejleerÙe meceÙeevegmeej, megyen 7 mes 10 yepes lekeâ Deewj Meece keâes 5 mes 11 yepes lekeâ Decejerkeâe leLee kewâvee[e kesâ uesKekeâ Je hee"keâ, 1-205-294-8730 (cewef]pekeâ pewkeâ ]Heâesve megefJeOee) hej meerOee mebheke&â keâj mekeâles nQ. - meb.

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

43

yeeFmkeâeshe

12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678

heb. melÙeosJe ogyes : YeejleerÙe jbiecebÛe keâe ceneveeÙekeâ meefJelee yepeepe

(meeefnlÙe Deewj ef]Heâuce keâe Ûeesueer oeceve keâe meeLe nw. nceejs efJeMes<e DevegjesOe hej peeveer ceeveer ef]Heâuce, šer.Jeer., cebÛe keâueekeâeje Je he$ekeâej megßeer meefJelee yepeepe ‘keâLeeefyebye’ kesâ efueS ÛeueefÛe$e peiele mes mebyeæ meeefnlÙekeâejeW kesâ meeLe efyeleeÙes #eCeeW keâes mebmcejCe kesâ ¤he ceW Øemlegle keâj jner nQ. Deieues DebkeâeW ceW heefÌ{S efiejerMe keâvee&[, ve]keäMe ueeÙeuehegjer, ÛeeÛee ÛeewOejer Deeefo kesâ yeejs ceW.)

‘Ssjer ceQ lees, keâuee keâer oerJeeveer, cesje, oo& ve peeves keâe ceeveJeerÙe Ûesnje, Deheveer ØeefleYee Deewj #ecelee kesâ yeue hej keâesÙe, yeÛeheve mes ceQ keâuee keâer oerJeeveer, ]Ketve ceW keâuee keâer Deepe lekeâ yebyeF& kesâ jbiecebÛe Deewj ef]HeâuceeW keâer ogefveÙee ceW Iegóer. veeškeâ keâjleer, [ebme, ieevee, heWefšbie, uesKeve meye heÌ{eF& efškeâe jne. keâesF& ceeF& keâe ueeue Gmemes jbiecebÛe keâer yeeoMeenle kesâ meeLe-meeLe cesjer lejn peJeeve ngS. hetjs Iej ceW otj-otj lekeâ keâe leepe veneR Úerve mekeâe. meueece ogyes meenye! ogyes meenye keâuee keâe keâesF& meeLeer veneR. MeeÙeo cesjs efheÚues pevceeW keâe Heâue ves veeškeâ efueKes. veeškeâ efkeâÙes, ef]HeâuceW efueKeeR, ef]HeâuceeW ceW Lee efkeâ ceQ Skeâ keâueekeâej yeveer Fme pevce ceW. yeÛeheve keâe hÙeej DeefYeveÙe efkeâÙee Deewj peerJeve keâer [tyeer efÚheer JeemleefJekeâleeDeeW Deceerjer-]iejeryeer keâer oerJeej veneR ueebIe heeÙee lees yeme heÌ{eF& keâer. keâes Deheveer uesKeveer mes peerJeble efkeâÙee. keânles nQ ve peye melÙe Øeer-cesef[keâue lekeâ ner keâj heeÙeer. keäÙeeWefkeâ ceve Deiej keâneR keâe metjpe Ûecekeâlee nw lees keâesF& Gmes Deheves jbie ceW veneR jbie ueielee Lee, jcelee lees Jen yeme cesje keâuee keâe mebmeej Lee. mekeâlee, Jen efvemmebie jnlee nw — Fmeer, jbiecebÛe kesâ metjpe efouueer kesâ Sve.Sme.[er. ceW cesjer ef]keâmcele ves Je]peer]Heâe efoueeÙee keâe veece nw- hebef[le melÙeosJe ogyes. lees cesjs efueS keâuee kesâ meejs ojJee]pes ceevees Kegue ieÙes. ÙeneR hej yebyeF& Deeves hej ceQves melÙeosJe kesâ meeLe veeškeâeW ceW yeÌ[s-yeÌ[s uesKekeâeW mes oesmleer ngF& — pewmes Dece=lee Øeerlece. keâece keâjves keâe mehevee mebpeesÙes jKee uesefkeâve Fve lekeâ henbgÛevee yeÌ[s-yeÌ[s veeceer–efiejeceer jbiecebÛe Deewj ef]HeâuceeW mes pegÌ[s ueskeäÛej Deemeeve ve Lee. keânles nQ ve efveÙeefle ogmlej mecegõ keâes heej osves Deeles Deewj DeefYeveÙe uesKeve kesâ iegj efmeKeeles. Gve megefJeKÙeele keâjeleer nw. efÛejkeâeue kesâ Deleerle keâes Jele&ceeve mes #eCe Yej ceW nefmleÙeeW ceW Skeâ ]ie]peye keâe yegefæpeerJeer Skeäšj, [eÙejskeäšj, peesÌ[ osleer nw efpememes peerJeve keâer De«eieeefceveer Oeeje Dehevee heLe uesKekeâ Yeer Lee. cebPeuee keâo, keâebOes hej Keeoer keâe Peesuee, efveefo&° keâjleer nw. cesjs peerJeve ceW Jen meceÙe Yeer DeeÙee uesefkeâve meeoe kegâlee&, heepeecee Deewj mej hej Ieves keâeues mÙeen yeeue.

MÙeece yesvesieue keâer ef]Heâuce efveMeeble mes. ogyes peer ves ef]Heâuce kesâ nbmelee lees ueielee keâneR mÙeen yeeoue Úbš ieÙes neW. Fme ceneve mebJeeo efueKes Deewj cebefoj kesâ hegpeejer keâe Yeer hee$e efveYeeÙee. Jen nmleer keâe veece Lee heb. melÙeosJe ogyes. hebef[le peer cegPes DeÛÚs meceÙe cesjs efueS mJeCe&Ùegie Lee peneb cegPe hej keâuee kesâ HetâueeW ueies. uesefkeâve keâYeer efnccele ner veneR ngF& efkeâ Fvemes yeele keâ¤b keâer yeewÚej nes jner Leer. uesKeve kesâ veÙes heš Kegue jns Les, keäÙeeWefkeâ melÙeosJe Gve efoveeW Deheves DeefÌ[Ùeue, DekeäKeÌ[ Deewj DeefYeveÙe keâer yeejerefkeâÙeeW keâe efhešeje cesjs meeceves Lee Deewj Ieceb[er mJeYeeJe keâer Jepen mes ceMentj Lee. jbiecebÛe keâer ogefveÙee mebJeeo DeoeÙeieer kesâ veÙes-veÙes DeeÙeece cesjs oeÙeW-yeeÙeW efyeKejs ceW lenuekeâe ceÛeelee Lee. ceQ meesÛeleer ef]HeâuceeW ceW lees cegPes Skeâ heÌ[s Les. cesjer Deelcee keâes Deeueewefkeâkeâ Deevebo efceue jne Lee. ve Skeâ efove peevee ner nw. Jeneb yebyeF& ceW Fvekesâ meeLe veeškeâ Yeer hebef[le peer kesâ keâesceue ceve keâes ceQ peeve jner Leer, heÌ{ jner Leer. keâ¤bieer. efkeâlevee mvesn Yeje heÌ[e Lee Jeneb. FbmeeefveÙele keâe ueyeeueye melÙeosJe, hejbheje Deewj DeeOeg123456789012345678901234567890121234 efvekeâlee, keâ"esj DevegMeemeve ]Ke]peevee Lee Jen ceve. hegjeveer yeeleW Ùeeo keâj nbmeer Deeleer efkeâ

44

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ogyes meenye ves Deheves ÛeejeW lej]Heâ kewâmeer oerJeej yevee ueer Leer.

MeeÙeo Jen efkeâmeer keâes Deheves ]keâjerye ner veneR Deeves osvee Ûeenles Les. keâewve peeves! Metefšbie kesâ meeLe-meeLe ceQ Fvekesâ keâesceue ceve keâes Yeer peeve jner Leer. Metefšbie nwojeyeeo ceW ner Leer, Skeâ nJesueer ceW Deewj "njs Les nesšue ieeskegâue ceW. Keevee Keeves nesšue kesâ neue ceW ner peevee neslee lees ceQ ogyes meenye kesâ meeLe ]Ketye yeefleÙeeleer. keânles nQ ceveg<Ùe keâe ùoÙe Meerlekeâeue keâer Gme veoer meceeve peye nes peelee nw, efpemekesâ Thej keâe kegâÚ peue yeHe&â keâer keâ"esjlee OeejCe keâj ueslee nw, leye Gmekesâ ienve leue ceW ØeJesMe keâjves keâe keâesF& GheeÙe veneR. ceQ jbiecebÛe kesâ Fme ceneve efJeOeelee keâes peeve jner Leer Deewj keâuee kesâ ietÌ{ jnmÙeeW mes ¤ye¤ nes jner Leer. keâYeer-keâYeer ceQ keâneR Kees meer ceevees yengle kegâÚ heerÚs Útše pee jne nes. peerJeve keâer efKeÌ[keâer peeleer lees hebef[le peer keâer DeeJee]pe hetjs Mejerj keâes melÙelee Deewj kesâ heš Keesuevee Deewj yebo keâjvee ceveg<Ùe kesâ JeMe ceW veneR. hebef[le heefJe$elee mes Yej osleer. Gve efoveeW cesjer Skeâ hÙeejer YeeYeer mebmeej melÙeosJe kesâ yeejs ceW meesÛeleer ntb lees yeÌ[e megketâve efceuelee nw. ÚesÌ[ ieÙeer Leer Deewj Gmes Ùeeo keâj DeebKeW yenves ueieleeR. melÙe efkeâleves DeeJejCe ceveg<Ùe DeesÌ{lee nw yebo efkeâleeye keâer lejn Ùee peeveves hej hebef[le peer mecePeeles — Deehe lees LesÙešj keâer Ùetb keâefnS hÙee]pe kesâ efÚuekeâeW keâer lejn. efÚuekesâ Gleejles yespeesÌ[ keâueekeâej nes. Fve FceesMeveeW keâes mebpees keâj jKees ]penve peeDees, nj hejle veÙeer. melÙe keâes henÛeeveles peeDees. ceW, yeyee&o cele keâjes. kewâcejs kesâ meeceves ueevee. keâYeer-keâYeer melÙeosJe Deepe Yeer jbiecebÛe keâer ogefveÙee ceW efye]peer nw. iuetkeâes]pe pewmes ef[yyee cegPes YeWš keâj keânles — Fmes efheÙees. veeškeâ keâjlee nw, keâueekeâejeW mes peer leesÌ[ cesnvele keâjJeelee nw. ÙeeooeMle yeÌ{sieer Deewj mesnle Yeer yeefÌ{Ùee jnsieer, heieueer!

IešveeSb lees Iešleer jnleer nQ, yenejW Deeleer nQ, peeleer nQ Deewj hebef[le peer ves efveMeeble ceW cesjer K] etye newmeuee De]Heâ]peeF& cesjs peerJeve keâer [esjer Yeer lees keâe]Heâer uebyeer nes Ûegkeâer nw. Deepe keâer. ncesMee kewâcejs kesâ heeme KeÌ[s nes efnccele yeÌ{eles Deewj mebJeeo kesâ ceenewue ceW keâuee kesâ #es$e ceW efme]He&â hewmes keâer letleer yeesueleer DeoeÙeieer hej cesnvele keâjJeeles Les. ‘‘heewÛeccee’’ keâer meHeâue nw. Scheuee@ÙeceWš SkeämeÛeWpe yeve ieÙee nw keâuee keâe #es$e.

Yetecf ekeâe kesâ heerÚs melÙeosJe peer keâe ner neLe nw Deewj Fvekeâe uesefkeâve melÙeosJe ogyes meye yeeleeW mes yes]Keyej Deheveer jbiecebÛe keâer Deheveeheve, efvekeâšlee YeieJeeve kesâ Jejoeve mes keâce ve Leer. ogefveÙee ceW Skeâ lehemJeer keâer lejn lehe keâj jne nw, meeOeve ceW MeMeer keâhetj keâer ‘‘pegvetve’’ ceW nce oesyeeje meeLe-meeLe pegše nw. MeeÙeo Deeves Jeeues jbiecebÛe keâes peerefJele jKeves kesâ Les. ueKeveT kesâ DeJeOe keäueeke&â nesšue ceW ®kesâ Les meye ueesie. efueS, keâewve peeves! ‘pegvetve’ ceW cesje hee$e yengle Úesše Lee. uesefkeâve meceÙe hebKe hees. yee@keäme-19743, ueieekeâj peuo GÌ[ ieÙee. Fme lejn nceeje meeLe efme]He&â Deewj peÙejepe veiej, efme]He&â MÙeece yesvesieue keâer ef]HeâuceeW lekeâ ner meerefcele jne. cesjer yeesefjJeueer (he.), cegbyeF&-400091 efoueer leceVee Leer efkeâ ceQ Deehekesâ meeLe veeškeâ ceW DeefYeveÙe ]Heâesve : 9223206356 keâ¤b lees Jen Yeer hetjer ngF&. veeškeâ ‘osJeÙeeveer keâe keânvee nw’ Úheles-Úheles cWâ ogyes peer ves cesjs meeLe Skeâ hee$e Yeer efveYeeÙee Deewj efveoxMeve Fme Debkeâ kesâ Úheles-Úheles ogKeo meceeÛeej efceuee Yeer efkeâÙee. meeLeer keâueekeâej efÛe$ee heeueskeâj Leer. veeškeâ kesâ efkeâ uebyeer yeerceejer mes pegPeles ngS heb. melÙeosJe ogyes keâe yengle meejs Mees ngS. yeme Gmeer kesâ meeLe ogyes peer kesâ meeLe cesjs efveOeve nes ieÙee. jbiecebÛe kesâ Fme hegjesOee keâes nceejer mJeefCe&ce Ùegie keâe Deble nes ieÙee. ßeæebpeefue. ogyes meenye Deheveer jen Ûeue efoÙes Deewj ceQ Deheveer.

- mebheeokeâ keâYeer-keâYeer keâneR efceuevee neslee Yeer123456789012345678901234567890121234 lees Deehe ]peuoer ceW jnles 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

45

yetbo mes mecegõ lekeâ keâe meHeâj

" ceeOeJe veeieoe

yetbo mes mecegõ lekeâ (ue.meb.) : [e@. meleerMe ogyes ØekeâeMekeâ : meeefnlÙe mebmLeeve, GòejebÛeue keâe@ueesveer, ieeefpeÙeeyeeo. cet. 495/- ®. meleerMe ogyes Skeâ Tpee&Jeeve meeefnlÙekeâej nQ. Gvekesâ Deye lekeâ oes GhevÙeeme, heebÛe keâneveer meb«en, Ú: ueIegkeâLee meb«en, Skeâ MeesOe «ebLe leLee veJemee#ejesheÙeesieer keâF& hegmlekeWâ ØekeâeefMele nes Ûegkeâer nQ. Gvekesâ GhevÙeeme ‘[sje yemleer keâe meHeâjveecee’ hej ceeueJeer Yee<ee ceW yeveer ef]Heâuce efheÚues efoveeW keâe]Heâer ÛeefÛe&le ngF& Leer. Fve meyekesâ yeeJepeto Gvekeâe ceve ueIegkeâLee ceW ]pÙeeoe jcelee nw. meved 1974 ceW Gvekeâe ØeLece ueIegkeâLee meb«en ‘efmemekeâlee Gpeeme’ ØekeâeefMele ngDee Lee Deewj Deye 2011 ceW Ú"e ueIegkeâLee meb«en ‘yetbo mes mecegõ lekeâ’ meeceves DeeÙee nw. Ùen yeele jsKeebefkeâle keâjves ÙeesiÙe nw efkeâ [e@. meleerMe ogyes ueIegkeâLee uesKeve keâes Skeâ efceMeve keâer lejn uesles nQ. ueIegkeâLee keâes Ûegškegâuesyeepeer Deewj Iešvee›eâce keâer meheešyeÙeeveer kesâ iegbpeuekeâ mes yeenj efvekeâeueves keâer Yejmekeâ keâesefMeMe keâjles ngS Fmes efJeOeeiele mecceeve efoueeves ceW efheÚues ueieYeie Ûeeueerme Je<eeX mes DeLekeâ ¤he mes ØeÙeemejle nQ. ueIegkeâLee keâes ÙeLeeLe& keâer heg]Klee ]peceerve hej KeÌ[e keâjves Deewj Deece Deeoceer keâer mebJesoveelcekeâlee mes peesÌ[ves kesâ efueS efpelevee meleerMe ogyes ves efkeâÙee nw Jen Jemlegle: ueIegkeâLee kesâ Fefleneme ceW meowJe GuuesKeveerÙe jnsiee. keâceuesÕej ves Gvekesâ efueS keâYeer "erkeâ ner keâne Lee, ‘‘meleerMe ogyes ves ueIegkeâLee ceW mLeeefhele efJeke=âle GÛÛeJeieeaÙe hee$eeW keâes Keeefjpe keâjles ngS Fmekesâ keWâõ ceW meeceevÙepeve keâer mLeehevee keâer. Fvekeâe Ùen Ùeesieoeve DeefJemcejCeerÙe jnsiee.’’ ‘yebto mes mecegõ lekeâ’ hegmlekeâ Ûeej Keb[eW ceW Øemlegle keâer ieÙeer nw. ØeLece Keb[ ceW efJeiele leerve Je<eeX kesâ oewjeve jefÛele Skeâ meew Ûeej ueIegkeâLeeSb mebkeâefuele nQ. efÉleerÙe Keb[ ceW Gvekesâ ØeLece ueIegkeâLee meb«en ‘efmemekeâlee Gpeeme’ mes Deªejn ØeefleefveefOe ueIegkeâLeeSb ueer ieÙeer nQ peyeefkeâ le=leerÙe Keb[ ceW meved 196566 ceW ØekeâeefMele ueIegkeâLee Øee¤he keâes lejeMeleer yeejn ueIegkeâLeeSb ceerue kesâ helLej keâer lejn KeÌ[er nQ. ÛelegLe& Deewj Debeflece Keb[ ceW ueIegkeâLee kesâ efJeefYeVe he#eeW hej ØeMve-mebJeeo

46

hegmlekeâ meceer#ee meefnle jÛeveekeâej kesâ DeJeoeve keâes jsKeebefkeâle keâjles ome mecekeâeueerve-me=peveOeceea meeefnlÙekeâejeW kesâ efJeÛeej Deewj ueIeg DeeuesKe meefcceefuele efkeâÙes ieÙes nQ. keâneefveÙeeb Deewj GhevÙeeme efueKeles jnves kesâ yeeJepeto uesKekeâ keâes ueIegkeâLeeSb efueKeves keâer DeeJeMÙekeâlee cenmetme ngF& lees Fmekeâe cebleJÙe Ùener nw efkeâ yengle kegâÚ Ssmee nw pees keâneveer Ùee GhevÙeeme efJeOee keâer hekeâÌ[ ceW Deeves mes Útše pee jne nw, efkeâ efpemes ueIegkeâLee kesâ ceeOÙece mes DeefOekeâ meIevelee kesâ meeLe DeefYeJÙeòeâ efkeâÙee pee mekeâlee nw. meleerMe ogyes JÙeehekeâ peerJeveevegYeJeeW kesâ keâLeekeâej nQ. Gvekesâ heeme ceeveJe ceve ceW ienjs hew"ves keâer #ecelee nw. ceve mecegõ keâer lejn nw peneb keâF&-keâF& ceesleer efyeKejs heÌ[s nQ. meleerMe Skeâ kegâMeue ieesleeKeesj nQ. Fmeer keâe megheefjCeece nw efkeâ Gvekeâer ueIegkeâLeeDeeW ceW efJeefJeOelee, ienjs ceeveJeerÙe mejeskeâej leLee heefjJesMe kesâ ÙeLeeLe& efÛe$e efceueles nQ. YeÙe, YetKe, Yeü°eÛeej, Deelebkeâ, he#eheele ceW $emle meeceevÙepeve kesâ Ûesnjs Skeâ Deesj nQ lees otmejer Deesj ueeueheieÌ[er, ueeueHeâerleeMeener, me]Hesâo JeŒeeW hej keâeues keâesš, ueeueyeòeer, meeÙejve keâer megj#ee ceW efmebnemeve hej yew"s JÙeJemLeeJeeoer ueesieeW keâe ngpetce. Fve ueIegkeâLeeDeeW kesâ meòej kesâ oMekeâ mes ueskeâj meeFyej Ùegie lekeâ efJeÕemeveerÙe efÛe$e Ûeefkeâle keâj osvesJeeues nQ pees yeleeles nQ efkeâ meleerMe ogyes keâer meeceeefpekeâ-jepeveereflekeâ heefjJele&veeW hej met#ce hekeâÌ[ nw.

‘Menj kesâ yeerÛe ceewle’ Menj kesâ ueesieeW keâer mebJesoveMeeruelee hej Skeâ peuelee ngDee ØeMve nw. pees nceW Yeerlej lekeâ efnuee oslee nw. ‘efjMleeF& vesn yebOe’ ceW ceoejer Skeâ efove efkeâmeer yeele hej [ebš keâj yesšs Deewj yeboj oesveeW keâes Yeiee oslee nw. kegâÚ efove he§eele yeboj lees ueewš Deelee nw ceiej yesše veneR. ueIegkeâLee yeleeleer nw efkeâ peeveJej keâe hÙeej efve§eue neslee nw, Jen Deheves Yeerlej efkeâmeer lejn keâer kegbâ"e veneR heeuelee. ‘keâlue’ Deewj ‘iegveenieej’ ueIegkeâLeeDeeW ceW uesKekeâ ves DeefYeJÙeefòeâ keâer mJeleb$elee hej efvejblej nes jns nceueeW keâes ueskeâj efÛeblee JÙeòeâ keâer nw. ‘keâlue’ ueIegkeâLee ceW pesneo kesâ veece hej nesves

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

keâLeekeâej nQ. Gvekeâer keâF& ueIegkeâLeeDeeW ceW mebIe<e&jle hee$e ceeveJeerÙe Jeeues ]Ketve-]Kejeyes kesâ efJejesOe ceW yeesueves hej nmeve meenye pewmes cetuÙeeW keâes yeÛeeves keâer peöespeno keâjles nQ leLee Debeflece oce lekeâ veskeâefoue Fbmeeve keâe ve kesâJeue keâlue nes peelee nw yeefukeâ Gcceero Deewj DeemLee keâe oeceve veneR ÚesÌ[les Ûeens Jen ‘ueemš nepeer meenye pewmes keâójhebLeer Fme Iešvee keâes ]Kegoe kesâ uesmeve’ keâer Sefuevee nes, ‘jlve heejKeer’ kesâ Øees. jepeerJe jeJe neW, Fuenece mes ngDee ceevekeâj Ssmes peIevÙe ke=âlÙe hej Deheveer ‘cesjs heehee’ kesâ heehee neW Ùee efHeâj ‘hegkeâej’ keâer efJeOeJee. ‘Deheves cegnj ueieeles nQ. ‘iegveenieej’ veecekeâ ueIegkeâLee ceW yeÌ[s ueesie’, ‘Øesceyueesie’, ‘Ûegveewleer’ Deeefo Yeer ceeveJeerÙe mebJesoveeDeeW keâueelcekeâ {bie mes Deheveer yeele keâner ieÙeer nw. ‘ceerefšbie’ keâer ùoÙemheMeea jÛeveeSb nQ. [e@. keâceueefkeâMeesj ieesÙevekeâe "erkeâ Ûegšerues mebJeeoeW kesâ ceeOÙece mes heefle kesâ efKeueboÌ[sheve keâer ner keânles nQ — ‘‘[e@. ogyes keâer Ùen ceveg<ÙelJe kesâ Øeefle ]Keyej uesleer nw. Ùeneb helveer keâe yegefæÛeelegÙe& Deewj OewÙe& Deheerue Øeefleyeælee ueIegkeâLeeDeeW keâes cenòJehetCe& yeveeleer nw Deewj meeLe ner keâjves Jeeuee nw. Fme ueIegkeâLee ceW keâneR Yeer JeCe&veelcekeâlee hee"keâ kesâ mebmkeâejeW keâe heefj<keâej keâjleer nw.’’ veneR nw. ojDemeue meb«en keâer Jes leceece jÛeveeSb meMeòeâ Deewj Yee<ee kesâ ceeceues ceW Yeer Ùes ueIegkeâLeeSb yengle mece=æ nQ. hee"keâeW keâes yeebOes jKeves Jeeueer nQ peneb uesKekeâ ves mebÙece hee$e SJeb heefjJesMe kesâ Devegketâue uesKekeâ ves Meyo ÛeÙeve ceW hetjer yejleles ngS hee$eeW Ùee efmLeefleÙeeW keâes Dehevee keâece keâjves efoÙee meeJeOeeveer yejleer nw. ‘HeâeFveue Deebmej’, ‘ueemš uesmeve’ ueIegkeâLeeDeeW nw. ‘Øehees]pe’ Yeer Ssmeer ner ueIegkeâLee nw. Ùeneb MeeoerMegoe meekeâer ceW DeefYepeelÙeJeieeaÙe Deb«es]peeroeb mebJeeo Fve ueIeg-keâLeeDeeW keâer MesKe ceve yenueeJe kesâ efueS efØeÙeebMeg keâes Dehevee ceesnje ØeYeeJeMeeruelee yeÌ{eles nQ lees ‘megneie kesâ efveMeeve’ pewmeer ueIegkeâLeeDeeW yeveeleer nw. veejer efJeceMe& kesâ Fme oewj ceW Ùen ueIegkeâLee yengle ceW Deecepeve keâe ØeefleefveefOelJe keâjles hee$eeW keâe "s" osmeer Deboepe kegâÚ keân peeleer nw. ‘ceeb keâe Oece&’ Yeer Skeâ meMeòeâ jÛevee efheÚÌ[s leyekeâeW kesâ Øeefle uesKekeâ keâer mebueie>lee keâe Øeleerkeâ nw. nw. efHeâj Yeer Yee<ee keâer Âef° mes Skeâ yeele Keškeâves Jeeueer nw. keâF& ‘ieg®oef#eCee’ Fbšjvesš kesâ og®heÙeesie SJeb leodpeefvele ueIegkeâLeeDeeW ceW uesKekeâ ves uebyes-uebyes JeekeäÙeeW keâe ØeÙeesie efkeâÙee og<heefjCeeceeW keâer keâLee nw. Fmeer lejn ‘meeFyej-meeefnlÙe’ nw pees efkeâ mecePe mes hejs nw. Skeâ yeeveieer hesMe nw, ‘‘Deheves yeÛÛeeW ueIegkeâLee Yeer vesš hej hejesmeer pee jner heesve& meeFšeW keâer Deesj keâer Deye lekeâ keâer peerJeve Ùee$ee mes mebyebefOele efJeefYeVe DevegYeJeeW, OÙeeveekeâef<e&le keâjleer nw pees Deepe IejeW ceW Iegme Ûegkeâer nw Deewj ØemebieeW, Gceüevegketâue ÛeÛee&-Ûegngue, KeesKeues nbmeer-"ªeW kesâ yeeJepeto efpemes efkeâMeesjeW mes ueskeâj yeÌ[s-yegpegie& lekeâ ÛešKeejs ueskeâj efoue-efoceeie kesâ Keeueerheve keâer ÙeLeeJele Tye mes efvepeele heeves osKeles nQ. ‘hesMeer’ kesâ Éeje Leeves ceW nesves Jeeueer keâeÙe&Jeener keâe kesâ efueS kegâefme&Ùeeb ueieekeâj oesveeW Deebieve ceW yew" ieÙes (Deieuee keâÛÛee efÛeªe Keesuee ieÙee nw. ‘efJemLeeefhele JeerCee Jeeefoveer’ heÌ[eJe). Fmeer Øekeâej ‘šskeâÛebo GJeeÛe’ ceW Skeâ ner JeekeäÙe heebÛe meeefneflÙekeâ mebmLeeDeeW keâer Debo¤veer jepeveerefle keâer heesue hebefòeâÙeeW ceW Hewâuee ngDee nw pees efkeâ hetjs hewje«ee]Heâ kesâ ¤he ceW nw.

Keesueleer Skeâ jesÛekeâ jÛevee nw. ‘Heâpe&’ ueIegkeâLee ceW uesKekeâ ueIegkeâLee ceW nce ueIeglee hej yeue osles nQ hejbleg ‘yetbo Deewj mecegõ Heâpe& kesâ DeeJejCe ceW efÚheer mJeeLe& keâer yeejerkeâ efPeuueer keâes lekeâ’ ceW Fleves uebyes JeekeäÙeeW keâe ie"ve Ûeefkeâle keâj osvesJeeuee nw. henÛeeveves ceW meceLe& ngDee nw lees ‘jepe’ ueIegkeâLee Deepe kesâ hegmlekeâ kesâ ÛeewLes Deewj Debeflece Keb[ ceW [e@. keâceue ueeskeâleb$e keâe keâšg ÙeLeeLe& nceejs meccegKe hejesmeleer nw. efkeâMeesj ieesÙevekeâe, [e@. ßeerjece heefjnej, [e. heg®<eesòece ogyes, meb«en keâer kegâÚ ueIegkeâLeeSb yegpegieeX kesâ Dekesâuesheve MÙeecemegboj De«eJeeue, Øeleeheefmebn meesÌ{er, ceOegoerhe, Kegospee Deewj DeheveeW Éeje Ghes#ee keâes yeÌ[s ner ceeefce&keâ {bie mes Gpeeiej peeve Deewj MÙeece ieesefJebo kesâ cenòJehetCe& DeeuesKe nQ pees ve keâjleer nQ, pewmes ‘Lekesâ heebJeeW keâe meHeâj’, ‘Meerleue yeÙeej’, kesâJeue [e@. meleerMe ogyes kesâ JÙeefòeâlJe Deewj ke=âeflelJe hej heÙee&hle ‘meeefVeOÙe, megKe, megketâve’, ‘Tpee& keâer meewieele’ Deeefo. hejbleg ØekeâeMe [eueles nQ yeefukeâ ueIegkeâLee efJeOee keâes "erkeâ lejn mes Fve meyeceW DeeMee Deewj Gcceero keâer Skeâ Meerleue yeÙeej Yeer mecePeves ceW Yeer meneÙekeâ nwb. yenleer ve]pej Deeleer nw. cemeueve ‘Tpee& keâer meewieele’ ceW heeslee ieeJe hees- ueeue ceeoÌ[er, lees ‘Meerleue yeÙeej’ ceW yesefšÙeeb Gcceero keâer efkeâjCe yeve keâj JeeÙee veeLe Éeje, meeceves Deeleer nQ. efpe. jepemecebo (jepe.)-313301 Jemlegle: meleerMe ogyes Fmeer 123456789012345678901234567890121234 DeemLee Deewj Gcceero kesâ 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

47

oeceve ve ÚesÌ[ves keâe keâejCe Yeer. peerJeve keâer peefšueleeDeeW keâes yengle ceeefce&keâ neskeâj " meblees<e ßeerJeemleJe keânvee Gvekeâer ]KeeefmeÙele nw— ]KegefMeÙeeW keâe efoue nceves ve Ùetb leesÌ[e neslee, heebÛeJee ceewmece (keâe. meb.) : efMeuhee meesveškeäkesâ keâeMe, keâYeer lees ]iece ves nceW levene ÚesÌ[e neslee. ØekeâeMekeâ : efMeJeeveer efØebšme&, 34 vÙet ceeleepeer efyeefu[bie, Skeâ DevÙe Mesj ceW Jes keânleer nQ — ceguegb[, cegbyeF&-400081. cet. 150/- ®. efHeâj Yeer ueieer nw Ûeesš, efkeâmmee Depeerye Ùes, keâebšeW mes yeÛeeles ]keâoce HetâueeW hes pee efiejs Les nce. ]ie]peue efJeOee ceW efnboer keâer MeeÙeje yengle keâce nQ peyeefkeâ Deewj Fmeer leveneF&, ]iece Deewj Ûeesš keâes efueÙes Gvekeâe Got& ceW keâefJelee efJeOee ceW keâF& keâJeefÙeef$eÙeeb nQ, Ùen OeejCee ceve DeLeen Øesce mes Yej G"lee nw. Øesce keâer leÌ[he, cenyetye De]keämej Hewâueleer efmecešleer jnleer nw. Ûetbefkeâ Got& keâe %eeve meerefcele keâer yes®]Keer Deewj meceepe keâer yeslegkeâer OeejCeeSb.... Depeye oeÙejs lekeâ ner ceefnuee MeeÙej, ]ie]peuekeâej keâes nw mees yeele Yeer efnmeeye nw efMeuheepeer kesâ efMeuhe keâe — mener ve]pej Deeleer nw. Ûeuees Dee]pecee ueW Deheveer yesleeefyeÙeeb nce, efMeuhee meesveškeäkesâ keâe ]ie]peue meb«en ‘heebÛeJee ceewmece’ Ûeuees kegâÚ jes]pe Gvemes ve efceuee peeÙes. peye ceQves heÌ{e lees ueiee Ùen veece les]peer mes ]ie]peue keâer ogefveÙee keâebÛe kesâ meheves mee štšer ntb keâF& yeej, ceW ØeJesMe keâj jne nw. efoue mes efoue lekeâ peeves Jeeueer keâF& jeneW nj Fkeâ ÛegYeve ceW ]KJeeye PevePevee ieÙes nQ. mes ieg]pejkeâj DeeMee Deewj efvejeMee kesâ cegneves pee yew"eR Ùee efkeâmeer keân kesâ Yetue peeves keâes Jees lees ®]Kemele nes ieÙes, ÛekeâeÛeeQOe cenef]Heâue kesâ Skeâ keâesves ceW hÙeej keâer ]KeeceesMe Mecee DejceeveeW hes keäÙee yeerleer Ùes ve hetefÚS. peueeÙes yew"eR Ùes jÛeveeSb efkeâmeer JÙeefòeâ efJeMes<e keâer keâneveer veneR Ùes ceewmece keâer ceonesefMeÙeeb Gvemes efceueleer nQ efkeâleveer, keânleeR yeefukeâ Gve YeeJeveeDeeW keâes DeefYeJÙeòeâ keâjleer nQ efpevemes osKekeâj efpemes nce oerJeeveeJeej ngS peeles nQ. nj efoue keâes efkeâmeer ve efkeâmeer ¤he ceW efvemyele nes mekeâleer nw.

Fve Ûeej MesjeW ceW yesleeefyeÙeeb nQ lees ]KJeeyeeW keâe štšvee efMeuhee ves Fme meb«en keâe veece ‘heebÛeJeeb ceewmece’ FmeefueS jKee Yeer nw Deewj efoue kesâ DejceeveeW keâer heerÌ[e Yeer nw. Jes keâneR efkeâ Jes ceve kesâ ceewmece keâes heebÛeJee ceewmece ceeveleer nQ... uesefkeâve Úboyeæ nQ lees keâneR Úbocegòeâ. uesefkeâve Gvekeâe Úbocegòeâ nesvee henues kesâ Ûeej ceewmece keâewve mes! Jewmes lees ceewmece leerve ner nesles Yeer ueÙeyeælee keâes efueÙes Ûeuelee nw. nQ Deewj $e+legSb Ú:... MeeÙeo Jes «eer<ce keâes ceve kesâ ceewmece ceW efMeuheepeer ves heebÛeJee ceewmece yeveekeâj hetjs yeÇÿeeb[ ceW ve Glejves osvee Ûeenleer neW. kegâÚ Fme lejn jÛee yemee efoÙee nw efkeâ ef]peboieer peye peneb Yeer yeoueles heefjJesMe ceW keâefJelee kesâ Oece& keâes efveYee heevee ®kesâ, "njs, Øesce yeme Øesce keâes ner heeleer nw — peefšue Deewj Ûegveewleer Yeje nw. Ssmes ceW efMeuheepeer keâer keâefJeleeSb nj cekeâece nj jnieg]pej ceW let ner let.

DeÛejpe ceW [eue osleer nQ. FveceW ve lees DekeâuheveerÙelee nw, ve Iej keâer nj Mew ceW yemeeÙee nw legPes. yeÌ[s-yeÌ[s yeesefPeue Meyo. Jes ceemetefceÙele mes keânleer nQ — ]KegMeyegDeeW mee cenkeâlee meebmeeW ceW nw. keâesF& efJeJeeo veneR keâesF& oeJee Yeer veneR, neLeeW ceW ceWnoer mee jÛeeÙee nw legPes. Deej]pegDeeW keâer Ùes cenef]Heâue nw, Jees efpeme ØesceceÙe mebmeej keâes keâefJelee keâe efnmmee yevee peneb yew"s oerJeeves yenue peeles nQ, jner nQ Jees cen]pe Gmekeâer oMe&keâ veneR yeefukeâ meomÙe nQ Deewj hejJeeves peue peeÙee keâjles nQ. Gmekeâer. keâ®Cee keâes DeelceerÙelee mes Út uesvee Deewj Øesce kesâ Fme heebÛeJeW ceewmece keâes ceve keâe hetjer lejn Út uesvee nw mebkeâjs jemles mes ieg]pej peevee Fve keâefJeleeDeeW keâer ]KeeefmeÙele nw efMeuheepeer keâer Ùen keâesefMeMe nj hebefkeäle keâer ieJeen nw pees — meeefnlÙe mes ienjs mejeskeâejeW keâes Yeer jsKeebefkeâle keâjleer nw. keâneR Yespe keâesF& ceewmece keâer efveMeeveer Ùee/efoue hes efueKeer efMeuheepeer kesâ mJehe> Yebie keâer heerÌ[e nw Deewj keâneR DeeMee keâe keâesF& keâneveer Yespe/]Kele efueKevee legPes ieJeeje ve mener/yeeoueeW 123456789012345678901234567890121234

keâesceue DevegYetefleÙeeW keâe mee#Ùe

48

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

kesâ mebie kegâÚ cegbn]peyeeveer Yespe/Lece mes peeles nQ uecns keâYeerkeâYeer/ Ûeueleer jns ef]peboieer Fleveer lees jJeeveer Yespe.

Deewj Øesce ieueer Deefle meebkeâjer mes ieg]pejles ngS Jes Fme oewj keâer n]keâer]keâle Yeer yeÙeeb keâj [eueleer nQ — yesceleueye Deheveelee veneR keâesF&/lekexâ leeuuegkeâ hes Deebmet yenelee veneR/Ùen megefJeOeeJeeoer oewj nw Pet" keâe/Ùeneb Pet"eW keâes ceveelee veneR keâesF&. keâneR Yeer efMeuhee ÛeeQkeâeleer veneR yeefukeâ Skeâ-Skeâ heue keâes mJeÙeb peerleer ngF& yeÙeeb keâj [eueleer nQ. Gvekeâer meejer peöespeno heerÌ[e kesâ efjMles mes pegÌ[er nw hej Jes Gme heerÌ[e keâes....‘ogKe lees Dehevee meeLeer nw’ keâer le]pe& hej Deelcemeele keâjleer mebefieveer yeveeleer Ûeueleer nQ. hÙeej kesâ ceeheleewue ceW henues Deheveer ner DevegYetefleÙeeW keâes Kebieeuevee, len lekeâ henbgÛevee... melen kesâ Thej keâer hejle keâes GIeeÌ[ves mes keâneR DeefOekeâ Ûegveewleer Yeje nw. Ûeuees cejnce leueeMeW, štšs hej Deewj GcceeroeW kesâ Jeemles, hebÚer Deheveer hejJee]pe Yetues Ùes lees cegceefkeâve veneR. Deewj Ùen Yeer efkeâ — štškeâj Mee]Ke mes efyeKej peeTb cebpetj veneR cegPekeâes, Hetâue veneR ]KegMeyet yeveves keâe Dejceeve jne nw cesje.

Jes ef]peboieer keâer meÛÛeeFÙeeW mes ¤ye¤ nesves kesâ yeeJepeto Skeâ #eCe keâes Yeer Øesce keâes Deheves mes efJeueie veneR nesves osleeR. Øesce keâer DevegYetefleÙeeW kesâ efJeefJeOe ¤he, efJeefJeOe #eCe, efJeefJeOe jbie Fme meb«en ceW Debefkeâle nQ. Ùen Øesce leceece ogefveÙee keâes Deheveer heefjefOe ceW mecesšlee nw. mebÙeesie Deewj efJeÙeesie ceW efJeÛejCe keâjelee nw. Ùener lees nw ef]peboieer keâe Deeefo Deewj Deble... Jen efvepe mes ueskeâj peie lekeâ Deewj ueewefkeâkeâ mes ueskeâj Deueewefkeâkeâ lekeâ efkeâleves ¤he «enCe keâj mekeâlee nw. Ùes keâefJeleeSb, ]ie]peueW, Mesj Fmekeâe yeesOe keâjeles nQ. Jewmes keâefJelee Deewj Øesce Skeâ otmejs kesâ heÙee&ÙeJeeÛeer nQ. Øesce ner lees keâefJelee keâer ØesjCee Yetefce nw, ¤he keâesF& Yeer nes. efMeuheepeer Deheveer DevegYetefleÙeeW keâes MeyoeW ceW {eue hee"keâeW lekeâ henbgÛe peeleer nQ. FmeceW mebosn veneR. 204, kesâoejveeLe keâes. ne@. mees., meskeäšj-7, efvekeâš Ûeejkeâeshe yeme ef[hees, keâebefoJeueer (he.), cegbyeF&-400067

Fbšjvesš ves Keesues jemles

" [e@. kegâceej efJeÕeeme

mJehe> cejles veneR... (keâ. meb.) : jpeveer veÙÙej(ceunes$ee) ØekeâeMekeâ : efMekevee HeÇkeâeMeve, meceüeš keâe@chueskeäme yesmeceWš, meernesj-466001. cet. 125 ®.

Fve efoveeW Fbšjvesš keâer ogefveÙee hej pewmes efnboer keâe efJemHeâesš mee nes ieÙee nw. efnboer ceW keâe]Heâerr kegâÚ jÛee pee jne nw Jeneb hej. neueebefkeâ DeYeer Ùen leÙe nesvee yeekeâer nw efkeâ pees kegâÚ Yeer Fbšjvesš hej jÛee pee jne nw Gme meyekeâes meeefnlÙe keâe o]pee& efoÙee peeÙes DeLeJee veneR. uesefkeâve Ùen lees leÙe nw efkeâ Fbšjvesš hej efnboer keâefJelee kesâ ceeOÙece mes Skeâ hetjer veÙeer heerÌ{er Deheves efJeÛeej ueskeâj Dee ieÙeer nw. GvneR ceW jpeveer veÙÙej Yeer nQ. Fvekeâer keâefJeleeDeeW ceW mebJesovee nw Deewj YeeJe nQ, efkebâleg DeYeer efMeuhe leLee JÙeekeâjCe keâes ueskeâj yengle kegâÚ efkeâÙes peeves keâer ]pe¤jle nw. uesefkeâve cegPes ueielee nw efkeâ keâefJe nesves kesâ efueS meyemes henueer DeeJeMÙekeâlee nw keâefJelee kesâ meeLe pegÌ[eJe nesvee, Ùeefo Deehekeâe keâefJelee kesâ meeLe pegÌ[eJe nw lees keâefJelee Deehekesâ yeekeâer kesâ jemles ]Kego ner Keesue osieer. jpeveer veÙÙej Yeer Gme Fbšjvesš meeefnlÙe keâer keâJeefÙe$eer nQ pees yuee@ie, Deejkegâš, Hesâmeyegkeâ Deewj šdJeeršj pewmes keâF& meejs ceeOÙeceeW mes Hewâuelee pee jne nw. Deye Ûetbefkeâ Gvekeâer keâefJeleeSb hegmlekeâ keâe ¤he ueskeâj hee"keâeW kesâ neLe ceW Dee jner nQ FmeefueS Deye Gvekeâes ]pÙeeoe mepeie jnves keâer DeeJeMÙekeâlee nw. Ûetbefkeâ hegmlekeâ kesâ ¤he ceW Deeves keâe celeueye nw Skeâ yeÌ[s hee"keâ Jeie& kesâ neLe ceW henbgÛevee, hee"keâ Jeie& pees meceer#ekeâ Yeer nw Deewj DeeueesÛekeâ Yeer. ceQves ØeejbYe mes ner Fme Fbšjvesš kesâ ceeOÙece mes Dee jns meeefnlÙe keâe meceLe&ve leLee GlmeenJeæ&ve efkeâÙee nw. keäÙeeWefkeâ cegPes ueielee nw efkeâ meeefnlÙe kesâ Fme mebkeâš keâeue ceW Ùen ceeOÙece yengle GheÙeesieer nes mekeâlee nw. yeele lees kesâJeue DeefYeJÙeefòeâ keâer nw, lees efHeâj Fbšjvesš keäÙeeW vener? "erkeâ nw Deepe Fbšjvesš hej pees keâefJe leLee keâefJeleeSb nQ Jess Deheves ØeejbefYekeâ oewj ceW nQ, uesefkeâve ØeejbefYekeâ oewj ceW nesvee Skeâ efmLeefle nw pees yeerle peeleer nw. keâue peye Fbšjvesš hej efnboer Deheves ØeejbefYekeâ oewj mes iegÌpej Ûegkeâer nesieer lees nce osKeWies efkeâ Fmeer ceeOÙece mes efvekeâue keâj keâF& meejs meeefnlÙekeâej nceejs heeme neWies. Gme keâue keâes Ùeefo Deeles ngS osKevee nw

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

49

lees nceW Fmekesâ Deepe keâe GlmeenJeæ&ve keâjvee ner nesiee. Ùeefo veneR efkeâÙee lees efHeâj nceW meeefnlÙe keâes ueskeâj efHeâ]petue keâer yeeleW Yeer veneR keâjveer ÛeeefnS. jpeveer veÙÙej keâer keâefJeleeSb Fbšjvesš keâer Gmeer henueer heerÌ{er keâer keâefJeleeSb nQ pees Deheves ØeejbefYekeâ oewj ceW nw. MeeÙeo keâesF& Deewj jÛeveekeâej Fve keâefJeleeDeeW keâer Yetefcekeâe efueKeves mes henues Skeâ yeej meesÛes, uesefkeâve cegPes ueielee nw efkeâ ]pe¤jle lees Fve keâefJeÙeeW keâes Deepe nw. heewOes keâes heeveer mes meeRÛeves keâer ]pe¤jle leye nesleer nw peye Jees Deheveer ØeejbefYekeâ DeJemLee ceW neslee nw, yeeo ceW lees efJekeâeme kesâ meesheeve heej keâjlee ngDee Jees mJeÙeb Flevee meceLe& nes peelee nw efkeâ Dehevee hees<eCe mJeÙeb keâj mekesâ.

Fbšjvesš Deewj kebâhÙetšj kesâ ceeOÙece mes meeceves DeeÙeer Fme veÙeer heerÌ{er kesâ heeme efJeÛeej nQ, YeeJe nQ Deewj keânves keâe Dehevee lejerkeâe Yeer nw. keâF&-keâF& yeej lees veÙes lesJej Yeer efoKeeF& osles nQ. Ssmes ceW Ùen heerÌ{er Fleveer Deemeeveer mes Deheves Deehekeâes ]Keeefjpe nesves osieer Ssmee veneR ueielee. neb, Skeâ yeele pees ceQves henues Yeer keâner Jener oesnjevee Ûeentbiee, efkeâ Fve meejs jÛeveekeâejeW keâes Deye JÙeekeâjCe kesâ meblegueve keâer Deesj Yeer OÙeeve osvee nesiee. uesefkeâve pewmee efkeâ ueielee nw Ùes veÙes jÛeveekeâej Yeer Gme Ûegveewleer kesâ efueS Deheves keâes lewÙeej efkeâÙes yew"s nQ. pewmee efkeâ jpeveer veÙÙej keâer ner Fme keâefJelee ceW efoKeeF& oslee nw — Ûegveewleer kesâ/meeiej ceW/[tyevee/leYeer meHeâue/Deewj/ DeevebooeÙekeâ/ueielee nw/peye/Ûegveewleer keâe meeiej/ ienje nes. jpeveer veÙÙej keâer keâefJeleeSb Yeer Deheveer Ûegveewleer kesâ meeLe mJeÙeb ner petPe ueWieer. ceQ efMeJevee ØekeâeMeve keâes Yeer Deheveer Deesj mes meeOegJeeo oslee ntb pees Jes Fbšjvesš keâer Fme veÙeer heerÌ{er keâes hegmlekeâeW kesâ ceeOÙece mes meeefnlÙe keâer Demeueer ogefveÙee ceW ueeves keâe keâece keâj jns nQ. meernesj pewmes megotj ]keâmyes mes GÛÛe iegCeJeòee keâer Ssmeer hegmlekeWâ ØekeâeefMele keâjvee meÛecegÛe ner Skeâ Ssmee keâeÙe& nw efpemekesâ efueS efMeJevee ØekeâeMeve yeOeeF& keâe hee$e nw. ‘menÙeesie’, 3/1084, JemegbOeje, ieeef]peÙeeyeeo (G. Øe.)

ef v eJes o ve

Fme Debkeâ kesâ meeLe efpeve «eenkeâeW keâe Megukeâ meceehle nes jne nw Gvemes efveJesove nw efkeâ MeerIeÇ ner Deheves «eenkeâ Megukeâ keâe veJeerveerkeâjCe keâje ueW. -mebheeokeâ

50

keâeMe, ceeb kesâ heeme nesles

" meblees<e kegâceej efleJeejer

Ûeenlee Lee LeesÌ[e meceÙe yeerceej ceeb kesâ meeLe iegpee¤b, metKe Ûegkeâer Gvekeâer šebieeW hej uesš peeTb Deewj keântb - ‘Deccee, megveeDees keâesF& keâneveer’ Gvekesâ ueeKe efÛeÌ[efÛeÌ[eves kesâ yeeJepeto. Ûeenlee Lee Deccee kesâ jeshes heewOeeW keâes heeveer otb yeÛee meketbâ GvnW cegjPeeves mes Deccee mejerKes Goeme HetâueeW mes yeefleÙeeTb Gvekeâe ogKe-megKe iegueceesnj mes keâeve ceW hetÚtb ‘Deccee keâes nbmeles keâye osKee, meÛe-meÛe yeleevee?’ keâF& yeej Ûeene helveer keâes Keguekeâj [ebš ueieeTb peye Jen YegveYegveeleer Leer Deccee keâer DeeoleeW hej LeesÌ[s efove mes Deccee TbÛee megveves ueieer LeeR~ ncesMee Ùener Ûeene efkeâ Debeflece meceÙe ceeb keâes Dehevee kebâOee otbiee henuee "erkeâ Gme Je]keäle Iej mes n]peej ceerue otj Lee~ Deepe Deccee keâes ieJeeb Ûegkeâves hej Deheves Deehe mes efme]He&â Skeâ yeele hetÚlee ntb— ]keäÙee Fme ogefveÙee ceW cegPes hewoe keâjves keâer ]Keeeflej hewoe ngF& LeeR Deccee? jepekeâerÙe Fbšj keâe@uespe, ef{kegâueer (jeceveiej), efpe. vewveerleeue-244715

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234 keâLeeefyebye /Dekeäletyej-efomebyej 2011 123456789012345678901234567890121234

ceefnuee-j®eveekeÀej ë DeHeves DeeFves ceW (’keÀLeeef y eb y e“ kes À ’Deeceves - meeceves “ mleb Y e ceW ÒekeÀeef M ele meYeer ceef n uee-j®eveekeÀejeW kes À DeelcekeÀL³eeW keÀe meb k eÀueve.)

mebHeeokeÀ ë [e@. DejefJebo ë ÒekeÀeMekeÀ ë

ë SkeÀ cee$e ef J elejkeÀ ë

Yeejle efJeÐee efvekesÀleve 131, ef®eÊejbpeve SJesv³et, ÒeLece leue, keÀesuekeÀelee-700 073

ceeveJe ÒekeÀeMeve 131, ef®eÊejbpeve SJesv³et, ÒeLece leue, keÀesuekeÀelee-700 073

cetu³e ë 250 ©. ’keÀLeeefyebye“ kesÀ uesKekeÀeW Deewj HeeþkeÀeW kesÀ efueS 20 % ítì. meerOes efJelejkeÀ mes mebHeke&À keÀjW. ]HeÀesve ë 033-2268 4822 Je 098315 81479.

efveJesove j®eveekeÀejeW mes ’keÀLeeefyebye“ SkeÀ keÀLeeÒeOeeve Heef$ekeÀe nw, keÀneveer kesÀ DeueeJee ueIegkeÀLeeSb, keÀefJelee, ieerle, ]ie]peueeW keÀe Yeer nce mJeeiele keÀjles nQ. ke=ÀHe³ee Heef$ekeÀe kesÀ mJeYeeJe Deewj mlej kesÀ DevegªHe ner DeHeveer Þesÿ j®eveeSb ÒekeÀeMeveeLe& YespeW. meeLe ceW ³en Yeer GuuesKe keÀjW efkeÀ efJe®eejeLe& Yespeer ie³eer j®evee efveCe&³e Deeves lekeÀ efkeÀmeer Dev³e Heef$ekeÀe ceW veneR Yespeer pee³esieer.

1. ke=ÀHe³ee kesÀJeue DeHeveer DeÒekeÀeefMele Deewj ceewefuekeÀ j®eveeSb ner YespeW. Devetefole j®evee kesÀ meeLe cetue uesKekeÀ keÀer Devegceefle DeeJeM³ekeÀ nw.

2. j®eveeSb keÀe]ie]pe kesÀ SkeÀ Deesj De®íer nmleefueefHe ceW neW ³ee ìbefkeÀle neW. j®eveeDeeW keÀer ÒeefleefueefHe DeHeves Heeme DeJeM³e jKeW. JeeHemeer kesÀ efueS mJe-Helee efueKee, efìkeÀì ueiee efue]HeÀeHeÀe Je SkeÀ Heesmì keÀe[& DeJeM³e meeLe jKeW, Dev³eLee j®evee mebyebOeer efkeÀmeer Yeer ÒekeÀej keÀe He$ee®eej keÀjvee mebYeJe veneR nesiee. j®evee kesÀ meeLe keÀJeefjbie uesìj keÀe nesvee DeeJeM³ekeÀ nw.

Dev³eLee j®evee Hej efJe®eej keÀjvee mebYeJe veneR nesiee.

3. meeceev³eleë ÒekeÀeMeveeLe& Dee³eer keÀneefve³eeW Hej SkeÀ ceen kesÀ Yeerlej efveCe&³e ues efue³ee peelee nw. Dev³e j®eveeDeeW keÀer mJeerke=Àefle keÀer DeJeefOe oes mes leerve ceen nes mekeÀleer nw. keÀneefve³eeW kesÀ DeueeJee ®e³eve keÀer megefJeOee keÀs efueS SkeÀ yeej ceW ke=ÀHe³ee SkeÀ mes DeefOekeÀ j®eveeSb (ueIegkeÀLee, keÀefJelee, ieerle, ]ie]peue Deeefo) YespeW. 4. DeeHe F&-cesue mes Yeer j®eveeSb Yespe mekeÀles nQ. F&-cesue keÀe Helee nw ë kathabimb@yahoo.com. j®evee keÀer ’[e@keÀ“ ]HeÀeFue kesÀ meeLe ’Heer[erSHeÀ“ ]HeÀeFue Yeer YespeW. meeLe ceW ³en Iees<eCee Yeer nesveer ®eeefnS efkeÀ efJe®eejeLe& Yespeer j®evee efveCe&³e keÀer met®evee ÒeeHle nesves lekeÀ efkeÀmeer efkeÀmeer Dev³e Heef$ekeÀe ces veneR Yespeer pee³esieer.

123456789012345678901234567890121234567890 123456789012345678901234567890121234567890 123456789012345678901234567890121234567890 keÀLeeefyebye / DekeÌletyej-efomebyej 2011~~ 51 ~~ 123456789012345678901234567890121234567890 123456789012345678901234567890121234567890

’keÀceueséej-mce=efle keÀLeeefyebye keÀLee HegjmkeÀej-2011“ DeefYecele-He$e Je<e& 2011 kesÀ meYeer DebkeÀeW ceW ÒekeÀeefMele keÀneefve³eeW kesÀ Meer<e&keÀ, j®eveekeÀejeW kesÀ veece kesÀ meeLe veer®es efo³es ie³es nQ. Je<e& 2011 kesÀ ®eejeW DebkeÀ ’keÀLeeefyebye“ keÀer JesyemeeFì www.kathabimb.com Hej GHeueyOe nQ. HeeþkeÀ DeHeveer Hemebo keÀe ¬eÀce (1,2,3,...7, 8) meeceves kesÀ Keeves ceW efueKekeÀj nceW YespeW ³ee F&-cesue keÀjW. DeeHe ®eenW lees Fme DeefYecele-He$e keÀe Òe³eesie keÀjW DeLeJee cee$e Deeþ keÀneefve³eeW keÀe ¬eÀce Deueie mes SkeÀ HeesmìkeÀe[& Hej efueKe keÀj Yespe mekeÀles nQ. ÒeeHle DeefYeceleeW kesÀ DeeOeej Hej efHeíues Je<eeX keÀer lejn ner meJe&Þesÿ keÀneveer (1000 ©. - SkeÀ), Þesÿ keÀneveer (750 ©. - oes) leLee GÊece keÀneveer (500 ©. kesÀ Heeb®e) HegjmkeÀej Ieesef<ele efkeÀ³es pee³eWies. efpeve HeeþkeÀeW keÀer Yespeer ¬eÀceJeej met®eer Debeflece met®eer mes cesue Kee³esieer GvnW keÀLeeefyebye keÀer $ewJeeef<e&keÀ meom³elee (125 ©.) Òeoeve keÀer pee³esieer. keÀLeeefyebye ner osMe keÀer SkeÀcee$e Heef$ekeÀe nw efpemeves Fme lejn keÀe ueeskeÀleebef$ekeÀ Dee³eespeve ÒeejbYe efkeÀ³ee ngDee nw. FmekeÀer meHeÀuelee Fmeer ceW nw efkeÀ ]p³eeoe mes ]p³eeoe HeeþkeÀ DeHevee efve<He#e cele J³ekeÌle keÀjW. HeeþkeÀeW keÀe men³eesie ner nceeje cegK³e mebyeue nw. keÀneveer Meer < e& k eÀ / j®eveekeÀej

DeeHekeÀe ¬eÀce

1. keÀneveer keÀYeer veneR cejleer - megMeeble megefÒe³e 2. ‘Gme jele mece³e JeneR Lee!’ - jesMeve Jecee& ‘jewMeve’ 3. yegueekeÀer - mebpeerJe efveiece 4. ceewle keÀe Kesue - cegkebgÀo ueeue 5. DeepekeÀue - [e@. mJeeefle efleJeejer 6. GmekeÀe HewÀmeuee - [e@. Heg<Hee mekeÌmesvee 7. cees#eoeef³eveer - megYee<e ®ebê ieebiegueer 8. JeeHemeer - G<ee Yeìveeiej 9. ìgìHetbefpe³ee - ieesefJebo GHeeO³ee³e 10. yebo leeuee ö [e@. ceervee#eer mJeeceer 11. ‘veJeejbYe’ ö jepeWê Jecee& 12. ‘oyebie’ ö [e@. Fuee Òemeeo 13. ‘veneR, Jen iebiee ner Lee !’ ö ueefuele efvejbpeve 14. íesìs ueesie, yeæ[s ueesie ö megceve meejmJele 15. ‘ceeb, legce keÀneb nes!’ - Decej mvesn 16. kewÀmes nbmetb ? - megMeeble megefÒe³e 17. Mee³eo DeeefmeHeÀ Yeer ³ener mees®e jne nesiee - [e@. jceekeÀeble Mecee& 18. ìgkeÀæ[s-ìgkeÀæ[s keÀe]ie]pe- [e@. Yeei³eÞeer efiejer 19. kebÀyeueoeve ö ÒeMeeble kegÀceej efmevne 20. jece ueKeve keÀe ... - [e@. efve©Hecee je³e 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 12345678901234567890123456789012123456789012 keÀLeeefyebye / DekeÌletyej-efomebyej 2011 ~~ 52 ~~ 12345678901234567890123456789012123456789012