2017_3QFull

A§H$ : 139

OwbmB©-qgV~a 2017

H$hm{Z`m§ nwînm g³goZm AZwn‘ lrdmñVd amHo$e ^«‘a Oy{Z¶a ‘§Q>mo {Jare n§H$O

Am_Zo-gm_Zo

gmJa-grnr

{Jare n§H$O

S>m°. ‘Zmoha A^¶

20 én¶o

SkeÀ ®ewveue keÀes keÀesF& ueer[ efceueleer nw lees legjble otmejer meYeer ®ewveueW ’ye´seEkeÀie v³et]pe“ Megª keÀj osleer nQ. cegPes mecePe veneR Deelee efkeÀ nj íesìer-yeæ[er æKeyej ’ye´seEkeÀie v³et]pe“ kewÀmes nes mekeÀleer nw Deewj nj ®ewveue ’vebyej-Jeve“ kewÀmes nes mekeÀleer nw? ìer Jeer meerefj³eueeW keÀes osKevee nceves keÀe]HeÀer mece³e Henues íesæ[ efo³ee Lee. Deye v³et]pe ®ewveueeW mes Yeer ceesnYebie nesves ueiee nw. meejer æKeyejeW keÀes ceesìs leewj Hej leerve-®eej kewÀìsiejer ceW yeebìe pee mekeÀlee nw. efouueer, osMe keÀer jepeOeeveer kesÀ meeLe-meeLe pewmes DeHejeOe keÀer jepeOeeveer Yeer yeve ie³eer nw. yeueelkeÀej kesÀ efueS Gce´ keÀer keÀesF& Yeer meercee veneR nw, ]peje meer yeele ceW nl³eeSb, ®eesjer-[kewÀefle³eeb. meæ[keÀ ogIe&ìveeSb Yeer Deece yeele nes ie³eer nw. ®ewveueW 25-50-100-200 æKeyejW Fleveer les]peer mes Hejesmeleer nQ efkeÀ DeeHekeÀes efjSkeÌì nesves keÀe mece³e ner veneR efceue Heelee. ueieYeie SkeÀ cenerves mes yeeyee jece jnerce ®e®ee& ceW nQ. jece jnerce keÀer ®ensleer Heg$eer ]iee³eye nw. SkeÀ ner HetÀìs]pe leceece ®ewveueW ’SkeÌmekeÌuetefmeJe“ keÀjkesÀ efoKee jner nQ. efmejmee ceW meeueeW-meeue Fleves efJeMeeue DeYesÐe efkeÀues kesÀ ªHe ceW peye ’[sje“ DeekeÀej ues jne Lee leye nceejs æKeyejveJeerme keÀneb Les? YekeÌle ceelee-efHelee DeHeveer ueæ[efkeÀ³eeb yeeyee keÀer mesJee kesÀ efueS ke̳eeW Deewj efkeÀme efueS íesæ[ peeles Les. ’YeieJeeve kesÀ otle“ ves leerve-leerve ®eueef®e$e yevee³es, FmekesÀ efueS Hewmee keÀneb mes Deelee Lee? Jen keÀewve-meer Òeef¬eÀ³ee nw efpemekesÀ lenle meceepe ceW Ssmes yeeyeeDeeW keÀe ÒeeogYee&Je neslee nw. Deemeejece neW, jeceHeeue, jeceJe=#e, ®ebêeéeeceer ³ee OeerjWê ye´ïe®eejer neW, (³eneb Deewj Yeer veece efievee³es pee mekeÀles nQ) FvekeÀe peeot nce meye Hej kewÀmes ®eue peelee nw. GÊej Yeejle ceW ì^sve mes ³ee$ee keÀjles mece³e yeeyee Gmceeveer kesÀ efJe%eeHeve oerJeejeW Hej ueieeleej efoKeles nQ. Ssmee keÀewve-mee efJeYeeie nw pees Fme Hej keÀe³e&Jeener keÀj mekeÀlee nw ? efouueer kesÀ je³eve mketÀue ceW ngF& De]HeÀmeesmepevekeÀ ogIe&ìvee keÀes Flevee letue ke̳eeW efo³ee pee jne nw? meesMeue ceeref[³ee Hej DeeHe ]ieuele-meuele kegÀí Yeer DeHeuees[ keÀj oerefpeS. efJeef[³ees efkeÀme osMe ³ee mece³e keÀe nw, peye lekeÀ len]keÀerkeÀele nesieer leerj lees DeHevee keÀece keÀj ®egkeÀe nesiee. FOej ³egJeeDeeW ceW mesu]HeÀer uesves keÀe ¬esÀ]pe yeæ{lee ner pee jne nw. yeæ[s-yeæ[s MenjeW ceW DeekeÀ<e&Ce keWÀê kesÀ ªHe ceW keÀF& peien ’mesu]HeÀer-Hee@Fbì“ yevee efo³es ie³es nQ. peesefæKece Yejs mLeeveeW Hej, peeve Hej KesuekeÀj Yeer mesu]HeÀer uesves kesÀ ®ekeÌkeÀj ceW jes]pe efkeÀleves ³egJee keÀeue-keÀJeefuele nesles nQ. Fme Hej kewÀmes jeskeÀ ueies? kegÀí efove Henues ’HeeskesÀcee@ve-iees“ veecekeÀ iesce ceesyeeFue Hej [e@Gveuees[ keÀjkesÀ ye®®es Kesueves cesW pegì peeles Les. keÀF& ³egJee FmeceW ogIe&ìveeûemle ngS. DeepekeÀue ’yuet-Jnsue ®ewueW]pe“ iesce ceW HebÀme keÀj efkeÀleves ³egJee DeHeveer peeve iebJee jns nQ. kegÀí Ssmes ye®®es pees efkeÀmeer keÀejCe mes HeefjJeej Deewj meceepe mes keÀì peeles nQ, Fbìjvesì Hej jemlee leueeMeles-leueeMeles Deelcenl³ee kesÀ Fme Kesue keÀes Kesuevee Megª keÀj osles nQ. megyen 4.20 efceveì Hej Gþvee neslee nw. 50 efoveeW kesÀ Fme Kesue ceW jes]pe SkeÀ ’ìemkeÀ“ efo³ee peelee nw efpemes ]peªj Hetje keÀjvee neslee. He®eemeJeW efove neuele Ssmeer nes peeleer nw efkeÀ J³eeqkeÌle DeHeves neLe Hej ®eeketÀ mes SkeÀ ceíueer (’Jnsue“) keÀe efveMeeve yeveelee nw Deewj keÀneR mes ketÀokeÀj Deelcenl³ee keÀj ueslee nw.

Deepe ceelee-efHelee DeHeveer DeeHeeOeeHeer ceW Fleves GuePes nQ efkeÀ Jes DeHevee oeef³elJe Yetue ie³es nQ, ye®®es Deueie-Leueie Heæ[ peeles nQ. ³en meye Gmeer keÀe HeefjCeece nw. ’Jeeìdme-SHe“ efJe®eejeW Je Jeeref[³ees kesÀ Deeoeve-Òeoeve keÀe memlee Deewj megueYe ceeO³ece nw. DeeHe ceg]HeÌle ceW ]HeÀesve Yeer keÀj mekeÀles nQ. efove kesÀ Megª nesves mes Henues megÒeYeele kesÀ mebosMe Deeves ueieles nQ. Ssmes mebosMeeW mes ye®evee ®eeefnS efpevekesÀ meeLe ³en efueKee neslee nw efkeÀ ’Fmes DeefOekeÀ mes DeefOekeÀ ueesieeW mes Mes³ej keÀjW.“ keÀesF& DeeHekeÀes Fmlesceeue lees keÀjvee veneR ®eenlee!

21JeeR meoer kesÀ Jele&ceeve oewj ceW efHeíueer meoer keÀer DeHes#ee nce meyekesÀ meeceves DeefOekeÀ ®egveewefle³eeb nQ. efvele ve³eer efJemebieefle³eeW mes nceeje meeyekeÀe Heæ[ jne nw. yegef]×peerefJe³eeW Deewj meeefnl³ekeÀejeW keÀes DeefleefjkeÌle meleke&À jnves keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw. DeHeveers ªefæ{Jeeoer mees®e keÀes lepekeÀj uesKeve kesÀ ceeO³ece mes nceW ve³es ]KelejeW mes pevemeeceev³e keÀes Deeieen keÀjvee nesiee. l

efyenej ceW veerefleMe kesÀ Heeuee yeoueves mes efJeHe#e keÀer SkeÀpegìlee keÀer jeræ{ ner ìtì ie³eer. ueeuet HeefjJeej ]p³eeoe efove meÊee megKe veneR Yeesie mekeÀe Deewj Deye meYeer meom³e DeoeueleeW kesÀ ®ekeÌkeÀj ueiee jns nQ. ceneieþyebOeve OeejeMeener Heæ[e nw. keÀe@vûesme kesÀ neLe mes SkeÀ Deewj jep³e ®euee ie³ee. Deye osKevee ³en nw leefceue vee[g ceW ke̳ee neslee nw? kegÀí ner efoveeW ceW iegpejele, efncee®eue ÒeosMe Deewj keÀvee&ìkeÀ ceW ®egveeJe nesves Jeeues nQ. efHeÀj jwefue³eeW keÀe oewj Megª nes pee³esiee. nceejs ³egJejepe keÀes ueiee efkeÀ DecesefjkeÀe ceW FbìjJ³et os keÀj ner kegÀí yeele yeve pee³es, uesefkeÀve ³en keÀnkeÀj efkeÀ Yeejle ceW HeefjJeeoJeeo lees nj Heeìea Deewj DeewÐeesefiekeÀ Iejeves ceW nw, DeHeves Hewj Hej kegÀuneæ[er ceej ueer. peeves keÀyemes megveles Dee jns nQ efkeÀ ³egJejepe Deye MeerIe´ ner keÀe@vûesme keÀer yeeie[esj mebYeeueves Jeeues nQ. Helee veneR efkeÀme cegngle& keÀe Fble]peej nw?

Deble ceW, Dee³es efove meercee Hej nceejs peJeeve Menero nesles nQ Deewj Fmeer lejn, ³eoekeÀoe ner mener vekeÌmeueer GûeJeeo mes efveHeìves ceW Yeer Hegefueme kesÀ efmeHeener Menero nesles nQ. ³en mener nw efkeÀ nce eflejbies ceW ueHesìkeÀj GvekeÀe ³eLeesef®ele mecceeve keÀjles nQ. FmekesÀ meeLe ner HeefjJeej keÀes efceueves Jeeueer cegDeeJe]pes keÀer jeefMe keÀes yeæ{e keÀj keÀce mes keÀce SkeÀ keÀjesæ[ keÀjvee mejkeÀej kesÀ efueS cegeqMkeÀue veneR nesvee ®eeefnS! ³en mece³e keÀer ceebie nw.

keÀLeeefyebye / pegueeF&-efmelebyej 2017 ~~ 3 ~~

uesšj-yee@keäme ‘keâLeeefyebye’ keâe DeØewue-petve 2017 Debkeâ yengle kegâÚ meesÛeves-mecePeves keâes yeeOÙe keâjlee nw. neueebefkeâ ‘keâLeeefyebye’ kesâ meYeer Debkeâ efoue Je efocee]ie kesâ Yeerlej kesâ JeueJeueeW keâes Gpeeiej keâjles nQ, uesefkeâve Fme Debkeâ ves DebOesjs mes Gpeeues keâer Deesj peeves keâe ceeie& ØeMemle keâjves keâer keâesefMeMe keâer nw.

DejefJebo peer ves ‘kegâÚ keâner, kegâÚ Devekeâner’ ceW keâneefveÙeeb Úeheves mes hetJe& uesKekeâeW Éeje GvnW Yespeves keâer veÙeer lekeâveerkeâer keâer peevekeâeefjÙeeW mes DeJeiele keâjeÙee nw. jÛevee F&-cesue mes Yespeves keâe keâece megefJeOeepevekeâ lees nes ieÙee nw, hej Yeejle kesâ nj Menj mes Yespevee mebYeJe veneR nw, keäÙeeWefkeâ Jen yesno cenbiee keâeÙe& nw Deewj nj peien mes Yespe heevee Yeer yesjes]peieej uesKekeâeW kesâ efueS mebYeJe veneR nw. kesâJeue kegâÚ Ssmes uesKekeâ ner Fmekeâe GheÙeesie keâj heeles nQ pees efkeâmeer mejkeâejer leLee DeMeemekeâerÙe mebmLeeveeW ceW keâeÙe&jle nQ. Yeepehee kesâ leerve meeue hetjs nesves hej Deeheves Fueskeäš^e@efvekeâ ceeref[Ùee keâer heesue Keesue keâj F&ceeveoej, efveYeeakeâ Je meÛÛes he$ekeâejeW keâes jemlee ner efoKeeÙee nw. ‘jele Yej ye]He&â efiejleer jner’ meblees<e ßeerJeemleJe keâer keâneveer efoue keâes Út uesves Jeeueer veneR ueieer. ojDemeue, meceepe keâe Skeâ yeÌ[e leyekeâe Deepe ef]peboieer keâer efJe<eceleeDeeW kesâ ‘yuewkeâ nesue’ ceW Hebâmee keâjen jne nw Deewj GvnW GmeceW mes efvekeâeueves Jeeuee keâesF& veneR nw. efnceeueÙe keâer kebâojeDeeW ceW DeveskeâeW oo& Yejer keâneefveÙeeb Úgheer ngF& nQ uesefkeâve meblees<e ves heJe&leejesefnÙeeW keâer keâneveer keâes Ûegvee pees efJe<eÙe ceW Deueie ]pe¤j nw uesefkeâve keâneveer keâe Deble Skeâoce yekeâJeeme Deewj DeLe&nerve SJeb DeewefÛelÙenerve yeve ieÙee nw. cenpe MeyoeW kesâ cekeâÌ[peeue Deewj DeÛÚs-DeÛÚs hewje«ee]Heâ ceW efhejeskeâj Gmes efueKeves mes keâesF& keâneveer meeLe&keâ veneR nesleer. keâneveer keâe cetue YeeJe GYejvee ÛeeefnS. Deueyeòee, [e@. hetjve efmebn keâer keâneveer ‘mejJeve’ Deece Deeoceer kesâ peerJeve ceW Peebkeâleer ngF& efoKeeF& oer. ‘mejJeve’ keâer yenveW ]Keemekeâj peuesmej Jeeueer yenve Deewj yeÌ[s YeeF& kesâ yeerÛe keâe ÉbÉ Deheveer Deewjle SJeb Gmekeâer efJeueemelee, ceeb-yeehe keâer ce=lÙeg SJeb ceeÙee ÛeeÛeer keâer Ghepeer menevegYetefle keâer meÛÛeeF& keâer Jekeâeuele keâjleer nw. Fme keâneveer keâes henueer keâneveer yeveekeâj Øemlegle efkeâÙee pee mekeâlee Lee,

4



uesefkeâve mebheeokeâ keâe efveCe&Ùe efMejesOeeÙe& nw. [e@. ueKeve ueeue heeue keâer keâneveer ‘cene"ieveer ceeÙee’ veesšyeboer kesâ yeeo pevelee keâes efoKeeÙes ieÙes Pet"s mey]peyeeie keâer keâneveer nw. uesefkeâve Fmes efpeme ¤he ceW Øemlegle efkeâÙee ieÙee nw Jen ‘keâLÙe’ keâe]Heâer keâce]peesj yeve heÌ[e nw. ieesJeOe&ve ÙeeoJe keâer keâneveer ‘Yeerlej keâe Deeoceer’ keâLeeefyebye pewmeer GÛÛemlejerÙe meesÛe Je mecePe jKeves Jeeueer heef$ekeâe kesâ efueS "erkeâ veneR nw.

‘Yeerlej keâe Deeoceer’ kesâJeue nwJeeefveÙele kesâ vebies meÛe DeLeJee Skeâ helveer mes efceueves keâes lejmeles ÙegJee keâer keâneveer nw. helveer Deheves heefle keâes yeleeÙes efyevee Ssmes Ûe›eâJÙetn ceW Hebâme peeleer nw pees Gmekeâe ]Kego keâe yeveeÙee ngDee nw. Ùen meÛe Øeleerle veneR neslee. Ùen efoue kesâ Yeerlej keâer leneW keâes Deewj DeefOekeâ efyemlej hej Gkesâjleer nw ceevees keâesF& jele keâer ]KeeceesMe ÛeeojeW keâes FmeefueS leve hej DeesÌ{lee nw efkeâ efpemce iece& jns.

Jebovee Megkeäuee keâer keâneveer ‘menÙee$eer’ leermejer Gceü kesâ ueesieeW keâer Skeâ yesnlejerve keâneveer nw pees Deheves yent-yesšs mes Ghesef#ele neskeâj efkeâmeer keâe meneje, menevegYetefle Deewj Deheveeheve {tbÌ{les nQ. Deueyeòee, ‘Deeceves-meeceves’ ceW Gvekeâe peerJeve Je=òeeble Glevee Demejkeâejkeâ veneR ueielee. ueielee nw efkeâ meeOeve mebheVe DeLeJee Deceerj ueesie efJemebieefleÙeeW, efJejesOeeYeemeeW keâes Gpeeiej keâjleer ngF& ceve keâes Út uesves Jeeueer Ûeer]peW veneR efueKe mekeâles, keäÙeeWefkeâ Gvekeâe keâYeer Fvemes Jeemlee ner veneR heÌ[e, ]iejerye keâer PeesheÌ[er ceW Peebkeâves keâe GvnW DeJemej ner veneR efceuee Deewj ve ner Gvekeâe Gvemes keâesF& mejeskeâej jne nw.

Debkeâ keâer ueIegkeâLeeSb ueieYeie "erkeâ-"ekeâ nQ, ieerle]ie]peue ves Yeer ØeYeeefJele efkeâÙee. jepeve efheuuew keâer ‘Deewjleveecee’ ceW Je]peeaefveÙee JeguHeâ kesâ yeejs ceW Ùen peevekeâj efkeâ GvneWves DeelcenlÙee keâer Leer ceve keâes og:Ke ngDee. uesefkeâve Gvekeâe uesKeve meoe Decej jnsiee. DeeJejCe he=‰ hej Deeheves cemetjer kesâ ‘kewâchešer Heâe@ue’ keâe efÛe$e ØekeâeefMele keâj mJeefie&keâ Deevebo keâer DevegYetefle keâje oer nw. Dele: keâesefšMe: yeOeeF&. Debkeâ yesno ueepeJeeye, mejenveerÙe, he"veerÙe SJeb meb«enCeerÙe yeve heÌ[e nw.

— efJe›eâce peveyebOeg mebheeokeâ, Øesme hegefueme uenj, keäJeeš&j-17/S, meÌ[keâ-SJesvÙeg yeer, meskeäšj-1, efYeueeF&veiej (Ú. ie.) -490001 pegueeF&-eqmelebyej 2017

 ‘keâLeeefyebye’ keâe veÙee Debkeâ (138) efceuee. keâLee heef$ekeâe keâe efveÙeefcele meceÙeevegmeej efvekeâuevee nce keâLeeuesKekeâeW kesâ efueS ØemeVelee keâe efJe<eÙe nw. Jen Yeer leye, peyeefkeâ efkeâmeer mesJeeßeÙe mes nškeâj Deheves meeßeÙe mes heef$ekeâe efvekeâueleer nes. Deheves ]peceeves ceW ‘keâneveer’ Skeâcee$e heef$ekeâe Leer, efpemekeâe DeeßeÙe nce keâLeekeâejeW ves efueÙee Lee. Ùen efveÙeefcele Deewj efveOee&efjle meceÙe hej nce meyeeW keâes efceueleer Leer. ßeerhelejeÙe Fmekesâ efueS yeOeeF& kesâ hee$e Les. Deehekeâe yengjbieer mebheeokeâerÙe Yeer JewÛeeefjkeâ mlej hej meesÛeves keâes yeeOÙe keâjlee nw. cesjs efJeÛeej mes osMe keâer ogo&Mee, DeJeuesnvee hej ner yeele nesveer ÛeeefnS. efkeâmeer veslee hej veneR. ‘DeÛÚs efove’ kesâ yejkeäme pees IešveeSb Deepe Ieš jner nQ, Jes pevelee kesâ efueS Devegketâue veneR nQ. meeOeejCe peve Deepe ‘jecejepÙe’ keâer keâuhevee Deewj meheves ceW ceMeietue nj heÌ[eJe hej "iee pee jne nw. Øesce-YeeF&Ûeeje, Demeefn<Ceglee Ùes oesveeW ner nce Skeâ meeLe efveyeen veneR mekeâles. ueesie efkeâOej peeÙeW? DeYeer pees yebšJeejs keâer jepeveerefle Ûeue jner nw, Jen meJe&veeMe keâe heefjÛeeÙekeâ nw. Deehe Yeer jepeveereflekeâ ÛeeWÛeuesyee]peer mes yeÛeW. mebheeokeâerÙe Úesše nes ceiej meeefneflÙekeâ Goieej Deewj Glkeâ<e& mes Yeje nes! keâneveer hej DeefOekeâ yeeleÛeerle nes lees veÙes keâLeekeâejeW keâes yeue efceuesiee.

- efmeæsMe, 1/17, DeeoMe& heuueer, ]Heäuewš 1 yeer, efjpeWš Smšsš, keâesuekeâelee-700092. ‘keâLeeefyebye’kesâ Debkeâ yejeyej efceue jns nQ. Fmeer ›eâce ceW DeØewue-petve keâe 138Jeeb Debkeâ Yeer Øeehle ngDee nw.

Debkeâ keâer, meYeer keâneefveÙeeb heef$ekeâe keâer Øeefle‰e kesâ Deveg¤he nQ. ‘meeiej meerheer’ kesâ Debleie&le efJe%eeve›elepeer keâe Ùen keâLeve DeehleJeekeäÙe keâer lejn nw — ‘mepe&ve Skeâ owJeerÙe Øeef›eâÙee nw... Ùen ßece mes Øeehle veneR efkeâÙee pee mekeâlee nw. ... me=peve DeejeOevee nw, DeejeOÙe nw.’ ueielee nw Fmes oerJeej hej efueKekeâj šebie uetb. ... ]ie]peue keâer yeele Ûeueer nw lees he$e mlebYe ceW DeeojCeerÙe Ûebõmesve efJeješ keâe veece heÌ{keâj Skeâ JeekeâÙee pegueeF&-eqmelebyej 2017

Ùeeo Dee ieÙee. ‘meceeblej’ kesâ efkeâmeer Debkeâ ceW ‘efJeješ’ peer keâer Skeâ ]ie]peue Úheer Leer. Gmekeâer Skeâ Deæ&leueer Deye lekeâ Ùeeo nw — Ss efJeceue! oerhekeâ yegPee os, mees ieÙeer keäÙee !

Meeue iegñÒ keâes GÌ{e os, mees ieÙeer keäÙee !!

Fmeer Debkeâ ceW DeeÛeeÙe& peevekeâer JeuueYe MeeŒeer keâer ]ie]peue Yeer Úheer Leer. GvneR kesâ efveJeeme hej Meece keâer yew"keâer Ûeue jner Leer. Debkeâ keâer ]ie]peueeW hej ÛeÛee& nes jner Leer. ÛeÛee& kesâ keWâõ ceW efJeješpeer ner Les. efkeâmeer ves keâne — Deeef]Kej Fme ]ie]peue ceW nw keäÙee? Ssmeer Yeer keäÙee ]ie]peue nesleer nw. DeeÛeeÙe& MeeŒeer Yeer mencele Les. meJe&$e Ûeghheer Leer, efpemes ceQves ner leesÌ[er — ‘meeefnlÙe ceW efpeve veew jmeeW keâer keâuhevee keâer ieÙeer nw GveceW Skeâ Deewj jme nesvee ÛeeefnS — oebhelÙe jme! Fme ]ie]peue ceW mekeâerÙee Øesce keâer efpeleveer ienve heeefjJeeefjkeâlee nw Deewj Gmekesâ Deboj oebhelÙe-jme keâer pees Deble: meefueuee ØeJeeefnle nw, Jen DevÙe$e ogue&Ye nw. ojDemeue veÙeer keâefJelee kesâ lepe& hej Deepe keâer leLeekeâefLele veÙeer ]ie]peueW efueKeer pee jner nQ efpeveceW ceewefuekeâlee Deewj Yeesiee ngDee melÙe veneR nw. JeneR ‘efJeješ’ peer keâer Ùen i] e]peue Skeâjmelee lees[Ì leer nw. Skeâ efyeukegâue DeÚtlee efJe<eÙe nw Ùen – Ssmes efyebye keâesF& meOee ngDee i] e]peueiees ner ieÌ{ mekeâlee nw.’ cesjer efšhheCeer hej mJeÙeb DeeÛeeÙe& Yeer Ûeghe jn ieÙes. keâefJe nt,b Ssmes ner DeÚtles Deewj ceeweuf ekeâ efyebyeeW keâer Keespe ceW jnlee nt.b keâLeeØeOeeve nesles Yeer Fme heef$ekeâe kesâ meYeer efyebye ceveesnj neW, Ùen cesjer keâecevee nw.

— GoÙe Mebkeâj efmebn ‘GoÙe’ ieerleebyeje, menyeepehegj (ogiee&mLeeve), Gceeveiej, ceg]peHeäHeâjhegj, efyenej-842004.  ‘keâLeeefyebye’ keâe DeØewue-petve keâe Debkeâ efceuee. ‘keâLeeefyebye’ keâer keâneefveÙeeb heÌ{ves keâe ce]pee ner kegâÚ Deewj nw. keâneefveÙeeb heÌ{vee cesje henuee Meew]keâ pees nw. ceQ Yeespeve efkeâÙes ye]iewj jn mekeâlee ntb hej keâneveer heÌ{s ye]iewj veneR. Fme yeej ceQves meyemes Debeflece keâneveer henues heÌ{er. ØeYeeefJele ngS efyevee veneR jn mekeâe. kewâmes Deepekeâue keâer yengSb Deheveer meeme keâes menve veneR keâjleeR Deewj Ssve-kesâve-ØekeâejsCe

5

Iej mes yeenj Hegâševes keâer Ùeespevee keâes Debpeece osleer jnleer nQ. meeme pees keâYeer Iej mes yeenj veneR efvekeâueer Deewj pees efkeâmeer leerjLe peeves mes henues Deheves Iej ceW heesles-heesefleÙeeW kesâ mebie jnvee ]pÙeeoe hemebo keâjleer nw, Gmes ]peyejomleer yent-yesšs ves leerjLe Yespe efoÙee. Gmekesâ heeme Oeeiee yebOee ÛeMcee nw... Gmes "erkeâ mes efoKeeF& Yeer veneR oslee nw.

Gmekeâer Ùen neuele menÙee$eer yeg]pegie& ceemšjpeer mes veneR osKeer peeleer. Jes Deheves iebleJÙe mes Glejves kesâ henues Dehevee ÛeMcee yetÌ{er ceeF& keâes os peeles nQ. Jen henues lees Deheves menÙee$eer mes Skeâ otjer yeveekeâj jnleer nw. yeeo ceW Ssmes meùoÙe menÙee$eer keâe Ûeues peevee Gmes Yeerlej lekeâ Deenle keâj peelee nw. cegmeeryele ceW Dekeämej Ssmee neslee nw. yeme ceW ‘efÛekeâveer Ûecesueer’ Deewj ‘yeerÌ[er peueF& ues’ pewmes HetânÌ[ ieeves mebmkeâejeW keâer OeefppeÙeeb GÌ[eves kesâ efueS ÙeLes° nQ. keâneveerkeâej Jebovee Megkeäuee ves keâF& peien mebmkeâej efJenervelee hej Ûeesš keâer nw. [e@. hetjveefmebn keâer uebyeer keâneveer ‘mejJeve’ heÌ{er. ojDemeue Fmekeâe veece ‘ßeJeCe kegâceej’ nesvee ÛeeefnS Lee. keâneveerkeâej uebyeer keâneveer efueKeves ceW efmeænmle nw. ceQves Deheves mebheeefole keâneveer mebkeâueve ‘Iej Deebieve Deewj efiejefieševe’ ceW Gvekeâer uebyeer keâneveer ‘neb ceQ keâeÙej ntb’ Úeheer Leer. Øemlegle keâneveer veÙeer heerÌ{er keâes efveoxMe oskeâj DeeÅeesheeble ueeskeâ yeeveer ceW Skeâ efjoce hej Ûeueleer nw Deewj ‘mejJeve’ keâer peien ßeJeCe kegâceej yeveves kesâ efueS Øesefjle keâjleer nw. ‘jeleYej ye]He&â efiejleer jner’ — Skeâ mebJesoveelcekeâ keâneveer nw. ye]He&â mes Yejs-Yejs JeeleeJejCe keâe nt-ye-nt efÛe$eCe keâj veeÙekeâ keâer ceewle ye]He&â keâer IeeefšÙeeW ceW nesves keâe keâneveerkeâej ves yeÌ[e mepeerJe efÛe$eCe efkeâÙee. Oece&helveer hej efJeheefòe keâe heneÌ[ štš heÌ[e... Ssmes ceW Ùes heneÌ[ Gmes megKeevegYetefle veneR os heeles. Jen meoces ceW pee henbgÛeleer nw Deewj Gmemes Gyejvee Gmes efkeâmeer lejn mebYeJe Øeleerle veneR neslee. ‘cene"ieveer ceeÙee’[e@. ueKeveueeue heeue keâer veesšyeboer hej Ùen henueer keâneveer heÌ{ves ceW DeeÙeer. mecemeeceefÙekeâ keâneveer keâe mJeeiele efkeâÙee peevee ÛeeefnS. Jen Flevee Deewj peesÌ[ osles efkeâ efkeâmeer kesâ veesš Oejs kesâ Oejs jn ieÙes Deewj efkeâmeer kesâ Skeâe@Gbš ceW ceg]Heäle kesâ ueeKeeW ®heÙes Dee ieÙes. hegve: ‘Deeceves-meeceves’ ceW Jeboveepeer keâe mJeeiele nw.

Gvekeâer ]keâuece Oeejoej nw. meeiej-meerheer ceW efJe%eeve›ele mes ßeerceleer ceOegØemeeo keâer yeeleÛeerle OevÙe keâj osleer nw. ‘Deewjleveecee’

6

]pe¤j heÌ{W, Ùen cesje DevegjesOe mecePeW. ueIegkeâLeeSb/keâefJeleeSb Deheveer-Deheveer peien GheÙegòeâ nQ. DeMeeskeâ Debpegce keâer ]ie]peue Deeef]Kejer ceW nw heÌ{vee cele Yetue peeFSiee. ‘keâLeeefyebye’ meve 1979 mes ØekeâeefMele nw, 38JeW Je<e& ceW Ûeue jner nw. nj Deeiele Debkeâ efheÚues Debkeâ mes yesnlej neslee nw. heef$ekeâe keâer Ùener efJeMes<elee Gmes MeleeÙeg keâjsieer, Ssmee efJeÕeeme nw. ØeHegâuueefÛe$e ceve mes mebheeokeâerÙe šerce keâes Skeâ yeÌ[er meer yeOeeF&. keâneveer heerefÌ{ÙeeW keâe omleeJes]pe nw. Gmes mebYeeuekeâj jKevee nce meye keâneveerkeâejeW keâer ef]peccesJeejer nw. peye-leye keâneveer kesâ meeLe YesoYeeJe ngDee nw hej Deye meye kegâÚ hešjer hej Ûeue jne nw. ceQves Kegues ceW yejieo kesâ hesÌ[ kesâ veerÛes heeke&â ceW keâneveer hee" keâer Meg®Deele keâer nw. heebÛe keâefÌ[Ùeeb ngF& nQ. Fmekeâer efjheesefšËie Skeâ megefJeKÙeele heef$ekeâe ‘ØeeÛeer’ ceeefmekeâ keâj jner nw.

— [e@. kegbâJej Øesefceue mebheeokeâ, ØeefleefveefOe ueIegkeâLeeSb/Jeeef<e&keâer, peyeuehegj (ce. Øe.) -482002. ‘keâLeeefyebye’ keâe DeØewue-petve 2017 Debkeâ Øeehle ngDee. DeeJejCe hej kewâchešer Heâe@ue kesâ efJenbiece efÛe$e mes ueskeâj Debeflece he=‰ lekeâ, cee$e mee" he=‰eW ceW, Fleveer meece«eer Yejer heÌ[er nw, DeoYegle! nj keâneveer Deheves-Deheves jbie-¤he ceW he"veerÙe Deewj jesÛekeâ nw. Deehekeâe he=‰ ‘kegâÚ keâner, kegâÚ Devekeâner’ Jele&ceeve meceÙe keâer oMee keâes mešerkeâlee mes oMee& jne nw. Yeejle kesâ veeieefjkeâ nesves kesâ veeles nce meYeer keâes Fme hej efÛebleve-ceveve keâjvee DeeJeMÙekeâ nw. ‘meeiej-meerheer’ ceW DeeojCeerÙe efJe%eeve›ele kesâ yeejs ceW yengle kegâÚ ceeuetce ngDee, DeÛÚe ueiee. hetjer heef$ekeâe DelÙeble he"veerÙe Deewj ØeYeeJeer yeve heÌ[er nw. Fve meye hej Meer<e& hej nw megßeer Jebovee Megkeäuee keâer keâneveer ‘menÙee$eer’ keâneveer lejleerye mes hee$eeW kesâ ceveesefJe%eeve keâer heÌ[leeue–meer keâjleer ngF& hee"keâeW kesâ ceveeW keâes Út ieÙeer. yengle megboj jÛevee nw. Jeboveepeer keâe ‘Deeceves-meeceves’ ceW DeelcekeâLÙe Yeer DelÙeble jesÛekeâ nw. uesefKekeâe keâes yeOeeF& Je MegYekeâeceveeSb. — cebieuee jeceÛebõve 608-DeeF& yuee@keâ, cesjerieesu[, DeesMeve heeke&â, efveheeefveÙee, Fboewj (ce. Øe.)-452010. pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâneveer

Øesce oerJeeveer [e@. heg<hee mekeämesvee

‘cew

[ce, Deehekeâes keâe@v]øeWâme ceW ues peeves kesâ efueS keâwye Dee ieÙeer nw.’ ‘"erkeâ nw, ceQ Dee jner ntb.’ cesÌpe mes Dehevee heme& G"e veerlee peer efue]Heäš mes veerÛes Dee ieÙeeR. Decejerkeâe kesâ efMekeâeiees veiej ceW DeeÙeesefpele nesves keeueer Deblejje<š^erÙe keâe@v]øeWâme ceW meefcceefuele nesves kesâ efueS Gmekeâer kebâheveer ves GvnW Yespee Lee. ]HeâeFveWme [eFjskeäšj veerlee Deheveer cesOee Deewj o#elee kesâ keâejCe kebâheveer kesâ ÛesÙejcewve keâer ]HesâJeefjš Leer. Gmekesâ megPeeke yengle cenlkehetCe& ceeves peeles Les. [^eFefkebie meerš mes Glejer Skeâ megboj Ùegkeleer ves lelhejlee mes veerlee kesâ efueS keâwye kesâ heerÚs keeuee [esj Keesue keâj ceer"er DeekeeÌpe ceW ‘vecemles’ keân keâj veerlee keâes ÛeeQkeâe efoÙee. [esj yebo keâj [^eFefkebie meerš hej yew" keâj Ùegkeleer ves šwkeämeer mšeš& keâer Leer. meÌ[keâ hej oewÌ[leer šwkeämeer ceW kegâÚ osj kesâ ceewve kesâ yeeo veerlee keâe efkemceÙe hetÚ yew"e — ‘Deehemes vecemles megve keâj yengle DeÛÚe ueiee. keäÙee Deehe efnboer kesâ kegâÚ Deewj Meyo peeveleer nQ?’ ‘kegâÚ Meyo veneR, DeÛÚer efnboer peeveleer ntb. oes meeue lekeâ Gmeves efnboer efueKevee, heÌ{vee Deewj yeesuevee meye efmeKeeÙee Lee. Gmekesâ Heâeoj efpevnW ken Dekeäkeâe keânlee Lee, efnboer Deewj mebmke=âle kesâ efkeÉeve nQ. Gvemes efceueeves kesâ henues cegPes efnboer Deevee Ìpe™jer mecePelee Lee.’ DeekeeÌpe ceW kegâÚ ieke& Deewj Goemeer keâe efceßeCe Lee. ‘Deehe efkeâmekeâer yeele keâj jner nQ, keäÙee Deehekeâe keâesF& Fbef[Ùeve efce$e Lee?’ ‘efkeveeÙekeâ cesje heefle, cesje efce$e, cesje meye kegâÚ Lee. ceQ Gmes efkeveer hegkeâejleer Leer. pegueeF&-eqmelebyej 2017

‘cesje [sefmšvesMeve yeerme ceerue otj nw, meceÙe efyeleeves kesâ efueS Deiej "erkeâ mecePees lees peevevee Ûeenleer ntb, Deehekeâe Gmekesâ meeLe heefjÛeÙe keâwmes ngDee, heÇsce keâer henue efkeâmeves keâer Leer?’ veerlee peer keâer Glmegkeâlee peeie G"er. veerlee peer ves meesÛee, efkeosMe peeves keeues YeejleerÙe ÙegkekeâeW keâer ieesjer ÛeceÌ[er keâce]peesjer nesleer nw, MeeÙeo FmeerefueS Fme Ùegkeleer keâe efkeâmeer kesâ meeLe hÙeej Deewj efkekeen ngDee nesiee. keäÙee Deye Yeer oesveeW meeLe nQ, hej Gmekesâ efueS ken ‘Lee’ keân jner nw MeeÙeo Deye oesveeW Deueie nes ieÙes nQ, kewmes Fme osMe kesâ efueS Ùen lees meeceevÙe yeele nw.

‘Deehe YeejleerÙe nQ, Deehekesâ meeLe Deheveer keâneveer MesÙej keâjves ceW ]KegMeer nesieer. DeYeer hengbÛeves ceW meceÙe ueiesiee, Fme efueS Deheveer keâneveer yeleeleer ntb.’ kegâÚ osj ceewve kesâ yeeo Gmeves keânvee Meg™ efkeâÙee — ‘Gve efoveeW ceQ yee@ye keâer ]Heäueesefjmš Mee@he ceW keâece keâjleer Leer. jbie-efyejbies HetâueeW kesâ meeLe ke]keäle efyeleevee DeÛÚe ueielee Lee. cesjs meeLe Skeâ nbmecegKe heeefkeâmleeveer ueÌ[keâe Denceo Yeer keâece keâjlee Lee. ke=æ yee@ye nce oesveeW hej hetjer efÌpeccesoejer ÚesÌ[ keâj efveef§eble jnles. DeÛeevekeâ Gme efove Skeâ me]Hesâo keâej mes Gleje Skeâ nQ[mece efnbogmleeveer Ùegkekeâ Mee@he ceW DeeÙee Lee.’ ‘ieg[ cee@efveËie mej, Deehekeâes keäÙee ÛeeefnS?’ nukeâer cegmkeâeve kesâ meeLe Gmemes hetÚe Lee. ‘Deheves øeWâ[ keâer Meeoer ceW Skeâ DeÛÚe yegkesâ ues peevee Ûeenlee ntb.’ cegPe hej ienjer veÌpej [eue keâj Gmeves keâne Lee. ‘Deehe mesueskeäš keâj ueerefpeS, nceejs heeme Deehekesâ øeWâ[ kesâ efueS yengle ]Ketyemetjle yegkesâ nQ.’ ‘kees lees osKe jne ntb. kewmes Deehekeâer [^sme hej pees efhebkeâ

7

Deewj hejheue Heâtue yeves nQ, cegPes FvneR oesveeW jbieeW kesâ HeâtueeW keâe yegkesâ yevee oerefpeS, keäÙee Ùes hee@efmeefyeue nesiee?’ Ûesnjs hej Mejejleer cegmkeâeve Leer. ‘ceeefjÙee Ùes legPe hej ueeFve ceej jne nw.’ Denceo ves Oeerces mes keâne.

‘Deiej Deehekeâe nceejs efueS Ùes ÛewueW]pe nw lees yeme heebÛe efceveš keâe šeFce oerefpeS.’ ceeefjÙee ves lelhejlee mes DeOeefKeueer iegueeyeer iegueeye keâer keâefueÙeeW kesâ meeLe peecegveer Deeefkeâ&[dme efceuee keâj GvnW njer heefòeÙeeW mes mepee keâj Skeâ megboj yegkesâ lewÙeej keâj efoÙee. yeerÛe ceW jpeveeriebOee keâer oes-leerve DeOeefKeueer keâefueÙeeW ves yegkesâ keâe meeQoÙe& yeÌ{e efoÙee. ‘ueerefpeS, heebÛe efceveš ceW Deehekeâe yegkesâ lewÙeej nw., Gcceero nw Ùes Deehekesâ øeWâ[ keâes hemebo DeeÙesiee.’ Ùegkekeâ keâes yegkesâ osleer ceeefjÙee ves nbme keâj keâne.

‘LeQkeäme, Deehe meÛecegÛe keâueekeâej nQ. Deye lees Deehekeâes Ssmes ner ÛewueW]pe osves ceW ceÌpee DeeÙesiee.’ ‘ceeefjÙee keâes ÛewueW]pe ceW njevee Deemeeve veneR nw, yeMele&s Deehe efkeâmeer Ssmes Heâtue keâe yegkesâ ÛeenW pees nceejs heeme vee nes. kewmes lees ceeefjÙee efme]He&â heeflleÙeeW lekeâ keâe yegkesâ yevee mekeâleer nw.’

Denceo ves ceeefjÙee keâer leejer]Heâ ceW keâne.

‘Deiej Ùen yeele meÛe nw lees oes efove yeeo cegPes efme]He&â heefòeÙeeW mes yevee Ssmee yegkesâ ÛeeefnS pees ]Ketyemetjleer ceW HetâueeW keeues iegueomles mes keâce vee nes. ÛewueW]pe peerleves hej Deehekeâer Mee@he kesâ meyemes cenbies yegkesâ kesâ hewmes otbiee.’

‘Deehekeâe veece peeve mekeâlee ntb, peveeye?’ Denceo ves efnboer ceW hetÚe. ‘efkeveeÙekeâ, Ùes veece cesjs Dekeäkeâe Ùeeveer cesjs heehee ves efoÙee nw. legce ueesie Yeer cegPes mej Ùee efcemšj vee keân keâj efme]He&â efkeveer hegkeâejes lees DeÛÚe ueiesiee.’ Gmekesâ Ûesnjs hej ]KegMeer Deewj nuekesâ mes DeefYeceeve keâer Peuekeâ Leer. ‘oes efove yeeo Deehekeâe FbleÌpeej jnsiee, efkeveer, ÛewueW]pe Yetue cele peeFSiee.’ Denceo ves Ùeeo efoueeÙee. ‘cegPes Yeer oes efove Ùeeo jnWies. Deeskesâ yeeÙe.’ cegmkegâjelee efkeveer yegkesâ ues keâj Ûeuee ieÙee.

‘Denceo, Ùen keäÙee heeieueheve nw, leejer]Heâ ceW meÛÛeeF& nesveer ÛeeefnS, Yeuee heefòeÙeeW mes yegkesâ yeveeÙee pee mekeâlee nw?’ ceeefjÙee ves veejeÌpeieer peleeÙeer.

8

‘keâLeeefyebye’ keâer efnlew<eer SJeb efveÙeefcele keâLeekeâej ‘cegPes hetje Ùe]keâerve nw, nceejer ceeefjÙee ÛewueW]pe peerlesieer.

Deepekeâue ]Heâeue keâe meerÌpeve nw, Ìpeje ÛeejeW lej]Heâ veÌpej [euees, hesÌ[eW keâer heeflleÙeeb Fme ceewmece ceW efkeâleves jbie yeoue jner nQ, heerueer, ueeue, veejbieer, keâòLeF& heeflleÙeeb keäÙee ]Ketyemetjleer ceW HeâtueeW mes keâce nQ? Ùes veÌpeeje efkeâlevee yÙetšerHeâgue nw, ceeefjÙee.’

Denceo ves meÛe keâne Lee. ÌHeâeue-meerpeve ceW hesÌ[eW keâer heefòeÙeeW kesâ yeoueles Ketyemetjle jbie osKevee Skeâ oMe&veerÙe veÌpeeje neslee nw. ‘Ùes yeele lees meÛe nw, Deye legceves ÛewueW]pe ues ner efueÙee nw lees keâesefMeMe Ìpe™j keâ™bieer. mekesjs peuoer G" keâj jbie-efyejbieer heeflleÙeeb Fkeâªer keâjveer neWieer. legcnW Yeer nsuhe keâjveer nesieer, Denceo.’

‘MÙeesj, ceeefjÙee. Deeef]Kej heefòeÙeeW kesâ yegkesâ keâe DeeFef[Ùee cesje ner Lee, peerleves hej DeeOes hewmes ceQ uetbiee.’ Denceo ves ceÌpeekeâ efkeâÙee. oes efove yeeo Skeâ šeskeâjer ceW {sj meejer jbie-efyejbieer heefòeÙeeW kesâ meeLe DeeÙeer ceeefjÙee keâes osKe keâj Denceo ]KegMe nes ieÙee. ‘ceeefjÙee, Deepe keâmšceme& keâes ceQ osKe uetbiee, legce heerÚs yew" keâj Ùes DeveesKee iegueomlee yeveeDees. kewmes yÙetšerHeâgue ceeefjÙee keâes Mee@he ceW vee osKe keâe]Heâer ueesie ceeÙetme neWies.’ Denceo ves nbme keâj keâne.

‘MešDehe, Ùes HegâefueMe ÛewueW]pe legceves ner efueÙee nw. cegPes nej Skeämeshš keâjves keâes lewÙeej jnvee ÛeeefnS.’ Mee@he kesâ heerÚs Heâtue jKeves kesâ efueS Keeueer peien ceW pegueeF&-eqmelebyej 2017

ceeefjÙee heefòeÙeeb efyeKeje keâj yew" ieÙeer. ceeefjÙee ves Skeâ mes jbieeW keeueer Deewj Skeâ meeFÌpe keeueer heefòeÙeeb Deueie keâj ueeR. kegâÚ osj meesÛeves kesâ yeeo Gmekesâ efocee]ie ceW pewmes lemkeerj yeve ieÙeer, keQâÛeer mes heefòeÙeeW keâes Deueie-Deueie Meshe ceW keâeš keâj ceeefjÙee ves pewmes HetâueeW mes iegueomles yeveeleer Leer kewmes ner heefòeÙeeW kesâ jbieeW, Deekeâej Deewj Meshe mes Skeâ veeÙeeye iegueomlee yevee [euee. ueeue, heerueer, veejbieer. megvenjer Deewj yeerÛe-yeerÛe njer heefòeÙeeW mes meefppele yegkesâ oMe&veerÙe yeve heÌ[e Lee. Fme veeÙeeye iegueomles keâes osKe keâj Denceo Ûenkeâ G"e. ‘efkeveer ves "erkeâ keâne Lee, legce meÛecegÛe Skeâ keâueekeâej nes. Deye nceejer peerle hekeäkeâer nw.’ keâe]Heâer osj FbleÌpeej kesâ yeeo Yeer efkeveer keâes vee Deeles osKe keâj kes efvejeMe nes ieÙes. ‘ueielee nw, efkeveer ves efme]He&â ceÌpeekeâ efkeâÙee Lee. legceves yeskeâej Fleveer cesnvele keâer.’ Denceo keâbmeve& Lee. DeÛeevekeâ efkeveer keâes Mee@he ceW Deelee osKe oesveeW kesâ ÛesnjeW hej ]KegMeer Dee ieÙeer. ‘ieg[ cee@efveËie efkeveer, Deepe Deehekeâes Deeves ceW osj nes ieÙeer.’ Denceo ves ]KegMeer mes mkeeiele efkeâÙee. ‘mee@jer, kegâÚ keâece Dee ieÙee Lee. cesje ÛewueW]pe lees js[er nw.’ ceeefjÙee hej veÌpej [eueles efkeveer ves keâne. ‘Ùes jne ceeefjÙee keâe keâceeue, Skeâ keâmšcej Fmes uesvee Ûeenlee Lee, cegefMkeâue mes cevee efkeâÙee.’

‘Denceo, keäÙeeW yeskeâej keâer yeeleW yevee jns nes, Fmes lees efkeâmeer ves osKee ner veneR nw.’ ceeefjÙee ves meÛe yeleeÙee. ‘keen! ceeefjÙee Ùe]keâerve veneR neslee legceves Ùes yegkesâ HetâueeW mes veneR heefòeÙeeW mes yeveeÙee nw. Fleves megboj iegueomles keâes lees ceQ Deheves meye øeWâ[dme keâes efoKeeTbiee. Ùen lees heÇeFÌpe efkeefvebie DeeFšce nw. ceQ Deheveer nej ceevelee ntb. Denceo, yeleeDees legcneje meyemes cenbiee yegkesâ keâewve–mee nw, cegPes Fmekeâer ]keâercele osveer nw,’ ‘LeQkeäme efkeveer, hej cegPes Fmekeâer ]keâercele veneR ÛeeefnS. efpeve heefòeÙeeW keâes Gvekesâ peerkeve meeLeer hesÌ[eW ves Deheves mes Deueie keâj efoÙee, pees Ìpeceerve hej Ghesef#ele heÌ[er LeeR, Deehekeâer kepen mes ceQves GvnW Skeâ veÙee ™he efoÙee nw. cesje lees meyemes yeÌ[e Ùener hegjmkeâej nw.’ iebYeerjlee mes ceeefjÙee ves keâne. ‘legce efme]He&â keâueekeâej ner veneR, Skeâ oeMe&efvekeâ Deewj keâkeefÙe$eer Yeer nes, ceeefjÙee. legceves lees cesjer meesÛe ner yeoue oer... Ìpeceerve hej heÌ[er, hewjeW mes kegâÛeueer peeves keeueer heefòeÙeeW kesâ pegueeF&-eqmelebyej 2017

oo& keâes yeme legce ner meesÛe mekeâleer nes. Skeâ yeele Ìpe™j mecePe ieÙee ntb, ceeefjÙee legce keâesF& meeOeejCe ueÌ[keâer veneR nes.’ efkeveer ves meÛÛeeF& mes keâne. ‘Ùen yeele lees meÛe nw, yeerme meeue keâer nes peeves hej Yeer Fmekeâe keâesF& yee@Ùe øeWâ[ veneR nw. kewmes ceeefjÙee keâes ]keâercele lees veneR ÛeeefnS, hej Deehe Deheveer nej keâwmes ceveeÙeWies?’ Denceo ves ceÌpeekeâ efkeâÙee. ‘ceQ legce oesveeW keâes š^erš lees os mekeâlee ntb. Deepe Meece keâes peye legce oesveeW keâece mes øeâer nes peeDeesies lees nce yeenj ef[vej ueWies. ceQ legcnW efhekeâDehe keâj uetbiee.’ ceeefjÙee hej Âef<š [eueles efkeveer ves ]KegMeer mes keâne. ‘keen, Ùen lees meÛecegÛe nceeje Fveece nesiee. nce Deehekeâe kesš keâjWies.’ ‘"erkeâ nw, lewÙeej jnvee.’ yeeÙe keân keâj efkeveer Ûeuee ieÙee.

‘Denceo, keäÙee efkeveer kesâ meeLe peevee "erkeâ nesiee? legce Ssmes ner yeesue osles nes.’ ceeefjÙee hejsMeeve efoKeer, ‘Deye lees yeesue Ûegkeâe, kewmes Yeer ]keâercele vee ues keâj legceves cesje vegkeâmeeve ner efkeâÙee nw.’ Denceo nbme jne Lee. Meece keâes efkeveer kesâ Deeves hej DeÛeevekeâ Denceo kesâ Iej mes ]Heâesve Dee ieÙee, Gmes ]Heâewjve Iej hengbÛevee Lee. efkeveer hejsMeeve Lee, Gmeves jsmšesjWš ceW leerve peien efjÌpeke& keâje jKeer LeeR. efkeveer kesâ meeLe Dekesâues jsmšesjWš peeves ceW ceeefjÙee mebkegâefÛele Leer, hej Denceo ves mecePeeÙee — ‘efkeveer kesâ meeLe peeves ceW kewâmee [j? Ùen lees cesjer yeoef]keâmceleer nw, Dehevee Ûeebme Kees jne ntb, hej efkeveer, Deehemes yeeo ceW ef[vej Ìpe™j uetbiee.’ Denceo ves ceeÙetmeer mes keâne.

‘Deesn, MÙeesj, nce legcnW efceme keâjWies. ÛeueW, ceeefjÙee.’ efkeveer kesâ meeLe Deeies keâer meerš hej yew"leer ceeefjÙee yesno keâe@vMeme Leer. MeeÙeo Ieyejenš Ùee mebkeâesÛe mes Gmekeâe megboj Ûesnje ueeue nes jne Lee. meeceves ueies efcejj ceW ceeefjÙee kesâ iegueeyeer Ûesnjs keâes osKe efkeveer cegmkegâje G"e, efveMÛeÙe ner ceeefjÙee megboj Deewj šwueWšs[ Ùegkeleer Leer.

Keeves ceW ceeefjÙee keâer hemebo keâer ef[Mes]pe hetÚves hej ceeefjÙee ceewve jn ieÙeer. Gme DeeueerMeeve jsmšesjWš keâes ken efkeefmcele osKe jner Leer. Gmekesâ ceewve ves efkeveer keâes Gmekeâer ceveesoMee mhe<š keâj oer. ‘ÛeeFveerÌpe hemebo nw Ùee Fbef[Ùeve Hetâ[ hemebo keâjesieer?’

9

‘Deehekeâes pees hemebo nes, cebiee ueerefpeS.’ Oeerces mkej ceW ceeefjÙee yeesueer.

Keeves keâe Dee@[&j os keâj efkeveer ves hetÚe — ‘legce keâneb jnleer nes, legcnejer ]Hewâefceueer ceW keâewve–keâewve nQ?’ ‘ÛeÛe& kesâ Skeâ Úesšs mes keâcejs ceW Dekesâueer jnleer ntb. Deye kener cesje Iej nw. heehee keâer [sLe kesâ yeeo cecceer ves otmejer Meeoer keâj ueer Deewj Deheves nmeyeQ[ kesâ meeLe uebove Ûeueer ieÙeeR.’ ceeefjÙee kesâ megboj cegKe hej Dekemeeo keâer Ieveer ÚeÙee Leer. ‘legcnejer cecceer legcnW Deheves meeLe keäÙeeW veneR ues ieÙeer?’ efkeveer ves hetÚe. ‘leye cesjer GceÇ yeme veew meeue keâer Leer, hej cecceer ves Deheves veÙes heefle keâer DeebKeeW ceW vee peeves keäÙee osKee, yeme cegPemes keâne, legPes ues peeves ceW ]Keleje nw. cesje veÙee heefle lesje heehee veneR yeve mekeâlee. cecceer kesâ meeLe peeves kesâ efueS yengle jesÙeer, hej ken cegPes ÛeÛe& kesâ Heâeoj kesâ heeme ÚesÌ[ keâj Ûeueer ieÙeeR. efkeâleveer jeleW cecceer keâer Ùeeo ceW jes-jes keâj keâešeR, Heâeoj ves cegPes meneje Ìpe™j efoÙee, hej Deepe Yeer cecceer keâer peien Keeueer ner jner.’ ceeefjÙee keâer heuekesâb Yeerie ieÙeer LeeR. ‘cegPes legcnejs efueS ogŠKe nw, hej legce Skeâ yeÇske ueÌ[keâer nes. osKees Deye legce Deheves hewjeW hej KeÌ[er nes.’

‘Fmekesâ efueS ÛeÛe& kesâ Heâeoj keâer Meg›eâiegÌpeej ntb. ÛeÛe& kesâ keâece keâjles ngS heÌ{eF& Yeer keâjleer jner. neF& mkeâtue kesâ yeeo cegPes cenmetme ngDee Deye cegPes Heâgue šeFce keâece keâjvee ÛeeefnS.’ ‘legce Fme ]Heäueesefjmš Mee@he ceW keâwmes DeeÙeeR?’ efkeveer keâer Glmegkeâlee yeÌ{ jner Leer. ‘ÛeÛe& ceW heÇsÙej Deewj otmejs HeâbkeäMevme ceW mepeeves kesâ efueS ceQ HetâueeW kesâ lejn-lejn kesâ iegueomles yeveeÙee keâjleer Leer... yeÛeheve mes ner HetâueeW mes cegPes yengle hÙeej Lee. nceejer ]Heäueesefjmš Mee@he keâe ke=æ ceeefuekeâ yee@ye cesjs yeveeÙes yegkesâ yengle hemebo keâjlee Lee. Gmeves peye cegPes Deheveer Mee@he ceW pee@ye keâe Dee@]Heâj efoÙee lees mkeerkeâej keâjves ceW osj veneR keâer. Deye lees yee@ye ves cesjer efÌpeccesoejer hej Mee@he keâe keâece osKevee ÚesÌ[ ner efoÙee nw. cegPes Deheveer yesšer keâer lejn hÙeej keâjlee nw.’ ceeefjÙee keâe Ûesnje ieke& efceefßele ]KegMeer mes peieceiee jne Lee. ‘Deiej legcnsb ceeefjÙee vee keân keâj ceerje keântb lees? pewmes legce Yeer cegPes efkeveeÙekeâ keâer peien efme]He&â efkeveer keânleer nes.’

DeÛeevekeâ efkeveer yeesue yew"e.

10

‘ceerje keâer keäÙee ceerefvebie nesleer nw, ceerje keâewve Leer?’ ceer"er DeekeeÌpe ceW ceeefjÙee ves peevevee Ûeene. ‘ceerje nceejs ke=â<Ce Yeiekeeve kesâ efueS hÙeej Deewj Yeefòeâ keâe veece nw. ke=â<Ce kesâ heÇsce ceW ceerje ves meejs megKe, Dehevee cenue, jepee heefle meye ÚesÌ[ efoÙee. cebefoj ceW ke=â<Ce kesâ efueS ieeleer Deewj veeÛeleer Leer. Deepekeâue Ùeneb ‘ceerje’ ef]Heâuce ueieer nw, legcnW ef]Heâuce efoKeeves ues Ûeuetbiee. ef]Heâuce ceW DebieÇs]peer kesâ meyešeFefšume nQ legce mecePe mekeâesieer, ceerje keâer keâneveer osKe keâj Gmekeâe meÛÛee heÇsce mecePe mekeâesieer.’ ‘keäÙee Deehe Yeer ceerje mes hÙeej keâjles nQ?’ ceeefjÙee keâer Âef<š efkeveer kesâ Ûesnjs hej Leer. ‘efpeme ceerje keâer yeele keâj jne ntb, kees lees ke=â<Ce keâer oerkeeveer Leer, hej neb ceQves Yeer ceerje veece keâer Skeâ ueÌ[keâer mes yengle hÙeej efkeâÙee Lee Gmekesâ peeves kesâ yeeo pewmes cesjer efÌpeboieer ner ]Kelce nes ieÙeer Leer.’ efkeveer Ûeghe nes ieÙee.

‘Deehekeâer ceerje keâneb Ûeueer ieÙeer, Deye keâneb nw?’

‘Gmekeâe veece ceerje Ìpe™j Lee, hej GmeceW ceerje pewmeer keâesF& yeele veneR Leer. Gmes cegPemes veneR, hewmeeW mes hÙeej Lee, cegPes Dekesâuee ÚesÌ[ keâj cesjs Skeâ Deceerj oesmle kesâ meeLe Ûeueer ieÙeer. ceQ hetjer lejn mes štš ieÙee Lee, hej legcemes peye mes efceuee ntb, cegPes ueielee nw legce ceW ceerje keâer meeoieer nw. MeeÙeo FmeerefueS Deepe DeÛeevekeâ cesjs efoue ves legcnW ceerje hegkeâeje nw, hej [jlee ntb keâneR Ùes veece legcnW otj vee ues peeÙes.’

Goeme mkej ceW efkeveer ves Deheves efoue keâe ogŠKe megveeÙee. ceeefjÙee keâes Gmekesâ Úesšs mes keâcejs ceW ÚesÌ[ keâj peeves kesâ yeeo ceeefjÙee efkeveer kesâ yeejs ceW meesÛeleer jner. efkeveer ves efkeâmeer keâes hÙeej efkeâÙee, hej Gmes hÙeej kesâ yeoues ceW OeesKee efceuee. keâwmes Gmeves Deheves keâes mecneuee nesiee? keâewve Leer kees ueÌ[keâer efpemeves efkeveer pewmes DeÛÚs Fbmeeve keâes OeesKee efoÙee. efkeveer kesâ ceve keâes cegPe ceW ceerje efoKeeF& oer, keäÙee ceQ ceerje yeve mekeâleer ntb? cesjs efueS ken efkeâlevee meesÛelee nw, keâeMe Gmekeâer ceoo keâj heeleer.

Deheves meesÛe keâes Peškeâ ceeefjÙee meesves keâer keâesefMeMe keâjleer jner, hej efkeveer keâe Goeme Ûesnje yeej-yeej DeebKeeW kesâ meeceves Dee peelee. veneR ken efkeveer keâes keâYeer OeesKee veneR os mekeâleer.

Denceo kesâ meeLe efkeveer ceeefjÙee keâes ef]Heâuce efoKeeves ues ieÙee. ceeefjÙee lees kegâÚ ÂMÙeeW ceW Deebmet heeWÚ jner Leer. ef]Heâuce mes efvekeâue keâj Denceo ves ceeefjÙee keâer nbmeer GÌ[eÙeer Leer — ‘ceeefjÙee DeYeer Yeer Úesšer yeÛÛeer nw, ef]Heâuce ceW Yeuee pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâesF& jeslee nw?’ ‘ke=â<Ce mes efceues efyevee Yeer ceerje keâwmes Gmes Flevee hÙeej keâj mekeâer?’ ceeefjÙee ves efkeveer mes hetÚe Lee. ‘Ùener lees meÛÛee hÙeej neslee nw, Fmeer hÙeej keâer kepen mes ceerje meye hÙeej keâjves keeueeW kesâ efoue ceW yemeleer nw. cesjs heeme DebieÇsÌpeer ceW ceerje keâer keâneveer keâer ef]keâleeye nw. legce Gmes heÌ{vee, leye Gmekeâe heÇsce mecePe mekeâesieer,’ efkeveer ves iebYeerjlee mes mecePeeÙee Lee. Gme efove kesâ yeeo mes ceeefjÙee kesâ ceve hej pewmes ceerje ves DeefOekeâej keâj efueÙee Lee. Gmekesâ ceve-ceeveme hej ceerje Úe ieÙeer Leer. Gmekeâe hÙeej, lÙeeie ner veneR Gmekesâ Yepeve Yeer oesnjeleer. ef]keâleeye heÌ{leer meesÛeleer, keäÙee ken Yeer efkeâmeer keâes ceerje keâer lejn mes hÙeej keâj mekeâleer nw, efpemekesâ efueS Dehevee meye kegâÚ vÙeesÚekej keâj os? efkeveer kesâ cegbn mes Deheves efueS ceerje hegkeâejvee Gmes yengle DeÛÚe ueielee.

Deye efkeveer Dekeämej ceeefjÙee mes iegueomles uesves hengbÛe peelee Lee. Denceo Gmes ÚsÌ[lee — ‘iegueomles ues peeves kesâ efueS yeej-yeej Deevee lees ceeefjÙee mes efceueves Deeves keâe yenevee nw. Deye efkeveer kesâ efoue hej ceeefjÙee keâe meeceÇepÙe nw. kewmes MeeÙeo ceeefjÙee legcnW Yeer efkeveer DeÛÚe ueielee nw.’ ‘yeskeâej keâer yeeleW cele yevee, pewmes legce vetjer mes efceueves peeves kesâ yeneves Keespeles nes. efkeveer Ssmee veneR nw.’ ceeefjÙee keâe cegKe ueeue nes peelee.

Skeâ efove peye efkeveer yegkesâ uesves DeeÙee lees Denceo hetÚ yew"e — ‘Skeâ yeele yeleeDees, legce jesÌpe yegkesâ efkeâmekesâ efueS ues peeles nes, efkeveer?’ ‘ne@efmhešue ceW cesje Skeâ øeWâ[ S[efceš nw, Gmekesâ keâcejs ceW jesÌpe leeÌpes Heâtue jKeves mes Gmes DeÛÚe ueielee nw, cegjPeeS Heâtue ]KegMeer keâer peien Dekemeeo os mekeâles nQ, Ùener meesÛe keâj Gmekesâ efueS yegkesâ ues peelee ntb.’ ‘Ùes lees yengle DeÛÚer yeele nw, Deye Deeies mes legcemes iegueomleeW kesâ hewmes veneR ueWies.’ ceeefjÙee ves keâne. ceeefjÙee Yeer Deye efkeveer kesâ meeLe menpe nes ieÙeer Leer. keâYeer Skeâ efove efkeveer ves ceeefjÙee keâes Deheves Iej Deewj ceeb-yeehe kesâ efke<eÙe ceW Yeer yeleeÙee Lee. kesâjue ceW veeefjÙeue Deewj kesâues keâer nefjÙeeueer mes efIeje ngDee Gmekeâe Iej nw. efkeveer Gvekeâe Skeâueewlee yesše nw, Gmekeâer Deccee meeceevÙe ie=efnCeer nQ, hej Gmekesâ heehee efnboer Deewj mebmke=âle kesâ %eelee nQ efkeveer ves Yeer efnboer GvneR keâer pegueeF&-eqmelebyej 2017

heÇsjCee mes meerKeer nw. ‘legce cegPes Yeer efnboer efmeKeeDeesies, efkeveer?’ DeÛeevekeâ ceeefjÙee hetÚ yew"er.

‘Deiej legcnW meÛecegÛe efnboer meerKeveer nw lees legcnejer ceoo keâjkesâ cegPes yengle ]KegMeer nesieer ceerje. ceQ Ûeenlee ntb, peye legce cesjs hesjWšdme mes efceuees lees legce Gvekesâ meeLe Deemeeveer mes yeele keâj mekeâes. cesjer Deccee DebieÇsÌpeer veneR mecePeleer, hej efnboer mecePeleer nQ.’ ‘ceQ legcnejs hesjWšdme mes keâwmes efceue mekeâtbieer, keäÙee kees Decejerkeâe Dee jns nQ?’ ceeefjÙee Glmegkeâ nes G"er. ‘nes mekeâlee nw legce Gvemes efceueves cesjs meeLe Fbef[Ùee Ûeuees.’ efkeveer kesâ Ûesnjs hej Mejejle Leer. ‘keâwmes, keäÙee legce cegPes Fbef[Ùee ues Ûeueesies?’ ceeefjÙee efkeefmcele Leer.

‘FbleÌpeej keâjes, OewÙe& keâe Heâue ceer"e neslee nw.’ efkeveer ves iebYeerjlee mes keâne. ceeefjÙee ceveesÙeesie hetke&keâ efkeveer mes efnboer efueKevee-heÌ{vee meerKe jner Leer. Gmekeâer cesnvele efkeveer keâes efkeefmcele keâjleer. kegâÚ ner efoveeW ceW ken keâe]Heâer efnboer efueKeves Deewj efkeveer keâer yeeleW mecePeves ueieer Leer. kegâÚ efoveeW yeeo efkeveer ves DeÛeevekeâ ceeefjÙee mes keâne Lee — ‘kegâÚ efoveeW kesâ efueS Deheves Iej kesâjue pee jne ntb, Deccee yengle Ùeeo keâjleer nw. cegPes efceme keâjesieer, ceerje?’ ‘keâye pee jns nes, efkeâleves efoveeW ceW ueewšesies? legcnW yengle efceme keâ™bieer, efkeveer.’ ceeefjÙee pewmes kÙeekegâue nes G"er. ‘kegâÚ Ìpe™jer keâece nw, efnboer heÌ{leer jnvee, ueewš keâj šsmš uetbiee, ef]keâleeyeW ÚesÌ[s pee jne ntb.’ efkeveer kesâ Fbef[Ùee Ûeues peeves mes pewmes ceeefjÙee keâer efÌpeboieer ner metveer nes ieÙeer Leer. nj jesÌpe Gmekeâe FbleÌpeej keâjleer ceeefjÙee

11

keâneR Kees meer peeleer. iegueomles yeveeleer GbieefueÙeeW ceW DemeekeOeeveer kesâ keâejCe keâebšs ÛegYe peeles. ‘legPes efkeveer mes hÙeej nes ieÙee nw, ceeefjÙee. Deuueen mes ogDee keâ™biee, legPes lesje hÙeej efceue peeÙe.’ Denceo Gmekesâ efueS keâbmeve& neslee.

DeÛeevekeâ Denceo kesâ Deyyee keâes neš&Dešwkeâ nes peeves keâer kepen mes Denceo keâes Deheves keleve peevee heÌ[e. Gmekeâer peien Skeâ ueÌ[keâer Ssveer Dee ieÙeer Leer. efkeveer Deewj Denceo kesâ vee nesves mes ceeefjÙee keâes ke]keäle keâešvee cegefMkeâue ueielee. Deeef]Kej yeerme efoveeW kesâ uebyes FbleÌpeej kesâ yeeo efkeveer keâes Deeles osKe, ceeefjÙee keâe cegjPeeÙee Ûesnje efKeue G"e. ‘keâwmeer nes, ceerje? cegPes efceme efkeâÙee Ùee Deheves keâece ceW cegPes Yeguee efoÙee?’ efkeveer cegmkegâje jne Lee. ‘Fleves efove keäÙeeW ueiee efoÙes, yengle Ùeeo keâjleer Leer.’

Yeesuesheve mes ceeefjÙee ves meÛÛeeF& yeÙeeve keâj oer.

‘Deccee-Dekeäkeâe keâes Deheves meeLe ueeves keâer keâesefMeMe keâj jne Lee, hej kees Dehevee Iej ÚesÌ[ keâj Deeves keâes lewÙeej veneR ngS. peeveleer nes Fb]peerefveÙeefjbie kesâ yeeo peye ceQves Deheveer kebâheveer keâer lej]Heâ mes Decejerkeâe ceW heesefmšbie uesves keâer yeele keâner lees Deccee cegPes Deeves ner veneR osvee Ûeenleer LeeR, hej cesjer FÛÚe Deewj cesjs Yeefke<Ùe kesâ yeejs ceW meesÛe keâj Dekeäkeâe ves efkeâmeer lejn mes Deccee keâes ceveeÙee Lee.’ efkeveer kesâ Ûesnjs hej ÙeeoeW keâer ÚeÙee Leer. ‘legce uekeâer nes, efkeveer, legcnejer Deccee legcnW yengle hÙeej keâjleer nQ.’ DeekeeÌpe Goeme Leer.

‘Deepe Meece legcemes efceueves legcnejs Iej DeeTbiee, FbleÌpeej keâjvee.’ Skeâ Yeer yegkesâ efueÙes efyevee efkeveer ueewš ieÙee. ceeefjÙee keâes Meece keâe yesmeyeÇer mes FbleÌpeej Lee. Gmekesâ keâcejs ceW efkeveer Deeves keeuee nw, meesÛe keâj ceeefjÙee mecePe veneR hee jner Leer, ken keäÙee keâjs, keâwmes efkeveer keâe mkeeiele keâjsieer. ken Iej keäÙeeW Dee jne Lee? kepen hetÚves keâe Gmeves ceewÌkeâe ner keâneb efoÙee Lee. ojkeeÌpes keâer omlekeâ megveleer ceeefjÙee kesâ efoue keâer OeÌ[keâve lesÌpe nes ieÙeer. Deepe henueer yeej Gmekesâ Úesšs mes keâcejs ceW keâesF& Dee jne Lee. ojkeeÌpes hej cegmkegâjelee efkeveer KeÌ[e Lee. ceeefjÙee keâes neLe ceW hekeâÌ[e megKe& ueeue iegueeye oskeâj, ‘nwhheer yeLe& [s ceerje keân keâj ceeefjÙee keâes ÛeeQkeâe efoÙee Lee. ‘legcnW keâwmes helee Deepe cesje yeLe&-[s nw?’ ceeefjÙee efkeefmcele

12

Leer. ‘efpemes hÙeej efkeâÙee peeÙe, Gmekesâ yeejs ceW Flevee lees helee nesvee ner ÛeeefnS.’ ‘Ùen keäÙee keân jns nes, efkeveer, legce cegPemes... veneR Ùen meÛe veneR nw.’ ceeefjÙee Ùe]keâerve veneR keâj hee jner Leer. ‘Ùener meÛe nw ceerje, legcemes otj pee keâj Fme meÛÛeeF& keâes peeve mekeâe ntb, keäÙee legce cegPemes Meeoer keâjesieer, ceerje? legcnejs meeLe Meeoer kesâ efueS Deheves hesjWšdme keâes jepeer keâjkesâ DeeÙee ntb. cegPes mkeerkeâej keâj uees, ceerje.’ ‘mecePe veneR hee jner ntb, keäÙee Ùen meÛe nes mekeâlee nw?’ ceeefjÙee meesÛe ceW heÌ[ ieÙeer. ‘Ùener meÛe nw, ceQ peevelee ntb legce cegPes hemebo keâjleer nes, Skeâ efove hÙeej Yeer keâjesieer, Fmekeâe efkeMkeeme nw.’ Ûeen keâj Yeer ceeefjÙee Dehevee efoue Keesue keâj veneR keân mekeâer efkeâ Gmeves efme]He&â Deewj efme]He&â efkeveer keâes ner Ûeene nw, Gmekesâ FbleÌpeej ceW Gmeves keâwmes Skeâ-Skeâ efove keâeše nw.

‘Deiej legce cegPes mkeerkeâej keâjes lees Ùes meeÌ[er Fbef[Ùee mes ueeÙee ntb. efkekeen kesâ meceÙe Ùener š^s[erMeveue meeÌ[er henveer peeleer nw.. legce meesÛe keâj ]Hewâmeuee keâjvee. meeÌ[er legcnejs heeme ÚesÌ[s pee jne ntb.’ ojkeeÌpee Keesue keâj efkeveer Ûeuee ieÙee.

Dekeekeâ ceeefjÙee kegâÚ Yeer vee keân mekeâer, vee Gmes jeskeâ mekeâer. efkeveer kesâ efueS ueeÙee kesâkeâ kewmes ner jKee jn ieÙee Lee. pees kegâÚ meesÛee Lee, ceve ceW ner jn ieÙee. hetjer jele meesÛeves kesâ yeeo ceeefjÙee efveCe&Ùe keâj Ûegkeâer Leer. hÙeej mes meeÌ[er keâes meerves mes ueiee, ceeefjÙee ves Gmes mecneue keâj Deueceejer ceW jKe efoÙee. neb ken efkeveer mes hÙeej keâjves ueieer Leer. ncesMee ueÌ[keâeW mes otj jnves keeueer ceeefjÙee efkeveer keâer ceerje yeve ieÙeer Leer. otmejs efove ceerje keâer neb megveles ner efkeveer Ûenkeâ G"e. ‘yeme legcnejer neb keâe FbleÌpeej Lee, nce DeYeer Deepe ner efkekeen keâj ueWies. cegPemes FbleÌpeej veneR nesiee.’ efkekeen kesâ efueS efkeveer kesâ ceelee-efhelee keâer DevegheefmLeefle ceerje keâes Keue jner Leer. Gmekeâer ceeb lees veneR Leer, hej keâeMe efkeveer kesâ hesjWšdme GvnW DeeMeerke&eo osves Dee peeles. ceerje keâer FÛÚe Leer Gmekeâe efkekeen ÛeÛe& ceW nes peelee, hej efkeveer keâes Ùes cebpetj veneR Lee. keâeMe Deepe Denceo ner Gvekesâ meeLe neslee. ‘efkekeen oes ueesieeW kesâ yeerÛe neslee nw, Fmekesâ efueS hebef[le Ùee heÇermš keâer Ìpe¤jle ceQ veneR ceevelee. nceves meÛÛes efoue mes pegueeF&-eqmelebyej 2017

Skeâ-otmejs keâes mkeerkeâej keâjkesâ efkekeen efkeâÙee nw. ceeuee yeouevee keâe]Heâer neslee nw. Skeâ yeele Deewj Ùeeo jKevee Deye legce efme]He&â cesjer ceerje nes, ceeefjÙee veece ncesMee kesâ efueS Yegueevee nesiee.’ efkeveer ves keâne. efkeveer Deewj ceeefjÙee Skeâ-otmejs kesâ ieues ceW ceeuee henvee keâj efkekeen-yebOeve ceW yebOe ieÙes, ceeefjÙee keâes efkeveer keâer keâner nj yeele ceevÙe Leer. yee@ye ves ceeefjÙee keâes megboj veskeâuesme os keâj hÙeej mes meerves mes efÛeheše efueÙee. ceeefjÙee Deye hetjer lejn mes efkeveer keâer ceerje yeve ieÙeer Leer, Gmes Deye Dehevee hegjevee veece Yeer Ùeeo veneR Lee. efkekeen ves oesveeW kesâ peerkeve ceW ]KegefMeÙeeW kesâ jbie Yej efoÙes.

Skeâ-otmejs keâes hee keâj oesveeW hetCe& nes ieÙes Les. efkeveer kesâ hÙeej cesb ceerje pewmes peeieles ngS meheves peer jner Leer. efkeveer Gmekesâ peerkeve keâe kesâbõ-efyebog yeve ieÙee Lee. efkeveer Yeer ceerje-ceÙe yeve ieÙee Lee. ‘nce legcnejs hesjWšdme mes efceueves Fbef[Ùee keâye peeÙeWies, efkeveer?’ ceerje Gmekesâ hesjWšdme mes efceueves keâes Glmegkeâ Leer. ‘peye legcnW meeÌ[er henvevee Dee peeÙesiee. keneb legcnejer Decejerkeâer [^sme veneR Ûeuesieer.’ efkeveer ves ceÌpeekeâ efkeâÙee. ‘"erkeâ nw, Deye lees peuoer ner Deheveer Fbef[Ùeve øeWâ[ kesâ heeme peevee nesiee.’ ceeefjÙee iebYeerj Leer. meceÙe hebKe ueiee keâj GÌ[ jne Lee. ceerje ves efme]He&â meeÌ[er henvevee ner veneR meerKee Fbef[Ùeve ef[MesÌpe Yeer yeveeveer meerKe ueer LeeR. Deheves efkeveer keâer ]KegMeer kesâ efueS ken nj mebYeke heÇÙeeme keâjleer. efkeveer kesâ Dee@ef]Heâme mes Deeves kesâ henues ken meye keâece meceehle keâjkesâ efkeveer keâer heÇleer#ee keâjleer. efkeveer Deeles ner Gmes Deheveer meyeue yeebneW ceW Yej ueslee. ceerje keâe jesce-jesce ]KegMeer mes veeÛe G"lee. Deye ceerje keâes efÌpeboieer mes yesno hÙeej nes ieÙee Lee... Gmekeâer ceer"er DeekeeÌpe ieerle iegveiegveeves ueieer Leer. Iej kesâ yeenj jbie-efyejbies Heâtue cegmkegâjeles. Skeâ meeue yeerleves Dee jne Lee, hej efkeveer mes yeej-yeej keânves hej Yeer ken Fbef[Ùee peeves keâes Glmegkeâ veneR Lee. ncesMee keâece keâe yeesPe Gme hej jnlee. efpeme efove ceerje keâes helee ueiee ken ceeb yeveves keeueer nw, Gmekeâer ]KegMeer keâer meercee veneR Leer. ‘efkeveer, peeveles nes nceejs Iej Skeâ veÙee cesnceeve Deeves keeuee nw. nce oesveeW cecceer-heehee yeveves keeues nQ.’ ]KegMeer mes heieer DeekeeÌpe ceW metÛevee osleer ceerje kesâ ieeueeW hej iegueeye efKeue DeeÙes Les. ‘keäÙee Ùen keâwmes nes ieÙee? nce DeYeer yesyeer keâes venerb uee pegueeF&-eqmelebyej 2017

mekeâles. Deccee keâes keâwmes yeleeÙeWies.’ efkeveer hejsMeeve Lee. ‘keäÙeeW, keäÙee legceves DeYeer lekeâ cecceer keâes nceejer Meeoer kesâ yeejs ceW veneR yeleeÙee nw.’ ceerje efkeefmcele Leer. ‘ceQves Deccee-Dekeäkeâe keâes legcnejs yeejs ceW yeleeÙee nw, kes Ûeenles nQ nce oesveeW Fbef[Ùee kesâ cebefoj ceW Meeoer keâjW. GvnW Ùen veneR yeleeÙee nw efkeâ nceves Ùeneb Meeoer keâj ueer nw. meesÛee Lee, Skeâ-oes cenerves yeeo nce oesveeW Fbef[Ùee peeÙeWies, hej Deye lees GvnW meÛÛeeF& yeleeves cegPes henues Dekesâues ner peevee nesiee.’ efkeveer ves iebYeerjlee mes keâne. ‘legceves Ssmee keäÙeeW efkeâÙee, efkeveer. ceeb–heehee mes Fleveer yeÌ[er yeele keäÙeeW efÚheeÙeer?’ ceerje ves ogŠKe mes keâne. ‘hejsMeeve cele nes. ceQ Deieues n]Heäles Fbef[Ùee pee keâj Gvnsb meye mecePee otbiee, efHeâj nce oesveeW meeLe ceW Fbef[Ùee ÛeueWies.’ hÙeej mes ceerje keâes meerves mes ueiee keâj efkeveer ves keâne. ceerje keâes DeeMkemle keâj efkeveer Fbef[Ùee Ûeuee ieÙee, peeles meceÙe efÛebeflele ceerje Gmekeâe ]Heâesve vebyej Yeer uesvee Yetue ieÙeer. peeles-peeles efkeveer ves keeoe efkeâÙee ken Gmes Fbef[Ùee hengbÛe keâj ]Heâesve keâjlee jnsiee. Gmekeâe Iej kesâjue kesâ Skeâ efkeues]pe ceW nw, keneb Fbšjvesš keâer megefkeOee veneR nw, FmeefueS MeeÙeo ]Heâesve Yeer osjer mes keâj heeÙesiee. kewmes peuoer ner efkeveer Gmes Deheves Iej ues peeÙesiee. kesâjue keâer megbojlee osKe keâj ceerje Decejerkeâe Yetue peeÙesieer. ceerje kesâ ceeLes hej Ûegbyeve Debefkeâle keâj efkeveer Ûeuee ieÙee Lee. efove yeerleves ueies, hej efkeveer keâe keâesF& ]Heâesve veneR DeeÙee. ceerje yesÛewve Leer, hej efkeveer ves keâne Lee, MeeÙeo keneb mes ]Heâesve ueieevee keâef"ve neslee nesiee. Deheves hesjWšdme keâes mecePeeves cesb Yeer Yeer meceÙe ueiesiee.

Denceo keeefheme Dee ieÙee Lee, ceerje keâer Meeoer keâer yeele megve keâj veejeÌpeieer peleeles ngS keâne — ‘Deeves oes efkeveer keâes, Ssmeer Yeer keäÙee peuoer Leer, cesje Yeer FbleÌpeej veneR efkeâÙee. Gmekesâ ueewšves hej [yeue heešer& uetbiee.’ Denceo keâes Ssmeer peuoer ceW efkekeen keâe DeewefÛelÙe mecePe ceW venerb DeeÙee, meesÛee MeeÙeo hÙeej ceW Ssmeer ner oerkeeveieer nesleer nesieer!

DeÛeevekeâ Skeâ efove efkeâmeer DeheefjefÛele kesâ ]Heâesve ves ceerje keâes meb%eeMetvÙe-mee keâj efoÙee. ‘keäÙee Deehe ceeefjÙee efkevmeWš yeesue jner nQ?’ ‘peer neb, hej Deye Meeoer kesâ yeeo mes ceerje veece mes peeveer peeleer ntb.’ ceerje ]KegMeer Deewj Glmegkeâlee mes yeesueer.

13

‘Deehekeâes Skeâ ogKeo metÛevee osveer nw, Skeâ Skeämeer[Wš ceW efkeveeÙekeâ keâer ceewle nes ieÙeer nw. Deheves keâes mebYeeefueSiee.’ ‘keäÙee, keâye keâwmes?’ ceerje kegâÚ hetÚ heeleer efkeâ ]Heâesve keâš Ûegkeâe Lee. ]Keyej efceueles ner Denceo Dee ieÙee. efpeme vebyej mes ]Heâesve DeeÙee Lee, Denceo Éeje Gme vebyej hej ]Heâesve ueieeves mes helee ueiee kees efkeâmeer heer. meer. Dees. keâe vebyej Lee. ceerje yesneue Leer. efkeveer kesâ meeLe jnves hej Yeer Gmeves keâYeer vee lees efkeveer keâer Decejerkeâer kebâheveer keâe veece hetÚe vee Gmekesâ kesâjue kesâ Iej keâe helee Gmekesâ heeme Lee. Gmekesâ efueS yeme efkeveer keâe meeLe ner Gmekeâe mebmeej Lee. Ùeneb lekeâ efkeâ Gmeves efkeveeÙekeâ keâe mejvesce Yeer keâYeer veneR peevevee Ûeene. Skeâ yeej hetÚves hej efkeveer ves nbme keâj keâne Lee — ‘keäÙeeW efme]He&â efkeveer ner keâe]Heâer veneR nw?’ efkeveer ves "erkeâ ner lees keâne Lee, Gmekesâ efueS lees efkeveer cesb ner ceerje keâer hetjer ogefveÙee efmecešer ngF& Leer.

Denceo hejsMeeve nes ieÙee, ceerje mes keâne — ‘let Yeesueer nw, Ùen yeele lees peevelee Lee, hej Ùen veneR peevelee Lee efkeâ legPe ceW Fleveer Yeer De]keäue veneR nesieer efkeâ efpemekesâ meeLe hetjer efÌpeboieer efyeleeves kesâ efueS Meeoer keâj jner Leer, Gmekeâe hetje veece, Gmekeâe Fbef[Ùee Deewj Gmekeâer kebâheveer keâe helee Yeer veneR peevevee Ûeene.

Fleves yeÌ[s osMe ceW efme]He&â veece mes efkeâmeer keâes peevevee Deemeeve veneR nw.’

‘Gme efmLeefle ceW ceerje ves efHeâj ÛeÛe& keâer MejCe ueer. efveefMÛele meceÙe hej ceerje ves Skeâ hÙeejs mes yesšs keâes pevce efoÙee.

Denceo ves Gmekeâes ‘veeÙekeâ’ veece efoÙee. efkeveeÙekeâ keâe yesše veeÙekeâ keânueeSiee. ke=æe efmemšj ceeLee& ves ceeb Deewj yeÛÛes oesveeW keâes mebYeeuee Lee. ‘yee@ye kesâ yengle keânves hej Yeer efHeâj Gme ]Heäueesefjmš Mee@he ceW keâece kesâ efueS peevee cebpetj veneR efkeâÙee peneb efkeveer mes Gmekeâer YeWš ngF& Leer. peerefkekeâe kesâ efueS Skeâ šwkeämeer kebâheveer ceW keâece keâjvee Meg™ efkeâÙee Lee leyemes Ùener keâece keâj jner ntb.’ ceerje keâer DeekeeÌpe ceW Goemeer Leer. ‘ceerje legce DeYeer Ùebie nes, megboj nes, legceves efÌpeboieer ceW Deeies yeÌ{ves keâer veneR meesÛeer? legcemes Meeoer keâjves kesâ efueS yengle mes DeÛÚs ueÌ[kesâ efceue peeÙeWies.’ veerlee peer hetÚ yew"er.

‘Deeheves lees ceerje kesâ yeejs ceW megvee nesiee, ceQ efJeveer keâer ceerje ntb, Deye Gmekesâ DeueeJee efkeâmeer otmejs kesâ yeejs ceW meesÛe Yeer veneR mekeâleer. Jen ncesMee cesjer ÙeeoeW ceW cesjs meeLe jnsiee.’’

14

Flevee keân keâj Jen Ûeghe nes ieÙeer. veerlee peer DeeJeekedâ LeeR, Skeâ Decejerkeâer ueÌ[keâer ves ceerje keâes efkeâme lejn mes Deelcemeele keâj efueÙee Lee. kegâÚ osj kesâ ceewve kesâ yeeo ceerje ves Yeeries mJej ceW veerlee peer mes DevegjesOe efkeâÙee — ‘cew[ce, keäÙee Deehe cesjs efJeveer keâe helee ueiee mekeâleer nQ? Jees MeeÙeo efouueer keâer efkeâmeer kebâhÙetšj kebâheveer ceW keâece keâjlee Lee. ceQ Gmekesâ hesjWšdme mes efceuevee Ûeenleer ntb, GvnW Dehevee «eQ[ meve osKe keâj efkeâleveer ]KegMeer nesieer. Deheveer ef]peboieer ceW Ùen keâece hetje keâjkesâ GvnW ]KegMeer osvee Ûeenleer ntb.’ ‘cegPes legcnejer nsuhe keâj kesâ yengle ]KegMeer nesleer, hej efme]He&â veece mes efkeâmeer keâes Keespe heevee meeiej mes ceesleer efvekeâeueves pewmee keâef"ve keâece nw Deiej efJeveeÙekeâ keâe mejvesce peeveleeR lees Gmes ueeskesâš keâj heevee Deemeeve neslee. legcnejs heeme efJeveeÙekeâ keâer keâesF& ]Heâesšes lees nesieer, Gmekeâer ceoo mes Gmekeâe helee ueieeÙee pee mekeâlee nw.’ ‘veneR, efJeveer ncesMee nce oesveeW keâe Jeeref[Ùees efueÙee keâjlee Lee, keânlee Lee, peye nce oesveeW Ûeewyeerme Iebšs meeLe jnles nQ lees ]Heâesšes jKeves keâer keäÙee ]pe¤jle nw. nceejer lemJeerj Deheves hesjWšdme keâes efoKeeves kesâ efueS efJeveer Jeeref[Ùees kewâceje Deheves meeLe Fbef[Ùee ues ieÙee Lee. Deye lees veeÙekeâ keâes Deheves heehee keâer lemJeerj Yeer veneR efoKee mekeâleer.’ ‘lee]p]pegye nw, legcnejs heeme efJeveeÙekeâ kesâ yeejs ceW keâesF& Yeer Fv]Heâe@cexMeve veneR nw.’ veerlee peer keâes Ùe]keâerve keâjvee keâef"ve ueie jne Lee, Decejerkeâe ceW heueer ueÌ[keâer keäÙee Fleveer veeoeve nes mekeâleer nw Ùee Ùen Gmekeâer Øesce ceW Ssmeer oerJeeveieer Deewj DebOee efJeÕeeme Lee? ‘neb Ùeeo DeeÙee, Skeâ yeej Gmeves keâne Lee šscheue ceW pees DeeF[ue Ùeeveer cetjle nesleer nw Jewmee ner kegâÚ Gmekeâe mejvesce nw.’ kegâÚ meesÛe keâj ceerje ves keâne.

DeÛeevekeâ pewmes efyepeueer meer keâeQOe ieÙeer, veerlee peer keâes Ùeeo DeeÙee DeYeer Decejerkeâe Deeves kesâ oes efove henues kebâhÙetšj meskeäMeve mes efJeveeÙekeâ cetefle& Deheveer Meeoer keâer ]KegMeer ceW GvnW efce"eF& osves DeeÙee Lee. veerlee peer kesâ meeLeer ves Gmemes heefjneme efkeâÙee Lee — ‘peeveles nes efJeveeÙekeâ, veerlee cew[ce efMekeâeiees pee jner nQ, legce Yeer lees Jeneb Skeâ meeue keâer heesefmšbie hej ieÙes Les. Deiej Jeneb keâesF& ieue& ]øeWâ[ yevee ueer nes lees Gmes cewmes]pe efYepeJee oes.’

(Mes<e he=‰ 20 hej osKeW...) pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâneveer

heebJe yeouelee me]Heâj Deveghece ßeerJeemleJe

Je

n Menj ÚesÌ[les meceÙe Deheves Deehekeâes meeLe ues peevee Ûeenlee Lee hej Gmes ueie jne Lee efkeâ ken Menj mes kegâÚ ]pe™jer meeceeve Deewj kegâÚ ÙeeoeW kesâ efmekee kegâÚ Yeer meeLe veneR ues pee heeÙesiee, ye]keâeÙee meye Fmeer Menj ceW Útš peeÙesiee. ieebke mes ]keâmyes, ]keâmyes mes efpeuee cegKÙeeueÙe, efpeuee cegKÙeeueÙe mes heÇosMe jepeOeeveer Yeesheeue lekeâ keâe hetje me]Heâj Gmes Ùeeo nw.

Deleerle keâe kegâÚ efnmmee meceÙe kesâ meeLe mce=efleÙeeW ceW OebgOeueeÙee ]pe™j nw hej Yetuee veneR nw. efheleepeer ieebke mes peye Ûeues Les lees Gvekeâe MeeÙeo meye ieebke ceW ner Útš ieÙee Lee, efheleepeer hetjer ef]peboieer Gme efnmmes keâes Yetues veneR Les. ]keâmyes keâe meceÙe yengle ]pÙeeoe veneR Lee keneb hej DemLeeF& mee ef"keâevee Lee hej keneb mes Yeer meye Keeueer neLe Deeies Ûeues Les, keneb MeeÙeo Gmekeâe meye Útš ieÙee Lee, ceeb Útš ieÙeer LeeR. efHeâj Gme lenmeerue cegKÙeeueÙe ceW peneb ef]peboieer keâe keâe]Heâer efnmmee yeerlee Lee keneb mes ken Dekesâuee ner Keeueer neLe Ûeuee Lee. efhelee keâes ueiee Lee efkeâ Deye kes Lekeâ ieÙes nQ FmeefueS kes keneR ]keâmyes ceW ®keâ ieÙes Les. efheleepeer kesâ Lekeâves mes me]Heâj keâneb ®keâves keeuee Lee, me]Heâj lees Deye Gmekesâ heekeeW ceW Lee FmeefueS ken efheleepeer keâes heerÚs ÚesÌ[keâj Keeueer neLe Deeies Ûeue heÌ[e Lee. ken Deekeâj Lecee Lee Fme jepeOeeveer ceW efpemes Yeesheeue keânles nQ. ieebke kesâ jemles Menj, efHeâj Deewj yeÌ[s Menj lekeâ Gmekeâer efmLeefle yeÌ[er ngF& hej pees heerÚs Útše Gmekeâer keâmekeâ keâYeer keâce veneR ngF&. Ùeneb mes peeves keâer lewÙeeefjÙeeW kesâ meeLe ken efvejeMe Lee. Deye lekeâ ken ogefkeOee ceW Lee efkeâ ken MegYeer kesâ heeme yeQieueesj peeÙes Ùee le®Ce kesâ heeme keâvee[e peeÙes. yeQieueesj Yeer Gmekesâ efueS Depeveyeer Menj Lee hej yeQieueesj Yeejle keâe efnmmee nw FmeefueS Gmes ueielee Lee efkeâ Gmes keneb ]pÙeeoe Dehevee-mee pegueeF&-eqmelebyej 2017

ueiesiee hej ve peeves keäÙeeW yesšer kesâ Iej jnves ceW Gmekesâ ceve ceW efnÛekeâ meer cenmetme nes jner Leer. Gmes ueiee Deeoceer kesâ mebmkeâej heefjkesMe kesâ meeLe Deemeeveer mes veneR yeoueles nQ. ken yesšs le®Ce kesâ heeme jnves kesâ Deheves DeefOekeâej keâes mkeerkeâej keâjlee Lee hej le®Ce lees keâvee[e ceW yeme ieÙee nw Deewj ken keâvee[e peekeâj jnves keâer yeele keâYeer meesÛe Yeer veneR mekeâlee nw. yeQieueesj mes lees ken Ùeoekeâoe Yeesheeue Deeves keâer efnccele pegše mekeâlee nw hej Ùeefo keâvee[e mes Dekesâues Deevee nes lees MeeÙeo efnccele veneR pegše heeÙesiee. Gmekesâ Menj mes peeves keâe efkeÛeej pewmes keâce]peesj neslee pee jne Lee. Gmes veneR ueie jne Lee efkeâ ken Ùeneb mes pee heeÙesiee. ken ncesMee mes me]Heâj ceW Deelcemeblegef<š kesâ meeLe "njvee Ûeenlee Lee hej Gmes ueie jne nw efkeâ Fme heÇkeâej me]Heâj ceW "njvee Deelcemeblegef<š veneR kejve De®efÛe nw pees Gmekeâer Lekeâeve keâe heefjCeece nw. me]Heâj ceW heerÚs Útšs Deheves ueesieeW keâer Fme Lekeâeve keâer Ùeeo keâe DevegYeke Yeer ken cenmetme keâj mekeâlee Lee. Gmes ueie jne nw ken efMeefLeue nes ieÙee nw FmeefueS Fme DeOetjs me]Heâj keâes Deble ceevekeâj ®keâ peevee Ûeenlee nw. Deheves peerkeve ceW Fme efmLeefle keâes ken keâF& yeej osKe Ûegkeâe Lee. Gmes ceeuetce nw pees Lekeâ peelee nw Gmes ®keâvee heÌ[lee nw ye]keâeÙee me]Heâj ceW Deeies yeÌ{ peeles nQ keâesF& efkeâmeer kesâ efueS veneR ®keâlee. Fve Deblenerve jemleeW hej keâesF& efkeâmeer kesâ efueS ueewškeâj veneR Deelee nw. Gmes ueie jne Lee pewmes efheleepeer kesâ hewjeW mes efvekeâue keâj pees me]Heâj Gmekesâ hewjeW ceW DeeÙee Lee ken Deye le®Ce kesâ hewjeW ceW Ûeuee ieÙee nw. ken yesÛewve neskeâj heuebie hej uesš ieÙee Deewj Dehevee OÙeeve yebševes kesâ efueS Gmeves šerkeer Dee@ve keâj efueÙee. šerkeer m›eâerve hej oef#eCe Deøeâerkeâe kesâ pebieue ceW Ieeme kesâ cewoeveeW ceW Keeves keâer leueeMe ceW peeles ngS pebieueer peevekejeW kesâ Pegb[ efoKeeF& os jns Les. ken

15

efve<heÇÙeespeve GvnW osKelee jne. efMekeâeefjÙeeW mes petPeles, DeMeòeâ Deewj IeeÙeueeW keâes heerÚs ÚesÌ[lee Ùen Pegb[ yeÛÛeeW keâer megj#ee keâjlee Ûeuee pee jne Lee. ken Yeer pewmes Fme Pegb[ kesâ meeLe Ùee$ee hej efvekeâue heÌ[e. Ùen Ùee$ee yeÛeheve ceW Meg™ ngF& Leer. Gme meceÙe Gmes veneR ceeuetce Lee efkeâ Ùee$ee keäÙee nesleer nw. Pegb[ kesâ cen]Hetâpe meeÙes ceW ken vevnW yeÚÌ[s keâer lejn yeÌ{lee Ûeuee ieÙee. Gmes ve kele&ceeve mebkeâš keâe helee Lee ve ner Deeves keeueer hejsMeeefveÙeeW keâer mebYeekeveeDeeW keâe Devegceeve Lee. ieebke ceW keäÙee DeeHeâle DeeÙeer Leer Gmes Gmekeâer keâesF& efÛeblee veneR Leer. ken lees YetKe ueieles ner ceeb kesâ heeme Dee peelee Lee. Ùen Keevee keâneb mes pegšeÙee peelee nw Gmes Fme yeele mes keâesF& uesvee osvee veneR Lee. ken ieebke keâer megjef#ele meerceeDeeW ceW ÚeskeâjeW kesâ meeLe GÚuelee-keâtolee Deewj cemle jnlee Lee. Gmes yeme efÛeÌ{ Leer lees mkeâtue Deewj mkeâtue kesâ ceemšj mes, efkeâmeer lejn mkeâtue ves Gmes Deewj Gmeves mkeâtue keâes oes peceele lekeâ yeoe&Mle efkeâÙee Lee. Fme Ùee$ee ceW meyemes ]pÙeeoe ]KegMeer lees Gmes mkeâtue heerÚs Útšves keâer Leer. yeeoueeW ves ieebke mes cegbn ceesÌ[ efueÙee Lee. oes meeue mes KesleeW ceW pewmes kegâÚ veneR ngDee Lee. heeveer keâer keâceer mes Deeoceer keäÙee heMeg-he#eer Yeer yesneue nes jns Les. Fme meeue Yeer peye yeeoueeW ves veeje]peer efoKeeÙeer lees ef]peboieer keâer ]pe™jleeW kesâ efueS veÙes Fuee]kesâ ceW peevee ]pe™jer nes ieÙee Lee. Skeâ mecetn yeveekeâj veÙes Fuee]kesâ kesâ efueS ieebke keeues efvekeâue heÌ[s Les. Gmes Deepe Yeer Ùeeo nw Úesšs mes mšsMeve hej hengbÛes Les. mšsMeve hej heeveer keâe veue osKekeâj kegâÚ osj lees mecetn pewmes meye Yetue ieÙee Lee. henues meyeves peer Yej kesâ heeveer efheÙee Lee. ie"efjÙeeW ceW yebOee ngDee meeje meeceeve Skeâ peien Skeâ$e keâj mecetn š^sve keâer heÇleer#ee ceW yew" ieÙee Lee. mecetn Deboe]pes kesâ meeLe veneR heerefÌ{ÙeeW kesâ DevegYeke keâer yegefæceòee mes Deeies yeÌ{lee nw. ieebke kesâ pees ueesie henues jes]peerjesšer kesâ efueS yeenj pee Ûegkesâ Les mecetn ves GvnW Dehevee Deiegkee yevee efueÙee Lee. jele hewmeW]pej š^sve DeeÙeer efpemeceW Deeoceer Deewj meeceeve keâes "tbmee ieÙee. Gmes ]pÙeeoe kegâÚ veneR helee Gmes lees pewmes veeRo ceW ner š^sve ceW ÛeÌ{e efoÙee ieÙee Lee. Gmekesâ heeme keâesF& efÛeblee veneR Leer. Gmekesâ heeme lees efme]He&â efpe%eemee Leer, keâewletnue Lee. ken henueer yeej š^sve keâer Ùee$ee keâj jne Lee. Gmekesâ ceve ceW efme]]He&â jesceebÛe Lee. Fme YeerÌ[ ceW Gmeves DeYeer lekeâ veneR osKee Lee efkeâ keâewve meeLe DeeÙee nw keâewve Útš ieÙee nw. ken lees Ùee$ee keâer

16

: heÇkeâeMeve : Debpegjer Yej megKe, heefMÛece keâe metjpe Deewj Skeâ meueerye, cesjs efueS (keâefkelee hegefmlekeâeSb) Deebieve keeuee veerce, pebieue mes iegpejles ngS, DeOetjs me]Heâj kesâ Deble ceW, "erkeâ efheÚues meeue keâer lejn, yeÛee nw efme]]He&â Dekesâueeheve (keâefkelee mebieÇn), keâe@ceve ueke mšesjer, Depeveyeer efjMleesb keâe heekeâ& Deheves Deheves efnmmes keâe keâyeeÌ[ (keâneveer mebieÇn), he$e heef$ekeâeDeeW ceW leerve ope&ve mes DeefOekeâ keâneefveÙeeb Skeb mewkeâÌ[eW keâefkeleeSb heÇkeâeefMele. : mebheÇefle : efpeuee vÙeeÙeeOeerMe, efpeuee Skeb me$e vÙeeÙee}Ùe efpe.: jepeieÌ{ (ce. he.) 465661

Glmegkeâlee keâer n[yeÌ[er ceW KeesÙee Lee. Deepe Yeer Gmes ueielee nw efkeâ Gme Ùee$ee kesâ jesceebÛe kesâ efMeKej keâes ken efHeâj keâYeer veneR peer heeÙee nw. š^sve kesâ yeeLe™ce kesâ heeme Keeueer peien ceW meeceeve kesâ meeLe Hebâmes ngS Gmeves jele ieg]peejer Leer. yeuye keâer heerueer ceæce jesMeveer ceW ve]peeje keâjves keâer keâesefMeMe ceW Gmes keâye veeRo Dee ieÙeer helee veneR Ûeuee. megyen peye Gmes š^sve mes Gleeje ieÙee lees ken pewmes efyevee peeies ner huesšHeâe@ce& hej Gleje Lee. ken keâneb Lee? Gmes keâneb peevee Lee? Gmes kegâÚ helee veneR Lee. ken lees keâeef]Heâues kesâ meeLe hetjer lejn efveef§eble Lee Deewj nj Deieues heue keâer heÇleer#ee keâj jne Lee. keâeef]Heâuee keneb mes Ûeuelee ngDee Skeâ ieebke ceW hengbÛee peneb mes yejieo kesâ veerÛes keâeef]Heâues ves Dehevee [sje pecee efueÙee. efove ceW Gmeves ]ieewj efkeâÙee efkeâ Gmekesâ oeoe veneR efoKe jns nQ. oeoe DeeÙes veneR Ùee GvnW ueeÙee veneR ieÙee Gmes mecePe ceW veneR DeeÙee. Gmes oeoepeer mes keâesF& ]Keeme uesvee-osvee kewmes Yeer veneR Lee. oeoepeer DeefOekeâlej efyemlej hej jnles Les Deewj Keebmeles jnles Les. ve peeves keäÙeeW efpe%eemee ceW Gmeves oeoepeer kesâ yeejs ceW ceeb mes hetÚ efueÙee lees ceeb ves yeleeÙee efkeâ oeoepeer yeerceej Les Deewj ieebke Yeer veneR ÚesÌ[vee Ûeenles Les. Gmekeâer efpe%eemee keâe Deble nes pegueeF&-eqmelebyej 2017

ieÙee Fmekesâ yeeo Gmeves oeoepeer kesâ yeejs ceW keâYeer peeveves keâer keâesefMeMe veneR keâer. Gmes keâYeer Ùen Yeer ]KÙeeue veneR DeeÙee efkeâ ieebJe ceW oeoepeer keâwmes neWies? Deewj Gvekeâe Deye keâewve ]KÙeeue jKelee nesiee? ceeb kesâ yeeo GvnW Deye keâewve jesšer oslee nesiee?

Gmeves efHeâj keâYeer oeoepeer kesâ yeejs ceW ceeb-efheleepeer mes yeele veneR keâer. MeeÙeo ceeb-efhelee oeoepeer kesâ yeejs ceW meesÛeles neWies Gmes veneR helee Gmeves lees Fmekesâ yeeo efme]He&â ceeb-efhelee keâes Deepeerefkekeâe kesâ me]Heâj ceW Ûeueles osKee nw. ken Deheves efhelee kesâ yeejs ceW meesÛelee nw FmeefueS Gmes ueielee nw efkeâ ceeb–efheleepeer ]pe™j oeoe kesâ yeejs ceW meesÛeles neWies, Gmeves efhelee keâer lemkeerj keâer Deesj osKee. efheleepeer keâer lemkeerj keâes osKeles-osKeles Gmekeâer DeebKeW šer. keer. lekeâ hengbÛe ieÙeeR, šer. keer. DeYeer Yeer Ûeue jne Lee. šer. keer. m›eâerve hej pebieueer peevekejeW keâe Pegb[ veoer mes ieg]pej jne Lee. ceiejceÛÚeW kesâ efMekeâejer meeefLeÙeeW keâes heerÚs ÚesÌ[ mecetn Deeies keâer Ùee$ee ceW les]peer mes veoer mes efvekeâuelee pee jne Lee. veoer ceW cejs ngS peevekejeW keâer ueeMeW lewj jner LeeR, Gve ueeMeeW keâer lej]Heâ mecetn ceW osKeves keeuee keâesF& veneR Lee. Gmeves šer. keer. yebo keâj efoÙee. Gmes veeRo veneR Dee jner Leer. ken Fme meceÙe efkeÛeejeW keâer ogefveÙee mes yeenj efvekeâue Deevee Ûeenlee Lee Gmeves veeRo keâer ieesueer KeeÙeer Deewj meesves keâer keâesefMeMe ceW pegš ieÙee. Deleerle mes yeÛeles yeÛeeles Deeef]Kejkeâej ken DebOesjsheve keâer Deesj yeÌ{ves ueiee.  megyen Menj keâer Deekee]peeW keâer YeerÌ[ Leer hej ken Deheves Dekesâuesheve kesâ meeLe peeiee. Iej mes efvekeâuekeâj DeeÙee lees osKee osj nes Ûegkeâer nw, megyen Ietceves keeues ueewš jns nQ. Gmeves Deheves YekÙe Iej keâes efveneje. Deheves Fme Iej keâes osKekeâj pewmes Gmes nj yeej veÙeer meblegef<š efceueleer nw. yeenj ojkee]pes hej heerleue kesâ yeÌ[s-yeÌ[s De#ejeW mes efueKee Gmekeâe veece Gmekesâ Deefmlelke keâes pewmes mLeeefÙelke oslee nw. Gmes ueieves ueiee Lee efkeâ Fme Ùee$ee ceW Yeškeâles-Yeškeâles Gmes Skeâ Ssmee Fuee]keâe efceue ieÙee nw peneb heerefÌ{ÙeeW kesâ efueS ve ]Kelce nesves keeues peerkeve kesâ meeOeve nQ. ojkee]pes hej Thej efueKee nw le®Ce efyeÇkeäme. Ùeneb meye kegâÚ lees nw le®Ce kesâ efueS, hej le®Ce Ùeneb veneR jnvee Ûeenlee nw, MeeÙeo le®Ce kesâ efnmeeye mes Ùeneb kegâÚ Yeer veneR nw. DeÛeevekeâ ner Gmes Ùen YekÙe Fceejle FËš keâe Keb[nj efoKeeÙeer osves ueieer. ken jes]pe oesmleeW kesâ meeLe Ietceves efvekeâuelee Lee. ueewškeâj meye keâneR vee keâneR ÛeeÙe heerles Les. Deepe ken veneR pee heeÙee lees pegueeF&-eqmelebyej 2017

Meje]Heâle ceemšj meenye, Mecee&peer, mekeämesveepeer, peerlet jeÙe meye Gmekesâ heeme Dee ieÙes.

Deeles ner peerlet ves keâne — ‘‘cegPes ueiee legce ueÌ[kesâ kesâ heeme peeves keâer ]KegMeer ceW nce meyekeâes Yetue ieÙes.’’

Gmekesâ DebleÉËÉ ceW Deboj ner Deboj Gyeeue Dee ieÙee. Ûesnjs keâes MeyoeW mes menpe keâjles ngS Gmeves keâne — ‘‘DeYeer lees veneR ueie jne nw efkeâ ceQ pee jne ntb, yew"es ÛeeÙe heerles nQ.’’ Gmekesâ ve peeves keâer mebYeekevee kesâ meeLe kes meye pewmes DeÂMÙe Goemeer mes yeenj Deeles efoKes. Meje]Heâle ves keâne — ‘‘legcnW peeves keâer ]pe™jle keäÙee nw le®Ce mes ]pÙeeoe legcnejer efÛebblee keâjves keeues Ùeneb nQ.’’ Gmekeâer DeebKeeW ceW pewmes ieerueeheve Glej DeeÙee Lee. Mecee&peer yeesues — ‘‘YeeF& ÛeeÙe peuoer cebiekee uees Deepe megyen keâer ÛeeÙe ceW kewmes Yeer osj nes ieÙeer nw, ÛeeÙe keâer leueye ueie jner nw.’’ ÛeeÙe heerles meceÙe meye jes]pe keâer lejn DeYÙemle {bie mes yeeleÛeerle keâe Deevebo uesles jns. meyekeâes Deheveer Deeies keâer efoveÛeÙee& ceW Meeefceue nesvee Lee DeleŠ meye efkeoe ueskeâj Ûeues ieÙes. meyekesâ peeves kesâ yeeo ken Dekesâueeheve cenmetme keâjves ueiee.

Fme Dekesâuesheve mes ken keâvee[e kesâ Dekesâuesheve keâer keâuhevee keâjkesâ Ieyeje ieÙee Deewj Deboj [^eFbie ™ce ceW Deekeâj yew" ieÙee. [^eFbie ™ce ceW le®Ce keâer Deeocekeâo lemkeerj ueieer nw lemkeerj osKekeâj Ssmee YeÇce neslee nw efkeâ le®Ce Gmekesâ meeceves KeÌ[e nw. MeeÙeo Fmeer YeÇce keâes yeveeÙes jKeves kesâ efueS Ùen lemkeerj ueieeÙeer Leer. YeÇce ceW Deeef]Kej keâye lekeâ peerÙee pee mekeâlee nw. le®Ce keâes yeenj Decesefjkeâe ceW heÌ{eÙee Lee meesÛee Lee efkeâ Ùeneb Deekeâj Gmekeâe me]Heâj Deeies yeÌ{eÙesiee hej Guše ngDee. heÌ{keâj peye le®Ce keeheme DeeÙee lees Gmekeâe ve]peefjÙee yeoue ieÙee. ve peeves keäÙeeW Gmes ueieves ueiee efkeâ Ùeneb kesâ neueele ceW ken keâece veneR keâj mekeâlee nw. Gmekeâe ceevevee Lee efkeâ Ùeneb keâesF& efmemšce veneR nw. ken peye Lee leye Yeer Ùeneb mes Demebleg<š jnlee Lee. Gmes ve peeves keäÙeeW ueielee Lee efkeâ peeefleiele DeeOeej hej Gmes Ùeneb keâYeer yejeyejer keâe mLeeve veneR efceue mekeâlee nw. Gmekesâ efocee]ie ceW yew" ieÙee Lee efkeâ ke Ûeens efpelevee me#ece yeve peeÙes, Ûeens efpeleveer ÙeesiÙelee hewoe keâj ues peeefle kesâ mlejerkeâjCe ceW Gmekeâe mLeeve keâYeer yejeyejer keâe veneR nes mekeâlee nw.

Gmeves peerkeve ceW jesšer mes ueskeâj, meeceeefpekeâ mecceeve lekeâ nj Úesšer yeÌ[er Ûeer]pe kesâ efueS mebIe<e& efkeâÙee Lee FmeefueS

17

Gmeves yengle meer efke<eceleeDeeW keâes Deelcemeele keâj efueÙee Lee. le®Ce keâer hejkeefjMe Deueie ceenewue ceW ngF& Leer. le®Ce ves peerkeve ceW efkeâmeer mebIe<e& Ùee DeYeeke keâe meecevee veneR efkeâÙee Lee, Gmekesâ efueS meceepe ceW ceeveefmekeâ yejeyejer keâe mebIe<e& ner MeeÙeo mebIe<e& Lee. peye le®Ce ves heer. F&. šer. ceW še@he efkeâÙee Lee lees ken ]KegMe Lee Gmes ueie jne Lee efkeâ Gmeves Deheveer ÙeesiÙelee meeefyele keâer nw Deewj ÙeesiÙelee kesâ keÛe&mke ceW Deeies Dee ieÙee nw, hej ken oesmleeW kesâ Fme lekeâ& mes Fbkeâej veneR keâj heeÙee efkeâ Gmeves Heâe@ce& Deejef#ele keâesšs ceW Yeje Lee. efkeâmeer ves leevee Yeer keâmee Lee ßes…lee efmeæ keâjves kesâ efueS ßes… ceeie& Deheveevee ÛeeefnS, Deejef#ele keâesšs mes Heâe@ce& Yejvee ceeveefmekeâ Demegj#ee keâe heefjÛeÙe oslee nw. ken ›egâæ nes ieÙee Gmeves keâe@ues]pe lees ]pJeeFve efkeâÙee hej keneb Gmekeâer mebkesoveMeeruelee ves Gmes ceeveefmekeâ Dekemeeo ceW uee efoÙee Lee. Gmeves le®Ce keâer efmLeefle keâes osKeles ngS le®Ce keâes heÌ{ves Decesefjkeâe Yespe efoÙee. le®Ce heÌ{keâj DeeÙee lees kegâÚ meeceevÙe Lee MeeÙeo efkeosMe jnles-jnles osMe kesâ heÇefle Gmekeâe hÙeej yeÌ{e Lee. ken jlvee mes Meeoer keâjvee Ûeenlee Lee. jlvee keâe heefjkeej Gmekeâer leguevee ceW keâce DeeefLe&keâ efmLeefle keâe Lee hej jlvee kesâ heefjkeej ves Deheveer TbÛeer peeleerÙe meeceeefpekeâ efmLeefle kesâ DeeOeej hej cevee keâj efoÙee. Skeâ mebIe<e& keâer efmLeefle GlheVe nes ieÙeer Leer. jlvee Fme mebIe<e& ceW le®Ce kesâ meeLe Leer hej ken mebIe<e& mes [j ieÙee Lee. Fme peeleerÙe mebIe<e& ceW Gmes ueie jne Lee keâneR Fleves mebIe<eeX kesâ yeeo yeveeÙeer ]peceerve Gmekesâ hewjeW kesâ veerÛes mes vee efvekeâue peeÙes. Gmeves Deheveer Ùen ]peceerve yengle cesnvele mes yeveeÙeer Leer, Fmekesâ štšves kesâ [j mes ken mence ieÙee Lee. Gmeves le®Ce keâes mecePeeÙee, le®Ce mencele veneR ngDee hej efhelee keâer efkekeMelee kesâ keâejCe ceeve ieÙee. le®Ce veeje]pe Lee, veeje]peer mes keâneR ]pÙeeoe Gmekesâ Deboj efvejeMee Deewj nleeMee Dee ieÙeer Leer. le®Ce ves osMe ÚesÌ[ uesves keâe ceve yevee efueÙee. Fme yeej ken Demencele Lee hej heg$e keâer efmLeefle keâes osKeles ngS ceeve ieÙee. le®Ce pee@ye {tb{ keâj keâvee[e Ûeuee ieÙee. Gmes ueiee Lee efkeâ meceÙe kesâ meeLe le®Ce keâer veeje]peer otj nes peeÙesieer Deewj ken keeheme Dee peeÙesiee hej Ssmee veneR ngDee. Guše le®Ce Gme hej osMe ÚesÌ[keâj keâvee[e Deeves keâe oyeeke yeveeves ueiee.

DeYeer n]Heäles Yej henues Gmekeâer le®Ce mes ]Heâesve hej yenme nes ieÙeer Leer. le®Ce ves ]iegmmes ceW keâne — ‘‘keneb Deehekeâes keäÙee efceue jne nw jepeveerefle ceW Fleves efove mes nQ Deehekeâes efme]]He&â FmeefueS efškeâš veneR efceuee keäÙeeWefkeâ Deehekeâe Ûegveeke #es$e Deejef#ele

18

veneR nw. Deehe Yeer MeeÙeo peeveles nQ efkeâ Deveejef#ele meerš mes Ùeefo Deehe Ûegveeke ueÌ[s lees Deehekeâes cenpe peeleerÙe DeeOeej hej ner nje efoÙee peeÙesiee.’’

Gmes Yeer Skeâ heue ueiee efkeâ le®Ce Ùeefo mener veneR keân jne lees ]ieuele Yeer veneR keân jne nw. ken Ùeneb keâer meejer efmLeefleÙeeW keâes mkeerkeâej keâjlee nw, MeeÙeo Gmes Ùes yeeleW YesoYeeke veneR ueieleer nQ, Gmeves Yeer Skeâ yeej lees pewmes peeves keâe ceve yevee efueÙee Lee hej ken Deye pewmes štš jne Lee. ceve yeebšves kesâ efueS ken efoveÛeÙee& ceW oeef]Keue nes ieÙee. hetpee keâjves kesâ yeeo ken kegâÚ meeceevÙe cenmetme keâjves ueiee.

Deepe heešer& keâer ceerefšbie Leer. Gmekeâer peeves keâer FÛÚe venerb ngF& ken yes[™ce ceW Deekeâj efyemlej hej uesš ieÙee. meesÛee šer. keer. Ûeeuet efkeâÙee peeÙes efHeâj Gmeves efkeÛeej lÙeeie efoÙee. ken DekeâejCe ner šer.keer. m›eâerve keâes osKeves ueiee. yebo šer. keer. kesâ m›eâerve hej Gmes ueiee pewmes pebieueer peevekejesb keâe Pegb[ megjef#ele Fuee]kesâ keâer leueeMe ceW DeYeer Yeer Yeeie jne nw. ken efHeâj pewmes Deleerle ceW Ûeuee ieÙee Lee. yejieo kesâ hesÌ[ kesâ veerÛes ®keâe. keâeef]Heâuee Gmes Ùeeo Deeves ueiee. efove Yej meYeer KesleeW ceW ]Heâmeue keâer keâšeF& keâjles. Meece hesÌ[ kesâ veerÛes Keevee, heervee Deewj meesvee neslee. Gmes lees efme]He&â Keeves Deewj meesves mes celeueye Lee. ken efove Yej Oethe ceW Ietcelee jnlee, Fceueer Deewj yesj leueeMelee jnlee. mkeâtue mes cegkeäle neskeâj Ùeneb ken hetjer lejn cemle Lee. Ùeneb efkeâme hej keäÙee ieg]pej jner nw Gmes veneR helee Lee. ]Heâmeue keâšles ner keâeef]Heâuee heeme kesâ Skeâ ]keâmyes ceW Ûeuee DeeÙee. keneb Keeueer peien hej yemesje yeve ieÙee. megj#ee kesâ efueS heeueerefLeve kesâ DemLeeF& šWš yevee efueÙes Les. Ùeneb keâece keâe DeYeeke Lee meYeer keâe peerkeve mebIe<e&ceÙe Lee. Gmes mebIe<e& mes keâesF& uesvee-osvee veneR Lee. Gmekeâer cemleer Deye Deekeejeieoer& ceW yeoue ieÙeer Leer. ken ÚeskeâjeW kesâ meeLe efoveYej MejejleW keâjlee. Úesšerceesšer ÛeesefjÙeeb keâjlee. "sues mes še@]Heâer, cetbieHeâueer Keekeâj ]KegMe jnlee. Gmes ueielee Ùeneb Deekeâj ef]peboieer kesâ meejs megKe neefmeue nes ieÙes. leYeer ogefveÙee yeoueer, ceeb ves yeerceejer ceW mejkeâejer Demheleeue ceW oce leesÌ[ efoÙee. ceeb kesâ yeeo ken pewmes Dekesâuee nes ieÙee, efhelee mes kewmes Yeer Gmekeâe ]pÙeeoe mebkeeo veneR Lee. Yeekeveelcekeâ ™he mes ken Deheves Deehekeâes DemeneÙe cenmetme keâjves ueiee. keâece ve nesves mes keâeef]Heâuee efyeKejves ueiee Lee. leYeer heÇieš ngS keâjeceele YeeF&, GvneWves pewmes meyekeâes peerkeve oeve pegueeF&-eqmelebyej 2017

efoÙee. efpeuee cegKÙeeueÙe kesâ heeme KesleeW ceW Gvekesâ FËš YeóeW keâe kÙekemeeÙe Lee. ]pe™jle cebo ueesieeW keâes ce]peotjer keâer ojkeâej Leer GvnW Yeer ]pe™jle cebo ueesieeW keâer ]pe™jle Leer pees keâce mes keâce ce]peotjer hej ]pÙeeoe mes ]pÙeeoe keâece keâjW. FËšeW kesâ DemLeeF& cekeâeveeW kesâ yemesjeW ceW ef]peboieer keâšves ueieer. keâjeceele efceÙeeb veslee Les. GvneWves otjoefMe&lee kesâ DeeOeej hej meyekeâes keesšj yevekee efoÙee. keâjeceele efceÙeeb veiej heeefuekeâe DeOÙe#e keâe Ûegveeke peerles lees keâeef]Heâues ceW Ssmeer ]KegMeer Leer pewmes GvnW keâesF& heo efceue ieÙee nes. keâjeceele efceÙeeb ves Goejlee efoKeeÙeer Deewj Gmekesâ efhelee keâes veiej heeefuekeâe ceW Ûeewkeâeroej yeveekee efoÙee. efhelee kesâ peerkeve ceW mLeeefÙelke Dee ieÙee. mebIe<eeX keâer Lekeâeve ves Gvekeâer Ùee$ee mLeefiele keâj oer hej Gmekeâer DeebKeeW ceW lees pewmes meheves GÌ[ves ueies Les. Gmes ueiee efkeâ efpeme efove mes ieebke mes Gmekeâe me]Heâj Meg™ ngDee keâYeer ®keâe veneR. Gmekesâ efhelee kesâ heebke Lekesâ lees me]Heâj Gmekesâ heebJeeW ceW Dee ieÙee Deye ken Lekeâ jne nw lees me]Heâj le®Ce kesâ heebJeeW kesâ meeLe ]peejer nw. ]Heâesve keâer Iebšer kesâ meeLe ken pewmes Ùee$ee mes keeheme ueewš DeeÙee. heešer& keâeÙe&eueÙe mes ]Heâesve DeeÙee, Gmeves yeerceejer keâe yenevee yevee efoÙee. le®Ce meÛe keânlee nw peye lekeâ Ùen #es$e Deejef#ele veneR nesiee Gmes MeeÙeo ner heešer& mes efškeâš efceuesiee.

Gmes ueielee nw hetje osMe oes efnmmes ceW yebš ieÙee nw, Skeâ Deejef#ele Deewj otmeje Deveejef#ele. Deejef#ele ogevf eÙee Deewj Deveejef#ele efnmmes ceW peerves keeues oesveeW ueesieeW kesâ yeerÛe Yeer Skeâ yeÌ[er-meer KeeF& nw. oesveeW kesâ Skeâ otmejs kesâ heÇefle lekeâ& nQ, Skeâ otmejs mes efkejesOe nw, Skeâ otmejs mes ve]Heâjle nw hej Gmes ueielee nw, MeeÙeo oesveeW Skeâ otmejs kesâ hetjkeâ nQ. Ùener meecebpemÙe nw. peeleerÙe pevemebKÙee kesâ DeeOeej hej Gmekeâe jepeveereflekeâ Deefmlelke nw Deewj Deveejef#ele ueesie Gmes FmeefueS yeoe&Mle keâjles nQ keäÙeeWefkeâ Fme mebKÙee keâer GvnW Deheves Deefmlelke kesâ efueS ]pe™jle nw. ve peeves keäÙeeW Fme veive keâšerues efkeÛeejeW mes ken Deboj Deenle nes ieÙee. efpeve ueesieeW kesâ meeLe ken Deheves heg$e keâes ÚesÌ[keâj Fme Menj ceW jnvee Ûeenlee jne Lee Gvekesâ heÇefle Skeâ keâÌ[keenš Gmekesâ ceve ceW Dee ieÙeer. ken DeebKeW yebo keâj uesš ieÙee. meesÛeves ueiee efkeâ mebyebOe efkeâleves mkeeLeer& nesles nQ. mkeeLe& ve nes lees MeeÙeo mebyebOe ner vee neW. mebyebOeeW kesâ mkeeLe& hej efkeÛeej keâjles–keâjles ken efHeâj Deleerle keâer Ùee$ee hej efvekeâue heÌ[e. MeeÙeo efheleepeer Yeer oeoepeer keâes peye ÚesÌ[keâj DeeÙes Gmekesâ yeeo cejves keâer ]Keyej efceueves hej ner pegueeF&-eqmelebyej 2017

ieebke ieÙes Les. peye ueewšs Les lees Gvekesâ heeme efhelee keâes Keesves keâer keâmekeâ keâce Deheveer ]peceerve hej "ekegâjeW kesâ keây]pee keâj uesves keâer keâmekeâ ]pÙeeoe Leer. Gve heueeW keâer efvejernlee ves ner MeeÙeo Gmes leekeâlekej nesves keâer heÇsjCee oer Leer. efheleepeer ncesMee keâesmeles Les efkeâ "ekegâjeW kesâ heeme Fleveer ]peceerve Leer Gvekeâer LeesÌ[er-meer ]peceerve ÚesÌ[ osles lees keäÙee Ûeuee peelee. efheleepeer kesâ ceve mes ]peceerve keâe ceesn ieÙee veneR. GvneWvess mebIe<e& efkeâÙee. Deble ceW "ekegâjeW ves heebÛeome n]peej ®heÙes os efoÙes. Fmekesâ yeeo lees efhepeepeer ves keâYeer ieebke keâe ef]pe›eâ ner veneR efkeâÙee. MeeÙeo cegDeeke]pee ueskeâj ieebJe mes efjMlee leesÌ[ efueÙee. ken Yeer Fve meyemes keâneb Deueie nw? neueebefkeâ efheleepeer mes Gmekesâ mebyebOe Oeerjs-Oeerjs megOejles ieÙes Deewj Deevee-peevee yevee jne hej efhelee ves Dehevee ke]peto veneR ÚesÌ[e Deewj Gmekesâ heeme jnves veneR DeeÙes. Gmekesâ heeme DeeefLe&keâ ™he mes keâesF& DeYeeke venerb Lee efHeâj Yeer ken efheleepeer kesâ cejves kesâ yeeo efheleepeer keâe cekeâeve yesÛe DeeÙee Lee. efheleepeer kesâ meeLe Gvekeâer osKeYeeue kesâ efueS megkegâkee MeeÙeo Fme ueeueÛe ceW jnlee Lee efkeâ cekeâeve Gmes efceue peeÙesiee. peye ken cekeâeve yesÛeves ieÙee Lee megkegâkee ves Gmekeâer Deesj yengle DeeMee Yejer ve]pejeW mes osKee Lee. ken Dehevee DeefOekeâej Ùee ÙeeW keâns efkeâ ueeueÛe veneR ÚesÌ[ heeÙee Lee. Deeles ke]keäle meeblkevee kesâ ™he ceW megkegâkee keâes ken heÛÛeerme n]peej ®heÙes oskeâj Deelceieefjcee kesâ meeLe ueewše DeeÙee Lee. Gmekeâes Deepe Ùen meye Ùeeo keâjkesâ ueiee efkeâ meceepe keâer yengle meer efmLeefleÙeeb MeeÙeo efkejemele ceW ner efceueleer nQ, Gmekeâer efkejemele keâer kepen mes megkegâkee keâe DeefOekeâej Deewj DeeMeeSb Gme efove nej ieÙeer LeeR. Gmekesâ ceve ceW vee peeves keäÙeeW Ùen efkeÛeej DeeÙee efkeâ MeeÙeo Ùener efkejemele nw pees Deieueer heerÌ{er ceW Demeceevelee hewoe keâj osleer nw, hej ken pewmes peeveyetPekeâj Fme efkeÛeej mes efkeâveeje keâj ieÙee. ken hetjer lejn mes YeÇefcele nes Ûegkeâe Lee. DeefveCe&Ùe keâer efmLeefle ceW heuebie hej uesš ieÙee. uesšs-uesšs Gmes ueieves ueiee efkeâ ken Lekeâ Ûegkeâe nw, ken Deye Deeies me]Heâj ]peejer veneR jKe mekeâlee nw. Gmekesâ ceve ceW Ûeue jner Ùee$ee keâer meejer lewÙeeefjÙeeb mLeefiele nes Ûegkeâer LeeR. Gmes DeÛeevekeâ ner ueiee efkeâ pewmes Gmekeâe me]Heâj ]peejer nw hej ken Deheves Deeies kesâ me]Heâj keâes le®Ce kesâ hewjeW kesâ nkeeues keâjkesâ "nj ieÙee nw.  jepeieÌ{ (JÙeeJeje), ce.Øe.-465661 cees.:9425992751/9165209951

19

Øesce oerJeeveer

hespe 15 keâe Mes<e...

‘Jewmes MeeÙeo legce meceÙe mes henues Fbef[Ùee ueewš DeeÙes Jejvee Decejerkeâe mes keâesF& peuoer veneR ueewšvee Ûeenlee. keäÙee peuoer ueewšves keâer keâesF& ]Keeme Jepen Leer?’ keâceuesMe kegâceej ves Yeer keâne.

‘Deesn vees, Ssmee kegâÚ veneR Lee, cegPes Jeneb keâer keäueeFcesš metš veneR keâj jner Leer, FmeefueS Fbef[Ùee Jeeefhemeer keâer efjkeäJesmš keâer Leer.’ DeÛeevekeâ Gmekeâe Ûesnje pewmes keâeuee-mee heÌ[ ieÙee Lee. Ùen kewâmee mebÙeesie Lee, Deepe veerlee peer efpeme šwkeämeer ceW yew"er nQ Gmekeâer [^eFJej efJeveeÙekeâ cetefle& kesâ OeesKes keâer efMekeâej nw.

Gme OeesKesyee]pe kesâ Pet"s hÙeej keâes meÛÛee hÙeej ceeve keâj Deheves efoue ceW Gmes yemeeÙes yew"er nw. Ùeneb lekeâ efkeâ Gmekesâ hesjWšdme mes Gvekesâ heesles keâes efceueeves kesâ efueS yesÛewve nw. veneR, efJeveeÙekeâ legcnW Fme OeesKes keâer YejheeF& keâjveer ner nesieer. ceerje keâes Gmekeâe DeefOekeâej efoueevee ner nesiee, hej kewâmes? efkeâleveer Ûeeueekeâer mes Gmeves Meeoer keâe keâesF& ieJeen Ùee meyetle veneR ÚesÌ[e nw. veerlee peer ves hekeäkeâe efve§eÙe keâj efueÙee. efJeveeÙekeâ keâes mepee efoueeÙes efyevee veneR ÚesÌ[Wieer. kegâÚ meesÛe keâj Meeble mJej ceW GvneWves keâne — ‘ceerje, Gceü Deewj DevegYeJe oesveeW ceW ceQ legcemes yeÌ[er ntb, Deiej keâesF& meueen otb lees ceeveesieer?’ ‘]pe¤j, Deehe pees keânWieer cesjer YeueeF& ues efueS nesieer.’ ceerje ves peJeeye efoÙee, ‘cegPes keânvee nw, pees legcnejer ef]peboieer mes Ûeuee ieÙee, Gmes Yeguee osves ceW ner mecePeoejer nw. Deye legcnW Deheves yesšs kesâ YeefJe<Ùe keâer efÛeblee keâjveer ÛeeefnS. Gmes ]Ketye heÌ{e-efueKee keâj Skeâ ÙeesiÙe Fbmeeve yeveevee legcneje ]Heâpe& nw. legcnejs meeceves DeYeer yengle uebyeer ef]peboieer nw, Deiej jen ceW keâesF& DeÛÚe peerJeve meeLeer efceue peeÙes lees Gmes mJeerkeâej keâj uesvee keäÙeeWefkeâ nes mekeâlee nw yeÌ[e nesves hej legcnejs yesšs keâes heehee keâer keâceer cenmetme nes.’

‘Deehe "erkeâ keânleer nQ, hej efJeveer ves cegPes ceerje keâne nw, Deiej ceQves Meeoer keâj ueer lees keäÙee efJeveer keâes OeesKee osvee veneR nesiee.’ ceerje ves meJeeue efkeâÙee. ‘veneR, efyeukegâue veneR, legcnejer efmLeefle Deueie nw. ceerje ves efJeJeen veneR efkeâÙee Lee, Gme hej Gmekeâer mebleeve keâer ef]peccesoejer veneR Leer, Skeâ yeÌ[er yeefnve keâer lejn legcnW meueen oer nw. legce cesjer yeele hej iebYeerjlee mes meesÛevee. keâesefMeMe keâ¤bieer Deiej

20

]ie]peue  cees. Mejer]Heâ kegâjsMeer ueeef]pece Lee Gmes peevee, yesMekeâ Jen Ûeuee peelee, keâye ueewš kesâ DeeÙesiee, Flevee lees yelee peelee ~ Jen ÚesÌ[ ieÙee Deheveer hejÚeF& Ùeneb Jevee&, Fme Iej ceW Dekesâues lees, ncemes ve jne peelee ~ Dee]iee]pes ceesnyyele ceW ceecetue jne Gmekeâe, ]KJeeyeeW ceW Jen Dee peelee, veeRoeW mes peiee peelee ~ jeleeW keâes nj Deenš hej nce ÛeeQkeâ G"e keâjles, PeeWkeâe keâesF& Ûeghekesâ mes ]pebpeerj efnuee peelee ~ Flevee lees keâjce keâjlee lejmeer ngF& DeebKeeW hej, jmles ceW keâneR Deeles-peeles ve]pej Dee peelee ~ osKeer nQ Mejer]Heâ Gmekeâer ]Hegâ]ke&âle ceW Jes jeleW Yeer, efyeKeje ngDee meVeeše keâesnjece ceÛee peelee ~  1/91, Yetmeeceb[er,

]HeâlesnieÌ{ (G. Øe.)-209601 cees. : 9044674701 efJeveeÙekeâ keâe helee efceue mekeâe lees Gmekesâ yesšs kesâ efueS pees meneÙelee keâje mekeâer ]pe¤j keâ¤bieer,’ ÂÌ{ efve§eÙe kesâ meeLe veerlee peer kesâ ceve ves efveCe&Ùe ues efueÙee Lee. ‘OevÙeJeeo, cew[ce. Deehekeâer yeeleeW mes cegPes yengle efnccele efceueer nw.’ MeeÙeo Gmekeâe mJej Yeerie DeeÙee Lee. ‘Deiej meceÙe efceuee lees legcnejs yesšs mes efceueves ]pe¤j DeeTbieer.’ hÙeej mes veerlee peer ves keâne. keâe@v]øeWâme ne@ue Dee ieÙee Lee. kewâye jeskeâ, ceerje ves lelhejlee mes veerlee peer kesâ efueS keâej keâe ojJee]pee Keesuee Lee. keâej mes Glejleer veerlee peer ves Deheves ceesyeeFue ceW ceerje keâe efÛe$e ueskeâj hÙeej mes Gmes ieues ueiee efueÙee. veerlee peer kesâ ieues ueieer ceerje efJeefmcele Leer. MeeÙeo oesveeW keâer heuekeâeW hej Devepeeves ner peue-keâCe Úuekeâ DeeÙes Les.  13819 NE 37th PL, Bellevue, WA 98005, USA Tel.: 0114256337679

pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâneveer

jseif emleeve ceW yeeefjMe jekesâMe Yeücej

®

keâ-®keâkeâj yeeefjMe nes jner Leer. efove DeYeer Mes<e Lee, hejbleg keâeues-keâeues cesIeeW kesâ keâejCe efove ceW ner jele keâe DeeYeeme nes jne Lee. jeefOekeâe efKeÌ[keâer kesâ heeme KeÌ[er Leer. Gmekeâer DeebKeeW ceW Øeke=âefle kesâ megneJeves ÂMÙe efmeceš DeeÙes Les. Jen hesÌ[eW hej efiejleer ngF& yetboeW keâes osKe jner Leer. nJee Ûeue jner Leer. nJee kesâ Jesie mes heefòeÙeeW kesâ meeLe-meeLe yeeefjMe keâer yetboW Yeer FOej-GOej [esue jner LeeR. efyeukegâue Gmekesâ ceve keâer lejn, pees Deemeceeve ceW GÌ[ peevee Ûeenlee Lee. ye]ieue kesâ keâcejs mes Keebmeves keâer DeeJee]pe DeeÙeer. efheleepeer keâes Keebmeer keâe oewje heÌ[e Lee. Jes yeerceej Les. Fueepe Ûeue jne Lee, hejbleg keâesF& ueeYe neslee efoKeeF& veneR heÌ[ jne Lee. MeeÙeo Gvekeâe Debeflece meceÙe Dee ieÙee Lee, hejbleg peye lekeâ peerJeve nw, leye lekeâ DeeMee keâe oeceve veneR Útšlee. jeefOekeâe ÛegheÛeehe ye]ieue kesâ keâcejs mes Dee jner DeeJee]peeW keâes megve jner Leer. Jen Deheves ùoÙe kesâ Deboj keâer DeeJee]peW Yeer megve jner Leer. ÛeejeW lej]Heâ ]KegefMeÙeeb efyeKejer heÌ[er LeeR, hejbleg Gmekesâ ceve ceW keâesF& K] egMeer veneR Leer. Jeneb metKes jseif emleeve-meer Jeerjeveer Leer. Gmekeâe ceve metKee Lee Deewj DeebKeW ieerueer LeeR. Gmekeâe ceve jseif emleeve keâer lejn Lee, peneb yejmeeW mes Je<ee& keâer Skeâ yetob Yeer veneR efiejer Leer. Jen lehe jner Leer. keäÙee Ssmes ner leheleer jnsieer. yeeefjMe ceW Yeer... kewâmee YeeiÙe ueskeâj hewoe ngF& Leer? jeefOekeâe ves OÙeeve mes ye]ieue kesâ keâcejs keâer DeeJee]peeW keâes megvee. ceeb ves efheleepeer keâes heeveer efoÙee Lee. efieueeme kesâ Kevekeâves keâer DeeJee]pe Dee jner Leer. efheleepeer keâer Keebmeer keâe peesj keâce nes ieÙee Lee. ‘‘Dejer, keâneb cej ieÙeer? Ùeneb Fvekeâes Keebmeer keâe oewje pegueeF&-eqmelebyej 2017

heÌ[e nw Deewj Ùen Deheves efkeâmeer Ùeej keâer ÙeeoeW ceW KeesÙeer keâcejs ceW efÚhekeâj yew"er nw.’’ ceeb keâer les]pe DeeJee]pe DeeÙeer. keâke&âMe DeeJee]pe. jeefOekeâe ceve ner ceve YegveYegveeÙeer... ceeb kesâ ceve ceW jeefOekeâe kesâ yeejs ceW meowJe kegâefJeÛeej ner Deeles Les. jeefOekeâe Skeâ mketâue ceW šerÛej Leer. megyen peuoer G"keâj Iej kesâ meejs keâece efvehešeleer Leer. Keevee yeveeleer Leer, efHeâj mketâue peeleer Leer. Meece keâes mketâue mes ueewškeâj efHeâj Iej kesâ keâeceeW ceW pegš peeleer Leer. efove-jele Kešleer Leer, hejbleg ceeb keâes Gmemes efMekeâeÙele yeveer ner jnleer Leer. Jen ueÌ[keâer Leer ve! hetje heefjJeej Gmeer keâer keâceeF& hej efveYe&j Lee, hejbleg ceeb keâer Kejer-Keesšer Gmes ner megveveer heÌ[leer Leer. yesšs mes Gvekeâes keâesF& efMekeâeÙele veneR Leer. peyeefkeâ Jen yesjes]peieej Lee. ceeb efove Yej efheleepeer keâer mesJee-šnue ceW ueieer jnleer LeeR. efheleepeer Yeer ceeb keâes Deheves heeme mes šueves veneR osles. keâYeer mees ieÙes, lees Yeues ceeb Iej keâe keâesF& Úesše-ceesše keâece keâj uesleeR, Jejvee jeefOekeâe keâes ner Iej kesâ meejs keâece efveheševes heÌ[les. efkeâleveer Yeer Lekeâer nes, Jen ‘ve’ veneR keân mekeâleer Leer. leye Yeer ceeb keâYeer Gmemes hÙeej kesâ oes Meyo veneR yeesueleeR, Gmekesâ keâece ceW neLe veneR yebšeleeR. yeÛeheve mes Jen Fmeer lejn Iej kesâ meejs keâece keâjleer Dee jner Leer.

Jen Fme Iej keâer Ssmeer veewkeâjeveer Leer, efpemekeâes Fme Iej ceW keâece keâjves keâer keâesF& leve]KJeen veneR efceueleer Leer, yeefukeâ Jen yeenj mes keâceekeâj ueeleer Leer Deewj Fme Iej keâe ]KeÛee& Ûeueeleer Leer. yeehet keâer oJeeF& keâe ]KeÛe&, jeMeve keâe ]KeÛe&, Úesšs YeeF& keâer oe¤ keâe ]KeÛe& Deewj Iej kesâ leceece meejs Úesšs-ceesšs ]KeÛe&. Jen ve nes lees Fme Iej kesâ ueesie YetKeeW cej peeÙeW. Jen meyekeâer heeuevenej Leer, hejbleg Gmekeâer YeeJeveeDeeW keâer efkeâmeer keâes efÛeblee-

21

hejJeen veneR Leer. ceeb keâer keâÌ[er yeele megvekeâj jeefOekeâe kesâ cegbn ceW keâmewueeheve Dee ieÙee. ceve ceejkeâj Jen efheleepeer kesâ keâcejs ceW ieÙeer. yeenj keâer yeeefjMe keâer HegânejeW mes GlheVe ]KegMeer Gmekesâ ceve kesâ Deboj cej ieÙeer Leer. ceeb efheleepeer keâer heer" menuee jner LeeR. Jen ÛegheÛeehe Skeâ keâesves ceW KeÌ[er nes ieÙeer. ceeb Gmekeâes osKekeâj YegveYegveeÙeeR — ‘‘efkeâleveer osj mes Keebme jns nQ, legPes megveeF& veneR oslee. neÙe jece, Iej ceW peJeeve yesšer nw, hejbleg Fmekeâes ceeb-yeehe keâer leefvekeâ Yeer efÛeblee veneR nw. ceQ ve jntb lees lesjs yeehet lees Skeâ efove Yeer ef]peboe ve jnW. Fmeer efove kesâ efueS legPes heÌ{e-efueKeekeâj yeÌ[e efkeâÙee, veewkeâjer keâjJeeÙeer, efkeâ let nce meyekeâes ef]peboe ceej [eues.’’ ceeb keâer Ssmeer ner Deeole Leer. yegÌ{ehes keâe ØeYeeJe Gve hej neJeer nesves ueiee Lee. DeÛÚs-yegjs ceW Yeso veneR keâj heeleeR. Gvekeâer efve]ieen ceW Fme Iej ceW Gvekeâe, Gvekesâ heefle Deewj yesšs kesâ DeueeJee efkeâmeer keâe DeefmlelJe veneR Lee. Jen efkeâmeer Deewj kesâ yeejs ceW ve lees meesÛeleer LeeR ve Gvekeâes Deewj kegâÚ metPelee Lee. yesšer ner Fme Iej kesâ efueS meye kegâÚ keâj jner Leer Deewj yesšer kesâ Thej ner Jen Dehevee meeje ]iegmmee, KeerPe Deewj ueeÛeejer Øekeâš keâjleer LeeR. jeefOekeâe keâe Úesše YeeF& peJeeve Lee. Gmemes kesâJeue oes meeue Úesše... hejbleg DeeJeeje, efvekeâccee Deewj Mejeyeer. ueÌ[PeieÌ[keâj ceeb mes hewmes ues peelee Lee Deewj Mejeye heerkeâj osj jele ieÙes Iej ueewšlee Lee. Deewj Keevee Keekeâj mees peelee Lee. Jen keâesF& keâece veneR keâjlee Lee, hejbleg ceeb Gmes kegâÚ veneR keânleeR. Jen Gvekeâer DeebKeeW keâe leeje Lee. jeefOekeâe meesÛe jner Leer — ceQ ner keäÙee-keäÙee keâ¤b? efkeâme-efkeâmekeâer hejJeen keâ¤b? ceQ keäÙee keâesF& ceMeerve ntb? cesjer keâesF& YeeJeveeSb veneR nQ keâesF& FÛÚe Deewj Ûeenle veneR nw? ceQ yesšer neskeâj yesšs keâe ]Heâpe& efveYee jner ntb, hejbleg keäÙee keâYeer ceeb Deewj yeehe ves Deheves ]Heâpe& kesâ yeejs ceW meesÛee nw? ceQ leerme meeue keâer nes Ûegkeâer ntb, DeYeer lekeâ cesjer Meeoer kesâ yeejs ceW kegâÚ veneR meesÛee. ceQ ner Deheves cegbn mes kegâÚ keântbieer lees keâjWies? veneR, Ùes keäÙeeW keâjves ueies cesjer Meeoer. ceQ Fvekeâe yeQkeâ pees ntb. efJeJeen keâjkesâ Ûeueer ieÙeer lees yeQkeâ ceW Fvekeâe Keelee veneR yebo nes peeÙesiee. leye Fve meyekeâes Skeâ metKeer jesšer kesâ Yeer ueeues heÌ[ peeÙeWies. keâneb mes efheleepeer keâe Fueepe keâjJeeÙeWies? jeMeve-heeveer keâe hewmee keâneb mes DeeÙesiee?

Jen meesÛeleer jner — Ùes ueesie lees Skeâ efove cejkeâj Ûeues peeÙeWies, leye Dekesâueer keäÙee ceQ YeeF& keâer mesJee kesâ efueS jn

22

1 ]peveJejer 1956, keâefnbpej, jeÙeyejsueer (G. heÇ.)

Fueeneyeeo efke. efke. mes heÇeÛeerve Fefleneme ceW Sce. S. (1978). : heÇkeâeMeve : osMe keâer peeveer-ceeveer he$e-heef$ekeâeDeeW ceW Ú: meew mes DeefOekeâ jÛeveeSb, ÙeLee: keâneefveÙeeb, keâefkeleeSb, ÌieÌpeueW, uesKe Deeefo heÇkeâeefMele. Ùeoe-keâoe DebieÇspeer ceW Yeer uesKeve. : heÇmeejCe : otjoMe&ve ueKeveT leLee DeekeâeMekeeCeer jecehegj, peyeuehegj, Men[esue, keejeCemeer, veÙeer efouueer Deewj cegbyeF& mes jÛeveeDeeW keâe heÇmeejCe Skeb hee". : heÇkeâeefMele ke=âefleÙeeb : 1. nkeeDeeW kesâ Menj ceW, pebieue yeyetueeW kesâ, jsle keâe oefjÙee Deewj Meyeveceer Oethe (ÌieÌpe} mebieÇn), 2. Gme ieueer ceW, [eue kesâ hebÚer, Deesme ceW Yeerieer ueÌ[keâer, keâeues me]Hesâo jemles Deewj heeruee Ûeebo (GhevÙeeme) ~ 3. Deye Deewj venerb, meebhe leLee DevÙe keâneefveÙeeb, ØeMve DeYeer Mes<e nw, Deeie yegPeves lekeâ, cejer ngF& ceÚueer, ken ueÌ[keâer, Gvekeâe yesše Deewj Gmes peuoer Leer (keâneveer mebieÇn), 4. kegâÚ keâebšs, kegâÚ ceesleer (efveyebOeuesKe mebieÇn) 5. oercekeâ, meebhe Deewj efyeÛÚt (kÙebiÙe mebieÇn), 6. heÇeÛeer keâer Deesj (mebheeefole ÌieÌpeue mebieÇn), 7.Gmekesâ Deebmet (ueIegkeâLee mebieÇn) 8. Deccee keäÙeeW jesÙeer (keâefkelee mebieÇn). : mebheÇefle : heÇeÛeer ceeefmekeâ keâe mebheeove Skeb mkeleb$e uesKeve meeefneflÙekeâ ieefleefkeefOeÙeeb. ‘heÇeÛeer’ veecekeâ Skeâ DekÙeekemeeefÙekeâ meeefneflÙekeâ, meebmke=âeflekeâ Skeb meeceeefpekeâ ceeefmekeâ heef$ekeâe keâe mebheeove.

peeTbieer Fme Iej ceW? cesje keâewve nesiee? cesje yegÌ{ehee kewâmes keâšsiee? Fve ueesieeW ves lees cesjs Deemejs Dehevee peerJeve megKehetJe&keâ JÙeleerle keâj efueÙee? hejbleg cesjs yeejs ceW keâYeer meesÛee nw? yeeo ceW cesje keäÙee nesiee? Fvekesâ cejves kesâ yeeo keäÙee YeeF& keâes keâceekeâj efKeueeleer jntbieer? cesje Dehevee Iej-heefjJeej, yeeue-yeÛÛes veneR neWies? Fve meyekesâ Øeefle ef]peccesoejer efveYeeles ngS ceQves keâYeer Deheves pegueeF&-eqmelebyej 2017

yeejs ceW veneR meesÛee, Jejvee efkeâleves DeÛÚs-DeÛÚs ueÌ[kesâ neLe Oeeskeâj cesjs heerÚs heÌ[s Les. DeYeer Yeer heÌ[s nQ, hejbleg ceQ ceeb-yeehe keâer veekeâ veneR keâševee Ûeenleer ntb. F]p]pele Deewj ceÙee&oe keâe oeceve hekeâÌ[keâj yew"er ntb. keâYeer lees Fvekesâ ceve ceW cesjs Øeefle Øesce Deewj mvesn keâe YeeJe pee«ele nesiee.

KeerPeleer ngF& Jen ceeb keâes hejs nšekeâj efheleepeer keâer heer" menueeves ueieer. GvnW Deye kegâÚ Deejece efceue ieÙee Lee. efheleepeer ves mvesn mes keâne, ‘‘yesšer let veneR nesleer, lees Deepe nce ef]peboe veneR jnles.’’ Gvekeâer meebme Deye mebÙele Leer.

Gmeves kegâÚ veneR keâne. efheleepeer ves Deeies keâne, ‘‘yesšer lesjer Gceü nes ieÙeer nw. meesÛelee ntb, cesjs peerles-peer let efJeoe neskeâj Deheveer memegjeue Ûeueer peeÙes, Jejvee yeeo ceW YeeF& lesjer ogie&efle keâj osiee.’’ ‘‘keâneb mes keâj oWies Meeoer? Fme Iej ceW keâesF& ]Kepeevee ieÌ[e nw?’’ ceeb keâer leuKe DeeJee]pe keâcejs ceW veieeÌ[s keâer DeeJee]pe yevekeâj GYejer. jeefOekeâe keâe ùoÙe SW"keâj jn ieÙee. ceeb ves Deeies keâne, ‘‘nceejs neLe ceW keäÙee nw? legce ves Deheves peerJeve ceW pees kegâÚ keâceeÙee, Jen Keeves Yej keâes hetje heÌ[e, yeme. pees yeÛee, Jen yesšer-yesšs keâer heÌ{eF&-efueKeeF& ceW ueiee efoÙee. Deye Fme yesšer kesâ efmeJee nceejs heeme Deewj keäÙee nw? Jener nceeje meneje nw. peye lekeâ peerefJele nw, Jen nceejer nw. nceejs cejves kesâ yeeo Jen pees Ûeens keâjs.’’ Jes veekeâ efmekeâesÌ[leer ngF& otmejer lej]Heâ osKeves ueieeR. ceeb efkeâmeer keâer ogMceve veneR nesleer. Deheveer mebleeve keâer lees keâYeer veneR, hejbleg mJeeLe& ceelee-efhelee keâes DebOee Deewj yenje oesveeW yevee oslee nw. jeefOekeâe keâer ceeb Deheves veeueeÙekeâ yesšs keâes mener jemles hej ueeves kesâ yepeeÙe Deheveer yesšer keâe ner peerJeve veke&â yeveeÙes os jner LeeR. keâesF& Gvekeâes kewâmes mecePeelee efkeâ yesšer mener Gceü ceW yÙeenkeâj Deheves Iej Ûeueer peeÙe, lees Fmemes yeÌ[e hegCÙe ceeb-yeehe kesâ efueS Deewj keâesF& veneR neslee. ‘‘Gmekeâer Gceü yeÌ{ jner nw. Jen keâesF& Deye peJeeve veneR nw, ØeewÌ{ nes jner nw.’’ efheleepeer ves Oeerces mJej ceW ØeefleJeeo efkeâÙee. ‘‘nce Yeer keâesF& Dece=le Heâue Keekeâj veneR DeeÙes nQ. Skeâ ve Skeâ efove cej peeÙeWies. leye Gmekeâe pees ceve nesiee, keâj uesieer.’’ ceeb kesâ mJej keâer leuKeer yejkeâjej Leer. ‘‘Gmemes henues Gmes Deheves Iej efJeoe keâj oes, nce Yeer yesšer kesâ $e+Ce mes cegkeäle nes peeÙeW.’’ efhelee ves yengle meOeer DeeJee]pe ceW keâne. pegueeF&-eqmelebyej 2017

‘‘henues Deehekeâer mesnle "erkeâ nes peeÙes, efHeâj meesÛeWies.’’ ceeb ves yeele ]Kelce keâj oer. jeefOekeâe DeÛÚer lejn peeveleer Leer, Deheves peerles-peer ceeb Gmekeâer Meeoer veneR nesves osves JeeueeR. Jen YetKeeW veneR cejvee ÛeenleeR. Deheves mes ]pÙeeoe GvnW Deheves yesšs keâer efÛeblee Leer. Gmes keâesF& lekeâueer]Heâ nes, ceeb yeoe&Mle veneR keâj mekeâleer LeeR. ‘‘ceQves efkeâleveer yeej keâne. ceesnve mes yeele ÛeueeDees. Yeuee ueÌ[keâe nw, Jen jeefOekeâe keâes hemebo keâj uesiee, hejbleg legce kegâÚ megveleer ner veneR nes.’’ efheleepeer ves yeele Deeies yeÌ{eÙeer. henues Yeer keâF& yeej Jen Ùen yeele keân Ûegkesâ Les, hejbleg ceeb ves nj yeej šeue efoÙee. ‘‘megve uetbieer. efpeme efove YeieJeeve nceejer megve uesiee, Gme efove Deehekeâer Yeer megve uetbieer.’’ ceeb kesâ mJej ceW šeuevesJeeuee YeeJe Lee. ‘‘yesšs keâes mecePee-yegPeekeâj efkeâmeer mener jemles hej ueeDees.

Ssmes keâye lekeâ Ûeuesiee. cegPemes yesšer keâe ogKe osKee veneR peelee.

Jen efkeâlevee Goeme jnleer nw.’’ jeefOekeâe ÛegheÛeehe efheleepeer keâes efyemlej hej efuešekeâj Deheves keâcejs ceW Dee ieÙeer. ceeb ves Gmekesâ heerÚs keäÙee keâne, Gmeves veneR megvee. Jen megvevee Yeer veneR Ûeenleer Leer. yeenj DeYeer lekeâ yeeefjMe nes jner Lee. Gmekeâer DeebKeeW mes Yeer Skeâ yeeefjMe nes jner Leer. efheleepeer keâes peye Yeer Keebmeer keâe oewje heÌ[lee Ùee Gvekeâer leyeerÙele efyeieÌ[ves ueieleer, GvnW ueielee, Deye Gvekeâe Debeflece meceÙe Dee ieÙee nw. leye Jen jeefOekeâe kesâ yeejs ceW efÛeblee JÙeòeâ keâjves ueieles. Gmekeâer Meeoer kesâ yeejs ceW yeele keâjles, hejbleg ceeb Gvekeâer Skeâ veneR megveleeR. Jen efkeâmeer keâer veneR megveleeR. yesše ueeKe ]ieueleer keâjs, hejbleg Jen yesšs keâes kegâÚ veneR keânleeR Deewj yesšer keâes keâesmeleer jnleeR, pewmes Gmekesâ efyeieeÌ[ves ceW Gmekeâe ner neLe Lee. Jen ceeb kesâ ueeÌ[-hÙeej ceW efyeieÌ[e Lee. yeÛeheve mes Gmekeâer nj megKe-megefJeOee keâe ceeb ves ]KÙeeue jKee. efyevee keâece kesâ Yeer Gmes hewmes osleer jneR. Gmekeâe ceve heÌ{eF& ceW veneR ueielee Lee, meoe hejer#ee ceW Debkeâ keâce ueelee Lee, keâYeer Hesâue nes peelee Lee. leye Gmes [ebšves kesâ yepeeÙe, ceeb Gme hej ueeÌ[-hÙeej GÌ[sueleer ngF& keânleeR, ‘‘keâesF& yeele veneR yesše, Deieueer yeej cesje meesvee yesše DeÛÚs Debkeâ ueskeâj heeme nesiee.’’ hejbleg Gvekeâe meesvee yesše keâYeer Ûeeboer Yeer veneR yevee. Deye lees efceóer yevekeâj jn ieÙee Lee. meejer yegjer ueleW Gmekesâ heeme LeeR,

23

hejbleg keâceeF& Skeâ hewmes keâer veneR. Deepekeâue helee veneR keâneb jnlee Lee. jele ceW Yeer Iej veneR Deelee. Skeâ efove jeefOekeâe keâes efkeâmeer ves yeleeÙee Lee efkeâ efkeâmeer efJeOeJee ueÌ[keâer kesâ meeLe Gmekeâe Ûekeäkeâj Ûeue jne Lee, Deewj efpeme efove Iej veneR Deelee, jele ceW Gmeer efJeOeJee Deewjle kesâ Iej ceW ®keâ peelee Lee. Gmeves Gme efJeOeJee Deewjle keâes veneR osKee Lee. Iej ceW efkeâmeer keâes helee veneR Lee. YeeF& ves efkeâmeer keâes yeleeÙee Yeer veneR Lee. jeefOekeâe ves Yeer ceeb keâes veneR yeleeÙee. yeleeleer lees ceeb Gmeer kesâ Thej ueebÚve ueiee osleeR efkeâ Jen Deheves YeeF& keâes yeoveece keâj jner Leer; leeefkeâ Jen efkeâmeer kesâ meeLe Yeeie peeÙes Deewj keâesF& Gmes kegâÚ ve keâns. hejbleg Jen Ssmee veneR keâj mekeâleer Leer. yeenj keâe iesš Kegueves keâer DeeJee]pe DeeÙeer. Fme DeeJee]pe kesâ meeLe ner Gmekesâ ùoÙe ceW Yeer Skeâ Deenš ngF&. Gmekeâe ceve ceÙetj veeÛe G"e. Jen peeveleer Leer, keâewve DeeÙee nesiee? Jen jes]pe Deelee Lee. Gmeves IeÌ[er keâer lej]Heâ osKee. Ún yepe jns Les. Jen Fmeer Je]keäle Deelee Lee. Jen efheleepeer keâe neue-Ûeeue hetÚves kesâ efueS Deelee Lee. hejbleg ceeb Gmes hemebo veneR keâjleeR. Jen [jleer LeeR efkeâ Jen jeefOekeâe keâes Deheves Øesce-peeue ceW Hebâmeekeâj Gmes otj osMe GÌ[e ues peeÙesiee. hejbleg Jen Flevee mebkeâesÛeer Lee efkeâ Gmeves jeefOekeâe mes Deepe lekeâ keâYeer yeele veneR keâer. hejbleg Gmekeâer DeebKeeW keâer Yee<ee Jen mecePeleer Leer. GmeceW jeefOekeâe kesâ efueS Demeerce hÙeej Lee. Jener hÙeej pees Skeâ Øesceer keâer efve]ieeneW ceW Deheveer Øesefcekeâe kesâ efueS neslee nw. Jen Gmes Ûeenlee Lee, hejbleg JÙeòeâ veneR keâjlee Lee. yengle mebkeâesÛeer Lee. jeefOekeâe Yeer lees mebkeâesÛeer Leer. keâYeer Gmekeâer lej]Heâ osKekeâj cegmkeâjeÙeer lekeâ veneR. kewâmes cegmkeâjeleer, efheleepeer Deewj ceeb kesâ meeceves. ceeb Gmes Kee ve peeleeR. ceeb keâe yeme Ûeues lees ceesnve keâes Deheves Iej ceW ve Deeves oW, hejbleg helee veneR keäÙee meesÛekeâj heÌ[esmeer nesves keâe Oece& efveYee uesleer LeeR. mebYeJele: FmeefueS efkeâ Jen yengle meerOee Lee Deewj efheleepeer Gmes hemebo keâjles Les. Gmemes yeeleW keâjkesâ efheleepeer keâe yeerceej ceve Ûebiee nes peelee Lee. FmeerefueS ceeb Gmes kegâÚ veneR keânleeR, hejbleg Jen Ùen keâesefMeMe DeJeMÙe keâjleeR efkeâ jeefOekeâe Gmekesâ meeceves efyeukegâue ve efvekeâues. Deiej heÌ[s Yeer lees oesveeW Deeheme ceW yeele ve keâjves heeÙeW. peye ceesnve Gmekesâ Iej Deelee, leye Gmekesâ efueS ÛeeÙe ceeb ner yeveeleeR. Jen jeefOekeâe keâes yegueeleer Yeer veneR.

24

Jen Ûeens lees keâesF& yenevee yeveekeâj efheleepeer kesâ keâcejs ceW pee mekeâleer Leer, Skeâ ve]pej ceesnve keâes osKe mekeâleer Leer. yeme, osKevee ner Gmekesâ YeeiÙe ceW Lee. Skeâ Ûeelekeâ keâer lejn Jen yeme Ûeebo keâes leekeâleer jnleer Leer. ceve ceW ceeb keâe YeÙe Lee, efkebâleg Deepe Gmeves Deheves ceve kesâ Deboj meenme keâe mebÛeej efkeâÙee. Jen Deheveer Deekeâeb#eeDeeW keâes oyeevee veneR Ûeenleer Leer. keâneb lekeâ YeÙe kesâ meeÙes ceW peerJeve JÙeleerle keâjleer jns. Jen Deheves keâcejs mes efvekeâuekeâj efheleepeer kesâ keâcejs ceW Ûeueer ieÙeer. ceeb kesâ ceve ceW pees nesiee, keân ueWieer. keâneb lekeâ yeoe&Mle keâjs jeOee? efkeâleves ØeefleyebOeeW kesâ yeerÛe jns? ceesnve efheleepeer mes yeeleW keâjves ceW ceMeietue Lee. oesveeW keâer efve]ieenW heue Yej kesâ efueS efceueeR Deewj efHeâj Pegkeâ ieÙeeR. ceeb ves ]ieewj mes Gve oesveeW keâer lej]Heâ osKee. GvnW jeefOekeâe hej ]iegmmee DeeÙee. efyevee yegueeÙes keäÙeeW Dee ieÙeer? cegbn yeveekeâj Gmes šeueves kesâ efueS keâne, ‘‘peeDees, ÛeeÙe yeveekeâj ueeDees.’’ Deewj Jen ceesÌ{e KeeRÛekeâj heefle kesâ efmejneves yew" ieÙeeR, leeefkeâ Skeâ meeLe ceesnve Deewj jeefOekeâe oesveeW keâer njkeâleeW hej ve]pej jKe mekeWâ. ceesnve yesJeketâHeâ veneR Lee. ceeb kesâ meeceves Ssmeer keâesF& njkeâle ve keâjlee, efpememes GvnW Me]keâ nes efkeâ jeefOekeâe kesâ Øeefle Gmekesâ ceve ceW keâesceue YeeJe Les. ceesnve kesâ Yeesuesheve hej jeefOekeâe ceve ner ceve cegmkegâjeÙeer. ÛeeÙe yeveeles ngS Jen ceve ner ceve meeJeve keâe Skeâ ieerle iegveiegveeves ueieer. Jen Deheves ceesnve kesâ efueS ieerle iee jner Leer.

Gmekeâer šsj ceesnve lekeâ DeJeMÙe hengbÛe jner nesieer! ceesnve meewcÙe Deewj mejue Lee. meerOee mJeYeeJe Lee Gmekeâe. jeefOekeâe kesâ ceve keâes Yee ieÙee Lee. uesefkeâve oesveeW kesâ yeerÛe Deepe lekeâ keâesF& yeele veneR ngF& Leer. jeefOekeâe ceeb kesâ [j mes yeele veneR keâjleer Leer. Jen efkeâmemes [jlee Lee, helee veneR. ueieYeie Skeâ meeue mes Gvekesâ heÌ[esme ceW jn jne Lee, kegbâJeeje Lee. Ùen yeele Gmeves efheleepeer keâes yeleeÙeer Leer. Gmeves megvee Lee. Jen otj efkeâmeer ieebJe keâe jnvesJeeuee Lee. Ùeneb efkeâmeer mejkeâejer Dee@ef]Heâme ceW le=leerÙe ßesCeer keâe keâce&Ûeejer Lee. keâesF& ef]peccesoejer veneR Leer. Ûeens lees Deheveer cepeea mes efJeJeen keâj mekeâlee Lee. hejbleg Deye lekeâ yÙeen veneR efkeâÙee Lee. keäÙee helee jeefOekeâe kesâ efueS ®keâe Lee? mebÙeesie ceW Ùener nesiee? ÛeeÙe lewÙeej nesles ner ceeb efkeâÛeve ceW Dee ieÙeeR. GvneWves ]Kego ÛeeÙe Úeveer Deewj keâhe-huesš ueskeâj keâne, ‘‘legce Deheves pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâcejs ceW peeDees.’’ Ùen DeeosMe Lee. jeefOekeâe ceeb kesâ ngkeäce keâer DeJensuevee veneR keâj mekeâleer Leer? yeeefjMe Deewj les]pe nes ieÙeer Leer. jeefOekeâe keâe ceve yeeefjMe ceW Yeerie jne Lee.  Iej ceW meYeer ueesie og:Keer Les. yeme ceeb og:Keer veneR LeeR. jeefOekeâe kesâ YeeF& ves DeYeer-DeYeer Iej Deekeâj Deheves yÙeen kesâ yeejs ceW yeleeÙee Lee. efheleepeer keâer meebme Hetâueves ueieer Leer. Jen yesšs keâer yeele yeoe&Mle veneR keâj hee jns Les. meebmeeW keâes mebÙele keâjves keâe ØeÙeeme keâjles ngS keâne, ‘‘legce Meeoer keâjesies? keâece kesâ ve keâepe kesâ, ogMceve Deveepe kesâ. keâneb mes efKeueeDeesies Gmes? ]Kego lees otmejeW kesâ šgkeâÌ[eW hej heue jns nes. Mejce veneR Deeleer?’’ keânles-keânles efheleepeer keâer meebme Deewj p] Ùeeoe Hetâue ieÙeer. jeefOekeâe meVe-meer cetkeâ KeÌ[er Leer. Jen ceeb-yeehe keâer yeÌ[er ueÌ[keâer Leer. Jen keâcee jner Leer, hejbleg Deepe lekeâ Gmeves ceebyeehe mes Deheveer Meeoer keâer yeele veneR keâer Leer. YeeF& Úesše Lee, yesjes]peieej Lee, efvekeâccee Deewj Mejeyeer Lee. Deewj Gmes Iej yemeeves keâer metPe jner Leer. Deewj ceeb ]KegMe LeeR. kewâmeer efJe[byevee Leer! ceeb ves ]KegMeer mes Ûenkeâles ngS keâne, ‘‘Deehekeâer peeve keäÙeeW meebmele ceW nw? yesše peJeeve nes Ûegkeâe nw. Deye veneR lees keâye Meeoer keâjsiee?’’ ‘‘Meeoer kesâ efueS peJeeve nw lees keâceeves kesâ efueS keäÙeeW veneR? keâneb mes efKeueeÙesiee yent keâes Deewj K] ego keâneb mes KeeÙesiee?’’ efheleepeer keâes Keebmeer keâe oewje heÌ[ ieÙee. jeefOekeâe Gvekeâer lej]Heâ uehekeâer Deewj GvnW yew"ves ceW ceoo keâer. Gmeves FMeejs mes efheleepeer keâes cevee efkeâÙee efkeâ Jen kegâÚ ve keânW. Gvekeâer Keebmeer GYej DeeÙesieer.

DeYeer ceeb keâes efheleepeer keâer efHeâ›eâ veneR Leer. Jen yesšs kesâ yeejs ceW efÛebeflele LeeR. ‘‘nce ueesie YetKeeW lees veneR cej jns? peneb Ûeej peve Kee jns nQ, heebÛeJeeb Yeer Kee uesiee. peneb oes jesšer yeveleer nQ, Jeneb Skeâ Deefleefjòeâ JÙeefòeâ kesâ Keeves kesâ efueS kegâÚ ve kegâÚ yeÛe peelee nw. yesšs keâer yent Dehevee YeeiÙe meeLe ueskeâj DeeÙesieer. Jen efkeâmeer otmejs kesâ YeeiÙe mes veneR KeeÙesieer.’’ ceeb keâer DeeJee]pe ceW ohe& Deewj Ieceb[ Yeje Lee. Jen efkeâmeer keâer yeele veneR megveWieer. jeefOekeâe peeveleer Leer. efheleepeer Yeer peeveles Les. ‘‘neb, yesšer kesâ peerJeve keâes vejkeâ yeveekeâj legce ueesie Deheveer ]KegefMeÙeeW keâer Peesueer Yejleer jnes.’’ efheleepeer ves efvejeMe pegueeF&-eqmelebyej 2017

YeeJe mes keâne. Jen kesâJeue keân mekeâles Les. yesšs ves DekeâÌ[ kesâ meeLe yeleeÙee efkeâ Skeâ efJeOeJee Deewjle mes cebefoj ceW efJeJeen keâjves kesâ yeeo Gmes Iej ueevee Ûeenlee Lee. yeme yeleeves DeeÙee Lee. Meece lekeâ Gmes ueskeâj Dee peeÙesiee.

Deewj Jen Deheveer helveer keâes efueJeeves kesâ efueS Ûeuee ieÙee. ceeb ves Leeueer ceW efmebotj, De#ele Deewj oerhe jKekeâj mepee efueÙee. Jen yengle ]KegMe LeeR. GvneWves heÌ[esme keâer leerve-Ûeej DeewjleeW keâes cebieue-ieerle ieeves kesâ efueS yeguee efueÙee Deewj Gvekesâ meeLe yejeceos ceW KeÌ[er neskeâj yesšs-yent keâer Øeleer#ee keâjves ueieeR. jeefOekeâe Deheves keâcejs mes yeenj veneR efvekeâueer, uesefkeâve keâeve ueieekeâj OÙeeve mes yeenj keâer DeeJee]peW megve jner Leer. kegâÚ osj yeeo iesš hej efjkeäMee ®keâves keâer DeeJee]pe DeeÙeer. ceeb heÌ[esmeveeW kesâ meeLe iesš hej hengbÛe ieÙeeR. yesše Deheveer helveer kesâ meeLe efjkeäMes mes Gleje Deewj meyeves cebieue-ieeve ØeejbYe keâj efoÙee. ieeveeW keâer DeeJee]pe Gmekesâ keâeveeW ceW heÌ[ jner Leer, hejbleg Jen Gme ieeves mes ]KegMe nesves kesâ yepeeÙe Deheves YeeiÙe keâes jes jner Leer. jeefOekeâe kesâ YeeiÙe ceW keäÙee jesvee ner efueKee Lee? Ssmee lees veneR nes mekeâlee. keâesF& Yeer ueÌ[keâer Fleveer DeYeeefieve veneR nes mekeâleer. meYeer ueesie Deboj Dee ieÙes Les. efHeâj Yeer jeefOekeâe Deheves keâcejs mes efvekeâuekeâj YeeF& kesâ keâcejs ceW veneR ieÙeer. Deheveer YeeYeer keâes veneR osKevee Ûeenleer Leer. Jen efkeâmeer keâes Yeer veneR osKevee Ûeenleer Leer. jeefOekeâe kesâ ceve ceW efJeõesn kesâ yeerpe Gieves ueies. Gmeves keâcej keâme ueer. Deye mecej hej efvekeâuevee Mes<e Lee. yeenj PeceePece yeeefjMe nes jner Leer. otj keâneR mes keâpejer keâer DeeJee]pe Dee jner Leer. yeÌ[er hÙeejer DeeJee]pe ceW keâesF& efJejner iee jner Leer — efjceefPece yejmew yeoefjÙee, IejJee vee MÙeece mebJeefjÙee, peyemes ÛeÌ{ue meKeer meeJeve ceefnveJee, IejJee vee MÙeece mebJeefjÙee jefn-jefn heÌ[suee HegânjJee, IejJee vee MÙeece mebJeefjÙee Iesefj-Iesefj DeeJes meKeer keâejer js yeoefjÙee, IejJee vee MÙeece mebJeefjÙee jefn-jefn heÌ[suee HegânjJee, IejJee vee MÙeece mebJeefjÙee. jeefOekeâe keâe ceve jes heÌ[e.

Jen yeej-yeej IeÌ[er osKe jner Leer. Gmes yesmeyeÇer mes efkeâmeer keâe Fble]peej Lee. YeeF& kesâ keâcejs mes Dee jner DeeJee]peeW mes Gmes

25

keâesF& uesvee-osvee veneR Lee. Ùes DeeJee]peW Gmekesâ efueS cej Ûegkeâer LeeR. Gmes yeme Skeâ Deewj DeeJee]pe keâe Fble]peej Lee. Jen DeeJee]pe DeYeer LeesÌ[er osj ceW GYejsieer Deewj Gmekesâ ceve kesâ Deboj ØeJesMe keâj peeÙesieer. keâYeer lees Gmekeâe Fble]peej ]Kelce nesiee. keâesF& Yeer Fble]peej Deblenerve veneR neslee.

DeÛeevekeâ Gmeves efheleepeer kesâ keâcejs mes Deeleer ngF& DeeJee]peW megveeR. MeeÙeo ceesnve Dee ieÙee Lee. efheleepeer Gmemes keân jns Les — ‘‘osKee, ceesnve Jen veeueeÙekeâ efkeâmeer yesnÙee jb[er keâes Iej ceW G"ekeâj ues DeeÙee nw. Gmekeâer ceeb efkeâleveer ]KegMe nw. Gmes Deheveer peJeeve yesšer kesâ peerJeve keâer keâesF& efÛeblee veneR nw, hejbleg Deheves veeueeÙekeâ yesšs kesâ efueS cej jner nw.’’ efheleepeer keâer DeeJee]pe ceW ]iegmmee Yeje Lee. ceesnve keâer Oeerceer DeeJee]pe megveeÙeer heÌ[leer, ‘‘keäÙee Jen keâesF& ueÌ[keâer Iej ceW ueeÙee nw.’’ ‘‘neb, keâesF& efJeOeJee nw. keânlee nw, cebefoj ceW Gmemes Meeoer keâj ueer nw. Fme lejn keâesF& Meeoer-yÙeen neslee nw. ve ceeb-yeehe keâer ce]peea, ve FÛÚe. ve keâesF& yeepee-yeejeleer, ve keâesF& jmce efveYeeÙeer ieÙeer. Fme lejn kewâmes keâesF& ueÌ[keâer efkeâmeer ueÌ[kesâ keâer yÙeenlee nes mekeâleer nw. yeleeDees, Ssmee Yeer keâneR ogevf eÙee ceW neslee nw.’’ ceesnve Ûeghe. Gmekeâer keâesF& DeeJee]pe megveeÙeer veneR heÌ[er. ‘‘yesše, ceesnve, Deepe cesje OewÙe& Ûegkeâ ieÙee nw. ceQ legcemes keânlee ntb, cesjs peerJeve keâe keâesF& Yejesmee veneR, hejbleg Ùen [eÙeve DeYeer yengle efove ef]peboe jnsieer. Jen Deheves yesšs kesâ meeLe efceuekeâj cesjer yesšer keâe peerJeve veke&â yevee osieer. legce jeOee keâes ueskeâj keâneR Yeeie peeDees, Ùee oes ieJeeneW kesâ mece#e efkeâmeer cebefoj ceW Gmekesâ meeLe efJeJeen keâj uees. ceQ legcnW Fmekeâer F]peepele oslee ntb. ceQ jeefOekeâe keâe efhelee ntb. ceQ peevelee ntb, legcnejs ceve ceW Gmekesâ efueS kegâÚ nw, Deewj legcekeâes osKekeâj Gmekesâ Ûesnjs hej Yeer ueepe keâer ueeueer oewÌ[ peeleer nw. Ùener lees hÙeej nw. legce oesveeW cesjs cejves keâe Fble]peej veneR keâjvee, Gmekesâ henues ner yÙeen keâj uesvee, Jejvee cesjer yesšer Iegš-Iegškeâj cej peeÙesieer. cesje DeeMeerJee&o legcnejs meeLe nw. ef]peboe jne lees efHeâj DeeMeerJee&o otbiee.’’ efheleepeer keâer DeeJee]pe Yeerie-meer ieÙeer. Deepe ceeb Gvekesâ heeme veneR LeeR, FmeerefueS Gvekeâes Deheves ceve keâer yeele ceesnve mes keânves keâe DeJemej efceue ieÙee Lee. jeefOekeâe kesâ YeeiÙe keâe efveCe&Ùe GvneWves keâj efoÙee Lee. jeefOekeâe keâe efoue yesleneMee OeÌ[keâ G"e. efheleepeer kesâ efueS Gmekesâ ceve ceW Deeoj-mecceeve Lee. Deepe ßeæe mes Gvekesâ

26

efueS Gmekeâe efmej Pegkeâ ieÙee. keâeMe, Jen yeerceej ve nesles. kegâÚ keâjves kesâ efueS meceLe& nesles, lees Deepe Jen kegbâJeejer ve yew"er jnleer. Yeues Iej keâer ueÌ[efkeâÙeeb leerme yejme keâer Gcej ceW kegbâJeejer veneR yew"er jnleeR. efHeâj Gmeves efheleepeer kesâ keâcejs mes keâesF& DeeJee]pe veneR megveer. mebYeJele: oesveeW iegheÛeghe keâesF& ceb$eCee keâj jns Les, efoÙee-yeòeer peueves kesâ henues ner heÌ[esme keâer DeewjleW Deheves-Deheves Iej Ûeueer ieÙeeR. Deye ceesnve Yeer yeenj efvekeâueves Jeeuee Lee. ceeb Deheves yesšs-yent kesâ meeLe Gmekesâ keâcejs ceW ]KegefMeÙeeb cevee jner LeeR. yent heekeâj ceeb yeewje ieÙeer Leer. Deye GvnW Deheves heefle keâer Yeer keâesF& hejJeen veneR Leer. yesšer keâer Yeer veneR efkeâ Jen keâneR Yeeie peeÙesieer. yeenj yeeefjMe keâe peesj Gmeer lejn les]pe Lee. ceesnve yeenj efvekeâue jne Lee. Deepe jeefOekeâe Gmes Iej kesâ Deboj efoKeeÙeer veneR heÌ[er. Jen Goeme Lee. yejeceos kesâ keâesves ceW jKee Dehevee Úelee G"ekeâj Gmeves yeenj ]keâoce yeÌ{eÙee. iesš kesâ heeme keâesF& KeÌ[e Lee. Jen ÛeeQkeâkeâj osKeves ueiee. Jen heeme DeeÙee. efyepeueer keâer jesMeveer ceW Gmeves osKee — Skeâ ÙegJee veejer iesš mes ueieer KeÌ[er Yeerie jner Leer. Gmekesâ efmej mes heeveer keâer Oeej yenkeâj Gmekesâ yeove kesâ ÛeejeW lej]Heâ efiej jner Leer. Gmekesâ JeŒe Gmekesâ yeove mes efÛehekeâ ieÙes Les, Deewj Jen Skeâ megIeÌ[ cetefle& keâer lejn ueie jner Leer. Jen Yeerie jner Leer, hejbleg heeveer keâer les]pe yeewÚejeW mes yeÛeves keâe keâesF& Ghe›eâce veneR keâj jner Leer. Gmekesâ heeme keâesF& Úelee veneR Lee. ceesnve ves OÙeeve mes osKee, Dejs, Ùen lees jeOee Leer.

Gmekeâe ùoÙe DeveeÙeeme Jesie mes OeÌ[keâves ueiee. Jen peuoer mes Yeeiekeâj Gmekesâ heeme ieÙee. efHeâj ef""keâkeâj KeÌ[e nes ieÙee.

Gmekesâ ceve ceW mebkeâesÛe GYeje. ceve ceW heerÌ[e keâer Skeâ keâmekeâ lewj ieÙeer. Deepe lekeâ Gmeves jeefOekeâe mes keâYeer keâesF& yeele veneR keâer Leer. Deepe keâjsiee? Jen efnÛekeâ jne Lee. jeefOekeâe Yeer efnÛekeâ jner Leer, hejbleg Jen Yeerie jner Leer. Gmes Yeerievee ner ÛeeefnS. Jen yengle hÙeemeer Leer. ‘‘Deehe! Ùeneb? Ssmes keäÙeeW Yeerie jner nQ?’’ Deeef]Kej Gmekeâer ]pegyeeve hej heÌ[e leeuee Kegue ieÙee. jeefOekeâe keâe ceve efKeue ieÙee. megyen kesâ iegueeye keâer lejn, megiebefOele, megboj.

Gmeves Deheveer yesÛewve efve]ieeneW keâes Gmekesâ Ûesnjs hej efškeâe efoÙee.

Gve DeebKeeW ceW yengle hÙeeme Leer. ‘‘YeieJeeve keâe ueeKe-ueeKe OevÙeJeeo! Deehekeâer ]pegyeeve pegueeF&-eqmelebyej 2017

lees Kegueer. ceQ Deiej Ssmes ve Yeerieleer, lees MeeÙeo Deehe keâYeer ]pegyeeve veneR Keesueles Deewj nce oesveeW meeJeve ceW Yeer hÙeemes jn peeles, efve:Meyo!’’ jeefOekeâe Yeer cegKej nes G"er. Ûeghheer meoe efkeâmeer keâes ]KegefMeÙeeb Øeoeve veneR keâjleer. peye efkeâmeer keâer ]KegefMeÙeeW keâe oceve efkeâÙee peelee nw, lees Jen DeveÛeens ØeefleyebOeeW keâes leesÌ[lee nw. Jen Deheves megKe kesâ efueS peerJeve kesâ efkeâmeer ve efkeâmeer ceesÌ[ hej Deheves meejs mebkeâesÛe Deewj ueppee keâe lÙeeie keâjkesâ meenefmekeâ ]keâoce G"elee nw. Jen ]KegefMeÙeeW kesâ efueS ueÌ[lee nw, Deewj peerlelee nw. jeOee Deewj ceesnve Yeer Deepe Deheves peerJeve keâer ueÌ[eF& ueÌ[ jns Les. Jes peerleWies. Gvekesâ ceve ceW meÛÛeeF& Leer. ‘‘Deehe Iej kesâ Deboj ÛeefueS. Deehekeâer leyeerÙele ]Kejeye nes peeÙesieer.’’ ceesnve kesâ mJej ceW cevegnej Leer. ‘‘leyeerÙele lees Deye "erkeâ ngF& nw. Deye Ùen keâYeer K] ejeye veneR nesieer.’’ jeefOekeâe kesâ mJej ceW ueppee Leer, uesekf eâve Gmekeâer JeeCeer ceW ÂÌ{lee Leer. Ssmeer ÂÌ{lee pees DebOesjs ceW jesMeveer efoKeeleer nw. ‘‘Ssmeer yeeefjMe ceW Yeerievee "erkeâ veneR nw. Deehe Úeles kesâ veerÛes Dee peeFS.’’ Deheves Úeles keâes Gmekeâer lej]Heâ yeÌ{eles ngS ceesnve ves keâne.

Jen nbmeer. Gmekeâer nbmeer ceW cegiOelee Leer, ‘‘efHeâj lees Deehe Yeer Yeerie peeÙeWies. Deehekeâe Úelee Úesše nw. nce oesveeW kesâ efueS keâce heÌ[ peeÙesiee.’’ Gmekeâer nbmeer keâer Kevekeâ ceW ceesnve [tye ieÙee. ceesnve keâes ueiee, jeefOekeâe kesâ mJej ceW ceOegj JÙebiÙe keâe YeeJe Lee. Jen efnÛekeâles ngS yeesuee, ‘‘Deiej Deehekesâ ceve ceW keâesF& efÉefJeOee Deewj mebkeâesÛe ve nes, lees Fme Úeles ceW oes ueesieeW kesâ efueS heÙee&hle peien nw. nce keâYeer veneR YeerieWies. Deehe DeeFS lees mener.’’ Gmekeâer JeeCeer ceW Devegjeie Yeje DevegjesOe Lee. ‘‘uesefkeâve Deepe cegPes Yeerievee nw, Deehekesâ meeLe!’’ Jen keâesÙeue keâer lejn ketâkeâer. ‘‘lees efHeâj "erkeâ nw, pewmeer Deehekeâer FÛÚe!’’ Jen Deeies yeÌ{e. ‘‘meÛe! Deehe Deheves JeÛeve mes cegkeâjWies lees veneR.’’ Jen Deheves neW"eW keâes oebleeW mes keâeškeâj cegmkeâjeÙeer. ‘‘veneR, keâYeer veneR, ceQ Deehekesâ efheleepeer keâes JeÛeve oskeâj DeeÙee ntb.’’ ‘‘GvnW Deehe JeÛeve veneR osles, lees Yeer Deepe ceQ Deehekeâes efyevee Yeeries veneR peeves osleer.’’ Gmeves Dehevee oeÙeeb neLe yeÌ{ekeâj ceesnve kesâ neLe mes Gmekeâe Úelee ues efueÙee Deewj meeJeOeeveer mes Gmes ceesÌ[keâj iesš kesâ menejs jKe efoÙee. efHeâj yeesueer, ‘‘Deye Fme pegueeF&-eqmelebyej 2017

ueIegkeâLee

ohe&Ce

 ÙeesieWõ Mecee&

Jen DeeFves kesâ meeceves Deheves yeeue mebJeej jne Lee. leYeer Øeefleefyebye ves Gmemes hetÚe — ‘keäÙeeW YeFÙes, Ùes Ûesnjs hej yeejn keäÙeeW yepe jns nQ?’ ‘ogKeer ntb, Ùeej. Deepe keâer heefjefmLeefleÙeeW mes ogKeer ntb. Deeceoveer keâce... ]KeÛe& ]pÙeeoe.’

‘DeÛÚe Ùeefo Deeceoveer yeÌ{ ieÙeer. heefjefmLeefleÙeeb DeÛÚer nes ieÙeeR, lees megKeer nes peeDeesies?’ ‘neb-neb... nes peeTbiee.’ ‘lees Deepe ogKeer nes leeefkeâ keâue megKeer nes mekeâes. Ùen yeleeDees keâue keâe kegâÚ helee nw?’ ‘veneR keâue keâe keäÙee helee...?’ ‘yeÌ[s cetKe& nes, Ùeej keâue kesâ efueS Deepe keâe yeefueoeve.’ Øeefleefyebye "nekesâ ueieeves ueiee Deewj Jen Ieyeje keâj DeeFves kesâ meeceves mes nš ieÙee Lee.  3/29 meer, ue#ceeryeeF& ceeie&, jeceIeeš jes[, DeueerieÌ{. cees.: 9897410320 Úeles keâer nceW keâesF& DeeJeMÙekeâlee veneR nw. Deepe yeme nceW Yeerievee nw.’’ Jen newues mes Deeies yeÌ{er. ceesnve keâe neLe Gmekesâ neLe keâer lej]Heâ yeÌ{e Deewj oesveeW kesâ neLe Deeheme ceW iegbLe ieÙes. oesveeW Yeerie jns Les. Ùen yeeoueeW keâer yeeefjMe veneR Leer. Ùen Gvekesâ hÙeej keâer yeeefjMe Leer. Ùen jsefiemleeve ceW nesvesJeeueer yeeefjMe Leer, pees yejmeeW yeeo Gvekesâ peerJeve ceW DeeÙeer Leer. Fme yeeefjMe mes Gvekesâ ceve kesâ jsefiemleeve ceW veKeefuemleeve efKeuesiee.

GmeceW jbie-efyejbies, megboj Deewj megiebefOele Hetâue neWies, pees Gvekesâ peerJeve keâes cenkeâe oWies. otj keâneR mes keâpejer keâer DeeJee]pe DeYeer Yeer Dee jner Leer: ‘efoue ceW Oeerj Oejes Ùes hÙeejer, Fkeâ efove DeFnQ mepeveJee legnej.’  7, ßeer nescme, kebâÛeve efJenej, yeÛeheve mketâue kesâ heeme, ueeceleer, efJepeÙeveiej, peyeuehegj (ce.Øe.)-482002 cees. : 9968020930

27

keâefJelee

ieeSb

ns ceneceeveke ns Dece=le kesâ heg$eeW, Dekemej efceues lees veefÛekesâlee mes hetÚvee efkeâ keäÙeeW Gmekesâ efhelee keepeßekee Deheveer yetÌ{er, yeebPe, DebOeer, Deewj yeerceej ieeSb oeve keâj jns Les? efHeâj hetÚvee nefjMeÛebõ mes efkeâ keâwmes Depeeriele& n]peej ieeÙeeW kesâ yeoues Dehevee yesše MegveŠMeshe osves keâes jepeer nes ieÙes Les yeefue kesâ efueS — Deewj efHeâj jepeer nes ieÙes Les nÌpeej ieeÙeeW kesâ yeoues MegveŠMeshe keâer yeefue Yeer osves keâes, efpememes efkeâ jepee keâe yesše jesenf leeMke peer mekesâ, efHeâj hetÚvee efoueerhe mes efpemeves vebefoveer keâes yeÛeeves kesâ efueS mkeÙeb keâes Deefhe&le keâj efoÙee Lee,

[e@. eqovesMe ßeerJeemleJe

yesše heeves kesâ efueS. cesje jepee Dehevee yesše keâYeer hetÚ uesvee efkeMkeeefce$e mes yeÛeevee Ûeenlee nw, efkeâ keâwmes nejs Les Skeâ ieeÙe kesâ neLeeW? Deewj cesje F&Mkej Deheveer le=efhle— efHeâj hetÚvee ke=â<Ce mes efkeâme megboj oskelee keâe veece hegkeâe™b efkeâ keâwmes kes ieeÙeeW kesâ heerÚs-heerÚs keve efkeâmes iegne™b, keve Yeškesâ, keâewve nw Ssmee pees cegPes Deefoefle os, GvnW yeebmegjer megveeÙeer. yegefæ os, Meefòeâ os hetÚvee cesjer ceeb mes efkeâ ceQ Deheves efhelee keâes osKe mekeâtb, pees meejer ef]peboieer ceeb keâes osKe meketbâ henueer jesšer ieeÙe keâes osleer jner, FvnW ieeSb ve keânes hetÚvee cesjer yegDee mes Ùes ke=boekeve Deewj keâeMeer keâer pees efyeoeF& kesâ meceÙe efkeOekeeSb nQ. meyemes ÌpÙeeoe ieeÙe mes Ùes keâeceOesveg keâer hegef$eÙeeb, efueheš keâj jesÙeer LeeR. Ùes keâefheuee keâer yenveW, Deepe DeIvÙee ieeÙeW Ùes vebefoveer keâer ceeleeSb, MegveŠMeshe keâer lejn yeefue kesâ KebYes mes yeme oesnve kesâ efueS nQ, yebOeer yeme Mees<eCe kesâ efueS nQ. Ûeerlkeâej keâj jneR nQ — cesjer ceeb cegPes hÙeej veneR keâjleer - YetlehetJe& efveosMekeâ, cesje efhelee Oeve kesâ yeoues cegPes Jeer.F&.meer.meer., keâesuekeâelee–700064. yeWÛe Ûegkeâe nw.

F&cesue -srivastav.dinesh.kumar@gmail.com

efJe<Ceg ØeYeekeâj Øeefle<"eve

S-249, meskeäšj-46, veesS[e-201301. cees. : 9810911826 ceeveJe cetuÙeeW kesâ Øeefle meceefhe&le meeefnlÙekeâej ßeer efJe<Ceg ØeYeekeâj ves Deheves peerJeve ceW n]peejeW he$e efueKes neWies. Fve he$eeW ceW Jes efveleeble mJeeYeeefJekeâ ¤he mes Deheves Deblej ceve keâer yeele efve<he#e ¤he mes efueKeles Les. nce Ûeenles nQ efkeâ Gve he$eeW keâes ÙeLee mebYeJe Skeâ$e keâjkesâ Gvekesâ Éeje JÙeòeâ cenlJehetCe& efJeÛeejeW keâe Skeâ mebkeâueve lewÙeej keâjW. Fme keâeÙe& ceW nceW Gve meYeer keâe menÙeesie Dehesef#ele nw efpevneWves Gvekesâ he$eeW keâes Deheves heeme mebpees kesâ jKee nes. nceejer Deehe meYeer mes efJeveceü ØeeLe&vee nw efkeâ Gve meYeer he$eeW keâer ]Heâesšes Øeefleefueefhe nceejs heles hej Yespeves keâe keâ° keâjW. cesjer cesue DeeF&.[er. atul.kumar018@gmail.com hej Yeer Deehe Yespe mekeâles nQ. cetue he$e Deehe Deheves heeme ner jKeW, meeLe ner nceejer Ùeespevee Skeâ mce=efle «ebLe keâe ØekeâeMeve keâer Yeer nw efpemekesâ efueS Deehekeâer mce=efleÙeeb efueefKele ¤he mes Deecebef$ele nQ.

Delegue kegâceej ØeYeekeâj, ceb$eer

28

pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâneveer

hehhet heeefkeâmleeveer petefveÙej cebšes

he

hhet, ÛegheÛeehe efkeâmeer efkeÛeej cegõe ceW KeesÙee ngDee mee, uebyes-uebyes ]keâoce yeÌ{elee ngDee, ueieYeie oewÌ[ves pewmeer neuele ceW Iej keâer Deesj Ûeuee pee jne Lee. Gmekesâ Gleekeuesheve keâe DeboeÌpee Gmekeâer oewÌ[ves pewmeer Ûeeue mes menpe ueieeÙee pee mekeâlee Lee. Gmekeâer meebmeW Heâtueer ngF& LeeR Deewj cemlekeâ hej hemeerves keâer yetboeW keâe peeue efoKeeF& os jne Lee. Gmekeâe Ûesnje osKeves mes keâYeer-keâYeer Ssmee Yeer ueielee Lee, efkeâ ken MeeÙeo DeYeer jes heÌ[s. ken kegâÚ yesÛewve–mee ueie jne Lee, pewmes Gmekeâe efkeâmeer ves kegâÚ Úerve efueÙee nes.

DeÛeevekeâ Gmekesâ Deeies Skeâ ueekeeefjme Ietcelee kegâòee Dee ieÙee. kegâòes ves hehhet keâes osKee lees KeÌ[s neskeâj ogce efnueevee DeejbYe keâj efoÙee. kegâòes keâer efnueleer ogce osKekeâj hehhet keâe ]iegmmee meelekeW Deemeceeve hej pee hengbÛee. DeelceefveÙeb$eCe Keesles ngS, hehhet ves kegâòess keâes peesj mes ueele ceejer Deewj oes-leerve ieboer ieeefueÙeeb osles ngS yeÌ[yeÌ[eÙee, ‘ceeoj Ûeeso, Ûeuee pee meeceves mes.’ kegâòee, ÛeebT ... ÛeebT ... ÛeeTb ... keâjlee otj Yeeie ieÙee. hehhet kesâ Gme ef›eâÙeelcekeâ jkewÙes keâes osKekeâj mee]Heâ ueiee efkeâ hehhet keâe DeelcemebÙece [ieceieeÙee ngDee nw. Fme meceÙe Gmemes yeeleÛeerle keâjvee "erkeâ ve nes. hehhet LeesÌ[e mee ner Deeies yeÌ{e Lee efkeâ ... DeÛeevekeâ efkeâmeer ves heerÚs mes peesj mes keâne, ‘heeefkeâmleeve nej ieÙee. ’ DeekeeÌpe DeefOekeâ TbÛeer veneR Leer, efHeâj Yeer hehhet kesâ keâeve ceW ieesueer kesâ meceeve ueieer. hehhet legjble heerÚs Ietcee Deewj Ietj-Ietj keâj ÛeejeW Deesj osKee. uesefkeâve meÌ[keâ hej Gmes otj lekeâ keâesF& veneR efoKee. keâesF& Fbmeeve lees keäÙee, kegâòee Yeer veÌpej veneR DeeÙee. efHeâj, kegâòes keâes lees DeYeer-DeYeer Gmeves ueleÙeeÙee ner Lee. kegâòee lees yeesue Yeer veneR mekeâlee, DeekeeÌpe efkeâmeer Fbmeeve keâer Leer. pegueeF&-eqmelebyej 2017

hehhet keâes meÌ[keâ hej keâesF& Yeer efoKeeF& veneR efoÙee, efHeâj Yeer Gmeves Ûeej-heebÛe, ceeb-yenve keâer ieeefueÙeeb Ûeer]Keves pewmeer DeekeeÌpe ceW efkeâmeer keâes os [eueeR. ieeefueÙeeb efkeâmeer ves megveer Ùee veneR, uesefkeâve heerÚs mes efkeâmeer keâer keâesF& heÇefleef›eâÙee veneR ngF&.

MeeÙeo, ‘heeefkeâmleeve nej ieÙee’ keekeäÙe keânves keeuee kÙeefkeäle, hehhet keâes Ssmee yeesuekeâj efkeâmeer Iej ceW Iegme ieÙee nes. Ùee efHeâj keâneR efÚhe ieÙee nes. uesefkeâve Fme yeele keâe Gmes hetje efkeMkeeme Lee efkeâ Fme meceÙe ‘heeefkeâmleeve nej ieÙee’ keekeäÙe hehhet keâes Metue kesâ meceeve ÛegYesiee. leerKeer efceÛeer& kesâ meceeve hehhet Gmes heÛee ve heeÙesiee. Deewj YeÌ[eme efvekeâeueles ngS kegâÚ ve kegâÚ DekeMÙe yeesuesiee. FmeefueS Gmeves Ssmee yeesuee. hehhet keeheme cegÌ[keâj Ûeuee ner Lee efkeâ DeÛeevekeâ kener keekeäÙe hehhet kesâ keâeve ceW efHeâj Iegmee. hehhet keâes Ssmee ueiee pewmes keâesF& ceOegcekeäKeer keâeve kesâ Thej efYeveefYeveeÙeer nes Deewj Gmeves Deboj Iegmekeâj peesj mes [bkeâ ceeje nes. hehhet PegbPeuee G"e. henues mes DeefOekeâ ieboer ieeefueÙeeb yeÌ[yeÌ[eles ngS Gmeves Skeâ jesÌ[e G"ekeâj, heerÚs Ietcekeâj peesj mes efkeâmeer keâes ceeje. uesefkeâve efkeâmeer keâes ve keâesF& Ûeesš hengbÛeer Deewj ve keâesF& vegkeâmeeve ngDee. keäÙeeWefkeâ heerÚs lees otj lekeâ keâesF& Lee ner venerb. ]iegmmes mes heieueeÙee, hehhet, ieeefueÙeeb yeÌ[yeÌ[elee Iej keâer Deesj Ûeue efoÙee. ‘njecepeeoe, keâesF& efoKe peelee lees, ieesueer ceej oslee. ]Ketve heer peelee YeesmeÌ[er keeues keâe. hehhet keâes ÚsÌ[les nQ. peeveles veneR meeues, hehhet ceOegcekeäKeer keâe Úllee nw.’ hehhet ves pewmes ner Iej ceW heÇkesMe efkeâÙee, Gmes nukeâer–meer Thej G"er osnueer ces "eskeâj ueieer. hehhet efiejles-efiejles yeÛee.

Gmekeâer oes yeefÛÛeÙeeb—meevees Deewj Deefuemee pees hewj heefškeâve Kesue jner LeeR, efKeueefKeueekeâj nbme heÌ[eR. Gvekeâe Ùetb efKeueefKeueekeâj nbmevee hehhet keâes yengle DeKeje. Gmes ueiee efkeâ Jes Gmekeâer

29

efKeuueerr GÌ[e jner nQ. leYeer Gmes Gmeer keekeäÙe ‘heeefkeâmleeve nej ieÙee’ keâer Ùeeo Dee ieÙeer. yeme efHeâj keäÙee Lee, ‘pewmes peues hej vecekeâ.’ hehhet efYeVee ieÙee. efHeâj mes Gmekeâe mkeÙeb hej mes efveÙeb$eCe peelee jne. Gmeves legjble Menletle keâer KeheÛeer G"eÙeer Deewj oesveeW yeefÛÛeÙeeW keâes heeršvee Meg™ keâj efoÙee. yeefÛÛeÙeeb peesj-peesj mes jesves ueieeR. jesves efyeueefyeueeves keâe Meesj megvekeâj, hehhet keâer helveer Ìpejervee ves Gmekeâe neLe hekeâÌ[keâj Gmes jeskeâvee Ûeene lees, Gmeves Gmes Yeer heeršvee DeejbYe keâj efoÙee. yeefÛÛeÙeeW Deewj mkeÙeb keâes efyevee keâejCe efhešlee osKe, Ìpejervee legjble mecePe ieÙeer, ‘Deepe heeefkeâmleeve cewÛe nej ieÙee. Ìpe™j Yeejle mes neje nesiee.

FmeefueS efhešeF& nesvee ueeefpeceer nw. Fmekesâ Deueekee keâesF& Ûeeje veneR.’ peye heeefkeâmleeve, Yeejle kesâ Deueekee efkeâmeer DevÙe efkehe#eer šerce mes cewÛe nejlee nw, lees hehhet keâes ogKe lees neslee nw. uesefkeâve ken Gmes kegâvewve keâer keâÌ[keer ieesueer mecePekeâj heÛee peelee nw. efkehe#eer šerce kesâ efKeueeefÌ[ÙeeW keâes ieeueer os-oskeâj ]iegmmee Meeble keâj ueslee nw. uesefkeâve peye heeefkeâmleeve, Yeejle mes ef›eâkesâš cewÛe nejlee nw lees hehhet ogKe Deewj heerÌ[e keâer YeÌ[eme yeerkeer-yeÛÛeeW hej efvekeâeueles ngS GvnW ]Ketye heeršlee nw. ieueer-cegnuues keeues Yeer Gmes efÛeÌ{ekeâj-efÛeÌ{ekeâj Deeie ceW Ieer [eueves keâe keâece keâjles nwb. efpemekeâe meerOee heÇYeeke Gmekesâ heeefjkeeefjkeâ peerkeve hej heÌ[lee nw. ke<eeX mes Ùener efmeueefmeuee Ûeuee Dee jne nw. peye Yeer heeefkeâmleeve, Yeejle mes cewÛe nejlee lees hehhet yejieuee G"lee.

Gmes njefieÌpe yeo&eMle veneR Lee efkeâ heeefkeâmleeve, Yeejle mes cewÛe nejs. Ùeefo Ssmee nes Yeer peelee lees nej keâer šerme Gmes Deboj lekeâ ]Ketye meeueleer. keâF& yeej lees ken peesj-peesj mes jesves Yeer ueielee.

Deewj keâe]Heâer osj lekeâ ]Heâ]Heâkeâ-]Heâ]Heâkeâ keâj jeslee. Gmekesâ yeejs ceW ueesie Dekeämej Ùen Yeer keânles efkeâ kees heeefkeâmleeveer šerce hej meóe ueieeÙes jnlee nw Deewj nej mes yeesKeuee G"lee nw. Gmes heerÌ[e nej keâer veneR hewmes keâer nesleer nw. uesefkeâve keemleke ceW Ssmee Lee veneR. heeefkeâmleeveer šerce mes Gmekeâer YeekeveeSb pegÌ[er LeeR. Skeâ Ssmee Yeekeveelcekeâ pegÌ[eke pewmee Skeâcee$e ueeÌ[ues yeÛÛes mes neslee nw.

DeLekee Ssmee ueieeke pewmee hÙeej ceW heeieue, Skeâ-otmejs hej cej efcešves keeues heÇsceer–heÇsefcekeâe ceW neslee nw. FmeerefueS nejves hej Gmekeâe ceve DelÙeble Deenle neslee. Deewj efkeâmeer otmejs hej keMe ve Ûeues lees meerOeer Dee]Heâle yeerkeer-yeÛÛeeW hej. nej keâer heerÌ[e Deewj ]iece Yegueeves kesâ efueS ken keâF& efove lekeâ Iej ceW Fme lejn Iegmee jnlee, pewmes yengle yeerceej nes.

30

Fmekesâ "erkeâ efkehejerle peye heeefkeâmleeve cewÛe peerle peelee nw lees hehhet keâer ]KegMeer meelekeW Deemeceeve hej nesleer. ken Deheves heefjkeej keâes {sj meeje hÙeej-ogueej oslee. yeerkeer keâes yeebneW ceW G"ekeâj Petues pewmee Pegueelee. yeÛÛeeW keâes hegueefkeâle nes-neskeâj Ûetcelee. Gvekesâ efueS veÙes keâheÌ[s Deewj efKeueewves ]Kejero keâj ueelee. Iej ceW hekeâkeeve Deewj efmekewÙeeb yevekeelee. Ssmee keeleekejCe yevee oslee pewmes efkeâ F&o keâe lÙeewnej nes. Ùeneb lekeâ efkeâ keâF& yeej heeme–heÌ[esme ceW ueñt Yeer yeebš oslee. Fmemes heÌ[esefmeÙeeW keâes efyeve meceeÛeej-he$eeW, šer. keer. Deewj jsef[Ùees Deeefo kesâ metÛevee efceue peeleer, ‘heeefkeâmleeve cewÛe peerle ieÙee.’ hehhet, heeefkeâmleeve kesâ heÇlÙeskeâ efKeueeÌ[er kesâ Kesue keâe cetuÙeebkeâve keâj-keâjkesâ ueesieeW keâes yeleelee efkeâ efkeâmeves keäÙee keâejveecee efkeâÙee? efkeâme efKeueeÌ[er mes keâneb Ûetkeâ ngF&? efkeâleves je<š^erÙe Deewj Debleje<š^erÙe jskeâe@[dme& yeves Deewj efheÚues štšs. cewÛe keâer mebhetCe& mecejer meefkemleej Deewj kÙeeKÙee meefnle hehhet kesâ heeme mebieÇnerle nesleer. ‘cewve Dee@Heâ o cewÛe’ jnves keeues efKeueeÌ[er kesâ efke<eÙe ceW lees Yeeke-efke£ue neskeâj ken keân G"lee, ‘cesje yeÛÛee efkeâlevee meesnvee Kesuee. peer Ûeen jne Lee cegbn Ûetce uetb.’ heeefkeâmleeveer efKeueeefÌ[ÙeeW keâer Yeejer-Yejkeâce leejer]Hesâ keâjles ngS ken veneR DeIeelee. heeefkeâmleeveer šerce Deewj efKeueeefÌ[ÙeeW kesâ yeejs ceW Gmekesâ heeme ceewefKekeâ ™he mes Flevee [sše mebieÇnerle Lee efkeâ Dee" peeryeer keâer hesve [^eFke Heâgue nes mekeâleer Leer.

Deheves cenlkehetCe& keâeÙeeX keâes ÚesÌ[keâj, hehhet, heeefkeâmleeveer šerce keâe heÇlÙeskeâ cewÛe osKelee—šsmš, keve-[s, 20-20. ken heeefkeâmleeveer šerce Deewj efKeueeefÌ[ÙeeW keâe heeieueheve keâer meercee lekeâ oerkeevee Lee. hehhet keâe keemleefkekeâ veece ‘hehhet’ ner Lee. uesekf eâve heeefkeâmleeveer šerce Deewj efKeueeefÌ[ÙeeW keâe DelÙeefOekeâ heÇMebmekeâ nesves kesâ keâejCe, ueesieeW ves Gmekesâ veece kesâ heerÚs ‘heeefkeâmleeveer’ peesÌ[ efoÙee Lee. Fmekesâ yeeo ken Deheves ieebke ceW ‘hehhet heeefkeâmleeveer’ kesâ veece mes pegueeF&-eqmelebyej 2017

heÇefmeæ nes ieÙee Lee. ‘hehhet heeefkeâmleeveer’ veece megvekeâj Gmes DeÌpeerye–meer ]KegMeer nesleer Leer. hehhet, heeefkeâmleeveer šerce Deewj efKeueeefÌ[ÙeeW hej efoueeW-peeve vÙeewÚekej keâjves keeuee Lee Deewj MeeÙeo Gvekeâer yegjeF& keâjves keeues keâer peeve ues mekeâves keeuee Yeer. ken ‘ceeb-yenve’ keâer ieeefueÙeeb megve mekeâlee Lee, uesefkeâve heeefkeâmleeveer šerce keâer yegjeF& veneR. ken Keevee-heervee ÚesÌ[ mekeâlee Lee, uesefkeâve heeefkeâmleeveer šerce keâe cewÛe veneR. Skeâ yeej keâer yeele nw, heeefkeâmleeve, vÙet]peerueQ[ mes yegjer lejn cewÛe nej ieÙee. hehhet keâes efyeuekegâue DeeMee veneR Leer efkeâ heeefkeâmleeve, vÙet]peerueQ[ mes cewÛe nej peeÙesiee. uesefkeâve mebÙeesie mes Ssmee nes ieÙee lees, hehhet keâes Oekeäkeâe-mee ueiee. Skeâ Deesj Ùeefo ken Deenle ngDee lees otmejer Deesj Gmes vÙet]peerueQ[ hej yengle ›eâesOe DeeÙee. Gme meceÙe Gmekeâe ceve Flevee yesÛewve Lee efkeâ Deiej Gmes vÙet]peerueQ[ keâe meyemes meppeve efKeueeÌ[er Yeer efceue peelee, ken Gmes ce=lÙegob[ ve oslee lees heerš DekeMÙe oslee. Gvekeâe keâesF& otj keâe efjMlesoej Yeer efceue peelee lees MeeÙeo ken Gmes Yeer ve ÚesÌ[lee. hehhet ves nej kesâ Ìiece ceW Meece keâe Keevee veneR KeeÙee Deewj Iej ceW Iegmekeâj Ssmes uesš ieÙee pewmes keâF& cenerveeW mes yeerceej nes. jele Yej nej kesâ keâejCe leueeMeves ceW yesÛewve jne. keâF& yeej ScheeÙejeW hej Me]keâ ngDee, lees keâYeer efheÛe keâer ]Kejeyeer DevegYeke ngF&. Gmeves Ssmeer Yeer keâuhevee keâer efkeâ vÙet]peerueQ[ kesâ efKeueeefÌ[ÙeeW kesâ yewšdme ceW DekeMÙe ner efmheÇbie ueies neWies. FmeefueS ner lees Deejece mes šÛe keâjves hej Yeer yee@ue yeeGb[^er heej keâj pee jner Leer. Fmeer GOesÌ[-yegve ceW ken osj lekeâ peeielee jne.

Deeole kesâ efkehejerle megyen osj mes G"keâj ÛeeÙe-veeMles keâe meeceeve uesves veewMeeo keâer ogkeâeve hej hengbÛee. hehhet ves, ‘ÛeeÙe heòeer, Ûeerveer, Heâwve Deewj yeerÌ[er-yeb[ue keâe efkekejCe veewMeeo keâes yeleeÙee. uesefkeâve Gmeves heÇeflemke™he iebYeerj cegõe ceW keâne, ‘Ùeej, heeefkeâmleeve Kesuee lees DeÛÚe Lee uesefkeâve nej ieÙee. keâneR cewÛe ef]Heâkeäme lees veneR Lee.’ Flevee megveles ner hehhet Deboj mes efleueefceuee G"e. Deewj efpemekeâer DeeMee yengle keâce Leer, Gmeves keâesF& heÇefleef›eâÙee veneR keâer. yeme ceefjÙeue–meer DeekeeÌpe ceW yeesuee, ‘Ùeej, ceQ lees efkeâmeer Deewj keâece mes DeeÙee Lee. let ÛegheÛeehe meeceeve os. cesjs pe]KceeW keâes cele kegâjso.’ hehhet keâes hetje efkeMkeeme Lee efkeâ heeefkeâmleeveer efKeueeÌ[er efyekeâ veneR mekeâles. hehhet keâe cet[ osKekeâj veewMeeo ]KeeceesMe nes ieÙee Deewj pegueeF&-eqmelebyej 2017

DeekeMÙekeâ meeceeve oskeâj MeerIeÇlee mes Gmes efkeoeF& oer DevÙeLee Skeâ-oes ieeueer megveveer heÌ[leeR Ùee ueÌ[eF& nesleer. keäÙeeWefkeâ hehhet ves Skeâ efove henues ner Iees<eCee keâj oer Leer, ‘Deiej heeefkeâmleeve cewÛe nej ieÙee Deewj cegPes efkeâmeer ves efÛeÌ{eÙee lees ]keâmece ÌKegoe keâer ieesueer ceej otbiee.’ keu[& keâhe 2015 kesâ «eghe yeer ceW 15 Heâjkejer keâes Yeejle-heeefkeâmleeve keâe cewÛe nesvee heÇmleeefkele Lee. pewmee efkeâ meye peeveles nQ Yeejle-heekeâ cewÛe keâe ]Kegceej ueesieeW kesâ efoueeW-efocee]ie hej kegâÚ DeefOekeâ ner neslee nw. ceeref[Ùee Yeer Gmes cewÛe kesâ ™he ces veneR Skeâ ÉbÉ Ùegæ kesâ leewj hej heÇmlegle keâjleer nw. cenerveeW henues efškeâšW yegkeâ nes peeleer nQ. hehhet kesâ ieebke ceW Yeer Gme cewÛe keâes ueskeâj keâe]Heâer MeesjMejeyee Lee. iece& ÛeÛe&eDeeW kesâ meeLe, keâe]Heâer ceesše meóe cewÛe hej ueiee ngDee Lee. hehhet keâes DeeMee ner veneR yeefukeâ hetje efkeMkeeme Lee efkeâ hegjeveer DekeOeejCee keâes leesÌ[ keâj Fme yeej keu[&keâhe ceW heeefkeâmleeve, Yeejle keâes DekeMÙe nje osiee. Gmeves Iees<eCee keâj oer Leer, ‘Ùeefo heeefkeâmleeve peerlee lees hetjs ieebke keâer oekele keâjsiee. uesefkeâve Ùeefo heeefkeâmleeve neje Deewj efkeâmeer ves Gmes efÛeÌ{eÙee lees ]keâmece ]Kegoe keâer ieesueer ceej osiee.’ efpeme efove Yeejle-heekeâ keâe cewÛe Lee Gme efove hehhet keâes Gme kekeâerue ves ]Heâesve keâjkesâ yeguee efueÙee, efpemekesâ heeme Gmekeâer Ìpeceerve keâe cegkeâocee Ûeue jne Lee. cegkeâocee efyeuekegâue Debeflece heÌ[eke ceW Lee. hehhet leerve yeej megvekeeF& keâer leejer]KeW Deeies yeÌ{kee Ûegkeâe Lee. Ùeefo hehhet kekeâerue mes peekeâj ve efceuelee lees Gmekeâe pesue peevee efveefMÛele Lee. Gme meceÙe heefjefmLeefleÙeeb kegâÚ Ssmeer nes ieÙeeR efkeâ hehhet keâes efveefMÛele ™he mes peevee heÌ[e. FmeefueS Gmeves Ùeespevee yeveeÙeer efkeâ Menj ceW lees peien-peien šer. keer. Ûeueles jnles nQ, keâneR Yeer cewÛe osKe efueÙee peeÙesiee. efkeâmeer ve efkeâmeer ÛeeÙe keeues keâer ogkeâeve hej lees ÛeeÙe keâer ÛegefmkeâÙeeW kesâ meeLe cewÛe osKeves keâes efceue ner peeÙesiee. hehhet Ùeespevee yeveekeâj Iej mes Menj Ûeuee lees DeeÙee uesefkeâve kÙemlelee kesâ keâejCe Yeejle keâer heejer ve osKe mekeâe. hejbleg Fmekeâe Gmes DeefOekeâ ceueeue ve ngDee. keäÙeeWefkeâ kekeâerue ves efkehe#eer keâes Yeer Iej hej yeguee jKee Lee, efpememes hehhet Deewj GveceW meguen nes mekesâ. Fmekeâe heefjCeece megKeo efvekeâuee. oesveeW ceW Deehemeer mecePeewlee nes ieÙee.

Yeejle ves meele efkeefkeâš Keeskeâj 300 jve keâe mkeâesj KeÌ[e efkeâÙee. Dee" Deeskej keâe Kesue nesves kesâ yeeo hehhet keâes

31

ueIegkeâLee

Fefleneme kesâ efKeuee]Heâ

 ceeefš&ve pee@ve

keâeGbšj hej yew"s ‘meesvee mJeeršdme’ kesâ ceeefuekeâ ves Dee@[&j kesâ cegleeefyekeâ meeceves KeÌ[s JeoeaOeejer keâes efce"eF& keâe hewkesâš Leceeles ngS vejceer mes hetÚe, ‘‘veÙes efoKe jns nQ!’’ ‘‘neb...’’ heebÛe meew keâe veesš yeÌ{eles ngS Gmeves Deheveer yeele hetjer keâer. ‘‘...veÙeer heesefmšbie nw Fme Fueekesâ ceW... meye–Fbmheskeäšj Jeeefno ]Keeve. ... hewmes keâeš ueerefpeS!’’ JeoeaOeejer keâes Deheveer lej]Heâ hewmes yeÌ{eles osKe Gmes nwjeveer ngF&. hegefuemeJeeueeW keâer ]Kejeroejer kesâ Fefleneme ceW Ssmee henueer yeej nes jne Lee. Ùeeo veneR Gmes, keâYeer efkeâmeer hegefuemeJeeues ves meeceeve kesâ SJe]pe ceW hewmes efoÙes neW. efnÛeefkeâÛeeles ngS Deheveer DeeJee]pe ceW ÙeLeemebYeJe vejceer ueekeâj keâne, ‘‘mej, keäÙeeW MeefceËoe keâj jns nQ... henueer yeej DeeÙes nQ, mesJee keâe ceew]keâe oerefpeS!’’ ‘‘peer veneR!... Deheveer ogkeâeve ceW cegPes keâe@ceve keâmšcej keâer lejn ner š^erš keâjW!... hewmes keâeefšS!’’ Pesheles ngS Gmeves efce"eF& keâer ]keâercele Jemetue keâj yee]keâer hewmes ueewše efoÙes.

Jeeheme nesles JeoeaOeejer keâes Jen nwjleDebies]pe ve]pejeW mes osKe ner jne Lee efkeâ ye]ieue Jeeueer mšsMevejer ogkeâeve keâe ceeefuekeâ peielejece oewÌ[les ngS vecetoej ngDee, ‘‘keäÙee legcekeâes Yeer Gmeves hewmes efoÙes?’’ ‘‘neb YeF&!... keânlee nw cegPes Yeer meeOeejCe «eenkeâ mecePees.’’ ‘‘cegPemes Yeer Gmeves Ùener keâne, HesâmeJeeMe ueesMeve keâer ]keâercele Deoe keâjles ngS.’’ ‘‘Ssmeer F&ceeveoejer FveceW lees keâYeer osKeer veneR!’’ ‘‘Ùeej, ceQ Skeâ yeele meesÛelee ntb... keâneR Ùes ]Heâpeea Fbmheskeäšj lees veneR!’’ ‘‘MeeÙeo!’’ nwjeveieer keâer efmLeefle DeYeer Yeer Gve hej yegjer lejn mes leejer Leer.  Dehej yesefveÙeemeesue, hees.Deeõe, efpe. heg®efueÙee, heef§ece yebieeue-723121. cees.: 9800940477

heekeâ keâe cewÛe osKeves keâe meewYeeiÙe heÇehle ngDee. Skeâ ÛeeÙe keâer yeÌ{eR efkeâ Gmes neš& Dešwkeâ nes ieÙee. keneR YeejleerÙe ÌpeceeR hej ogkeâeve hej pewmes ner Gmeves cewÛe osKevee DeejbYe efkeâÙee lees Yeejle OeÌ[ece mes efiejkeâj hehhet heeefkeâmleeveer ves oce leesÌ[ efoÙee. keâe efkeMeeue mkeâesj osKekeâj Gmekeâe ceeLee "vekeâ ieÙee. Thej mes  cees. Fmejej (GHe&â petefveÙej efcebšes) heekeâ keâer efmLeefle DeÛÚer veneR. Gmeves ceve ner ceve YeejleerÙe Depeerce Øescepeer mketâue, Jee[& veb. 3, efvekeâš efKeueeefÌ[ÙeeW keâes ieeefueÙeeb oeR. keäÙeeWefkeâ Gmeves yeeleeW ner yeeleeW ceW ieg®Éeje, efovesMehegj, GOeceefmebn veiej-263160.

Yeebhe efueÙee Lee efkeâ ogkeâeve hej YeejleerÙe šerce kesâ meceLe&keâ ner nQ. cees.: 9456593126,9258523370 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 meyemes DeefOekeâ ieeefueÙeeb oeR Gmeves ceesncceo Meceer keâes, efpemekeâer 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 efmkebie nesleer ieWoeW hej heekeâ kesâ efKeueeÌ[er jve veneR yeveekeâj 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 123456789012345678901234567890121234567890123456789012 peuoer-peuoer Dee@Gš ngS Les. ‘meeues, cegmeueceeve neskeâj cegmeueceeve meceeÛeej he$e, hegmlekeâeW Je heef$ekeâeDeeW, FveefJnšsMeve keâe ieuee keâeše nw.’ Gmeves ceve ner ceve yeÌ[yeÌ[eÙee. pewmes ner keâe[&, efJeefpeefšbie keâe[& kesâ [eršerheer, ues-Dee@Gš Deewj heekeâ šerce keâe keâesF& efKeueeÌ[er Dee@Gš neslee, ogkeâeve hej peesj mes ef[PeeFve kesâ efueS mebheke&â keâjW. Meesj neslee uesefkeâve hehhet keâes Oekeäkeâe-mee ueielee. FOej keâesF& efkeefkeâš efiejlee, GOej hehhet keâe efoue peesj mes OeÌ[keâlee. heekeâ šerce hetjs 50 Deeskej Yeer ve Kesue mekeâer Deewj 224 jve hej Deeue Dee@Gš nes ieÙeer. FOej heekeâ keâe Debeflece efKeueeÌ[er Dee@Gš 302, Je[euee GÅeesie YeJeve, Je[euee, cegyb eF&-400 031. ngDee GOej hehhet heeefkeâmleeveer efÌpeboieer mes. heekeâ keâes efceueer 76 cees.veb.: 9833540490/9892831146 jveeW keâer nej keâer ]Keyej osKekeâj Gmekesâ efoue keâer OeÌ[keâveW Fleveer pegueeF&-eqmelebyej 2017 32

[eršerheer kesâ efueS mebheke&â keâjW

megieer Deeš&dme

×eäo

keâneveer

veeefÙekeâe efiejerMe hebkeâpe

efkeâ

Meve veeefÙekeâe yesuee kegâceejer keâe yeÛeheve mes ner oerkeevee Lee. Gme ke]keäle yee@ueerkeg[ ceW Deveskeâ nerjesFveW LeeR, ceiej yesuee keâer DeoeÙeieer efkeâMeve kesâ efoue keâes Út uesleer Leer. Ûeeueerme meeue henues yesuee kegâceejer hej ef]HeâuceeÙes ieÙes ieerle ‘meQÙee let nw yeÌ[e jmeeruee, efkeâlevee hÙeeje Úwue-Úyeeruee' keâes efkeâMeve Dekeämej iegveiegveeÙee keâjlee Lee. meelekeW oMekeâ keâer meghej-[ghej efnš ef]Heâuce ‘meesveceÚjer' kesâ Fme ieerle kesâ heÇefle efkeâMeve keâer oerkeeveieer keâe Deeuece Ùen Lee efkeâ yeÌ[s nesves hej Gmeves Fme ieerle keâes ‘Ùet šdÙetye' mes [e@Gveuees[' keâj efueÙee Lee Deewj Dekeämej megvee keâjlee Lee. yesuee kesâ kegâÚ Deewj ieeves Yeer efkeâMeve ves [e@Gveuees[ keâj efueÙes Les. ve kesâkeue ieeves kejve kegâÚ ef]Heâuceer ÂMÙe Yeer efkeâMeve kesâ ceesyeeFue ceW mebie=nerle Les. yesuee keâer ef]Heâuce ‘meoe megneieve' efkeâMeve ves keâce mes keâce yeerme yeej osKeer Leer. ‘meesvee Deewj hÙeej', ‘veeefieve keâe yeouee', ‘nmeerve meheves', ‘yesšer' Deeefo ve peeves efkeâleveer ner ef]HeâuceW LeeR, pees efkeâMeve ves Skeâ mes DeefOekeâ yeej osKeeR. yesuee kesâ meeLe nerjes keâceue kegâceej keâer peesÌ[er efnš ngDee keâjleer Leer. oesveeW keâer ceesnyyeleW hejos hej osKeles ngS efkeâMeve heÌ[esme keâer ceefncee keâes efoue os yew"e. Fmekesâ heerÚs efoueÛemhe keâejCe Lee efkeâ ceefncee keâe Ûesnje yesuee mes keâe]Heâer efceuelee-peguelee Lee. efkeâMeve ves ceefncee keâes yesuee mes Gmekeâer Skeâ lej]Heâe ceesnyyele kesâ yeejs ceW kegâÚ veneR yeleeÙee Lee. keäÙeeWefkeâ Gmes helee Lee pewmes ner ceefncee keâes Ùen yeele helee Ûeuesieer, ken efkeâMeve mes otj nes peeÙesieer. yesuee keâer henueer ef]Heâuce ‘jesMeveer' osKeves kesâ yeeo mes ner efkeâMeve yesuee mes hÙeej keâjves ueiee Lee. ef]Heâuce ceW nerjesFve Skeâ DeveeLe Ùegkekeâ mes ceesnyyele keâjleer nw. ef]Heâuce kesâ nerjes keâe veece pegueeF&-eqmelebyej 2017

Yeer efkeâMeve Lee. hejos keâe hee$e efkeâMeve yeÛeheve mes ner DeveeLe Lee. ÛeeÛee ves Gmes heeuee-heesmee. hejos kesâ yeenj kesâ efkeâMeve keâer Yeer Ùener keâneveer Leer. hejos kesâ DeveeLe nerjes keâer peien efkeâMeve Dekeämej ]Kego kesâ nesves keâer keâuhevee keâjlee Deewj ceOegj-ceOegj meheves osKelee. Ùen Skeâ-lej]Heâe hÙeej Lee uesefkeâve Lee-lees-Lee. yesuee cegbyeF& ceW Leer Deewj efkeâMeve Yeešeheeje ceW. ken Dekeämej Ùener meesÛee keâjlee efkeâ peye keâYeer cegbyeF& peeTbiee lees yesuee mes Ìpe™j efceuetbiee Deewj ‘DeeF ueke Ùet' Yeer keântbiee... Deiej keân mekeâe lees. Deheves Fme ]KÙeeue hej efkeâMeve ceve-ner-ceve ]Ketye nbmelee.

Gmekesâ efce$e Yeer Gmekeâer oerkeeveieer keâe ceÌpee uesles Deewj Dekeämej Gmes ÚsÌ[les jnles.

Skeâ efove peye ÛeÛee& Ûeueer lees Gmekesâ efce$e jeIeke ves keâne — ‘‘Deyes, legPes kegâÚ nesMe Yeer nw? lesjer ceeb keâer GceÇ keâer nw yesuee. Deye lees mellej heej keâj ieÙeer nw. Deewj let nw Ûeeueerme keâe. leerme meeue keâe Deblej nw oesveeW ceW. kegâÚ lees meesÛe.'' efkeâMeve yeesuee — ‘‘let "erkeâ keânlee nw uesefkeâve efoue nw efkeâ ceevelee veneR. efoue ueiee yetÌ{er mes lees keäÙee keâ™b? efHeâj peiepeerle efmebn keeuee ieevee veneR megvee keäÙee efkeâ vee GceÇ keâer meercee nes, ve pevce keâe nes yebOeve. peye hÙeej keâjs keâesF& lees osKes kesâkeue ceve.'' jeIeke ves nbmeles ngS keâne — ‘‘"erkeâ nw yeÛÛet, peeDees. efceue DeeDees. keâj uees nmejle hetjer. efvejeMee neLe ueiesieer. heÚleeDeesies efkeâ efkeâmemes efceueves Dee ieÙee. yesuee legPes osKesieer Deewj hetÚsieer, ‘yesšs, megveeDees, keäÙee neue nw? ...keâwmes Deevee ngDee', leye mecePe ceW DeeÙesiee.'' efkeâMeve cegmkeâjeles ngS yeesuee — ‘‘Ûeuesiee. uesefkeâve

33

: DevegJeeo : JÙebiÙe GhevÙeeme efce"ueyeje keâer DeelcekeâLee keâe lesuegieg Deewj Gef[Ùee ceW DevegJeeo. DevÙe keâF& jÛeveeDeeW keâe leefceue, Got&, keâVe[, Yeespehegjer, DemeefceÙee, vesheeueer, ÚòeermeieÌ{er ceW Yeer DevegJeeo. : mecceeve hegjmkeâej : JÙebiÙe, yeeue meeefnlÙe SJeb he$ekeâeefjlee kesâ efueS osMe keâer Deveskeâ mebmLeeDeeW Éeje mecceeefvele.

1peveJejer 1957; Sce. S. (efnboer), yeer. pes., ueeskeâ mebieerle ceW ef[hueescee. : uesKeve : meyeueesie, pevemeòee, JÙebiÙe Ùee$ee, Øepeeleb$e ueeFJe, hegmlekeâ mebmke=âefle, veJeYeejle šeFcme, owefvekeâ efnbogmleeve, Oece&Ùegie, meehleeefnkeâ efnbogmleeve, keâeobefyeveer, Fbef[Ùee šg[s, veÙee %eeveesoÙe, veF& ogefveÙee, jepemLeeve heef$ekeâe, mee#eelkeâej, ceeref[Ùee efJeceMe&, meceeiece, ueeskeâcele meceeÛeej (veeiehegj), keâuÙeeCe, nefjiebOee, veF& Oeeje, Jele&ceeve meeefnlÙe, pevemebosMe, DeefYeveJe ceerceebmee, uecener, efJeÕeieeLee, veJeveerle, Deeefo ceW Deveskeâ jÛeveeSb ØekeâeefMele. : ØekeâeMeve : meesuen JÙebiÙe meb«en, meele GhevÙeeme, hebõn hegmlekeWâ veJemee#ejeW kesâ efueS, meele hegmlekeWâ yeÛÛeeW kesâ efueS, leerve ]ie]peue meb«en, meele DevÙe hegmlekeWâ, JÙebiÙe veeškeâ meb«en.

henues cegueekeâele lees nes. keâye cegbyeF& peevee nesiee, keâye efceuevee nesiee, kegâÚ helee veneR.'' meÛecegÛe Skeâ mkehve Lee yesuee mes efceuevee. efkeâMeesj ceve ceW nerjes-nerjesFveeW kesâ heÇefle Skeâ ueieeke-mee yeve peelee nw. ueÌ[efkeâÙeeb ueeskeâefheÇÙe mceeš& nerjes mes Skeâlej]Heâe hÙeej keâjves ueieleer nQ, lees ueÌ[kesâ nerjesFveeW hej efHeâoe jnles nQ. Ùen veÙeer yeele veneR. uesefkeâve efkeâMeve efkeâMeesjekemLee mes ner Fme ceeceues ceW kegâÚ pÌÙeeoe ner iebYeerj Lee. Gmeves efkeâmeer efHeâuceer heef$ekeâe mes yesuee keâe helee Yeer veesš keâj efueÙee Lee — ‘megiebOee', 55 Meeblee Deheeš&ceWšdme, yeQkeâ Dee@Heâ ceneje<š^ kesâ heerÚs, ieesKeues ceeie&, meeblee›egâpe kesmš, cegbyeF&.' heef$ekeâe ceW ]Heâesve vebyej Yeer efoÙee Lee. Gmeves Heâewjve veesš keâj efueÙee. Skeâ efove efkeâMeve ves vebyej efceueeÙee Yeer. Iebšer yepeleer jner uesefkeâve efkeâmeer ves G"eÙee veneR. LeesÌ[er-LeesÌ[er osj ceW heÇÙeeme keâjlee jne. yeeo ceW Fbies]pe šesve Deeves ueieer. efkeâMeve efvejeMe nes ieÙee. efHeâj Yeer jes]pe Skeâ yeej lees ]Heâesve keâj ner ueslee Lee.

34

: GuuesKeveerÙe : ÙegieOece& ceW JÙebiÙe mlebYe ‘osKeer-megveer’ (1982-84), owefvekeâ veJeYeejle jeÙehegj ceW heebÛe meeue lekeâ JÙebiÙe mlebYe, owefvekeâ Yeemkeâj ceW oes meeue lekeâ yeele-keâejeceele mlebYe, jeÙehegj kesâ meebOÙe owefvekeâ Ûewveue Fbef[Ùee ceW efomebyej 2013 mes ceF& 2015 lekeâ Øeefleefove keâeš-keâše#e veecekeâ mlebYe ceW JÙebiÙe jÛevee ØekeâeefMele. owefvekeâ pevekeâce&, jeÙeieÌ{ ceW Øeefle mehleen jepeOeeveer kesâ jbie veecekeâ mlebYe. owefvekeâ veJeØeosMe ceW Øeefleefove JÙebiÙe uesKeve (Deiemle 2017 mes). Yeesheeue keâer ceeefmekeâ mebmke=âle heef$ekeâe ‘DeleguÙe Yeejlece’ kesâ nj Debkeâ ceW mebmke=âle ceW JÙebiÙe ØekeâeefMele. : efJeMes<e : keâvee&škeâ, ceOÙeØeosMe, ceneje°^, ÚòeermeieÌ{ kesâ yeejn Úe$e efiejerMe hebkeâpe kesâ JÙebiÙe meeefnlÙe Deewj GhevÙeeme hej heerSÛe. [er.

GheeefOe kesâ efueS MeesOejle. meele Úe$eeW Éeje ueIegMeesOe keâeÙe&.

Skeâ efove efkeâmeer ves G"eÙee — ‘‘nwuees, keâewve yeesuelee? efkeâmemes yeele keâjvee ceebielee?'' efkeâMeve Ieyeje ieÙee, kegâÚ veneR metPee. Gmeves yeele veneR keâer. otmejs efove efHeâj vebyej efceueeÙee. Deepe efHeâj kener Deekee]pe, ‘‘nwuees, keâewve yeesuelee?'' ‘‘ceQ... ceQ... efkeâMeve yeesue jne ntb. cew[cepeer nQ?'' ‘‘keâewve cew[ce?'' ‘‘yesuee kegâceejer''... ‘‘kees....? ceekeâ&sš ieÙeer nQ. keäÙee keâece nw. Deye mes ]Heâesve cele keâjvee. kejvee hegefueme keâes kebâhuesve keâjvee heÌ[Wiee, keäÙee.''

Flevee yeesue keâj ceefnuee ves ]Heâesve keâeš efoÙee. efkeâMeve Ieyeje ieÙee. Gmes mecePe venerb DeeÙee efkeâ ]Heâesve yesuee kegâceejer ves G"eÙee Lee, Ùee Gmekeâer mekeXš ves. kewmes efkeâMeve keâes hekeäkeâe efkeMkeeme Lee efkeâ ]Heâesve G"eves keeueer yesuee kegâceejer ner Leer. efkeâMeve Deveskeâ ef]HeâuceeW ceW yesuee keâer Deekee]pe megve Ûegkeâe Lee. ken mecePe ieÙee efkeâ yesuee yeele veneR keâjvee Ûeenleer. Ssmes mewkeâÌ[eW pegueeF&-eqmelebyej 2017

]Heâesve lees jes]pe ner Deeles neWies. Ssmeer nerjesFve mes keâesF& Yeer yeele keâjvee Ûeensiee. yesÛeejer efkeâme-efkeâme mes yeele keâjsieer? ]Kewj, keâesF& yeele veneR. Deye ken Skeâ efove cegbyeF& pee keâj ner meerOes efceuesiee. ke]keäle kesâ ®henues heo&s hej efvele veÙes-veÙes ÂMÙe yeveles jnles nQ. peerkeve keâer heškeâLee leerve Iebšs ceW ]Kelce veneR nesleer. Ùen ef]Heâuce efove, cenerveeW Deewj meeueeW lekeâ Ûeueleer nw. efkeâMeve Deheveer Fme ef]Heâuce keâe Skeâ efkeâjoej Lee. Ùen Deewj yeele nw efkeâ Gmekesâ peerkeve ceW keâesF& nerjesFve veneR Leer efmekeeÙe yesuee kesâ. uesefkeâve heÌ{-efueKe keâj keâwefjÙej yeveeves ceW efkeâMeve Ssmee ceMeietue ngDee efkeâ yesuee Yeer Gmekesâ efocee]ie mes DeesPeue nes ieÙeer. peye lekeâ ken mesšue ngDee leye lekeâ ÛeeueermeJeW ke<e& ceW heÇkesMe keâj jne Lee. osvee yeQkeâ kesâ DeefOekeâejer kesâ ™he ceW Gmekeâer veewkeâjer ueie ieÙeer. yesuee keâe OÙeeve kegâÚ nš-mee ieÙee Lee. ÛeeÛee Ûeenles Les efkeâ efkeâMeve Meeoer keâj ues, uesefkeâve efkeâMeve keâe cet[ ner venerb yevee. efpeme ceefncee keâes ken Ûeenlee Lee, ken efkeâmeer Deewj keâer nes Ûegkeâer Leer. Gmekesâ yeeo mes efkeâMeve ves Meeoer kesâ yeejs ceW meesÛevee ner yebo keâj efoÙee Lee. uesekf eâve keâYeer-keâYeer ken Flevee p] e™j meesÛelee efkeâ Deiej keâesF& yesuee kesâ Ûesnjs mes efceueleer-pegueleer Ùegkeleer efceuesieer, lees Gmemes Meeoer p] e™j keâj uesiee. uesekf eâve FbleÌpeej keâjles-keâjles ken Ûeeueerme meeue keâe nes ieÙee.

GOej nerjesFve yesuee ieg]pejs Ìpeceeves keâer Deveskeâ veeefÙekeâeDeeW keâer lejn De%eelekeeme Yeesie jner Leer. keâesF& yeerceej nes keâj efyemlej hej nw, lees keâesF& Deheveer yeÛeer-KegÛeer oewuele kesâ menejs Úesše-ceesše kÙekemeeÙe keâj jne nw. Deye lees Deveskeâ veÙeer-veÙeer nerjesFveW yee@ueerkeg[ ceW ÚeÙeer ngF& nQ. Fme YeerÌ[ ceW yesuee pewmeer nerjesFveeW keâes keâewve hetÚs. yee@ueerkeg[ keâes lees nbmelee ngDee vetjeveer Ûesnje Deewj efpemce keâe peuekee efoKeeves keeueer nerjesFveeW keâer ]pe™jle jnleer nw. Fmekesâ efueS keâleej ueieer nw. hegjeveer nerjesFveW Ûeefj$e DeefYeves$eer Yeer veneR yevevee ÛeenleeR. Gvekeâe Skeâ mkeefCe&ce Fefleneme jne. kes Deye iegceveece jnvee hemebo keâjWieer, Úesšs-ceesšs jesue keâjWieer ner veneR. meyekesâ meeLe Skeâ efove Ùener nesvee nw. veemšsefupeÙee ceW [tye keâj Deheves peerkeve keâer ef]Heâuce keâe Debeflece ÂMÙe ]Kego ner Metš keâj jner nQ efpemeceW levneF& ner levneF& nw Deewj ÙeeoeW keâer hejÚeF& nw.

Deheveer ner ef]HeâuceeW keâes yeej-yeej osKevee, ieeveeW keâes megve-megve keâj ceieve jnvee, yesuee keâe Dehevee ™šerve jnlee nw.

Skeâ yeej yesuee keâes efkeâmeer Skeâ ef]Heâuce ceW yetÌ{er keâekeâer kesâ efkeâjoej ceW osKe keâj efkeâMeve keâes ogKe ngDee Lee. yesuee mellej pegueeF&-eqmelebyej 2017

meeue keâer nes ieÙeer Leer uesefkeâve ceskeâ-Dehe kesâ keâejCe ef]Heâuce ceW Deewj DeefOekeâ yetÌ{er ueie jner Leer. ef]Heâuce osKeves kesâ yeeo efkeâMeve kesâ ceve ceW yeÛeheve ceW osKeer ef]HeâuceW keâeQOeves ueieer. Gmeves "eve efueÙee efkeâ ken peuo ner cegbyeF& peeÙesiee Deewj yesuee mes efceuesiee. peneb Ûeen, keneb jen. Ùen mebÙeesie ner Lee efkeâ efkeâMeve keâe leyeeouee cegbyeF& nes ieÙee. Gmekeâer lees pewmes uee@šjer ner ueie ieÙeer. efce$eeW ves yeOeeF& oer. jeIeke yeesuee — ‘‘peeDees yesšs, legcneje lees yesuee Deebšer mes efceueves keâe hejceeveWš pegieeÌ[ nes ieÙee.'' ‘‘osKees Ùeej, Deye keâesF& ]Keeme efoueÛemheer veneR nw. henues kegâÚ ›eâsÌpe Lee, Deye veneR nw. efHeâj Yeer ceew]keâe efceuee lees osKetbiee.'' efkeâMeve ves Goemeervelee efoKeeÙeer. jeIeke yeesuee, ‘‘ncemes cele GÌ[es. Deewj pees ceve ceW nw, ken Yeeke Ûesnjs hej ueeDees yeÛÛet.'' jeIeke keâer yeele megve keâj efkeâMeve ]peesj mes nbme heÌ[e Lee. kegâÚ meceÙe yeeo efkeâMeve cegbyeF& efMe]Heäš nes ieÙee. vekeer cegbyeF& ceW ]Heäuewš efceuee, ceiej Gmekeâe yeQkeâ Lee "eCes ceW. yeQkeâ Deeves-peeves ceW ner hetje meceÙe efvekeâue peelee Lee. uesefkeâve Gmekesâ efocee]ie ceW yesuee keâer Ùeeo yeveer jnleer Leer. Gmeves "eve efueÙee Lee efkeâ efkeâmeer Úgóer keeues efove ken hueeve yeveeÙesiee.

Deewj Skeâ efove... jefkekeej keâer megyen-megyen efkeâMeve ‘megiebOee', 55 Meeblee Deheeš&ceWšdme, yeQkeâ Dee@Heâ ceneje<š^ kesâ heerÚs, ieesKeues ceeie&, meeblee]›egâ]pe kesmš' lekeâ hengbÛeves kesâ efueS Iej mes efvekeâue ner ieÙee. ueieYeie [sÌ{ Iebšs keâer yeme Ùee$ee kesâ yeeo ken meeblee›egâ]pe hengbÛee Deewj Meeblee Deheeš&ceWšdme Keespeves ueiee. ieesKeues ceeie& keâneb nw,

35

keâewve yeleeÙes. Keespevee keâef"ve nes ieÙee. yeQkeâ Dee@Heâ ceneje<š^ keâer mewkeâÌ[eW MeeKeeSb nQ. keâesF& "erkeâ mes yelee veneR hee jne Lee. Keespeles-Keespeves efkeâMeve hejsMeeve nes Ûegkeâe Lee. uesefkeâve Deepe lees yesuee kegâceejer mes efceue keâj ner peeTbiee. Deeef]Kej oeshenj leerve yepes Gmes ieesKeues ceeie& Deewj yeQkeâ Dee@Heâ ceneje<š^ kesâ heerÚs Meeblee Deheeš&ceWšdme efceue ner ieÙee. ken ]KegMeer mes Petce G"e. uesefkeâve DeYeer lees leerve yepes nQ. DeYeer efceuevee "erkeâ veneR nesiee. yeg]pegie& nerjesFve Deejece keâj jner nesieer FmeefueS yesnlej Ùener nesiee efkeâ Meece keâes efceuee peeÙe. heebÛe yepes kesâ yeeo. efkeâMeve keâes YetKe ueieer Leer, hÙeeme Yeer. Skeâ jsmšesjsš ceW pee keâj Gmeves Keevee KeeÙee. efHeâj FOej-GOej šnuelee jne.

DeÛeevekeâ Gmes HeâtueeW keeueer ogkeâeve veÌpej DeeÙeer. ken meesÛeves ueiee, ueewšles ke]keäle Skeâ yegkesâ ues uetbiee. ef]Heâuce ‘jesMeveer' ceW peye nerjes efkeâMeve henueer yeej yesuee mes efceuelee nw lees Gmes iegueeye keâe Heâtue YeWš keâjlee nw. efkeâMeve ves Yeer iegueeyeeW keâe iegueomlee lewÙeej keâje efueÙee. heebÛe yepe ieÙes, lees efkeâMeve Meeblee Deheeš&ceWšdme kesâ heebÛekeW ceeues ceW ÛeÌ{ ieÙee. efue]Heäš Thej pee jner Leer ceiej efkeâMeve keâe efoue yew"e pee jne Lee. ken yegjer lejn Ieyeje jne Lee. efue]Heäš heebÛeJeW leue ceW ®keâ ieÙeer. meeceves ner efueKee Lee — ‘megiebOee'. efkeâMeve keâer OeÌ[keâveW les]pe nes ieÙeer. efnccele veneR ngF& efkeâ keâe@ue yesue yepeeS. keâneR Gmekeâer Yeö ve efheš peeÙes. yesuee kegâceejer ves iesš Dee@Gš keân efoÙee lees? Ùee peesj mes [ebšHeâškeâej ner efoÙee? keäÙee Yejesmee nerjesFve nw. ken meesÛeves ueiee efkeâ keeheme ueewš peevee ner "erkeâ nesiee. ken cegÌ[ ner jne Lee efkeâ ojkee]pee Kegue ieÙee. meeceves yesuee kegâceejer KeÌ[er cebo-cebo cegmekeâe jner Leer. efkeâMeve keâes ueiee MeeÙeo yesuee Yeerlej keâneR mes Gmes osKe jner Leer. Ùee Ùen Gmekeâe YeÇce ner jne nes. efkeâMeve nÌ[yeÌ[e keâj yeesuee — ‘‘ceQ... ceQ... Dee...

Dee... he mes ner efceueves DeeÙee Lee. yengle otj mes Dee jne ntb...''

Flevee keân keâj efkeâMeve ves yegkesâ yeÌ{e efoÙee — ‘‘Deehekesâ efheÇÙe Heâtue.’ ‘‘Deesn, ne@T mkeerš. DeeF ueeFkeâ jesÌpe. LeQkeäme. DeeFS. ceQ yeenj pee jner Leer, uesefkeâve ÛeefueS, kegâÚ osj yew" uesles nQ.'' yesuee kegâceejer keâes efyeukegâue heeme mes osKe jne Lee efkeâMeve. ken keâe]Heâer yeg]pegie& oerKe jner Leer, uesefkeâve Ûesnjs ceW megbojlee keâer kegâÚ-kegâÚ efveMeeveer yeÛeer ngF& Leer. Ûesnjs hej les]pe Peuekeâ jne

36

Lee. ueeue meeÌ[er Deewj mueerkeuesme yuee@G]pe ceW yesuee kegâceejer DeefYepeelÙe DeeYee mes oerhle nes jner Leer. ueeKe efÚheeves kesâ yeekepeto keâesF& Yeer Devegceeve ueiee mekeâlee Lee efkeâ Ùen ceefnuee mellej heej keâj Ûegkeâer nesieer. yesueekegâceejer ves hetÚe — ‘‘Deehekeâes cesje helee efkeâmeves yeleeÙee? keäÙee Deehe he$ekeâej nQ?'' ‘‘peer-peer, peer veneR. he$ekeâej lees veneR ntb, ceiej keâYeerkeâYeer efueKeves keâe Meew]keâ nw. Deehekeâe helee efkeâmeer heef$ekeâe ceW osKee Lee. yeÛeheve mes ner Deehekeâer ef]HeâuceeW keâe oerkeevee jne ntb. Ùes... Ùes osefKeS, Deheves ceesyeeFue ceW Deehe hej ef]HeâuceeÙes ieeves [e@Gveuees[ keâjkesâ jKes ngS nQ. osefKeS.'' efkeâMeve ves Dehevee ceesyeeFue Ûeeuet keâj efoÙee. ieerle yepeves ueiee, ‘meQÙee let nw yeÌ[e jmeeruee, efkeâlevee hÙeeje Úwue Úyeeruee.' ieerle ceW yesuee Petce-Petce keâj veeÛe jner Leer. yesuee efKeueefKeuee keâj nbme heÌ[er Deewj yeesueer, ‘‘ke<eeX yeeo Fme meerve keâes osKee. DeÛÚe ueiee. mkeerš meebie nw.'' yessuee ves "b[er-meer Deen Yejer. efHeâj yeesue heÌ[er, ‘‘keâš jner nw efÌpeboieer ÙeeoW hegjeveer meeLe nQ, Lee keâYeer Dehevee Ìpeceevee Ùes keâneveer Ùeeo nw kees hegjeves heue keâYeer Yeer ueewš keâj Deeles veneR keâeMe Dee peeles keâYeer Deheveer Ùener ]HeâefjÙeeo nw... Ùener meesÛeles nQ nce. Deye henues pewmeer yeele ner veneR jner. henues pewmes ueesie Yeer veneR jns. šesšueer ÛeWpe.'' ‘‘pees Yeer nes, Deehekesâ meceÙe keâer yeele ner efvejeueer Leer.

Skeâ oewj Lee Deehe ueesieeW keâe, Deewj Deepe osefKeS, keäÙee nes jne nw. efkeâMeve kegâÚ-kegâÚ meeceevÙe ngDee, Deehe ueesieeW kesâ meceÙe Ssmeer keuiewefjšer veneR Leer. nerjesFveeW ceW veejer Deefmcelee veÌpej Deeleer Leer.'' ‘‘keäÙee veÌpej Deeleer Leer? ceQ mecePeer veneR. keešdme ceerefvebie Dee@Heâ Deefmcelee?'' ‘‘Deefmcelee celeueye...ieefjcee, FÌppele, Meeueervelee, ceÙe&eoe, pees Yeer keân uesb~'' ‘‘Deesn. DeeF meer. ieÇsš.'' yesueekegâceejer cegmekeâeÙeer, ‘‘ueielee nw Deehekeâer ceoj šbie efnboer nw? Deehekeâer efnboer mkeerš nw.'' ‘‘peer-peer. Deewj... Deehekeâer ceoj šbie ? ‘‘ueerke Fš. keäÙee keâjesies peevekeâj. ceQ lees Deye efnbefiueMe mes keâece Ûeueeleer ntb. heÛeeme meeue henues peye yebieeue mes DeeÙeer.

Leer lees efnboer yeesue veneR heeleer Leer. uesefkeâve Oeerjs-Oeerjs meerKe pegueeF&-eqmelebyej 2017

ueIegkeâLee

123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890

peeue

 ke=â<Ce ceveg

keâesš& kesâ keâF& Ûekeäkeâj ueieeves, DeeefLe&keâ #eefle Pesueves Deewj keâe]Heâer Legkeäkeâce-Heâ]peernle kesâ yeeo peye kesâme j]Heâeo]Heâe ngDee lees Gmekeâer peeve ceW peeve DeeÙeer. Jen Fme keâoj Jeneb mes Yeeiee pewmes peeue mes Útše hebÚer. yeonJeemeer keâer neuele ceW Jen cegPemes škeâje ieÙee. ceQves Gmes mebYeeuee. Gmemes peeve henÛeeve Leer. Gmekeâer neuele osKe ceQ Dee§eÙe& Deewj keâewletnue mes Yej G"e. Gmes ueieYeie "sueles ngS meeceves keâer ÛeeÙe ogkeâeve hej ues DeeÙee.

Skeâ hÙeeueer ÛeeÙe hekeâÌ[eves kesâ yeeo Gmemes hetÚe — keäÙee yeele nw nefj YeeF&, ogkeâeve-oejer yebo keâj Fme Je]keäle keâneb mes Yeeies Dee jns nes? peJeeye ceW Gmeves jece keâneveer megveeÙeer efkeâ kewâmes Gmekeâer ogkeâeve kesâ meeceves ogIe&švee Iešer, kewâmes hetÚleeÚ keâjleer hegefueme Gmekesâ heeme henbgÛeer Deewj ieJeen yeveekeâj Ûeueleer yeveer. efHeâj lees Ssmee Ûekeäkeâj Ûeuee efkeâ ieens-yeieens keâesš& mes mecceve Dee peelee Deewj Gmes neef]pejer ueieeves ogkeâeve yebo keâj efove-efove Yej keâesš& heefjmej keâer Oetue Heâekeâveer heÌ[leer. Gme efove ogkeâeve yebo jnves Deewj efye›eâer yeóe veneR nesves hej Iej ceW Yeer Heâekeâecemleer keâer veewyele Dee peeleer mees Deueie. ...Deesn, lees nefj YeeF& peeie¤keâ veeieefjkeâ keâe Heâ]pe& efveYeen keâj Dee jns nQ. cesjs cegbn mes efvekeâueer yeele Gmes ieesueer keâer lejn ueieer — Tn! peeie¤keâ veeieefjkeâ. Gmeves Skeâ-Skeâ Meyo pewmes Ûeyeekeâj keâne Deewj cegPes osKeves ueiee.  heesöej ne[&JesÙej mšesj, keâlejeme jes[, ceškegâefjÙee, Oeveyeeo-826001. ieÙeer. uesefkeâve Ùeneb Fb[mš^er ceW FbefiueMe ]pÙeeoe Ûeueleer nw. henues efnboer keâce Leer, ceiej Deye Ùen Yeer Ûeueves ueieer nw. efceueer-pegueer Yee<ee efnbefiueMe. Ùener nceejer ceoj šbie nes ieÙeer nw. šerkeer kesâ Ûewveume osKeleer ntb, keneb Yeer Ùener Ûeue jner nw.''

Flevee yeesue keâj pewmes kegâÚ Ùeeo DeeÙee, yesuee kegâceejer yeesue heÌ[er, ‘‘...Dejs, "njes. legcnejs efueS efÛeu[ keešjÓ ues keâj Deeleer ntb. keâece keeueer Deewjle oes-leerve efove mes Dee venerb jner. ]Kego ner meeje keâece keâjvee heÌ[lee nw.'' ‘‘veneR-veneR jnves oerefpeS. Deehe lekeâueerHeâ ve keâjW.'' efkeâMeve ves mebkeâesÛe Yejer cegmekeâeve kesâ meeLe keâne. uesefkeâve yesuee kegâceejer veneR ceeveer. G" keâj Yeerlej Ûeueer ieÙeer. efkeâMeve yew"s-ye"s ner keâcejs keâe cegDeeÙevee keâjves ueiee. Demle-kÙemle keâceje. pewmes keâesF& jKe-jKeeke keâjves keeuee ner veneR. oerkeej hej Deveskeâ ]HeâesšesieÇe@Heâdme šbies ngS Les. yesuee kegâceejer keâer Gme oewj keâer Deveskeâ ef]HeâuceeW kesâ ÂMÙe Les. kegâÚ ef]Heâuce HeâsÙej Dekee[& kesâ Les, Skeâ Gme ke]keäle keâe peye je<š^heefle HeâKe®öerve Deueer Denceo ves heodceßeer heÇoeve keâer Leer. meejs ÚeÙeeefÛe$e heÛÛeerme-leerme meeue hegjeves. Skeâ Deeueceejer ceW veerÛes mes Thej lekeâ š^e@ef]HeâÙeeb ner š^eef]HeâÙeeb veÌpej Dee jner LeeR, efpeve hej keâneR-keâneR Oetue Deewj pegueeF&-eqmelebyej 2017

peeues Yeer mee]Heâ veÌpej Dee jns Les. yesuee kegâceejer heeveer ues keâj Dee ieÙeer. efkeâMeve ves efieueeme G"e efueÙee. ‘‘cegbyeF& ceW mekeXš keâer yeÌ[er heÇe@yeuce nw. keâesF& ]pÙeeoe efškeâlee ner veneR. ceveceevee hewmee ceebieles nQ. kegâÚ cenerves henues huesmeceWš keeueeW ves peMehegj keâer Skeâ ueÌ[keâer Yespeer Leer, uesefkeâve kees efHeâj efkeâmeer nerjes kesâ Iej ueie ieÙeer. MeeÙeo keneb Gmes ]pÙeeoe hesceWš efceuee nes.'' ‘‘Dejs, peMehegj lees nceejs ÚlleermeieÌ{ ceW ner nw. keneb mes Deeefokeemeer ueÌ[efkeâÙeeW keâes keâece-keâepe kesâ efueS cegbyeF& ueeÙee peelee nw.'' efkeâMeve keâer yeele megvekeâj yesuee kegâceejer ÛeeQkeâ heÌ[er, ‘‘DeÛÚe? uesekf eâve keneb keâer ueÌ[efkeâÙeeW keâes nj lejn mes SkeämehueeFš efkeâÙee peelee nw.'' ‘‘peer-peer, ceQves Yeer megvee nw.'' efkeâMeve ÛegheÛeehe heeveer heerlee jne. ‘‘Deewj megveeDees yesšs, keâjles keäÙee nes?'' ‘‘yesše...'' Ùen mebyeesOeve megve keâj efkeâMeve keâes Peškeâemee ueiee. ceve-ner-ceve ken kegâÚ Deewj meesÛe jne Lee efkeâ ‘DeeF

37

ueke Ùet' keânsiee, uesefkeâve yesuee kegâceejer ves lees DeÛÚer heškeâveer os oer. yesše keân efoÙee. Deye? ceve ner ceve meesÛeves ueiee, yesuee ves ]ieuele veneR efkeâÙee. ceQ Gmekesâ yesšs keâer GceÇ keâe ner lees ntb, Deewj ueiee Lee Gmes Deheveer heÇsÙemeer mecePeves. yesuee kegâceejer keâes osKe keâj efkeâMeve keâes ueiee ken Deye lekeâ Devepeeves ceW heehe ner keâj jne Lee. leerme meeue yeÌ[er Deewj yetÌ{er ceefnuee kesâ yeejs ceW keâwmes-keâwmes ]KÙeeue Gmekesâ ceve ceW G"e keâjles Les. ken ceve ner ceve Fme yeele keâes ueskeâj nef<e&le Lee efkeâ yesuee kegâceejer mes cegueekeâele nes ieÙeer Deewj Gmekesâ yesšs keeues mebyeesOeve ves Gmekesâ ceve keâes Megæ keâj efoÙee. Skeâ ™ceeveer mkehve Lee Gmekeâe pees hetje nes ieÙee, Flevee ner keâe]Heâer nw. uesefkeâve Gmekeâe ceve ‘yesšs' keeues mebyeesOeve keâes mkeerkeâej venerb keâj hee jne Lee. Fmekesâ henues efkeâ efkeâMeve kegâÚ keânlee, yesuee kegâceejer nbmeles ngS yeesue heÌ[er — ‘‘... legcekeâes yesše keân mekeâleer ntb ve?... keäÙeeWefkeâ legce cesjs yesšs kesâ GceÇ kesâ ner nes Deewj efyeukegâue cesjs yesšs efkejepe keâer lejn veÌpej Yeer Deeles nes. efkejepe uebove ceW mesšue nw. yesšer efveefkeâlee ogyeF& ceW jnleer nw. keâYeer-keâYeej yeÛÛes Deeles nQ ceiej meeueeW yeeo. Deye lees pewmes Dekesâues ner ef]peboieer keâe me]Heâj keâešvee nw. Deye lees ieesu[ve cesceesjer nQ kesâkeue... helee veneR keâye iee@[ yegueeÙesiee... Dejs, ceQ lees Deheveer keâns pee jner ntb. legce Yeer kegâÚ yeesuees. keâwmes Deevee ngDee? keäÙee Dee@šesieÇe]Heâ veneR ueesies?''

Flevee yeesue keâj yesuee kegâceejer efkeâMeve kesâ efyeukegâue keâjerye Dee keâj yew" ieÙeer. ‘‘Dee@šesieÇe]Heâ...? neb-neb, oerefpeS ve.'' efkeâMeve ves hee@kesâš [eÙejer efvekeâeueer Deewj Deeies yeÌ{e oer. yesuee kegâceejer ves heeme ner jKeer ]keâuece G"ekeâj kegâÚ efueKeves ueieer, uesefkeâve ]keâuece Ûeueer vener. ken yeej-yeej heÇÙeeme keâjleer jner. efkeâMeve ves Deheveer ]keâuece Deeies keâj oer. yesuee kegâceejer ves LeQkeäme keâne Deewj efkeâMeve keâer [eÙejer hej efueKee, iee@[ yuesme Ùet? efHeâj veerÛes Deheves omle]Kele efkeâÙes. efkeâMeve kegâceej ves cenmetme efkeâÙee efkeâ yesuee kegâceejer kesâ neLe ceW keâbheve Leer. yesuee kegâceejer ves efPePekeâles ngS keâne, keâYeer-keâYeer neLe keâebheves ueieles nQ. Ûeskeâ keâjevee nw. kewmes Yeer Deye GceÇ nes ieÙeer. uebyeer heejer Kesue ueer. Debeflece meerve Ûeue jne nw. helee veneR keâye ‘o SW[' nes peeÙes. ‘‘veneR-veneR, Ssmee veneR nesiee. Deehe meew meeue efpeÙeWieer.'' efkeâMeve yeesuee, ‘Deehe kesâ heeme DeYeer Yeer efvece&elee lees Deeles ner

38

neWies?'' ‘‘neb, keâYeer-keâYeej Deeles nQ.'' yesuee kegâceejer kesâ Ûesnjs hej kegâÚ leveeke GYej DeeÙee, ‘‘uesefkeâve Gvekesâ heÇhees]peue nš& keâjves keeues nesles nQ. hesceQš Yeer cesjer Deheveer ‘ef[efie>šer' kesâ ef]KeueeHeâ neslee nw. FmeefueS Deye pees Deelee nw, Gmes LeQkeäme keân keâj efkeoe keâj osleer ntb. Ùes ceeÙeeveiejer yeÌ[er efvece&ce nw. otj mes ]Ketyemetjle veÌpej Deeleer nw ceiej Yeerlej mes... ]Kewj, ueerke Fš...

Deewj neb, Deye keäÙee heÇesieÇece nw legcneje? keâneb peeDeesies? cegPes keâneR efvekeâuevee nw, kejvee kegâÚ osj Deewj yew"les. mee@jer.'' efkeâMeve mecePe ieÙee efkeâ yesuee kegâceejer keân jner nw efkeâ Deye meYee ye]Kee&mle keâjes. efkeâMeve kegâÚ osj Deewj ®keâvee Ûeenlee Lee. yesuee kegâceejer kesâ efoue keâer yeeleW megveves keâes yesleeye Lee. Gmekeâe ceve keâj jne Lee efkeâ yesuee kegâceejer keâes osKelee jns... osKelee jns. uesefkeâve peye yesuee ves ner Gmes peeves kesâ mebkesâle os ner efoÙes lees ®keâvee "erkeâ Yeer venerb Lee. ‘‘yeme, Deye efvekeâuetbiee. Deehemes efceueves keâer KkeeefnMe hetjer nes ieÙeer.'' efkeâMeve ves yesyeme-nbmeer kesâ meeLe keâne, ‘‘efHeâj keâYeer DeeTbiee.'' ‘‘Ìpe™j Deevee. legcemes efceue keâj DeÛÚe ueiee. LeQkeäme.'' efkeâMeve G" KeÌ[e ngDee. Gmekeâer ]keâuece veerÛes efiej ieÙeer lees Gmes G"eves ken veerÛes Pegkeâe. yesuee kegâceejer keâes ueiee efkeâ efkeâMeve Gmekesâ hewj Út jne nw. ‘‘Dejs-Dejs, Ùes keäÙee keâjles nes?'' Flevee yeesuekeâj yesuee kegâceejer ves Gmes G"eÙee Deewj ieues mes ueiee keâj Gmekeâe ceeLee Ûetce efueÙee. kegâÚ meskesâb[ efkeâMeve keâes ieues ueieeves kesâ yeeo yesuee kegâceejer yeesueer — ‘‘Fš keeÌpe S veeFme Fkeefvebie efkeLe efkeâMevekegâceej.'' efHeâj ken nbme heÌ[er. Gmeves efkeâMeve kesâ ieeue keâes LeheLeheeÙee. DeÛeevekeâ efceues Fme hÙeej keâes heekeâj efkeâMeve yeskeâeyet-mee nes ieÙee. Gmeves Deheves Yeerlej ieerueeheve cenmetme efkeâÙee Fmemes Gmes Depeerye-meer yesÛewveer nesves ueieer. ken ]Heâewjve yeenj efvekeâue peevee Ûeenlee Lee. efkeâMeve neLe peesÌ[ keâj les]peer mes yeenj efvekeâue ieÙee. iueeefve Yejs ceve kesâ meeLe. Gmekeâer DeebKeeW ceW Deebmet Les. mebheeokeâ, meÆekevee ohe&Ce 28 heÇLece leue, Skeâelce heefjmej, jpeyebOee cewoeve, jeÙehegj (ÚòeermeieÌ{) 492001. cees. : 9425212720Ê pegueeF&-eqmelebyej 2017

Deeceves-meeceves

meeefnlÙe DeelceÚefJe Ûecekeâeves keâe meeOeve veneR !

 efiejerMe hebkeâpe

yengle yeej neslee nw efkeâ hee"keâeW mes uesKekeâ kesâJeue Deheveer jÛeveeDeeW kesâ ceeOÙece mes ner yeele veneR keâjvee Ûeenlee yeefukeâ meerOes hee"keâ kesâ meeceves Deheves ceve keâer ieeb" Keesuevee Ûeenlee nw, uesKekeâ Deewj hee"keâ kesâ yeerÛe keâer oerJeej ]Kelce keâjves keâe ØeÙeeme nw Ùen mlebYe, ‘Deeceves-meeceves‘. Deye lekeâ efceefLeuesÕej, yeuejece, (mJe.) Øees. ke=â<Ce keâceuesMe, ke=â<Ce kegâceej ÛebÛeue, mebpeerJe, (mJe.) megveerue keâewefMeMe, [e@. yešjesner, jepesMe pewve, [e@. Deyogue efyeefmceuueen, kegbâove efmebn heefjnej, DeJeOesMe ßeerJeemleJe, ßeerveeLe, jece megjsMe, efJepeÙe, efJekesâMe efvePeeJeve, vejWõ efveceexner, hegVeer efmebn, MÙeece ieesefJebo, ØeyeesOe kegâceej ieesefJeue, mJeÙeb ØekeâeMe, ceefCekeâe ceesefnveer, jepekegâceej ieewlece, [e@. jcesMe GheeOÙeeÙe, efmeæsMe, [e@. nefjceesnve, [e@. oeceesoj KeÌ[mes, jcesMe veeruekeâceue, Ûebõceesnve ØeOeeve, [e@.

DejefJebo, (mJe.) megceve mejerve, [e@. HetâueÛebo ceeveJe, cew$esÙeer heg<hee, lespeWõ Mecee&, njerMe hee"keâ, efpelesve "ekegâj, DeMeeskeâ ‘Debpegce‘, jepeWõ Deengefle, Deeueeskeâ YeóeÛeeÙe&, [e@. ¤heefmebn Ûebosue, efovesMe Ûebõ ogyes, [e@. ke=â<Cee Deefie>nes$eer, peÙevebove, melÙeØekeâeMe, meblees<e ßeerJeemleJe, G<ee Yešveeiej, Øeefceuee Jecee&, [e@. efiejerMe Ûebõ ßeerJeemleJe, Øees. ce=lÙegbpeÙe GheeOÙeeÙe, megOee DejesÌ[e, heb. efkeâjCe efceße, [e@. lespe efmebn, [e@. osJeWõ efmebn, jekesâMe kegâceej efmebn, jcesMe keâhetj, [e@. Gefce&uee efMejer<e, jeceveeLe efMeJeWõ, Deuekeâe De«eJeeue efmeieefleÙee, mebpeerJe efveiece, metjpe ØekeâeMe, jeceosJe efmebn, cebieuee jeceÛebõve, ØekeâeMe ßeerJeemleJe, meueece efyeve jpeekeâ, ceove ceesnve ‘GheWõ‘, Yeesuee hebef[le ‘ØeCeÙeer‘, ceneJeerj jJeebuše, ieesJeOe&ve ÙeeoJe, [e@. efJeÅeeYet<eCe, vetj cegncceo ‘vetj‘, [e@. leeefjkeâ Demeuece ‘lemveerce‘, megjWõ jIegJebMeer, jepeWõ Jecee&, [e@. mesjepe Keeve ‘yeeefleMe‘, [e@. efMeJe Deesce ‘Debyej‘, ke=â<Ce megkegâceej, megYee<e veerjJe, nmleerceue ‘nmleer‘, keâefheue kegâceej, vejWõ keâewj ÚeyeÌÌ[e, DeeÛeeÙe& Deesce ØekeâeMe efceße ‘kebâÛeve’, kegbâJej Øesefceue, [e@. efovesMe hee"keâ ‘MeefMe’, [e@. mJeeefle efleJeejer, [e@. efkeâMeesj keâeyeje, cegkesâMe Mecee&, [e@. efve®hecee jeÙe, mewueer yeuepeerle, heueeMe efJeÕeeme, [e@. jceekeâeble Mecee&, efnlesMe JÙeeme, [e@. JeemegosJe, efoueerhe YeeefšÙee, ceeuee Jecee&, [e@. megjWõ ieghle, meefJelee yepeepe, [e@. efJeJeskeâ efÉJesoer, megjefYe yesnsje, peÙeØekeâeMe ef$ehee"er, [e@. DeMeeskeâ iegpejeleer, veerlet megoerefhle ‘efvelÙee’, jepece efheuuew, meg<ecee cegveeRõ, DeMeeskeâ JeefMe‰, peÙejece efmebn ieewj, ceeOeJe veeieoe Deewj Jebovee Megkeäuee mes Deehekeâe Deecevee-meecevee nes Ûegkeâe nw. Fme Debkeâ ceW Øemlegle nw eqiejerMe hebkeâpe keâer DeelcejÛevee.

yeÛeheve ceW keâYeer Fme yeele keâer keâuhevee ner veneR keâer Leer efkeâ Skeâ efove uesKeve keâer ogefveÙee ceW Deheveer DeebefMekeâ GheefmLeefle ope& keâjeTbiee. neF&mkeâtue lekeâ hengbÛeles-hengbÛeles ve peeves keâwmes uesKeve keâer Deesj heÇke=òe neslee Ûeuee ieÙee. neueebefkeâ Fmekesâ heerÚs Yeer Skeâ keâejCe jne. MeeuesÙe heef$ekeâe ‘kevÙepee' kesâ keeef<e&keâebkeâ kesâ efueS yeÛÛeeW mes jÛeveeSb Deecebef$ele keâer ieÙeeR. Deveskeâ yeÛÛeeW ves FOej-GOej mes jÛeveeSb Ûegjekeâj Deheves veece mes os oeR, uesefkeâve Ùen keâece cegPemes nes veneR hee jne Lee. efhelee keâe DeeoMe&keeoer keekeäÙe jn-jn keâj cesjs meeceves Dee peelee efkeâ Ûeesjer keâjvee yegjer yeele nw... Ûeesjer keâjvee yegjer yeele nw. efkebâleg ceQ leveeke ceW Lee peye heef$ekeâe heÇkeâeefMele nesieer lees efce$eeW kesâ veece neWies, cesje veece veneR nesiee. Ùen ogKe cegPes KeeÙes pee jne Lee. DeÛeevekeâ Skeâ efove keâefkelee Heâtš heÌ[er Deewj ceQves efueKee, ‘‘veeRo mes peeiees hÙeejs yeÛÛees / mekesje megnevee ceewmece ueeÙee / Kesuekeâto kesâ efove yeerles nQ / heÌ{ves keâe Deye ceewmece DeeÙee.’’ Deewj Yeer kegâÚ hebefkeäleÙeeb LeeR. ceQves otmejs efove Deheves mej efpeleWõ kegâceej Pee keâes keâefkelee os oer. GvneWves hetÚe, ‘‘legceves ner efueKeer nw ve?'' ceQves pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâne, ‘‘Ùeme mej.'' GvneWves cegPes MeeyeeMeer oer, efmej hej neLe Heâsje Deewj ceQ ]KegMeer-]KegMeer ueewš ieÙee.

Pee mej keâer heÇMebmee kesâ yeeo cesjs Yeerlej keâe keâefke efnueesjW ceejves ueiee Deewj Gmekesâ yeeo lees efmeueefmeuee ner Meg™ nes ieÙee.

Deveskeâ keâefkeleeSb efhelee peer Éeje heÇole ieebOeer [eÙejer ceW Glejves ueieeR. efheleepeer ves peye osKee efkeâ Gvekeâe ueÌ[keâe keâefkeleeSb efueKeves keâe Meew]keâerve nes ieÙee nw lees GvneWves Skeâ ieebOeer [eÙejer cegPes YeWš keâjkesâ keâne Lee, legce Deheveer keâefkeleeSb Fmeer ceW efueKee keâjes. efhelee keâefke lees veneR Les uesefkeâve meeefnlÙe Devegjeieer Ìpe™j Les. Fkeäkeâe-ogkeäkeâe keâefkeleeSb Yeer GvneWves efueKeeR. ieebOeer hej efueKeer ieÙeer Gvekeâer Skeâ keâefkelee Deye lekeâ Ùeeo nw, ‘legcekeâes $eslee keâe jece keântb Ùee Éehej keâe IeveMÙeece keântb...’ efheleepeer Keeoer Yeb[ej Ûeueeves ceW Fleves kÙemle Les efkeâ meeefnlÙe keâer ogefveÙee ceW meef›eâÙe ve nes mekesâ. GvneWves cegPeceW kegâÚ mebYeekevee osKeer lees cegPes heÇeslmeeefnle keâjles jns. efheleepeer peye keâYeer Yeer yeenj peeles lees cesjs efueS Skeâ-oes hegmlekesâb ]pe™j ueskeâj Deeles. Ûeens ken keâefkelee keâer ef]keâleeye nes, keâneveer nes Ùee GhevÙeeme. cesjer ®efÛe

39

osKe keâj GvneWves Keeoer Yeb[ej ceW ‘Oece&Ùegie', ‘meeefjkeâe', ‘efoveceeve' Deewj ‘vekeYeejle šeFcme' cebiekeevee Yeer Meg™ keâj efoÙee. Gvekeâe cegPes me]Kle efveo&sMe Lee efkeâ ‘‘mkeâtue mes ueewšves kesâ yeeo Meece keâes Keeoer Yeb[ej Dee peeÙee keâjes.'' ceQ Keeoer Yeb[ej Ûeuee peelee Deewj keneb ‘vekeYeejle šeFcme' keâes OÙeeve mes heÌ{lee. cegPes DeÛÚer lejn mes Ùeeo nw efkeâ ceQ efheleepeer mes De]Keyeej kesâ yeejs ceW kegâÚ-ve-kegâÚ hetÚe keâjlee. efheleepeer cesjer efpe%eemee Meeble keâjles. kes yeleeles efkeâ De]Keyeej ceW Dee" keâe@uece nesles nQ, cenlkehetCe& ]KeyejW henues heVes hej heÇkeâeefMele nesleer nQ, jesÛekeâ ]KeyejeW keâes yee@keäme ceW [euee peelee nw. efHeâj kes Sef[š hes]pe kesâ yeejs ceW yelee keâj keânles, ‘‘Fmes ]pe™j heÌ{e keâjes. FmeceW DeÛÚs-DeÛÚs efkeÛeej heÇkeâeefMele nesles nQ. FmeceW hee"keâeW kesâ efkeÛeej Yeer Úheles nQ. legce Yeer Deheves efkeÛeej Yespe mekeâles nes. keâYeer-keâYeer efheleepeer Yeer efkeâmeer ]Keeme cegös hej Deheves efkeÛeej Yespee keâjles Les pees vekeYeejle šeFcme kesâ ‘hemebo DeheveerDeheveer ]keâuece' ceW heÇkeâeefMele Yeer nesles Les. ceQ vekeYeejle šeFcme ceW he$e efueKeves ueiee. ‘yeeue peiele' veecekeâ yeÛÛeeW kesâ heVes hej Yeer cesjer jÛeveeSb heÇkeâeefMele nesves ueieeR. ‘meeefjkeâe', ‘efoveceeve' ‘Oece&Ùegie', ‘ceeOegjer', ‘meehleeefnkeâ efnbogmleeve' Deeefo ceW cesjs he$e heÇkeâeefMele nesves ueies. ÚòeermeieÌ{ kesâ De]KeyeejeW ceW Yeer heÇkeâeefMele nesles jns. Ùen meye osKekeâj cesjs ceve ceW Glmeen mebÛeeefjle nesves ueiee. meesÛeves ueiee efkeâ MeeÙeo Fme efoMee cesb ner Deeies yeÌ{e pee mekeâlee nw. peye heef$ekeâeDeeW ceW cesjs efkeÛeej Úheves ueies, leYeer Skeâ efove ceveWõieÌ{ ceW efkeÅeevebo ogyes veecekeâ Skeâ he$ekeâej heOeejs.

GvnW efyeueemehegj mes heÇkeâeefMele nesves keeues De]Keyeej ‘efyeueemehegj šeFcme' kesâ efueS ceveWõieÌ{ ceW Skeâ mebkeeooelee keâer ]pe™jle Leer. GvneWves oes-Ûeej ueesieeW mes hetÚe, lees efkeâmeer ves cesjs yeejs ceW yelee efoÙee efkeâ efiejerMe Ûebõ GheeOÙeeÙe ‘hebkeâpe' veece keâe Skeâ Ùegkekeâ yengle meef›eâÙe nw. Deehe Gmemes yeele keâerefpeS. ogyes peer cesjs heeme DeeÙes Deewj GvneWves keâne, ‘‘legcekeâes efyeueemehegj šeFcme keâe mebkeeooelee yevevee nw.'' ceQ ]Heâewjve ner lewÙeej nes ieÙee, uesefkeâve meceeÛeej yeveeÙeWies keâwmes, Fmekeâe DeeFef[Ùee Lee veneR, mees ogyes peer mes ner hetÚ efueÙee, lees kes cegmkegâje heÌ[s Deewj efHeâj cegPes Deheves lejer]kesâ mes kegâÚ mecePeeÙee. Yeeke Ùener Lee efkeâ efkeâmeer Yeer mecemÙee keâes osKe keâj megboj MeyoeW ceW efueefheyeæ keâj oes, kener meceeÛeej nw. GvneWves kegâÚ Deewj yeeleW Yeer yeleeÙeer neWieer pees cegPes Ùeeo veneR, uesefkeâve Flevee Ùeeo nw efkeâ ogyes peer kesâ Ûeues peeves kesâ yeeo

40

ceQves Deheves keâmyes keâer Deveskeâ mecemÙeeDeeW kesâ yeejs ceW kegâÚ-vekegâÚ ]Keyej yeveekeâj ‘efyeueemehegj šeFcme' keâes Yespevee Meg™ keâj efoÙee. keâYeer efkeâmeer keâueekeâej keâes osKee, lees Gmekesâ yeejs ceW ]Keyej yevee oer. keâYeer keâneR ieboieer osKeer lees Gmekesâ yeejs ceW efueKe efoÙee. keâYeer efkeâmeer efkeYeeie ceW YeÇ<šeÛeej keâer ]Keyej helee Ûeueer, lees Gmes Yeer ]Keyej yevee keâj Yespe oer. keâneR keâesF& meÌ[keâ ogIe&švee nes ieÙeer lees ]Heâewjve ]Heâesve ueiee keâj [smkeâ hej yew"s meye Sef[šj keâes Gmekeâe efkekejCe os efoÙee.

Gme ke]keäle ‘efyeueemehegj šeFcme' ceW nj 15 efove ceW Skeâ meef›eâÙe mebkeeooelee keâes hegjmke=âle keâjves keâer Ùeespevee Ûeue jner Leer. [sÌ{ cenerves yeeo ‘efyeueemehegj šeFcme' kesâ heÇLece he=… hej Skeâ yee@keäme Úhee — ‘‘Fme he#e kesâ meke&ßes… mebkeeooelee efiejerMe Ûebõ GheeOÙeeÙe hebkeâpe. GvnW Gvekeâer meef›eâÙelee kesâ efueS heÛÛeerme ®heÙes keâe mecceeve efoÙee peeÙesiee.'' Ùen metÛevee osKe ceQ yeefuueÙeeW GÚueves ueiee. efheleepeer keâes De]Keyeej efoKeeÙee, Deheves efce$eeW keâes Ietce-Ietcekeâj efoKeelee jne. meyeves cesjer leejer]Heâ keâer. ceQ Deepe Yeer DeeMÛeÙe&Ûeefkeâle ntb efkeâ Deeef]Kej keâwmes efyevee efkeâmeer heÇefMe#eCe kesâ ceQves kegâMeueleehetke&keâ meceeÛeej yeveevee meerKee keäÙeeWefkeâ cesjs meceeÛeejeW keâe yengle DeefOekeâ mebheeove veneR neslee Lee. pewmee Yespelee Lee, kewmee ner Úhelee Lee. Deye ceQ efkeÛeej keâjlee ntb, lees mecePe mekeâlee ntb efkeâ yeÛeheve ceW efhelee ves pees cegPes DeOÙeÙeve kesâ kÙekeneefjkeâ mebmkeâej efoÙes, Gmeer keâejCe ner Ùen mebYeke nes mekeâe Deewj ceQ nj ]Keyej megkÙekeefmLele lejer]kesâ mes yeveeves ceW me#ece jne.

MeeÙeo vekeYeejle šeFcme keâes OÙeeve mes heÌ{ves keâe veleer]pee ner Lee efkeâ cegPes yengle DeefOekeâ ceMekeäkeâle veneR keâjveer heÌ[er. mebkeeooelee kesâ ™he ceW Deheveer Yetefcekeâe efveYeeles-efveYeeles Skeâ efove efkeâmeer MegYeefÛeblekeâ ves keâne efkeâ legce jeÙehegj Ûeues peeDees. keneb peekeâj owefvekeâ ‘ÙegieOece&' De]Keyeej ceW keâece keâjes. legcneje uesKeve Deewj DeefOekeâ efveKejsiee. ÙegieOece& kesâ mebheeokeâ yeyeve efceßee peer Gvekesâ heefjefÛele Les. GvneWves Skeâ he$e Gvekesâ veece efueKekeâj cegPes os efoÙee, Deewj ceQ otmejs efove ner jeÙehegj jkeevee nes ieÙee. Deheves meeLe ceQves efkeefYeVe he$e-heef$ekeâeDeeW ceW Úhes he$eeW keâer keâefšbie mebYeeue keâj jKeer Leer. efceße peer ves GvnW osKee Deewj heÇmeVe neskeâj yeesues, ‘‘legceceW yeÌ[er mebYeekevee nw.'' efHeâj GvneWves meeceevÙe %eeve keâer kegâÚ yeeleW hetÚeR. ceQves meye keâe mener-mener pekeeye efoÙee. Gmekesâ yeeo efceße peer ves keâne, ‘‘MeeyeeMe legce Fme De]Keyeej ceW keâece keâj mekeâles nes. keâye mes pkeeFve keâjesies?'' ceQves leheekeâ mes keâne, ‘‘Deepe mes ner keâj ueslee ntb.'' pegueeF&-eqmelebyej 2017

GvneWves keâne, ‘‘"erkeâ nw keâj uees, uesefkeâve Skeâ-oes efove yeeo Iej peekeâj keâheÌ[s ke]iewjn ues DeeDees leeefkeâ Ùeneb jnkeâj efveÙeefcele ™he mes he$ekeâeefjlee keâj mekeâes.'' kegâÚ efove yeeo keeheme ceveWõie{ ueewše Deewj ceelee-efhelee kesâ ÛejCe Útkeâj keeheme jeÙehegj Dee ieÙee. Deewj Gmekesâ yeeo efHeâj keâYeer ueewškeâj ceveWõieÌ{ peeves keâer keâuhevee ner veneR keâer. jeÙehegj ceW Ssmee jcee, Ssmee jcee efkeâ cele hetefÚS. ‘ÙegieOece&’ keâer veewkeâjer keâjles-keâjles ceQves efnboer ceW Sce. S. efkeâÙee Deewj yewÛeuej Dee@]Heâ peve&efue]pce keâer heÌ{eF& keâer. megKeo heefjCeece Ùen jne efkeâ heÇekeerCÙe metÛeer ceW heÇLece mLeeve heÇehle efkeâÙee. pees Úe$e efceef[ue-neF& mkeâtue ceW Deewmele ope&s keâe Lee, ken he$ekeâeefjlee ceW še@he keâj ieÙee. efhelee peer keâes peye Ùen ]Keyej helee Ûeueer lees kes Heâtues veneR meceeÙes. GvneWves he$e efueKee efkeâ ‘‘legce cesjs Yejesmes hej Kejs Glejs. Fmeer lejn mes keâece keâjles jnes.

Yeiekeeve legcneje Yeuee keâjWies.'' he$ekeâeefjlee keâjles-keâjles meeefnlÙe ceW Yeer cesjer ienjer ®efÛe yeveer ngF& Leer. pewmee ceQves henues ner yeleeÙee efkeâ MeeuesÙe heef$ekeâe ceW keâefkelee heÇkeâeefMele nesves mes cegPes heÇeslmeenve efceuee Deewj efkeefYeve> he$e-heef$ekeâeDeeW ceW ceQ Úgšhegš efueKeves Yeer ueiee Lee uesefkeâve jeÙehegj Deeves kesâ yeeo cegPes Skeâ yeÌ[e kewâvekeeme efceuee. Ùen yeleevee ceQ Yetue ieÙee efkeâ ceveWõieÌ{ ceW jnles ngS ceQves oes meeefneflÙekeâ mebmLeeSb yeveeÙeer LeeR. Skeâ mebmLee keâe veece Lee ‘‘mebyeesOeve'' Deewj otmejer keâe veece ‘‘mejiegpee meceepe''. mejiegpeemeceepe ceW kewÛeeefjkeâ ieesef…Ùeeb nesleer LeeR. meeceeefpekeâ cegöeW hej efkeÛeej-efkeceMe& neslee Lee, lees mebyeesOeve meeefnlÙe-mebmke=âefle Deewj keâuee keâes meceefhe&le Leer. mebyeesOeve leerve efce$eeW ves efceue keâj yeveeÙeer, cesjs meeLeer Les keerjWõ ßeerkeemleke Deewj peerleWõ efmebn meesÌ{er. oesveeW efce$e Deepe Yeer keâefkelee keâer ogefveÙee ceW meef›eâÙe nQ. mebyeesOeve kesâ keâejCe meeefneflÙekeâ ieefleefkeefOeÙeeW ceW nce yengle meef›eâÙe ngS. nceves ‘Ùeeeflvekeâe' veecekeâ Skeâ hegmlekeâ heÇkeâeefMele keâer, efpemeceW Gme meceÙe efueKe jns nce kegâÚ efce$eeW keâer keâefkeleeSb Meeefceue LeeR. Ùen keâece Gme meceÙe ngDee, peye ceQ ues-oskeâj 19 meeue keâe ngDee Lee. Gmeer meceÙe efyepeveewj mes heÇkeâeefMele nesves keeueer heef$ekeâe ‘"uegDee' mes ceQ pegÌ[ ieÙee. keâefke ngkeäkeâe Fme ceeefmekeâ heef$ekeâe keâe heÇkeâeMeve keâjles Les. Fme heef$ekeâe kesâ keâejCe cesjs ceve ceW nemÙe Deewj kÙebiÙe uesKeve keâer ®efÛe efkekeâefmele ngF&, Deewj ceQ nemÙe #eefCekeâeSb efueKeves ueiee. mkeâtue kesâ keeef<e&keâeslmekeeW Deewj meeke&peefvekeâ ieCesMeeslmekeeW kesâ oewjeve efce$e keâewMeue kesâ meeLe kegâÚ nemÙe veeškeâeW keâe cebÛeve Yeer efkeâÙee. jeÙehegj Deeves kesâ yeeo pegueeF&-eqmelebyej 2017

Ùen efmeueefmeuee yebo nes ieÙee uesefkeâve peye ‘ÙegieOece&' mes pegÌ[e, lees efHeâj ceQves ieÅe kÙebiÙe uesKeve keâer Deesj ]keâoce yeÌ{eÙee Deewj ÙegieOece& ceW efveÙeefcele ™he mes kÙebiÙe efueKeves ueiee. cesjer ®efÛe osKekeâj mebheeokeâ peer ves cegPes Skeâ mlebYe ner os efoÙee efpemekeâe veece Lee ‘osKeer-megveer'. nj n]Heäles cesje Skeâ kÙebiÙe Úheves ueiee. kegâÚ cenerves efueKeves kesâ yeeo ceQves mebheeokeâ mes DeeieÇn efkeâÙee efkeâ ceQ heÇefleefove kÙebiÙe efueKevee Ûeenlee ntb. mebheeokeâpeer Ûekeâje ieÙes Deewj yeesues, ‘‘Ùen yeÌ[e keâef"ve keâece nw. legce veneR keâj heeDeesies.'' ceQves efkeveceÇleehetke&keâ keâne efkeâ MeeÙeo keâj uetbiee. kes lewÙeej nes ieÙes Deewj Gmekesâ yeeo ceQ heÇefleefove ‘osKeer-megveer’ ceW Skeâ kÙebiÙe efueKeves ueiee. Sef[š he]spe keâe Deeef]Kejer keâe@uece cesjs efueS ner Keeueer jnlee Deewj heÇefleefove ceQ efkeâmeer-ve-efkeâmeer cegös hej Skeâ kÙebiÙe efueKekeâj os efoÙee keâjlee. Skeâ efove mebheeokeâ ves cegPemes keâne, ‘‘efiejerMe, legcnejs kÙebiÙe keâer ]Ketye leejer]Heâ nes jner nw.

DeÛÚe efueKe jns nes. keâerhe Fš Dehe. Fmeer lejn efueKeles jnes.'' Gvekesâ Fme heÇeslmeenve mes cegPes Skeâ yeej efHeâj Tpe&e efceueer, pewmeer Tpee& neF&mkeâtue kesâ meceÙe Pee mej mes efceueer Leer. ceQ ‘ÙegieOece&’ ceW Deveskeâ YetefcekeâeDeeW kesâ meeLe GheefmLele jnlee. keâYeer efkeâmeer cegös hej mebheeokeâerÙe efueKelee, keâYeer keeefCeefpÙekeâ he]spe keâer ]Keyej yeveelee, keâYeer Menj ceW nesves keeueer meebmke=âeflekeâ ieefleefkeefOeÙeeW keâes keâkej keâjlee. keâneR keâesF& ogIe&švee nes peeleer, lees Gmekeâer ]Keyej Yeer yevee keâj os oslee. Deewj Fve meye keâes keâjves kesâ yeeo peye meceÙe efceuelee lees Skeâ kÙebiÙe Yeer efueKeves keâe meceÙe efvekeâeue ueslee. Fme lejn meeefnlÙe Deewj he$ekeâeefjlee keâer pegieueyeboer ]peejer jner. Ùen efmeueefmeuee Deepe lekeâ ]peejer nw.

Deepe heerÚs cegÌ[keâj osKelee ntb Ùee Deheves hej mee#eer-Yeeke mes Âef<šheele keâjlee ntb lees meblees<e neslee nw efkeâ ceQves Deheves efhelee kesâ meheveeW kesâ meeLe vÙeeÙe efkeâÙee. efhelee keâe DeeMeerke&eo jbie ueeÙee.

Dee" GhevÙeeme, 15 kÙebiÙe mebieÇn, leerve ÌieÌpeue mebieÇn, yeÛÛeeW kesâ efueS meele hegmlekesâb, vekemee#ejeW kesâ efueS 15 ef]keâleeyeW, leLee DevÙe hegmlekesâb Deueie. kegâue 55 hegmlekesâb. Flevee kegâÚ efueKeves kesâ yeeo Ùener meesÛelee ntb efkeâ DeYeer Yeer cesje ßes… Deevee yee]keâer nw. ceevee efkeâ meeefnlÙe keâer ueieYeie nj efkeOee ceW ceQves efueKee nw uesefkeâve ceQ Gme Skeâ jÛevee keâer leueeMe ceW ntb, pees cegPes hejce meblegef<š heÇoeve keâjs. kewmes lees nj jÛevee cegPes DeÛÚer ueieleer nw.

Deheves GhevÙeemeeW keâer yeele keâ™b, lees cesjs meejs GhevÙeeme cegPes (Mes<e Yeeie he=‰ 55 hej osKeW...)

41



‘mepe&ve Deheves Deehe ceW meeOeve veneR, meeOÙe nw !’

meeiej/meerheer [e@. ceveesnj DeYeÙe kesâ meÅe: heÇkeâeefMele ieerle mebkeâueve kesâ ueeskeâehe&Ce keâeÙe&›eâce ceW Skeâ ßeeslee kesâ ™he ceW cesjer GheefmLeefle Leer. keâLeekeâej [e@. metÙe&yeeuee efkeMes<e DeefleefLe. Gvekesâ kekeälekÙe ceW kegâÚ Ssmee Lee efkeâ [e@. DeYeÙe kesâ efke<eÙe ceW DeefOekeâ ienjeF& mes peeveves keâer FÛÚe ngF&. hetke& efveefMÛele meceÙe hej Gvekesâ Deekeeme hej hengbÛee. kes Deheves DeefleefLe keâ#e ceW yew"s, efkeâmeer veÙeer heef$ekeâe keâes osKe jns Les. cesjer omlekeâ. mkeeiele keâer cegõe ceW Éej hej KeÌ[s nQ. peye lekeâ ceQ mees]Hesâ hej veneR yew"e kes KeÌ[s jns. cesje henuee keekeäÙe — ‘keâLeeefyebye kesâ efueS Deehekesâ mee#eelkeâej keâer FÛÚe nw. Gòej ‘cesje hejce meewYeeiÙe'. Deye Meg™ ngS heÇMveesòej.  keâekÙe me=peve keâe Deehekeâe me]Heâj keâye mes Deewj keâwmes Meg™ ngDee? ome meeue keâer GceÇ, keâefkelee keâer Yee<ee Deewj heefjYee<ee Yeer veneR peevelee Lee. cenelcee ieebOeer keâer nlÙee. efheleepeer keâÛenjer mes peuoer Dee ieÙes. yeesues yeenj cele peevee veeLetjece ves cenelcee ieebOeer keâes ceej efoÙee nw. kes heÇeLe&vee keâjves pee jns Les. jece jece keânles Ûeues ieÙes. meesÛee ve mecePee otmejs efove jöer keâe]ie]pe hej efueKee, ‘yeehet ieÙes hetpee keâjves, veeLet ves ceej [euee. neÙe veeLet! neÙe yeehet! ns jece!! keâe]ie]pe keâceerÌpe keâer pesye ceW heÌ[e jne. ceeb ieebJe ceW. Iej keâer me]HeâeF&, jmeesF& kesâ keâece efveyeševes nesles. DeeÙeg ceW cegPe mes ome-yeejn meeue yeÌ[s ceeceepeer DeeÙes. me]HeâeF& kesâ keâece mes cesjer Úgóer. cewues keâheÌ[s Oeesves pee jns nQ. cesjer keâceerÌpe Yeer. pesye ceW kener keâeÌieÌpe. yeesues legce keâefkelee keâjles nes? keäÙee Fmes keâefkelee keânles nQ? heÇefle heÇMve keâesF& Gòej veneR. yeele DeeÙeerieÙeer nes ieÙeer. mLeeveeblejCe hej efheleepeer ceLegje Dee ieÙes. efveÙeefcele heÌ{eF&. uesKeve pewmee kegâÚ veneR. neb, hee"dÙe hegmlekeâeW kesâ heÅeebMe, cecesjs YeeFÙeeW mes megve–megve keâj keâefkeleekeueer kesâ keâefkeòe, metjoeme kesâ heo keâb"mLe nes ieÙes. DeblÙee#ejer keâe Ùegie. heÇefleÙeesefieleeDeeW ceW Yeeie efueÙee. keâneR hegjmkeâej, keâneR mes Keeueer neLe. heÌ{ves kesâ efueS Iej ceW jeceeÙeCe, ceneYeejle, peÙeõLe keOe

42

[e@. ceveesnj DeYeÙe Deewj ieerlee. ceneYeejle keâer keâneefveDeeW keâe ™heeblejCe Skeâebkeâer ceW efkeâÙee. Yee<ee ceneYeejle keâer mebkeeo Mewueer cesjer ceewefuekeâ kegâÚ veneR. neF&mkeâtue kesâ yeeo peesÌ[ ieeb" keâj keâneefveÙeeb efueKeeR. henueer keâneveer (ceQ keâewve ntb) Deiemle 1953 ceW Deeieje mes heÇkeâeefMele ‘mewefvekeâ’ ceW heÇkeâeefMele ngF&. ‘mewefvekeâ’ keâe efveÙeefcele keâneveerkeâej nes ieÙee. keâYeer De%esÙe ves ‘mewefvekeâ’ kesâ ‘ØetHeâ jeref[bie efkeYeeie’ ceW keâece efkeâÙee Lee. Skeâ efove keâe@uesÌpe peeles meceÙe nes"eW hej ieerle keâer yegoyegoenš. ueiee efkeâ Meyo Deekeâej ues jns nw. Ûeueles-Ûeueles ieerle yeve ieÙee. keeefCepÙe keâe efkeÅeeLeer&. efnboer heÇkekeälee ves meeefnlÙe heefj<eo kesâ efueS Ûegve efueÙee. efkeâmeer meeefneflÙekeâ mebmLee keâer Deesj mes keâe@uesÌpe heefjmej ceW keâekÙe heÇefleÙeesefielee.

Yeeie efueÙee. hegjmkeâej efceuee. heÇkekeälee keâes yeleueeÙee. heÇeLe&vee meYee ceW Iees<eCee. heÇOeeveeÛeeÙe& kesâ neLeeW hegveŠ hegjmkeâej ieÇnCe, leeefueÙeeW kesâ yeerÛe. DeLe&MeeŒe efkeYeeie keâer Deesj mes ‘mecemÙeehetefle& heÇefleÙeesefielee’ (DeLe&MeeŒe efmeKeueelee nw) keâefkeòe efueKee, meneÙelee keâer ceeceepeer ves. heÇLece hegjmkeâej. keefj… keâ#ee kesâ Úe$eeW kesâ efkeoeF& meceejesn ceW keâefve… Úe$eeW Éeje ‘efšMet heshej’ hej megvenjer De#ejeW ceW cegefõle MegYe keâecevee mebosMe efoÙes peeles Les. yeÌ[e heÇMve. ‘efueKes keâewve?’ meyemes Thej cesje veece. keâece keâj efoÙee. mebosMe keäÙee Meyo-Meyo ceW keâefkelee. efke%eeve keie& kesâ meeLeer Yeer heerÚs heÌ[ ieÙes. efueKevee heÌ[e. Deye keâefkelee, keâneveer, ieÅeebMe efueKe jne ntb, yew"s-"eues. veÙee Meyo efceuee. Deheves Meyo keâes<e ceW peesÌ[ efueÙee. ‘Ûeesjer kesâ Meyo' keâe keâneR ve keâneR heÇÙeesie efkeâÙes efyevee Ûewve veneR (megyejve keâer Ûeesjer keâjW, keâefke kÙeefYeÛeejer Ûeesj). ieerle efueKes pee jne ntb. henuee ieerle Úhee Fboewj keâer ‘keerCee’ ceW, ÚeÙeekeeoer. Ssmes ieerleeW keâe ‘Dekemeeve meceerhe Lee. ieieve kegâÚ ueesefnle nes Ûeuee' ueeue meueece keâe peesj. DeÚebefokeâ keâefkelee, DeeOegefvekeâlee keâer Åeeslekeâ. uesKeveer ÛeueeÙeer; Ssmes veiej ceW peneb jeOee keâer heeÙeue keâer ®vekeâ-Pegvekeâ Deewj ke=â<Ce keâer yeebmegefjÙee kesâ Deefleefjòeâ kegâÚ Deewj veneR. meecÙekeeoer efkeÛeej lees veneR, Deheves pegueeF&-eqmelebyej 2017

efkeÛeej Deewj meeceeefpekeâ efmLeefleÙeeW keâes Gkesâjvee Meg™ keâj efoÙee, DeÚebefokeâ Mewueer ceW. mveelekeâ keâ#ee keâe henuee ke<e&. efjneÙeMe, cegKÙe Menj mes otj, meoj yeeÌpeej pewmeer efheÚÌ[er yemleer ceW. meeefnlÙe kesâ veece hej Go&t kesâ cegMeeÙejs. meeefLeÙeeW ves megPeeÙee yemleer ceW efnboer meeefnlÙe kesâ heÇÛeej-heÇmeej kesâ efueS kegâÚ efkeâÙee peeÙes. ieef"le ngF& ‘efnboer heÇÛeej meYee’, meoj ceLegje. nmleefueefKele heef$ekeâe (veke efkeâjCe) efvekeâeueer. keâekÙe ieesef…Ùeeb keâeR. neefMeÙes hej heÌ[s keâefkeÙeeW keâes heÇkeâeMe ceW ueeves keâe GÅece. meesuen Deuhe%eele keâefkeÙeeW kesâ mecekesle heÇkeâeMeve kesâ Deefleefjòeâ ]keâjerye Ûeeueerme keâefkeÙeeW keâer hegmlekeâeW keâes heÇkeâeMe heÇehle ngDee. $ewceeefmekeâ heef$ekeâe ‘efnbheÇme’ (efnboer heÇÛeej meYee) keâe mebheeove-heÇkeâeMeve. jÛeveekeâej mes mebheeokeâ nes ieÙee. mveelekeâ nesves kesâ yeeo, heÌ{eF& hej DeOe&-efkejece. yeer. S[. kesâ mecekeâ#e, Sue šer keâj DeOÙeeheve. keâe@uesÌpe heef$ekeâe keâe mebheeove. heÌ{ves-efueKeves kesâ efueS meceÙe ner meceÙe. mHeâgš uesKeve. meeefnlÙe jlve, Sce keâe@ce, heer-SÛe. [er. kesâ yeeo DeOÙeeheve ÚesÌ[ heÇMeemeve ceW Dee ieÙee. nefjÙeeCee kesâ jepÙeheeue keâe pevemebhekeâ& DeefOekeâejer. Deefleefjòeâ keâeÙe& MeesOemeboYe&. Ieesmš jeFšj nes ieÙee. he$ekeâejeW keâer mebiele. henuee keâekÙe mebkeâueve mkeleb$elee keâer jpele peÙebleer hej heÇkeâeefMele ngDee (‘Skeâ Ûesnje heÛÛeerme ojejW’). Gòej mkeeOeervelee keâer efkemebieefleÙeeW keâe jsKeebkeâve Lee. Skeâ lesÌpe-leej&ekeâ keâefke kesâ ™he ceW veÙeer henÛeeve. heerÚs jn ieÙes ieerle. Delegkeâeble keâefkeleeDeeW keâe me=peve. veÙee mebkeâueve DeeÙee ‘onMele kesâ yeerÛe.’ DeefOekeâebMe keâefkeleeSb hebpeeye kesâ Deelebkeâkeeo keâer $eemeoer keâes jsKeebefkeâle keâjleeR. he$eheef$ekeâeDeeW ceW jÛeveeDeeW keâes heÇefleef…le mLeeve. meceeueesÛevee kesâ efueS Deeves ueieeR hegmlekesâb. keâefke, keâLeekeâej, mebheeokeâ kesâ meeLe nes ieÙee meceeueesÛekeâ. cegbyeF& Deeves hej uesKeve keâes pewmes keâe" ceej ieÙee heÇMeemeefvekeâ oeefÙelkeeW keâe Yeej. heue Yej keâes meceÙe veneR. Ûeewon meeue keâe uebyee efkejece. meskee efveke=efle kesâ yeeo pees uesKeveer G"eÙeer, lees efvejblej Ûeue jner nw.  Deehemes keefj… Deewj Deehekesâ mecekeâeueerve jÛeveekeâejeW cesb Deehe efkeâve mes heÇYeeefkele ngS Deewj keäÙeesb ? nce ceLegje ceW ceeceepeer kesâ meeLe jnles Les. omekeeR keâer hejer#ee kesâ yeeo, hetÚves ueies ÚgefóÙeeW ceW keäÙee keâjesies? efve®òej. hegmlekeâeueÙe kesâ meomÙe yeve peeDees. heeme ceW mejmkeleer hegmlekeâeueÙe. pees ef]keâleeye neLe ueieer heÌ{ [eueer. heÇsceÛebo, heÇmeeo, ieguesjer, cewLeueer MejCe ieghle. ›eâebeflekeerjeW keâer peerkeveer. ‘Ûeebo’ keâe Heâebmeer Debkeâ, Deevebo ce". yeefueoeefveÙeeW kesâ heÇefle ßeæe Deewj je<š^erÙe pegueeF&-eqmelebyej 2017

YeekeveeDeeW keâe Gyeeue. heÇmeeo keâer keâefkeleeSb efmej ÛeÌ{ ieÙeeR. Gvekeâer jÛeveeDeeW keâer yegveekeš efkeMes<eleŠ Meyo meew…ke, Gheceeve, heÇke=âefle keâe, ceevekeerÙekeâjCe Deewj ceeveke ceve keâer ke=efleÙeeW keâe ceeefce&keâ keCe&ve, ceve keâes Út ieÙee. ‘Deebmet' ves Flevee heÇYeeefkele efkeâÙee efkeâ efueKe yew"e ‘Deen.’ ueieYeie Gmeer Mewueer hej. keâefkelee nes Ùee ieÅe heÇmeeo keâer Yee<ee kesâ peeot mes Demebhe=òeâ veneR. yeÛÛeve, vejWõ Mecee&, DebÛeue, vekeerve Deewj meyemes Thej efovekeâj. kegâ®#es$e mes Gke&Meer lekeâ yengle kegâÚ heÌ{e leLee ieÌ{e. veerjpe keâes Fleves meceerhe mes megvee efkeâ Gvekeâer jÛeveeDeeW keâer menpe mebheÇs<eCeerÙelee ves cesjer keânves keâer efoMee yeoue oer. meeceevÙe mes efoKeves keeues ieerleeW ceW peerkeve keâer veMkejlee keâes efÛe$eebefkeâle keâjves keâer ueuekeâ. jeieelcekeâ ieerleeW ceW keâneR kesoeble keâer ÚeÙee, lees keâneR mkeeceer efkekeskeâevebo keâe DeemLeekeeoer efÛebleve. Fleves hej Yeer Dehevesheve Ùee Deheveer henÛeeve keâes yeveeÙes jKeves keâer keâesefMeMe yeveer jner. ceeleecen Deheves meceÙe kesâ peeves-ceeves keâefke. ye=peYee<ee Deewj KeÌ[er yeesueer ceW megboj oesns, keâefkeòe efueKes. keâefkelee hej Gvekeâe heÇYeeke lees veneR, uesefkeâve ieÅe kesâ efueS yengle meeceieÇer Gvemes efceueer. meeceeefpekeâ yeesOe Deewj jepeveerefle mes mebhe=òeâ jneR cesjer DeefOekeâebMe jÛeveeSb. meceepe Deewj kÙekemLee keâer efkeke=âefleÙeeW mes kÙeefLele kÙeefòeâ keâer heerÌ[e mhe<š Leer. uesefkeâve, heÇieeflekeâeefceÙeeW keâer veejsyee]peer veneR. mekÙe meeÛeer mLeeveerÙe keâe@uesÌpe ceW heÇkeòeâe. meer heer. Sce. kesâ keâe[&nesu[j. yeÌ[er keâesefMeMe keâer efkeÛeejeW keâes Oeesves keâer. ceQ Skeâ ÛeewKešs Ùee efhebpejs ceW jnves keeuee veneR. efce$e yeves jns, ieg® veneR.  uesKekeâ Deewj jÛeveekeâej keâesF& Yeer jÛevee keâjles meceÙe Ùee hegmlekeâ efueKeles meceÙe keâesF& efveefMÛele GösMÙe ueskeâj Ûeuelee nw (DeLekee peye pees ceve cesb DeeÙee efueKe efoÙee)? peerkeve ceW GösMÙenerve kegâÚ veneR neslee. cegPes Deheveer Skeâ keâefkelee Ùeeo Dee jner nw. megveeTb?  DekeMÙe. ceve yenueevee Ûeenles nes keâefkelee mes ieerleeW keâes IegbIe™ keâer lejn yeebOe keâj / iece ]ieuele keâjvee Ûeenles nes / keâefkelee keâe peece ÛeÌ{e keâj / Dejs! keâefkelee efveúues ceve keâe yenueeke veneR nw / Skeâ Guueeme nw / Skeâ leÌ[he, keâefMeMe... Ûeesš KeeÙes heÇeCeeW keâe menpe mebkesove / Deeoceer kesâ G"ves-efiejves keâer efce"eme / n<e&–mebIe<e& keâe Gpeeme / Gme melejbieer Deemeceeve keâer n]keâerkeâle / efpemes yeewves keâj cenue ceW ieueerÛes efyeÚeves

43

ieueerÛes efyeÚeves veneR DeeÙes... Ùes ]HeâmeueW Gieevee Ûeenles nQ / Ûeenles nQ / njer Yejer ]HeâmeueW / Ûeenles nQ oes yeerIee Ìpeceerve keâwmes nefLeÙeeÙeer Leer legcnejer efheÚueer heerÌ{er ves mecePe ieÙes nQ / ÛeóeveeW ceW oyeer veefoÙeeb keâwmes yeenj ueeÙeer pee mekeâleer nQ / keâwmes GieeÙeer pee mekeâleer nQ / njer ]HeâmeueW / oes yeerIee Ìpeceerve hej.

DeeMee nw Ùen keâefkelee Deehekesâ heÇMve keâe Gòej nes!  Deeheves yengle yeÌ[er mebKÙee ceW yesnlejerve oesns efueKes nQ. keâefkelee kesâ yeoueles mke™he kesâ oewj ceW Úboyeæ jÛevee kesâ yeejs ceW Deehekesâ keäÙee efkeÛeej nQ? keâefkelee efkeâmeer efkeMes<e efkeOee keâer ceesnleepe veneR nesleer. cecceš keânles nQ keâefkelee ceW cenlkehetCe& nw kÙebpevee. Gmeer ceW meceeefnle nw mebkesovee Deewj keâefkelee keâer yegveekeš. Deepe keâefkelee keâe yeouelee ™he efMeuhe kesâ mlej hej DeefOekeâ nw. KesceeW ceW yebšs ngS jÛeveeOeceer& veece keâceeves kesâ efueS keäÙee kegâÚ veneR keâj jns. pees yeele DeÌ[leeueerme cee$ee kesâ oesns ceW keâner pee mekeâleer nw Gmekesâ efueS cegefkeäleyeesOe keâes DeÌ[leeueerme heVes Yejves heÌ[s; efHeâj Yeer Ûeebo keâe cegbn šsÌ{s keâe šsÌ{e. ]ie]peue Yeer keâefkelee keâer Skeâ efkeOee nw. Gmes Deehe Úebefokeâ keânvee ÛeenWies Ùee DeÚebefokeâ.

Deepe ÌieÌpeueeW keâer Yejceej nw, keâesF& Debiegueer veneR G"e jne. Gheneme GÌ[eÙee pee jne nw oesneW keâe. cesjs oesns jerefle Ùee veerefleiele oesneW mes Deueie nQ. Ùes meceÙe keâer efkeõthelee keâes oMe&eles nQ. je<š^erÙe yeesOe nw. Deleerle Deewj kele&ceeve kesâ efyebye-heÇelf eefyebye. hejeOeervelee Deewj hejeOeervelee mes cegeòf eâ kesâ efueS yeefueoeefveÙeeW kesâ Glmeie& keâer ieeLee. meeLe ner Yeefke<Ùe kesâ heÇelf e DeemLee efkeâ efkeMke Yetieesue keâes Keieesueleer nceejer heere{Ìf Ùeeb veÙeer TbÛeeFÙeeb heÇehle keâj mekeWâ. keemleefkekeâlee Ùen nw efkeâ DeÚebeof keâ keâefkelee mes keâefke Tye ieÙes nQ. leye Úboyeæ keâefkelee keâe hegvejekele&ve keâesF& DeÛejpe veneR.  cetue ™he mes Deehe ieerlekeâej nQ? Deheves ieerleeW kesâ yeejs cesb kegâÚ yeleeFS. heÇejbefYekeâ ieerleeW ceW, jeieelcekeâlee, iesÙe lelke, Úbo, mebieerle efkeMes<e jne. Skeâ kesâbõerÙe Yeeke keâer lejn-lejn mes hegef<š.

Fve ieerleeW ceW DeeMee-efvejeMee, DeemLee-DeveemLee, leveeke, DeefveMÛeÙe keâer keâmekeâ Leer. ‘cegPes cele peueeDees. cegPes cele yegPeeDees. efkeâmeer keâe peueeÙee efkeâmeer keâe yegPeeÙee ngDee ceQ efoÙee ntb’; pewmee ieerle heÌ{ keâj, mebieerle heÇkeerCe efce$e melÙeWõ yeesme ves hetÚe ‘Ùen ieerle legceves efueKee nw?’ keâesF& mebosn? Dejs Fmes DeÛÚs-DeÛÚs mebieerle%e mkej veneR os mekeâles. Ùes Peheleeue ceW ieeÙee peelee nw. efueKe efoÙee mees efueKe efoÙee. peerkeve keâer veMkejlee, efvemmeejlee Deewj meeceeefpekeâ

44

efkeõtheleeDeeW keâes efÛe$eebefkeâle keâjles ieerle ue#ceCe jsKeeDeeW keâe kepe&ve keâjles Ûeues, lees Ûeueles ner ieÙes. meceÙe kesâ yeoueeke kesâ meeLe ßecepeerefkeÙeeW, kebefÛeleeW kesâ mebIe<e&, je<š^erÙe yeesOe pewmes mkej DeefOekeâ cegKeefjle ngS, keneR ieerle efkeOee keâer yeoueleer yegveekeš keâe mecceesnve mecekeâeueerve ieerleeW keâer Deesj ues DeeÙee. Fmeer keâer osve nw, ‘Deeoceer Glheeo keâer hewefkeâbie ngDee.'  Deehe keâekÙe peiele kesâ ceewve meeOekeâ nQ. Fleveer meeoieer, Fleveer ienjeF&, Fleveer efkeveceÇlee Deewj ef]peboieer kesâ Fme heÌ[eke hej Yeer ieÌpeye keâer jÛeveeOeefce&lee, keâwmes Ùen meye keâj heeles nQ? Fme heÇMve keâe keäÙee Gllej otb? Deeheves Fleves DeuebkeâejeW mes Deuebke=âle keâj efoÙee nw efpemekesâ ceQ ÙeesiÙe veneR ntb. ceQ lees Skeâ ceeOÙece ntb, efueKekeeves keeues kesâ mkej keâes De#ejeW ceW efhejesves keeuee omlekeâej. DebleŠkeâjCe ceW keâesF& peeie=le ngDee. iegveiegveeÙee. Gmekeâer iegveiegveenš keâes MeyoeefÙele keâjves keâe cesje keâece nw, Skeâ efyebog efkeMes<e lekeâ. Gmekesâ yeeo Skeâ De#ej peesÌ[vee Yeer mebYeke veneR. pees peeiee Lee, Keje&šs Yej jne nesiee, hegveŠ peeieves kesâ efueS. ken peielee nw, efkeâmeer Meyo keâer Deenš mes. efkeješ me=ef<š kesâ meeQoÙe& kesâ mebmheMe& mes. ceQ Deheves mecemle me=peve keâe ßesÙe Gmeer DeÂ<š keâes osvee Ûeenlee ntb. jner yeele {}leer DeeÙeg keâer, efpevnW peehe keâjves keâer Deeole nes, kes Debeflece meebme lekeâ peehe keâjles jnles nQ Deheves DeejeOÙe keâe. Ùener neue cesje nw.  neue ner ceW Deehekeâe keâekÙe mebkeâueve ‘Deeoceer Glheeo keâer hewefkeâbie ngDee' keâe ueeskeâehe&Ce ngDee nw, Fme hej kegâÚ heÇkeâeMe [euesb. keâefLele mebkeâueve hee"keâ keâe mee#Ùe pevemeeceevÙe keâer ef]peboieer mes keâjelee nw, efpemes kele&ceeve kÙekemLee ves kewefMkekeâ mlej hej neefMeÙes hej heškeâ efoÙee nw. Skeâ Deesj hetbpeer keâe keWâõerÙekeâjCe Fmes veeWÛe-KejeWÛe jne nw, lees otmejer Deesj vekeGheefvekesMekeeoer Deewj efkemleejkeeoer MeefkeäleÙeeb Dee›eâecekeâ nes jneR nQ. yeerÛe ceW efheme jns nQ Deefkekeâefmele DeLekee efkekeâemeMeerue osMeeW kesâ meeOevenerve ueesie. DeekeâeMe meer DeefYeuee<eeSb {esles ueesie, efpevekeâer cegefªÙeeb Keeueer nQ. jes]peveoejer hej keâece keâjles jepe–ceÌpeotj, meeiemey]peer yesÛeves keeues, HeâgšheeLe hej yetšhee@efueMe keâjles yeÛÛes, ceesÛeer, pegueens, yebpeejs pees cee$e ceMeerve kesâ hegpe&s yeve keâj jn ieÙes nQ. yeeÌpeejkeeo Deewj mebÛeej ›eâebefle kesâ Glkeâ<e& kesâ meeLe, cevegpelee keâe pees Dehekeâ<e& ngDee nw, Gmekeâer Deesj OÙeeveekeâef<e&le keâjles nQ mebkeâueve kesâ ieerle, Deheves efvepeer heÇleerkeâeW, cegnekejeW Deewj pegueeF&-eqmelebyej 2017

efyeyebefkeOeeve Éeje. FvnW ceQ vekeieerle ve keân keâj mecekeâeueerve ieerle keânlee ntb. FmeefueS efkeâ Ùes vekeieerle keâer ceevÙeleeDeeW, Gmekesâ heÇefleceeveeW keâer heefjefOe mes Ùes otj nQ. efkeke=âefleÙeeW kesâ yeerÛe peer jne Fve ieerleeW keâe veeÙekeâ ve efvejeMe nw ve DeemLee efkenerve.  keâefkelee, oesns, ÌieÌpeue Deewj ieerleesb kesâ me=peve kesâ yeerÛe ßeerceodYeeiekeledieerlee keâe efnboer Deewj DebieÇs]peer ceW Devegkeeo keâjles ngS 600he=…eW keâe efkeMeeue ieÇbLe Deeheves jÛee. Ùen heÇsjCee keâneb mes efceueer?

Fmes mebÙeesie keântb Ùee ÙeesiesMkej ke=â<Ce keâe DeeosMe. cesjs Úesšs YeeF& kesâ hejce Oeeefce&keâ efce$e, nceejer ceeb keâer ce=lÙeg mebkesovee heÇkeâš keâjves DeeÙes. ueewšles meceÙe YeeF& ves cesjs keâekÙe mebkeâueve keâer Skeâ heÇefle os oer. Gvekeâe ]Heâesve — ieÌpeye keâer uesKeve Meefòeâ nw, heÇCeece keâjlee ntb. efyevee efceues keeheme ve peeÙeW. ef$eÙeesoMeer hej efHeâj DeeÙes. kener DeeieÇn yeej–yeej. efceueves hengbÛee. {sj meejer heÇkeâeefMele hegmlekesâb, heeb[gefueefheÙeeb. Deehe efpeleveer pees ÛeenW Ûegve ueW. cesjer heÇeLe&vee nw. ßeerceodYeeiekeo keâer DeLekee FveceW mes efkeâmeer ieÇbLe keâer kÙeeKÙee efnboer-DebieÇs]peer ceW keâj oW. mecegefÛele ceeveosÙe efceuesiee. oesveeW neLe peesÌ[s ngS keân jns Les. Devepeeves ceW, cesje neLe ßeerceo Yeiekeo ieerlee hej. keâYeer Ûeen keâj Yeer hetjer ieerlee veneR heÌ{er. yeesues Fme keâeuepeÙeer «ebLe hej meewYeeiÙeMeeueer ner keâece keâj mekeâles nQ. cesje Gòej — ‘meewYeeiÙe cesje nesiee Ùeefo efyevee ceeveosÙe kesâ Fme hej keâece keâj meketbâ.’ leerve meeue ceW keâece hetje ngDee. heÇkeâeMeve ceW efkeuebye. hetjer lewÙeejer keâj oer. uesefkeâve, heÇkeâeMeve mes hetke& kes Ûeues ieÙes.  ]keâjerye meele oMekeâeW mes Deehe keâekÙe me=peve keâj jns nQ. keâwmee ueielee nw? Fme yeerÛe keâefkelee efkeâme heefjkele&ve kesâ oewj mes iegÌpejer nw? Úesšs keâmyes, veiej, ceneveiej ceW keâwmes keäÙee efueKee pee jne nw, Fmes meceerhe mes efvejKeles-hejKeles efueKelee-heÌ{lee jne.

Deheves keâes mLeeefhele keâjves kesâ efueS keâefkeÙeeW ves keäÙee venerb efkeâÙee.

YeejleerÙe keâefkelee kesâ heÇefleceeveeW keâes ÚesÌ[, DeeÙeeeflele efkeÛeej Yetefce hej me=peve keâjles ngS keâefkelee keâes veÙes-veÙes veece efoÙes ieÙes. keâerkeâ&iee[&, keâecet, mee$e, uesefveveiee[& Deewj šwefveceve mkeäkeeÙej kesâ yegue[es]pej ceeie&oMe&keâ ngS. pees øeâebme, pece&ve, ™me ceW ngDee Gmekeâer Keespeyeerve YeejleerÙe meeefnlÙe ceW keâer ieÙeer. efkeâmeer keâes ÌKeeefjpe efkeâÙee. efkeâmeer keâes ceevÙelee. leguemeer yeÇeÿeCekeeoer nQ, keâyeerj ceW DeeOegefvekeâlee nw, meyemes DeefOekeâ heÇyeesOeve. je<š^erÙe keebiceÙe keâer efkekesÛevee kesâ efueS DeeÙeeeflele ceeveob[eW keâes DeheveeÙee pegueeF&-eqmelebyej 2017

ieÙee. keâefkelee keâes Keb[-Keb[ keâj DeefYeÙeeve hej DeefYeÙeeve. keâesF& heÇleerkeâ keâes ues GÌ[e. keâesF& efyebye keâe cegjero. kewÛeeefjkeâlee, DeeOegefvekeâlee, kew%eeefvekeâ meesÛe keâer Gneheesn ceW Heâbme ieÙeer ceevekeerÙe mebkesovee keâer yeele. ‘vewve veÛeeÙe keâner cegmkeâeÙeer. ueeuee efHeâj DeeFÙees Kesueve nesjer’ ceW ve efyebye oerKelee nw, ve ‘yeepe hejeS heeefve hes let hebÚer ve ceejer’ ceW heÇleerkeâ. MeyoeW keâer veÙeer ie"ve, FmeefueS efkeâ Ùes meye cewues nes Ûegkesâ nQ. MeyoeW keâer veÙeer ie{ve ÛeeefnS, MeyoeW keâer ie{ve Ssmeer efkeâ nbmeer Deeleer nw ie{ve osKe keâj. hemeerves ceW Yeerieer keâes ‘hemeerefvele’ keâefnS. efKeueeÌ[er keâes ‘efKeueboÌ[s’ jLe keâes ‘jLeg’; ‘efkekeâemevee', ‘efjheglee', ‘jeleiebOee' ‘yelekeâve’. keâneb lekeâ efieveeTb. ÚesefÌ[S, kejvee cesjs efueS yegpe&gDee keâe leceiee lewÙeej nw.  DeelcekeâLee efueKeves keâer keâesF& ÌKeeme kepen?

DeelcekeâLee keântb Ùee kegâÚ Deewj. Meer<e&keâ nw ‘Deheves ceW Deheves.’ leerve meew mes DeefOekeâ he=…eW kesâ Fme DeeKÙeeve keâe veeÙekeâ ceQ veneR ntb. Deefheleg Deveskeâ ceneveeÙekeâ nQ, efpevneWves cesjs efheleeßeer Deewj cegPes Gheke=âle efkeâÙee. kegâÚ nQ, kegâÚ Ûeues ieÙes. kebMe kesâ hegjesOee keâes Ùen Skeâ efkeveceÇ ßeæebpeefue nw. hetke&peeW kesâ mcejCe mes heefke$e keâesF& ßeeæ veneR neslee. pees mce=efle ceW yeme ieÙes kes Decej nes peeles nQ.  Deehe ‘je<š^erÙe keâejkeeb’ veecekeâ heef$ekeâe keâe mebheeove-mebÛeeueve keâjves pee jns nQ, Fmekeâe mke™he keâwmee nesiee? keâekÙe kesâeb õf le $ewceeefmekeâer : ‘je<š^eÙr e keâejkeeb’ keâer heÇelf eyeælee nw efkeâ mecekeâeueerve keâefkeÙeeW keâe Ùeesieoeve Ssmes DeeÙeespeve mes meceeÂle nes efpemeceW nj DeeÙeg keie&, peeefle, Oece& Deewj DeemLee kesâ keâefke, efyevee efkeâmeer kewÛeeefjkeâ hetke&eieÇn leLee efMeefkejyeælee kesâ, Deheveer DevegYetefleÙeeW keâes meePee keâj mekeWâ. DeekeMÙekeâ nw efkeâ ceevekeerÙe cetuÙeeW kesâ GVeÙeve kesâ efueS Keguee DeekeâeMe efceues.  veÙeer heerÌ{er kesâ jÛeveekeâejeW kesâ efueS keâesF& mebosMe? yee]peej ves keâefkelee keâes efkeâlevee ner efveke&eefmele keâj efoÙee nes, Gmekeâe uesKeve yengleeÙele ceW nes jne nw.

Deheefjefcele cee$ee ceW Ùeefo kegâÚ efueKee pee jne nw, lees ken keâefkelee nw. efkeOee keâesF& Yeer nes. heefyuekeâ mkeâtueeW mes efvekeâues ‘mebmkeâejkeeve' efnboer keâefkelee keâes efkeâlevee mece=æ keâjWies, keân veneR mekeâlee. DeefYeuee<ee Ùener nw efkeâ veÙeer heerÌ{er keâefkelee keâes DeveÚgS DeeÙeece heÇoeve keâjs. ceQves hetje peerkeve meeefnlÙe keâer (Mes<e Yeeie he=‰ 50 hej osKeW...)

45

ueIegkeâL

ee

ieew ceelee

veerlee ßeerJeemleJe

Gme yetÌ{er ieeÙe keâer ceesnuues ceW pees ogie&efle nes jner Leer, Jees meYeer osKe jns Les ceiej efJejesOe ceW kegâÚ keânves keâer pencele keâewve G"elee? Ùen ieeÙe... Jener ieeÙe nw pees kegâÚ Je<eeX hetJe& ceesnuues ceW hešsue ]Kejero keâj ueeÙes Les. Jes ieeÙe keâer leejer]HeâeW kesâ hegue yeebOeles veneR Lekeâles Les. ome ueeršj otOe osleer nw... Úkeâ keâj otOe-oner-Ieer Keeves kesâ yeeJepeto Yeer yeboer yeebOeer Deewj meeue Yej ceW lees ]keâercele Jemetue keâje oer.

Oeerjs-Oeerjs hetjs ceesnuues keâer hÙeejer ieew ceelee nes ieÙeer. meyeves hÙeej mes Gmes ueeueer Ùee keâefheuee hegkeâejvee Meg¤ keâj efoÙee. ceesnuues Yejkesâ nj Ûeewkesâ ceW henueer jesšer ueeueer kesâ veece keâer hekeâleer Leer. ueeueer keâes Yeer hešsue megyen-Meece ceesnuues keâe Hesâje ueieJeeles. meyekeâer ogueejer nes ieÙeer Leer ueeueer. hešsue keâer Deewmeejer yeefÚÙee Deewj yeÚÌ[eW mes Deeyeeo nesves ueieer. GvnW Yeer yesÛeves mes hešsue keâes Deefleefjòeâ DeeÙe nesleer Leer. ceiej keâye lekeâ? meceÙe Ûe›eâ kesâ Deeies ueeueer Yeer nej ieÙeer. ueeueer keâes Yeer yegÌ{ehes ves Ûehesš efueÙee. ueeueer keâe otOe osves keâe ›eâce yebo ngDee lees Gmes Keueer Ûegveer lees otj nje-metKee Ieeme, Yetmee osvee Yeer yebo nes ieÙee. Fme lejn kesâ yetÌ{s heMegDeeW keâes hešsue, ‘‘Dešeuee’’ keânles nw. YeQme Dešeuee nesleer nw lees GvnW keâmeeF& kesâ nJeeues keâj Dee]Kejer keâceeF& Yeer Jemetue uesles nQ hej ueeueer lees ieeÙe "njer... ieew ceelee. kegâÚ mebmkeâej... kegâÚ mes ]pÙeeoe ueeskeâueepe. Iej mes nkeâeue Yeer veneR mekeâles FmeefueS Ketbšs mes yeebOevee ner ÚesÌ[ efoÙee. Gmekeâer cepeea Deesmeejs ceW yew"s Ùee ceesnuues ceW Ietces yesÛeejer ieew ceelee... ogueejer ieew ceelee... YetKe hÙeeme mes yesneue ieewceelee... nñer keâe {ebÛee jn ieÙeer nw. Jen Ûeueleer nw lees Gmekesâ ]keâoce [ieceieeles nQ. "b[, ieceea, yejmeele keâer ceej menkeâj Dehevee Ûeeje heeveer leueeMeleer efvejeMe neskeâj efove ceW Skeâ Ûekeäkeâj lees Jen Deheves mJeeceer kesâ Iej keâe ]pe¤j keâešleer nw ceiej Jeneb Deye Gmekeâer ]pe¤jle jner ner veneR... hešsue Gmes osKeles ner neLe G"e šÛed-šÛed keâj nebkeâ osles nQ, megveles ner cegÌ[ peeleer nw ieew ceelee.  294, osJehegjer keâe@ueesveer, iegpejKesÌ[e, cent (ce. Øe.)-453441. cees. : 9893409914

46

keâefJelee

jesyeesš

 ceOegoerhe

keâue jele kesâ iÙeejn yepes peye legce ef›eâÙeeMeerue Les Deewj ceQ legcnejs hÙeej ceW GÉsefuele nesves ner Jeeueer Leer, efkeâ leYeer, ÙekeâyeÙekeâ cegPes ueiee legce lees Jeneb ceewpeto ner veneR nes. legcnejs ceve kesâ ie£j ceW Peebkeâe lees osKee... legce KeesÙes Les Deheveer Sce. Sve. meer. kesâ šejiesš hetje keâjves keâer GuePeve ceW, legce KeesÙes Les Deheves Úesšs YeeF& keâer yesjes]peieejer Deewj DeeJeejieer ceW, legce KeesÙes Les Deheves yetÌ{s yeehe kesâ neefve&Ùee kesâ DeehejsMeve ceW. ÙekeâyeÙekeâ cesjs meejs Debie efMeefLeue heÌ[ ieÙes, ceiej legce efHeâj Yeer veneR ®kesâ Les legce efvejblej ef›eâÙeeMeerue Les Deewj meeLe ner cesje ceefmle<keâ Yeer efkeâ keäÙee nce Deeocepeeo mes jesyeesš yeve ieÙes nQ?  138/16, DeeWkeâejveiej-yeer, ef$eveiej, efouueer-110035

‘keâLeeefyebye’ keâe Ùen Debkeâ Deehekeâes kewâmee ueiee ke=âheÙee Deheveer Øeefleef›eâÙee nceW YespeW Deewj meeLe ner uesKekeâeW keâes Yeer. nceW Deehekesâ he$eeW/cesue keâe yesmeyeÇer mes Fble]peej jnlee nw.

- mebheeokeâ

F&-cesue : kathabimb@gmail.com

pegueeF&-eqmelebyej 2017

Deewjleveecee

leejeyeeF& cees[keâ : Yeejle keâer ‘ceeoece ceeWšsmejer’  [e@. jepece efheuuew

‘‘yeeue-efMe#ee kesâ keâeÙe& keâes Debieerkeâej keâj Skeâe«elee mes lehemÙee keâjvesJeeueer ceneve efJeYetefleÙeeW ceW mes leejeyesve cees[keâ Skeâ nQ.’’ – keâekeâe keâeuesuekeâj (Yetefcekeâe ‘leejeyeeF& Je yeeueefMe#eCe’ - uesKekeâ- me.

Dee. kesâlekeâj). yeeue-efMe#ee kesâ #es$e ceW Yeejle keâer ceeoece ceeWšsmejer keâer KÙeeefle heevesJeeueer leejeyeeF& cees[keâ (meve 1892-1973) keâer peerJeve-Ùee$ee JÙeefòeâlJe-efJekeâeme-Ùee$ee keâer keâLee efkeâmeer JeerjieeLee keâer lejn DeodYegle-jcÙe nw, efkeâmeer «eerkeâ š^s]pes[er keâer lejn Goeòe keâ®Ceepevekeâ nw. keâekeâe keâeuesuekeâj ves Gvekesâ yeejs ceW keâne : ‘‘leejeyeeF& kesâ peerJeve-efJekeâeme keâer Deesj osKeW lees Yeer nceW Ùen efoKeeF& heÌ[lee nw efkeâ, Skeâ heefjefmLeefle mes Øeehle keâjves ÙeesiÙe pees Yeer nesiee, Gmes mebhetCe&leÙee heekeâj, Gmekesâ Deke&âefveÛeesÌ[ keâes neefmeue keâj legjble ner Jes veÙes #es$e ceW henbgÛe ieÙeer nQ. Ùen ›eâce Gvekesâ mece«e peerJeve ceW efoKeeF& heÌ[lee nw. mejkeâejer veewkeâjer ÚesÌ[keâj efvepeer mebmLee ceW peevee, iegpejele ceW Deveskeâ Je<eeX lekeâ keâece keâjves kesâ yeeo Deewj Jeneb yeeue-efMe#ee kesâ #es$e ceW henue keâjves kesâ yeeo iegpejele ÚesÌ[keâj ceneje°^ ceW Deevee; cegbyeF& kesâ yeÌ{les-ÛeÌ{les keâece keâes ÚesÌ[keâj yees[ea, IeesueJeÌ[ keâer Deesj peevee Deewj DeeefoJeeefmeÙeeW keâer mesJee keâjles-keâjles efMe#ee kesâ #es$e ceW ›eâebeflekeâejer ØeÙeesie keâjvee, Fmeer ceW leejeyeeF& keâer Je=efòemJeYeeJe keâer peerJeblelee Deewj lee]peieer efoKeeÙeer heÌ[leer nw.’’

Ssmee ueie mekeâlee nw efkeâ leejeyeeF& meesheeve-oj-meesheeve meHeâuelee keâer TbÛeeFÙeeW hej hengbÛeleer ieÙeeR. ÙeMe, ueeskeâefØeÙelee, ‘he©e Yet<eCe’ pewmee je°^erÙe mecceeve Deefpe&le keâjleer ieÙeeR Deewj Deheveer mecekeâeueerve leLee YeeJeer heerefÌ{ÙeeW kesâ efueS Skeâ ‘jesue cee@[ue’- Skeâ ‘DeeoMe& Øeefleceeve’ yeveleer ieÙeeR. Ùen meye ngDee, pegueeF&-eqmelebyej 2017

hej menpe ner veneR, Gmekesâ efueS Yeejer ]keâercele ÛegkeâeÙes ye]iewj veneR. hej DeYeeJe ves keâYeer GvnW oerve veneR yeveeÙee, ve ner hejepeÙe ves heueeÙeveJeeoer. 80 meeue keâer Gceü lekeâ, Debeflece meebme lekeâ Jes keâce&" jneR, keâce&Jeerj jneR. heefjJeej–heefjJesMe-hejJeefjMe leejeyeeF& keâes Deheves heefjJeej, heefjJesMe Deewj hejJeefjMe mes Devet"er, Deveceesue meebmke=âeflekeâ efJejemele efceueer Leer efpemes GvneWves Deveskeâ iegvee mece=ælej yeveeÙee Deewj Deveefievele, peeves-henÛeeves, Deveece-iegceveece ueesieeW keâes GmeceW menYeeieer yeveeÙee. leejeyeeF& keâe pevce 19 DeØewue 1892 keâes cegbyeF& ceW ngDee uesefkeâve ueieYeie hetje yeÛeheve Fboewj efjÙeemele keâer jepeOeeveer Fboewj ceW yeerlee. efhelee ßeer meoeefMeJe heeb[gjbie kesâuekeâj meef›eâÙe, mebkeâuheyeæ ‘ØeeLe&veemeceepeer’ Les. ØeeLe&vee meceepe, veJepeeiejCe keâeue kesâ yebieeue kesâ ‘yeÇÿemeceepe’ ner keâer lejn ceneje°^ ceW mLeeefhele mebmLee Leer, efpemekesâ mebmLeehekeâ meomÙe peefmšme ceneosJe ieesefJebo jevee[s, mej jeceke=â<Ce Yeeb[ejkeâj pewmes Goeòe ØeieefleMeerue otjoMeea veeieefjkeâ Les pees yeeue-efJeJeen, peele-heele keâe YesoYeeJe pewmeer DebOe¤efÌ{ÙeeW keâe efJejesOe keâjles Les Deewj efJeOeJeeefJeJeen, Œeer-efMe#ee, ceeveJeleeJeeoer efJeÛeejeW keâes Øeeslmeeefnle keâjles Les. meoeefMeJejeJe kesâuekeâj ves Deheveer helveer keâer ce=lÙeg kesâ yeeo efkeâmeer efJeOeJee mes ner efJeJeen keâjves keâe mebkeâuhe efkeâÙee Lee Deewj GvneWves Jeefj‰ ØeeLe&vee meceepeer meomÙeeW keâer mee#eer kesâ meeLe Skeâ efJeOeJee mes hegveefJe&Jeen efkeâÙee efpemekeâe veece efJeJeeneshejbele jKee ieÙee- ‘GceeyeeF&’. meoeefMeJejeJe leLee GceeyeeF& keâer veew mebleeveW ngFË. leejeyeeF& GvneR keâer oes keâvÙeeDeeW ceW mes Skeâ LeeR.

47

efMe#ee-oer#ee : leejeyeeF& ves HeâjJejer 1915 keâes meies-mebyebefOeÙeeW keâer Fboewj ceW efceMeve mketâue ceW leejeyeeF& ves efnboer ceeOÙece mes meueen-vemeernleeW keâer hejJeen ve keâjles ngS, ke=â<Ceepeer mes jef]pemšj ØeejbefYekeâ heÌ{eF& keâer. efHeâj hegCes kesâ Øeefmeæ ngpetjheeiee Meeuee ceW heæefle mes efJeJeen efkeâÙee. cegbyeF& ceW Jes yeer. S. keâer hejer#ee ceeOÙeefcekeâ mlej keâer heÌ{eF& keâer Deewj efHeâj cegbyeF& kesâ Sueskeä]peW[^e GòeerCe& keâj Sce. S. keâer heÌ{eF& keâj jner LeeR. Jes cegbyeF& ÚesÌ[keâj ieume& neF&mketâue, SefuHebâmšve keâe@ues]pe Deewj efJeumeve keâe@ues]pe ceW ßeer cees[keâ keâer meHeâue Jekeâeuele kesâ mLeeve DecejeJeleer Ûeueer GÛÛelej heÌ{eF& keâer. mketâueer peerJeve ceW GvnW ‘meeceeefpekeâ yeefn<keâej’ ieÙeeR. GvneWves Sce. S. keâer heÌ{eF& peejer jKeer. cees[keâ obheefle keâer DeebÛe Yeer Pesueveer heÌ[er keäÙeeWefkeâ efpeme Øekeâej mes yebieeue ceW DecejeJeleer kesâ ‘Sueerš’ — mebYeüeble Jeie& ceW neLeeW-neLe ues efueÙes ‘yeÇÿemeceeefpeÙeeW’ keâes meveeleve Oece& kesâ yeenj keâe mecePee peelee ieÙes, Gvekeâer Øesce-peesÌ[er ueesieeW keâer mhe=ne Deewj mheOee& keâe Lee Jewmes ner ceneje°^ ceW ØeeLe&vee meceeefpeÙeeW keâes Yeer Deewj Gme hej keâejCe yeveves ueieer. 19 petve 1920 keâes Gvekesâ meewYeeiÙe kesâ mes Jes lees ‘efJeOeJee’ keâer yesšer LeeR mees heerves keâe meesves ceW megneiee pegÌ[ ieÙee; Skeâ yesšer hewoe ngF&, heeveer Yeer Deueie ner efceuelee Lee. uesefkeâve leejeyeeF& veece jKee ieÙee ‘ØeYeeJeleer’— ØeYee. efhelee keâer keâes lees Oegve Leer JÙeefkeälelJe Je efJekeâeme keâer, ueeÌ[ueer... hej vesheLÙe ceW YeeiÙe-Ûe›eâ kegâÚ Deewj GÛÛe-efMe#ee Øeehle keâjves keâer Deewj GÛÛelej efMe#ee ner efveÙele keâj jne Lee. leejeyeeF& keâes heefle kesâ kesâ keâeue ceW Gvekeâer menheeef"efveÙeeW ceW F&meeF&, JÙemeveeW keâe helee veneR Ûeuee nesiee, Ùen DeefJeÕemeveerÙe Ùentoer, heejmeer, ÙetjesefheÙeve Deeefo LeeR mees heefjJeejueielee nw uesefkeâve peye heefle kesâ mvesn-mebyebOe efkeâmeer heefjJesMe kesâ efJeÛeejJeeoer, efJeJeskeâJeeoer ØeeLe&vee meceepeer otmejer ceefnuee mes pegÌ[ves ueies Deewj heefle ves yeejpeerJeve-ØeCeeueer keâer jesMeveer ceW Gvekeâer ve]pejW JÙeehekeâ yeej JeeÙeos leesÌ[s hej ve JÙemeve ÚesÌ[e ve efJeJeenslej ngFË, ceve Goeòe ngDee. e, lees Skeâ efove leejeyeeF& ves ueueeš keâer [e@. jepece efheuuew mebkegbâykegebOâce-ef Fme yeerÛe ceW heefjJeej ceW Deveskeâ PebPeeJeele yeboer heeWÚ [eueer, ieues keâe cebieuemet$e DeeÙes; henues efhelee keâer Deewj kegâÚ Je<eeX ceW ceelee keâer ce=lÙeg ngF& Gleej efoÙee Deewj vevneR ØeYee keâes ueskeâj heefle kesâ Iej keâes uesefkeâve efhelee-ceelee keâer ‘hegCÙeeF&’ Ssmeer Leer efkeâ yeÛÛes DeveeLe ÚesÌ[keâj efvekeâue ieÙeeR. keâYeer veneR ngS, OeveeYeeJe mes leejeyeeF& keâer heÌ{eF& keâYeer veneR ceje"er kesâ veeškeâkeâej jlveekeâj celekeâjer ves ‘cees[keâ ®keâer! heefjJeej’ kesâ ogKeeble hej Skeâ veeškeâ efueKee nw — ‘Iej efJeõesefnCeer leejeyeeF& Deewj Skeâ ogKeeble keâeue-Keb[ : efleIeebÛee nJee’ (Iej leerveeW keâe nes’) Deewj oMee&Ùee nw efkeâ efkeâme leejeyeeF& kegâMee«e yegefæ keâer lespemJeer, DeOÙeÙeveMeerue Øekeâej ÂÌ{ JÙeefkeälelJe keâer leejeyeeF& Deewj ogye&ue ceveesyeue kesâ ßeer ÙegJeleer LeeR efpememes Gvekesâ JÙeefkeälelJe ceW Skeâ DeodYegle Deekeâ<e&Ce cees[keâ kesâ yeerÛe yesšer ‘ØeYee’ keâe peerJeve štš ieÙee, efyeKej ieÙee Lee. heefjJeej kesâ MegYeefÛeblekeâeW ceW ØeeLe&vee meceepe kesâ meef›eâÙe Deewj Deblele: yeeo ceW ÙegJeleer ØeYee ves ceeb keâer veeRo keâer ieesefueÙeeb meceLe&keâ, Øekeâeb[ efJeÉeve ßeer Jeeceve Deeyeepeer cees[keâ Yeer Les; Keekeâj DeelcenlÙee keâj ueer Deewj ßeer cees[keâ keâe peerJeve Deewj Gvekesâ heg$e ke=â<Ceepeer Jeeceve cees[keâ Deewj leejeyeeF& Skeâ-otmejs ce=lÙeg Skeâ DekeâLeveerÙe $eemeoer yeve meceehle nes ieÙee! kesâ Øeefle Deekeâef<e&le ngS. ke=â<Ceepeer megoMe&ve, ]KegMeefce]peepe Deewj leejeyeeF& cees[keâ keâes yeeue-efMe#ee kesâ #es$e ceW Yeejle keâer yeÌ[s meHeâue Jekeâerue Les; DecejeJeleer ceW Gvekeâer Øewefkeäšme Ketye ‘ceeoece ceeWšsmejer’ keâne peelee nw, hej Gvekeâer Deheveer yeÛÛeer ves peceer ngF& Leer. oesveeW keâer efvekeâšlee leejeyeeF& kesâ DeefYeYeeJekeâ yebOeg GvnW mJeerkeâej keâjves mes Fbkeâej keâj efoÙee! ‘he©eYet<eCe’ leejeyeeF& keâes veehemebo Leer keäÙeeWefkeâ Jes ke=â<Ceepeer kesâ JÙeefkeälelJe kesâ otmejs ves ncesMee melÙe keâne, peerÙee Deewj heefle-ie=n mes Deueie nesves kesâ Skeâ henuet keâes Yeer peeveles Les Deewj Jen Ùen efkeâ GvnW Mejeye yeeo Deheves efueS pewmes efveÙeefle-efveOee&efjle yeeue-efMe#ee kesâ #es$e heerves-efheueeves keâe Meew]keâ-JÙemeve Lee Deewj Gmekesâ Ûeueles Gvekeâe ceW Deheves keâes mebhetCe&leÙee meceefhe&le keâj efoÙee. GvnW ieg¤, YeeJeer peerJeve keâYeer Yeer {ueeve mes uegÌ{keâ mekeâlee Lee; Jes DeÛÚs oeMe&efvekeâ, Jeefj‰ yebOeg kesâ ¤he ceW Øeehle ngS ßeer efiepegYeeF& heefle Ùee efhelee yeveWies Fmekeâer mebYeeJevee yengle keâce Leer. hej yeIeskeâe efpevneWves yeeue-efMe#ee ceW efJeMes<ekeâj ØeeLeefcekeâ efMe#ee kesâ leejeyeeF& keâes Gme YeeJeeJesMe keâer efmLeefle ceW Ùen efJekeâjeue efueS YeieerjLe ØeÙeeme keâj meewje°^-iegpejele-Yeejle ceW Skeâ YeefJe<Ùe efoKeeF& veneR efoÙee. Ùegieeblejkeâejer Fefleneme jÛe efoÙee. ‘ceeWšsefmejer yeeue-efMe#ee’ efmeæeble

48

pegueeF&-eqmelebyej 2017

keâes YeejleerÙe JeeleeJejCe kesâ Deveg¤he {euekeâj ‘yeeue-cebefoj’ keâe efvecee&Ce keâjves ceW efiepegYeeF& yeIeskeâe De«eieCÙe Les. [e@. ceeefjÙee ceeWšsmejer keâe ›eâebeflekeâejer efMe#ee-oMe&ve : [e@. ceeefjÙee ceeWšsmejer keâe pevce 31 Deiemle 1870 keâes ]pece&veer ceW ngDee Deewj efveOeve 6 ceF& 1952 keâes veerojueQ[ ceW. Jes efHeâ]peereqMeÙeve LeeR Deewj meeÙeskesâš^er Gvekeâe cegKÙe DeOÙeÙeve efJe<eÙe Lee. ceeveefmekeâ ¤he mes efJe#egyOe yeÛÛeeW keâe hejer#eCeDeOÙeÙeve keâjles-keâjles GvneWves yeeue-ceveesefJe%eeve Deewj yeeueefMe#ee hej Deveskeâ efve<keâ<e& efvekeâeues, ØeÙeesie efkeâÙes Deewj Jes ner yeeue-efMe#ee kesâ #es$e ceW efJeÕe-Yej ceW ‘ceeWšsmejer ØeCeeueer’ kesâ ¤he ceW efJeKÙeele ngS Deewj Deepe Yeer GvnW yegefveÙeeoer efveÙeceeW kesâ leewj hej ceevÙelee efceueer ngF& nw. ceeoece ceeWšsmejer ves yeleeÙee : 1) yeÛeheve mes ueskeâj Ú: Je<e& keâer Gceü lekeâ yeÛÛes keâer «enCe Meefkeäle Godyegæ jnleer nw 2) yeÛÛes keâes efMeef#ele-ØeefMeef#ele keâjves kesâ efueS, Gmes DevegMeeefmele keâjves kesâ efueS Gme hej oyeeJe [eueves Ùee obef[le keâjves mes Gmekesâ Øeefleketâue, Ieelekeâ heefjCeece efvekeâue mekeâles nQ. 4) ceelee-efhelee, efMe#ekeâ keâer ØeeLeefcekeâ efpeccesoejer nw. yeÛÛes keâes Skeâ mJeeÙeòe, mJeleb$e JÙeefkeäle ceevevee Deewj Gmekesâ efJekeâeme kesâ efueS Devegketâue JeeleeJejCe Iej, meceepe leLee efJeÅee keWâõeW ceW efveefce&le keâjvee. 5) yeeue-efMe#ee ner Jen yegefveÙeeo nw pees efkeâmeer JÙeefkeäle kesâ YeeJeer-JÙeefkeälelJe keâes efveefce&le keâjsieer FmeefueS Kesue-efKeueewves, nbmeer-]KegMeer kesâ ceenewue ceW vevnW-vevnW yeÛÛeeW keâe ueeueve-heeueve ØeefMe#eCe nesvee ÛeeefnS. [e@. ceeWšsmejer ves meve 1907 ceW ]pece&veer ceW Dehevee henuee yeeue-efMe#ee-keWâõ mLeeefhele efkeâÙee; GvnW mejkeâej mes ]Ketye mejenvee Deewj meneÙelee efceueer uesefkeâve efÉleerÙe efJeÕeÙegæ ves meejs Ùeesjhe kesâ JeeleeJejCe keâes efJe<eekeäle keâj efoÙee, ceeefjÙee ]pece&veer mes efvekeâuekeâj efJeÕe kesâ Deveskeâ osMeeW ceW ieÙeer. meve 1939 ceW efLeÙeesmee@ef]Heâkeâue meesmeeFšer Dee@]Heâ Fbef[Ùee ves [e@. ceeWšsmejer keâes Yeejle Deeves keâe Deewj Ùeneb hej yeeuehee"MeeueeDeeW keâer mLeehevee keâjves keâe efveceb$eCe efoÙee. GvneWves ueieYeie Skeâ oMekeâ kesâ oewjeve Ùeneb Deveskeâ yeeue-efMe#ee-keWâõ Keesues, efJeefMe° ØeefMeef#ele DeOÙeehekeâ lewÙeej efkeâÙes Deewj ueesieeW ceW peeie¤keâlee Deewj peevekeâejer keâe Øemeej efkeâÙee. yeÛÛeeW keâe Skeâ mJeeÙeòe JÙeefkeälelJe ceeveves keâe efmeæeble efJeÕe kesâ ueieYeie efkeâmeer Yeer osMe ceW Gmekeâer meeceeefpekeâ-meebmke=âeflekeâ hejbheje ceW veneR Lee FmeefueS [e@. ceeWšsmejer keâes DeeueesÛeveeDeeW kesâ Øenej Yeer Pesueves heÌ[s; efJeMes<e ¤he mes Yeejle ceW Jen efJeosMeer pegueeF&-eqmelebyej 2017

meòee mes cegkeäle nesves kesâ mebIe<e& keâe keâeue Lee, mees efkeâmeer Yeer efJeosMeer efJeÛeej keâes «enCeerÙe, DeeojCeerÙe ceeveves ceW YeejleerÙe ceveer<ee ogefÛeòeer nes peeleer Leer. DebleleesielJee Yeejle ceW ceeoece ceeWšsmejer kesâ yeeue-efMe#ee-efmeæeble keâes mJeerkeâej lees efkeâÙee uesefkeâve Gmes YeejleerÙe mebmke=âefle Deewj cetuÙeeW heefjefmLeefleÙeeW kesâ Devegketâue yeveekeâj ner! meewje°^ kesâ ßeer efiepegYeeF& yeIeskeâe Skeâ Ssmes cesOeeJeer, meceefhe&le, efMe#eeefJeod Les efpevneWves Fme og<keâj keâeÙe& keâes keâj efoKeeÙee. hetJe& ØeeLeefcekeâ efMe#ee kesâ Fefleneme ceW Gvekeâe veece Deef«ece hebefkeäle ceW jKee peeÙesiee. henues ner keâeÙe&jle oef#eCeecetefle& efMe#ee-mebmLee mes hetCe&leÙee peg[Ì keâj GvneWves efJeveÙeceeEoj, yeeuecebeof j keâer mLeehevee keâer, DeOÙeeheve-ØeefMe#eCe keWâõ yeveeÙes, efJeefMe° efMe#eCe heef$ekeâe keâe mebheeove-ØekeâeMeve efkeâÙee, nesmšueeW keâer mLeehevee keâer Deewj Fme Øekeâej hetjs meewje°^-iegpejele ceW yeeueefMe#ee #es$e ceW DeefYeveJe ›eâebefle uee oer. Jes meowJe ceeoece [e@. cewieefjÙee ceeWšsmeJesjer kesâ Øeefle ke=âle%e jns efkeâ GvneWves yeÌ[s meenme kesâ meeLe Deheves efmeæebleeW keâe Øeefleheeove efkeâÙee, GvnW ØeeÙeesefiekeâ mlej hej keâejiej leewj hej Gleeje Deewj efJeÕeYej kesâ yeeueceveesJew%eeefvekeâeW, efMe#eeefJeoeW kesâ mece#e Skeâ GppJeue DeeoMe& Øeefleceeve Øemlegle efkeâÙee. meve 1952 ceW ceeoece ceeWšsmejer keâer 82 keâer Gceü ceW veerojueQ[ ceW ce=lÙeg ngF& Deewj leye lekeâ yeeueefMe#ee kesâ efJeMes<ekeâj hetJe& ceeOÙeefcekeâ mlej keâer efMe#ee kesâ cenlJe keâes efJeÕeYej kesâ DeefYeYeeJekeâ, meeceeefpekeâ keâeÙe&keâlee& mJeerkeâej keâj Ûegkesâ Les Deewj ceeoece ceeefjÙee ceeWšsmejer keâe veece DeefJemcejCeerÙe nes Ûegkeâe Lee. leejeyeeF& keâe yeeue-efMe#eCe #es$e ceW DelegueveerÙe Ùeesieoeve : leejeyeeF& ves meowJe Deheves keâes efMeef#ele, ØeefMeef#ele Deewj ue#Ùe keâeÙe& ceW mebueie> jKee. iegpejele cegKÙeleÙee henues Gvekeâer keâce&Yetefce yevee. iegpejeleer Yee<ee GvneWves meerKeer; Jeneb keâer cenlJehetCe& efMe#ee-mebmLeeDeeW ceW yeÌ[s ef]peccesoej heo mebYeeues Deewj efHeâj efiepegYeeF& yeIeskeâe kesâ oef#eCeecetefle& mebmLeeve mes pegÌ[keâj efkeâÙes peeles yeeue-efMe#ee kesâ keâeÙe& ceW, pees Skeâ yeej pegÌ[eR lees efHeâj Jener Gvekeâe Skeâcee$e keâce&#es$e yeve ieÙee. Deewj efHeâj ceneje°^ ceW GvneWves mJeleb$e ¤he mes Gme keâeÙe& keâer veeRJe [eueer, Gmes efJekeâefmele efkeâÙee Deewj Flevee megÂÌ{ yeveeÙee efkeâ Deepe Yeer Gvekesâ Éeje mLeeefhele mebmLeeSb peerefJele nQ, peerJeble nQ, Øeieefle-heLe hej Deeies-Deeies Ûeue jner nQ. ceneje°^ ceW leejeyeeF& keâe DehetJe& Ssefleneefmekeâ keâeÙe& : leejeyeeF& ves efiepetyeeF& kesâ meeLe ueieYeie 9 Je<e& keâece

49

efkeâÙee. meve 1931 keâes JÙeefkeäleiele keâejCeeW mes GvnW meewje°^iegpejele keâer Deheveer JÙeehekeâ, efJemle=le ieefleefJeefOeÙeeW keâes jeskeâvee heÌ[e Deewj efHeâj ceneje°^ keâer DecejeJeleer ceW GvneWves ceje"er efMe#eCe-heef$ekeâe keâe ØeejbYe meve 1932 ceW efkeâÙee, ØeewÌ{-efMe#ee keâe keâece neLe ceW efueÙee Deewj meceepe kesâ efheÚÌ[er peeefle kesâ ueesieeW kesâ yeÛÛeeW kesâ efueS ‘yeeueJeeÌ[er’ keâer mLeehevee keâer, JeneR, GvneR kesâ yeerÛe efkeâmeer Úesšer-meer peien ceW. efMeMeg efJenej keâer mLeehevee : 31 Deiemle 1936 keâes cegbyeF& kesâ oeoj ceW leejeyeeF& cees[keâ ves ‘efMeMeg efJenej’ veecekeâ mebmLee keâer mLeehevee keâer pees Deepe Yeer keâeÙe&jle nw. yeeue-efMe#ee kesâ #es$e ceW Fme mebmLee keâes De«eieCÙe nesves keâe mecceeve Øeehle nw. ‘yegefveÙeeoer leeueerce’ keâe meceeJesMe : Ùen Dee]peeoer keâer ueÌ[eF& keâe Ùegie Lee; ieebOeerpeer keâe efÛebleve Deewj vesle=lJe jepeveerefle kesâ meeLe-meeLe meceepe keâer DevÙe ieefleefJeefOeÙeeW keâes Yeer ØeYeeefJele keâj jne Lee. ieebOeerpeer mketâueeWkeâeuespeeW keâer DeewheÛeeefjkeâ ef[«eer keWâefõle heÌ{eF& keâes veneR Jejve mJeeJeuebyeer, osMeYekeäle, JÙeefkeälelJe-efvecee&Ce keâes DeefOekeâ cenlJe osles Les. GvneWves ‘yegefveÙeeoer leeueerce’ kesâ Debleie&le Skeâ Ssmeer efMe#ee-ØeCeeueer keâes keâeÙee&efvJele keâjves keâe GòejoeefÙelJe Deheves menÙeesefieÙeeW, DevegÙeeefÙeÙeeW keâes meeQhee Lee. ßeer efiepegYeeF& kesâ meeefVeOÙe ceW Deewj mJeÙeb Deheves ner efveCe&Ùe mes leejeyeeF& je°^erÙe Deeboesueve keâe Yeer efnmmee yeveeR Deewj GvneWves Deheves efMe#ee-keWâõ ceW, hee"Ÿe›eâce ceW meeceevÙe peveeW, «eeceerCe peveeW mes mebheke&â jKevesJeeues keâeÙeeX keâe meceeJesMe efkeâÙee Lee. oeoj efMeMeg-efJenej, DeOÙeeheve cebefoj, jepeveerefle mes meerOes veneR pegÌ[e Lee uesefkeâve peve-mesJee, je°^-mesJee keâe cetueue#Ùe Gmekesâ mece#e efvejblej jne. «eeceerCe YeeieeW ceW keâeÙe& : efiepegYeeF& kesâ vetleve yeeue efMe#eCe mebIe kesâ keâeÙeeX kesâ vesle=lJe keâer ef]peccesoejer peye leejeyeeF& hej DeeÙeer leye hetJe&efveOee&efjle ue#Ùe kesâ Devegmeej «eeceerCe YeeieeW ceW yeeue-efMe#ee, ØeewÌ{-efMe#ee kesâ keâeÙeeX keâes ues peeves keâer cegefnce Meg¤ ngF&. ‘yeeueJeeÌ[er’, ‘DeebieveJeeÌ[er’ efMe#ee-JÙeJemLee Fmeer keâe heefjCeece LeeR. DeeefoJeemeer #es$eeW ceW keâeÙe& keâer Meg®Deele keâe DeLe& ner Lee Deveskeâ Øekeâej keâer TbÛe-veerÛe, Útle-DeÚtle pewmeer ¤efÌ{ÙeeW keâes DemJeerkeâej keâjvee Deewj Megæ ceeveJeleeJeeoer Âef°keâesCe mes ceeveJeerÙe meeceeefpekeâ mejeskeâejeW keâes efveYeevee. ceneje°^ kesâ keâesmeyee[ Deewj yees[ea pewmes DeeefoJeemeer #es$eeW ceW ßeerceleer leejeyeeF& cees[keâ, Gvekeâer DevevÙe menÙeesieer ßeerceleer DevegleeF& JeeIe ves pees keâeÙe& vÙetvelece megefJeOeeDeeW kesâ meeLe efkeâÙes

50

Deewj meHeâueleeSb heeÙeeR Jes ceneje°^ ner veneR Yeejle-Yej kesâ yeeue-efMe#ee, DeeefoJeemeer-efJekeâeme Deeefo kesâ keâeÙeeX kesâ efueS Skeâ DevegkeâjCeerÙe oerhe-mlebYe yeveeR! ßeerceleer leejeyeeF& cees[keâ keâes meve 1962 ceW ‘he©eYet<eCe’ kesâ je°^erÙe mecceeve mes Deuebke=âle efkeâÙee ieÙee. 31 Deiemle 1973 keâes leejeyeeF& keâe osneJemeeve ngDee. JÙeefkeäleiele peerJeve kesâ pJeej-YeešeW ves GvnW Deveskeâ yeej PekeâPeesje ]pe¤j hej ue#Ùe mes efJeÛeefuele veneR efkeâÙee. Debeflece IeÌ[er lekeâ, pepe&j Mejerj kesâ meeLe Jes keâeÙe& keâjleer jneR. leejeyeeF& cees[keâ keâes FmeerefueS YeejleerÙe yeeue-efMe#ee #es$e keâer ‘ceeoece ceeWšsmejer’ keâe ef]Keleeye efceuee ngDee nw. efkeâmeer Meemeve Éeje Øeoòe veneR Jejve pevelee Éeje efMe#ee-efJeoeW Éeje!  601–S, jecekegbâpe keâes. ne@. mees., je. kesâ. JewÅe jes[, oeoj (he.), cegbyeF&-400028. cees.:9820229565.

F&-cesue : pillai.rajam@gmail.com

meeiej-meerheer

Mes<e Yeeie....

ßeerke=efæ ceW nesce keâj efoÙee. efyevee DeeÙegOe kesâ meeOeejCe efmeheener keâer lejn yeÌ[er-yeÌ[er ÛegveewefleÙeeW keâe meecevee efkeâÙee. nej venerb ceeveer. Deheves cetuÙeeW keâer ]keâercele hej mecePeewles veneR efkeâÙes. Ûeuee lees meyekeâes meeLe ueskeâj Ûeuee, efkeâmeer keâes Oekeäkeâe oskeâj venerb. yeele meceehle keâjves mes henues Deheveer ]ie]peue keâe šgkeâÌ[e megveevee Ûeentbiee... ‘efvece&ue veoer keâer Oeej ®keâvee veneR meerKee. Meeuekeve keâe hesÌ[ Pegkeâvee veneR meerKee. ceQ mecej kesâ Deble lekeâ ueÌ[lee jntbiee. ef]peboieer ceW meKes nejvee veneR meerKee.’  jes ne@Gme-3, ieesu[ ceeFve, 138, 145 meskeäšj-21, ves®ue (het), veJeer cegbyeF&-400706 cees. 9167148096 F&cesue :- manohar.abhay03@gmail.com

DeMeeskeâ keefMe… meer-603 , meeiej jsmeer[Wmeer huee@š-98/99; meskeäšj-27 ves™ue (hetke&), vekeer cegbyeF&-400706 cees. 9869337618 F&cesue : akvashu@gmail.com pegueeF&-eqmelebyej 2017

hegmlekeâ meceer#ee

hee"keâeW ceW nueÛeue hewoe keâjves Jeeuee GhevÙeeme

 peÙejece efmebn ieewj

Fmekesâ efueS Ùet. ]peer. meer. efkeâleves ner efveÙece Deewj ]keâevetve yevee oÌiewue (GhevÙeeme) – [e@. ™he efmebn Ûebosue ues, efkeâleveer ner vesš hejer#eeSb keâesF& GlleerCe& keâj ues, efkeâleveer heÇkeâeMekeâ - Yeekevee heÇkeâeMeve, 109 S hešheÌ[iebpe, efouueer-110091. cetuÙe - 500/- heer-SÛe. [er, [er. efueš keâer GheeefOeÙeeb Deheves Lewues ceW efueÙes keâesF& DeYÙeLeer& mee#eelkeâej oslee Ietces, uesefkeâve ÛeÙeve Gmeer keâe GÛÛe efMe#ee peiele ceW kÙeehle Yeü<šeÛeej Skeâ Ûegveewleer kesâ neslee nw efpemekeâe keâesF& iee@[ Heâeoj Ùee lees ÛeÙeve meefceefle ceW ™he ceW osMe kesâ mece#e GheefmLele nw. heÇes]HesâmejeW mes ueskeâj veerÛes neslee nw Ùee Gmekeâer pesye cesb ueeKeesb keâer jeefMe nesleer nw. Fve efmLele keâce&ÛeeefjÙeeW lekeâ ceW Ùen efkeâmeer veemetj keâer Yeebefle heÇefke<š leceece cegöeW keâes keefj… keâLeekeâej ™heefmebn Ûebosue ves Deheves nes Ûegkeâe nw. efkeMkeefkeÅeeueÙe mes ueskeâj keâe@ues]peeW ceW efveÙegefòeâÙeeW vekeervelece GhevÙeeme ‘oÌiewue’ cesb yengle ner iebYeerjlee kesâ meeLe ceW efjMkeleKeesjer, YeeF&-Yeleerpeekeeo, peeeflekeeo Deeefo efkeâleveer G"eÙee nw. ‘oÌiewue’ ™heefmebn Ûebosue keâe omekeeb GhevÙeeme nw. Ûebosue ner Ssmeer yegjeFÙeeb nQ efpevemes osMe keâes Yeekeer keâCe&Oeej osves keeues Ùes mebmLeeve Deepe meb›eâceCe keâe efMekeâej nQ. keece Deewj oef#eCe keâer Ùen efkeMes<elee nw efkeâ Gvekesâ heeme efke<eÙe kewefkeOÙelee nw Deewj efkeÛeejOeeje keeueeW kesâ Ûegbieue ceW Heâbmes Fve mebmLeeveeW ceW efpeme nw met#ce heÙe&kes#eCe Âef<š. Fmemes hetke& Gvekesâ ‘ieefueÙeejs’ GhevÙeeme heÇkeâej keâer Dejepekeâlee nw ken DelÙeble efÛebleveerÙe nw. Ùeneb ves DeYetlehetke& ÛeÛee& yešesjer Leer, efpemeceW GvneWves GÛÛeeefOekeâeefjÙeeW MeesOeeefLe&ÙeeW keâe Deveskeâ heÇkeâej mes Mees<eCe neslee nw. Ùeefo Úe$e Deewj Gvekesâ ceelenleeW Éeje efkeâÙes peeves YeÇ<šeÛeej keâes yengle ner nw lees Gmes Deheves efveo&sMekeâ kesâ efueS kes keâeÙe& keâjves nesles nQ met#celee mes kÙeeKÙeeefÙele efkeâÙee nw. cesje efkeMkeeme nw efkeâ Gme efpevekeâer keâuhevee keâjkesâ jeWiešs KeÌ[s nes peeles nQ. Gmekesâ Iejsuet efke<eÙe keâes Gleveer iebYeerjlee mes DeefYekÙeòeâ keâjves keeuee efnboer ceW keâeceesb mes ueskeâj Gmekesâ yeenjer keâeÙe& lekeâ. Deewj Ùeefo keâesF& keâesF& DevÙe GhevÙeeme veneR nw. efpeme heÇkeâej ‘ieefueÙeejs’ mejkeâejer Úe$ee nw lees Gmes leuekeej keâer Oeej hej Ûeuevee neslee nw. owefnkeâ leb$e cesb Meer<e& mes melen lekeâ kÙeehle YeÇ<šeÛeej keâes efÛeef$ele keâjves Mees<eCe Ùeneb Deece yeele nw. Deewj MeeÙeo Ùener keâejCe nw efkeâ keeuee henuee ceewefuekeâ GhevÙeeme nw lees Gmeer heÇkeâej GÛÛe Úe$eeSb Ùee lees yeerÛe ceW ner MeesOe ÚesÌ[ osleer nQ Ùee efkeâmeer efMe#eCe mebmLeeveeW ceW kÙeehle YeÇ<šeÛeej keâes GÆeefmele keâjves ceefnuee heÇeHs eâsmej keâes efveo&Ms ekeâ kesâ ™he ceW Ûegveleer nQ. DeeMÛeÙe&pevekeâ keeuee ‘oÌiewue’ kewmeer ner Skeâ GuuesKeveerÙe ke=âefle nw. ceQves Ûebosue nw efkeâ efnboer uesKekeâeW keâe GÛÛe efMe#eCe mebmLeeveeW keâer Fme peer keâes efpelevee Yeer heÌ{e nw Gmekesâ DeeOeej hej cewb yesefnÛekeâ keân iebYeerj yeerceejer keâer Deesj OÙeeve keäÙeeW veneR ieÙee! mebYeke nw efkeâ mekeâlee nbt efkeâ ken Skeâ ›eâebeflekeâejer keâLeekeâej nQ, pees Deheves Fmekeâe cegKÙe keâejCe Ùen jne nes efkeâ uesKekeâeW keâe Skeâ yeÌ[e GhevÙeemeeW/keâneefveÙeeW kesâ ceeOÙece mes meceepe ceW kÙeehle efkeõtheleeDeeW Yeeie mkeÙeb GÛÛe efMe#eCe mes pegÌ[e ngDee nw Deewj kes mkeÙeb Fme mes hee"keâ keâes ™ye™ keâjkeeles nQ Deewj Gmes meesÛeves kesâ efueS yeerceejer keâe efMekeâej neW. DeefOekeâebMe efkeMkeefkeÅeeueÙeeW Deewj keâe@ues]peeW efkekeMe keâjles nQ. FmeerefueS mecekeâeueerve uesKekeâeW ceW Gvekeâer ceW osKee ieÙee nw efkeâ veÙeer efveÙegefòeâ efkeâmeer ve efkeâmeer heefjefÛele he=Lekeâ henÛeeve nw. keânvee GefÛele nesiee efkeâ Ûebosue kÙekemLee keâer ner nesleer nw Ùee efkeâmeer keâe yesše-yent, helveer Ùee meeueer efkejesOeer uesKekeâ nQ. kes meeceeefpekeâ, DeeefLe&keâ, jepeveweflekeâ, Oeeefce&keâ efveÙegefòeâ heeles nQ. efouueer efkeMkeefkeÅeeueÙe pewmeer peieneW ceW Ùen Deeefo mecemle efkeõtheleeDeeW keâes ve kesâkeue yesvekeâeye keâjles nQ Deece yeele nw lees jepÙe kesâ efkeMkeefkeÅeeueÙe Deewj keâe@ues]peeW ceW yeefukeâ ienve Ûeesš keâjles nQ. ‘oÌiewue’ ÙeÅeefhe efkeMes<e ™he mes efke›eâeble Deewj Gmekeâer Fme meyekesâ meeLe Oeve DeLe&ele efjMkele keâe Kesue Ûeuelee nw. Skeâ meneÙekeâ heÇes]Hesâmej kesâ efueS yeerme ueeKe lekeâ hegpeeves nesles nQ. helveer efkeveerlee DeieÇkeeue keâer keâneveer keânlee nw. uesefkeâve FmeceW pegueeF&-eqmelebyej 2017

51

leerve DevÙe Ssmes hee$e Yeer pegÌ[les nQ efpevekesâ ceeOÙece mes uesKekeâ ves meeefnlÙe Deewj he$ekeâeefjlee keâer heleveMeerue efmLeefleÙeeW keâes Yeer Gpeeiej efkeâÙee nw. Ùes hee$e nQ efouueer efkeMkeefkeÅeeueÙe kesâ Skeâ meebOÙe ceneefkeÅeeueÙe ceW efnboer heÇes]Hesâmej megMeerue jeÙe, otmeje nw keâLeekeâej Deewj he$ekeâej heÇsceheÇkeâeMe Deewj leermejer hee$ee nw Meeefueveer Megkeäuee pees cenlkeekeâeb#eer vekeesefolee keâkeefÙe$eer nw Deewj Deheveer cenlkeekeâeb#ee kesâ Ûeueles ken Ghejesòeâ leerveeW ner heg®<e hee$eeW Éeje mkewÛÚÙee Ùeewve mebyebOe mLeeefhele keâjleer nw. Deheveer Ùeewefvekeâlee keâes ken meeefnlÙe kesâ efMeKej keâes Útves keâe ceeOÙece ceeveleer nw.

Deheveer Ssmeer cenlkeekeâeb#ee keâes leg<š keâjves keâer Deekeâeb#eer hee$eeDeeW kesâ efueS Meeefueveer Megkeäue keâe Ûeefj$e Skeâ heÇleerkeâ ™he ceW efÛeef$ele ngDee nw.

GhevÙeeme efkeMkeefkeÅeeueÙe keâer Deebleefjkeâ jepeveerelf e, heÇeH]s esâmejeW kesâ F&<Ùee&-És<e, Úe$eeW keâer efmLeefle Deeefo leceece efke<eÙeeW hej heÇkeâeMe [euelee nw. Ùen mhe<š Iees<eCee keâjlee nw efkeâ peye lekeâ efke<eÙe keâe efkeYeeieeOÙe#e veneR Ûeenlee efkeâmeer Yeer DeYÙeLeer& keâe ÛeÙeve efkeâmeer Yeer keâe@ues]pe Ùee efkeMkeefkeÅeeueÙe ceW mebYeke veneR. Fmekesâ efueS kes meye nLekeâb[s DeheveeÙes peeles nQ pees Skeâ mkemLe ueeskeâleb$eeeflekeâ osMe kesâ GÛÛe efMe#eCe mebmLeeveeW keâes oe]ieoej yeveeles nQ. Ssmes ner neueeleeW kesâ Ûeueles [e@. vekeerve Megkeäue keâe ÛeÙeve ieesjKehegj efkeMkeefkeÅeeueÙe kesâ Skeâ keâe@ues]pe mes efouueerr efkeMkeefkeÅeeueÙe ceW jer[j heo hej neslee nw. Megkeäue Skeâ keâce]peesj Ûeefj$e kÙeefòeâ nw. efkeveerlee DeieÇkeeue Gmekeâer MeesOeÚe$ee nw, efpemes MeesOe kesâ Debeflece oewj ceW ken hejsMeeve keâjlee nw Deewj Gmes Ùeewve mebyebOe kesâ efueS efkekeMe keâjvee Ûeenlee nw. Skeâ efove keâeÙe& osKeves kesâ yeneves ken Gmes Deheves efvekeeme ceW yegueelee nw. henues mes ner melekeâ& efkeveerlee efceÛe& hee@G[j keâe hewkesâš meeLe ueskeâj peeleer nw Deewj ken efceÛe& keâe hewkesâš [e@. Megkeäue keâer DeebKeeW ceW PeeWkeâ Deheveer Deefmcelee keâer j#ee keâjleer nw. efkeveerlee DeieÇkeeue Deewj efke›eâeble Skeâ meceÙe efjmeÛe& ]Heäueesj ceW Skeâ meeLe yew"keâj MeesOe keâeÙe& keâjles Les, uesefkeâve efke›eâeble efkeYeeieeOÙe#e keâe efheÇÙe nesves kesâ keâejCe Skeâ ceneefkeÅeeueÙe ceW efveÙegefòeâ hee peelee nw. efHeâj Yeer ken efkeveerlee mes efceueves efkeMkeefkeÅeeueÙe hegmlekeâeueÙe peelee jnlee nw. [e@. Megkeäue heÇkeâjCe oesveeW keâes Deewj efvekeâš uee oslee nw. efke›eâeble kesâ heÇÙeeme mes efkeveerlee keâe ieeF[ yeoue peelee nw Deewj efkeveerlee Deheves heefjkeej keeueeW kesâ Ieesj efkejesOe kesâ yeekepeto efke›eâeble mes Meeoer keâj uesleer nw.

Meeoer mes henues lekeâ efkeveerlee DeieÇkeeue keâes Ùen peevekeâejer

52

veneR nesleer efkeâ efke›eâeble efmeiejsš Deewj Mejeye keâe Deeoer nw. ken nj Meefvekeej Deheves kegâÚ efce$eeW kesâ meeLe, pees efkeefYeVe ceneefkeÅeeueÙeeW ceW efnboer heÇeOÙeehekeâ Les, MejeyeveesMeer keâjlee nw. Ùeneb mes oesveeW kesâ ceOÙe leveeke keâer efmLeefle yeveveer Meg™ nesleer nw. Fme ceOÙe efkeveerlee Yeer heer. peer. [er. S. keer. keâe@ues]pe ceW heÇeOÙeehekeâ efveÙegòeâ nes peeleer nw Deewj FmeceW efke›eâeble keâer Dence Yetefcekeâe nesleer nw. efkeveerlee kesâ efkejesOe keâes ojefkeâveej keâjles ngS efke›eâeble Iej ceW ner cenef]HeâueW peceeves ueielee nw. uesefkeâve leye lekeâ efkeveerlee oes yeefÛÛeÙeeW keâer ceeb yeve Ûegkeâer nesleer nw Deewj ken efmLeefleÙeeW mes mecePeewlee keâjves kesâ efueS efkekeMe nesleer nw. yeefÛÛeÙeeW keâer osKeYeeue kesâ efueS ken megveerlee veece keâer Skeâ Ùegkeleer keâes efke›eâeble kesâ keâe@ues]pe mes ueewšves kesâ meceÙe lekeâ kesâ efueS jKe uesleer nw. ÙeneR heÇkeâš neslee nw efke›eâeble keâe uebheš ™he. ken megveerlee keâes efkeMkeefkeÅeeueÙe ceW ÛelegLe& ßesCeer veewkeâjer efoueeves keâe mey]peyeeie efoKeekeâj ÙeewveMees<eCe keâjves ueielee nw. heefjCeeceleŠ ken ieYe&keleer nesleer nw Deewj Skeâ heefjefÛele [e@keäšj mes ken Gmes ieYe&cegòeâ keâje oslee nw, uesefkeâve megveerlee mkemLe veneR nes heeleer Deewj Deæ&efkeef#ehle neskeâj ken Skeâ efove DeelcenlÙee keâj uesleer nw. efkeveerlee yesefšÙeeW kesâ efueS ›eâsÛe Keespe uesleer nw. megveerlee keâe keâece hej ve Deevee GmeceW Deveskeâ DeeMebkeâeSb GlheVe keâjlee nw Deewj Skeâ efove [e@keäšj Gmes megveerlee kesâ ieYe&heele keâer yeele yelee osleer nw Deewj Ùen Yeer efkeâ Gmes ueskeâj efke›eâeble Gmekesâ heeme ieÙes Les. efkeveerlee Deewj efke›eâeble kesâ mebyebOeeW ceW ojej heÌ[ves ueieleer nw. Deewj Skeâ efove peye ken efke›eâeble keâes Deheves ner efkeâjeS kesâ Iej cesb Deheves ner yes[ hej Meeefueveer Megkeäue kesâ meeLe nceefyemlej osKeleer nw, nbieecee KeÌ[e nes peelee nw. efkeveerlee yesefšÙeeW kesâ meeLe Gme Iej keâes ÚesÌ[ osleer nw Deewj Decej keâe@ueesveer ceW efkeâjeS hej jnves ueieleer nw. DebleleŠ oesveeW keâe leueekeâ nes peelee nw. keâesš& kesâ DeeosMe hej efke›eâeble keâes yesefšÙeeW mes efceueves keâer Devegceefle nesleer nw. yeÌ[er yesšer mce=efle yeÌ[er nesves kesâ yeeo efhelee kesâ meeLe jnves ueieleer nw, peyeefkeâ Úesšer ceeb kesâ meeLe pees GÛÛe efMe#ee kesâ efueS yebieueewj Ûeueer peeleer nw Deewj keneR veewkeâjer keâjves ueieleer nw. mce=efle DebieÇs]peer ceW Sce. S. yeer. S[. keâjkesâ Skeâ efvepeer neÙej meskebâ[jer mkeâtue ceW DeOÙeeefhekeâe efveÙegòeâ nes peeleer nw.

Meeefueveer Megkeäue Skeâ DeeF&. S. Sme. keâer helveer Leer, uesefkeâve keâkeefÙe$eer yeveves kesâ Ûeueles ken megMeerue jeÙe kesâ mebhekeâ& ceW DeeÙeer pees keâYeer Gmekesâ heefle keâe efce$e Lee. megMeerue jeÙe mes mebyebOe mLeeefhele nesves kesâ keâejCe Gmekeâe heefle mes leueekeâ nes pegueeF&-eqmelebyej 2017

peelee nw. uesefkeâve Meeefueveer keâe Deekeâ<e&Ce Ùegkee heÇsceheÇkeâeMe keâer Deesj neslee nw pees megMeerue jeÙe kesâ efvekeâš Lee. heÇsceheÇkeâeMe pes.

Sve. Ùet. ceW heÌ{les ngS keneb kesâ hegmlekeâeueÙe ceW keâeÙe&jle Skeâ Ùegkeleer keâes Deheves peeue ceW Heâbmee Ûegkeâe Lee. Meeefueveer Yeer Skeâ efove Gmekeâer Debkeâ MeeefÙeveer yeveleer nw. keâefke keâLeekeâej Deewj Ùeoe-keâoe efÛe$ekeâejer keâe Meew]keâerve heÇsceheÇkeâeMe he$ekeâeefjlee ceW peelee nw Deewj keneb uebhešlee kesâ meYeer efjkeâe@[& leesÌ[lee nw.

DebleleŠ Gmekeâer Âef<š efke›eâeble keâer yesšer mce=efle hej efškeâleer nw.

GceÇ ceW Deheves mes yengle yeÌ[s heÇsce heÇkeâeMe keâer Deesj mce=efle Yeer Deekeâef<e&le nesleer nw, keäÙeeWefkeâ yengle heÌ{ves keeues heÇsceheÇkeâeMe mes Gmes yeewefækeâ meblegef<š efceueleer nw. Meeoer-Megoe yeÛÛeeW keeuee heÇsceheÇkeâeMe helveer keâes hewj keâer petleer mecePelee nw. ken mce=efle mes hele>er keâes leueekeâ oskeâj Meeoer keâjves keâe Peebmee oskeâj Gmekesâ meeLe mebyebOe mLeeefhele keâjlee nw Deewj Skeâ efove peye mce=efle keâes Fme yeele keâe Snmeeme neslee nw efkeâ ken kesâkeue Gmekeâe Fmlesceeue keâj jne nw ken Gmes ceejves keâe heÇÙele> keâjleer nw, uesefkeâve mkeÙeb ceejer peeleer nw. ‘o]iewue’ ceW efÛeef$ele Ûeefj$e hee"keâ kesâ mece#e ceneheÇMve ÚesÌ[les nQ. ]Keemekeâj efke›eâeble keâe Ûeefj$e, efpemekeâer Deheves efueS peerves keâer Ûeenle Gmekesâ heefjkeej keâes ner leyeen keâj osleer nw. nce heÇsceheÇkeâeMe Deewj megMeerue jeÙe pewmes Ûeefj$eeW keâes Deheves Deemeheeme osKe-henÛeeve mekeâles nQ. yeOeeF& nw ‘o]iewue’ kesâ uesKekeâ keâes efpevneWves Deheves GhevÙeeme kesâ ceeOÙece mes meceepe keâes GÛÛe efMe#ee peiele, he$ekeâeefjlee Deewj meeefnlÙe kesâ keâšg ÙeLeeLeeX mes Dekeiele keâjeves keâe cenllece heÇÙeeme efkeâÙee nw.

GhevÙeeme heÌ{les meceÙe ueielee nw efkeâ meejer IešveeSb meeceves Ieefšle nes jner nQ. efpeme iebYeerjlee mes IešveeDeeW keâe efÛe$eCe ngDee nw Gmes osKe keâj ueielee nw efkeâ Ùen uesKekeâ keâe Yeesiee ngDee ÙeLeeLe& nw Ùee uesKekeâ keâe hejkeâeÙee heÇkesMe. GhevÙeeme ceW keâneR Ssmee veneR ueielee efkeâ peyejve kegâÚ "tbmee ieÙee nw. meeje efÛe$eCe mkeeYeeefkekeâ nw.

GhevÙeeme ceW Yejhetj efkeâmmeeieesF& Mewueer,hee$eevegkeâtue Yee<ee, keâLeevekeâ keâe mejue heÇkeen, Ûegšerues mebkeeo, efÛe$eelcekeâlee Deewj he"veerÙelee vewmeefie&keâ ™he mes efkeÅeceeve nw. GhevÙeeme hee"keâ keâes Deble lekeâ yeebOes jKelee nw leLee Deheveer YeekeYetefce hej Gmekeâes KeÌ[e keâj oslee nw. ceQ hetCe& efkeMkeeme kesâ meeLe keânvee Ûeenlee ntb efkeâ ‘o]iewue’ hee"keâeW kesâ ceve ceW nueÛeue hewoe keâjsiee Deewj GvnW meesÛeves kesâ efueS efkekeMe DekeMÙe keâjsiee. mecekeâeueerve GhevÙeeme pegueeF&-eqmelebyej 2017

meeefnlÙe ceW Ûebosue peer ves Skeâ Deewj ceerue keâe helLej ieeÌ[ efoÙee nw. Fleves Glke=â<š GhevÙeeme kesâ efueS GvnW neefo&keâ yeOeeF&.  180/12 vÙet uesyej keâe@ueesveer, efkeâokeF& veiej, keâevehegj-208023. cees.9451547042

efoue keâes Útves Jeeueer keâneefveÙeeb

 Ûebõkeâeblee Deefie>nes$eer

ÚgDeve (keâneveer meb«en) – efJekesâMe efvePeeJeve heÇkeâeMekeâ - efJeÕeeme ØekeâeMeve, 557-yeer, efmeefJeue ueeFvme, Debyeeuee Menj (nefj). cetuÙe - 325/- ® DeesMees ves keâne nw, ‘‘peye legcnejer jÛeveelcekeâlee Gme efMeKej keâes Út uesleer nw peneb legcneje hetje peerJeve ner jÛeveeOeefce&lee mes iegbLe peeÙes lees legcnejs Deboj meyemes yeÌ[e jÛeveekeâej, DeLee&le hejceelcee efveJeeme keâjves ueielee nw... pees keâj jns nes Gmeer mes Øesce keâjes, peye keâj jns nes Gmeer ceW DebleOÙee&ve nes peeDees, efHeâj Ûeens pees Yeer nes...’’

DeesMees kesâ Ùes Meyo MeeÙeo jÛeveelcekeâlee kesâ efueS keâns ieÙes meyemes megboj Meyo neWies. Skeâ jÛeveekeâej keâe Gme Ûejce efyebog keâes Út uesvee efpeme hej me=ef° jÛevesJeeuee mJeÙeb megMeesefYele nw, efkeâmeer Yeer Ûecelkeâej mes keâce veneR nw. keâLeekeâej efJekesâMe efvePeeJeve ves Deheveer keâneefveÙeeW ceW kegâÚ Ssmeer ner jÛeveelcekeâlee keâe heefjÛeÙe efoÙee nw. Fve keâneefveÙeeW keâes heÌ{ keâj ueielee nw efkeâ Ùen cee$e keâesjer keâuheveeSb ve nes keâj ef]peboieer kesâ Deueie-Deueie henuegDeeW mes pegÌ[er leceece Ssmeer IešveeSb nQ efpevnW nj keâesF& Deheves Deeme-heeme Iešlee ngDee heelee nw. Flevee mepeerJe Deewj ceeefce&keâ efÛe$eCe lees Jener keâj mekeâlee nw pees mJeÙeb peerJeve kesâ pJeej-Yeešs kesâ meeLe G"lee Deewj efiejlee jne nes Ùee efHeâj efpemeves efkeâmeer efkeâMleer ceW yew" keâj veneR, yeefukeâ uenjeW keâer meJeejer keâj kesâ mebmeej ¤heer meeiej keâes heej keâjves keâer pegj&le keâer nes. Skeâ Meeble, meceleue, meheeš mecegboj hej Skeâ SsÕeÙe& peefÌ[le yeÌ[s mes penepe hej meJeejer keâj Fme peerJeve ¤heer meeiej keâes heej keâj uesvee efkeâmeer keâneveer keâes pevce veneR oslee. pees ueesie Ûeeboer keâe ÛecceÛe cegbn ceW ues keâj hewoe nesles nQ Deewj cej peeles nQ, Jes Yeues ner Dehevee veece Fefleneme ceW efueKeJee peeles neWies, hejbleg Gvekesâ peerJeve mes keâesF& keâneveer pevce veneR uesleer. keâneveer lees leye pevce uesleer nw peye

53

keâesF& Ssmee ner jepekegâceej Ûeeboer kesâ ÛecceÛe keâe ceesn lÙeeie, mecemle megKeeW keâes efleueebpeefue oskeâj %eeve keâer Keespe ceW pebieue ceW lehemÙee keâjves nsleg efvekeâue heÌ[lee nw Deewj efHeâj yegæ nes peelee nw. Jees Keespevee Ûeenlee nw efkeâ yeerceej Deewj yetÌ{e JÙeefòeâ keäÙeeW yeerceej Ùee yetÌ{e nw? ce=lÙeg keäÙee nw? Fve meye cegmeeryeleeW keâe nue keäÙee nw? efJekesâMe keâer keâneveer keâneb mes Meg¤ neskeâj keâneb meceehle nesieer, Fmekeâe Devegceeve ueieevee DemebYeJe-mee Øeleerle neslee nw. efpeme lejn ef]peboieer keâer hešjer DeÛeevekeâ cegÌ[leer nw Deewj Deeves Jeeues heue keâe DeeYeeme ner veneR nes heelee, Jewmes ner Fve keâneefveÙeeW keâer meyemes yeÌ[er efJeMes<elee Ùen nw efkeâ heÌ{ves Jeeues keâer Glmegkeâlee yejeyej yeveer jnleer nw. Jen Ûeen keâj Yeer keâneveer keâes yeerÛe ceW veneR ÚesÌ[ mekeâlee. Ùes keâneefveÙeeb peerJeve keâe Ssmee peeveoej efÛe$eCe nQ efpemeceW hee"keâ DeveÛeens ner Gme Iešvee›eâce keâe Skeâ hee$e nes yew"lee nw.

Deb«es]peer kesâ Øeefmeæ meeefnlÙekeâej SJeb DeeueesÛekeâ mewcegSue šsuej keâe@ueefj]pe keâe keâLeve nw efkeâ peye nce efkeâmeer keâLeevekeâ keâe cebÛeve osKe jns nesles nQ DeLeJee Gmes heÌ{ jns nesles nQ lees nce Skeâ lejn keâer Øeef›eâÙee mes ieg]pej jns nesles nQ, efpemes Gmeves Deheveer ce]peea mes Deheves DeefJeÕeeme keâes lÙeeie osves keâe veece efoÙee nw. Fmekeâe celeueye Ùen ngDee efkeâ Ùen peeveles ngS Yeer efkeâ Ùen hee$e Je Iešvee›eâce keâeuheefvekeâ nw, nce Fme DeefJeÕeeme keâes lÙeeie keâj efJeÕeeme keâj uesles nQ efkeâ veneR, Ùen meye meÛe nw. Deiej nce Ssmee ve keâjW lees nce keâLeevekeâ keâe ]peje Yeer Deevebo veneR ues heeÙeWies. hejbleg efJekesâMe efkeâ keâneefveÙeeW ceW ØeLece °Ùee Ùen keâeuheefvekeâlee pewmee DeefJeÕeeme hewoe ner veneR neslee Deewj Deiej neslee Yeer nw lees hee"keâ keâes helee ner veneR Ûeuelee efkeâ keâye Gmeves Fme DeefJeÕeeme keâes efleueebpeefue oer Deewj keâye Jen keâLeevekeâ keâe efnmmee yeve yew"e. Ùeneb lekeâ efkeâ keâneveer meceehle nesves kesâ yeeo Yeer nce mJeÙeb keâes JeneR KeÌ[e heeles nQ Deewj Jeneb mes efvekeâueves kesâ efueS yengle ]peesj ueiee keâj mJeÙeb keâes efJeÕeeme efoueeles nQ efkeâ keâLeevekeâ lees keâLeekeâej Éeje jefÛele Skeâ Ú©e mebmeej Lee, pees Deehekeâer Deheveer ef]peboieer keâes Út keâj keâye keâe efvekeâue ieÙee. ‘ÚgDeve’ efpeme keâneveer hej hegmlekeâ keâe veecekeâjCe ngDee nw, Skeâ Ssmeer ner keâneveer nw. Skeâ yeometjle ueÌ[keâer, meewlesueer ceeb, yesyeme yeehe Deewj efve‰gj YeieJeeve kesâ yeerÛe Ûeueleer keâMecekeâMe, meeLe ner peJeeve osn keâe ceesue-YeeJe keâjves keâes ueeueeefÙele meceepe keâe Skeâ Jeie&! keäÙee Ùener ef]peboieer keâer meÛÛeeF& veneR nw? ÛeejeW Deesj

54

oerJeejW nQ efpeveceW meebme uesvee otYej nes peelee nw, Skeâ PeeWkeâe nJee keâe Deeves peeves kesâ efueS keâesF& efKeÌ[keâer Ùee ojJee]pee Yeer veneR. efHeâj Deble ceW keâneR mes Skeâ FËš ojkeâleer nw Deewj Skeâ Dehebie JÙeefkeäle efJeJeMe Je=boe keâes Snmeeme efouee oslee nw efkeâ Jees DeYeer cejer veneR nw. Skeâ #eCe henues lekeâ pees hee"keâ YeieJeeve keâer efve‰gjlee keâes keâesme jne Lee, Jener Deblele: Gmekesâ DeefmlelJe keâes mJeerkeâej keâjves ueielee nw.

Skeâ DevÙe keâneveer ‘ieeb"’ Øeleerkeâelcekeâ ¤he mes nceejs ceve kesâ Deboj keâer ieeb"eW keâes DeefYeJÙeòeâ keâjleer nw. Ùes ieeb"W Yeer yeÌ[er Depeerye nQ, efpeveceW meyemes ]pÙeeoe lekeâueer]Heâosn mebosn DeLeJee Mekeâ keâer ieeb" nesleer nw. Mekeâ Skeâ Ssmee jbieerve ÛeMcee nw efpemekesâ Deboj mes osKeves Jeeues keâes JeemleefJekeâlee keâneR ve]pej veneR Deeleer. peye Ùen Mekeâ Skeâ jesie keâe ¤he OeejCe keâj ueslee nw lees keäÙee neslee nw, ]peje Fme yeeleÛeerle keâes osKeW — ‘Deye lees Jen cejves Jeeuee nesiee?’ yeeGpeer keân jns Les. ‘veneR, Jen veneR cej mekeâlee.’ ‘legcneR lees keân jner Leer, Gmekeâe jesie yeÌ{ ieÙee nw.’

‘Gme jesie mes keâesF& veneR cej mekeâlee, Gmeves efueKee nw.’

‘Deiej Gmemes keâesF& veneR cej mekeâlee, efHeâj efÛeblee efkeâme yeele keâer nw?’

‘Gmemes keâesF& otmeje cej mekeâlee nw.’

Jeen! keäÙee efJeMues<eCe efkeâÙee nw uesKekeâ ves!

Skeâ otmejer yeeveieer osKeW, keâneveer keâe veece nw ‘efmeueJešW’ ‘...ßeerOej Yeuee Skeâ efove ceW ceje nw keäÙee? Gmeves lees ceewle keâe Skeâ-Skeâ keâleje efheÙee nw Deewj efheÚues yeerme Je<eeX mes Jen Fme ]penj keâes yejeyej heer jne Lee.’ Deye Fve hebefòeâÙeeW ceW efkeâleveer yeÌ[er meÛÛeeF& efÚheer ngF& nw efkeâ keâesF& Yeer Skeâoce mes veneR cejlee. ef]peboieer peerles ngS Øeefleefove kegâÚ Ssmee Ieefšle neslee jnlee nw, efpememes nceejs Deboj jes]pe LeesÌ[e-LeesÌ[e keâjkesâ kegâÚ cejlee jnlee nw.

Skeâ DemeneÙe Deewj DeveeLe yeÛÛes kesâ meeLe meceepe kewâmes hesMe Deelee nw, Fmekeâe Skeâ ¤he nceW keâneveer ‘Deeßece’ ceW osKeves keâes efceuelee nw. nce efkeâmeer Yeer Deeßece keâer ÛeejoerJeejer kesâ Deboj Peebkeâ keâj lees veneR osKe mekeâles, uesefkeâve efJekesâMe keâer keâneveer nceW Jen meye efoKeeves keâer #ecelee jKeleer nw Deewj nce meVe jn peeles nQ, Gme JÙeefkeäle keâe efIeveewvee Ûesnje osKe keâj, efpeme hej Skeâ DeOÙeehekeâ nesves keâe uesyeue ueiee nw. oeveJe efkeâme-efkeâme ¤he ceW meceepe ceW efÚhes yew"s nQ, Ùen meye efJekesâMe pegueeF&-eqmelebyej 2017

AbmñH$m àdmg H$s Hw$N> Pb{H$¶m§...

g§nH©$ : E-10, ~goam, Am°\$ {XZ-Šdmar amoS>, XodZma, _w§~B©-400 088. ‘§Owlr Ûmam g§nm{XV d ¶w{ZQ>r {àqQ>J àog, 9, aoVrdmcm B§S>ñQ´>r¶c BñQ>oQ>, ^m¶Icm, ‘w§~B© - 400 027. ‘| ‘w{ÐV. Q>mB©n goQ>g© : dZ An qàQ>g©, 12 dm§ amñVm, ÛmaH$m Hw§$O, M|~ya, ‘w§~B© - 400 071. ’$moZ : 25515541