สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 9
AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว
ผลกระทบของอุณหภูมิตอ ่ การพลิกตัวของน้า้ ในบ่อเลีย ้ งปลา
สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ผลกระทบของอุณหภูมิตอ ่ การพลิกตัวของน้า้ ในบ่อเลีย ้ งปลาในภาคเหนือของประเทศไทย คุณภาพน้า้ ในบ่อเลี้ยงปลาส่งผลกระทบอย่างมากต่อ
ออกซิเจนในน้า้ กระจายตัวได้ดีขึ้นและลดการสะสมของ
ผลผลิตปลาและก้าไรที่เกษตรกรจะได้รบ ั เมื่อจับปลาขาย
สารอินทรีย์ ช่วงที่มีเมฆหมอกปกคลุมในฤดูฝนอาจท้าให้การ
สภาพภูมอ ิ ากาศท้าให้เกิดการเปลี่ยนแปลงคุณภาพน้้า การ
ผลิตออกซิเจนลดลง จนอาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อคุณภาพน้้า
แบ่งชัน ้ น้้าในบ่อและการพลิกตัวอย่างฉับพลันของน้้าชั้นบนลงสู่
ในบ่อเกษตรกรควรให้ความส้าคัญต่ออุณหภูมแ ิ ละสภาวะที่มี
ชั้นล่าง ท้าให้ออกซิเจนในบ่อลดต่้าลงอย่างรวดเร็วและเป็น
เมฆหมอกปกคลุมในการจัดการปริมาณออกซิเจนในบ่อปลา
สาเหตุหลักทีท ่ า้ ให้ปลาตายจ้านวนมาก (ภาพที่ 1) ผลกระทบ
วิธีการให้อากาศหรือการตีน้าที่มป ี ระสิทธิภาพจะช่วยลดสภาวะ
ของอากาศต่อการแบ่งชั้นน้้าและการพลิกตัวของน้้าในบ่อปลา
การแบ่งชั้นของน้้า ซึง่ มีความส้าคัญอย่างมากในการจัดการบ่อ
ในภาคเหนือของประเทศไทยโดยเฉพาะอย่างยิ่งในฤดูหนาว
เลี้ยงปลานิล บ่อปลาในบริเวณพื้นทีส ่ ูงอุณหภูมิอากาศและ
และฤดูฝนมีแนวโน้มจะเกิดความรุนแรงมากทีส ่ ุด
อุณหภูมิน้าจะมีค่าต่า้ กว่า จากการตรวจสอบการแบ่งชัน ้ น้้าใน บ่อปลาทุกๆ บ่อตลอด24ชม. พบว่าในช่วงกลางคืนและตอนเช้า มืดน้้าจะมีอุณหภูมิเท่ากันทุกระดับความลึกและมีการแบ่งชั้น ของน้้าในตอนกลางวัน แต่จะกลับมามีอุณหภูมิเท่ากันเมื่อได้รบ ั กระแสลมในตอนเย็น บ่าย 3 โมง เป็นเวลาที่อณ ุ หภูมส ิ ูงทีส ่ ุดใน บ่อปลาทุกบ่อซึง่ ถือเป็นเรือ ่ งปกติของการเลี้ยงสัตว์น้าในบ่อน้้า ตืน ้ ไม่วา่ จะมีระดับความสูงและระบบการเลีย ้ งแตกต่างกันก็ตาม
ภาพที่ 1 ปลาลอยหัวเนือ ่ งจากปริมาณออกซิเจนต่า้
การพลิกตัวของน้้าในพื้นทีท ่ ี่มค ี วามสูงจากระดับน้า้ ทะเล ต่้ากว่า 400 เมตรนั้น เกิดช้ากว่าในพื้นที่ที่มรี ะดับสูงกว่าและ โดยทัว ่ ไปในฤดูฝนการพลิกตัวเกิดเร็วกว่าในฤดูหนาว ค่าเฉลี่ยของออกซิเจนละลายน้า้ ในฤดูหนาวสูงกว่าในฤดูฝน ในขณะทีอ ่ ุณหภูมิของน้า้ และปริมาณแอมโมเนีย ไนโตรเจน ในช่วงฤดูฝนสูงกว่าในฤดูหนาว การพลิกตัวของน้้าท้าให้
หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม
USER www.sea-user.org
คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ จ. เชียงใหม่ 50200
053 854 898
สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 9
AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว
ผลกระทบของอุณหภูมิตอ ่ การพลิกตัวของน้า้ ในบ่อเลีย ้ งปลา
โดยสรุป
ระดับความสูงและฤดูกาลมีผลต่อการพลิกตัว
ของน้้าในบ่อปลา การพลิกตัวของน้้าในระดับความสูงที่สงู กว่า เกิดขึ้นเร็วในฤดูฝน
สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
จากสภาพอากาศรุนแรงและยังช่วยสร้างความสามารถในการ รับมือต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ
อาจเป็นเพราะความเย็นของน้้าฝนรวมทัง้
กระแสลมที่พด ั หมุนเวียนท้าให้ผิวน้้ามีอุณหภูมิต่้าลง ในฤดูฝนมี ความเสี่ยงสูงทีป ่ ริมาณออกซิเจนในบ่อปลาจะต่้า
(ภาพที่
2)
ภาพที่ 2 ปริมาณออกซิเจนรอบวันในบ่อเลีย ้ งปลา
ภาพที่ 3 เครือ ่ งให้อากาศ
ฟาร์มเลี้ยงปลาเชิงพาณิชย์ในพื้นที่ตา่้ มีแนวโน้มจะเกิด ปัญหาจากสภาพอากาศเปลี่ยนแปลงเนื่องจากอุณหภูมิ
ค่า
แอมโมเนีย ความเป็นด่างและค่าน้าไฟฟ้าสูง เช่นเดียวกันกับบ่อ เลี้ยงปลาที่ตงั้ อยู่บนพืน ้ ทีส ่ ูง ออกซิเจน
จะได้รับผลกระทบจากปริมาณ
แอมโมเนีย ความขุ่นและสารแขวนลอยต่้า ดังนัน ้
เกษตรกรที่มบ ี อ ่ เลี้ยงปลาเชิงพาณิชย์ พื้นที่ระดับความสูงกว่า
ควรปรับวิธีการในการเลี้ยงปลาให้มี
ประสิทธิภาพโดยการลดอาหาร เครือ ่ งตีน้า
(ภาพที่
ปลอดภัยต่อปลา
และแบบผสมผสานบน
3)
ติดตั้งเครือ ่ งให้อากาศหรือ
เพื่อควบคุมออกซิเจนให้อยู่ในระดับ
รวมทัง้ ลดความเสี่ยงที่ผลผลิตปลาจะเสียหาย
หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม
USER www.sea-user.org
คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ จ. เชียงใหม่ 50200
053 854 898