ÇOCUKLARIN GELİŞİM EVRELERİ VE ÖZELLİKLERİ
Hatay Polis Meslek Yüksekokulu Rehberlik ve Psikolojik Danışma Büro Amirliği 15.11.2012
ÇOCUKLARIN GELİŞİM EVRELERİ VE ÖZELLİKLERİ
Çocuğun gelişimini incelemek bir çok yönden yararlıdır. Gelişim çeşitli dönemlerden meydana gelir. Belli gelişim dönemlerinde ortak davranış kalıplarının olduğu yapılan araştırmalar sonucu ortaya konmuştur. Örneğin 3-4 yaş çocuklarına okuma yazma-öğretmeye çalışmak boşuna bir çabadır. Çünkü çocuk belli bir olgunlaşma sürecinden geçmeden belli becerileri kazanamaz. Buna karşılık dört yaş çocuğu sayı sayamaz, renkleri ayırt edemezken en güç müzik parçalarını öğrenebilir. Erişkinlerin bin bir güçlükle öğrendikleri bir yabancı dili, o dilin konuşulduğu ortamda çok kısa sürede öğrenebilirler. Konuşma yeteneğinin gelişmesi de beynin belli bir olgunluk düzeyine erişmesine bağlıdır, beş aylık bir bebeğe ne kadar uğraşılsa da konuşma öğretilemez, ancak 8-9 aydan sonra bebek duyduklarını yinelemeye ve kapmaya başlar. Çocuk bu dönemde ilgi ve uyarılmadan yoksun kalırsa yetenekler körelir. Daha da geç kalınırsa konuşma açığı kapatılamaz. Çocuğun öğrenmeye yatkın olduğu bu dönemler kaçırılırsa yetenekler gerektiği gibi açılıp serpilemez. Buna “Kritik dönem” denir. Yani belli davranışların belli dönemlerde kazanılması gerekir.
edemiyor, insanlardan korkuyor ve sosyal ilişkilerden kaçınıyordu. Beş yıllık bir eğitimden sonra birkaç kelime ve isimden başka bir şey söyleyemedi. Kendi başına yaşayıp, insanlarla iletişim kurmayı da öğrenemedi.
Bu dönemler kaçırıldığında bir çocuğun normal düzeye gelmesi çok çok zordur
1-4 AYLARDA
Örneğin gerçek olan bir olayda Fransa’da ormanlık bir bölge de bulunan 10-11 yaşlarındaki Victor, hiçbir dili bilmez ve konuşmaz haldeydi. Yürümüyor, dört ayak üzerinde gidiyordu. Bir şeye uzun süre dikkat
1 yaşına kadar ay olarak inceleyelim sonra ise yıl olarak çocuğu gelişim dönemlerine bakalım
0-1 AYDA
Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir.4.haftada tutabilir ve kaldırabilir.Eli kapalıdır.Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar. Yüksek sese tepkide bulunur. Göz,yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleşebilir.Parlak renkler ve şematik şekiller üzerinde,gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir. Tatlı,tuzlu,ekşi,acı besinleri ayırt edebilir.
Omuz ve baş kontrolü görülmeye başlar. 3. ve 4.aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir. Başını dik tutabilir. Kollarına dayanarak doğrulabilir. Görme duyusu gelişmiştir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Göz ilgisini
çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır. Görme ve işitmenin işbirliği görülür. Sesin geldiği yöne bakar. Çevreye ilgi artar, ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazırlıklara tepki verir. Sosyal gülme 2. ay sonunda görülür. Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir. Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder. Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder. Avuç içi ile yakalar.Her şeyi ağzına götürür. Eller hafif açıktır.
4-10 AYLARDA
Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir. Emekleme denemesi 5. ayda görülür.7. ayda, sürünme ve emekleme gelişir.8.ayda tam dönüş görülür. Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır.6.ay içinde terredütlü yakalama görülür.8,9.aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür.Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir. Katı mamaları,4.ayın sonu ve 5.ay içinde yiyebilir. Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar, taklit yeteneği gelişmektedir.
Destekle oturabilir. Omuz ve baş kontrolü gelişmiştir.7.ay içinde desteksiz oturma görülür. Yardımla ayakta durabilir. Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür. Emeklemede ustalaşmıştır. Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya rastlar. 6.ayın içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar. Seçicilik görülür. Objeleri bir elinden diğerine geçirebilir.(Çocuklar genellikle9-12.aylar arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler.İki yaşına kadar sağ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir,oyuncağı sağ eline uzatmak,sağ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak gibiikinci yaştan sonra,sol elini seçtiğini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir.)
10-12 AYLARDA
Yardımsız ayağa kalkabilir. Tutunarak yürür. Erken yürüme görülebilir. Ortalama yürüme zamanı 13-15 aylar arasıdır. Yatma durumundan oturmaya geçebilir. Düşmeden,eğilebilir. Çevrede gördüğü davranışları taklit edebilir. Parmaklarını deliklere sokmaya çalışır; halkaları yakalar. Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır. Üç küpü yan yana getirmeye çalışır. Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir. Amaç-sonuç bağlantısını kura bilmektedir.Bu ilk zeka
belirtisidir.Nesneleri son kayboldukları yerde değil,ilk denemede bulduğu yerde arar. Topu karşısındaki kişiye atma denemeleri yapar. Önceden anlama, kestirme görülür. Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret olduğunu sezinler ve ağlayabilir. Yabancılardan çekinme ve korkma görülür. Kendini besleme isteği gösterir. Kaşığı kullanmak ister. Kahkaha ile gülebilir. Sevgi gösterir.
18-24 AYLAR
2. Yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinliğe katılabilirler. Bu dönemde çocuklar sık sık "hayır" kelimesini kullanır ve hatta çok hoşlandığı bir şeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek için hazır mısın?" diye sormak yerine, "öğle yemeği zamanı" diye belirtebiliriz.. İki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık "ne, niçin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.
Sandalyede rahatlıkla oturabilir. Elinden tutulduğunda,merdivenleri inipçıkabilir.Tek ayak üstüne atlayabilir.Atlamada iki ayağını birden kullanamaz. Koşabilir;ancak ani dönüşlerde dengesini kaybeder. Kaşığı doğru tutar ve ağzına götürebilir. Araç kullanarak,ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir. Tekerlekli arabayı çekebilir.Topa tekme vurabilir. Bebeğinin gözünü,kulağını,ağzını v.b organlarını gösterebilir. Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir. Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir. Doğrudan algı alanında olmayan,ancak daha önce gördüğü bir olayı,taklit yoluyla,ortaya koyabilir. İlgi alanında dikkat toplama ve hatırlama süresi,yaklaşık 15 dk.dolaylarındadır. Yeni etkinlikler dener;beceremediğinde,önce ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar.Düşüncelerini,taklit yoluyla,davranış ve tavır alışlarıyla ortaya koyar. Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarını bir sepete koyabilir. Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir;tek tek çevirmeyi de becerebildiğini,zaman zaman,ortaya koyar. Kağıdı katlamaya çalışır;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliğinden değiştirebilir.
Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir. Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,üç kelimelik cümleler kurabilir. Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez.Mutluluk ve haz duygularını,yoğun biçimde,belli eder.Utanma,korku,öfke kıskanma duyguları belirir. Diğer çocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür. Dışkılama kontrolü gelişmektedir.
3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Aktiviteler
Özellikleri
Yapılabilecek
Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar. Koşmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düşer. Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinebilir;ancak bağcıklarını bağlayamaz. Basit giysileri giyebilir. ve çıkarabilir. Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır.910 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür. Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye başlar.Kaşık kullanmada ustalaşmıştır. Kağıdı yandan katlayabilir.Gösterildiği halde,genellikle köşe katlaması yapamaz. Köşeli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insanı normal çizemez.yuvarlak çizgilere geçiş görülür. Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir. Yuvarlak,kare,üçgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak bu şekilleri çizemez. Özellikle dilde,bu eşleştirme yeteneği belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanımlayabilir;kıyaslayabilir. Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir. Durmadan soru sorar. Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir; bunlara göre kendini yöneltebilir. Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
1-3 YAŞ ÇOCUKLARININ (Özerklik Dönemi):
GELİŞİMİ
Tuvalet eğitiminin kazanıldığı bu dönem 2. ve 3. yaşı içine alır. Yürümeye ve konuşmaya başlamıştır. Kazanılan bu iki önemli yetenek sayesinde bağımsız hareket etmek ister. Sürekli oradan oraya koşuşturur, her yere uzanmak, her şeyi tutmak ister. Çevresini araştırmaya keşfetmeye çalışır. Su ile oynar, yemekleri döküp saçmaya başlar, isteklerini karşı çıkılmasına dayanamaz, ağlar, başına buyruk, ele avuca sığmaz, öfkeli bir çocuk olup çıkmıştır. Bu çağda çocukların inatçı olumsuz, hareketli karıştırıcı tutturucu olduklarını ve davranışlarında çelişkilerle dolu olduğunu unutmamak gerekir. Ayrıca bu olumsuzlukların geçici olduğunu 3 yaşında ortaya çıktığını bilmek yararlıdır. Ortadan kesici, batıcı, yarayıcı nesneler kaldırılmalıdır. Değerli eşyalar çocuğun uzanamayacağı yerlere konmalıdır. Ama bunu yaparken her şeyi ortadan kaldırmak yanlış olur. Çocuk oynanmayacak bir şeylerle oynuyorsa yavaşça elinden alınmalı onun yerine ilgisini çekecek bir eşya veya oyuncak verilmelidir. Bu yaşlarda çocukların dikkatlerinin başka yöne kolaylıkla çekilebileceğini bilmek iyi olur. Böylece çocukla gereksiz yere kısır çekişmelere girilmemiş olur. Çocuk her an bir şey kıracak kendine veya eşyalara zarar verecek korkusuyla davranmak doğru bir hareket tarzı değildir. Çocuk bazı titiz annelerin yaptığı gibi belli bir alanda tutulmamalı, ev içinde oynama serbestisi tanınmalıdır. Sürekli olarak dur, otur, yapma , elleme demekten kaçınmak yerinde olacaktır. Bu yaşlarda korkutmalara, sert cezalara ve dayağa başvurmak çok zararlıdır. Ancak çocuk ağlamasın diye her istediğini yerine getirmekten de kaçınılmalıdır. Çocuğun döküp saçmasına katlanarak kendi kendisini besleme kendi başına
yemek yeme isteği desteklenmelidir. Üç yaşında çocuk kendi başına yemek yer duruma gelmelidir. 3-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARININ GELİŞİMİ (Oyun dönemi): Bu dönemde çocuk konuşkan, cıvıl cıvıl ve hayat doludur. Sürekli sorular sorar: “Anne bu ne ?,Baba bunun adı ne?, Neden?, Niçin?,” soruları bitmek bilmez. Sık sık büyüklerin sözünü keser, “bana da söyle” diye araya girer. Her şeyi bilmek, tanımak ister. Bir önceki dönemin inatçılığı gitmiş onun yerini uyumluluk ve söz dinlerlik almıştır. Bu dönemin en belirgin özelliği olan kendi işini kendi görmeye bayılır. Çok canlı bir hayal gücü vardır. Duyduklarını abartır, gördüklerini çarpıtarak anlatır. Olmamış şeyleri olmuş gibi anlatır. Çizikler, sıyrıklar ve küçük yaralanmalardan çok etkilenirler. Bir damla kan görse avaz avaz bağırır, ağlanın Kız veya erkek olduğunu ayırt eder. Anne babaya benzeme çabası içine girerler. Kız çocuğu anneye hayrandır, anneyle bir arada bulunmaktan, onunla mutfakta iş yapmaktan çok hoşlanır. Annenin hoşuna gidecek işleri yapmaya özen gösterir. “Bak anne ben ne yaptım” diyerek ondan övgü bekler. Anneyi giyinirken, soyunurken, süslenirken izlemeyi çok sever, dudaklarını boyamaya annesinin topuklu ayakkabılarını giymeye bayılır. Erkek çocuklar da babaya hayrandır. Onun gözünde babadan daha becerikli, daha akıllı ve daha güçlü kimse yoktur. Arkadaşlarına “Benim babam senin babanı döver” diye tartışmaya girişir. Babası gibi traş olmaya, babasının sigarasını ağzına almaya kalkar. Kızın anneyi benimsemesi, erkek çocuğunun da babayı örnek alması kişiliğin gelişmesinde en önemli olaydır. Erkek çocuk erkek kimliğini
babaya benzeyerek, kız çocuk ta kız kimliğini anneye benzeyerek kazanır. Psikolojide buna “özdeşim” adı verilir. Bu dönemde oyun çocuklar için ayrı bir özelliğe sahiptir. Biz yetişkinler gözüyle oyun, çocuğun eğlenmesine, oyalanmasına yarayan amaçsız bir uğraştır. Oysa çocuk oynadıkça duyuları keskinleşir, becerisi artar. Çünkü oyun, çocuğun en doğal öğrenme ortamıdır. Duydukları, gördüklerini sınayıp denediği, öğrendiklerini pekiştirdiği bir deney odasıdır. Oynayan çocuk kendi küçük dünyasındadır. O dünyaya kendisi hakimdir. Kuralları kendisi koyar, kendisi bozar. Yaşıtları dışındaki kimsenin bu dünyaya girmesini istemez. Evcilik oynayan küçük çocuklar büyükleri yanlarına yaklaştırmazlar.
4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça "yap-boz"ları yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener. Zihinsel Gelişim Özellikleri .... Yapılabilecek Aktiviteler
Koşmada daha güvenlidir. Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yaşına doğru görülür. Top yakalamada becerisi artmıştır.El-göz işbirliği gelişmiştir. Elini,yüzünü yıkayabilir.Dişini fırçalar. Kendi başına giyinebilir;düğmelerini ilikleyebilir.Saçını tarar.
Ayakkabısını doğru giyer;bağcıklarını ancak bir süre sonra bağlayabilir. Dökmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir.Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir. Diğer çocuklarla yarışmaya girer Paylaşabilir. Öz-yönelim hala yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığına ve haklarına bilinçlenme başlamıştır. Büyük küçük kavramları gelişmiştir.Ancak "orta" ölçüyü ayırt edemez. Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker,zaman zaman başarır. Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-çok kavramı gelişmeye başlar. Birkaç harf yazabilir.Kitap sayfalarını rahatlıkla,tek tek çevirebilir. Makası kabaca kullanabilir. Masal dinlemeyi sever.Dikkat süresi 1015 dk ile değişir. Üç tekerlekli bisikleti kullanmada ustalaşmıştır. Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır. Eksik çizilmiş resimlerin bir-iki eksiğini görebilir. Üçgen ve kare şekilleri kabaca çizebilir.Artı ve çarpı şekillerini çizebilir. İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer.Beden bu çizimde yer almaz. İki-üç kişilik grup oyunlarına katılır.
5 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİSİM ÖZELLİKLERİ
Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde tanıyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala çok kısadır. Gerçek ile hayali çok zor ayırt edebilirler.
Zihinsel Gelişim Aktiviteler
Özellikleri...Yapılabilecek
Koşma,sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir. Küçük kas gelişimi ileri düzeydedir.Kalemi rahatlıkla kullanabilir. Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar. Kare ve üçgen şekilleri rahatlıkla kopya edebilir;ancak,baklava biçiminin meyilli kenarlarını çizmede,hala güçlük çeker. Karşılaştırmalar yapabilir.Kendini eleştirebilir. Çevresini denetlemek ister İnsan resmini,baş,bacaklar ve ayaklar olarak çizer.Bedenin bu çizimde yer alması,altıncı yaşa doğru gerçekleşebilir. Objeleri on'a kadar sayabilir. Büyüklük küçüklük kavramlarından sonra "orta""yarım" ve" ikisi arası" kavramlarında da gelişme görülür. Olaylarla zamanı birleştirmeye başlamıştır.Sabah ve akşamı bilir.Televizyonda sevdiği dizinin zamanını hatırlamaya başlar.
Bilgi toplayıcı sorular sorar.Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Basit kelimeleri,özellikle kendi adını kopya etmek iste;deney fırsatı verildiğinde başarılı olur. Para ile alış veriş yapabilir. Düzen duygusu gelişmiştir. Çevresini denetlemek ister.Ayakkabılarının bağlarını bağlayabilir. Eksik insan ve eşya resimlerini tamamlayabilir. Önceleri olduğu gibi korku ile sık sık sarsılmaz.Kendine ve çevresine güvenir.Gerçek ve hayal arası ayrımı yapmaya başlar. Yaptığı işin görülüp beğenilmesini ister. Sosyal uyum için gerekli davranışları, çevresinde gördüğü örnekleri taklit ederek,elde eder. Benlik kavramı iyice gelişmiştir.Özdeşleşmek üzere seçtiği birey gibi hareket etmeye özen gösterir.
6 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla daha titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya
edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır. Zihinsel Gelişim Aktiviteler
Özellikleri...Yapılabilecek
Ev içi ve dışı etkinliklerde çok canlıdır. El becerisinin ona sağlayabileceği olanakları keşfetmiştir. Bloklarla çeşitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır. El işi çalışmalarını severek yapar. Rahatlıkla keser; yapıştırır;katlar ve şekil verebilir. Top ve ip oyunları yaygındır. Erkek çocukların genellikle top,kız çocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri görülür. Oyunlarda kız-erkek ayrımı görülmeye başlar.Grup oyunlarına istek artmıştır. Çizgileri daha gerçekçidir.Bir insan resmini,baş,gövde,kollar ve bacaklarını belirterek tan çizebilir. Şekilleri tanır eşleştirebilir.Harfleri kopya edebilir;adını yazabilir. Kitapta resim boyamayı ve resim yapmayı sever. Pasif kelime hazinesi ilköğretim için gerekli görülen zenginliğe ulaşmıştır. Kendi görüş açısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir;ancak,diğer bir kişinin sağ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker. Basit alış verişleri rahatlıkla yapabilir;paraları tanır. Geçmiş,şimdi ve gelecek zaman kavramları,kaba bir biçimde, şekillenmeye başlamıştır.
6-11 YAŞ ÇOCUKLARININ (ilkokul dönemi)
GELİŞİMİ
Okula başlayış ailenin yaşamında çocuğun konuşması, yürümesi gibi önemli bir aşamadır. Okula başlama çocuk yönünden belli bir zeka ve duygusal gelişimi tamamlamış olmayı gerektirir. 6 yaşını bitirdiği halde zekası yeterli olan bir çocuk ruhsal bakımdan evden ayrılabilme olgunluğunu göstermeyebilir. Özellikle oyun ve arkadaşlıktan uzak tutulmuş, dışarı çıkarılmamış çocuklar için evden ayrılış ürkütücüdür. Okulların açıldığı ilk günlerde, her sınıfta birkaç anneyi sıralarda çocukları ile birlikte otururken görmek olağandır. Okula korku ile giden ve hep evi düşünen bir çocuğun kendini okuma ve öğrenmeye vermesi kolay olmaz. Ayrıca yaşıtları içine karışması, birlikte oynaması ve arkadaşlık kurması güç olur. Okula uyumu ve başarısı bir anlamda anne-babanın yetiştirmedeki başarısının bir ölçüsüdür.
Zeka nedir? Zeka zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneğidir. Öğrenme ile zeka arasında yakın bir ilişki olduğunu bu tanımdan anlıyoruz. En zeki kişi en çabuk ve en çok öğrenebilen kişidir. Zekanın gelişim evreleri: iki yaşından önce kavramların belirmediği gerçek anlamda genelleme zeka yeteneğinin gelişmediği yapılan araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. Doğumdan iki yıl sonrasına kadar devam eden bu dönem duyusal hareketlilik dönemidir. Bu dönemde çocuk duyularını kullanmaya, uyaranlara uygun tepkiler vermeye ve devinimleri yinelemeye çalışır. 2-4 aylar arasında ellerini izlemeye başlar, ama bir nesneye uzanamaz. 5 (beş) aydan önce görüş alanından çıkan bir nesneyi aramaz. Örneğin renkli bir çıngırak gözü önünde yastığının altına konsa gözünü dikip oraya bakmaz. Görüş alanından çıkan nesne onun için yok olmuştur. 8 nci aydan sonra gözden uzaklaşan örneğin yastık altına konan bir emziği arar bulur. Ancak emzik oradan alınırsa emziği yine aynı yerde arar. Çocuk 1 nci yaştan sonra bir deynek yardımıyla oyuncağı kendine çekmeye çalışır, bir oyuncağı ilk sakladığı yerde değil son sakladığı yerde arar. İki yaşından sonra çocukta kavramlar gelişmeye başlar. Bu evrede çocuk nesneleri başka şeylerin simgesi gibi kullanmaya başlar. Örneğin bir değneğe binip at gibi dolaşabilir elindeki bebekle canlıymış gibi oynar ve konuşur. Dil hızla gelişir. Simgelerle konuşma ve genelleme başlar. Çocuğun sayı, zaman, büyüklük, renk, ağırlık gibi kavramları çok basit düzeydedir. 4-7 yaşlar arasındaki çocuk iki eşit bardağı su doldurulsa, sonra bu bardaktan biri daha uzun ve ince bir bardağa boşaltılsa ve çocuğa hangisinde daha
çok su olduğu sorulsa, ince uzun bardağı gösterir. Çocuğun sayıları öğrenmesi de başlangıçta ezber yoluyla olur. Örneğin parmaklarını sayması istenen çocuk baş parmaktan başlamışsa bu istek yineleyince ancak baş parmaktan başlayarak doğru sayabilir. Serçe parmağından başlaması istenirse “bu bir değil” diyerek baş parmağının bir olduğunu söyler. Başka bir deyimle sayı kavramı daha yerine oturmamış, nesnelerden ayrı soyut bir nitelik kazanmamıştır. Somut işlemler dönemi adı verilen 7-11 yaşları arası sayı, zaman, uzay, ağırlık, boyut, hacim kavramları iyice yerleşmeye başlar. Ancak soyut düşünme yeteneği henüz tam gelişmemiştir. Onur, millet, ülke, ölüm gibi kavramlar daha çok tam anlamadan okulda ezberlediği şekliyle zihinde yer eder. Bu yaş çocukları deyimleri anlamakta güçlük çeker, benzetmeleri somut anlamları ile kavrarlar. Örneğin “büyük adam” sözünü iri ve uzun boylu adam olarak anlarlar. 11 yaşından sonra ise soyut kavramların yerleşmesi ve kavranması gerçekleşir. Yukarıda sözünü ettiğimiz kavramlar bu yaşlardan sonra gelişmeye başlar. Ancak zeki çocuklarda soyut düşünce, mantık yürütme ve muhakeme zeka oranına göre daha erken yaşlarda başlar.
Rehberlik Ve Psikolojik Danışma Büro Amirliği 2012