Minor Toerisme West-Brabant, 0-meting 2008 by Kenniscentrum (Kust)toerisme

Inhoud Inleiding

.......................................................................................................................................... 1

Aanbodinventarisatie West-Brabant ........................................................................................... 2

Vakantiegedrag in West-Brabant ................................................................................................. 4 2.1 Vakanties van Nederlanders in West-Brabant ................................................................. 4 2.2 Vakanties van buitenlanders in West-Brabant............................................................... 12

Vrijetijdsgedrag in West-Brabant ............................................................................................... 13 3.1 Uitstapjes in West-Brabant ............................................................................................ 13 3.2 Bezoekersaantallen attracties, musea en evenementen ............................................... 16

WatersportenquĂŞte passanten West-Brabant .......................................................................... 17 4.1 Aanpak............................................................................................................................ 17 4.2 Resultaten....................................................................................................................... 18

Economische betekenis van toerisme en recreatie in West-Brabant ....................................... 23 5.1 Methode ......................................................................................................................... 23 5.2 Bestedingen .................................................................................................................... 24 5.3 Werkgelegenheid ........................................................................................................... 25

Bijlage 1

Landelijke R&T standaard............................................................................................... 27

Bijlage 2

Watersportonderzoek passanten................................................................................... 28

Bijlage 3

Toelichting ramen economische impact ........................................................................ 54

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Inleiding In de zomer van 2008 hebben de 19 gemeenten in West-Brabant en Tholen de ‘Strategische Agenda West-Brabant 2008-2011’ vastgesteld. In deze agenda zijn voor toerisme, als ook voor een aantal andere thema’s, doelstellingen vastgesteld: 1. De verbetering van de kwaliteit en de kwantiteit van de wal- en wateraccommodaties in West-Brabant voor de recreatietoervaart zal sterk worden gestimuleerd om daarmee een aanzienlijk langere verblijfsduur van toeristen (20% in 2010) in de regio te bewerkstelligen; 2. Het aantal toeristische en zakelijke overnachtingen is beide in 2015 met 20% toegenomen door onder andere de cultuurhistorische waarden van West-Brabant beter voor het voetlicht te brengen en de zakelijke markt (congressen, seminars, trainingen) te faciliteren; 3. In 2015 hebben de stadscentra in West-Brabant 10% meer bezoekers. SES West-Brabant voert de regie over de uitvoering van de toeristische doelstellingen en wil de voortgang in het bereiken van deze doelstellingen meten middels een Monitor Toerisme. SES WestBrabant heeft opdracht gegeven een Monitor Toerisme samen te stellen met de volgende doelstelling: Het in beeld brengen van de gasten die West-Brabant bezoeken en het meten van de bestedingen en werkgelegenheid die voortkomen uit toerisme en recreatie in West-Brabant. NHTV internationaal hoger onderwijs Breda / Kenniscentrum (Kust)toerisme is gevraagd de eerste meting van de Monitor Toerisme samen te stellen. Voorliggend rapport toont de resultaten van dit onderzoek en gaat daarbij in op de volgende onderwerpen: - Aanbodinventarisatie West-Brabant - Vakantiegedrag in West-Brabant - Vrijetijdsgedrag in West-Brabant - Watersportenquête passanten in West-Brabant - Economische betekenis van toerisme en recreatie in West-Brabant

De gegevens in dit rapport hebben betrekking op de 18 gemeenten in West-Brabant, tenzij anders vermeld. Hoewel de ‘Strategische Agenda West-Brabant 2008-2011’ betrekking heeft op WestBrabant plus Tholen, zijn gegevens voor een dergelijke provinciegrensoverschrijdende regio niet beschikbaar in de landelijke onderzoeksbronnen (ContinuVakantieOnderzoek, Centraal Bureau voor de Statistiek, ContinuVrijeTijdsOnderzoek) die in dit rapport worden gehanteerd. Dit rapport is een 0-meting; alleen voor de onderwerpen waarbij voldoende gegevens beschikbaar waren, wordt ingegaan op voorgaande jaren.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

1. Aanbodinventarisatie West-Brabant Met behulp van desk research en de aanwezige gegevensbestanden bij VVVâ&#x20AC;&#x2122;s en gemeenten is in het najaar van 2009 een uitgebreide aanbodanalyse voor West-Brabant samengesteld. Deze gegevens worden vergeleken met reeds bestaande gegevens over het aanbod elders in de provincie (Kenniscentrum, Brabants Bureau voor Toerisme, 2007). Hierbij moet in het oog worden gehouden dat de aantallen van de overige Brabantse regioâ&#x20AC;&#x2122;s niet volledig up-to-date zijn, maar voor zover bekend hebben hierin geen grootschalige wijzigingen plaatsgevonden. Op onderstaande kaart wordt per regio het aantal bedrijven getoond. Inbegrepen zijn bungalowparken, campings (zowel regulier als kamperen bij de boer), hotels, pensions, bed & breakfastadressen, groepsaccommodaties, jachthavens en bedrijven met meerdere soorten accommodatie (bijvoorbeeld een camping met bungalows).

Meierij & NO-Brabant 240 accommodaties

West-Brabant 323 accommodaties

Midden-Brabant 155 accommodaties

Zuidoost-Brabant 327 accommodaties

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Van het merendeel van deze bedrijven zijn ook de capaciteitsgegevens bekend, daarmee kan inzicht worden gegeven in het aantal eenheden. Het totale aantal eenheden moet met enige terughoudendheid worden bekeken, omdat de gegevens niet voor alle bedrijven volledig bekend en/of actueel zijn. WestBrabant

MiddenBrabant

Meierij & ZuidoostNO-Brabant Brabant

Brabant totaal

Kamers in hotels/b&b/pensions Toeristische standplaatsen Vaste standplaatsen Vakantiewoningen, chalets e.d. Bedden in groepsaccommodaties Vaste ligplaatsen in jachthavens

2.310 4.110 11.040 1.340

1.770 2.630 2.360 410

2.260 3.460 3.670 1.160

3.990 6.500 5.410 1.590

10.330 16.700 22.480 4.500

1.610

2.120

2.430

4.700

10.860

7.470

1.310

1.770

10.620

Totaal aantal eenheden

27.880

10.600

14.750

22.260

75.490

West-Brabant is in oppervlakte de grootste regio van Brabant: de regio neemt 33% van de totale ruimte in Brabant in beslag. In het toeristische accommodatieaanbod heeft de regio een nog grotere rol: van alle Brabantse verblijfseenheden ligt maar liefst 37% in West-Brabant. Dit wordt vooral veroorzaakt door de grote hoeveelheid vaste standplaatsen op campings en vaste ligplaatsen in jachthavens: West-Brabant herbergt 49,1% van de vaste standplaatsen en maar liefst 70% van de vaste ligplaatsen. Daarnaast heeft de regio 30% van de vakantiewoningen in de provincie, 25% van de toeristische kampeerplaatsen en 22% van het Brabantse hotelaanbod. De regio telt relatief weinig slaapplaatsen in groepsaccommodaties (15%).

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

2. Vakantiegedrag in West-Brabant Met behulp van landelijk beschikbare onderzoeksgegevens, zoals ContinuVakantieOnderzoek, Statistiek Logiesaccommodaties (CBS) en Statistiek Inkomend Toerisme (CBS en NBTC) wordt inzicht gegeven in het aantal vakantiegasten in West-Brabant, hun overnachtingenaantal, hun logiesvorm, hun bezoekmotief en hun herkomst.

2.1

Vakanties van Nederlanders in West-Brabant

Het ContinuVakantieOnderzoek van NBTC-NIPO Research brengt sinds jaar en dag het vakantiegedrag van de Nederlandse bevolking in beeld. Vier keer per jaar wordt een panel van 6500 Nederlanders gevraagd naar de vakanties die zij hebben ondernomen. Op deze wijze ontstaat een diepgaand inzicht in het vakantiegedrag: bestemmingen, bestedingen, activiteiten et cetera. Het ContinuVakantieOnderzoek wordt hier gebruikt om de vakanties van Nederlanders in WestBrabant te beschrijven. In 2008 ging 82% van de Nederlandse bevolking minstens één keer op vakantie, in 2007 was dat nog 81%. De Nederlanders die in 2008 een vakantie ondernamen, gingen gemiddeld iets vaker op vakantie dan in 2007: gemiddeld 2,8 keer per vakantieganger. In totaal werden er in 2008 bijna 36 miljoen vakanties ondernomen; zo’n 1 miljoen meer dan in 2007. 53% van de Nederlanders ging ten minste één keer op vakantie in eigen land. In totaal brachten Nederlanders 17,5 miljoen vakanties in eigen land door. 62% van de Nederlanders ging minimaal één keer in het buitenland op vakantie, in totaal werden er 18,5 miljoen buitenlandse vakanties ondernomen. Het aantal vakanties in eigen land daalt licht; in de afgelopen vijf jaar (2004-2008) nam het aantal binnenlandse vakanties met 3% af. De vakantieovernachtingen in eigen land daalden in diezelfde periode zelfs met 9% tot een aantal van 91,8 miljoen. Populairste vakantiebestemming in eigen land is Gelderland, gevolgd door Limburg en Brabant. Aantal vakanties in provincie 1 Gelderland 2 Limburg 3 Noord-Brabant 4 Noord-Holland 5 Drenthe 6 Overijssel 7 Zeeland 8 Zuid-Holland 9 Friesland 10 Flevoland 11 Utrecht 12 Groningen Totaal

3.012.000 2.205.000 2.014.000 1.970.000 1.680.000 1.480.000 1.366.000 1.183.000 1.137.000 490.000 475.000 437.000 17.449.000

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Aantal overnachtingen in provincie 1 Gelderland 16.770.000 2 Limburg 10.419.000 3 Noord-Holland 10.238.000 4 Noord-Brabant 9.796.000 5 Drenthe 8.766.000 6 Overijssel 8.279.000 7 Zeeland 7.811.000 8 Friesland 6.874.000 9 Zuid-Holland 5.700.000 10 Utrecht 3.050.000 11 Groningen 2.126.000 12 Flevoland 2.117.000 Totaal 91.820.000

In Brabant werden in 2008 2,01 miljoen vakanties doorgebracht. Onderstaand kaartje toont hoe deze vakanties zijn verdeeld over de Brabantse regioâ&#x20AC;&#x2122;s.

Meierij & NO-Brabant 380.000 vakanties 1,93 mln. overnachtingen Midden-Brabant 354.000 vakanties 1,54 mln. overnachtingen

West-Brabant 560.000 vakanties 2,76 mln. overnachtingen

Zuidoost-Brabant 759.000 vakanties 3,77 mln. overnachtingen

Bron: CVO

Regio Zuidoost-Brabant West-Brabant Meierij & NO-Brabant Midden-Brabant Brabant totaal

Aandeel overnachtingen1

Aandeel vakanties 1

Aandeel Aandeel 2 accommodaties oppervlakte

37,6% 27,8% 18,9% 17,6%

38,5% 28,2% 19,7% 15,7%

29,5% 36,9% 19,5% 14,0%

28,7% 33,3% 27,2% 10,8%

101,8%

102,1%

100%

Van alle vakanties die Nederlanders in Brabant doorbrengen, vindt 28% plaats in West-Brabant. Kijkend naar de oppervlakte van de regio (33%) en het regionale accommodatieaanbod (36%) neemt West-Brabant een relatief klein aandeel van de binnenlandse vakanties en vakantieovernachtingen voor haar rekening.

Het totaal telt op tot meer dan 100% omdat de gemeenten Aalburg wordt toegerekend aan zowel West- als Midden-Brabant en de gemeenten Heusden en Oisterwijk meetellen in zowel Midden-Brabant als de regio Meierij & Noordoost-Brabant. Accommodatieaanbod uitgedrukt in eenheden (zijnde kampeerplaatsen, vakantiewoningen, hotelkamers, ligplaatsen in jachthavens en bedden in groepsaccommodaties). Zie toelichting op pagina 2.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Aantal vakanties West-Brabant Onderstaande diagrammen tonen het aantal vakanties en vakantieovernachtingen van Nederlanders in West-Brabant voor de jaren 2004 tot en met 2008. Hiermee wordt een beeld geschetst van de ontwikkelingen in de afgelopen vijf jaar. In de diagrammen wordt onderscheid gemaakt tussen toeristen en vaste gasten. Vaste gasten zijn mensen met een eigen accommodatie op een vaste locatie, zoals een stacaravan, een seizoensplaats op een camping, een tweede woning of een boot op een vaste ligplaats. Voor vaste gasten geldt dat kan worden aangenomen dat hun aantal relatief stabiel is, de locatie van een stacaravan of tweede woning ligt immers voor vele jaren achtereen vast. Het aantal vaste gasten verandert dus niet zozeer, maar het aantal vakanties dat zij in hun accommodatie doorbrengen wel. Voor toeristische ondernemers geldt dat zij een basisinkomen ontlenen aan vaste gasten. Deze gasten betalen immers een vast bedrag per jaar, ongeacht het aantal keren dat men gebruik maakt van de eigen accommodatie. Het bestedingspatroon tijdens het verblijf ter plaatse is vaak beperkt. Om een goede indruk te krijgen van de ontwikkeling van een bestemming, wordt meestal vooral gekeken naar de ontwikkeling van het aantal vakanties en overnachtingen van toeristen. Door hun gebondenheid aan een bestemming is het vakantiegedrag van vaste gasten immers in mindere mate te be誰nvloeden door toeristische productontwikkeling en promotie.

Aantal vakanties van Nederlanders x 1.000 400 350

321

340

318

353

380

303

292

300 238

250

220 177

200 150

West-Brabant ziet het aantal vakanties en overnachtingen van vaste gasten in de regio fors teruglopen. Daarentegen stijgt het aantal toeristen in de regio licht, dit compenseert de terugloop van vaste gasten voor een deel. De gemiddelde verblijfsduur van toeristen is 5,7 dagen, vaste gasten verblijven gemiddeld 5,2 dagen.

100 50 0 toeristen 2004

vaste gasten 2005

2006

2007

2008

Aantal overnachtingen van Nederlanders x 1.000 2500 2101

1944

2000 1588

1521

57% van de toeristen komt voor een kort verblijf (2-4 dagen) naar West-Brabant, 30% komt voor een verblijf van 5-8 dagen en 13% blijft langer in de regio.

2108 1786

1611

1500

1250 1086

1151

Van de vaste gasten komt maar liefst 66% voor een kort verblijf in West-Brabant, 20% verblijft 5-8 dagen en 14% verblijft 9 dagen of langer.

1000 500 0 toeristen 2004

vaste gasten 2005

2006

2007

2008

Bron: CVO

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Accommodatiegebruik In het volgende diagram wordt getoond welke accommodaties worden gebruikt door Nederlanders tijdens hun verblijf in West-Brabant. Hierbij worden cijfers getoond op basis van overnachtingen in de jaren 2004, 2006 en 2008. Vast kamperen (in stacaravans en op seizoensplaatsen) vormt ĂŠĂŠn van de belangrijkste pijlers in het toeristische product. Daarnaast heeft West-Brabant het belang van toeristische vakantiewoningen in de afgelopen jaren enorm zien toenemen. Dit komt voort uit een fors gegroeid aanbod, aanbod dat bovendien jaarrond benut kan worden en derhalve meer overnachtingen kan realiseren dan meer seizoensgebonden accommodaties zoals campings. Ter vergelijking wordt ook het accommodatiegebruik in Brabant getoond, waarbij opvalt dat in de rest van de provincie toeristisch kamperen de voorkeur krijgt boven kamperen op een vaste standplaats.

Accommodatiegebruik West-Brabant

2004 3%

15%

51%

2006 3%

12%

37%

2008 3%

12%

38%

Brabant 2008

20%

30%

4% 4%

39%

40%

37%

50%

60%

70%

80%

Hotels/pensions

Toeristisch kamperen

Vast kamperen

Toer. vakantiewoningen

Tweede woningen

Overig

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

3% 7%

5% 4%

39%

25%

22%

10%

20%

90%

100%

Bron: CVO

Vakantiespreiding Onderstaand diagram toont het aantal vakanties per maand in 2008 voor West-Brabant en voor Brabant. Zowel de provincie als de regio kent een redelijke brede vakantieseizoen. Brabant kent wel sterke pieken in de vakantiemaanden mei en juli, in West-Brabant zijn daarnaast september en augustus ook belangrijke vakantieperioden. Opvallend is verder dat de voorseizoenmaanden maart en april voor West-Brabant ook relatief belangrijk zijn.

Vakantiespreiding 2008 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

West-Brabant

aug Brabant

sep

okt

nov

dec

Bron: CVO

Activiteiten tijdens de vakantie De tabel toont de top-10 van vakantie-activiteiten in West-Brabant, Brabant als geheel en Nederland. Het percentage betreft het aandeel Nederlandse vakantiegangers (exclusief vaste gasten) dat bepaalde activiteiten minimaal 1 keer onderneemt tijdens de vakantie.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

West-Brabant Zwemmen - 55% Tochtje met auto - 54% Wandelen - 54% Uit eten gaan - 50% Funshoppen - 34% Bezoek natuurgebied - 16% Fietsen - 15% Bezoek pretpark - 13% Zonnebaden - 12% Bezoek dierentuin - 10%

Brabant Wandelen - 58% Uit eten gaan - 54% Zwemmen - 50% Tochtje met auto - 50% Funshoppen - 35% Fietsen - 22% Bezoek natuurgebied - 21% Bezoek pretpark - 17% Bezoek dierentuin - 14% Uitgaan - 11%

Nederland gem. Uit eten gaan - 62% Wandelen - 60% Tochtje met auto - 55% Zwemmen - 41% Funshoppen - 37% Bezoek natuurgebied - 29% Fietsen - 29% Bezoek bezienswaardigheden - 20% Bezoek strand - 19% Uitgaan - 11% Bron: CVO

Opvallend genoeg is zwemmen de meest ondernomen vakantie-activiteit in West-Brabant, gevolgd door een tochtje met de auto en wandelen. Hiermee ontbreekt â&#x20AC;&#x153;uit eten gaan in een restaurantâ&#x20AC;? in de top-3 van West-Brabant, landelijk gezien is dit de activiteit die door het grootste aantal vakantiegangers wordt ondernomen. Kijkend naar de top-10 van vakantie-activiteiten blijkt dat nagenoeg alle activiteiten in West-Brabant in mindere mate worden ondernomen: dit geldt voor wandelen, fietsen, bezoek van attracties en bezoek van natuurgebieden. Het bezoek van bezienswaardigheden (monumenten, kerken, kastelen, historische stadscentra) komt zelfs niet in de top-10 van activiteiten voor, terwijl West-Brabant zich toch laat voorstaan op haar cultuurhistorie.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Profiel van Nederlandse vakantieganger Bij de kenmerken van Nederlandse vakantiegangers wordt ingezoomd op toeristische gasten in WestBrabant. Over vaste gasten zijn minder gegevens beschikbaar, van de aanwezige data is een korte compilatie opgenomen aan het einde van deze paragraaf. Herkomst toeristische gast In deze tabel wordt de top-5 van herkomstprovincies weergegeven. In West-Brabant is Zuid-Holland een zeer belangrijk herkomstgebied, op afstand gevolgd door Noord-Holland en Brabant. Dezelfde herkomstprovincies vormen de top-3 voor de provincie Brabant als vakantiebestemming en voor â&#x20AC;&#x153;lekker weg in eigen landâ&#x20AC;?. Het belang van Zuid-Holland is hierbij echter minder groot.

1. 2. 3. 4. 5.

West-Brabant

Brabant

NL gem.

Zuid-Holland (36%) Noord-Holland (15%) Noord-Brabant (14%) Gelderland (8%) Limburg (7%)

Zuid-Holland (26%) Brabant (20%) Noord-Holland (14%) Gelderland (11%) Limburg (7%)

Zuid-Holland (22%) Brabant (14%) Noord-Holland (14%) Gelderland (12%) Utrecht (8%) Bron: CVO

Leeftijd toeristische gast In onderstaand diagram wordt de leeftijd van Nederlandse vakantiegangers in West-Brabant getoond en vergeleken met de leeftijd van de gemiddelde vakantieganger in Brabant en eigen land. Meest opvallend is de grote oververtegenwoordiging van 0-12 jarigen in West-Brabant en, in mindere mate, Brabant. West-Brabant trekt opvallend weinig senioren, dit wordt veelal als een kansrijke markt gezien.

Leeftijd toeristen 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0-12 jaar

13-17 jaar

18-24 jaar

West-Brabant

25-34 jaar Brabant

35-44 jaar

45-54 jaar

55-64 jaar

65 of ouder

NL gem.

Bron: CVO

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Gezinssamenstelling toeristische gast Onderstaand diagram toont de gezinssamenstelling van Nederlandse vakantiegangers in WestBrabant en Brabant versus de gezinssamenstelling van de gemiddelde Nederlander die in eigen land op vakantie gaat. Opvallend is de oververtegenwoordiging van jonge gezinnen in West-Brabant. Voor de gehele Delta geldt dat er relatief veel gezinnen met tieners hun vakantie vieren. Ook hier blijkt weer dat de regio - vergeleken met de rest van Nederland - in mindere mate populair is bij senioren.

Gezinssamenstelling toeristen Gezin, kind. < 6 jr Gezin, kind. < 6 jr en kind. > 6 jr Gezin, kind. 6-13 jr Gezin, kind. 6-13 jr en kind.> 13 jr Gezin, kind. > 13 jr Stel < 35 jr Stel 35 - 55 jr Stel > 55 jr Alleenwonend < 65 jr Alleenwonend > 65 jr 0%

10%

West-Brabant

15%

20%

Brabant

25%

30%

NL gem.

Bron: CVO

Reisgezelschap toeristische gast Hieronder wordt weergegeven met hoeveel personen men in West-Brabant, Brabant en Nederland op vakantie gaat. Opvallend is het aanzienlijke aandeel grote groepen in West-Brabant, mogelijk wordt dit veroorzaakt door bungalowparken met grote meerpersoonswoningen. Gemiddelde groepsgrootte in West-Brabant bedraagt 5,2 personen, in Brabant is dat 4,6 en in Nederland 4,0 personen.

Reisgezelschap toerist

West-Brabant 3%

Brabant

NL gem.

19%

29%

21%

10%

32%

33%

10% 1 persoon

20%

40%

15%

29%

30%

2 personen

40% 3-4 personen

50%

27%

14%

60%

5-6 personen

70%

19%

80%

90%

100%

7+ personen

Bron: CVO

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Vaste gasten Onderstaande gegevens over vaste gasten hebben betrekking op het jaar 2007 en zijn afkomstig uit het ContinuVakantieOnderzoek. West-Brabant telt zoâ&#x20AC;&#x2122;n 40.000 vaste gasten uit Nederland. Het merendeel van hen bezit een stacaravan in de regio of maakt gebruik van een seizoensplaats op een camping. 74% van de vaste gasten komt uit Zuid-Holland, 11% uit Brabant en 9% uit Gelderland. Qua leeftijd en gezinssamenstelling blijkt dat veel senioren een eigen vakantie-accommodatie in West-Brabant hebben, evenals jonge gezinnen.

Leeftijd vaste gasten 0-5 jaar; 6%

65 jaar en ouder; 19%

6-18 jaar; 12% 19-29 jaar; 1%

30-39 jaar; 16%

50-64 jaar; 34%

40-49 jaar; 12%

Bron: CVO

Klanttevredenheid Nederlandse toeristen De vakantiegangers zijn gevraagd een rapportcijfer te geven voor een aantal aspecten van hun vakantie. Er is gevraagd naar de kwaliteit van de dienstverlening / service, bijvoorbeeld op de receptie, in winkels en in horecagelegenheden. Daarnaast is gevraagd naar de kwaliteit van de accommodatie waar men overnacht heeft en een oordeel over het prijsniveau van horeca en boodschappen. Ten slotte heeft de vakantieganger een algemeen oordeel over de vakantie gegeven. De kwaliteit van de dienstverlening wordt West-Brabant en Brabant wat lager beoordeeld dan het Nederlands gemiddelde. De kwaliteit van de accommodaties blijft in West-Brabant en Brabant eveneens wat achter bij het Nederlands gemiddelde. Het prijsniveau van de horeca en de boodschappen wordt in West-Brabant niet anders beoordeeld dan elders in Nederland. Het algemene oordeel over de vakantie in West-Brabant is een prima 7,9.

West-Brabant Brabant NL gem.

Kwaliteit dienstverlening

Kwaliteit accommodatie

7,3 7,5 7,8

7,6 7,6 7,8

Prijsniveau horeca 7,0 6,9 7,0

Prijsniveau boodschappen

Algemeen oordeel

6,9 6,8 6,9

7,9 8,0 8,1 Bron: CVO

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

2.2

Vakanties van buitenlanders in West-Brabant

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meet met haar Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) het gebruik van (alléén) toeristische logiesaccommodaties in Nederland. Hiervoor wordt een steekproef getrokken uit het bestand van verblijfsaccommodaties in Nederland, deze bedrijven worden maandelijks gevraagd naar het aantal gasten, het aantal overnachtingen en de herkomst van hun gasten. Doordat de gegevens via accommodaties worden verzameld en niet via de consument, zijn de gegevens niet vergelijkbaar met de cijfers van het ContinuVakantieOnderzoek. Het CBS stelt de onderzoeksgegevens van de SLA beschikbaar voor Nederland, de provincies en COROP-gebieden. De gegevens van het CBS worden hier gebruikt om buitenlandse gasten in het COROP-gebied West-Brabant in beeld te brengen. Het COROP-gebied West-Brabant wijkt af van de gebiedsafbakening zoals die in dit rapport wordt gebruikt; de gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Werkendam en Woudrichem maken geen deel uit van het COROP-gebied. Toch wordt hiermee een indruk gegeven van het verblijfstoerisme van buitenlanders in de regio. Het inkomend toerisme in Nederland vertoont, na een enkele jaren van groei, een terugloop in 2008. Het aantal buitenlandse gasten daalde in 2008 met 9% ten opzichte van 2007, het overnachtingenaantal daalde met 10% naar ruim 25 miljoen overnachtingen. Onderstaande tabel toont het aantal buitenlandse gasten en hun overnachtingen per provincie. Aantal vakanties in provincie 1 Noord-Holland 2 Zuid-Holland 3 Limburg 4 Noord-Brabant 5 Zeeland 6 Gelderland 7 Utrecht 8 Overijssel 9 Friesland 10 Drenthe 11 Flevoland 12 Groningen Totaal

5.212.200 1.370.700 740.800 693.700 617.100 348.600 320.200 240.300 225.300 114.200 111.200 110.100 10.104.300

Aantal overnachtingen in provincie 1 Noord-Holland 10.820.800 2 Zuid-Holland 3.547.700 3 Zeeland 2.926.600 4 Limburg 2.095.900 5 Noord-Brabant 1.757.900 6 Gelderland 943.300 7 Friesland 887.800 8 Utrecht 597.000 9 Overijssel 592.200 10 Flevoland 410.700 11 Drenthe 390.400 12 Groningen 297.200 Totaal 25.267.500 Bron: CBS

Brabant telt bijna 700.000 buitenlandse gasten. 22% daarvan verblijft in West-Brabant: 155.000 gasten, die gezamenlijk 359.000 overnachtingen doorbrengen in de regio. De gemiddelde verblijfsduur in West-Brabant is 2,3 nachten, korter dan de gemiddelde verblijfsduur van 2,8 nachten in Brabant. 83% van de buitenlandse gasten in West-Brabant kiest voor een hotel als accommodatie, de overige 17% verblijft in verblijfsrecreatieve accommodaties in de regio - zoals bungalowparken, campings met toeristische standplaatsen en groepsaccommodaties. De verblijfsduur verschilt sterk per accommodatietype: de buitenlandse hotelgasten in West-Brabant verblijven gemiddeld 1,8 nachten. De verblijfsduur van de buitenlandse gasten van de verblijfsrecreatie is gemiddeld 4,6 nachten. De buurlanden zijn belangrijke herkomstgebieden voor Brabant: ongeveer de helft van de gasten komt uit Duitsland (26%) en België (23%). Dit geldt ook voor West-Brabant: 28% van de gasten komt uit Duitsland, 17% uit België. Helaas zijn de gegevens ontoereikend voor een nadere analyse van de herkomst van buitenlandse gasten in de regio.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

3. Vrijetijdsgedrag in West-Brabant 3.1

Uitstapjes in West-Brabant

Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek van NBTC-NIPO Research brengt het vrijetijdsgedrag van de Nederlandse bevolking in beeld. Wekelijks wordt een groep Nederlanders gevraagd naar de vrijetijdsactiviteiten die zij hebben ondernomen. Op deze wijze ontstaat een goed beeld van het vrijetijdsgedrag: activiteiten, bestemmingen, bestedingen, et cetera. Aan het einde van het onderzoeksjaar worden 5.000 Nederlanders gevraagd welke vrijetijdsactiviteiten zij in het voorbije jaar hebben ondernomen en hoe vaak men dat heeft gedaan. Zo ontstaat inzicht in de omvang van de markt. Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek wordt hier gebruikt om het dagtoerisme van Nederlanders in WestBrabant te beschrijven. Hierbij wordt aangesloten op de definitie van “uitstapjes” in de Landelijke R&T standaard (zie bijlage 1). Uitstapjes zijn recreatieve activiteiten waarvoor men ten minste twee uur van huis is zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt.

In de periode april 2008 t/m maart 2009 ondernam de Nederlandse bevolking 1.420.301.000 uitstapjes: iets meer dan 1,42 miljard recreatieve activiteiten waarvoor men ten minste twee uur van huis is zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt. Onderstaand overzicht toont de uitstapjes die Nederlanders ondernemen in totaal, in Brabant en in West-Brabant. In West-Brabant worden ruim 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen. Buitenrecreatie, uitgaan en funshoppen zijn de categorieën uitstapjes die het meest worden ondernomen. Buitenrecreatie omvat activiteiten als wandelen, fietsen, recreëren in een park of aan het water en toertochtjes met de auto of motor. Bij uitgaan gaat het om activiteiten als uit eten gaan in een restaurant, cafébezoek en op het terras zitten. Deelsector

West-Brabant

Brabant

Totaal

Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attracties Cultuur Evenementen Wellness / beauty / ontspanning Waterrecreatie en -sport Sportwedstrijden bezoeken 3

19.787.900 14.980.000 11.922.900 5.439.900 3.990.100 3.439.700 2.173.700 1.779.600 1.035.600

66.092.200 51.046.900 29.731.500 25.073.600 12.801.600 13.190.000 6.597.100 3.827.700 3.258.700

475.118.000 320.385.000 192.535.000 153.444.000 96.529.000 93.674.000 37.373.000 36.387.000 14.857.000

Totaal

63.952.900

211.619.300

1.420.301.000 Bron: CVTO

Hierbij worden alleen professionele sportwedstrijden meegeteld, het bezoek aan amateursport telt niet mee.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

56% van alle uitstapjes worden binnen 10 kilometer van de woning ondernomen, dus inwoners van een regio zorgen voor het overgrote deel van de uitstapjes in diezelfde regio. Het aantal uitstapjes is dus sterk gerelateerd aan het inwoneraantal van een regio. In West-Brabant worden ruim 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen. Dit is 30% van alle uitstapjes die in Brabant worden ondernomen. Dit is iets meer dan op basis van het inwonertal verwacht zou worden: 28% van de Brabanders woont in de regio West-Brabant. Dit kan meerdere redenen hebben; zo is het mogelijk dat inwoners van West-Brabant gemiddeld meer uitstapjes per jaar ondernemen. Een andere mogelijkheid is dat West-Brabant veel bezoekers trekt van buiten de regio. Door het West-Brabantse aandeel in de uitstapjes van Nederlanders te vergelijken met het WestBrabantse aandeel in de Brabantse en Nederlandse bevolking wordt zichtbaar welke uitstapjes relatief veel of juist relatief weinig worden ondernomen in de regio. Dit wordt weergegeven in onderstaande tabel. Positie in Nederland

Positie in Brabant

Aandeel in bevolking

4,1%

28,0%

Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attracties Cultuur Evenementen Wellness / beauty / ontspanning Waterrecreatie en -sport Sportwedstrijden bezoeken

4,2% 4,7% 6,2% 3,5% 4,1% 3,7% 5,8% 4,9% 7,0%

29,9% 29,3% 40,1% 21,7% 31,2% 26,1% 32,9% 46,5% 31,8%

Totaal uitstapjes

4,5%

30,2% Bron: CVTO

Opvallend is dat West-Brabant ten opzichte van alle uitstapjes van Nederlanders hoog scoort voor het bezoek aan (professionele) sportwedstrijden, funshoppen en wellness. Kijkend naar de positie van de regio binnen Brabant zijn watersport en cultuur de groepen uitstapjes die relatief veel in West-Brabant worden ondernomen. Hiervoor werd ingegaan op categorieën van uitstapjes, nu wordt ingegaan op de activiteiten die men onderneemt. De top-10 van uitstapjes in de regio luidt als volgt: West-Brabant 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Gewinkeld in binnenstad Wandeling voor plezier Fietstocht voor plezier Uit eten in restaurant / eetcafé Bar/café bezoek Recreëren niet aan water Op terras zitten Toertochtjes met de auto Kinderboerderij Jaarmarkt / braderie / corso

Brabant 9.122.000 6.874.900 5.481.900 4.834.100 4.203.000 3.131.300 3.053.800 3.041.600 1.446.600 1.295.600

25.881.100 25.489.000 18.749.400 17.422.800 14.304.300 9.127.600 10.012.600 8.647.600 2.881.100 3.481.000 Bron: CVTO

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Winkelen in de binnenstad is verreweg het meest ondernomen uitstapje in West-Brabant, gevolgd door wandelen en fietsen. Ook horecabezoek is goed vertegenwoordigd in deze ranglijst, met restaurantbezoek op de vierde plaats, cafébezoek op de vijfde plek en het zitten op een terras op de zevende plaats. Ook op activiteitenniveau kan weer een vergelijking gemaakt worden van de relatieve positie van West-Brabant in de provincie. In onderstaande tabel staan in de linkerrij de uitstapjes waarvan meer dan de helft in de regio wordt ondernomen, in de rechterrij staan uitstapjes waarbij het aandeel van West-Brabant in Brabant achterblijft. Groot aandeel West-Brabant

Klein aandeel West-Brabant

Tocht met rondvaartboot (100%) Surfen (100%) Kuurbaden (100%) Ballonvaart ondernomen (100%) Factory Outlet Center (86%) Ballet / dansvoorstelling bezocht (78%) Varen met motorboot / jacht (64%) Casino, speelhal e.d. (62%) Bezoek aan oudheidkundige objecten (62%) Monument / bezienswaardigheid bezocht (53%) Toneelvoorstelling bezocht (52%)

Dierentuin / vogelpark / zeeaquarium (0%) Attractiepark / pretpark (6%) Dance- / houseparty (13%) Galerie of atelier bezocht (14%) Beurs / tentoonstelling / show (14%) Kerstmarkt (16%) Kermis (17%) Zonnebank (19%) Toertochtjes met de motor (19%) Speeltuin (19%) Bron: CVTO

Veel van bovenstaande zaken zijn te verklaren vanuit het aanwezige vrijetijdsaanbod in de regio. Zo is West-Brabant de meest waterrijke regio binnen de provincie, hiermee is het grote aandeel van tochtjes met een rondvaartboot, surfen en varen met een motorboot goed te verklaren. Het Chassé Theater in Breda is één van de grotere theaters, waardoor toneel- en balletvoorstellingen relatief veel bezoekers trekken. Ook het Bredase Holland Casino trekt veel uitstapjes en Factory Outlet Center Rosada is de enige in de provincie. Aan de rechterzijde is het achterblijvende bezoek aan dierenparken en pretparken verklaarbaar door het nauwelijks aanwezige aanbod in West-Brabant, deze parken zijn elders in de provincie gevestigd. De bestedingen die samenhangen met de uitstapjes in West-Brabant worden beschreven in hoofdstuk 5.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

3.2

Bezoekersaantallen attracties, musea en evenementen

In samenwerking met de gemeenten en VVVâ&#x20AC;&#x2122;s in de regio en gebruikmakend van de beschikbare gegevens bij Vrijetijdshuis Brabant zijn bezoekersaantallen voor attracties, musea en evenementen in West-Brabant in beeld gebracht. Onderstaand overzicht toont de bezoekersaantallen van 10.000 en hoger voor de jaren 2007 en 2008. Naam Factory Outlet Center Rosada Breda Jazz Festival Serious Request Grote/O.L. Vrouwe Kerk Bourgondische Krabbenfoor Rederij Zilvermeeuw Zomerfeest Bruisend Ginneken Breda Ballon Fiesta Bredase Singelloop Basiliek Biesbosch Bezoekerscentrum Breda Photo (tweejaarlijks) Harley Dag Stadspaleis Het Markiezenhof Jazz Weekend Floralia festival Bloemencorso Winteractiviteiten Breda Hippique Draai van de Kaai Reuzenstoet Graphic Design Festival (tweejaarlijks) Graphic Design Museum Breda's Museum Skydive Roosendaal Breda Barst, Popfestival Muziek op 't Wilhelminaveld Parkfeest Oosterhout Zwaluwse Havenfeesten Acht van Chaam Haagse Beemdenloop Roodharigendag Vlaggetjesdagen Tranen van Van Cooth Maria Ommegang Smaakvol Breda Open Monumentendag Bierreclamemuseum Cultuurfestival Jaarmarkt Van Gogh Huis Speelgoedmuseum Op Stelten Arboretum Concours Hippique De Zoomerspelen (klank- en lichtspel)

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Plaats Roosendaal Breda Breda Breda Bergen op Zoom Drimmelen Breda Breda Breda Oudenbosch Drimmelen Breda Breda Bergen op Zoom Bergen op Zoom Oosterhout Zundert Bergen op Zoom Breda Roosendaal Bergen op Zoom Breda Breda Breda Roosendaal Breda Bergen op Zoom Oosterhout Lage Zwaluwe Chaam Breda Breda Drimmelen Breda Bergen op Zoom Breda Breda Breda Bergen op Zoom Den Hout Zundert Oosterhout Oudenbosch Bergen op Zoom Bergen op Zoom

2007 gg 270.000 --75.000 100.000 76.000 55.000 65.000 67.500 gg 17.464 --40.000 53.974 60.000 50.000 65.810 40.000 --40.000 40.000 40.000 --29.000 gg 22.000 40.000 35.000 22.000 20.000 17.500 17.500 20.000 17.500 12.000 25.000 13.500 14.200 10.200 12.000 12.000 10.315 10.431 10.000 10.000

2008 1.200.000 275.000 200.000 110.000 100.000 76.000 75.000 70.000 69.000 65.000 60.000 60.000 60.000 56.372 55.000 50.000 46.026 45.000 40.000 40.000 40.000 --39.000 38.000 35.000 35.000 35.000 35.000 30.000 25.000 21.000 20.000 20.000 19.000 15.000 15.000 14.500 14.000 14.000 12.000 12.000 12.000 11.103 10.000 10.000

4. WatersportenquĂŞte passanten West-Brabant Watersport heeft een bijzondere positie in het toeristisch-recreatieve beleid van West-Brabant. Er wordt een groot aantal activiteiten ondernomen om deze branche te stimuleren en er is een specifieke beleidsdoelstelling geformuleerd ten aanzien van de verblijfsduur van watertoeristen. Cijfers over watersport zijn echter in slechts beperkte mate beschikbaar in landelijke gegevensbronnen. Om toch voldoende inzicht te bieden in de ontwikkeling van het watertoerisme in West-Brabant is in de zomer van 2009 een onderzoek uitgevoerd bij passanten in de regio. 4.1 Aanpak Jachthavens in West-Brabant zijn verzocht om medewerking bij het verspreiden van de enquĂŞtes onder hun passanten. 24 van de in totaal 43 aanwezige jachthavens in de regio West-Brabant waren bereid mee te werken aan het onderzoek. Op onderstaande kaart is zichtbaar dat de deelnemende jachthavens nagenoeg alle vaarroutes in de regio beslaan, zodat passanten in het gehele vaargebied bereikt werden met het onderzoek. De deelnemende havens hebben in de maanden juli, augustus en september vragenlijsten verspreid onder hun passanten en uiteindelijk zijn er 480 enquĂŞtes ingevuld retour gezonden. De resultaten zijn geanalyseerd met behulp van SPSS. Figuur: Spreiding deelnemende jachthavens over de regio

Bron: Google Maps

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

4.2 Resultaten Hieronder worden de belangrijkste resultaten van het watersportonderzoek getoond, in bijlage 1 worden alle resultaten weergegeven. Profiel passanten en hun boot Kijkend naar de leeftijd van de schipper valt op dat het aantal 50-plussers erg hoog is, namelijk 68%. In het Deltagebied ligt dit percentage op 54% en in andere onderzochte vaargebieden is dit gemiddeld 39%. Leeftijd passanten West-Brabant tot 30 jaar 3%

30-39 jaar 8%

60 jaar en ouder 39%

40-49 jaar 21%

50-59 jaar 29%

62% van de passanten vaart met 2 personen aan boord, 15% met 3 personen en 18% met 4 personen. 30% van de respondenten vaart met kinderen aan boord. Dit is een beduidend lager percentage dan de 43% in het Deltagebied, maar het komt nagenoeg overeen met eerdere onderzoeken in de Randmeren (37%), het IJsselmeergebied en de Waddenzee (21%) en Friesland (33%). Van de passanten met kinderen heeft ruim 60% kinderen tussen de 6 en 12 jaar aan boord. Passanten in West-Brabant varen met hun eigen boot (98%), een boot huren of lenen komt slechts sporadisch voor. 60% vaart op een motorboot, 34% op een zeilboot en 4% op een platbodem. Het onderzoek bevestigt het beeld dat hoe ouder de respondent is, hoe groter de kans is dat hij een motorboot heeft en minder vaak op een zeilboot vaart in vergelijking met de jongere respondenten. Bijna 92% van de toervaarders vaart op een kajuitboot. De gemiddelde bootlengte bedraagt 10,2 meter. De passanten in West-Brabant varen gemiddeld 55 dagen op jaarbasis. 19% van deze vaardagen brengt men door in West-Brabant. Het Deltagebied is onder de respondenten het meest populair. Hier brengt hij namelijk 21% van zijn vaardagen door. De respondenten met een motorboot varen gemiddeld vaker in West-Brabant dan de schippers met een zeilboot.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Herkomst passanten 16% van de passanten heeft een vaste zomerligplaats in de regio West-Brabant; dit betekent dat 84% vanuit een andere regio naar / door West-Brabant komt tijdens een vaarvakantie. Dit percentage is veel hoger dan bijvoorbeeld in het Deltagebied, waar 49% van de passanten ook daadwerkelijk een vaste ligplaats heeft in het Deltagebied. Het merendeel van de toervaarders in West-Brabant heeft een vaste zomerligplaats voor hun boot in Zuid-Holland (23%) of in het Deltagebied (17%).

Vaste ligplaats van de boot Geen vaste ligplaats Buitenland 3% 4%

West-Brabant 16%

Overig Nederland 19%

Overig Brabant 9%

IJssel-/ Markermeer/ Randmeren 9%

Deltagebied 17%

Binnenwater Zuid-Holland 22%

Hollandse Noordzeekust 1%

De meeste passanten in dit onderzoek wonen in Zuid-Holland (30%). Dit komt overeen met het feit dat de meeste passanten in West-Brabant ook hun vaste ligplaats in Zuid-Holland hebben. 21% van de deelnemers komt uit Brabant. Maar liefst 15% van de respondenten is afkomstig uit het buitenland. Dit betreft voornamelijk mensen uit BelgiĂŤ en Duitsland.

Woonplaats passant Limburg Overig NL 5% 3% Utrecht 5% Zeeland 6%

Zuid-Holland 30%

Gelderland 7%

Noord-Holland 8%

Buitenland 15%

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Brabant 21%

Kenmerken vaartocht Het merendeel van de passanten in West-Brabant (56%) houdt in de periode juli, augustus en september een vaartocht van meer dan 16 dagen. Slechts 1,7% houdt een dagtocht. 40% van de deelnemers verblijft 2 tot 4 dagen in West-Brabant. Naast West-Brabant brengt 50% van de respondenten tijdens hun vaartocht ook een bezoek aan het Deltagebied en 45% aan de binnenwateren van Zuid-Holland. Om inzicht te verkrijgen in de vaarbewegingen van de passanten in West-Brabant, is hen gevraagd aan te geven in welke haven zij zich op het moment van deelname aan het onderzoek bevonden. Vervolgens is hen gevraagd in welke haven de vorige overnachting heeft plaatsgevonden en in welke haven zij de volgende nacht zullen doorbrengen. Het Hollands Diep wordt het meest intensief bevaren door de passanten en de route die het meest bevaren wordt, bestaat uit het Volkerak, het Hollands Diep, de Biesbosch en de Amer. De smallere vaarwateren in de regio, zoals Mark en Dintel, de Roosendaalse & Steenbergse Vliet worden door de toervaarders minder intensief bevaren. Willemstad blijkt veruit de meest bezochte havenstad, gevolgd door de plaatsen Drimmelen en Dinteloord.

Bron: Google Maps

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bijna 83% van de toervaarders in de regio West-Brabant brengt hun overnachtingen door in een jachthaven. 16% overnacht bij een aanlegplaats in het buitengebied en slechts 1% van de respondenten overnacht op de wal. Uit dit onderzoek blijkt dat Willemstad erg populair is onder de respondenten. Ruim 43% van de passanten in West-Brabant wijst deze stad aan als hun favoriete stad. De Biesbosch en het Hollands Diep blijken de meest favoriete vaarwateren te zijn in West-Brabant onder de respondenten met respectievelijk 29% en 24% van de stemmen. Bestedingen Gemiddeld besteden de passanten in West-Brabant € 112 euro 4 per dag. Dit totaalbedrag heeft betrekking op gemiddeld 2,7 personen en betekent een gemiddelde besteding van € 42 euro per persoon per dag. Het meeste geld wordt uitgegeven in de horeca en besteed aan brandstof en andere scheepsbenodigdheden.

Gem. bestedingen per boot per dag 4 Bezoek horeca

€ 30

Brandstof en andere scheepsbenodigdheden

€ 29 € 21

Boodschappen

€ 15

Overnachting/havengelden

€ 12

Recreatief winkelen €4

Vrijetijdsactiviteit(en)

€0

Brug- en sluisgeld Overig

€2 € 112

Totaal €0

€ 20

€ 40

€ 60

€ 80

€ 100

€ 120

€ 140

Door afrondingsverschillen tellen de afzonderlijke bedragen in de grafiek op tot € 113 in plaats van € 112.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Waardering West-Brabant Aan de passanten is gevraagd aan te geven welke aspecten men belangrijk vindt bij een vaargebied, op een 5-puntschaal van ‘’helemaal niet belangrijk’’ (1) tot ‘’erg belangrijk’’ (5). Met een gemiddelde van 4,4 vinden de passanten in West-Brabant over het algemeen de kwaliteit van de algemene voorzieningen van een jachthaven het meest belangrijk. Uit het onderzoek blijkt tevens dat de respondenten veiligheid, rust en de natuur hoog in het vaandel hebben staan, net als een goed aanbod van jachthavens. Aan de kwaliteit van de recreatieve voorzieningen van een jachthaven en de aanwezigheid van vrijetijdsactiviteiten hecht men minder belang. Vervolgens is de passanten gevraagd hun waardering te uiten over een aantal aspecten van het vaargebied West-Brabant op een 5-puntschaal van ‘’slecht’’ (1) tot ‘’goed’’ (5). Wanneer belang en waardering met elkaar gecombineerd worden, wordt duidelijk of belangrijke aspecten ook goed beoordeeld worden. Dit wordt getoond in onderstaande grafiek, waarbij de aspecten gerangschikt zijn naar het belang dat de respondenten eraan hechten. Belang aspecten vaargebied vs. waardering West-Brabant Kwaliteit (jacht)havens: algemene voorzieningen Veiligheid Rust Natuur Aantrekkelijke steden/dorpen Passantentarieven Aanbod (jacht)havens Afwisseling vaargebied Aanlegplaatsen in buitengebied Winkelen (Actuele) toeristische informatievoorziening Combinatie pleziervaart-beroepsvaart Kwaliteit (jacht)havens: recreatieve voorzieningen Vrijetijdsactiviteiten in de regio 0

0,5

1,5

2 Belang

2,5

3,5

4,5

Waardering

De kwaliteit van de algemene voorzieningen bij een jachthaven vinden de respondenten het meest van belang en zij beoordelen dit aspect met een score van 4,4 (5-punt schaal). Veiligheid, rust en natuur zijn andere belangrijke aspecten, het onderzoek toont aan dat deze vier aspecten zeer goed gewaardeerd worden in de regio West-Brabant. Bij twee aspecten valt op dat de waardering achterblijft bij het belang: het aanbod van jachthavens wordt als belangrijk (4,0) ervaren, maar de waardering is minder hoog (3,0). Dit geldt ook voor “aanlegplaatsen in buitengebied’’, het belang (3,7) hiervan is hoger dan de waardering (3,1). Dit wordt nadrukkelijk bevestigd door de respons op de hartenkreet. Aan het eind van het onderzoek heeft de respondent namelijk de gelegenheid gekregen om een hartenkreet voor het vaargebied West-Brabant op te schrijven. Het meest genoemd is dat er te weinig aanlegplaatsen zijn in het buitengebied. Anderen vinden dat de regelgeving beter gehandhaafd moet worden. Sommige passanten vinden het prima zoals het nu is en volgens hen is er geen verandering nodig. Ten slotte vinden enkele toervaarders dat er meer jachthavens zouden moeten komen in deze regio en dat er meer activiteiten aangeboden zouden moeten worden in de havens. Het gemiddelde rapportcijfer wat de passanten toekennen aan de regio West-Brabant is een 7,3.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

5. Economische betekenis van toerisme en recreatie in West-Brabant In de voorgaande hoofdstukken is een beeld geschetst van de vakanties, vrijetijdsactiviteiten en watersportvakanties die in West-Brabant worden ondernomen. In dit hoofdstuk wordt beschreven welke economische impact voortkomt uit deze vakanties en vrijetijdsactiviteiten in de regio. 5.1 Methode De economische betekenis van toerisme in West-Brabant - uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid - is geraamd door middel van toepassing van de methodiek zoals die gehanteerd wordt in het ZKA Impactmodel van ZKA Consultants & Planners in Breda, dat hieronder schematisch is weergegeven. Dit model wordt reeds door diverse gemeenten in West-Brabant gehanteerd. In de uitvoering van dit onderzoek is nauw samengewerkt met ZKA. Schema 1: Methodiek raming economische betekenis toerisme Input: overnachtingen en bezoekersaantallen en/of capaciteit x Bestedingen per persoon per categorie (naar sectoren) = Output: bestedingen (totaal en naar sectoren) -/BTW/accijns desbetreffende sector -/Inkooppercentage desbetreffende sector _ Finale omzet per sector x ArbeidscoĂŤfficiĂŤnten per sector = Output: Werkgelegenheid in FTE's (direct naar sectoren en indirect via multiplier) De bestedingen worden berekend op basis van overnachtingen in de verblijfstoeristische sector en vrijetijdsactiviteiten en bezoekersaantallen voor wat betreft de dagtoeristische sector. Beide sectoren zijn als volgt nader afgebakend. Verblijfstoerisme

Dagtoerisme

Hotels (inclusief pensions en B&B) Bungalows Toeristisch kamperen Vast kamperen Watersport (passanten) Watersport (vaste ligplaatshouders) Overige accommodaties

Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attractiebezoek Cultuur Evenementenbezoek Wellness/beauty/ontspanning Waterrecreatie en -sport Sportwedstrijden bezoeken

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Het aantal overnachtingen in verblijfsaccommodaties is vastgesteld aan de hand van meerdere bronnen, waaronder het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het ContinuVakantieOnderzoek 2008 (CVO), accommodatiegegevens van NHTV / Kenniscentrum (Kust)toerisme en de resultaten van telefonische interviews door ZKA. De omvang van de bestedingen in de verblijfstoeristische sector wordt voor de meeste categorieën bepaald door het aantal overnachtingen per categorie te vermenigvuldigen met de bestedingen per overnachting. De bestedingsprofielen per overnachting zijn opgesteld op basis van de telefonische interviews, deskresearch, CVO 2008 en ervaringsgegevens van ZKA. De berekening voor de categorieën vast kamperen en watersport (vaste ligplaatshouders) is enigszins afwijkend: de omvang van de bestedingen in de sector logies is berekend door het aantal vaste standplaatsen resp. ligplaatsen te vermenigvuldigen met het jaartarief. De bestedingen in de overige sectoren (horeca, detailhandel, entree, vervoer) zijn berekend aan de hand van het aantal overnachtingen op de vaste plaatsen (bron: CVO). De aantallen vrijetijdsactiviteiten in West-Brabant per categorie zijn afkomstig uit het ContinuVrijeTijdsOnderzoek 2009 (CVTO) waarbij een minimumduur per activiteit van 2 uur is gehanteerd. Voor vrijwel alle categorieën geldt dat alleen de binnenlandse bestedingen zijn berekend (aan de hand van het aantal activiteiten en de bestedingen per activiteit). Voor de activiteit funshoppen is het aantal buitenlandse bezoekers aan winkelconcentraties in de regio wel berekend. De winkelconcentraties zijn afgebakend tot de binnensteden van Bergen op Zoom, Breda, Oosterhout en Roosendaal en het factory outlet centrum Rosada in Roosendaal. Aangezien deze gemeenten aangeven pas vanaf 2010 gegevens te hebben over het buitenlands bezoek aan hun winkelconcentraties, is een aanname gemaakt dat het buitenlands winkelbezoek een aandeel van 5% van het totaal aantal winkelbezoeken van funshoppers uitmaakt. Om de werkgelegenheidseffecten te kunnen ramen wordt gebruik gemaakt van de bestedingen, die zijn verdeeld over de volgende uitgavencategorieën: Logies; Horeca; Detailhandel; Entree (entreegelden, fietshuur, parkeergelden, etc.); Vervoer. Bestedingen 5.2 Bestedingen verblijfstoerisme Deelsector

Overnachtingen

Bestedingen

Hotels (inclusief pensions en B&B) Bungalows Toeristisch kamperen Vast kamperen Watersport (passanten) Watersport (vaste ligplaatshouders) Overige accommodaties

529.400 1.275.200 391.300 1.101.600 71.100 121.000 52.300

€ 57.339.200 € 37.236.300 € 6.985.000 € 30.491.000 € 2.573.900 € 9.717.700 € 1.433.700

Totaal

3.541.900

€ 145.776.900

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bestedingen dagtoerisme Deelsector

Activiteiten

Bestedingen

Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attracties Cultuur Evenementen Wellness / beauty / ontspanning Waterrecreatie, en -sport Sportwedstrijden bezoeken

19.787.900 14.980.000 11.326.800 5.439.900 3.990.100 3.439.700 2.173.700 1.779.600 1.035.100

€ 119.441.600 € 339.754.000 € 597.084.900 € 45.864.600 € 53.809.900 € 44.433.400 € 66.371.600 € 23.259.500 € 19.006.700

Totaal

63.952.900

€ 1.309.026.200

Bestedingen totaal In beide voorgaande tabellen werd getoond welke bestedingen voortkomen uit het verblijf in een bepaalde accommodatievorm of uit een bepaalde activiteit. Echter, een gast die in een hotel verblijft, besteedt niet al zijn geld in het hotel, maar ook daarbuiten. Onderstaande tabel toont in welke deelsectoren de bestedingen van verblijfstoeristen en dagtoeristen terecht komen. Deelsector Logies Horeca Detailhandel Entree Vervoer Totaal

Verblijfstoerisme

Dagtoerisme

Totaal

€ 84.854.000 € 28.816.500 € 16.614.000 € 5.574.100 € 9.918.200

€0 € 393.418.500 € 552.359.600 € 204.194.200 € 159.053.900

€ 84.854.000 € 422.235.000 € 568.973.600 € 209.768.300 € 168.972.100

€ 145.776.800

€ 1.309.026.200

€ 1.454.803.000

5.3 Werkgelegenheid De werkgelegenheid (per sector) kan worden berekend nadat de bestedingen per sector bekend zijn. Hiertoe dienen de totale bestedingen (per sector) te worden gecorrigeerd voor een tweetal effecten: BTW. De bestedingen zijn inclusief BTW. Aangezien de BTW geen directe invloed heeft op de werkgelegenheid in de sector, dient hiervoor een correctie plaats te vinden; Inkoopcomponent. Het aandeel ‘inkoop’ van de sector levert immers geen werkgelegenheid in de desbetreffende sector op maar genereert voornamelijk werkgelegenheid bij de toeleveranciers. De omzet en werkgelegenheid behorende bij de inkoop wordt weergegeven onder de sector overig. De BTW-percentages en de inkooppercentages zijn weergegeven in bijlage 3. Na deze correcties resulteert de finale omzet uit de toeristische bestedingen. De directe werkgelegenheid per sector wordt berekend door de finale omzet te vermenigvuldigen met de bijbehorende arbeidscoëfficiënt (weergegeven in termen van aantal mensjaren (FTE) werk per €1 miljoen finale omzet). Deze arbeidscoëfficiënten zijn weergegeven in bijlage 3.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Na het vaststellen van de directe werkgelegenheid, kan de indirecte werkgelegenheid worden bepaald. Deze is m.n. het gevolg van toeleveranties (inkopen, dienstverleners en dergelijke) die nodig zijn om de afzet in de diverse sectoren te kunnen realiseren. De indirecte werkgelegenheid is met behulp van een multiplier bepaald. Deze multiplier bedraagt 1,37. Met andere woorden, 1 FTE directe werkgelegenheid genereert 0,37 FTE indirecte werkgelegenheid. Deelsector

Direct

Indirect

Totaal

Verblijfstoerisme Hotels (inclusief pensions en B&B) Bungalows Toeristisch kamperen Vast kamperen Watersport (passanten) Watersport (vaste ligplaatshouders) Overige accommodaties Totaal verblijfstoerisme

523 320 58 269 20 92 13 1.294

194 118 21 100 7 34 5 479

717 438 79 369 27 126 17 1.773

Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attracties Cultuur Evenementen Wellness / beauty / ontspanning Waterrecreatie, en -sport Bezoek sportwedstrijden Totaal dagtoerisme

732 2.503 5.101 295 344 321 440 172 123 10.031

271 926 1.887 109 127 119 163 64 46 3.712

1.003 3.430 6.988 404 471 440 603 236 169 13.744

Totaal

11.325

4.191

15.517

Dagtoerisme

De totale werkgelegenheid als gevolg van toerisme in West-Brabant is op basis van de hiervoor beschreven berekeningswijze 15.517 FTE. Door seizoens- en parttimewerk komt dat neer op circa 20.500-23.500 banen.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bijlage 1

Landelijke R&T standaard

De landelijke R&T standaard is ontwikkeld in opdracht van de werkgroep recreatie & toerisme van het Interprovinciaal Overleg. Doel hiervan is eenduidige afspraken te maken over het meten en bepalen van de bestedingen en de werkgelegenheid oftewel de economische betekenis van de vrijetijdssector. De meerwaarde van de standaard ligt vooral in de mogelijkheid om de resultaten van een provincie of regio met andere provincies en met de landelijke resultaten te vergelijken - zonder dat men appels met peren vergelijkt. De standaard – kenmerken De standaard is modulair van opbouw. Deze modulaire opbouw heeft diverse voordelen. Ten eerste kan zo per module (bijv. uitgaven tijdens uitstapjes of uitgaven tijdens vakanties van buitenlanders) gezocht worden naar de meest geschikte landelijke bron of kan geconstateerd worden dat er voor een bepaalde module geen (geschikte) landelijke bron bestaat of dat er aanvullende berekeningen nodig zijn. Daarnaast kunnen provincies & regio’s door de modulaire opbouw ook besluiten slechts gedeeltelijk – voor een aantal modules - bij de standaard aan te haken. De standaard is dynamisch van aard. Op dit moment wordt er gekozen voor een bepaalde - meest geschikte - bron voor de invulling van een bepaalde module. Het verdwijnen van bronnen of het verschijnen van nieuwe onderzoeken kan echter leiden tot de keuze voor een nieuwe bron of de signalering van een nieuwe lacune. Jaarlijks zal de standaard daarom tegen het licht gehouden worden. Naar aanleiding van de gesignaleerde lacunes kunnen provincies, kennisinstellingen of onderzoeksbureaus het initiatief nemen voor het opvullen van het ‘informatiegat’, door middel van aanvullend onderzoek. De standaard – bestedingen in de vrije tijd Onderstaand schema geeft weer in welke onderdelen (modules) de bestedingen in de vrijetijdssector onder te verdelen zijn en welke bronnen er per module beschikbaar zijn. De modules waarvoor bronnen beschikbaar zijn, zijn groen gearceerd, modules waar op dit moment (nog) geen bronnen voor beschikbaar zijn, zijn groen/wit gearceerd. In dit rapport - Monitor Toerisme West-Brabant - is voor het bepalen van de bestedingen als gevolg van uitstapjes volledig aangesloten bij de landelijke R&T standaard.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bijlage 2

Watersportonderzoek passanten

Vragenlijst passanten

Onderzoek toerisme en recreatie in West-Brabant West-Brabant timmert aan de weg. Er is een strategische agenda opgesteld door alle gemeenten in de regio. Zo wordt bijvoorbeeld met het project “Brabant aan Zee” de komende jaren geïnvesteerd in de watersport in het gebied, om op deze wijze tegemoet te komen aan de wensen van bezoekers zoals u. Daarom vragen wij u graag om uw mening! Wij verzoeken u daarom om deze enquête voor ons in te vullen. Voordat u begint, leest u dan eerst de invulinstructies hieronder goed door, zodat wij uw antwoorden goed kunnen verwerken. Uw ingevulde enquête kunt u per post aan ons terugzenden (zonder postzegel) op het volgende adres: NHTV Breda t.a.v. lectoraat Visitor Studies Antwoordnummer 243 4800 WE Breda Onder de deelnemers worden drie DinerBonnen ter waarde van € 50 verloot!

Invulinstructies Deze vragenlijst wordt geautomatiseerd verwerkt. Daarom is het belangrijk dat u: ¾ ¾ ¾

De vragenlijst niet kreukt; De vragenlijst invult met een zwarte of blauwe pen (geen rode pen en geen viltstift); Voor posities waarbij numerieke gegevens moeten worden ingevuld, dient u het getal in de daarvoor bestemde vakjes in te vullen (niet buiten de lijnen van het vakje):

U heeft het cijfer goed ingevuld! ¾

U heeft het cijfer niet goed ingevuld!

Een duidelijk kruisje zet in het vakje van uw keuze (het vakje niet helemaal inkleuren!): Bent u een man of een vrouw? man 7 vrouw (u heeft nu ingevuld dat u een vrouw bent)

Als u per ongeluk het verkeerde vakje heeft aangekruist, moet u het goede vakje helemaal inkleuren. Bent u een man of een vrouw? man (u heeft nu ingevuld dat u een man bent) vrouw

7 ¾

Bij het invullen van aantallen of percentages uiterst rechts eindigt:

Juist

Onjuist

Het is belangrijk dat u alle vragen beantwoordt, ook al vindt u het soms moeilijk om een antwoord te geven. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat om uw mening!

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Enquête Watersport West-Brabant Als het in deze enquête gaat over West-Brabant, bedoelen we dit gebied.

1. Wat is de leeftijd van de schipper?

<30

30-39

40-49

50-59

60<

2. Met hoeveel personen bent u tijdens deze vaartocht aan boord?

3. Hebt u tijdens deze vaartocht kinderen aan boord? (Meerdere antwoorden mogelijk)

Ja, 0-5 jaar

Ja, 6-12 jaar

Ja, 13-18 jaar

Nee

4. Met welk type schip vaart u?

a. Kajuitzeilboot b. Open zeilboot c. Platbodem

d. Kajuitmotorboot e. Open motorboot f. Anders, nl

5. Betreft het een eigen boot, geleende boot of een gehuurde boot?

a. Eigen boot

b. Geleende boot

c. Gehuurde boot

6. Wat is de lengte van de boot?

Meter

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

7. Hoeveel dagen vaart u gemiddeld per jaar?

Dagen 8. Hoe zijn deze vaardagen verdeeld over navolgende gebieden (%)? (indien u het niet precies weet, vragen we u een zo goed mogelijke schatting te geven) a.

West-Brabant

Overig Noord-Brabant

Deltagebied exclusief Noordzeekust

Nederlands deel van de Noordzee en/of de Waddenzee

Binnenwater Zuid-Holland

IJssel-/Markermeer en/of Randmeren

Overig Nederland

Buitenland

TOTAAL

1 0

9. Wat is de vaste zomerligplaats van de boot?

a. b. c. d. e. f. g. h. i.

West-Brabant Overig Noord-Brabant Deltagebied Hollandse Noordzeekust en Waddenhavens Binnenwater Zuid-Holland IJssel-/Markermeer en/of Randmeren Overig Nederland Buitenland Geen vast ligplaats

10. Waar woont u?

a. Noord-Brabant b. Limburg c. Zeeland d. Zuid-Holland e. Noord-Holland f. Utrecht m. Buitenland, nl

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

g. Overijssel h. Flevoland i. Drenthe j. Friesland k. Groningen l. Gelderland

11. Wat is de duur van uw huidige vaartocht?

a. 1 dag b. 2-4 dagen c. 5-8 dagen

d. 9-15 dagen e. 16 dagen of meer

12. Welke gebieden doet u aan tijdens deze vaartocht?

a. West-Brabant b. Overig Noord-Brabant c. Deltagebied exclusief Noordzeekust d. Nederlands deel van de Noordzee en/of de Waddenzee e. Binnenwater Zuid-Holland f. IJssel-/Markermeer en/of Randmeren g. Overig Nederland h. Buitenland

13. Hoeveel dagen brengt u tijdens deze vaartocht in West-Brabant door?

Dagen * Wij verzoeken u bij de vragen 14 t/m 16 (informatie vaarroute) uit te gaan van de dag dat u de enquête heeft ontvangen. 14. In welke haven bevindt u zich op dit moment?

15. In welke haven heeft de vorige overnachting plaatsgevonden?

16. In welke haven zal de volgende overnachting plaatsvinden?

17. Hoe zijn uw overnachtingen in West-Brabant verdeeld (%)? (indien u het niet precies weet, vragen we u een zo goed mogelijke schatting te geven)

a. (Jacht)havens b. Aanlegplaats in buitengebied c. Op de wal, nl Totaal

% % % 1

18. Wat is uw favoriete plaats/stad in West-Brabant?

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

19. Wat is uw favoriete vaarwater in West-Brabant?

20. Kunt u aangeven welk bedrag u vandaag heeft uitgegeven aan onderstaande categorieën? (Indien u het niet precies weet, vragen we u om een zo goed mogelijke schatting) a.

Overnachting

€

Brandstof en andere scheepsbenodigdheden

€

Brug- en sluisgeld

€

Havengeld

€

Boodschappen

€

Bezoek horeca

€

Recreatief winkelen

€

Vrijetijdsactiviteit(en)

€

Overig

€

TOTAAL

€

21. Op hoeveel personen heeft dit totaalbedrag betrekking?

Personen 22. Geeft u per aspect aan op een 5-puntsschaal hoeveel waarde u eraan hecht tijdens een vaartocht over het algemeen. Hierbij is 1 ‘’niet belangrijk’’ en 5 ‘’erg belangrijk’’.

a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. n. o.

Aanbod (jacht)havens Kwaliteit (jacht)havens: algemene voorzieningen Kwaliteit (jacht)havens: recreatieve voorzieningen Aantrekkelijke steden/dorpen Vrijetijdsactiviteiten in de regio Afwisseling vaargebied Natuur Rust Veiligheid Aanlegplaatsen in buitengebied Combinatie pleziervaart-beroepsvaart (Actuele) toeristische informatievoorziening Passantentarieven Winkelen Anders, nl.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

23. Geeft u op een 5-puntsschaal aan wat uw waardering is per aspect tijdens uw vaartocht door West-Brabant. Hierbij is 1 ‘’onvoldoende’’ en 5 ‘’goed’’.

a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. n. o.

24. Welk rapportcijfer geeft u West-Brabant als vaargebied?

25. Hartenkreet: wat is uw grootste wens ten aanzien van de watersport in WestBrabant? En wat zou u veranderen als u het voor het zeggen had?

Indien u kans wilt maken op de Dinerbon, vult u dan hier uw adres in: Naam: Adres: Postcode & woonplaats:

Hartelijk dank voor het invullen van de vragenlijst!

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Onderzoeksresultaten Sociale kenmerken en vaargedrag Wat is de leeftijd van de schipper? N = 469 Leeftijd passanten West-Brabant tot 30 jaar 3%

30-39 ja ar 8%

60 jaar en ouder 39%

4 0-49 j aa r 21%

50-59 jaar 29%

Het merendeel van de respondenten valt in de leeftijdscategorie “60 jaar en ouder’’ (39%). De kleinste groep is jonger dan 30 jaar (3%). 8% van de groep is tussen de 30 en 39 jaar. 21% van de respondenten is tussen de 40 en 49 jaar en 29% is tussen de 50 en 59 jaar. 68% van de schippers in West-Brabant is 50 jaar of ouder. In vergelijking met onderzoeken in andere regio’s is dit een erg hoog percentage. In het Deltagebied was 54% van de schippers boven de 50 jaar.

Type boot naar leeftijd

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

6,3% 43,8%

50,0%

Jonger dan 30 jaar Zeilboot

2,7%

8,1%

45,9%

48,4%

51,4%

43,4%

30-39 jaar

40-49 jaar Motorboot

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

6,6%

6,1%

61,5%

69,1%

31,9%

24,9%

50-59 jaar

Ouder dan 60 jaar

Overig

Opvallend is dat hoe ouder de schipper is, hoe groter de kans is dat hij een motorboot heeft en juist minder vaak op een zeilboot zal varen in vergelijking met jongere schippers. Dit verschil is voornamelijk zichtbaar bij schippers boven de 50 jaar. Met hoeveel personen bent u tijdens deze vaartocht aan boord? N = 472 Aantal personen aan boord 70%

61,9%

60% 50% 40% 30% 14,6%

20% 10%

17,6%

1,7%

2,8%

0,8%

0,2%

0,4%

0% 1

Uit dit onderzoek blijkt dat op 62% van de boten twee personen aan boord waren tijdens de onderzoeksperiode in de regio West-Brabant. Dit valt wellicht te verklaren door het feit dat het merendeel van de respondenten ouder is dan zestig jaar en vaak samen met de partner een vaartocht maakt. Het gemiddelde aantal personen aan boord van een schip ligt in de regio WestBrabant op 2,6 personen. Hebt u tijdens deze vaartocht kinderen aan boord? N = 466 Kinderen

Aantal

141

Nee

325

Totaal

466

30,3% van de passanten in West-Brabant geeft aan kinderen aan boord te hebben tijdens hun vaartocht. In vergelijking met het Deltagebied is dit percentage vrij laag. In het Deltagebied had namelijk 43% van de deelnemers een kind aan boord.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Zo ja, in welke leeftijdscategorieĂŤn? N = 141 Leeftijd kinderen aan boord 70% 60% 50% 40% 60,3%

30% 20% 10% 0%

36,2% 26,2%

0-5 jaar

6-12 jaar

13-18 jaar

141 respondenten hebben deze vraag beantwoord en er is 173 maal een categorie ingevuld. Dit betekent dat er soms kinderen uit meerdere leeftijdscategorieĂŤn aan boord waren tijdens de vaartocht. Van de passanten die kinderen aan boord hebben, heeft het merendeel (60,3%) een kind aan boord in de leeftijdscategorie 6-12 jaar. 36,2% van de passanten met kinderen heeft kinderen aan boord tussen de 13 en 18 jaar, gevolgd door kinderen tussen 0 en 5 jaar oud (26,2%).

Kenmerken van de boot Met welk type schip vaart u? N = 468 Verdeling type schip 1,5%

0,4%

1,9%

4,4% Kajuitmotorboot Kajuitzeilboot Platbodem

33,3%

Open motorboot 58,5%

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Open zeilboot Anders

Het onderzoek toont dat het merendeel van de passanten in de regio West-Brabant met een kajuitmotorboot (58,5%) vaart. Een kleinere groep vaart met een kajuitzeilboot (33,3%). De open zeilen motorboten zijn echter minder sterk vertegenwoordigd in deze regio met respectievelijk 0,4% en 1,5%. In het kader van watersporttoerisme sluit dit perfect aan bij het feit dat deze boten met kajuit meer geschikt zijn voor het toervaren dan open boten (Themarapport watersport Brabant 2007). Bovendien overnachten schippers van open boten zelden als passant in een andere jachthaven.

Betreft het een eigen boot, geleende boot of een gehuurde boot? N = 468 Type schip

Eigen boot

Kajuitzeilboot Open zeilboot Platbodem Kajuitmotorboot Open motorboot

Geleende boot

Gehuurde boot

154 2 21 264 7

2 0 0 4 0

1 0 0 3 0

Anders

Totaal

457

97,86%

1,28%

0,86%

Verdeling in %

Bijna alle passanten in het vaargebied West-Brabant varen met een eigen boot (97,9%). Slecht een enkeling leent of huurt een boot. Wat is de lengte van de boot? N = 472 Type schip

Gem. Lengte in m.

Aantal (N)

Kajuitzeilboot Open zeilboot Platbodem Kajuitmotorboot Open motorboot

9,5 5 11,4 10,5 8,8

157 2 21 276 7

Anders

10,2

Totaal

10,2

472

In de regio West-Brabant bedraagt de gemiddelde bootlengte onder de passanten 10,2 meter. Met een gemiddelde van 11,4 meter is de platbodem het langst.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Algemeen vaargedrag Hoeveel dagen vaart u gemiddeld per jaar? N = 461 Gemiddeld aantal vaardagen per jaar naar leeftijd 80 70 60 50

Dagen

40 30

51 39

20 10 0

tot 30 jaar

30-39 jaar

40-49 jaar

50-59 jaar

60 jaar en ouder

Gemiddeld vaart men 55 dagen per jaar. In dit onderzoek zijn er verschillen gevonden in het gemiddelde aantal vaardagen per jaar tussen de verschillende leeftijdscategorieĂŤn. Echter blijkt dit verschil alleen significant te zijn voor de oudste leeftijdscategorie, 60 jaar en ouder. Dit betekent dat gesteld mag worden dat toervaarders van 60 jaar en ouder meer dagen per jaar varen dan jongere toervaarders. Dit valt te verklaren door het feit dat mensen boven de 60 jaar vaak minder afhankelijk zijn van vakanties en de weekenden om te gaan varen. Hoewel niet significant, is het wel opvallend dat schippers van onder de 30 jaar relatief meer dagen per jaar varen dan schippers tussen de 30 en 50 jaar. Dit is tegenstrijdig aan de trend dat watersporters niet meer alle vrije tijd aan de boot willen besteden.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Hoe zijn deze vaardagen verdeeld over de verschillende gebieden? N =433 Verdeling type schip naar vaargebied 40% 35% 30% 25% 20%

19%

21% 16%

16% 15%

10%

5% 3% 0%

West -Brabant Overig NoordBrabant

Deltagebied exclusief

Nederlands deel van de

Binnenwater Zuid-Holland

Noordzeekust Noordzee en/of de Waddenzee

Motorboot

Zeilboot

IJssel/Markermeer en/of

Overig Nederland

Buitenland

Randmeren

Overig

Totaal

Gemiddeld vaart de passant in West-Brabant ruim 20% van zijn vaardagen in het Deltagebied. Dit is hiermee het meest populaire gebied onder de respondenten. Op een goede tweede plaats staat West-Brabant met een gemiddelde van bijna 19%. Gemiddeld het minste deel van de vaartijd wordt er gevaren in het Nederlands deel van de Noordzee en/of de Waddenzee (3,2%). Toervaarders in West-Brabant met een zeilboot varen opvallend vaker in het Deltagebied (36%) dan schippers met een ander type schip. Anderzijds varen schippers met een motorboot vaker in West-Brabant (21,6%) in vergelijking met schippers met een zeilboot. Ook varen zij relatief vaker in ‘’Overig Noord-Brabant’’ en ‘’Overig Nederland’’ in vergelijking met de passanten met een zeilboot.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Wat is de vaste zomerligplaats van de boot? N = 472

Vaste ligplaats van de boot Geen vaste ligplaats Buitenland 3% 4% Overig Nederland 19%

West-Brabant 16%

Overig Brabant 9%

IJssel-/ Markermeer/ Randmeren 9%

Deltagebied 17%

Binnenwater Zuid-Holland 22%

Hollandse N oordzeekust 1%

Opvallend is dat slechts 16% van de passanten in West-Brabant ook daadwerkelijk West-Brabant als vaste zomerligplaats voor hun boot heeft. De grootste groep passanten in deze regio heeft een vaste zomerligplaats in het binnenwater van Zuid-Holland (23%). Daarenboven zijn er veel toervaarders die vanuit het Deltagebied een toer ondernemen door of in West-Brabant (17%).

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Waar woont u? N = 472

Woonplaats passant Limburg Overig NL 5% 3% Utrecht 5% Zeeland 6%

Zuid-Holland 30%

Gelderland 7%

Noord-Holland 8%

Buitenland 15%

Brabant 21%

De grootste groep passanten in West-Brabant woont in Zuid-Holland (28,8%) en Noord-Brabant (21,2%). Dit komt overeen met het gegeven dat de meeste passanten in deze twee provincies ook hun vaste zomerligplaats hebben voor hun boot (46,9%). Opvallend is dat ruim 15% van de passanten woonachtig is in het buitenland. Deze buitenlandse passanten zijn voornamelijk afkomstig uit Duitsland (7,4%) en BelgiĂŤ (6,8%).

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Vragen over de vaartocht Wat is de duur van uw huidige vaartocht? N = 470 Duur huidige vaartocht 1 dag 1,7%

2-4 dagen 13,6%

5-8 dagen 10,2% 16> dagen 56,0%

9-15 dagen 18,5%

56% van de passanten in de regio West-Brabant houdt een vaartocht van 16 dagen of langer. Opvallend is dat slecht 1,7% van de passanten een dagtocht houdt. Welke gebieden doet u aan tijdens deze vaartocht? N = 480 Aangedane gebieden tijdens vaartocht

Provincie Noord-Brabant (excl. regio West-Brabant)

39,4%

Deltagebied exclusief Noordzeekust

50,0%

Nederlands deel van de Noordzee en/of Waddenzee

12,1% 45,0%

Binnenwater Zuid-Holland IJssel-/Markermeer en/of Randmeren

19,4% 32,5%

Overig Nederland 10,2%

Buitenland 0%

10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55%

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Naast uiteraard West-Brabant bezoekt 50% van de passanten het Deltagebied. Ook hieruit blijkt dat het Deltagebied erg populair is onder de respondenten. Hoeveel dagen brengt u tijdens deze vaartocht in West-Brabant door? N = 458 Aantal dagen in West-Brabant tijdens huidige vaartocht 16 of meer dagen 5,9%

1 dag 8,5%

9-15 dagen 19,9%

2-4 dagen 40,4%

5-8 dagen 25,3%

Het merendeel van de toervaarders brengt 2 tot 4 dagen door in West-Brabant (40,4%). Niet meer dan 5,9% van de deelnemers verblijft tijdens hun vaartocht langer dan 16 dagen in deze regio. Dit is echter niet opmerkelijk, aangezien West-Brabant een relatief klein vaargebied is. Het gemiddeld aantal vaardagen dat passanten tijdens hun huidige vaartocht doorbrengen in West-Brabant bedraagt 6,7 dagen.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Vaarroutes Om inzicht te verkrijgen in de vaarbewegingen van de passanten in West-Brabant, is hen gevraagd aan te geven in welke haven zij zich op het moment van deelname aan het onderzoek bevonden. Vervolgens is hen gevraagd in welke haven de vorige overnachting heeft plaatsgevonden en in welke haven zij de volgende nacht zullen doorbrengen.

Bron: Google Maps Wanneer gekeken wordt naar de vaarintensiteit van de vaarwateren blijkt uit bovenstaand figuur dat de hoofdroute in West-Brabant bestaat uit het Volkerak, het Hollands Diep, de Biesbosch en de Amer. Het Hollands Diep is gemiddeld het meest bevaren vaarwater in West-Brabant. De smallere vaarwateren in de regio, zoals Mark en Dintel, de Roosendaalse & Steenbergse vliet en de Merwede worden door de toervaarders minder intensief bevaren. Willemstad blijkt veruit de meest populaire havenstad, gevolgd door de plaatsen Drimmelen en Dinteloord.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Hoe zijn uw overnachtingen in West-Brabant verdeeld? N = 451

Verdeling overnachtingen in West-Brabant

Aanlegplaats in buitengebied 15,8%

Op de wal 1,4%

(Jacht)havens 82,7%

De passanten in West-Brabant brengen bijna 83% van hun overnachtingen door in een jachthaven.15,8% van de overnachtingen gebeurt bij een aanlegplaats in het buitengebied en slechts 1,4% van de overnachtingen vindt plaats op de wal.

Ervaringen met West-Brabant Wat is uw favoriete plaats/stad in West-Brabant? N = 311 Deze vraag is door 413 passanten ingevuld. 102 Respondenten hiervan worden echter niet meegenomen in de analyse. Deze respondenten hebben bijvoorbeeld plaatsen ingevuld die buiten West-Brabant liggen zoals Heusden en Den Bosch. Anderen hebben geen mening of vinden alles leuk aan West-Brabant. Enkelen noemen havens, gebieden of parken in West-Brabant zoals wsv ‘’De Vliet’’, de Biesbosch of de Beekse Bergen.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Favoriete plaats/stad in West-Brabant Willemstad 46,6%

9,6%

Breda Dinteloord

5,8%

Woudrichem

5,1%

Steenbergen

4,2%

Drimmelen

3,9%

Bergen op Zoom Overige plaatsen/steden

3,2% 21,5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Direct is te zien dat Willemstad erg geliefd is onder de passanten. Voor maar liefst 43,4% van de toervaarders is Willemstad de favoriete plaats in West-Brabant. Op grote afstand is Breda met 9% de tweede populairste plaats in West-Brabant.

Wat is uw favoriete vaarwater in West-Brabant? N = 311 Deze vraag is door 397 respondenten beantwoord. Een aantal respondenten heeft echter wel meerdere antwoorden gegeven. Bij deze vraag zijn er passanten die vaarwateren buiten WestBrabant hebben genoemd. Voorbeelden hiervan die vaak genoemd worden zijn het Wilhelminakanaal en de (Bergse) Maas. Tevens geven enkele respondenten aan dat ze geen voorkeur hebben qua vaarwater zolang ze er maar kunnen zwemmen of ze geven de ‘’Brabantroute’’ als antwoord. Op deze wijze komen we tot een N van 311. Favoriet vaarwater in West-Brabant

Biesbosch

29,3% 24,4%

Hollandsch Diep Mark en Dintel

15,4%

Volkerak

12,5% 9,3%

Roosendaalse en Steenbergse Vliet

8,4%

Amer 0,6%

Donge 0%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

De Biesbosch en het Hollands Diep steken er met kop en schouders bovenuit. Met respectievelijk 29,3% en 24,4% zijn dit de meest populaire vaarwateren in West-Brabant volgens de passanten in deze regio.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bestedingen in West Brabant Kunt u aangeven welk bedrag u vandaag heeft uitgegeven per categorie? N = 421

Gem. bestedingen per boot per dag Bezoek horeca

€ 30

Brandstof en andere sc heepsbenodigdheden

€ 29

Boods chappen

€ 21

Overnachting/havengelden

€ 15

Recreatief winkelen

€ 12 €4

Vrijetijdsactiviteit(en)

€0

Brug- en sluisgeld Overig

€2 € 112

Totaal €0

€ 20

€ 40

€ 60

€ 80

€ 100

€ 120

€ 140

In dit onderzoek is deze vraag door 421 passanten beantwoord. Allen hebben ze een totaalbedrag ingevuld, maar het is begrijpelijk dat de respondenten niet bij elke categorie een bedrag hebben ingevuld. Deze vraag heeft namelijk betrekking op de uitgaven per categorie die de respondent dent op de dag van invullen van de vragenlijst heeft gemaakt. Wanneer alleen de respondenten meegenomen zouden worden die daadwerkelijk een bedrag hebben ingevuld per categorie, zou het gemiddeld bedrag per categorie hoger uitvallen. Gemiddeld besteden de passanten in West-Brabant 112 euro per dag. Van dit bedrag wordt het meest besteed aan bezoekjes aan de horeca (30 euro) en aan brandstof en andere scheepsbenodigdheden (29 euro). Het minst wordt gemiddeld besteed aan brug- en sluisgelden (0,09 euro) en slechts 4 euro wordt dagelijks besteed aan vrijetijdsactiviteiten.

Op hoeveel personen heeft dit totaalbedrag betrekking? N = 411 Dit totaalbedrag heeft betrekking op gemiddeld 2,7 personen. Dit komt neer op een gemiddeld bedrag van 42 euro per persoon per dag.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Mening over West-Brabant als watersportgebied Geeft u per aspect op een 5-puntsschaal aan hoeveel waarde u eraan hecht tijdens een vaartocht over het algemeen. Hierbij is 1 ‘’helemaal niet belangrijk’’ en 5 ‘’erg belangrijk. 443 < N > 460 Belang van verschillende aspecten Kwaliteit (jacht)havens: algemene voorzieningen (4,4) Veiligheid (4,3) Natuur (4,2) Rust (4,2) Aanbod (jacht)havens (4,2) Aantrekkelijke steden/dorpen (4,1) Afwisseling vaargebied (4,0) Passantentarieven (4,0) Aanlegplaatsen in buitengebied (3,7) Winkelen (3,6) (Actuele) toeristische informatievoorziening (3,6) Combinatie pleziervaart-beroepsvaart (3,2) Kwaliteit (jacht)havens: recreatieve voorzieningen (3,1) Vrijetijdsactiviteiten in de regio (2,5) 0%

10% 20%

Helemaal niet belangrijk Enigzins belangrijk

30% 40% 50% 60% 70%

Niet zo belangrijk Erg belangrijk

80% 90% 100%

Neutraal

Aan de passanten is gevraagd aan te geven welke aspecten men belangrijk vindt voor een vaargebied, op een 5-puntschaal van ‘’helemaal niet belangrijk’’ (1) tot ‘’erg belangrijk’’ (5). Met een gemiddelde van 4,4 vinden de passanten in West-Brabant over het algemeen de kwaliteit van de algemene voorzieningen van een jachthaven het meest belangrijk. Uit het onderzoek blijkt tevens dat de respondenten veiligheid, rust en de natuur hoog in het vaandel hebben staan, net als een goed aanbod van jachthavens. De kwaliteit van de recreatieve voorzieningen van een jachthaven en de aanwezigheid van vrijetijdsactiviteiten vindt men het minst belangrijk met respectievelijk een 3,1 en een 2,5.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Geeft u per aspect op een 5-puntsschaal aan wat uw waardering ervoor is tijdens uw vaartocht door West-Brabant. Hierbij is 1 ‘’slecht’’ en 5 ‘’goed’’. 434 < N > 463 Waardering van verschillende aspecten in West-Brabant Natuur (4,1) Veiligheid (4,0) Rust (4,0) Kwaliteit (jacht)havens: algemene voorzieningen (4,0) Aanbod (jacht)havens (3,9) Aantrekkelijke steden/dorpen (3,8) Afwisseling vaargebied (3,8) Passantentarieven (3,6) (Actuele) toeristische informatievoorziening (3,4) Combinatie pleziervaart-beroepsvaart (3,4) Winkelen (3,4) Kwaliteit (jacht)havens: recreatieve voorzieningen (3,3) Aanlegplaatsen in buitengebied (3,1) Vrijetijdsactiviteiten in de regio (3,0) 0%

10%

Slecht

20%

30%

Matig

40%

50%

Neutraal

60%

70%

80%

Ruim voldoende

90% 100%

Goed

Vervolgens is de passanten gevraagd hun waardering te uiten over een aantal aspecten van het vaargebied West-Brabant op een 5-puntschaal van ‘’slecht’’ (1) tot ‘’goed’’ (5). De vorige vraag maakt duidelijk dat de passanten in West-Brabant over het algemeen veel waarde hechten aan een goede kwaliteit van de algemene voorzieningen van een jachthaven. Bovendien vinden ze rust, veiligheid en een mooie natuur zeer belangrijk. Uit de figuur hierboven wordt duidelijk dat deze aspecten ook goed gewaardeerd worden in de regio West-Brabant. Wanneer de scores omgezet worden naar cijfers kan geconcludeerd worden dat geen enkel aspect in West-Brabant een onvoldoende scoort.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Als per aspect het belang afgezet wordt tegen de waardering in West-Brabant, ontstaat het volgende diagram: Belang aspecten vaargebied vs. waardering West-Brabant Kwaliteit (jacht)havens: algemene voorzieningen Veiligheid Rust Natuur Aantrekkelijke steden/dorpen Passantentarieven Aanbod (jacht)havens Afwisseling vaargebied Aanlegplaatsen in buitengebied Winkelen (Actuele) toeristische informatievoorziening Combinatie pleziervaart-beroepsvaart Kwaliteit (jacht)havens: recreatieve voorzieningen Vrijetijdsactiviteiten in de regio 0

0,5

1,5

2 Belang

2,5

3,5

4,5

Waardering

Op deze wijze is direct het verschil zichtbaar tussen het belang wat de respondenten hechten aan een aspect in een vaargebied en de waardering die ze hebben voor deze aspecten in de regio WestBrabant. Het diagram begint bovenaan met aspecten waarvoor de waardering hoger is dan het belang. Het verschil tussen beide wordt telkens kleiner, totdat het bij het aspect 'Natuur' omslaat in belang groter dan waardering. Het meest opvallende aspect is ‘’aanlegplaatsen in buitengebied’’. Dit aspect wordt gemiddeld laag gewaardeerd (3,1) in West-Brabant, terwijl de passanten dit over het algemeen wel redelijk belangrijk vinden (3,7). Om als vaargebied te voldoen aan de wensen van de respondenten is het aan te raden dat West-Brabant als vaargebied aandacht besteedt aan alle aspecten die hoger scoren op belang dan op waardering. Wanneer de waardering per aspect hoger of hetzelfde is als het belang, zullen de passanten deze regio nog meer waarderen.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Welk rapportcijfer geeft u West-Brabant als vaargebied? N = 463 Rapportcijfer West-Brabant 45% 39,3%

40%

38,9%

35% 30% 25% 20% 15% 6,9%

10% 5%

0,4%

0,2%

0,6%

2,8%

1,7% 5

8,0% 1,1%

0% 6

Het onderzoek toont aan dat de passanten het vaargebied West-Brabant erg waarderen. Bijna 80% geeft met een rapportcijfer van een 7 of 8 een ruime voldoende aan deze regio. Het gemiddelde rapportcijfer is een 7,3. De kwaliteit van de algemene voorzieningen bij jachthavens in West-Brabant heeft een direct effect op het totaaloordeel van deze regio als vaargebied. Hoe hoger de waardering voor dit aspect, des te hoger het rapportcijfer voor West-Brabant.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

HARTENKREET: Wat is uw grootste wens ten aanzien van de watersport in West-Brabant? En wat zou u veranderen als u het voor het zeggen had? N = 324 De uitslag van bovengenoemde vraag is te categoriseren in de onderstaande onderdelen: ¾ Algemeen ¾ Kosten ¾ Infrastructuur buiten havens ¾ Infrastructuur binnen havens ¾ Regelhandhaving ¾ Algemene voorzieningen ¾ Natuur ¾ Bruggen en sluizen ¾ Overigen Deze categorieën zijn hieronder samengevat en behandelen eerst de meest voorkomende opmerkingen en daarna de minst voorkomende. Opmerkingen die slechts door 1 respondent zijn genoemd worden hierin niet meegenomen. Algemeen Een groot aantal geënquêteerden gaf aan dat er een tekort aan jachthavens is in de betreffende regio, hierbij werd ook opgemerkt dat het aantal jachthavens beter gespreid zouden moeten zijn. Daarnaast kwam aan het licht dat er veel hinder is van de beroepsvaart. Deze schepen veroorzaken een te hoge golfslag en communiceren slecht met het overige verkeer. Een aantal van de ondervraagden gaf aan dat er doorgangen gecreëerd moeten worden voor grotere schepen en meer mogelijkheden voor zeilboten, dat er rekening gehouden moet worden met mensen met een beperking, dat er weer zout water in het Zoommeer moet stromen, dat er boxen met steigers moeten zijn en dat er een supermarkt in Drimmelen moet komen. Kosten Een aantal ondervraagden geeft aan dat er voor Nederlanders geen toeristenbelasting geheven moet worden, daarnaast geven een aantal ondervraagden aan dat er een all-inclusive beleid moet worden opgezet in de havens. Een aantal gaf aan dat er een kosteloze WiFi verbinding moet zijn in de haven, dat de toeristenbelasting opgesplitst moet worden in meerdere categorieën en dat er schappelijke tarieven geheven moeten worden. Infrastructuur buiten havens Veruit het meest genoemde antwoord op deze vraag heeft betrekking op aanlegplaatsen buiten de havengebieden. Er zouden veel meer aanlegplaatsen moeten komen met bij voorkeur een verbinding met het vaste land om boodschappen te kunnen halen of de hond uit te kunnen laten. Een aantal geeft aan dat deze aanlegplaatsen ook sanitaire voorzieningen moeten hebben. Een alternatief op vaste aanlegplaatsen met een verbinding naar het vaste land wordt ook genoemd in de vorm van ankerplaatsen. Ook moet er betere bewegwijzering zijn naar havens en dorpen. Verder is een supermarkt aan het water wenselijk of anders in de buurt. Daarnaast is er een wens naar diepere vaarwegen, onder andere in de Biesbosch, zouden er tankstations aan de vaarweg moeten komen in plaats van alleen in de haven en ten slotte moet er meer aansluiting zijn met andere vaargebieden. Infrastructuur binnen havens Veel geënquêteerden geven aan de havencapaciteit van Breda ver onder de maat te vinden en dit een gemiste kans vinden. Verder moet er meer winkelaanbod zijn, moeten de kwaliteit en kwantiteit van de havenfaciliteiten omhoog, in het bijzonder de sanitaire voorzieningen. Ook is er een wens naar zijsteigers in de havens en worden de havenmeesters soms negatief beoordeeld.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Informatieverstrekking Een aantal ondervraagden missen vaarroutes in onder andere de ANWB kaarten en ontbreekt er informatie over toegankelijke boothellingen. Regelhandhaving Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is dat er veel wordt geschreven over regelhandhaving. Een opmerkelijk groot aantal vindt dat er meer toezicht moet komen op de beroepsvaart waarmee overigens slecht te communiceren valt. Ook zijn de geënquêteerden van mening dat de gemotoriseerde pleziervaarders een ergernis vormen wat betreft hun snelheid, lawaai en het niet toepassen van regels. Een grotere aanwezigheid van waterpolitie is wenselijk. Daarnaast wordt er geadviseerd een apart vaargebied te ontwikkelen voor waterscooters. Algemene voorzieningen Veel van de ondervraagden vind het huidige aanbod aan voorzieningen en activiteiten in de havens, voornamelijk voor kinderen, beneden peil. Enkelen adviseren daarbij fietsverhuur bij de havens aan te bieden. Enkelen missen communicatie over activiteiten in de regio en weer anderen missen goede afvalvoorzieningen in de havens. Natuur Er wordt in de enquêtes een aantal keer gesproken over de slechte (zwem)waterkwaliteit, waarbij Volkerak meerdere keren wordt genoemd. Daarnaast is er een middelgrote groep die meer aandacht vraagt voor rust en natuurbehoud. Bruggen en sluizen Er wordt in de antwoorden veel gesproken over bruggen en sluizen. Veel mensen hinderen zich aan de chaos die bij sluizen ontstaat en geven aan dat de kwaliteit en kwantiteit van wachtplaatsen omhoog moet. Ook wordt er meerdere keren geschreven dat er hogere bruggen zouden moeten zijn om zo de zeilschepen een makkelijkere doorgang te bieden. Deze moeten momenteel vaak hun zeil strijken om hun reis voort te zetten. De Moerdijkbrug wordt vaak als voorbeeld genoemd. Daarnaast is er de wens om bij de sluizen vriendelijker en vakbekwamer personeel te stationeren om zo de doorstroom van boten te verbeteren. Doordat er bij sluizen een gebrek aan regelhandhaving heerst, is er de wens naar meer toezicht. Ten slotte wordt er een aantal keer genoemd dat er minder bruggen en sluizen moeten komen en meer aquaducten. Overig Een groot aantal ondervraagden vindt dat er geen aanpassingen nodig zijn en vindt authenticiteit erg belangrijk. En een klein aantal is voorstander van de terugkomst van getijden. Hoofdpunten hartenkreet: 1 Meer aanlegplaatsen in buitengebied; 2 Handhaving regelgeving 3 Laten zoals het is 4 Meer activiteiten in havens 5 Meer (jacht)havens 6 Schoon zwemwater/betere havencapaciteit Breda/Betere wachtplaatsen bij sluizen

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

Bijlage 3: Toelichting ramen economische impact BTW- en inkooppercentages Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gehanteerde BTW-tarieven en inkooppercentages (als percentage van de omzet exclusief BTW). Deelsector

Inkooppercentage 5

BTW / Accijns

Logies Entree Horeca Detailhandel Vervoer

6% 6% 12,5% 15,8% 70%

0% 0% 30% 60% 20%

ArbeidscoĂŤfficiĂŤnten Economische sector

Werkgelegenheid per 1 mln. euro finale afzet 6

Logies Horeca Detailhandel Entree Vervoer Overig

10,50 FTE 10,50 FTE 16,46 FTE 7,06 FTE 5,15 FTE 6,28 FTE

Bij de hantering van de inkooppercentages per sector is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Horeca: Bedrijfschap Horeca & Catering; Vervoer: BETA/NOVE; Detailhandel: Economisch Instituut voor Midden- en Kleinbedrijf. Voor de sectoren detailhandel en horeca is uitgegaan van gewogen gemiddeldes. Bronnen: Nationale rekeningen 2008, CBS.

Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting