P
Ê
D
V
A
R
U
Q E
T
' O
E
F O
H A R E IZ E T
E
E ty LEDAN,
1
8
AB R A Z E U
B
E
M
O
N
,
C D
L A
M
M
I m
4
R
R
EN
D
M
E
URZ
O
U
N
GANT
N
D
R
A
A. L. M .
G
E
D
I ,
L.
O N T R O U L E Z ,
p r .- L ib r .,
8
e
tra o n
r u
a r
V u r
P
E
R
S
O
N
N
C h a rla m a g n , I m p a la e r A r
P r in ç
L o h ie r ,
A n
d a o u z e c
T a d
A n
D u c
a n
h a c
R e n o d ,
A la rd ,
A n
h a c
D u c
M o g is ,
o
a
U
.
F r a n ç .
F r a n ç . E m o n .
G u ic h a r d , D u q e z
n iz
a r
R ic h a r d ,
o
m ib ie n .
B e u v e t.
R o u e .
,
R o u e
a r
G a s c o g n .
r B rin c e s C le r a , p r ie d
E m o n e t
h a c
R o u e
B o u rg o g n .
a r
Y o n e t,
A n
A r c ’h e s c o p
A n
D u c
a
R ic h a r d
G e r a r d
T u r p in .
N o rm a n d i. a
a
o
N ê m .
a
S a lo m o n
V re iz .
R o u s s illo n .
A r
P r in ç
O lie r.
A r
P r in ç
R o lla n d .
A r
C ’h o m t
G o d e fro a .
A r
C ’h o m t
A n to n .
A r
C ’h o m t
d ’A n j o u .
A r
C ’h o m t
G a n e lo n .
A r
C ’h o m
A m o ric .
A r
C ’h o m t
R a m s .
A r
C ’h o m t
J a ffè s .
M
R o u e
O
v a b .
D u q e z
a n
H
G e a n t.
Y o n A
a
h a
C
m a b .
B e r lh e lo t, A r
e
A
t
o n b a n d e l.
R e n o d , c 'h o a r m ib ie n .
d a
Y o n .
Oger-Danoa. Fouqes de Morillon, qenta Paj. Goustard, Ecu ier. F an o n , qenta Dijentil. Gidelon, Idelon, Galeran, Regnier, Fosson, Ambassadourien. An Duc Nanteuil, b re u r Beuvet. Ar Roue Thomas, Griffon, H e r n ie r , Samson, De la n d , Galeran, Ripus, Hector, Isakar, Rohars, Henori. Escofort, Prinç Sarazin. Baron ar Syri. Eun Den ancien. Eur P o r c h e r. An Admiral. Constanç. Ambassadourien . Pajet. Ecuierien. Chevalierien . Offîcerien ha Soudardet. Baronet ha Deputeet. Secretourien. Bourc’hisien. Pelerinet. Un Hostisez. Maçonnerien. Darbarerien. G o a rd o u , e t c . , e t c . , etc.
A
A
N
I M
N
P
I M
d ig u e m e r
v e z e t
o b e r
V u e z
a r
b u b lia h o r
R
D
e u r b e t
d e ir v e t ,
e v it
q e r b o a
b o e
e n
a r
la v a r e t,
e
a m z e r
H irio
h o n
v o a
t o c ’h m à n
la q e t a r e n
R a
d a
a n g a c h
a d a
s a tis fa c tio n
d r e
b r a s
e n
g a o u t
e
a
g a n t c a lz
a
d a
d ic h iffra ,
g o u d e
b e z a
b e t
M e s
d r e
n ’h o r
b o e
a n tie r .
al
e v it
b ra s
m a v o a n ts c riv e t
v a d ,
o ll
n iv e r
g a o u t,
le v r , g o r rija
h a c
a n
,
e n
e u r
e
v o
g ü e le t
A c t 6
b r e m à n
fê ç o n
e rv a t.
d a
h a e n
re iz a
c a lz
g a n t
a rim o u
p l ij a d u r ,
d iv e z a , p e h in i a v o a ri m
e llo u t
, a r p e z
a
a
r e p r e s a n ti
r e n to
a n
a
e n
e z e -
D r a je d i-
e E n tie r .
d e u y o
c ’h e n v r o ï s b lija d u r , e u s
re iz
n e c e s s e r
p a r f e t o c ’h
d e m p ,
p r o s ,
v o a
d e u r -
e u s l a q e t m u i o c ’h a e v e s c ' h o a s e v i t
d ib a r f e t ,
g r e d
h ir
a
a n
r e n ta
h a
b e u r - s c r iv a
b ra s
d a
e u n
e v o a n t d ie s e u r
R
V re iz .
b o n e u r
la q a t o ll e n d ’ô
a
E
d e m e u s
h o n
p lija d u r, h a
e u s
N
z e u s
,
E m o n
a f ê ç o n ,
q e t
e
a
e n
m a ll
fa v o ra b l
N
M a b
m e u r a b a r r o s ,
a r
E
P ê v a r
h o r
o b lije t
L
g u e n ta
b o a n , en
e v it o
L
e d itio n
m ’h o r
m e u r
’A
d io u
c ’h e n v r o ï s
g o p io u
m
R
d ’a n
u n
E v e l
E
a r
a r v u e z
q e r a z e e t
d a e n
g o u â n .
b u r z u d u s - m à n
d r e m e n d r o S e
e o
e u r
d ’a n h o r
d a la q a t h o r
m o m e n t b e n a c
t â n ,
e n
b ra s s a
a
n o s v e z io u d e z ir .
5
Q
E
A s s a m b le P r iz i t , d eu
P a
rit
D a
s e la o u
a n
M e
e
re c ita
p lic h
d ê
d ê c ’h ao n
M a r d ê
h e rv e z
v en
h ir
h o n
d ê c ’h
en
A r
v a illa n ta
b is c o a s
d ’a m
c ’h l ê v e t
p e h in in a
z e b la n t d ’a m
d in ;
sp e re t
se u rt
c o m p a g n u n e z
c a lz
n i
re
h o
V u ez
b u g a le voe
a
a m z e r
b u ez
zo
A r
b rez e l
H a
n e
a
zo
d ’a n
ja m e s
m a
im p o rtu n u s d ’h o n
A u to r
e
an
ex cu s.
re n o m ,
v a illa n t
c e rte n
n ep
rig o u ru s
v a r
E m o n ,
a n
d o u a r;
v o a
D uc
A
v a ssa c ras
B e u v e t
L o h ie r ,
R o u e
en
c a rg u e t eu s a
n ’e u s
q e t
n em et a
d en
v o a
, A la r d . F
ra n ç
b u is s a n ç .
g a rre c o m p re n ,
v o a
b r ê z e l- z e ,
A
a
b ra s
e ,
d e m p -n i
n o m b ru s
a r
:
C h e v a lie r,
b e t
D u c
re n e n t ,
fig u r ,
b re sa n t
A rm eo u
p ru d a n t,
e lo q a n t,
p ed
b ê v a r
A r v a illa n t C h a r la m a g n O
s c le rd e t,
p a rfe te t.
O h a n o v o a : R e n o d , G u ic h a rd , R ic h a rd E n
s ila n ç :
c o m p a g n u n e z , c o m m a n ç g a n t h o r m a tie r , a r
tu d
.
re s p e t,
g o m z o u
o ll
G
b ru d a n ç ,
h a
p e p
a
h is to r ,
z is c lê r ia
B ra v a
g a n t
O
z e la o u
rê i
d is c o u rs
n a
v o a
D o u e
d e s s ig n ,
D a
P e re
zo n et
s u r ,
L
eu s a
e n o r
H is to r
v a
O
v a
eu n
eu n
P ô e n tê ,
d a
d ê c ’h
q e t
R
c a rg u e t
g a n t
g a n t
d is c lê ry o
N ’e n
P
g a n ê c h ,
h in i
in te re s s o
m a r
O b e r
A
d ’h o s a l u d i
H a
R a c
p lic h
d in
I l o c ’h
T
e n o ra b l,
m a r
M e
N
p e ll
b rez e l
zo u d a rd e t v ên
h a
d em eu s m a b
u n ic
o
rë n
s a n g la n t, v a illa n t.
d iv e rg o n t , a
E g re m o n t, a r
;
R o u e ,
A
v o a
D a
b e t
d e p u te t
s o u m e tti
D r è
m ’o a
M es
g ü e lit,
P e n o s M e
e
h o
d in d a n
lè z
tu d
H a c
e v it
re n t
d a a r
e
A
V ab
s u je t
H a c
H ac O
e
M e
y a
in s o la n ç ,
p ep
n e
tra g ic , n ’e n
d ie s
d ’ê
b ra s
s e iz ?
g a n t
d ’a r
v e lf e c ’h a r
h o d a
e u re
v a d e le z
g ü ir i o n e
R o u e ,
e u r - s e u rt to rfe t !
en
e m
h a
h a r d i,
b re p a ri
R o u e
a
c a rg u e t
F ra n ç , a
b u is s a n ç .
co m p ag n u n ez n em et d a
fid e l,
b re z e l,
c ’h o a r i
s u p p li la q a t
a c ’h a n o m p d a
z o n t
o
d ’e n
b re m à n
d a
u rz
te u y o n t
m a
R o u e !
m a s s a c re t,
v it
h a
fe iz ,
n em et
in s o la n t
v a illa n t
h e p
g u is -s e
a r
d em eu s
a r
v io la n ç :
re -z e ,
d is c lê ry
eu s
zo
tu d
a r e r
e v e ls e
a tta q
se u rt
v o a n t
e u re
s tije d i.
h e p
m a n q i ;
c o m p a g n u n e z , h u m b l a m a n t m ’h o
p ed M e
p ez
e
g u èz
zep ech
a n e à n
e u r
R a c -se ,
q èz
e
d en
H is to r
g ü e lit
E g re m o n t,
an
voa
A n A r
a
oll
h a
a
s e rv ic h i,
e
c ru e ld e t
d in
v e n ja n ç
p ro n t
re c e o
P ’i n i
v e
b e te ,
d ’e
d a v a n ta c h
tru e z u s
D u c
ra s
D a
e
e
e
vel
g a n t
R o u e ,
c ria i
A n
u r z ,
c o r f L o h ie r
v e le t
H a c
zo n t
z ô n ja l
in s u lti
h à n v o u
O
d a e
trê te t
Im p o ssu b l A r
v o n e t
B re to n e t,
v o e
L aza
E
an eàn
d a
s u p p li,
fa z ia , escu za.
z e r c ’h e l d a
a r
s ila n ç ,
g o m m a n ç .
B
A
R
P Ê
V
q
Q
U
A
R
e
e
a z e e t w a r e d rô n a n
d a ô u z e c
M
e
a
a n
A
z o
v e rit A n
E
m a b e u n
h is to r
E
e r
v o e
A
A n
d o u a r
e n
Q e m e n ts e E
v o a
a r
a
a
la q a t
A r
p e z
d a
C a lz
a d u d
M e s
m a r
M e
ell m e u s
G ra ç o u G a n t
a
e
s u r
b o e d r a b e t
e n
M
a
g .
e V
; S u it
a r
R o u e
F r a n ç
o n a r q
p a
v o e
m a
i m
m
g a n e t
a
te u a s
la q a s
o r t e l ,
s in
o ll
v a
z a d
e r
d a
m
g r e n a
d a
y u d a l :
d r e is t- o r d in a l p r e d e s tin e t
e n e m
ie t
;
b e t
a c c o m p lis s e t ;
F r a n ç
h a c
e r
D o u e
c e r te n
iv e
p a r tic u lie r d
v a s u r
e tr o
a d ;
b e d - m â ,
z o
r e c e v e t
a b ;
R o u e .
s o u e z u s
te m p e s t
n e u z e e
F r a n c
e te r n e l.
g a n t
a r r a c h ,
R o u e
.
e n ,d r e a r g ü ir B r o v id a n ç ;
e u r
a m z e r
z o
l o
m a r v a illu s ,
c u r u n
g r e n a
e u s
i a
v e a
v e z o
b u g u e l- z e
D a
d a
a n t i e r , a n v o a
t .
F R A N Ç
r a p p o r t
ta r z
a c
P r in ç
m o m e t m e m e s e u n
N
L O H I E R ,
a r
B e p in , a r
a
O
;
e n o r
e n o r
M
h a
c ’h o â r v e a s e u n d r a
R a c
E
d a
E
D
H a c I m p a l a e r R o m
M e
B
A m p e re u r
T A D
m e u s
A
t a
t a
C H A R L A M A G N ,
Z
M
n
n
E
z a d
e n
e ffe t.
f a v o r is e t,
la v a r e t
p a d
e m e u s
g o a r
v a
b u e
a b e r s
A u tr o n e , R o u e
D o u e .
a l L o m b a r d i
 zavas eun arme derrubl en I t a li,
E clasq assieji ar guaer superb a R o m , Evit ma adorjet an idol vil Mahom ; Ar bobl voa r e d uet en eun hevelep c a o n , Ma voa prest da vervel gant mizer ha gant naon. Rac-se ar Romanet hac ar Pàb Bonifaç Da vont da gommandi da Rom din a scrivas, Ha da rêi ar chasse da arme Lombardi , E d ‘oa revinet oll bro gaer an Itali. Doue am preservas en occasion-ze , Er fêçon ma eure en andret Josue ; a Rac pa zoat er gombat hac en c reiz a r c ’harnach Ec'h arrêtas an eol teir heur, hep n ’ellas flach , Evit rêi demp amzer da repos eur moma n t , Ha d ’ar Roue Lombard, heritiq ha mechant. Hac evit testeni demeus ar victor-ze, Me a voe consacret gant peb solanite Ebars en Alamagn var an o ll bobl Romen , Gant ar Pab Bonifaç, Ampereur souveren. Rac-se e lavaràn, hep gloar nac arroganç, Oun Ampereur Romen ha Roue eus a Franc : Ennes zo eun enor, mar boe hini biscoas , Ha n ’en deus qet e bar vit bete vremàn c’hoas. Me a meus bet graçou, mar en deus nep den bet Bete' n heur a vremàn , m e ell el lavaret; Mes b e p r e t , m’en anzav, e màn va oll fianç Ennoc’h - u , Autrone, qenta pennou a Franç : C’houi, evel pillerou , a zouten ferm va s t a t , Ya c’hurunen brillant ha va sceptr en eclat ; H ac e prom etàn d êc’h, qeit ma vin en bue , Em bo e vidoc’h oll bepret güir garante. An D ug a Nêm. Ampereu r Char1amagn , gant ho permissio n, E m eus c'hoant da gavet, bremàn au hardisson
Da l avarat eun dra dirac ho Majeste : Pardon ma parlantàn gant re a liberte. An histor a rapport goechal ar Romanet A voa gant brezellou qen terrupl afflijet, Qement ha qer bian, ma voant oll nos ha de Ebars en servitud hac en captivite. Hoguen , Octavian , p ’en d ’oe ar gu ru n en , A r e n tas libr an o ll dre furnez e lezén. Mar boa’r Romanistet qent en adversite , Ennes a roas dê galloud al liberte , Hac ober dê cavet an domination Partout dre ar bed-màn var bep seurt nation. Dre ze ar Romanet , coulz pinvidic ha paour, A gontribuas oll d'ober eur statu aour En enor hac en gloar Cesar-Octavien , Vit bea roet ar peoc ’h d ’Impalaerdet Romen. Ma enorer qem ent eun Impalaer payen , Gant muioc ’h a rêson e tle ar Francisien Renta d ê c ’h, va R o u e , a r respet, an h o mach , Nonpàs dre e ur s ta t u , nac ive eun imach , Mes cu runi ho p e n n , en eur bresanti d ê c ’h E u r balmen a lore goneet mad ganêc’h. C’houi ê güir esperanç an oll gatholiqet, A laqa da grena dre o ll ar bayanet : Doue d ’ho qendalc’ho nombr bras a vlaveziou Da zouten an I lis hac hoc ’h o ll pobliou. A r Prinç L o h ie r , Mab d 'ar Roue. Va Zad h a va Roue , bremàn e meus dezir, Gant ho permission , da lavarat eur g u i r , Pehini a zo sur demeus a importanç : Me ya d ’en lavarat dirac an Tadou Franç. Biscoas, nac, Ale x a n d , na qenebeut Cesar, Pompe, na Marc-Anton n ’e dint b e t dêc’h-u par. Nan, ne zeus bet biscoas Impalaer na Roue
Elevet er bed-màn ebars en dignite , En defe goneet qement a brovinçou Gant an disterra brud de meus o arm eou Evel o c ’h eus-u grêt dre nerz ha dre adres, Qercoulz er vroyou all evel er gristenes ; Pa felfe dêc’h brem àn sevel peder arme , Ha caout trêgont m i l den en pepini an è, En nebeut a amzer en em g afen t ganêc’h , R ac sujedet o c ’h e u s h a c a z o fidel d ê c ’h. Hoguen, mar oc’h eus darn a zo oboissant, Oc’h eus ive re-all hac a zo suffisant, Evel an Doc Beuvet demeus a Egremont; Ennes sur en em vant hac a ra c ’boas e gont P enos ne brisfe qet e homach dêc’h r en ta , Hac anfi n ne zepant diouzoc’h en nep t ra. Me ne lavaràn dêc’h nemet ar wirione : Tud zo aman presant am zouteno var ze. G A N E L O N . Sir, güir a lavar dêc’h amàn ar P r i u ç Lohier : An Duc Beuvet a zo arrogant ha fier, Hac en em vant huel penos gant e vreudeu r Eo capabl da ober faç dêc’h , va Ampereur, Touet en deus ive, en presanç calz a dud, Ne brisfe rent a dêc’h nac homach na tribut ; Hac anfin e p retant chom en peoc’h en e vro, Hep sujedi da zen , grogno nep a garo ; Ne lavaràn netra dêc’h , S i r , dre jalousi : Me a meus e glêvet sur eus e brometti, A r B ode .
Certen m’en tou amàn d r e Sant Denes a Franç E vo sur izellêt deàn e arroganç ; I a , da viana, mar dê güir qem entse : R oit din hoc’h avis, me ho p e d , Autrone.
11
N
Ê
M
Impalaer Charlamagn, ne grédàn qet certen E ve an Duc Beuvet qen dalc’het en e benn Da gontesti renta homach d ’ho Majeste, Evel ma rê e dud atao en re a re ; Mes an ambition zo ordinal en dro : Endra vo beo daou den , bepret sur e ren o. Ar R oue .
I a, c’houi, Duc a Nêm, zo va brassa mignon, Ha va furra conseill en peb occasion ; Rac-sê me ho suppli da rêi din’ avis pro n t, Da c’hout petra a rin deus an Duc Egremont.
NÊM
Sir, me a ve avis, ha m ’en lavar hep nec’h , Mar gra refus Beuvet da renta homach dêc’h , Noc’h eus nemet bremàn deputi darn h o tud Da vont betec ennàn da c’houlen an tribut Hac ive an homach digant an Duc Beuvet : Mar gra refus da ze , ec’h ellit hep arret Prepari eun arme da vonet varneâ , Mar be qer suffisant, evit en distruja. A r R oue .
Ho conseill , Duc a Nêm, a dle bea heuillet; Rac-se deliberit amàn, va mignonet, Piou a yêlo bremàn evel ambassadeur Betec an Duc Beuvet hep douja e vreudeur. Fouqes de Morillon, ha c’houi, Comt Idelon, Me ho teput da vont, evel va zaou vignon , Ha c’houi, Lohier, va mab, gant pêvar Ecuier. Pa zoe’h oll-tud hardi, jenerus ha fier, It ho Serz em reqet betec an Duc Beuvet, Ha lavarit deàn , diflat hac hep caqet, P enos mar gra refus da bêa an tribut. Evel a bep amzer a bêe din e d u d ,
12 Me laqai ar ravach var e o ll zouarou , E l laqai er prison c arguet a chadennou. M’ho ped da rêi deàn c ’hoas eur sommation Da zont da renta din homach, soumission : Mar gra refus da z e , m ’en t o u , fe a Charles, En devo eur c’heuz bras ar rest eus e vuez. F o u qes de M o r illo n , Q en ta P a j.
Sir, p a blij ganêc’h rêi demp ar gommission, Ni rêyo sur anei deus a greiz hor c’halon ; Ne dalfe qet e nac’h , me zo rejouisset, Pa meus commission da vont bete Beuvet Evit digaç d a zônj deàn d eus-calz a draou En deus tamallet din, ha n ’en dint nemet gaou. A r C ’henta E cuier .
Ma comz Beuvet ouzomp en termou arrogant, Ni responto e r v a t , hep bea insolant; Ha mar be qen hardi da guem er an armou , Ni n'em difenno mad demeus e oll drouplou. Mes ne yêl qet Beuvet michanç bete qeit se-, Bet persuadet mat, va Mestr hac Autrone. Adie u-ta, va Roue, ha c’houi, Tadou a Franc, Ni ren to d êc’h respont gant calz a zilijanç. L o h ie r .
Marteze birviqen, va zad, n ’am güelot m u i, Rac ar superb Beuvet a zo l eun a furi; Hac evel ma clêvo petra eo hor b e a c h , E teuy gant e arme varnomp-ni gant arrach ; Mes evel m’hon trêto ni en trêto ive : Demp. Adieu, va zad qer, ha dêc’h oll, Autrone. Ar R oue.
It, en hano Doue; ne zônjit qet en ze : Doue ho prezervo ebars er veach-se. Adieu dêc’h, Autrone; adieu, va mab Lohier : Hast am bo d ’ho qüelet oc’h ê ruout er guêr. ArRoue hac e suit a zorti.
E I L VE T
D I A LO G,
An Duc BEUVET, e suit ha c’hoec h soudard. B euvet.
Me a zo Duc puissant ebars en E g re m o n t, Hac ell en em vauti da ober sur va c ’hont Penos e zò n ar mestr absolu em d u g a c h , Pa meus e r goneet dre va nerz, va c’hourach. Me voar ervat Charles, Roue demeus a Franç, A vo qen iffron tet d a zont d ’en em avanç, Hac ive d ’am oppos formelamant da z e , Abalamour ma meus en anzavet-Roue ; Mes mar d ê Impalaer ha Roue deus a F r a n c , N'en dê qet e-unan , daoust d ’e oll arroganç , En deus acq üisitet an digniteou-ze ; Mes me ha va b r e u d e u r, ha calz deus va ligne Hon deus er zicouret en e oll vrezellou , Exposet en dan jer hor c ’horfou , hor madou , Evit ob er deàn bea vi c torius. Gouscou de e velàn ez ê qen orgouillus Da drêti ac’hanomp en fêçon d r e is t- m u z u r , Evel pa vemp tud lach hach ep tam discadur. Rac-se, va mignonet, me lavar dêc’h bremàn O un en em rezol vet en peb tra ar vech-màn Da gontest an tribut eus ar Roue C h arles , Pa dlefe coustout.din qementse v a b uez. F a n o n , Q uen t a D i j e
n
t i l
Duc nobl ha puissant, gant ho permission ; E meus c’hoant lavarat va resolution Amàn en ho presanç touchant an affer-ze. Rac-se e lavaràn ve eur simplicite Hac eul lachete vras accepti ve laqet Truach var ho tugach, p ’eo güir o c ’h eus-én b e t 2
Evit ho vaillantis h ac ho lealdet bras; Rac ma zoc’h puissant, c’houi oc’h eus breudeur c’hoas A zo capabl d ’ober faç d ’ar Roue Charles ; Mar en em frot ouzoc’h , en em gavo dies. U n Eil D ijent il . Ha me en assuranç ive, Duc puissant, A lavar memes tra ive pareillamant : Me ra offr em pouvoar demeus a galon vat, Da exposi va c’horf hac ive va oll voad D ho sicour da vea mestr seul en ho contre. Mes cetu Francisien o tont en ho pete. T
rivet
D
ialog.
A n Ambassadourien a antre. L o h i e r d ’an D uc Beuvet . Salud dêc’h, Duc Beuvet demeus a Egremont; Ni zo deut ho pete eur Prinç nobl ha daou C ’hon t Ha pêvar Ecuier abeurz ar Roue Franc , Evit annonci dêc’h traou eus a gonseqanç. B euvet .
Ha pa vec’h d e u t ouspen, me ne ran caz ebet : Lavarit prest petra oc’h eus da lavaret. L o h ier .
Raportet zo d ’am Zad, gant calz dem eus a dud, Penos e contestec’h pêa deàn’ trib u t,. Ha da renta ive homach d ’e Vajeste, Evel a rê ho tud atao en re a re. Mes evit ma voefot prest va c’hommission, E zòn carguet da rêi d êc’h eur sommation Da zonet h ep manqout bremàn-zouden vatan Da rentâ hoc’h homach hac ho tribut deàn ; Pe ma vanqit da zont, d a renta hoc ’h homach, E laqai ar vrô-màn certen oll en carnac h ,
15 Hac ober dêc’h güell drist êchui ho pue : Sonjit petra oc' h eus da lavarat var ze, B euvet .
Hac êchu ê ar pez ho poa da lavaret ? Rac b a b illa a rit e v e l e u r p e r r o q e t . Clêvit eta, Lohier, gouzout a rit ervad Dirac ar guær a Rom pa voe lazet va zad , Me ne zaleis q e t da e n e m exposi En eur plaç na fourje ne m e ur a dud o fri. P 'e n em strinqis en creiz an arme e n e m i , E tigassis ganén Roue al Lom bardi, En rentis prisonier d ’ho ta d ar Roue Franç, Pini a bromet t as , evit va recompanç , Din-me an Dugach-màn evit va heritach, Exant eus a dribut ha demeus a homach. P ’en deus roet e c ’hir e tle en d elc’hel mat : Eur Roue ne dle qet james bea gaouyat ; Rac-se e pretan tàn ,daouest d'ho courdrouzou, Beva e bars en peoc’h hac h ep pêa teilou. Fo u q e s . Evit qem ent a rit, e clasq di gareou, Eruet an amzer, daouest d' ho pombancou , Da renta hoc’h homach d ’h o Prinç ha d ’ho Roue. Grêt oc' h eus ho po mpad alies gouscoude , Penos na brisfec’h qet oboissa da zen , Hac e vijec’h en peoc’h assur da virviqen, Clêvit eta , Beuvet, na v e t q e t obstinet : Sentit ouz ar R o u e , pe ho pezo r e g r e t , Mar grit ar sufisant, me b rom et d êc’h penos Ne veot birviqen lezet m u i en repos. Qenta Ecuier. B e u v e t. Ne deut qet qen terrupl, Fouqes; d’hor menaci, Rac na vec' h-u souezet qent fin an disparti: Ni hon eus abondanç a zir hac a houarn,
1
6
H ac a rêi d ê c ’h buan adre us h o tiscou arn . Ei l E c u ier ar Roue.
N ' e u s dant en ho q in o u , pa ve q e i t ha va b i s , Mar tostait ouzòn , na zraillàn evel pis. Mar qerit hoc ’h enor, Autrou an Duc Beuvet, Grit tribut d ’ar Roue , evel ma ê d le e t, Hac ive hoc’h homach, qercoulz hac ar re all, Pe e renqfot mervel en eur prison teval. T rivet E cuier ar Roue, Ne zeus n e m e t e u r gu ir mui eba r s e r chanson : Lavarit demp-ni prest ho resolution, M’hor bezo ho respont evit distrei d ’ar guêr ; Ha depechit buan , rac an amzer zo bêr. B euvet .
Va resolution a zo sur evellen : T ec’hit eus va fresanç, n'am importunit qen. L ohi er .
P e n o s , den insolant ! evels e ê dide Parlant gant arroganç dirac Mab da Roue ? Hoguen, ia, m ’en tou, fe eus a Brinç Lohier, Ma na chenches langach abars nebeut amzer. B euvet .
O ! en tentit, Lohier, d a o u s t d ’oc’h oll aroganç, Penevert respecti ho tad, ar Roue Fran ç , Me a voelc’hfe buan va daouarn en ho côad. Trom ple t o c ’h eun nebeut ganén, va c’hamarad. l a , me en t o u e , dre va c’hourach ardan t, Dre va brec’h furius ha va c’hleze tranchant, Me a vo bruzunet munut vel qig paste , Q en t ma oboisfen birviqen d a' r Roue ; En em d e n n it ac' hann eur veach , p ’o pedàn ; N e all q et va c ’hourach h o souffri q en am àn. L ohier .
Ne sponto m p qet assur ous ho clêvet, Beuvet,
Ni hon eus güelet calz eus h o seurt friponet ; Hac a rayo sur dêç’h , daoust doc’h oll tintamar, Dont da ober c e r ten eun darn eus hon lavar. B E E T U V.
Torret ê ar reglen eus va faciantet : Croguit en i nsolant, m ’ho p e d , va z o u d ard et, Evit ma vo laqet ebars en e u r p r i s o n , Neuze ni a velo piou a bêo rançon. E ur Z OUDARD da Beuvet o tostât ouz Lohier. Me a grogo ennàn, Autr ou, p a gommandet. L o h ie r .
Mar deues bete ze, en em gavi t r o m p e t : Cede ar recompanç eus da d em e rite Da tisqi da laqat an dorn var Mab Roue. B eu VET. Lohier e laz gant un tol çleae.
Venjanç ! va zoudardet, demeus an insolant À laz unan va z u d , ha me amàn presant ! D’an armou! va o ll dud. Saillomp oll varneze : Ni rayo ne velint birviqen o R o u e . . L oh ie r .
P o c ’h eus c’hoant combati, vo r e t h o contanti; C o m b a to m p , m ig n o n e t , evel leonet cri ; En em strincomp diouztu var a r forbanet-màn : Bezomp victorius pe m arvomp oll amàn. B euvet .
Me a dou d êc’h, Lohier, en despit d ’ho fureur, E zoc’h sur deut amàn evit clasq ho maleur. Me blanto b ete’r goard ennoc’h va c’hleze güen : Dalit . . . . recevit-àn evit h o croas nouen. Treuzi ra-Lohier gan t eunt ol cleze,
L o h ie r, beuzet en e voad ha prest da vervel. Ah! vil muntrer-Beuvet, scôet on em c ’halon : Venjit ac’hanòn - m e , F ouqes ha Ganelon. Mervel a ra.
1
8 G ane lo n
Maleur demp, Autrone , cetu Lohier lazet : Ma n'en em zicouromp, e vimp o ll massacret. E i l S o ü d a r d Beuvet. R et ê o laza t o u t , hep pardoni hini; Cetu var an douar dija discaret tri. P ê v Ar E c u i e r ar Roue. Autrou an Duc Beuvet, trevers, mar plich ganêc’h, Ha ni en em rento amàn sur ractal d ê c ’h : N’en domp qet evidoc’h, ni a voar erfat-se ; Rac-se, ni ho suppli, list ganemp hor bue, B eu v et.
M e rei dêc’h ho pue ; mes e condition E c’hêfoc’h ho pêv ar, hac bep remission , Da gaç ganêc’h ractal ha da renta elr guêr D’ho Mestr ar Roue Franç corfe vab q è r L o hier; Hac evit testeni ne ràn fors aneàn, E ràn r e n ta e v a b e r f ê ç o n - m à n d e à n .
Ma na rit qementse, m ’en tou, fe a Veuvet, Me am bo ho pue certen hep manq ebet. T r i v e t E c u i e r ar Roue. Ni brom et dêc’h , Autrou, fe a Chevalierien, Dont da efectui antier ho courc’hemen Ni rento corf Lohier d ’e dad ar Roue Franç, Hac a lavaro sur tenor ar gonsecanç. B eu v et.
eus va fresanç, ha ne zaleit qet ; Troit ho talonou ha cessit ho caqet. It-ta
Beuvet a zorti gant e suit. G ANELON.
O beach damantus evidomp, Autrone ! Penos e credfomp-ni mont dirac ar R oue, Da gaç deàn e vab massacret er guis- màn ! Disesperi a rêi pa velo aneàn.
1 9 F o u q e s . P a
z ê -ta r e t d e m p
D is tr o o m p
m
d a B a ris
H a
le q e o m p
D a
r e n ta
a r
d ’a r
o n t, n e
d a l q e t d e p lo r i :
h u m b la m a n t,
c ’h o r f e b a r s
R o u e ,
p a
z ê
e n
e
m ’h o s u p p l i , a r c h e t ,
d e m p
c o m a n d e t.
S o r t ia l a r e o n t e v it m o n t d a B a r is .
P ê v a r v e t
A n
D u c
E m O n ,
e
D
i a lo g .
V r e g
h a c
o
f ê v a r
M a b .
E m O n . C lê v it, v a f r ie d M a
la v a rin
H a c M
a m
e u n
b o a
e
N e
e n
z e u s
B e v a B e a
a
z o m p
d a
M e s
p e z
E
m
a r
’h o n
H a
I a ,
v a
M a r E E n
e u s
m a b
o
v io t
e m
c a v à n
a r
e
h o r
N e
q e t e
e n
e v e l
d a
;
n o b l a n ç ;
D o u e
f la ta l, d u d
le a l ,
r e c e v e t
a n
m e m e s e v it
e le v e t
r e n o m e ,
g ü ir
p o e n t,
n e
d iv is io n
v e a
d ’o
o u z o c ’h
n a c ’h ,
p a ç ia n te t
c a r a n te
v e a
e to u e z
m a b
e n
r e jo u is s e t,
q è z ,
p ê v a r
b e n ig u e t,
h o n
d e v e z
d a
o c c a s io n .
u n io n .
h a c
d o n e t
d e iz
,
a b o n d a n ç ,
h a
e u n
R o u e ,
z ê
g ü ir
c ’h r a ç
h e p
e u n
T r e m e n d a lfe
a r
d e v o
R a c - s e , v a f r ie d E
b e a
g o m p o r tit
d ig n
p a le z
d in
a n
s e u r t
s ta t
d o u ja n ç
b u g a le ,
e n
h o r
b e t
e n
e u r
b u g a le ,
in ta n tio n ;
h a c
n e p
m a d o u
z o
Z a lv e r
p e o c ’h
v a
b o lo n te
m a t
h o r
e n
g u n d u i
m a g u e t
P ê v a r
iv e
ra
e m
p e ll
fa m ill
o ll
a
c ’h o u i ,
b r e s a n t
e n
h o r
e u s
C a p a b l
z o
D o u e ,
r e o m p
h o n
a
h a
z is c lê ry
n ’e m
T r u g a r e c o m p B r ê m à n
d r a
d a
e s b r e m à n
q è z ,
o ll e e n
B r in c e t.
c ’h a n z a v à n d e s ir à n ,
C h e v a lie rie n
v a n q
,
n e tr a
d ê
:
q e n .
:
20 A n D uqes E m o n .
Autrou an Duc Emon, va c' harante barfet, Me a approuv ive ar pez a leveret. B e'on eus pêvar mab, pere sur a seblant A vo tud jenerus hac ive-tud vaillant ; R ac-se, va fried qèz, me a ro dêc’h avis D ’en em brepari prest e vit mont da Baris, Evit o fresanti o fêvar d’ar Roue, Da bedi aneàn, gant peb civilite , D ’ober ouz pepini anê eur Chevalier : on.EN’ho po qet a refus deus a ze , m’en esper. m
A rça , deliberit bremàn , va bugale, Ha c’houi zo ho pêvar ebars en bolonte Da receo an urz caerEMON. eus a Chevalierien , dêc’h neuze , va fried ; ni ya da Baris ; MaAdieu elfot mont hardi enapeb tachen. Mes qenta ma ellimpR ni deuyo var hor c'his. eno d. A menor D u qda e s . vea’r mab ena, Dre ma meus an Adieu, va fried ! adieu , va bugale : E meus c’hoant da qèz avanç evit comz da guenta. Doue qendalc’ho prosperite. Rac-se,d ’ho va zad, va mam, en meho zisclêry dêc’h ho taou En reqet va breud eur, hac hep lavarat gaou, Penos n’hor boe biscoas ha n'hor bo birviqen Qen bolonte nemet da heuill ho courc’hemen.
21
P EM P ET D I
A L O G .
Emon hac e V ugale a antre dre eur c ’hoste. A r R o u e hac e suit dre eur c’hoste all. A r R oue .
G a n t calz a nec’h a m a n t em güelit. va z u d qer, Pa velàn n ’en dê qet êru va mab Lohier, Nac ive ar re all demeus a Egremont. Ne òn hac én ve bet an Duc Beuvet qer pront Da vea goaldrêtet va Ambassadourien. Mar dê bel qer méchant, me en tou , birviqen N’em bo qen evitàn nep seurt remission. Rac-se-ta, Gidelon , c ’h o u i , evel va m ignon, Hit buan èvidò n en t rezec Egremont, Hac en em informit ractal b uan ha pront Pe seurt respont a zo roet d ’am mab Lohier, Ha roit din da c’hôut pegoulz e teuy d ’ar guêr. G id e l o n .
O Roue ! a n nopla a zo var ar b e d - m à n , Pa ê ho polonté va d e p u ti bremàn Da ober eur veach ebars en ho reqet , Me ya da bartia bep nep dale abet : Mont a ràn-ta en hent gant ho permission , Evit renta d êc' h prest e u s và beach rêson, Emon o testât d ’ar R oue. Sortial a ra. Salud dêc’h humblamant, va Frinç ha va Roue, Cetu d eu t assembles ganén va bugale Evit o fresanti dirac ho Majeste, Hac ive d ’ho pedi gant peb h umilite D’accepti hon homach; ze ê hon dezir vras : Hoguen, mar plij ganêc’h, en ho supliàn c’hoas Da receo aneze evit Chevalierien , Hac e vint oblijet dêc’h-u da virviqen.
2 2 A r B e z it s u r , D u c C o u lz
h a c
P e r e ,
a
h o
R a c - s e M e
a
y a
d
fe ll
'o
d ira c
d in ,
je n e r u s
m a r
o n , c ’h o u i v o
p u g a le
z e b la n t
E v e l d o c ’h
E m
R o u e .
a
h a
v o
a
d a o u la g a d ,
e u r
c a rg u e t
d e z e
re c e o
v a
b e a
e ta
a t a o d e u t m a t
v e a c h
a
g o u r a c h .
C h e v a lie rie n
,
b r e m â - z o u d e n .
R e n o d . R o u e n o b l h a p u is s a n t ! M N i o f f r d ê c ’h H a c
a
b r o m
R e n ta
h o r e t
z e rv ic h
iv e ,
o b o is s a n ç
b e p r e t
M
R
a r F ra n c ris ie n ,
g a n t jo a
e n d r a
A r
o n a rq
v im p
d ’h o
e v it b iq e n
e n
;
b u e ,
M a je s te .
o u e .
e a s s u r , t u d y a o u a n c , e m e u s j o a v r a s o u z o c ’h ,
H a c
e m
b o
d a
v iq e n
g ü ir
g o n f ia n ç
e n n o c ’h . S o rtia l a r a .
C ’H O E C ' H V E T
A m b a s s a d o u rie n
D I A L O G .
a r
R o u e
c o r f L o h ie r
U n O h ! A
n a
ê r u o
e m
S o n ja l a G a n t M e s P a
a n
ra
p e b e s b ê r
q ê lo u !
g a n t
a r
E g r e m
e r
R o u e
m a le u r ,
a v a
tr is tid ig u e s
d ’a r
r e n te t
z o b e t
g a n te
;
C h a r le s
to n t
o n t,
h a
a rc h e d .
p ê b e s
v a b o
a l l a s ! a r c ’h o n t r e l
z ò n jà n
e u n
a n tr e ,
A m b a s sa d o u r .
g ü ele t e
D u c
e n
a
e
!
g u ê r d r ib u te r ;
ê ru et :
c ’h a l o n
z o
m a n tr e t.
G lD E L O N . J o a M e s ,
d ê c ’h p io u
a w i r g a l o n , p 'o
a r c ’h o r f m a r o G
A
A l l a s ! v a c ’h e n d e r v Z o
N
a
q ü e là n
, A
u t r o n e ..
z o u g u it e v e ls e ? E
L
O
N
q è r ! c o n t r e l d ’a r j o a ü s t e t
m a l e ü r u s a m a n t g a n e m p - n i c 'h o a r v e e t .
23 G idelon .
Piou ê ar c’horf maro a zouguit en arched? F OUQES .
Lohier, mab ar Roue, m assacret gant Beuve t ; Ha ne zeus mane t den nem edomp hor pêvar, Me din t bet oll lazet gant an tirant barbar? G id el o n .
O den abominabl ! p e n o s , ha possubl ve E ves bet qer méchant laza mab ar R oue? Ret ê sur en anzav e zê an ærouant En deus bet aliet ac’hano ut, den m ec h a n t , D’ober eun action eus ar brassa cri s d e r , A vo caus deus revin da famill en antier. Me voa bet depu tet eus abeurs ar Roue , Da zonet da rancontr ac’hanoc’h , Autrone, Evit fin da c’houzout petra voa c’hoarveet: Doueti rê ar Roue ar maleur cometet. Rac-se me ho suppli, Fouqes ha Ganelon, Grit m ’en em acqüittin eus va c ’hommission : Ho pet ar vadelez d ’arrêti ho pasiou , Vit ma zin en ho rauc da annonç ar c’hêlou . Güir ê , ar c ’hê lou-ze n ’en dê qet agreapl ; Mes me ranc e annonç, pe e vezin coupapl. G anelo n .
It eta, va c’henderv, hac hep dale nem eur ; Lavarit d ’ar Roue brasder eus hor maleur ; Hac e vantr hor c’halon gant qeuz d ’e vab Lohier Pa rancomp e renia er fêçon-màn er guêr. U n E cuier .
Ha ni, demp var hor poez entrezec a Paris. Ne vo qet calz a joa ouzomp, a meus avis; Mes pa ê dre valeur an torfet c ’hoarveet, E ret mat dont d ’e zouffr gant calz paciantet.
2 4
S E A r
R o u e
I Z
h a c
V
E
T
D
e s u it ;
I A
E m o n
L
O
h a c
G
.
e b ê v a r
M
a b ,
p e r e a z o u g p e b a G r o a s e n o c ' h e r c 'h e n . A r
R o u e .
V a e n te n tit, R e n o d , A la rd , G u ic h a r d , R ic h a r d , E u n
d r a
P e n o s N e O
a
a b o e
m e u s r e i
d a
E v e l e u s R a c
z e n
a n
e r e i
p ê v a r
p e t
B is c o a s
n a c
u r z
a r
fe
m ib ie n
e r
d e v e u s
e n
e u r
e n t
a s s u ra n ç
m îg n o n h a
q e r ;
c o u r a c h
g ris te n ia c h .
s o ig n
m ig n o n p a r tic u lie r ,
d ê c ’h
P o m a
F r a n ç ,
C h e v a lie r ,
E m o n , v a
A le x a n d , n a q e m
c o ù a r d ,
e n
e n o r
a R e n o d , ra c
e t
a
fê v a r
g a n t
h o s u p p li,
tra
a jo a
d e m e u s , v a
t a m
e b a rs
e n t
z o u te n o
d e v e u s b
E v e l e n
q e m
b ille r ,
b e a
R o u e
d ê c ’h
e u s h o
D re is t p e b
h e p
z ò n
q e t b e t
R a c - s e , m e
N ’o
m a
c ’h o u i a
E v e l
H o
la v a r in ,
m e
a la v a r,
p e , n a
C e s a r
je n e r o s it e
R e n o d , n.oE m m ’e n
to u
, fe
a R o u e .
2 5 N e m e u s r e s p o n t e b e t d ig a n t a n R a c -s e m e
a z ò n j d i n , p a
Q e n
n e b e u t G id e lo n
M e s
c e tu
n a
z is tro
e v e l v a
G id e lo n ....
D u c B e u v e t ! d ’a r g u ê r
m a b
P e tr a
z o
a
L o h i e r .... n e v e ? ...
G id e lo n . N e v e z e n ti
a v o a l c ’h
a
A r G ü e l e t o c ’h
z o
s u r ,
v a
R o u e .
R o u e .
e u s L o h ie r e tis tr e i v a r e
c ’h i s ?
G id e lo n . I a O h D
s u r ,
v a
! p e r a c n
R o u e , 'ò n - m e
e n m
a z i s c l ê r i a d ê c ’h ,
e u r
u d !
n é
S ir ,
a n
D i s p a n s i t a c ’h a n ô n
d a
g o m
R a n n a
o
r ê i
h o
c a lo n
d in
b u a n
v e n
e s q is .
q e t o b lije t
h o r r u p la to r f e t. z , ô
c ’h o u t
A r L a v a rit
fê ç o n
v a
R o u e
!
a r v irio n e .
R o u e .
a r
p e z
z o
ê r u e t.
G id e lo n . M
a s s a c re t ê h o
H a c Z o
m
a r r e s t e u s h o ê r u
H a c
d a
B a ris
e m e d i
C e tu
v a
a b g a n t a r m
tu d ,
g a n t
g a n te
h e p q e n
h irv o u d
c o r f h o
c ’h e v r e d i
e b a r s
n e m e t p ê v a r , h a
m a b e n
u n t r e r B e u v e t;
g l a c ’h a r ;
q e r
L o h ie r :
la n g a c h
b ê r .
A r R o u e a g o e s e m p le l e u e u r fa u te il. O g è r - D a n o a . A p e z it h o
c a n v o u
, va
P o u v o a r a v o a l c ’h o c ’h D e u s
a n
in fa m
M e s , c e tu
n
v a ro
e g o r f p a o u r o c ’h
V
E
’h o
e u s d a z o n t d ’e n
B e u v e t a
E I Z A
R o u e , m
T
D
h o
m a b
s u p p li : e m
v e n ji
q e r ...
ê r u o u t e r g u ê r .
I A
L
O
G
.
A m b a s s a d o u r ie n a a n tr e g a n t a r c 'h o r f m a r o . A n O h ! b e a c h
P e r a c
n ’o m p
t r i
d is f o r tu n q e t m a r o
E c u ie r . h a iv e ,
c a r g u e t a v a le u r ! v a
A m
p e r e u r ,
Evit na vijemp qet en obligation Da renia ho mab d ê c ’h en evelep fêçon ! Ar Roue, soutenet gant daou ecuier, a dosta da zellet ouz corf e vab.
Ar Roue , ouz e gontempli, e galon mantret. Allas ! va mab ena, va brassa esperanç! Me zònje ho qüelet Roue ebars en Franç, Hac ê va joayou oll troet bars en hirvoud. Sevel a ra an tapis, hac o velet e vab e losq eur griaden hac e lavar :
Mes e gorf paour a zo gouliet dre bartout! Echu ê va boneur; ne zeus qen a voyen E rafen nep seurt joa er bed-m â birviqen. Rannet ê va c’halon , allas! gant ar glac’h a r : Me a garfe bea en calon an douar.... O bourreo execrapl! ô tirant inhumen ! Penos? ha possubl v e ne alfen-me biqen Donet d ’en em venji ac’h a n o u t, den impi ! Pa zònjàn en da grim , ò n prest da gonnar i . R
ic h a r d
a
N
orman d i.
O R oue ! hor güir d a d , apezit h o canvou , Hac ho pet esperanç en Crouer an ênvou , A zo oll-galloudec ha leun eus a buissanç, Ha ne vurmurit qet enep e brovidanç. Doue, ouz hon approu , hon afflij a vremàn, Evit gou zout ha ni a zo fidel deàn ; A deu da rêi d ’an den , pa g a r, adversite, Pa blij gantàn ive , e ro prosperite. Güir ê oc’h eus sujet da vea contristet, Pa ê lazet ho mab gant ar superb Beuvet ; Hoguen, pouvoar oc’h eus , a drugare Doue, Da laqat en glac’har, qent eguet pêvar d e, An insolant B euvet, e guæriou ha qestel : Mar q erit, va R oue , ze ne bado qet pell. Ar R o u e . A fe vad me ho p ed , Autrou Comt Ganelon ,
Dre ma zoc’h den credabl, evit pe seurt rêson
Ha petra ar sujet m ’en deveus massacret An Duc Beuvet va mab gant qer bras crueldet ? G
anelon.
Pa blij ganêc’h - u , Sir, presta-din o d ia n ç , Me lavaro dirac an Tadou eus a Franç Hor beach pen-da-ben ebars en güirione; Tud zo amàn presant hac er goar coulz ha me. Dre ho com m andam ant e hejo mp prest ha pront H o r seiz bete Beuvet, Duc eus a Egremont. Pa êrujomp e n o , ho m ab, ar Prinç Lohier, A lavaras d ’an Duc, dre gomzou re fier, Renta dêc’h an tribut hac an homach ive, Evel ma ê dleet bep bloa d ’ho Majeste. Hoguen an D u c Beuvet g a n t calz e u s a outrach A respontas ne dlee na tribut nac homach D’ar Roue na da zen ebars en nep fêçon ; Hac anfin e vevje en e ziscretion. Ni deuas d ’e repren neuze tranqilamant, Rac ma comze d ’ho mab eun tamic insolant. Qement ha qer bian, demeus an daou goste, Ma zeus savet qem ent eus a inimitie , Ma commandas Beuvet d ’unan e zoudardet Laqat dorn var ho mab ma vije prisoniet. Hoguen ar Prinç Lohier pa glêvas q e mentse, Allas ! a voe goal bront da denna e gleze, Hac a lazas unan a zoudardet Beuvet Ebars en e bresanç, hep nemeur a gaqet. Pepini a laqas neuze dorn en cleze, Da gommanç ar gombat demeus a bep coste : Ar fortun a zo bet d ’hon enep qer ponner, Ma voe lazet ho mab hac an daou ecuier. F ouqes.
Davantach a z o c’hoas, ô Impalaer puissant! Beuvet en deus toù et gant arrach , ar mechant,
2 8
P e n o s ne vanqje q e t da gavet hor b u e ,
Ma na douem p deàn hor pêvar dre hor fe Penos n’em oblijemp da renta en e vro Dêc'h-u, va Ampereur, ho mab qer en maro. Hac evit disqeuz d ê c ’h ne ra fors ac’hanoc’h , E ra renta ho mab er guis-màn dirazoc’h. A r R oue .
Mar be agreâbl d ê c ’h , va D o u e , ho p e d à n , N ’am lezit davantach er bed maleürus-màn: Güell ê ganén mervel eguet chom en bue : Ne allàn souffr pellac’h eur seurt adversite. S alomon a Vreiz . Ho clac’har a zbo just ; mes, Sir, m e gred esper N’en em lezfot qet re da vont d ’an disesper. c ’houi zo bet alies e n danjer ho pue; Güelet oc’h eus ive massacri hoc’h a r m e , Gouscoude oc’h eus bet gallet neuze souden E n em venji ervat deus hoc’h adversourien. Pa ê maro ho m a b , cessit da zeplori : Demp gant devotion bremàn d ’en entêri, Hac en em breparomp evit tenna venjanç Demeus an Duc Beuvet evit e insolanç. A r R oue. Me ho p e d , Autrone, da gaç hep d aleal Corf va m ab q er Lohier d ’an ilis cathedral, Ha grit, me ho suppli, ma vo prest amb omet , R ae ne bretantàn qet e ve c'hoas entêret. Ar pêvar Ambassadour a zorti gant ar c’horf, en eur lavarat:
I a , Sir, ni ray ze hep d o n et d a vancout; Ni'r c’haço d ’an ilis gant calz eus a hirvout. Emon , Breur d a V euvet . Me voar ervat penos Beuvet a zo va b reur ; Gouscoude me anzav ervat, va A m pereur, Ne dle q e t e offanç bea impunissabl,
29
Pa en deus massacret ar Prinç Lohier ho mab ; Ha ne zeus den en F ranç d ’o b e r difficulte D’ho sicou r d ’en em venj eus e u r c 'h r i m evelse. R enod. Selaouit, Impala e r , h a c’h o ui oll, Autrone, Ma lavarin eun dra a zo em bolonte. Ne garfen qet e n a c ’h : va eont an Duc Beuvet A zo eun den fier ha meurbet amportet ; Hoguen, credi a ràn ne l ahje q e t L o h ier, Penevert ma comzas outàn re demerer. Re altier voe L o h î e r , laza en e bresanc Unan e zoudardet; sclêr ê ar gonsecanç. N eus nicun ac’h a n o m p ,m a teufet d ’e r c h oqi , N’en defe prest dezir da zont d' en em venji. •
Ar R
oue.
Tao din gant an traou-ze ;m e er gommand dit pront ; Te a vo orgouillus qercoulz h a da eont ; Hoguen, m e en toue da Z oue ha d ’ar Z e n t , Me bunisso Beuvet, en despet d'e guerent. Orsus, va Baronet, ha c’houi, Tadou a Franç, Mar hon eus tam couraj, ê p o e n t te n n a venjanç Deus a varo va m ab ; h a va e n t entit mad: Qen e vezo grêt se ne vezin qet ervad. I D ELON.
Pepini a zo prest da zenti ouzoc’h , Sir : Lavarit demp bremàn petra ê ho tezir, Hac e velfoc’h souden eu n arme puissant Savet en ho reqet ebars en eun instant Da vont da Egremont da zistruji Beuvet: Meritou t a ra z e , h ep n ep truez ebet. Me ranq ive ganêc'h bea eus ar veacb , Hac e vezo güelet ha ni hon eus courach. G aleran. Me lavar franchamant dirazoc’h , va R o u e ,
E come t fe eur c ’hrim dirac h o Majeste, An neb a ziferfe da rêi dêc’h asistanç Da zont d ’en em expos evit tenna venjanç Demeus an Duc Beuvet, assassin ho mab qèr. Rac-se e lavaràn, hep bea tam flater, Penos sur e v e r i t ar suffisant Beuvet Bea memesamant beo-buec difframmet, Ha laqet e guæriou en tân hac en lu d u , Evit e recompanç demeus eur c ’hrim qer du ; E veubl h a c e im m e u b l confisqet d ’ar Roue , Hac e oll zouarou interdisset neuze. Me a ra offr ive da ober va dever, D ’ho sicour da bunis Beuvet, infam muntrer. Ar R oue.
P r i n cet hac Autrone, me ho trugareca. Bezit sur ho comzou a ra din calz a joa ; Rac-se ta, sortiomp, ha b eomp preparet Da gaout rêson varc’hoas eus an trubard Beuvet. Me en tou dre va sc eptr, va c’hurunen a Franç, Ma na vo izellêt deàn e arroganç. N O V E T
D I A L O G . B e u v e t hac e suit. B eu v et.
Daouèst da oll gourdrous ar Roue eus a Franç, Me meus disqet d ’e vab bremàn e gontenanç. T e r r u p l e voa n t tro m p et,co u lz a r m a b hac an tad, Sonjal dre gourdrouzou donet d ’am dominat, Rac me a d o u certen, pa zòn peur-revoltet, Ne roàn câz ebet a guement zo er bed. Penos? ha possubl ve e ven-me bet qer lach Da zouffr laza va zud dirazôn? O arrach ! Ne dalfe qet e nac’h ; c’h oas e zòn regretant
v»i
31 N’hor boa grêt affer nêt anê antieramant, Da zisqeuz da Charles ha d ’e Dadou a Franç Ne roàn câz ebet demeus e oll buissanç. T rede S oudard Beuvet, Assurit, va Autrou, voa insolant Lohier Parlant en ho presanç qen h a r d i, qen fier Ha laza dirazoc’h unan ho soudardet Ebars en ho qichen : terrubl voa effrontet. Gouscoude me lavar eun dra zo güirione , E voar bet calz re bront demeus an daou goste. Evit maro Lohier certen en assuranç A gousto o bue da galz a dud en Franç. Brezelliou criminel a vo a bep c o s te , Rac eun dra h orrupl ê laza Mab eur R o u e. Me garje caout eur vrec’h torret en e antier Ha ne vije qet bet lazet ar P r in ç L ohier, Rac evit ar Roue a greuffe gant furi Q e n t biqen ma vanqfe da z o n t d ’en em venji Deus a varo e vab; rac-se hoc’h assuràn Ne vanqo birviqen brezel demp er vrô-màn. P êv a r v e t S o u d a r d Beuvet. Den vil hac execrabl ! t’em laqa en coler ! Terrupl sur e crenes, poeltron, evit da lêr! Hac int zo davantach eguedomp? miserabl ! Qig ha goad int ive, qementse zo güiab l. Hac -se me gred ive n ’o deus netra d a goll Nemet eur vue simpl evel o deus an oll, Hac ec’h ellont bea quercoulz ha ni lazet, Gant o oll gourdrouzou, o c’houraj diremet. Terrupl e vijemp lach h a tud hep tam calon , Souffri h o r massaçri en evelep fêçon, Ha laza darn ho tud en ho presanç ganto. Ne zeus den pa denner e vlêo sur ne zanto. Rac-se, Autrou Beuvet, na vet gant se poaniet ;
Birviqen em presanç n e vezoc'h offancet. C ’houi a velo ha me a vanq o a gourach Ouz hoc ’h enem iet, carguet a draitourach. Pempet Soudard Beuvet. Ne zeus affer abet da doueti eus a ze : Bea hor bo brezel, m'en assur, hep dale. R ac-se , Autrou-an D u c , e ven avis penos E ve doublet ar goard, serret ar p e rz ie r clos, Ha la q e t santinel var ollm o g u eriou qaer : Ha ni vefo neuze diou z piou hor bo affer ; Dalc ’h o m p -ta hon armou atao en eu r s t a t v a t , Ma vezo prest pep tra aroc m o n t d'ar gombat. Beuvet. Oh ! oh! ne voar qet prest, va mignon, c’hoas da ze; Ne vo q e t q e r foll-z e , me a g r e d , ar R o u e , Dont en qen bêr amzer da livra dem p combat. Me garfe e teufe, demeus a galon vat ; Rac me renonç d ’am stat, c omzet nep a garo, M ar teu en personach Charlamagn en ho r b ro , En devo eur banqet evel hini e vab; Rac pa en em fachàn, me ne ràn q e t a voab. Me a m eus c ’hoas tri b r e u r,z o coulz ha m e Duqet Hac hor zicouro mat bep nep douetanç abet. Renod hac e vreudeu r zo ive va nizien , Ha m a r cassàn cannad eus va feurs d ’o c ’hou le n , E tigaçi n t din prest eur vanden soudardet D’ober faç da Charles ha d 'e oIl ganfardet. Ha ma ne vem p q e t c'hoas crén avoalc’h e vite , Me bedo Sultan b ras Constantinopl ive Da zigaç din buan eu n arme payanet : Ne r e fuzo q et s e , dre ma zomp mignonet. C ’HOEC'HVET SOUDARD Beuvet. Autrou an Duc Beuvet, gant ho permission E credàn-me bremàn q emer an h ardisson
33 Da lavarat eun dra a meus clêvet bremàn ; Aon am b e n’a m blamfec’h , m an o c’h avertissàn. Biscoas ne voe güelet eun arme qer ponner Evel ebars en Franç brem àn a zestumer Gant ar Roue Charles evit ho tistruja. Rac-se bet preparet da resista ountâ; Rac an Tadou a Franç, pepini aneze, Zo commandet deàn espres gant ar Roue Pourvei o ll sicour pep den en e gartier, Evit venji varnoc’h maro ar Prinç Lohier. Richard a Normandi a zigaç Normantet ; Ar Roue Salomon a zigaç B retonet; Oger-Danoa ive a ro e varqisien, Hac anfin, pepini a bourve e vanden D’en em unani oll gant ar Roue a Franç, D’en em venj d iouzoc’h gant calz a violanç. Qement-màn a z o güir, Autrou an Du cB euvet: Ne lavaràn netra ne veler an effet. B euvet .
Me renonç d ’ar Roue ne ràn fors dioutâ. Orsus e ta , va z u d , ret ê apparissa, Pourve dê saladen abars ma vint ê r u , A vo assêsonet a bebr ha güin êgr ru. R e t e vo d ê c ’h bremàn, c ’houi va d ao u dijen til, Ober prest em reqet peb a veach util. It ho taou deus va feu rs da gavet va bre u d e u r , Da zupplia anê dre c’hraç ha dre faveur , Penos mar pretantont e vezimp mignonet E pedàn aneze da bourve tud a rm e t, Ha dont da Egremont neuze gant dilijan ç D ’am zicour da repous ar Roue deus a Franç. Me ho ped, c’houi, Regnier, dre ma oc’h va mignon, Da vont bete va breur Gerard a Roussillon, D ’ober deàn compren ebars en langach b ê r ,
Hep ober complimant, penos em a’n affer. R égnier .
P a blij ganêc’h, A utrou,rêi din commission, Me ya betec an D uc Gerard a Roussillon ; Me lavaro deàn, ervat assuramant, Oc’h eus er moment-màn eun affer important; Anfin, oc’h eus c ’h o a n t bras e teufe d ’ho sicour, Da rêi dêc’h asistanç enep hoc’h adversour. Me ya da bartia, Autrou, pa ê d ’ho crat, Rac an amzer a bress, me a voar ze ervat. B EU vet .
It, va mignon Fosson ; me ho suppli ive Da ober em reqet eur veach hep dale : I t da gavet va breur an Duc eus a Nanteil, Ha lavarit deàn hep caqet na merveill, Mar en deus evidon eun nep seurt carante, Rêi d i ne asistanç , pa meus necessite. C ’houi ello explica güelloc’h ar gonsecanç, Penos òn menacet gant ar Roue a Franc. F osso n.
En fe a zijentil, Autrou an Duc Beuvet, Me rêi f i delamant ze sur en ho r e q e t; Hac ho preudeur ive ne refont nep difer Evit r êi d e c ’h sicour en hevelep affer. Me ya eta, Autrou, en beach pront amant, Raç a n amzer zo bêr, me a vel ze patant. B
euvet.
Sorlial a ra.
Evit va breur Emon, ne meus qet a greden E rafen va frofit da zont d ’en diguemen; Ennes a grën qem ent rac comzou ar Roue E vel ma ra ’n deillou gant an avel er goue, Ha ne gredfe biqen disoblija Charles : Güell e ve gantàn souffr confusion ha mez. Hoguen e vugale zo pêvar den vaillant,
3
5
A rofe din sicour, me gred, fidelamant. Mes ne ouzôn penos dont d ’o avertissa ; Ret ê tremen hepte evit ar veach-mâ. Allas ! va mab Mogis a zo ive absant, Vaillanta den a zo er bed antieram ant : Ma ve ennes er guêr ha pêvar mab Emon , A gombatfe Charles en dezir o c ’halon. Mar em outrajer re , ar re-ze a disfe Dont da den n a’ vidò n venjanç eus ar Roue. E i l v e t S o u d a r d Bêuvet. N’ho pet qet a chagrin, Autrou an Duc Beuvet Bea oc’h e u s breudeur, qerent ha mignonet, Pere zo en pouvoar da rêi dêc’h asistanç Da repoussi gant nerz ar Roue deus a Franç; Rac-se, demp da laqat hon armou en e tat ; Güell ê bea abret eguet re diveat. B euvet .
Demp d ’en em brepari d a r e c e o va breude ur; Me gret en em gafont hep re dale n e m e ur, D E C V E T G erard
a
R
D I A L O G .
o u s sil l o n .
Me zo hanvet Gerard, Duc eus a Roussillon, Hac a ell lavarat hep nep p r esomption E meus bet ar gourach qement d ’en em avanç, M’òn b e t choazet unan an daouzec Tad a Franc Ar pez zo eun enor considerabl meurbet. Ne ve roet da zen h e p bea’r meritet. | Me meus bet asistet ar Roue deus a Franc. En occasionou demeus a imporlanç ; Me a meus alies exposet va bue Da guenderc’hel Charles, ha da gresqi ar fe ; Mes evit güirione, n ’en deus qet ignaret
36 Ar servic hou fid el a meus deàn rentet : Elevet ò n gantàn ebars en dignite , Dign demeus va merit ha va c’hapacite. R a c - s e , Chevalierien , me a ro d êc’h avis E meus bremàn dezir da vont bete Paris, Da renta d ’ar R oue va homach ha respet, Rac biscoas,m’en t o u e , n ’em b o e brassoc’h souet Evel hirie an de da rêi deàn sicour Da zont d 'en em venji demeus e adversour. Q e n t a C h e v a l i e r Gerard . Duc nobl ha puissant, mar oc’h eus bolonte Da vont bete Paris, ni a yêlo ive; Rac me a bromet d êc’h m ardoc’h demeus a grat Da zicour Charlamagn, c’houi a vezo deut mat; Rac be en deus bremàn eun terrupl e n e m i , Ha ne vanqo b i q e n da zont d ’en em venji Eus aneàn c erten ; mes ne voc' h qet hep nec’h : Adversour ar Roue a zo eur mignon dêc’h. G erard .
An n e p z o adversour d ’a m P rin ç h a d ’am Roue, Me b r o met d êc’h ervat a zo din-me ive. Lavarit din piou ê , hep arrêti pelloc’h . . . . Ar C ’h e n t a C hevalier . Cetu êru eun den a lavaro amploc’h. R e g n i e r , A mbassadour Beuvet. Salud, Autrou an Duc Gerald a Roussillon. Me zo d e u t d ’ho cavet, mes nonpas hep rêson , Abeurs h o p r e u r e n a an Autrou Duc Beuvet ; A r e n t dêc’h dre e nnôn e enor ha respet , Pehini ho suppli, gant peb civilite , Mar oc’h eus evitàn bremàn nep c a ran te, Da ober dilijanç da bourvei tud arm et , Ha dont da Egremont prontamant d ’e gavet Evit e asista ebars en eun affer
3 7 A
z o
a im p o r ta n ç
; m e s
a n
a m z e r z o
b ê r ...
G e r a r d . P e tr a C r e n a
ê
a n
r a
a ffe r?
A
v a o ll g o a d
b e tr a
e u s
e b a rs
e m
q ê lo u ?
g o a z io u .
R e g n i e r . A lla s ! e u r m a le u r b r a s , P a
g lê fo t a n
M a b
e n a
v o a
D a
h a
b e t
G a n e lo n d e p u te t
v o n t d a
R e
d ò n
q e t
c h o q a n t
H a c
a n
a
v o
e il
h a c
e u r
o
a
b e r s
a n
d e
a n
b e t
E c u ie r a r
a
D a o u
E c u ie r
M _
d u d
a m e d i
D a
z o n t
h o
a r
R o u e
d a
z o
h a
z o
a n
D u c
te n n e t
C e tu
b ê r
e v it
g o m z o u
p e n o s
e b e n ,
d a c h e n .
e n a ’r
R o u e ,
i v e :
p o u r v e a n c
te n n a
e u s
,
c o s te ;
d a
v a r a n
la z e t
o b e r
B e u v e t,
a b e p
M a b
b e t
o c ’h
F r a n ç
la v a r g ü ir io n e
c o m z e t
E g r e m o n t
D e m e u s e n
d e à n
V ê ,
o b o is s a n ç .
c h o q a n t
p r e u r
a
d ’a r R o u e
M a z e u s c h o m m e t p ê v a r m a ro U n a u
R o u e
q e n ta
f l a t e r , m e
d e u s
c o m z
s p o u r o n e t :
p ê v a r
e u s
z o ê r u e t ;
v a illa n t L o h i e r ,
p r e u r r e n ta
trib u t o r d in a l
N ’e n
h a
E g r e m o n t
D a l a v a r a t d ’h o A n
c ’h o u i
a r R o u e , a r P r in ç
F o u q e s A
a ffe r,
A u tro u ,
a
v e n ja n ç
v a ro
L o h ie r .
e m a ’n
a ffe r.
G e r a r d . O
q ê lo u
C e tu
a n
C a u s
e
P a
ê
D u c v o
b e t
O r s u s , C e tu
m e u r b e t B e u v e t
d ’e q e r
c r u e l
m a
n a
B is c o a s n e
d e m p
re v in M a b
p e t ra
e
a r
i v e , n
E
a r
lig n e , R o u e .
la v a r it- u ?
b r e m à n
il
b e d
d e te s t a b l!
m is e ra b l.
a
b e p
v a b r e u r , C h a rla m a g n
rà n A
d a
la z a
C h e v a li e r i e n ,
d iffic u lte
h a
a r v e c h -m à n
v a le u r ,
M a r s ic o u rà n H a
t r i s t , e û z u s
o ll
a m
t u
:
a f a c h o , b la m o .
C h e v a l i e r .
b r o p o s j o c ’h n e t r a
o ll e m
p r e s a n ç
N ’a m D a
b i j e ’n
a rd is s o n
z is c lê ry
H o g u e n P e n o s D a
v a
b r e m à n
n e
d ra
N e u z e H a c
q e t
n e tr a
D iffi c u l t e o u
v a r
a r
d ê c ’h
b ra s
z o
v a r
ê
D u c
B e u v e t a
e c ’h
e llit
iv e
ê
s p e r e t
r ê i
a
h o
A r M
a a n z a v o
C ’h e n t a
:
d ê c ’h
g u in o u
s e u r t
q ê lo u .
c o s te e u r
p r e u r
; R o u e .
e n a ,
d e â .
s ô n jà n
C ’h o u i v o a r g ü e l l e g u e d ô n
a v a n ç
l a r j e c ’h
m a b
a s is t a n ç p a
a
b e p
la z a z o
e m
v a
a r
d e u s
a n
v a
, m e
d ig u e r i
c h o q a n t b ra s
T r o u b le t
p e z
, A u tro u
g re d a n
la v a r a t
E u n
a v is
d a z o n t d ’e n
p e tr a
e n
a ffe r ;
z o
d a o b e r.
C h e v a lie r .
a r o c ’h e u s v i t h o p r e u r , A u t r o u , n e p c a r a n t e ,
S ic o u r it H a c
e
A n
a n e à n
e n
r ê i e v i d o c ’h
D u c
e u s
a
e
n e c e s s ite ,
q e m
e n t
N a n te u il e n
a ll g o u d e - z e e m
g a v o
;
iv e z
G e r a r d . A lô n
e ta , v a z u d , e n
e m
D a
v o n t b r e m â - z o u d e n
P a
d le fe
a r
O b lije t ò n
v e a c h d a m
b r e u r
D e m p -ta , A u tro u
U A n
N
fid e l a n
N
E
C
V
D u c G e r a r d A n
D u c
e n tr e z e c
c o u s to u t
A n
N i z ic o u r o
a
re z o lv o m p
m u i
E il
d in
p r o n t
E g r e m o n t: va
b u e ,
e g u e t d ’a r R e r u e .
C h e v a lie r .
a n D u c , p o c ’h e n e m A u t r o u ’n
E
a y a
T
D
I A
D u c
L
r e s o v e t;
B e u v e t.
O
G
.
d a E g r e m o n t g a n t e a rm e .
N a n te u il
h a
d a o u
V a r o n .
N a n te u il. M e z o D u c a N a n te u il, p u is s a n t b r a s e m H a c O n Q e n
a
e ll
d e u s
a s s u ri a r r e
d e m e u s
a
e b a rs
e n
g u e n ta
a z o
lig n e
e v e l
c ’h o n t r e ,
g ü irio n e e b a rs d e u s
e n a
F ra n ç ,
b u is s a n ç .
Ni a zo pêvar breur zo Duqet hor pêvar, Ha n ’hon eus qet cavet hor par var an douar; Ni hon eus bet qement hor fortun avancet, Ma ellomp, mar q e ro m p , bea oll curunet. Mes brem àn , Baronet, me a lavaro dêc’h Eun dra a meus clêvet a ra din calz a nec’h. Ret ê e c ’h e n te n tac’h ar Roue deus a Franç A zo bet qen hardi da zont d ’en em avanç Da z ont d a zeputi e vab ena L o h ie r, Fouqes h a Ganelon ha pêvar Ecuier, Da vont da Egremont da soumeti va breur Da b ê a , evel q e n t , tribut d ’an Ampereur; M'o deus comze t qent rust demeus a bep coste, Qen nen d ê commancet entreze ar melle. Lohier en deus lazet unan a dud Beuvet, Mes Lohier ha daou all zo ive massacret. Ha rentet er stat-se d ’e dad, ar Roue Franc, Evit en difia : n a pebes insolanç ! Mar dê güir q e m e n ts e , me hoc ’h assur ervat Ez ê va breur Beuvet ar vech-mâ en fall stat; Rac evit Charlamagn , me voar ze a dra sclêr, A venjo var va breur maro e vab Lohier. Me meus c’hoant e c’hafe eur c’hannat em reqet Bremâ-zouden vantan bete va breur Beuvet, Da c’hout hac én a zo güir ze en assuranç. R e t vo, mar be e z o m , rêi deàn asistanç; Rac me vo bruzunet qer m u n u t ha p a s te , Q en t ma souffren ober nep outrach d ’am ligne. Q enta B aron an Duc Nanteuil . Autrou , ne gredàn qet e ve güir q e m entse, Pa na zigaç Beuvet eur gannat ho p e t e , Da b edi ac' hanoc’h da bourvei tud armet D’er zicour d ’en em venj eus e enemiet ; Enemiet en deus, mar dê lazet L o h ier,
'y
Ze a vago en Franç brezel a gousto q e r ; Rac calz nerz ha puissanç a zo a bep coste : N e zeus qet, m ’en assu r, fin c’hoas da guementse. Mes, êru ê Fosson , unan a dud Beuvet; Ni a glêvo bremàn petra Zo c’hoarveet. Fosso n . B onjour D u c puissant, ha dêc’h oll,Baronet; Me zo deut ho p e te , mes nonpas h ep sujet, A beurs an Duc Beuvet evit ho saludi, Ha d ’ho pedi ive gant pep seurt courtoazi, Mar be ho madelez rêi deàn asistanç Ebars en eun affer demeus a im portanç: Qer bras ê ar goler a zo enep ho p r e u r , Ma zoar eus a bep tu e clasq deàn maleur. Ar Roue Charlamagn hac e Balat inet O deveus conspiret revin an Duc Beuvet : O rdrenet e zeus mont da vassacri, allas ! An oll en Egremont, coulz h a bian ha bras, H a Beuvet, ma eller, a vezo difframmet Ebars en carteriou gant pep seurt crueldet. Rac-se en ho suppli humblamant, hac h o preur, Mar oc’h eus ne p true o velet e valeur, D ’ober prest dilijanç da bourve tud a r m e t Da zont da Egremont prontamant d ’e gavet. Autrou an Duc N anteuil, mar grit se evitàn , Ar rest eus ho pue con tit mad varn eàn. Hac e vo oblijet dêc’h epad e vue : Cetu va c’hevredi brêfam ant, Autrone. An E i l Baron. Petra ê ar sujet ma ê qer coleret Ar Roue Charlamagn ouz an Autrou Beuvet? Goechal en em garient dre garante fidel, Ha bremàn emedint adversourien mortel : E u r chanchaman t estranch e zê sur qemen tse.
4 H a
g ü ir e o
E b a r s R a c
e n
la z e t L o h ie r ,
E g r e m o n t
g ü ir
te u y o
M a b
a r R o u e ,
g a n t a n
A u tro u
e u n
d r a
b e n a c
q e m e n t s e ,
m e
n i h o r b o a
M a r d ’ê E
ê
1
a
z e
C h a rla m a g n
d a
o c ’h
rê i d
B e u v e t? c lê v e t;
a s s u r e r v a t
e à n
c o m
b a t .
F o s s o n . A lla s A
! z e
la q a
E n A
a r
c a lz
a
s u je t d u d
R o u a n te le z v a g o
e u r
h a c
e n
o c c a s io n
d e s o la tio n
F r a n ç
b r e z e l
a n
e to u e z
C rim in e l
a n h a
d u d
j e n t i l ,
c iv il.
N a n te u il. M e
a
m e u s
e n te n te t
R a c - s e ,
va
m
D a
d a
E g r e m o n t
v o n t
M a
v o m p
H a
m a r
ê ru
e n o
q e n t
n e p
h a
q e r
a o n
b ia n ,
e11ou tr e p o u s s i A r A u tro u
H a
d a
m e
,
p a
e m
b r e p a r i
a s is ta v a b r e u r , tu d
d a
m a
h o n
m a ’r c h o a r i ;
d ’e n
a n
A m p e re u r ;
v e a
c ’h o a s d ’ a r v r o - m â d a
Q e m e n t D a
e
ig n o n e t, d e m p
h o r b e
N i d e u y
p e n o s
s u r p r e n e t ,
b o u r v e s o u d a r d e t,
ra y o m
p
a r v o y e n
o ll a d v e r s o u r i e n .
C ’h e n t a
z e z ir it,
B a ro n .
m e
z o
p r e s t
A n
E i l
B a r o n .
a y ê l iv e ,
h e p
n e p
d a
v o n e t.
d i f e r e b e t.
A n D u c N a n te u il, e z a o u V a ro n h a c an a r m e a b a r ti e v i t m o n t d a E g r e m o n t d a zi c o u r a n D u c B e u v e t .
D A
O
U
Z
E
C
V
E
T
D
I A
L
O
G
.
A n D u c E M ON HAG E V u g a le , E m o n . O r s u s , E
m e u s
V a r
b u g a le ,
d e z ir
s u je t
E n tr e
v a
tu d
a r a r
p a
b r e m à n m a le u r R o u e
a
h a c
o m p
a m a
h o r
p e m p ,
p e n o s
e
z o
c ’h o a r v e e t
b e t
h o c ’h
c o n fe r fe m p
e o n t B e u v e t.
42
Onnes zo eun affer noazus en assuranc, A gousto o bue da galz a dud en Franç. Puissant ê ar Roue; mes, hep dont d’e flatal, Va breur a zo ive demeus ar c’hoste all. Mar en em unanomp gant ar Roue Charles Da gombatti va breu r, e ve demp calz a sez ; Mar sicouromp Beuvet a enep ar R o u e , E vimp adversourien deàn hed hor bue : Hoguen, evit m iret na vimp qet tamallet Demeus a nep coste, e meus bremàn sònjet Penos e ve mat demp monet bremàn d ’a r guêr, Ha ne sourcifomp qet en nep tra en affer. R enod .
Va zantimant, va zad, zo control d ’hoc’h ini ; Rac me a bretant mont, h ep carnet arrêti, Bremâ-zouden vantan entrezec Egremont, Demeus va oll pouvoar da zicour va eont A enep ar Roue h ac an Tadou a Franc, O d e u s e u r v ep ris vras e v it h o n alianç.
En pales Charlamagn e zeus Chevalierien Hac a verit bea hanvet sur traitourien ; Calz a valiç o deus, er fêçon ma comzont, Ouz va eont Beuvet, Duc eus a Egremont ; A gonseill ar Roue da rêi brezel deàn ; Mes m'o r e c o m p a n ç o e u r v e a c h , m ’ar b evàn . R a c -s e -ta , va b r e u d e u r , m ar o c ’h e u s caran te E v id o n eun n e b e u t , en em a r m i t hirie ; S ic o u r it va e o n t er se u r t o c c a sio n :
P oent ê demp temoigni penos h on e u s calon. Me zispenfe va c’hig va-unan gant va dent Q uent e guet ma vanqfen da zicour va c’herent. Em on. Oh! va mab qer R e n o d , ha possubl ve penos E ve c’houi ar c ’henta a drouplfe va repos?
43 C’houi ê va mab ena, h ac em boa esperanç E rentjec’h din bepret pep seurt oboissanç, H a c e rit ar c ’hontrol, bervez a velàn-m e, Pa fell dêc’h revolti a enep ar R o u e , Pehini a zo demp Souveren t e m p o r e l , Hac e tleomp bea deàn bepret fi del ! Deut da gonsideri, m ’ho p e d , va bugale, O c ’h grêt Ch evalierien bremàn gant ar R o u e , Eun enor ar brassa a ouffet da gavet ; Rac-se, me h o suppli, na vet qet obstinet Da zont en nep fêçon da choqi ar R o u e , P e ne vo birviqen entreomp carante. Guichard. Ebars er güir lezen dre zorn Doue scrivet, E zê d ’ar vugale tout expres commandet Bea oboissant bepret da dad ha m a m , Dindan boan da b ec’hi ba da goea en blam. Al lezennou n ’int qet grêt evit al loened , Mes vit an dud h e p q e n , ma teuint d ’o miret ; Rac-se, va breur Renod, oboissomp d ’hon tad : Parlant a ra certen demp-ni en comzou mat. Demp-ta dar guêr gantàn, h a neuze var h o r poez Ni velo petra rai an Ampereur Charles. Mar chagrin va eont dreist muzur ha rêson , Ni yêlo courajus, evel pêvar le o n , Da gavet va eont evit en asista, P a dlefemp evit se donet da berissa. R ichard. Penevert balamour ma tle pep güir vuguel Cavet evit e dad eur respet n a t u r e l , Me h aje vâ-unan da Egremont fete Da zicour va eont a enep ar R o u e ; Mes anfin, demp d ’ar g u ê r , neuze ni a velo, Hep ober tam seblant, pe seurt c ’hoari a vo.
4 4 R e n o d , M e en P e n o s
to u
d ê c ’h
m a r
a m à n ,
g ra -r R o u e
h ep o b e r d ’a m
E
v o g ü e l e t c ’ h o â r i , m ’o c ’ h
M
e s
e v it e u n
n e u b e u t
n e p
e o n t
b ra v a c h ,
n e p
o u t r a c h ,
a s u r, b a rs e n
r e p o s o m p
e n
F r a n ç ;
s ila n ç .
E m o n . D e m p M a
e ta ,
m e
p a r tif o m p
h o
p e d ,
a c ’h a n n ,
b u a n
h e p
, v a
b u g a le ,
g o u z o u t d a r
R o u e ,
E m o n h a c e V u g a le a z o r ti d e u s a B a ris .
T
R
I Z
E
C
V
E
T
D
I A
L
O
G
.
A n D u c B e u v e t h a c e s u it.
B e u v e t. G o a ll n e c 'h a m P a
d e u à n
d a
z ò n ja l
H a
F o s s o n
N a
d e u o n t d ’a m
M
e s ...
M e H a c
a
h a
c e tu
v e l
a n ta m e u s , a s s u r, v a m ig n o n e t,
R e g n ie r ,
ê ru
o e ’h
v a
m
e z
ê
m a n e t
h a c iv e
z ic o u r
e n e p
v a
a n
b r e u d e u r ,
A m p e re u r.
d in
va
c ’h o n s o l a t i o n
a n tr e n
Va
z i j e n t il
e u s a r c ’h o s t e
O r s u s ,
p e l e c ’h
a ll v a m i g n o n
ig n o n e t,
p e n o s
e
:
F o s s o n ,
b r a s m
R e g n ie r.
a 'n
ffe r?
A n d a o u A m b a s s a d o u r a a n tr e e n C a s te l E g re m o n t. R e g n i e r . M e a m e u s g r ê t, E r u
ê
G a n t D a
v a r -v a e
A u t r o u ; b r e f v a c ’h o m i s s i o n
l e r c ’h
a u
C h e v a lie r ie n ,
z ic o u r
a c ’h a n o c ’ h
D u c h a c eu s
a in t
R o u s s illo n o ll
h o c ’h
re s o lv e t
e n e m ie t.
F o s s o n . M e , A u t r o u ’n Ê r u
a n
D u c
G a n t c a lz R a c
se
D u c
B e u v e t, a la v a r m
N a n te u il
d e m e u s
g r e ô m p
m a
a
e v it
h o c ’h
e m
e s tra ,
a s is ta ,
d u d
b e te c
o
d e n t
v in t
a m à n
m a d
a r m
e t ,
r e c e v e t.
D a o u V r e u r B e u v e t h a c o su it a a n tr e e n E g re m o n t.
:
G erard .
Bonjour dêc’h, Autrône, gant eur güir amitie, N anteuil .
Me a reqet dêc’h oll pep seurt prospe rite, Beu v et.
Deuet mat, va breudeu r, ra veoc’h oll em zî, Me ya da boqat dêc’h a hini da hini. Ne douetàn qet penos oc’h eus o ll ententet Petra ê ar sujet ma meus ho qem ennet. Ar Roue Charlamagn a zonj er veach-mâ Hep nep remission donet d ’am distruja ; Hac evel, va breudeur, ma ouzoc’h oll ervat Omp ganet eus eur varn hac eus eur memes tad, E tleomp n ’em zicour en pep occasion ; Me gred ec’h ouzoc’h ol l a betra ê qestion. G erard.
En em zicour a dleomp, me a voar ervat-se ; Mes re outrajus voec ’h , ze a zo güirione. Evit ar Roue Franç da c ’houlen diganêc’h An tribut, an h o m a c h , ne voa qet dleet dêc’h Dont da laza e vab dre eun transportamant; Hac ober davantach, evit eun decrimant, Da bêvar Chevalier renta deàn e vab E r guis-se massacret : an dra-ze voa chocab. Ne qet c ’houi a bretant rêi brezel d ’ar Roue? Calz a draou a zo c’hoas da lavarat var ze. Oc ’h-unan e zoc’h test demeus ar vic toriou En deus bet goneet en calz a brovinçou. Ar Roue deus a Franç zo eun den redoutet : Cavet affer outàn n ’en dê qet tra êzet ; N’en domp netra deàn, m’el lavar evit g ü i r , Mui eguet cleze coat en qichen unan dir. B euvet .
Ha possubl ve, va breur Gerard a Roussillon,
4 6 E ve êt var da gorf eur c’hroc’hen a boltron !... Me voar ervat e meus grêt eun tol foll ente O veza em c ’holer lazet mab ar R oue; Mes den n ’en e m cho cje assur q erq en t ha c’houi, Ma vije cannet dêc h eur seurt iffronteri Evel a souffris-me deus an dud arrogant Bars em pales memes, ha tud va lez presant. Va zrêti a goqin ha calz injuriou c’hoas, Laza unan va zud memes dirac va faç ! Ha ne gavit-u qet e voa poent din disqüe Penos em boa eun dra eus a autorite ? Ne zeus grêt din netra na vo g r ê t qercoulz dêc’h: Mar beit re jenti l , maleur a vo ganêc’h ; Ha ma n' am zicourit er seurt osccasion, Me bedo ar Sultan demeus a Vabilon Da rêi din asistanç ebars en affer-mâ, Ha ne vin oblijet dêc’h demeus a netra. N
a n t e u il .
Güir ê sur a lavar va breur an Duc Beuvet : Mar beomp re jentil, ni a vo goal drêtet Gant ar Roue a Franç en lies fêçoniou, Ha tolet var hor c’hein nombr bras a druachou. Güir ê sur ar Roue zo eun den redoutet, Mes nonpas evitàn , mes vit e sujedet. Piou a ampech al lestr da zont da berissa, Nemet ar pilot mal pehini zo ennâ? Piou en deus di fennet ar R oue Charlama g n Ne zê bet surmont et ebars en Allamagn ? Hac er brezelliou oll en deus a n tr e p r e n e t, P io u , muyoc’h eguedomp, en deus er zicouret ? Ni n’eus er zicouret en güir Chevalierien , Hac e zomp ar penn-caus mar toug eur gurunen Ha bremàn ne ra demp bepret nemet outrach, Hac e teu d ’hon trêti evel pa vemp tud lach,
Ha tud n ’o defe qet rent et servich deàn ! Rac-se me lavar dêc’h en güirione amàn , Mar e n em zicouromp fidel evel b re u d e u r, N ’hon eus qet a affer da douja’n Ampereur : Ni rêi brezel deàn, daoust de oll gourd rouzou; Ni a voar coulz hac én exerciç an armou. G e rard .
Me ne ziferàn qet da rêi sicour d ’am b r e u r ; Gouscoude e meus aon na glasqomp h o r maleur. B euvet .
Courach, va breudeur qer, ha c’houi va mignonet ; Ni repousso Charles , daoust ma ê redoutet. Demp d’en em divertis , da evà , da z e b r i , Ma hor bezo courach pa vo ret combati. Sortial a reont tout.
P Ê V A R Z E C V ET
D I AL OG.
A r Roue hac e suit gant an instrumanchou brezel. Ar Roue. Me lavar dêc’h , v a zud, Princet ha Baro net E varvàn gant chagrin h ac impaciantet, En defot na ellàn teuler va o l l gol er Var an impi Beuvet, muntrer va mab Lohier : Rac m ’er promet deàn, mar dò n Roue en Franç, Ma na ràn er staga en croug ouz eur p o ta n ç , P ’otramant me rêyo ma veo diframmet ; Evit disqüel exempl dre o ll d ’am sujedet. ISAKAR. Qement hac a fell demp, Ampereur redoutet, Ê dont d ’en em venji d e u s h o c’h enemiet; Gant impaciantet e c’hortoemp an d e Ma vijec’h , va R o u e , en ho comodite Da ober d ’hoc’h arme qerzet da Egremont, Betec an Duc Beuvet, den vên ha divergon t ,
Evit gant violanç donet d'en distruja, Ha da venji varnàn maro ho mab ena. Mes me lavaro dêc’h eun dra ne ouzoc’h qet : Emon hac e vibien a zo en em dennet Hep lavarat nep guer ermès eus ar pales ; Ne ouzòn qet hac int o defe bolontez Da vont da Egremont evit sicour Beuvet, Abalamour ma int qerent ha mignonet. Hep lavarat nep guer int êt eus a Baris ; Ne on qet evit güir petra ê o avis. C harlamagn.
M’en toue da Emon , ia , mar dòn Roue , Me a rêyo ma vo qer deàn qementse. I a , incivil int ha meurbet insolant, Mont ermes va fales hep va c’honsantamant ! Mar be qen aheurtêt mont da zicour e vreur, M’en assur e vo sur evit clasq e valeur. Nê m
Ne gredàn qet e ve ne meur coupabl Emon , Ia , da viana, gant eur gondition : Mar d’ê subtilamant en em dennet d ’ar guêr , N ’en em sourcio qet en nep guis en affer. Ne dle qet an eil breur mont enep eguile, Nac ive qen neubeut a enep ar Roue; Rac-se, mar car Emon chom en paciantet, Ne gavàn qet e tle bea sur tamallet. C harlamagn.
Anfin , ni a velo penos vo ar c'hoari; Rac-se, va zud fidel, partiomp, m ’ho suppli, Evel tud coura jus bremàn da Egremont , Da zisqüez da Veuvet ê manqet en e gont. Dêc’h-u, Oger-Danoa, pa ne zoc’h qet couard, E confiàn ar soign demeus va avan-gard, Hac eus an Oriflam, ar güir anseign a Franç,
Dre' meus atao ennoc’h calz eus a gonfianç. Cunduit va arme en general fidel : C’houi a voar pell a zo lezennou ar brezel. O ger-D anoa, Pa roit din ar soig n , ô Roue Charlamagn ! Demeus oc’h avan-gard ha dem eus oc’h ansagn, Me ra a neve-flam sermant dêc’h , Impal e r , Penos ne vanqin qet da ober va dever ; N’en em espernìn q e t d ’exposi va bue Evit renta b ep ret servich d ’ho Majeste. Me voar ervat penos an Duc a Egremont A zo deus va ligne, dre ma ê va e o n t; Mes me a voar ive ê eur c'hruel m u n tr e r Hac eun infam, p e n deus lazet ar Prinç Lohier; Ha ne bretantàn qet biqen en esperni : Me zisclêry a vrêmàn ò n deàn enemi. Mar gra nep trahison, Sir, ebars hoc ’h andret, M’en em gondaon qenta da vea punisset; Mea zoufrfe qentoc’h a bep seurt tourmantchou Qent transgressi ini deus ho courc’hemennou. R ichard a N ormandi. Displeguit an ansaign, sonit, tabourin c ’hoas, Evit ancouraji an oll, bian ha bras, Ma partifomp bremàn en hano an Drindet : Venjanç ! camaradet, deus ar mu ntrer Beuvet. Sortial a ra an arme da vont da Egremont.
P
em z e c v e t
D
i a l o g
.
Arm e ar Roue a ra eun dro var an theatr, hac en em arrêt en tal Egremont. C harlam agn
Anfin, qerzet hon eus q e r dilijant ha pront, Ma omp dija rentet en q ichen Egremont ; 5
R a c -s e , sò njomp h a ni a antreo fete , Pe ni a c ’hortoyo var c’hoas eus ar beure. B e r t e l o t , N iz ar Roue, . N’e n dê qet enorabl , Ampereur redoutet, Labourat en t raitour ouz au e nemiet; Me ve güell calz gané n caç eun ambassadeur Betec an Duc Beuvet hac ive e vreudeur, Evit o d efia a beurs ho Majeste Da lavarat dêze en bref ho polonte. C h a r la m a g n .
Va niz qêr Bertelot, c’houi gomz evel eur breur Rac-se ho teputàn evel Ambassadeur Da vont bete Beuvet, ha lavarit deàn, Hep ober comprimant, penos en defiàn; Anfin penos on deut ar vech-màn d a laqat Ar pave en e guær da ruia gant ar goad. B ertelot.
O Ampereur puissant ! pa ê ho madelez, E rin ar veach-se , ha ne vanqìn james Da laqat h o tezir en execution. Me ya eta var-ze bars em- c’homission. Me meus ive c ’hoant bras pell-zo deus a amzer Da venji var Beuvet maro ar Prinç Lohier. Adieu dêc’h, va Eont, ha c’h oui,Tadou a Franç Me ren to dêc’h r espont ebars en dilijanç. C h a r la m a g n .
Sortial a ra.
Ha ni en em dennomp ebars er fobourjou, Vit en em rafrechi ha dressi hon armou. Sortial a ra gant e suit hac e arme.
F in an A c t Q e n t a .
E
I L
A
u d it o r e t
P a
v e là n
M e
y a
B e z it
V
a c ’h a n o c ’ h
d a
z is c lê ry
D a
a tta q i
O h
!
A n fin , A
a
p e b e s
o
R
t e r c ’h e l
m e
O
L
O
G
.
a n
a
D u c
B eu v et
b ro m e t
d ’a r
R o u e
A ct
g a n t
e n
H is to r ;
e n o r.
d ilija n ç
en
p ro n t
E g re m o n t.
voe
d u d
a n
E il
o ll
e b a rs
a r s ila n ç ,
p e d
e
c o m b a t
g o ad
a n
h o
e u re
B euvet
g a n t
P
d ê c ’h
o ll a t t a n t i f ,
n a
T
p a rfe t, c a rg u e t e u s a b ru d a n ç ,
C h a rla m a g n
E n o
E
e
e r
ru y e
d re
a r
m a
re p a r
m em es
ê
y eo t q e r
m aro
p la ç !
e
g la s .
c o u p a b ,
V a b ,
O t o n t d ’e s e r v i c h a g a n t d a o u - c h a n t d e n a r m e t ; C e tu
v a r
P ’o e D a
g u e m e n ts e
ê ru
o b e r
E v it
an
e c ’h
V o a
n eu ze
E u r
ru m
C e rte n
d a
re
H a c
vel
T ad o u
D a
c 'h o u t
a ll
voe
A
c a lz
p io u a r
eu s
in s p ira s
a a
a
v o a ’r
e
B euve t,
d u d
p a
eu s
h a
a rm e t p re st ,
m a le u r
a
fu n e s t. a r
z io u
d ’a r
B euvet
R o u e
lig n e :
R o u a n e z ,
d ra ito u re z ; d ’a n
D u c
B e u v e t,
v o a n t c a lz re d o u te t. an
m u ia
R o u a n e z , a ll
a
q e re n t
e n tre
D u c
c o n s e illo u
le u n
F ra n ç
re
a
d em eu s
V oa
c o n c lu e t. a n
e u r
q e re n t
h a
ja lo u s i
Q e re n t H a
a n ê
a v iu s
a r
m a
d re
e n t e n t a c ’h ,
H a c
H a
voe
voa
tu d
te u
o b o is s a n t
co m p o set
a
e
d em eu s
B a ris
a rrê te t
R e t ,ê
a c co rd
te rm e n ,
p o u rv ea n ç
m o n t
H o g u en
a n
d io u en
sp e re t
F o u q es u n
v o a
lig n e ,
h a
a r
R o u e ,
G a n e lo n ,
o m p in io n , en
h e n t
o
to n t,
Hac evel tud barbar en e assassinjont. Cetu lazet Beuvet dre eun tol trahison; Mes e dud o devo a guementse rêson. Biscoas sur maro den ne voe en Franç qen qer Vel m’oe maro Beuvet, c’houi velo gant amzer. Mogis, Mab da Veuvet, a yas gant courtoasi Bete mibien Emon, a voa e guendervi, Hac an daelou o scuill demeus e zaoulagad, O fedas d’er sicour da venj maro e dad. Renod hac e Vreudeur a bromet d’o c’hender Penos maro e dad a yê da goustout qer. Ma hejont da Baris assambles gant o Zad , Da c’hôari an tricon a esperent ervat ; Rac Renod a lazas en palez Charlamagn Bertelot, e niz propr, hep nemeur a vorgagn. Rac-se ar Roue Franç a gonjuras Emon, Da c’hout hac én a voa coupabl a drahison, Emon evit bea discarg a vugale, A renonças dêze en presanç ar Roue, Hac e tou davantach, var levr an Aviel, En em disclêry dêze eun adversour mortel. En qichen eur c’hoat bras, hanvet Forest Darden, Eno en em guzas prest ar Chevalierien, El lec’h ma vatisjont eur c’hastel voa crén mad ; Hoguen attaqet voent hep dale gant o Zad. C’houi velo ze embêr amploc’h, gant graç Doue, Rac na ven importun, me guemer va c’hònje.
5 3
A
C
Q E
N
T
A n
D u c
T
A
D
I
I
.
I A
L
O
B e u v e t h a c
G
.
e
s u it
a
a n tr e .
B e u v e t. E v it a r R o u e N ’e n
p a
r e t d e m
R e t
d a
z o n t d ’h o r m e n a c i ,
d e u s q e t c r e d e t c ’h o a s d o n e t d ’h o n
R a c -s e , E
F r a n ç
ê
o m p p ,
d e m p
m
l ê z e t e n
p e o c ’h
ig n o n e t,
c h a s s e a l
e n
b e te
e m
e b a rs
a tta q i;
v r e m
â ,
d iv e r tis s a ;
e r
fo re s to u ,
H a c e r m e m e s a m z e r e b a r s e r c ’h a m p a g n o u , D a
c ’h o u t h a
P e h in i
a
m e
g a v à n
a llo e u n
E ilv e t S u j e t o c ’h
e x e rc i
v a
n e b e u t
c o n tr is te t.
S o u d a r d
e u s ,
s p e r e t ,
B e u v e t.
A u tro u , d a
o b e r e u r c h a s s e ,
H a n o n p a s d ’a r b l e i z i q e n e b e u t d ’a r m o c ’ h M e s d ’a r c ' h o s c o q i n e t t r a i t o u r h a c O
g o e ;
in s o la n t
d e u s c ’ h o a n t e r v e c h - m â d ’h o l a q a t d a n e a n t .
B is c o a s n e v o e g ü e le t e u n E v e l
a z o
c a m
p e t,
A u tr o u ,
P r e s t in t h e p
d a le
M e s
to n e t
m e
v e l
o
B e r t e l o t M e h o
p e ll, d a
a b e u r s
A
a n a v e e t
ê r u
Q e n
a
H a c
ò n
A b e u rs
d ira c
liv ra
c a v e t
a n tr e
q e n
p o n n e r
h o
q æ r :
d e m e u n
h a c
a
p a s s o t... h e r o t.
la v a r
:
s a l u d , B e u v e t , h a c ’h o u i o l l , A u t r o n e ;
D e u s
Z o
d ’h o
a
D e u t ò n d a a n n o n ç
z o
a rm e
e n
v a
h o
e
e o n t
p ro
d r e
e
d e u s
d e p u te t
a
a
F r a n ç ,
m il d e n
g a v a lie r ie n , d a
e v it
z o n t h o
n e v e
b u is s a n ç ,
g a n t d a o u - u g u e n t
v e l
V a je s te
s u r e u r c ’h ê l o u
a r R o u e
p a r to u t
in fa n tiri b e t
d è c ’h
b e te c
tis fia .
a m â
,
R a c -s e
n ’e m
Ê r u
a n
D a
ê
a m z e r
v e n ji
C e tu
d i f e n n i t , m a r o c ’h m a
te u y o
v a r n o c ’h - u
m a ro
v a c ’h o m m i s s i o n
e u s ta m
g a n t e
r ê s o n
v a b
e b a rs e n
c a lo n .
L o h ie r :
la n g a c h
b ê r .
B e u v e t. P a r d i e , D a
B e r te lo t,
z o n t e n
te r r u p l
h o r p r e s a n ç
e
q e m
z o c ’h
h a rd i
e n t d ’h o r m e n a c i !
P e n e v e r t , m ’e n t o u e , d o n t d a s o u i l l v a d a o u a r n , M e
ro fe
d ê c ’h
L a v a rit E
rà n
d ’h o
g o a b
H a m a r e n E
z o m p
H a c
b u a n
R o u e
e b a rs
a n e à n
d e u s
a d re u s
v e l
a
d e z ir d a
p r e s t d ’e n
r e c e o
h o
tio u s c o u a rn .
e n
b ê r
fa n c
v a
g o m z o u b o u to u
liv ra d e m p d e m e u s
c o m
n e
c h o m m it
a m à n
p e l l o c ’h
b a t ,
a g a lo n
e p a d m a o c ’h y a c ’h ; î t q ü i t , m e
H a
;
d a
h o
v a t.
s u p p li,
rê s o n i.
B e r t e l o t . N e s p o n to m p Ê r u
e
z ê
C h a r le s
M a le ü r u s M
q e t b u a n e v it h o
e
v o
d a
d ê c ’h
a vo a l c ’ h j o c ’h
h o
v e r r â t
h o
c o u r d r o u z o u , tê o d o u .
a r m o m e n t h a c
ta o u a rn
a n
e n g o a d m
a b a r R o u e .
B e u v e t. C e tu E z o m
d e m p v o a
a r v e c h -m à n
d e m p
R a c - s e , m e
b e a
e n
c ’h o u i o l l , A u t r o n e ,
D a
z ic o u r
H a
m ’h o
a c ’h a n o n
r e c o m p a n ç o
v a
A r g o a d
e m
c 'h a lo n
d a
o b e r e n
h o
t e v e r
a f f e r - m à n ,
e rv a t s u r ,
m a r b e v à n .
a n te u il.
, n e
G a n t a n
te r r u p l
g o a z ie t a v e rv
c ’h o r f a z o
A n fin
m a t;
c l ê v e t h o c o m z o u , v a b r e u r , n e n a c ’h à n
c a v à n
V a
b r e p a r e t
e b a r s
N
E
a g o m b a t !
h o s u p p li h u m b la m a n t , v a b r e u d e r ,
H a
O
S o rtia l a ra .
m a n c io n
e m
d e
g a n t c a lz
c a r g u e t a g o u r a j,
a llà n
d e z ir
f o r t ifi e t ;
q e t d o n t d ’e n
a m e u s
d a
e m
z o n t d a
a r d e u r ;
a v ig u e u r ; b o s s e d i g o m b a ti
q e t
55 Ouz ar Roue Charles hac an Tadou a Franç: R e t e vo izellât dêze o arroganç. G erard .
Mar credit va avis, bremàn , va breudeur qer, Ne lesfomp qet a n ê da dostât re d 'ar g u ê r, Rac na dolfent enni nep seurt tân artifiç : Leun int a draitourach ha carguet a valiç. Pa omp oll rezolvet, beomp ive hardi: Digoromp ar porz bras ha greomp eur sorti ; Attaqomp aneze en o favillonou: Nep qartier d ’an dud fall leun a drahisonou. B euvet .
An avis-se zo mad : ret ê ’n executi ; Rac-se-eta, demp prest da glasq hon enemi. E ILVET DIALOG. B euvet hac e suit a ra a n dro v a r an theatr ,
hac ec’h eont da gaout ar Roue Charlamagn hac e arme, evit livra combat dê. C harlamagn .
N ’ôuzòn qet, Autrone, hac en v e b e t q e r sot An arrogant Beuvet da laza Bertelot; Ter rubl òn glac’haret pa n ’er güelàn ari. Mar dê bet qer cruel da vassacri va ni, Me deuy da exerci ar brassa crueldet A voe biscoas güelet, var ar muntrer Beuvet... Mes me er güel e tont,.. Eh bien-ta, va niz qer, Petra-ta a l a var Beuvet, an den fier? B e r te lo t.
Fier s u r , va Eo n t , ez ê an Duc Beuvet ; Biscoas n ’em boa güelet eun den qen revoltet: Me zònje e crevje gant furi var ar plaç,
56
Qer b ras voa e gole r hac ive e o d a ç , Ma ê bet commancet q e m e n t d ’a m gourdrouzi, Ma credàn e carje va mouga vel eur c’hi. Lavaret en deus din evit conclusion, Ne ra câz ac’hanoc’h ebars en nep fêçon. C e t u , va Eont q e r , petra ê va beach : Biscoas ne meus güelet sur eun den qer sovach. C h arlamag n .
Ne zeus qet a vôyen , me a vel ze ervat, Nemet dre ar maro da zonet d ’en d ouçât ; Rac-se n ’em zicouromp fidel, va mignonet, Rac me glêo e arme o tonet d ’hor c ’havet. Beuvet hac e arme a antre, hac ec’h eont d’en em renji en eur penn eus an theatr; ha Charlamagn gant e arme en em renj vis-à-vis.
O ger - D anoa .
A rrêtit, a rrê tit, poeltronet didalve : Mac’h avancit eur paz, ê grêt eus h o pue. G erard. Ah ! var ho correguez e zefoc’h , Francisien : C 'houi zo d e u t er vro-mâ d a leusqel h o croc’hen. C harlamagn .
Ah ! Beuvet orgouillus, piou en dije credet E teujes-te biqen da droubli va speret ! M’em boa da elevet ebars en dignite , Hac em boa evidout b e p r e t bet carante ; Gouscoude e velàn out bet qen dinatur Da drempa da zaouarn en goad va c’h r o u a d u r ! Pignet ê bete’n ê n goad pur va mab L o h i e r , Evit crial venjanç a enep d id , muntrer! Evel ma en deus grêt goechal goad eun Abel, Pa voe massac ret gant Gain, e vreur cruel. Ne oufes qet miret da vea condaonet; An ên deu da condaon h ac ive tud ar b e d ; R ac-se e p r e tant àn, hep offanci D o u e ,
5 7 D o n t
s u r d ’e n
e m
v e n ji
d e m e u s
d a
g r u o te .
B e u v e t. T ra o u M
e s m
a
l a v a r it,
e s t r o c ’h
v a r h o
L a v a ra t
a
M e s
a z is c lê ry
m e
M ’e n N e
v ije
la z a
H a
n e
d e u s
d r e
R a c
m e
D a
E v e l
a
e m
r it
z u d
q e t
g u e r f e t, v a B a r o n e t,
n e p
g a n t p r u d a n ç , o ffa n ç ;
d ig a n é n
a n
e v it
e
v o a
va
t r i b u t ,
r e
e u s a v r u d ,
d is fia .
p o e n t
d in
f a c h a ?
m a b , f r a n c h a m a n t m ’e n
d ’u n
v a
m e s l e a ld e t
a l l , n ’e n
e r fê ç o n
te u f e n
e x e rç
g o u le n
v a
z ê b rf e
Q e n t m a
a
c o m z e t d in s u r
in u til;
q e m e n t s e z o fa c il.
d ira c
d r a ito u r a c h ,
C o u lz e ra je n tr e tje
z o
g o u r d r o u s g a n t c a lz
L a z e t e m e u s h o
M ’a m
a
h a c
d ê c ’h
g a n tà n
g a v it-u
N o n p a s
h a c
tê o d ,
e n t
m a b
e l e c ’h
t e u a s d ’a m
H a
q e m
h o
ê r u e t
H o g u e n , E
e llit
d e v ije
S i r ,
h a
h a c
e u r e
b e m d e
q e m
v a r
a
e n t
c a lz
:
;
L o h ie r ,
v rê v fe
d a s o u f f r a c ’h a n o c ’h
a n d r e t
a n a v
d ò n q e t e u r f la te r ,
m a
c ’h i g
a n z a v ,
h o
a
v a fe n n b irv iq e n
g r u e ld e t
s u je d e t.
G ü i r ê s u r , C h a r l a m a g n , c ’h o u i z o e n F r a n ç R o u e ; H o g u e n
n i a z o u g c ’h o a s , h a v a b r e u d r e u r h a m e ,
P a r to u t d r e
h o r c ’h o r f o u
R e c e v e t
v it
s o u te n
H a c
r e c o m p a n ç
E
e v it
f e l l d ê c ’h
M e s m
a r o c ’h
E u s a v a r o h o M e D a
a
z o
h o n
d a
a n
c u r u n e n
a
v e n te n i
la q a t p a v e
to llio u
la n c 'T
F r a n ç ;
h o
d in d a n
s t a t , h o
tr o a d
!
e u s d e z ir d o n t d a d e n n a v e n ja n ç m a b ,
p r e p a r e t,
d o s tâ t
h o
m e r c o u
d io u z in
n o c ’h e u s n e m e t c o m m a n ç : h a c
o h
tis fi
iv e
d e m e u s
h e d
v a
c ’h l e z e .
H a p o s s u b l v e , B e u v e t , h a c ’h o u i r e n t e t c a b l u s , E
v e c ’ h c ’h o a s q e n h a r d i d a g o m z q e n
R
e t ê , h e r v e ’ v e l à n , d i s q ü e l d ê c ’h
o r g o u illu s !
s c l ê r h o f o t.
Sur ê t a , Autrone , brem àn vo tom ar yod. Güelc’homp-ta hon daouarn en goad ar vuntrerien ; N’o deus qet a galon evit en eur zouten. G e r a r d a denn e gleze. Ne rit qet ho pompad , Oger, qer b u a n -z e , Rac ni viro ouzoc’h, gant,ar c ’h raç a Z o u e , Ne refoc’h qet pep tra hervez ho fantazi : S aillom p eta, va zud, varne vel loened cri ; Saillomp o ll a vagad var dud an Ampereur, P a i n t deut d ’ar vro-màn evit clasq o maleur, S alom on
a
V r e iz
C’houi a glasq ho m aleur, assur, tud didalve, P a fell d ê c ’h revolti a enep ar R o u e ; Ha c’houi rentet coupapl, e zoc’h m e u r b e t fier ! Rac-se- ta, Autrone, tennom p hor c’hlezeyer, Ma traillfomp a da m ou an dud orgouillus-màn , En hano an Drind e t , T ad, Mab,ha Spere t-Glan Amàn en e m rancontr a n armeou hac e commanç ar gombât.
GALERAN. Evit ma voezoc’h, Sir, p e n o s n’ò n q e t traitour Me laqa d i r a z o c ’h a b l a t v a a d v e r s o u r . Laza ra pempet a zoudardet Beuvet.
Cetu lazet unan da gommanç, ar c’hoari. I SAKAR.
Ni hor b o aneze rêson , n ’ho pet sourci. Dal-a-zaou, Galeran ; bremàn e zomp qittes. Laza ra ar c’hoec’hvet soudard.
R e d o u b lit a gou rach, me h o p e d , Autrones. F o uq es.
Ha ! ha ! e t a , B e u v e t, ha c ’h o ui anav ez ê E u r maleur evidoch laza mab ar Roue? B eu v et.
Ma n ’em bije er g r ê t , e voan prest d ’en ober; Ha c’h o u i, traitourien vil, laqit eves d ’ho lêr.
R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
Commanç a ra dija biannât ar vanden. N a n t e u il .
N i ho recompanço a ze brem â-zouden. Allòn eta, va zud; mar deus hini am c ’har, Laqit e adversour pepini d ’an d o u a r : Me meus laqet unan da c’hourve var a r plaç. Laza ra trivet Ecuier ar Roue.
G erard.
Ha me laqay eun all evit bevanç d ’ar chaç. Bremàn hon eus pêet ac’hanoc’h , Francisien; Noc’h eus qet goneet netra oll b e te hen. Laza ra pevarvet Ecuier ar Roue.
C h a rla m a g n .
Courach oll, Autrone ; redoublit a venjanç, Rac me a vel e chom ar victor en balanc. Ma na vemp e v ite , e collin va sqient. R eg n i er.
Ni rêi dê perissa , pa ve qeit all o dent. O ger- D an o a.
Courach , camaradet, h ac e vomp evite. B euvet.
Nebon, mar c’hoezomp-ni, e vot om d ê c ’h ive. Ententit, Charlamagn, d a o u est d ’h o c ’h oll furi, Cetu ni pell a zo dija e com bati, Hep juji ar victor demeus a nep coste: Echuomp ar gombat qen a vo goude-ze, Hac en em gavimp oll varc’hoas ar beure mat Da gommanç a gaeroc’h adare ar gombat ; Pe m a noc' h eus q e t c'hoant da g u e m e r e t repos, Ni a guntunuo etre pado an nos. C h a r l a m a g n a êchu ar gom bat, hac a lavar : Amzer avoalc’h hon eus en de da gombati ; Rac-se eta ; Beuvet, ne vo qet a fazi
D ’e n H a
e m
n i
g a v o u t a m à n
g u n tu n u o
a r
v a r c ’h o a s e u s a r b e u r e ,
g o m b a t
a d a re .
N a n te u il. N e b o n , R â c - s e
h o
n i n ’e m
g a v o ,
p e e t s ò n j
n e
d ’e n
v o
e m
q e t
a z a le
;
g a v o u t iv e . S o r tia l a r e o n t to u t.
T R A n
I V
D u c
E
T
D
B e u v e t
I A
h a c
L
e
O
G
s u it
.
a
a n tr e .
G e r a r d . M e la v a r , A u tr o n e , h e p H o n
e u s
C r e n a
a n tr e p r e n e t
b e a
e u n
ra v a m e m p r o u , h a
G a n t a r v o r c ’h e t a m e u s
ta m
a ffe r a
C o u a rd ,
z o
b e rv i ra
s ta r d .
v a g o a d ,
n a g o lfe m p a r g o m b a t.
B EUV ET. M e e l l m u i e g u e d o c ’h c r e n a s u r , v a b r e u r q e r , R a c c a rg u e t-ê
v a c ’h o r f a v l e s s e ü r h e p
P e n e v e r t a r g o u r a c h
a
E
e n
v a rv fe n
v a r a r
p la ç
m e u s
d a
h e u r
n iv e r,
r e s is ta ,
b r e s a n t a m a .
N a n te u il. L a v a r i t d i n , v a b r e u r , h a b l e s s e t o c ’h m o r t e l ? B e u v e t. N ’e n
d o n
q e t, a g r e d à n , d r e N
M e s M
a n fin ,
n e
a s s a c re t e u n
E n
fe
M e
r e n to
R a c M a
a
D u c
n i ro y o c o llo
o
z e u s
c â z , g ü ir ê
e
d a rn v ra s e u s a d u d
C h a r le s d e à n b u e
a n
E te r n e l.
a n te u il.
N a n te u il,
d a
c ’h r a ç
h a c
h e p
v a r c ’h o a s
e u r
v a ta ill
o u s p e n
v o
z e u s iv e h o n
ta m
a r m
b r a b a n ç a l,
s u r q e m q e n
tr ê g o n t
e ;
te n
m il
e n t a ll; ,
d e n .
G e r a r d . A h ! v a b r e u d e u r g ü irio n D a
z e la o u
G o u z o u t
a n
a v is
a
ro à n
, d r e
r e q e t h o p e d à n
d ê c ’h
a r it e rv a t a r R o u e
d e u s
b r e m à n . a
F r a n ç
6 1 Z o
d e m p
s u p e r io r ,
E u r
g o n fu s io n
B e a
e n
R a c
é n e n
A n P
a r m e t
a
z o
d e u s a n
z ê
e r
v ra s
D a
D u c
h o
M a r b e
n e p
h o
e n
h a
la c h e te
h o n
R o u e ,
n i h o n
m u i
e u s a r g a o u
q e n
e n tr e
e m
r e n t
m
v a r
d a
a r
g a v e t
c ’h e n t a
d a o u .
a r
e
c ’h r a ç
d a le
R o u e ,
a b o r d ,
g r e d , a z o e u n e n
L o h ie r ,
h e p
o y e n , d a o b e r a n
s u r
;
u n tr e r ;
c ’ h r e d i t , e c a s f o c ’h
s e u r t m
r e c e v o
g o n s e c a n ç ;
B e u v e t la z e ta r P r in ç
A m p e r e u r , m e
H a c
e n e p
C h e v a le rie n a n e à n
a r
d e m p
h e p
f ê ç o n - z e
b e d i
A n
a
b e t
R a c - s e , m a r e m D a rn
ê
ê
d e u s a r g ü ir h a
d e b a t
’e n
E
e m
s c lê r
a c c o r .
d e n
le a l,
v a t r a c ta l.
B e u v e t. R e t E n
ê
e n
d e s p it
d ’a m
! M avi j e c ' h B iq e n
e m
r e n ta
e ta
s p e r e t
h a
a a c c o r d ,
n ’e n
e m
va
d ’h o n d ’a m
e n e m
o ll f a n t a z i
b r e u d e u r ,
r e n tje m p , m
’e n
M e s a n f i n , p a f e l l d ê c ’h , n e
g a n é n - m
d a l q e t m a r c ’h a t a .
z ije n til, S e la o u it a n
I t e ta
h a c
r e q e t
B r e m â - z o u d e n H a
la v a rit
a b e u r s
v a n ta n
d e à n ,
h e p
v a
b e te c a r r ê ti
d r a - m
a n
A m
p e l l o c ’h
e v it g o u le n
A n fin ,
e to m
a m z e r
O b o is s a
d e à n -e v e l
L a v a rit
d e à n
D a
b e t
v e a
H a c D ’e
e
z o n
d a d ,
C e tu
e ta
G r it e ta
p e n
a r
c ’h o a s la z e t
p r e s t
v o
e
z o m p
v a b
a n fin
R o u e
p e tr a a r
e
m a
e u s
m ’h o
c a lz
a r p e o c ’h
z o n e t
d a
g l a c ’h a r e t
a s s u r e t;
r e p a r
F r a n ç , e r
o c ’h
v e a c h ,
d a
d a
,
d le e t.
q e r
:
p e r e u r ,
h o r p e u rs
p r o m
â
b r e u d e u r
O c ’h c a c e t e u s e
e ,
a s s u r , d ’a r R o u e ;
C ’h o u i , v a z a o u e m
i,
e
fê ç o n
v a ro m a
c a ro .
la v a r e t:
s u p p li,
h e p
a r r e t.
R e g n ie r . A u tr o n e , g a n t jo a v ra s n i ra y o
q e m e n ts e .
;
Rac-se eta, Fosson, q e n t mont b e t e 'r Roue , Sò njomp a fêçon vat petra a lavarimp: Rac eur goal veach ê ; mes gouscoude er grimp. F osson.
Pell zo ne ris beach gant mui demeus a joa Nac a gontantamant evel ma ràn e m â ; Rac ma elfe ar peoc ’h eur vec h bea sinet, E c h o mfemp adare en hor paciantet. Adieu ta , A utrone ; adieu eur veach c’hoas : Ni rento d ê c ’h respont hep arrêti pell bras. An daou Ambassadour a zorti, hac e yeont da gaout ar Roue.
BEUVET: H a n i n ’em retiromp, m e ho ped, va b re u d e u r, Da c ’hortos ar respont digant an Ampereur. P Ê V A R V ET C h a rla m a g n
DI
ALOG .
hac e suit.
C harlamagn,
P elêc’h-t a ê m anet Beuvet hac e vreudeur? Pa ne d e u o n t s o u d e n , n o c ’hortoimp n e m e u r ; Ni laqayo Beuvet da ober eur r e m u , Rac ni laqai e guær en tân hac en ludu. An daou Ambassadour a êru e cân ar Roue, hac en em strinqont d’e zaoulin.
F o sso n , eu r b ra n c o liv ez en e zo r n , a la v a r :
Jesus-Christ, Mab Doue, güir Redemptor ar bed, D’h o conse rv, S i r , en peoc ’h h a c iv e en yec’h e t , Ha da rêi dêc’h ar c ’hraç da vea triomphant V ar gu em en t antrepris a rit antieram ant.
Ah ! perac ne m e u s - m e elocanç Ciceron , Hac ive ar fur n ez en devoa Salomon , Hac eun teod alaouret da zressi eur r e q e t Dirac ho Majeste, ô Monarq redoutet ! Abeurs an Duc Beuvet, an Duc a Roussillon,
63 Hac an D u c a Nanteuil, a un o m p in io n , E zomp bet d e p utet da zone t ho p e te , Ha d ’en em brosterni dirac ho Majeste, Da be di ac’hanoc’h, mar deus nep moyen c’hoas, Da gaout ar vadelez d ’o receo en ho craç. Beuvet zo regreta n t , qercoulz hac e vreudeur, Ma ê bet massacret ho m a b , ô A m p e re u r ! An Duc Beuvet memes n’em anzav criminel, Hac a offr repari e vuntr var ho puguel. O uspen, e prom e t o n t, an eil hac eguile, Bea oboissant bepret d ’ho Majeste . C harlam agn.
Birviqen ne gredjen e vije c ’h qen hardi Da zonet em presanç gant ar seurt gevredi : Bras ê hoc’h insolanç, ca vet an hardisson Da barlant evit tud zo leun a d rah iso n ! R egnier.
O Roue Charlamagn ! possubl ve d ’ho calon, Carguet eus a v e rtu , dont da refus p a rd o n ! Biscoas den ne zougas ar gurunen a Franç Vaillanloc’h eguedoc ’h, sclêr ê ar gonsecanç. C’houi oc’h e u s p a rd o n e t h o c ’h enemiet b r a s : P ’en em humilijont, c ’houi roe deze graç, Güir ê penos o c ’h eus ar c ’hleze a justiç, Ha pouvoar absolu a en ep pep maliç ; Mes seul-vrassoc’h ar c ’hrim a gred er c o m m e tti , Seul-vuioc’h merit zo o tont d ’er pardoni; Recevit en ho craç, m ’ho p e d , va A m p e r e u r , Va mestr, an Duc Beuvet, hac ive e vreudeur, Hac e protest ont d ê c ’h pelloc’h da virviqen Evel ho s u j e d e t , da heuill ho co u rc ’h e m e n . I mitit hon Zalver, ô Sir, me h o s u p p l i , Pa varvas evidomp va r m enez Calvari : Hac é n prest da vervel dre boaniou q e r g a r o ,
6 4
E pardonas d ’an nep en laqas d'ar m aro : O c ’h imita J e su s , Sir, ni hon eus e s p e r E pardonfot d ’am Mestr maro ho mab Lohier. C harlam agn.
T e c’hit dirac va faç ha na zaleit q e t ; Ne q e t êz pardoni e u n hevelep torfet. Me ya da gonferi gant an Tadou a Franç Touchant an affer-ze a zo a gonsecanç. F osso n.
P a gom m andit dem p, Sir, ni ya d ’en em denna. Adieu a lavaromp.... Qen a vo ar c ’h e n ta. C H A R L AMAGN.
Sortial a reont.
Petra lavarit-u b r em à n , va o ll dud qer? Evit an Duc Beuvet oc’h ober ar fier, En d e u s c'hoant ar vech-màn d 'en em humilia. P etra meus da ober?... Lavarit din brema. Mes den ne lavar g u e r ... Mud o c ’h-u. Autrone? Roit din cuzul vad, pa meus necessite. N Ê M . Pa velàn ar re-all o telc'hel ar silanç, E meus c ’hoant, Impalaer, da z o n t d' en em avanç Da rêi d ê c ’h va avis var sujet qementse : P a r d o n , mar parlantàn gant re a liberte. Güir ê , an Duc Beuvet a zo bras e furi , O caout an insolanç qe m e n t d o c ’h offanci ; H ac e rafec’h assur eur graç particulier O pardoni deàn maro ho mab L o h ie r ; Gouscoude e carfen donet da gonclui, Mar ho pe madelez, ô Sir ! d 'am p erm etti, E recefac’h en graç Beuvet h a c e v r e u d e u r ; Balamour da Z o u e , m ’ho p e d , va Ampereur. Credi a ra d i n , S ir, e ve an accord-se Avantajus meurbet d ’an eil ha d ’eguile ; Rac ne gafet ligne en rouantelez Franç
65 Crénvoc’h e g u e t Beuvet hac e oll alianç. Dont abenn dioute n ’en dê q e t re facil ; Mes anfin, e u r peoc’h m at, Sir, a ve sur util, R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
Duc Nêm, me a approu ar pez a leveret ; A ligne puissant ê assur an Duc Beuvet; Bea int pêvar b r e u r , ha Duqet o fêvar: En qe m e n t ma varchont ne gavont q e t o far. Nemet frajilite ne zeus ebars an dud : Beuvet a eure ze dre eun tôl p r o n titu d ; Ha pa ra offr d êc ’h , S i r , da zont da repari Maro ho mab Lohier, m ’ho ped d ’er pardoni. Pardonit da Veuvet e offanç tre m e n e t, Hac e vo fidel d ê c ’h en amzer da zonet. C harlamagn.
Me bardon aneàn ebars en h o faveur. Grit eta prest antre an daou Ambassadeur, Ma lavarìn deze va resolution, M’o devo o m ennat, mes gant condition. An daou Ambassadour a antre, hac ar Roue a guntunu.
Arça-ta, A utrone, lavarit da Veuvet Hac ive d ’e vreudeur , e meus-int p a rd o n e t, G an t ar go n dition , an eil hac eguile, Ma rint a neve-flam s e rmant d ’am Majeste. Lavarit da Ve u v e t , ententit m a t , R egnier, Evit ma reparo maro va mab L o h ie r , E ranc dont da Vouel-Yan gant daou-c’hant den armet Evit va servicha e lle c 'h m'am bo s o u h e t. C e t u - t a , A u t r o n e , an o ll g o n d i ti o n ,
Mar sò nj antren en graç ha bea va mignon. F osson.
O Roue vertuus hac an nopla biscoas Zo bet var an douar hac ive e r m o r g l a s , Ni ho trugareca demeus a galon vat,
6 6 P a
ê
h o
m a d e le z
rê i
d e m p -n i
h o r
m e n n a t.
N i y a g a n t c a l z a j o a d ’ a n n o n c d ’a r p ê v a r b r e u r O c ’h
e u s a g a lo n
P a r d o n e t O
o ll d e z e
c lê v e t
A d ie u
v a t a r v e c h - m à n , A m
a n
q e m e n t
d r a - z e
e
v in t
d ê c ’h , A m p e r e u r , h a
N i r e q e t d ê c ’h
b e p r e t
z o T r e m
p e r e u r ,
e n e t
re jo u is s e t.
c ’h o u i , T a d o u
p e p
:
a
F ra n ç ,
s e u rt r e jo u is s a n ç .
A n d a o u A m b a s s a d o u r a b a r ti d a v o n t d a r e n ta r e s p o n td a V e u v e t. C H ARLAM AGN. H a n i, e n M a
v o
e m
d e n n o m p
a c c o m p lis s e t
a r
e u n
p e z
n e b e u t, v a f r in c e t,
z o
p r o p o s e t;
C h a rla m a g n h a c e
P E A n
M
D u c
P
E
T
D
B e u v e t
I A
h a c
L
e
O
G
s u it
s u it a s o r ti.
. .
a
a n tr e .
B e u v e t. N e d a l f e q e t e n a c ’h : c o n t a n t v e n , v a b r e u d e u r , D a
gl ê v e t
a r
E n
d isp it
d ’a r f a t i q , e
E
v e
R a c N e
p iije t p io u
r e s p o n t d ig a n t a n
g a n tà n
b e n a c
e ll q e t
v e l o c ’h
H a c
z o ,
é n
v a
e n
a r
b e a
a n tr e n
la v a r it,
c ’h o a s j o a ü s
r e c e o
d e u s
e s p e r o u t
M e s m e
v e n
A m p e re u r.
e n
e
R o u e
re
c ’h r a ç ; d a
b a r t i ,
d is o u rc i.
p r e s t va z a o u
h o
b r a s ,
p e a c h
b e t
z ije n til : u til? ?
A n d a o u A m b a ssa d o u r a a n tre . R e g n ie r . I a s
u
r ,A u t r o n e ,
A r R o u e G a n t M a
a r
E v it E
C h a rla m a g n g o n d itio n
re fo t
D ê c ’h - u
a ,
n e v e A u tro u
r e p a r d e à n
q e m e n
h a c
d a
,
o u s p e n , u til
h o
a n
re c e o
e il
s e r m a n t a n
D u c ,
m a ro
V o u e l
e
Y an
G a n t d a o u -c ' h a n t d e n
h a c d ’e e n
v a b
e
c ’h r a ç ,
e g u ile , V a je s te . h o
p a r tic u lie r ,
L o h ie r ,
q e n ta
a r m
e n
b r a s :
d ’e
z e r v ic h i,
e t, h e rv e z
e f a n ta z i,
Ha bea fidel mat deàn da virviqen: Qementse a c ’h o u l e n , ha nonpas netra qen. GERARD.
Me ho tru g a re c a , va C’hrouer b e n ig u e t. Me am boa qe m e n t-m àn pell a zo d e z i r e t ; Ne alje ar Roue exerç brassoc’h douçter Ebars en hon a n d r e t , va c ’h redit , va breuder. Rac-se, en em hastomp da vont gant dilijanç Da c ’houlen hor pardon digant ar Roue F r a n ç , Ha d ’e drugarecât hum blamant var ar p la ç , P ’en deus ar v a d e l e z d ’hon receo en e c ’hraç, B euvet.
Me a zo prest da vont pa guerot, va b r e u d e u r , D’en em humilia dirac an A m p e r e u r ; N ’ordreno netra din s u r na effectuin , M ’en assur, va b re u d e u r ; na n , biqe n ne vanqin Da o b e r pep t ra o ll hervez e volonte , Evit gallout b e p re t conserv e amitie. Na n t e u i l .
Dem p e t a , v a b r e u d e ur , da gavet ar R o u e , Rac aon , eus hor g o r to s , n ’em impaciantfe. Sortial ar.tn oe C ' h o e c ' h v e t D ialog. hac e suit a antre d re eur c'hoste. B e u v e t hac e Vreudeur dre eur c'hoste a ll , hac en em strinqont d'an daoulin d irac ar Roue. Ar Roue
B euvet.
Me b e d J esus, Roue an douar hac an ê e , Da ogmanti ho cloar. va Frinç ha va Roue , Ha da rêi d êc’h ar c’hraç da vea trionfant Er pez’ a n trep re n o c ’h atao antieramant. Me zo d e u t ho pete hac ive va b r e u d e u r ,
Evit en em s t r i n q a d ’ho treid, va A m p e re u r, Ha da c ’houlen pardon demeus an offanç g rêt, Mar be dê c ’h agr e a b l, ô Monarq red o u tet ! Me a anzav va c’hrim ; i a , me zo coupab Da vea em c’holer lazet Loh i e r , ho mab ; Hoguen me b r o m et dê c ’h dirac ho P a rò n e t , E r eparin va c’hrim er f êçon ma qerfet ; Ha va b reu d e u r ha me en em rent sujet d êc ’h , Prest clos d ’ho se rvicha, pa blijo ze ganêc’h. C harlam agn.
P a h o q ü e là n , Beuvet, q e m e n t h u m il ie t , Ne allàn q e t bea cruel en hoc ’h a n d r e t; Rac-se e pardonàn d ’an eil ha d ’e g u ile , Ma observit ar pez zo scrivet en trête. Mes c’houi, Autrou Beuvet, pa oc’h ar c'houpapla, A ranqo, p ’am bo c ’hoant, donet d ’am zervicha Gant daou-c’hant den armet, pa deuin d’ho pedi : N’en dê qet va goulen dies da observi. B euvet.
O Monarq generus ! p a felfe d ê c ’h ouspen, Ne refusin jam es da heuill ho c o u rc ’hem en, C harlam agn.
Deut e ta da Vouel-Yan da Baris d ’am c’havet. B elvet.
I a , Sir, me deuyo gant daou-c’hant den armet. Adieu dêc’h, Ampereur, gant eur güir garante : Me reqet d ê c ’h bepret pep se u rt prospe rite. Adieu, Tadou a Franç ive pareillamant : Me a d r ugareca ac’hanoc’h humblamant. Rac oblijet òn dêc’h , qercoulz ha va breudeur, P ’oc’h eus grêt bon accord dirac an Ampereur. C harlam agn. m
•
Adieu d ê c ’h, Autrone, ha d ’ar c'henta g ü e le t : Bezit o ll p ru d a n to c ’h en amzer da zonet.
Partial a roont.
6 9
S E . G O L A D T V IZ
G
a n e lo n ,
G
r i f o n ,
G id e lo n , B
H
e r n i e r ,
e r t e l o t ,
G
a l e r a n ,
R ip u s ,
F o u q e s , I s a k a r , h a p ê v a r
C h e v a lie r d ’a r R o u e e n e m
la q a d a g o m p lo d i.
G a n e lo n . P ’o
q ü e là n ,
M e
y a
d a
M e
a m
C e tu T u d Z o
la v a ra t
b o a
B re m à n
A u tr o n e ,
d a
e n
e u n
z is c lê ry
e m
z o e n
d e u s e m
a fa m ill
s e rv ic h
D a
C h a rla m a g n
g a v e t e v id o m p
M e
a
v e l z e
C e tu H a c
la z e t e v it
L o h ie r a H a c
q e m v o a
e n d ’o a
R a c -s e
e
e
c a r d e m p
M e P a
z o
ê , e n
v e là n
C o m t q e m
b e t
b e p ’e n
in g r a t
d is p r is a n ç : e
g o n te n a n ç . B e u v e t,
p a r d o n e t.
a b e u r s
a r
s e u r t l a v a r,
R o u a n e z , m a d e le z ; v a z u d
q e r ,
r i f o n .
e u n
a le v e r e t ;
c 'h o u i e s t o n e t , d e n
a g o u r a c h
,
v e n ji d e u s e u r s e u r t tr a ito u r a c h ; h o r r u b l ê la z a m a b
M a v i j e c ’h o u i p e q e m
a r p e z
c o u lz h a
C h a r la m a g n , z o
R a c e u r c ’h r i m
ra je
a
q e n
s u p e r b
G a n e lo n ,
e n ts e
M a n q e t d ’e n e m
A
C h a r le s ;
im p u n is s a b l m a ro a r p r in ç L o h ie r . G
G ü ir
c r u e l ,
z ê
c o n n a r r à n , m
M a c h o m
F r a n ç ,
e u s b e t e z e r v ic h e t m a t,
d e m e u s
e v id o m p
a
A m p e r e u r
g a n t a r
e n ts e
a r B ro v id a n ç .
a lie s ,
e u r c e r te n
L o h ie r
o c c a s io n .
R o u a n e z
q e r
a v o a l c ’h ,
in ta t io n ,
a n
c ’h r a ç
d ’a n
a r s ila n ç ,
p o r ta n ç :
z o
d a n je r
H a p e g u e m e n t m ’h o n v e là n
im
m a t
a r
e n
a
p e ll
b r e s a n t
e x p o s e t
t e l c ’h e l
d r a
n i n ’e u r g a v e t , d r e
E v it r e n ta
E
o
m
e ,
e n t a ll, m
n a d e n ’e n
e u r R o u e .
d e u s h o n
la v a r f r a n c h a m
lig n e a n t,
E vije punisset ha laqet da neant . Hoguen an Duc Beuvet a zo eun d e n t r a i t o u r ; P ’en em zante goasqet en deus com zet q e r flou r, Hac en e u r ober goab memes eus ar Roue , E zê bet recevet en e c’hraç adare. H ernier.
Pa oc ’h eus lavaret, bremàn ho santimant, Selaouit va hini ive pareillamant. Ne d alfe qet e nac’h , Beuvet hac e vreudeur O d e u s bet eur c ’hraç c a e r digant an Ampereur, O pardoni deze gant qem ent a z o u ç d e r , Maro e vab ena, ar prinç yaouanc Lohier ! H oguen, ma na ouzoc’h, m’en lavaro dêc’h prest E labour ar Roue en ze dre interest : Rac gout a ra ervat Beuvet hac e vreudeur A ell rêi o-unan brezel d ’an Ampereur; Hac e voa güell deàn o zrêti gan t douçter Eguet cavet en Franç brezellou bep niver. G aleran .
Ma ne gavomp rem ed , me g o n c lu , Autrone, N’hon eus mui a respet en pales ar Roue. Em â bremàn an ton gant ar c ’hos Duc E m o n , Gant an Duc a Nanteuil, an Duc a Roussillon ; Hac ar m u n tre r Beuvet a zo bet pardonet, Evit rêi d ’ar Roue eun daou-c’hant den a r m e t ! Gant alianç B e u v e t e màn dre o ll an to n ; Rac-se me lavar dê c’h evit conclusion E zomp ar veach-màn discaret crenn a b l a t , Ma na gavomp moyen evit o izellât. O r , e vit dont abenn demens h on antrepris, ( B e u v e t o tleout dont er moment da Baris) E ret d e mp-ni mont oll a vagad var an h e n t , Evit en distruja , e n t r e o m p - n i , qerent. Ma ve maro Beuvet, me a meus esperanç
7 E
v e m p
1
c ’h o a s r e s p e t e t g a n t a r R o u e
a F r a n ç .
I DELO N . C ’h o u i o c ’h e u s , G a l e r a n , s t u d i e t e u r g u e n t e l , H
a m a
H a c e
h e u illo m p la z fe m p
P e r e
n e
a n e i
h o r
q e t s u r
a g u e m
e n ts e .
A r
g e n e r u s
P e
d r e
D a
z o n t d ’e n
p e
d r e
e m
d a
d e n n a
'e n
a r t,
v e n ji
v e n ja n ç c ’h o a s a z o :
a s s u r ,
a
m e b r o m d e u s
a
b r e z e l.
d e u s a lia n ç
D a v a n ta c h
M o g is , m
n e rz
a s s u r
B e u v e t , c ’h o a s e n
v a n q fe
D e m e u s
b o
g la s q o ,
e t se
v a ro
e r v a t ,
e
d a d .
F o u q e s . T a v i t t a , I d e l o n , m ’h o N i v a s s a c ro
B e u v e t,
p e d , v a r g u e m e n ts e ,
m a r
p e r m e t
a r
R o u e .
B e r t e l o t . N ’o p e M e
q e t a v o r c ’h e t
la q a i
v a
e o n t
d a
o u z
a z e , A u tr o n e
g o n g a n ti
d a
;
z e .
R ip u s. P a o c ’h e u s c o n c l u e t , t e n t o m A ra b a t
ê
H a
d e m p
D a
r e m
D a
z o u ffr
A n
n e p
A r
R o u e ,
H a c M
a
h o r
o l l d ’a r
p a le z
o n tr i
v a ro
a n
d e à n
e n
e u
a rte z e
L a z a
d is c lê ry
e
e
e
d a
v e
a v ic h o u , v a b
tis fe
e
a
d o n t
a
v e
D a u fin
a
B a ris .
g o a l
c a lz
a c c o r d i
D u c B e u v e t, p ' e n
e m
e s q is ,
v io la n t,
c ’h o a s
d a
,
a r P v o u e ,
p e z
z o
s a n t
n ic u n
la c h e te
a r
la z e t a n
d a
g a v e t
e u l
z e r v ic h ,
d e u s
e
s e c r e t
p p r e s t a r f o r tu n ;
to u r m
a n t.
d e m p
g a v o g a n e m p . S o rtia l a r e o n t.
E I Z B e u v e t a A rç a , Ê r u G a n t
ê
a n
V
E
T
I A
L
O
a n tr e g a n t e s u it h a c a
C h e v a lie r ie n , a m z e r
a r R o u e
D
a
v o a
C h a rle s
G
.
la v a r
:
tu d - je n til, s o u d a rd e d , d e m p
a s s in e t
e v i t m o n t d ’e
g a v e t :
7 R
2
e t ê d e l c ' h e l d ’a r g o m z , p ' o n
R a c -s e , v a m ig n o n e t, D a
g a o u t c a lz
a
e u s e r p r o m e te t.
h u m b la m a n t h o
b r u d a n ç
e n
p e d à n
o c c a s io n - m
à n ,
H a m a r h o r b e a r c ’ h r a ç d a z o n t t r a n q i l d ’a r g u ê r , M e
h o
r e c o m p a n ç o Q e n ta
P a R ê i
ê d in
N e
v a
M e
p a r tic u lie r .
C h e v a lie r
a n
a s is ta n ç
e r
B e u v e t.
h o c ’h
b iq e n
a s is ta
a g r e d
a r
d a
r e - a ll
a
a r
ra i
R o u s illo n
o c c a s io n
,
b r o m e t d ê c ’h e r v a t
s c u illa
e b a rs
D u c
s e u r t
D u c B e u v e t, m e
e s p e r n ì n
E v it
e n
c o m m a n d e t g a n t a n
d ê c 'h
A u tr o u
o ll
v a
o ll g o a d
v e a c h -m â
a r
m ê m e s
;
tra .
B e u v e t. E n
h a n o
v a
D o u e
C o m m a n ç o m p
g ü ir
h o r b e a c h
D a d e m o i g n i e r v a t d ’a m E
z o m p
fid e l
d e à n
b a rs
R o u e
a r
b e d is ,
e n tr e z e c
h a
P a r is ,
M e s t r h a d ’a m
R o u e
e n
h o r
p ro m e s s e .
O b e r a re o n t t r o a n th e a tr h a c en e m a r r ê to n t e r c ' h re iz ; m e s o v e a c ’h o a s p e l l e u s P a r i s , B e u v e t a d r o e u s e d u d h a c a l a v a r : P a
o m
p
a v a n c e t
Q e m e ro m p
m a t
h o n
e b a rs
re p a s
h e p
e n
h o r
d a le
b e a c h
,
d a v a n ta c h
;
G ü e l l o c ’h e z a i m p e n h e n t p a v i m p r a f r e c h i s s e t . D e m p
e ta
d a
l e i n a , m ’h o
p e d , va m ig n o n e t.
F o s s o n . H o c ’h
a v is
C r é n v o c ’h
a z o
m a d , A u tro u
e v i m p , p ’h o r b o
a n
h o n
D u c B e u v e t :
re p a s
q e m e r e t, S o rtia l a r e o n t.
N
O
C h a r la m a g n B ir v iq e n
n e
V
a
E
T
a n tr e
D
c a e r
a
N a c
e r p la ç o u
L
O
G
.
g a n t e s u it h a c a
la v a r :
z o r ti, a m e u s a o n , v a z u d
A r c ’h e u s e u s v a c ’h a l o n R a c
I A
m e u s z o
a n tr e n le u n
d e m e u s e m
a b e p
m a ro
p a le s
q e r ,
L o h ie r ;
tr io n f a n t,
c o n ta n ta m
a n t,
Qem entse a guendalc’h da rebech din b e p r e t Da vea pa rd o n e t e varo da Veuvet. G rifo n.
S ir, goall sebezet ò n o clêvet lavaret E c ’h êru da Baris an Atrou’n Due Beuvet G a n t daou-c’hant den ârmet a dle presanti d ê c ’h: Ar pez a estono an oll; me da guenta ganêc’h , P a deuit d ’a cc e p ti, memes da zouffr ouspen Eun den en hoc’h e n e b z o bet qen inhum en , Hac en deus c o m ete t eur c’hrim an h orrupla A elje den o b e r birviqen er b e d - m â ; Hac e souff r a c ’h eun den dirac ho taoulagad A drempas e zaouarn en goad ho mab q e r mad ! Troublet ê va speret o sò njal q e m e ntse. Mar q e r it p e r m e t i , selaouit, va Roue, Ni yêlo var an h ent pêvar-c’hant den armet Evit terri o fenn d ’e d u d ha da Veuvet. C harlamagn.
Pa e meus pardonet da Veuvet e d o r fe t, Tavomp eta var ze, m ’ho p e d , va mignonet. B e r te lo t.
En a lazas ho m a b , Sir, ha dre drahison ; Rac-se m e lavar d ê c ’h va resolution, E t le , dre drahison , bea lazet ive: Qementse a v e rit, hep offanci Doue. C harlam agn.
Ze a ve pec ’het bras. Birviqen ne souffren Ober injustamant laqat mervel n e p den. F o u q e s.
Qementse a zo j u s t , m ’en lavar, va Roue : Tra evit tra b e p r e t , bue evit b ue. Beuvet en deus lazet dre drahison L o h i e r ; Dre drahison ive e varvo ar m untrer. Mar qerit p e rm eti, g a n t ar C ’h o n t Ganelon
Hac e gam a r a d e t , tout potret a galon. Ni yêl en hor perill da assomi Beuvet : C ’houi evit qementse n e veot qe t blamet. N êm.
C’hoant oc’h eus, Autrone, c’hoas da gomanç labour? F o uq es.
Me g r e d din e teufoc’h, Nêm, ive d’hor zicour. O ger- D anoa. Abret pe diveat e vo sur pêet se. R
i p us .
Bepret e màn O ger e sicour e ligne. S alom on
a
Y r e iz .
Lezit Beuvet en p e o c ’h hac e reot ervat. H e r n ie r .
Ne dleer qet e zouffr hep scuilla e o ll voad. R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
Mar be lazet Beuvet e vo c ’hoas sur brezel. G anelon.
Q e m entse a verit ar vil traitour cruel. C harlam agn.
Ebars ho risq h e p q e n me b e r m e t se ganêc’h ; Mes me voelc’h va daouarn ouz se, m’en lavar dêc’h ; Sepet n’em bo me qet nep pec’h e t evit s e , Me a lèz ac’ha noc ’h libr en ho polonte. H oguen laqit eves en em gafec’h tro m p let, Rac me a brom et d êc ’h , mar be lazet Beuvet Ne vanqo birviqen adversour dêc’h en Franç: Coustout a rêi ze d ê c ’h ha d ’hoc’h o ll alianç. G anelon.
Ne meu s m orc’het ebet, Sir, eus a guementse; Me a zisfi Beuvet c o ulz hac e oll ligne, Hac ive q e m e n t den a zo ebars en Franç , Da foula en n ep guis me na va alianç; Ha p o c ’h e u s perm etet dem p monet en b e a c h ,
ya iN gant ho conje bep goasta davantach. Ganelon hac e gonsortet a ya var an hent da hedal Beuvet. C harlam agn.
Ha n i , d e m p , A u t r o n e , d ’ar recreation , Da c ’hortos an issu en devo Ganelon. Ar Roue hac e suit a sorti evit mont d’ar recreation.
D ECV O IT .L D E G A An
hac e suit a antre var an theatr evit cuntun u i o hent da vont da Baris . :
D uc B eu v et
B e u v e t .
Va zud h a m ig n o n e t, a vancit, me ho p e d , Bremàn en hor beach, pa omp o ll disqüizet ; G üell ê bea abret eguet re diveat, Q en a vin en Paris ne vì n q e t divorc’h a t ; Rac m e a voar ervat e meus a dversourien En pales ar R o u e hac a zo traitourien, Hac a ve jo aüs bras da gaout occasion Evit o b e r d in -m e affront pe trahison. An
E il
C h e v a l ie r .
Moyenant graç Doue, va C’hr o u e r be n i g u e t , Noc'h eus q e t a affer, Autrou an D u c Beuvet, Da guem eret m o rc ’h e t da vont en h o p e a c h , Rac bea z o ganêc’h t u d d e m e u s a gourach ; Hac an n e p , m ’en t o u e , a zeuy d ’hon attaqi, Ni er grayo souezet q e n t fin an disparti. Mes me vel calz a d u d o tonet d ’hon rançont ; A b a les ar R oue me gred sur e teuont. B euvet.
Maleur d e m p , Autrone ! bea zo tra h is o n ; Me vel va adversour , ar superb Ganelon. G anelon.
O arrêti t , Beuvet, m u n t r e r ar P r in ç Lohier;
76
Êru ê ar vech-màn an h e u r hac an amzer Ma vo sur güerzet d ê c ’h maro mâb ar R o ue ; An dra-ze a zo just ; meritet oc’h eus se. B e uvet .
O R ouantelez Franc ! possubl ve birviqen Ne ouff es qet bea nêt eus a draitourien ! P iou na rêi tra h iso n , p ’ê ar Roue a r a ? N ’eus mui a assuranç• a netra er bed-mâ. H ern ier.
Gouscoude, Duc Beuvet, mar boac’h qent orgouillus, En ho qüelàn brem àn eun nebeud m o rc ’h e dus. Mad ec’h ellit b e a , rac ni d e uy da laqât An douar da r uya hep dale gant ho coad. T r e d e S o u d a r d Beuvet. N ’e n d o m p q e t m o rc ’h e d u s evit d o n t d a vervel, Rac ni a voar ervat om p o ll corfou marvel, Hac e renqfom p eur vech d onet da finissa; Mes q e n t eguet mervel ni deuyo da guenta Da voerza hor maro da zarn e u s ac’hanoc’h , I a, m ’en assur d ê c ’h , ma avancit tostoc’h. R ip u s.
Tostoc’h ec’h avançfomp, n’ho pet qet a vorc’het. Sus e ta , Autrone , evel chass counnaret En em strincomp varne d ’o zrailla a d a m m o u , Ma n e yêl den oute da rêi deus e guêlou. B euvet.
Allas ! va m ig n o n e t , ni hor boa ar gredanç E voa an accord grêt gant ar Roue a F ranç; Mes bremàn me a vel en d e us hon trahisset : Allò n , cleze en d o rn ... C o u r a c h , va mignonet. En hano hor C’h ro u er, bezit o ll din fidel, Rac ar vech-mâ ê ret pe d rec ’h el pe mervel. Idelon.
Daoust dêc’h , poltronet, ha c’houi en em zifen,
N i a y a
e r
v e c h -m à n
M a le ü r u s
e
v o e
7
7
d a
d e r r i
d ê c ’h
a r
N i n ’e m
s u r , a n
a s a illo m p
D a
r ê i
d ê
a
d a
v a g a d
v a r a n
c ’h o u z o u t
d e
B e u v e t.
d r a - z e
R a c - s e - ta , A u tr o n e , te n n o m H
a n
en g o ad M ab a r R o u e.
S o u d a r d
d if e n n o
h o p e n n .
m o m e n t h a c
M a r v o e l c ’h j o c ’h h o t a o u a r n P ê v a r v e t
d ê c ’h
p
h o r c ’h l e z e y e r ,
d u d
h a
a z o s c lê r ;
m
n i z o
illig u e t,
p o e ltr o n e t.
F o u q e s . N
e a llà n
S a illo m p
m
u i p e l l o c ’h s o u f f r a n ê
o ll v a rn e z e
d ’o
d a b a r la n t:
l a q a t d ’a n
n é a n t.
G A N E L O N . C o m m a n ç a r a a r v a ta ill. N ’h o p e t q e t
a
d r u e
o u z
a n
G R IF O N . C e tu
d a o u
C o u r a c h ,
a n e z e
v a
m
d ’a n
d u d
L a z a r a 2 s o u d d . d a V e u v e t.
d o u a r
ig n o n e t,
h a
m illig u e t.
d is c a r e t
n e
v a n o
:
h in ì n .
B e u v e t . Q e r P a
a v o
d a
r e n c o m p
R a c m
e u r e
o ll m
a r c h o m
q e n t
e r v e l,
b e o
e g u e t v a
H a
n e
c h o m m o
v a rv in .
z ic o u r it, v a
z u d ,
h in i, e v o s u r e u r b u r z u d . G A LER A N .
C o u r a c h , v a m
m a
L aza r a
a nd r i v e t E c u i e r .
ig n o n e t; r e d o u b lit a q e t
p e ll
a r
v ic to r
e n
v a ill a n ç ,
b a l a n c .
L a z a r a p e m p s o u d a r d h a b l e s s i a r a B e u v e t d ’a r m a r o . B e u v e t. R e t
ê
B ia n n ê t R e p o s it M a
d in ê
ê c h u i,
m e
a
v e l
n e r z ,
c o ll
a
rà n
v a
h o c ’h
s o n jì n
a r m
e r m a r o ,
o u , ra c
p a ê n e
z e
e r v a t;
v a
r e t
o ll g o a d
;
d inm ervl,
v e v i n qetpl.
G a le r a n . A c ’h a n t a , E c ’h
m
is e r a b l! g o u t
e u s , e ffe i, a ffe r b r e m à n P ê v a r v e t
E c u ie r
H a s t e ta , t r a i to u r f a ll, h a
a
r e s - te
o u z a r
e rv a t
e u r p o tr m a d ? R o u e .
na v e z q e t r e h ir.
7 8 L a v a r d a
in
m a n u s
e a
d a o u
p e
e n
tr i
c ’h i r .
B e u v e t. A lla s ! v a b r e u d e u r p a o u r G e r a r d a R o u s s il lo n , H a c ’h o u i , D u c a N a n t e u i l , c ’ h o u i i v e , D u c E m M a E
v o u i j â c ’h
r o j e c 'h
O h ! E
v a
, a g r e d à n
d in
n iz
te u f e s
s ic o u r
q è z
d ’a m
P a
g lê v i
M e
r e q e t o u z
v ì n
G a n t d a
R e n o d
M
m a
s e u r t ! m a
h a
te
v a
s ò n j
a
d a
v e n ji
h a
te .
e z o u t ;
v a r
m a p o
v a m a ro .
z a o u a rn
o u z ò n
d o a r e ,
h irv o u d .
o g i s , a r c ’h r a ç
R e n o d
,
o c c a s io n .
v r e u d e u r
c a lz
m e rv e l d r e
v o
tr a h is o n
v o u ife s
d a
p o
D o u e , M
g u e n d e r
r ê y o
v ije
o g i s , d a o u e s t p e l e c 'h
m a ro
M e s p a r e n q à n M e
e r
z ic o u r ,
A d ie u , v a m a b
, e
o n ,
tu d
a n
b a r b a r ,
d o u a r.
L a z a r a p ê v a re E c u ie r a r R o u e . R ip u s . E n em L a z a
s trin c o m p v a r n à n , a n d e n tr a ito u r in fa m
a
ra
h o n
tu d
b e p r e t
a
;
n e v e -fla m .
G R IF O N . O h H a
! le z it g a n e m é n
m
e
ro y o
d e à n
a n
tr a ito u r in h u m
b r e m à n
e
e n ,
g r o a s - n o u e n .
L a z a ra B e u v e t e n e u r la v a ra t d e à n : O r g o u illu s ! t i s e t o u t g o u s c o u d e A llò n . . . r e t ê c a o u t fin
e r v e c h -m à n
;
d e u s a r r e - a ll b r e m à n .
G a n e lo n . D e u t d ’e n M a r P a E
e m
g r e o n t
ê
ta
v a
g ü ir
a r
o tr a m a n t
M e
a g o m
m
h o
d e v o
p a
m a ro
s o u d e n
v o e d a
e v e ls e e
p e d , A u tr o n e ; o
b u e .
la z e t
b ê v a r
L o h ie r ,
E c u ie r
d ’a r
c o lje n t
a n d d ê c ’h - u b r e m
a r f e l l d ê c ’h r a n q it c a ç
o
B e u v e t
c ’h o r f
P e
M
la v a r ,
p e n o s ,
c o m m a n d a s
R e n ta
a r r ê ti , m e
o
R o u e , b u e ,
à n a r m e m e s tra .
c a o u t c a r tie r , sò n jit b r e m
d ’a r g u ê r c o r f h o
M
à n e ta
e s tr q e r B e u v e t,
79 Mar trêtimp aneàn evel en devoa grêt. F osson.
A utrone, ni rayo ar pez a lavarit : P re st clos omp da ober ar pez a gom m andit. H er n ier .
Croguit eta er c’horf, me er gommand dêc’h prest. Q e n t a . C h e v a l i e r Beuvet. Ni e r g r a i prontamant, hep o b e r n e p contest. Amàn tud Beuvet a guemer e gorf evit e gaç d’ar guer,
G anelon.
Ha ni dem p, Autrone, prontamant var h o r c ’h is D ’assuri d ’ar Roue hon eus grêt vaillanti s. Ganelon hac e gonsorfet a ya da Baris.
F osson.
Allas! va m e str Beuvet, e m àn zo eur maleur O c ’h eus bet o tonet da gaout an Am pereur ! D o u eti a r ê c ’h eun d r a , ha nonpas b e p r ê s o n , Penos h o poa aon bras na vije trahison. O Roue Charlamagn ! piou a gredje biqen E teujac’h da zouffri eun dra q e n i n hum en ! Donet da berm eti laza eun d e n vaillant A ye d ’ho servicha gant eur galon ardant. E i l C h e v a l i e r Beuvet. Oh Duqes Egrem ont ! p e nos e credim p-ni Dont da annonci d ê c ’h eur c ’hêlou zo q e r cri? Ranna rêi ho calon, me a zo assuret, Pa velfoc’h ho p r i e d e r guis-màn massacret. A r C ’H ENTA C h e v a l i e r .
Hon oll dristidiguez ne zervich da n e tr a : Demp prest da E g r e m o n t gant ar c ’horf maro-mâ; Pa vimp êru er guêr e vezo e n t ê r e t : Ne c’houlen mui n e m e t an douar beniguet. S o r t i a l a r e o n t t o u t g a n t a r c ’h o r f e v i t m o n t d ’a r g u ê r .
8o U N N E C V ET
D I A LO G .
Ar Ge a n t a antre hac a gomz outàn e- unan.
B r e m à n , en a s su ra n ç e c ’h allàn lavaret Ne gafet qe t va far, pa rafet tro ar bed. Biscoas var an douar ne voe güelet geant Qer vaillant ha ma ò n , nac ive qer puissant. V a zad, pa voa güechall o veva er b ed-mâ, A e u r e , dre e nerz, da Ju p ite r c rena, P a deuas da laqat sevel var billierou, D ’en discar eus e dron , mene var meneyou ; Mes mestr an doueou a strìnqas e g u r u n , Hac o laqas en poultr, hep esperni nicun. Ma vijen bet e n o , n e voa nac Apollon , J u p it e r , Mars, Mercur, na q e n e b e u t Pluton , Capapl d ’am spouroni, na memes d ’am spont a ; Q e n t se, me am bije grêt deze o ll crena; M’em bije grêt dê ol l gant e u r zell coll calon , Ha dont da c’hout ha me a zoug cr oc ’hen poltron . R o u a r d , an diaoul fin , a zonje va zrompla ; Hoguen tro m p le t ê bet e-unan da guenta. B o y a r d , ar m arc’h vaillant, roue an oll ro n c e e t, H a flamberj, cleze caer, en devoa b e t coachet Ebars en enezen demeus a Balamos, Hac eno e c’h eure goard varnàn de ha nos ; Hac e sò nje ne voa den er bed q e r puissant Da l emel digantàn e denzor excellant. Mes pa meus e gavet gant e visach fier, Me meus b e t lavaret en nebeut a a m z e r , N ’e u r friza v a moustach : Arça, diaoul R o u a r d , R e n t d i n - m e p ro n ta m ant F la m b e rje ha Boyard, Rac m a n ’o rentes pront, me zavo d a dorchen :
81
Ne zeus diaoul er b e d na stropen penn vit penn. R o uard digoncertet, en despit d ’e varo, En deus bet q e m e re t min eur c’holle-taro Pehini a dolfe t â n , curun ha l u c ’h e t , O sò njal va sponta, mes me ne sponten qet. Me meus-àn destum et ebars en e g a v a r n , Amaret b r e c ’h ha gar gant eur chaden houarn ; Me meus-àn contraignet, dre effet a R o b a r d , Da zilezel ganén ha Flam berj ha Boyard. Bremàn ne c 'houlennàn nem et occasion Da zisqüel dre ar b e d penos e meus calon. Clêvet meus lavarat penos ebars e n Franç E zeus Chevalierien a zo a importanç : Me garfe sur rancont r unan eus a n e z e , Evit approu varnàn F la m b e rje , va c ’hleze. Amàn en em gao Mogis, hac ar Geant en eur sellet outàn a lavar :
Piou al lore n nec-se a drem en dre amàn? Em enor, ne brisfen q e t dont da gomz o u tàn Rac fê e ve ganén o b e r nep acostanç Nem et gant e u r Roue pe eun T ad eus a Franç, M o g i s a antre en eur lavarat ; Aboe ma meus an oad demeus a drivac’h vloa, Ne meus cavet biscoas va far var ar bed-mâ ; Hac e yàn da vale, pa ò n eun d e n puissant, Da c’h o u t ha me gavo tam divertissamant. Apercevout a ra ar Geant.
Seblantout a ra din güelet eun den vaillant. Me ya d ’e zaludi brem àn incontinant ; Me ranc e zaludi gant calz demeus a joa , Ma vì n sur ê capapl da zifen e vara ; R a c c e r te n , ma nê q e t, hep n e m eur a zale, M ’er c ’hem penno q e r b r a o , ne renco q e t bale, Tostât a ra ouz ar Geant.
Salud dêc’h , va mignon ; terrubl oc’h montet mad : Noc'h eus-u q e t true ouz nep a zo var droat?
8 2 M a E
c a rf e c
y a fe n
' h
e n
v a h o
m
ig n o n ,
p l a ç ,
h a
e v it
v a
c ’h o u i
o b li j a ,
d e u f e
a m â .
G e a n t. P a r d i e , v a m i g n o n , c ’h o u i a z o e u n F e l l o u t d ê c ’h - u v a m a r c ’h M e m e u s e z o m H a c
e
v a m
r a n c à n
h a c
a r c ’h
h a s ta ,
n o c ’h
o b e r d ìn
d is q e n
!
e v i t d i s t r ê i d ’a r g u ê r ,
ra c
a n
a m z e r
N e z e u s q e t p e ll- a m z e r a b o e M a
d r o l d e n ,
m a
e u s q e t u n a n , m e
n e
z o
b ê r .
m e u s -à n
rà n
v a n
d a
d ê o d
b e t :
a b e t.
M o g is . H o la - ta , D is q e n
b u a n
M a r a n c à n M e
a
v a
d ’a n
d a
tra illo
m ig n o n !
b e r r a
tr a ò n , p e
m e
e v e l e u n
A n
ta m
a ra fe
d ’u n
H a
m a
r a n c à n
M e
rê i
d id
e
d e n
e u r v e c h
al l ,
q ig -s a ll.
G e a n t.
A m à n , d e u s v a c 'h o s t e , a z o H a c
:
a tis q e n n o .
b e d i c ’h o a s h e p q e n
m u n u d
a fo
c r e n a
a s s u r te u l
c ’h r e n a ;
e u l lo u z a o u e n
g a n t a n
d ’a n
r a c - s e ,
d e r z ie n
d o u a r
v a
;
z r o a d ,
d iv o a l e rv a t.
M o g is . A l ô n
! d is q e n
b u a n A r
C o ll a
re s - te
d a
; h a
t e g lê o , c a m a r a d ?
G e a n t.
b e n n ?
M e
c a m a ra d
d id e
!
M o c is . P e r s e
n e
v e z -te
q e t? A r
G e a n t. C ’h o e z a d e n n i c
M H a
te , c ô s fla n d r in
b u e
!
o g is . b r a s !
A r R o
G e a n t. p e o c ’h
M o g is. C o lla r e s d a s q ie n t.
d in , m a r d o u d
fu r.
83 A r G e ant.
Q ê , cornec dre natur ! M ogis. O , va c 'ha m a ra d qèz ! terrupl o u d orgouillus!
Daouest d’ac’h oll bombanç, nout qet qer danjerus ; Mar d o u d e u n n e b e u t sot, nebon me tisodo : Bremàn ni vélo piou q e n ta a boeltrono. Ar G e a n t .
Ha possubl ve, paour qèz ! e p e an assuranç Hac an t e m e rite da z ont d ’en em avanç ? M ogis.
En gard, loe bras. Ar
G e ant.
Ro peoc’h din-me, cos lorennec. M o gis.
Daoust did en pe fêçon. A r G e ant.
Me zerro did da veg. M ogis.
Me vel ervat e zont gü ell derrupl insolant. Ar G eant .
Lem ê beg da gleze? lavar, den im portant. M ogis.
Partout ec’h antreo. A r G eant;
En eur c ’h o r f eveldò n? M ogis.
Meur a blaç a gavo. Ar G e a n t .
Divoal da gorf, haillon. M ogis.
Ha te voar sqêi eun tol ? A r Ge ant.
Divoal ervat da guig.
M ogis.
Da gôf, vel eur porc’h e l , a drapin manific. A r G e ant.
An arrach ha f u ri a antre em c ’h alon Hac a ra d ìn certen bea leun a e s t o n , O clêvet ar c ’hojou demeus eun tamic den A dolfen pemp cant lêo sur gant e u r c’hoezaden. M ogis.
Arça, cleze en d o r n , pe me doro da faç: T r e m e n e t ar gom z-m â, te ne po mui a c’hraç. Ar G e a n t . Ah ! paour-qèz preòn-douar ! pa fell dide mervel, R e t vo da gon tanti, mes te ne vi qet voell. Tremen, poursu da chanç, hac e po marc’hat-mat; Ne vi qet joaüssoc’h pa po s c u il le t da v o a d , Rac eur goad qen dister ne rêi enor abet Da eun den eveldòn a zo qen redoutet ! M ogis.
Têri a res va fenn gant da gômplimantchou , Crougaden milliguet ! Divoal deus va doliou ; Me rêi did displega ha coea d ’an d o u a r : Piou ò n , va c ’h a m arad ? Ha bremàn te er goar ? Ar GEANT. N’ouzò n q et da hano, mes da dol zo p o n n e r ; Va glazet ac’h e u s f e r m , mes me pêo ember. Ha te allo souten eun t o l deus va c ’hleze? Mar tizàn ac’hanout, m ’em bo sur da vue. Douguen a ra euntold a
Vogis, mes Mogis a zaill varnàn.
M ogis.
Manqet out, camarad; mes me nes manqin qet; En c reiz da vouzellou e z out bremàn tizet. Discar a ra ar Geant d’an douar;
Ar G é a n t .
Hola ! glazet bras ò n : ro d ìn bremàn q ar tie r , Hac e velin ervat out eur güir Chevalier.
85 M ogi s.
Qartier a c’houlennes ! var bes condition? Ha te c’heus peadra da bêa da rançon? A r Ge a n t. Cetu aze Boyard, caera m arc’h zo e r b e d , Nac a vo birviqen var an douar güelet. Crén ê evel ar m ô r , buan vel an avel, Douç, agreapl d ’e vestr; n ’oufet qe t cavout voell . F la m b e rje , va c ’h leze, a zo c’hoas eur presan t Ar c’haera a gafet dindan ar firmamant ; T r e m p e t en oad aspic, e n t a n e t g a n t c o a d s p e r n , Ha forjet gant Vulqin en forjou an ifern. Ar re-ze a zo dì n ; gra a guiri gante : Mar dout güir Chevalier, lèz ganén va b u e . F lam berj eus da goste ha Boyard d i n d a n n o u t , Hep aon ouz den abet, ec’h elles m ont partout. M og is.
Pa ou t en em r e n t e t te po sur m a rc ’ha t-m a t; Mes laqa eves bras ne vez re dive at Da c ’houlen da vue, rac va zol zo marvel ; N em et sicour a p e , e zont prest da vervel. Mes pa c ’heus roet din Flamberje h a Boyard , Ebars en o req et me ray eun t o l a p a r d : Orsus, d eut d ’am zicour, diaoulou eus an ê r , Hac ar sperejou all a zo din familier: Tariel , Gaviel, Tarquam , Gubariel, Cr arari, Atarib, C o r e , Gargatiel, Deut da zicour Mogis da rêi c ’hoas ar vue D’ar Geant-màn zo prest da renta e e n e . A r Ge
ant.
C ’houi ê e t a , Mogis, ê bet ar Chevalier E n deus va z u r m ontet d re eun t o l qen d i s t e r ? Lavaret mat en d ’oa din an diaoul Rouard Birviqen ne goljen Flamberje na Boyard 8
Nemet dre da zaouarn, adversour jenerus ; T e , Chevalier vaillant, a gombat glorius ! M' am bije bet sqient d ’en em c ’houarn ervat, E voan bet achapet diouzout b e p combat. M ogis. Ar pez zo grêt zo grêt. P a n ç o m p d a c ’houliou G ou d e -ze , mar q e r e s , e c ’hoariimp armou. Biscoas n e m e u s douguet a r c ’h r o c ’hen a boltron Bian ò n da velet, mes bras ò n a galon. A r G eant.
Cetu me r e n t e t yac’h e u r vech c ’h oas e m bue Ho trugare, Mogis : q em erit va c ’hleze; Pignit v a r guein Boyard, m ’o ro d ê c ’h a galon, Poc'h eus o g o n e e t , vit pêa va rançon; Mes roit d i n , m ’ho p e d , lod en h o carante, Ha me ho respeto etro pad va bue, M ogis. Mar t igoe d ìn biqen caout an occasion, Me rento d ê c ’h servich en dezir va c ’halon. Adieu : me ya brem àn entrezec ha R e n o d ; Ma ve var guein Boyard, e ve ar goella p o t , Flamberj eus e g o s t e , ebars e zorn eul lanç, Hac e ve diracàn an daouzec Tad a F r a n ç , Ha daou-c'hant den armet prest clos da gombati, E redfent arocàn evel gad dirac qi. Sailla ra var Boyard, hac e ya evel an avel da gaout e guendervi.
DA O U Z E C V E T D IA L O G . An Duqez Egremont ôutï he-unan: 0 Doiresouveren I rn’h o p e d , va c’honsolet; Mervel a ràn gant doan hac impaciantet, ; tljjfé En defot ne meus q e t clêvet nevezentis A zoare va fried a zo êt,da Baris.
87
Emedi va glac’har b e p re t eus va z u r p r e n , R a c e ve trahi s s e t gant e adversourien. Neuze va mab Mogis nemedi q e t er guêr Evit va c 'honsoli, pa meus brassa affer ; Ma ellàn lavarat gant peb seurt güirione Ne z e u s greg var ar bed qer glac’haret ha me. M o g i s , en eur antre : Pell zo boe ma velis ac’hanoc’h divea. Bonjour dêc’h , va mam guèz, a lavaràn gant joa. Penos a ra va z a d ? lavarit d in , m ’ho p ed: Eun dra zo a n eve, m eurbet o c ’h contristet. An
D uqes.
Sujet a m e u s , va m a b , da vea contristet, Rac êt ê da Baris ho lad an Duc B euvet, Gant daou-c’hant den armet, da zervich ar Roue,
Ha ne meus en nep g u is clêvèt ouiàn doare. Ne allàn qet lemel deus va ompinion Ne ve bet sur lazet eun tu dre drahison. M o g is .
Bet c o n s o le t, va m a m , ha ne gredit q e t se ; Ha c ’houi a zonj penos e souffre ar Roue Commeti trahison en e Rouantelez? Qementse ve deàn confusion ha mez. Tud Beuvet a antre gant corf o mestr.
Ar
B êvarvet
C h e v a l ie r .
Autrou hac Itron guêr, mar o c ’h e u s exercet G ü e c hal ar vertu gaer eus ar b a c i a n t e t , Oc’h eus lec’h er vech-màn d 'e exerci sur c’hoas:
Ni ro d ê c ’h eur c ’h ê l o u , allas ! a zo tr ist bras. An
D u qes.
Va Doue beniguêt! m ’ho p e d , va c ’honsolit. Mes piou ar c ’h o r f maro pehini a zouguit?... F osson.
Allas! va Itron g u è r, cetu lazet h o r Mest En eur vont da Baris dre eur maleur funest,
8
8
Gant an traitourien fall Fouqes ha G a n e lo n , Ha gant calz a re-all, sivoas, dre drahiso n , A z o d e u t d ’hon rancont r : an d u d cri h a b a r b a r ! O deus lazet hon t u d , n e m e d o m p hor pêvar; Ha ni a zo grêt d e m p renta hor mestr d ’ar guêr, Er stat ma voe rentet güechal ar prinç Lohier. An D uqes.
Consolit ac’h a n ò n , ô va güir R e d e m p t e u r ! Rac ne meus mui nem et maleu r var bep maleur. Allas, va fried p a o u r ! o caout re a gourach Ê pêet d ê c ’h bremàn gant calz eus a outrach : Maro ar prinç Lohier z o caus da guement-mâ ; Sicourit ac’hanò n, pe ec’h àn da s e m p la ... M o g is .
Confortit h o calon , va mam guès, me h o p e d ; Güir ê oc ’h eus sujet da vea co n tristet; Mes me a meus e sp er, ab r e d pe divead, Da zont d ’en em venji eus a varo va zad. A n D uqes.
Cacit c orf va fried d ’an ilis, m ’ho suppli, Ma vo prepa re t oll evit en entêri, Caç a reont ar c’horf d’ar vêred, e n e ur gana al Libera.
TRIZECVET DIALOG. M ogis outàn e-unan.
Pa deuàn da zò njal gant peseurt crueldet E zê trê tet va z a d , an Autrou’n Duc Beuvet, E fell din co unnari ; ne zeus qen qestion, Ma ne allàn tenna deus e varo rêson. A h, R o u e Charlamagn ! piou a zò n je b iq e n E rajec’h trahissa va zad qèz evell en ! Hoguen me er prom et d ’an Doue am c’hrouas, E pêfot e varo q e n t ma na vo pell bras.
M e
y a
A r
b r e m
p ê v a r
D ’a m D re
m a b
z ic o u r m a
8 9 b e te
â - z o u d e n E m o n
d 'e n
in t tu d
,
e m
v a
e v it
c ’h e n d e r v i ,
o
r e q e ti.
v e n j e u s
a
v a illa n t, h a rd i
v a ro
h a
v a z a d ,
p o tr e t v a d .
M o g is a z o r t i e v it m o n t d a g a o u t e g u e n d e r v i.
P
E
V
A
A n
R
Z
D u c
E
C
V
E
E m o n
T
h a c
D
I A
L
O
G
e
V u g a le .
.
E m C lê v it, v a b u g a le , a o n N a
a ttir f e m p
O
v e a
H e p
s o r tie t
e
e n
E n tr e
v a
n a
b a le s
a r
F r a n ç
R o u e
a
h a c
e r
a r
R o u e ,
B a r is ,
, p a
m e u s d e z ir b r e m à n
D a
c o le r
g o u le n
m ib ie n
a r R o u e
a m e u s g o u s c o u d e
r e
s e c r e t
b e rm is s io n
R a c - s e - ta ,
E
v a rn o m p
o n .
ê
e
a r
h o c ’h
a v is .
p e o c ’h
s in e t
e o n t B e u v e t,
e c ’h a f e m p
v a r h o r c ’h i s
g u ê r
B a ris .
M O G IS a a n t r e e n c a s t e l a n
e u s
a
D u c E m o n , v a r B o y a r d ,
h a c o l a q â t t r o a d d ’a n d o u a r e l a v a r : S a l u d d ê c ’h , v a e o n t , h a c ’h o u i , v a c ’ h e n d e r v i ; M e P a
z o
d e u t h o
d e u à n
L a z a
d r e
d a
p e te
g a n t c a l z a
z ò n ja l e
d r a h is o n
z e u s
v a
z a d
b e t a n
v e lc o n i, p e r m
D u c
e te t
B e u v e t.
E m o n . H a p o s s u b l v e , v a n iz , V e
c o m
e te t e n
F r a n ç
e v e g ü ir ,q e m
tra h is o n
e v e ls e
e n t s e , ! ...
M o g is . Ia E n
v a
E o n t,
z e
a
c ’h o a r v e e t .
e u r v o n t d a B a r i s g a n t d a o u - c ’h a n t d e n
E z ê H a O
s u r ,
d e u t d ’e
c a lz
a
r a n c o n t r F o u q e s
d r a ito u r ie n
e v e lte ,
d e u s - in t la z e t o ll h e p q e n
M e
h o
lè z
d a
z ò n ja l e n
e u n
a r m e t,
h a
G a n e lo n
h e p
c a lo n ;
n e m e t p ê v a r. a c t
q e n
b a rb a r !
,
9 0 D ê c ' h , v a c ’h e n d e r R e n o d , e n M a r o c ’h
e u s
S ic o u r it
e v id ò n
a c ’h a n o n
H a m e b r e s a n to
n e p
e m
r e c o m a n d à n
c a r a n te
d a
v e n j
d ê c ’h
tra o u
b r e m
m a ro
v a
;
à n ,
z a d ,
e n o r a b l h a
m a d .
R E N O D . G a n t P a
a rr a c h
d e u à n
V a e o n t A n
e n
m e
b e t
B e u v e t,D u c
e u s
d e u s
e z
z o
ê
z i s t r u j o ’r
G a n t v a
fu ri
z ò n ja l
q e r
n e p
M e
d a
h a
g r ê t
R o u e
s e
n e
h a c
c ’h o u t e l a c e n
f r e n e z ie t, tr a h is s e t a
E g r e m
g a v o
q e t
a lia n ç
m e
e
e
o n t: g o n t.
v r e g ;
d o r c h o
d ê
o
b e g .
E m o n . O
h ,
v a
b u g a le
N e b e r m e ta s P a
v im p -n i
H a
p io u
ê
g u è z
!
m a r te z e
a r
R o u e
b i s c o a s d o n t d ’o b e r q e m e n t s e ; e n
a n
P a r is ,
a u to r
n i
e u s
v o u io
e u r
a r
s e u r t
r ê s o n ,
tr a h is o n .
R ic h a r d . H a N e
p o s s u b l v e e v e c 'h
z a n t f e c ’h
e n
N e d e n f e c ’h Z o
c re iz
n ’h o n a
y e l
l e s t d ’e n e n
h o n
e m
tr o
e v e l
N a c
r e s p e t
n e
d r a
a n
v e n j
n e d e u im p
d in a tu r , v a z a d , e v it h o
c o a d
!
d e u s a v a r o h o p r e u r ,
d u d
H a b irv iq e n e v it h o
e u n
q e t v e n ja n ç
b e t a s s a s s in e t d r e
M a N i
h o
q e n
A m p e re u r ! a v a ro
tu d
v a r h o
v a
e o n t,
v a g a b o n t, t r o , m e
z o u g u im p
a n
e n
t o u ,
a rm o u .
M o g is . D a l i t B o y a r d , d a l i t , v a c ’h e n d e r q e r R e n o d P a
v e o t
v a r
e
g u e in ,
ît
h a rd i
d ’a n
a s s o t.
E n n e s a z o e u r m a r c ’h h a c a m e u s - m e D e m e u s
e u n
e n e z e n
h a c
a
G a n t a n d ia o u l R o u a r d , e u n H a c a m e u s s u r m M
e d e n n a s a r m
M
'e n
v o a
;
te n n e t
d iv o a lle t
d r a g o n
h a s e r p a n t,
o n t e t g a n t va c 'h o u r a c h
a rd a n t.
a r c ’ h - m à e u s a e u r c ’h a v a r n
d o n :
r o d ê c ’h , v a c ’h e n d e r , e u s a g r e i z v a c ’h a l o n .
9
1
Dalit va Flamberje, ive va c ’hleze güen, A meus-me goneet var eur Geant payen. Ar c'hleze-màn a zo bet forjet gant Vulqin, Armurier an ifern, en pales P ro se rp in , Hac e deus ar vertu , m ’en lavar en u r guir, Da d r ê c ’hi an houarn qercoulz evel an dir. Ar re-ze a zo traou ne rofen qe t anê Vit Versaill ha P a ris , na madou ar Roue. R e n o d a z a ill va r Boyard hac a lavar: Ah ! c o u rajussa m arc’h , v a c ’h e n d e r , ê emàn ! Mar er g ü e l, ar Roue a c ’hoantai aneàn. A l ard.
N en dê qet necesser mont d ’en disqüel deàn, Rac emàn zo eur m a r c ’h n ’oe biscoas eveltàn, En d e v eu s gant e dreid moustret var a r y ê o t glas: Leun ê d e us a furi hac eus a gourach vras. P a zeziro va zad , n i yêlo da Baris ; Me a gred e zomp o ll deus ar m em es avis. E mon.
Me ya da b a rtia; c ’houi, hastit d o n t ive Da b a les C harlam agn, m ’ho p e d , va bugale ; Pa vimp êru e n o , parlantit gant d o u ç d e r , Bete gouzout penos emedi a n affer. G uich ard.
I t a roc, c ’h o u i , va zad, da zalu d i’r R o u e , Ha lavarit deàn e c ’h êruom p ive. R ic ha rd.
C ’houi, Mogis, a r a n c o c h o m amâ gant Boyard. Hoguen me ho suppli da vea var ho coard P a d e u i m p d ’o cavet, h a delc’hel p r e s t ar m a r c h' ; E u r e a vo souezet, me a gred se avoalc’h. M ogis.
M’ho ped, va c' hendervi, rebechit da Charles P e g u e m en t ê deàn confusion ha mez
B e a Z e
s o u ffre t a
v o
r
e
9 la z a p
v a
r
o
d'erputaion. N e b o n E n
z a d
2 d r a h is o n
d r e
c
h
a
b
;
l
G u ic h a r d .
n i
e r
d e s p i t d ’a n
g r a y o , d u d
h e p
v il h a
a p r e h a n tio n ,
d ’o
o ll d r a h is o n .
M o n t a r e o n t h o fê v a r d a B a ris .
C h a r la m a g n
P
e
m
h a c
e
s u it
F o u q e s , G a n e lo n
z
e a
c
e
a n tr e
t
D
d r e
i a
e u r
l o
g
.
c ’h o s te ;
h a c o c ’h o n s o r t e t d r e e u n a l l ,
C h a r la m A rç a
v
a g n .
e t a , F o u q e s , h a c ’h o u i , C o m t G a n e l o n ,
R e n t it d e u s h o
p e a c h
b r e m à n
d in - m
e
r ê s o n .
G a n e lo n . A r r ê s o n O
ê - t a , S ir , m
to n t v a rz u
H a c
h o n
e u s
o
la z e t,
n e m
o r a n t a n ê
H a
g r ê t d ’a r p ê v a r - z e m a
e u s c a v e t B e u v e t
P a r i s g a n t d a o u - c ’h a n t d e n
A n
E r fê ç o n
’h o n
n e m e t p ê v a r
z o
v o e
s e c ’h e t r e n ta
g r ê t iv e
o
h e p q e n
c ’h r o c ’h e n
B e u v e t e r
d ’h o
a r m
m a b
e t, :
;
g u ê r
L o h ie r .
C h a r la m a g n . E u n
t o l f a l l o c ’h
D a o u e s t p e n o s A n M
D u c
e
E m o n
e u s g r ê t, a g r e d à n , A u tro n e : te u y a
a ffe r g o u d e - z e .
a n tr e e -u n a n
h a c
a
la v a r :
’h o s a l u d h u m b l a m a n t , R o u e a r F r a n c i sie n
D e u t ò n
c ’h o a s
d ’h o
p a le s , h a c
E v i t t e m o i g n i d ê c ’h m E u s
a n
h o
p a le s ,
v a
a r
F r in ç ,
iv e
b o a m p n e
v o a
n
v a 'e m
m
;
ib i e n ,
a b s a n te t
q e t h e p
s u je t.
C h a r la m a g n . N e r o à n d ê c ’h R a c
a j i s s e t o c ’h
n e p e u s
b la m
e v it s e , D u c E m
g a n t p r u d a n ç
h a
o n ,
r ê s o n .
E m o n . N e
a llà n
q e t a m p e c h
g o u s c o u rd e ,
A m p e r e u r ,
9 3 D ’e n
e m
g lê m
E u n
d ra
g o a l
P e n o s E n A
e u n
d e u s d e u e
d i r a z o c ’h h o r r u b l
ê
A m p e r e u r
lê z e t d ’h o
la z a
a
d o n t
q e n
va
s e rv ic h
d e u s
v a ro d a
g o n s id e r i
v e r tu u s
b r e u r d e u s
d r e
a
v a b r e u r .
h a
c ’h o u i
d r a h is o n ,
g re iz
e
g a lo n .
C h a r la m a g n . Q e m e n ts e B is c o a s N e
d e n
r a n q a s
A r
p e z
z o b e t g r ê t g a n t ju s tiç , D u c E m o n n e
la z a s
p e ris s a
z o
tr e m
d r e
e n e t
A r P ê v a r M a b
d e n
a ll
d r e
d r a h is o n ,
d r a h is o n
n e
:
iv e :
g o m z o m p
m u i a
ze .
E m o n a a n tr e h a R E NOD a la v a r :
B o n j o u r d ê c ’ h , A m p e r e u r , h a ( c 'h o u i , T a d o u a F r a n ç ; M e r e q e t b e p r e t d ê c ’h
p e b
s e u r t r e jo u is s a n ç .
C h a r la m a g n . H a d ê c ’h , C h e v a l i e r i e n , i v e p a r e i l l a m a n t ; M
e
a
m e u s - e v i d o c ’h
e u r
g a r a n te
a r d a n t.
R ic h a r d . M a r c a r j a c ’h a c ’h a n o m p , A m p e r e u r C h a r l a m a g n >
N e
s o u f f r j a c ’h
A d e u e d ’h o R a c -s e
h o
q e t
la z a
v a
o b e r n e p e o n t
q e r
c o n ju r o m p
G r if o n te
T e n n a A
a
fe lfe
n e p
v a s s a c ra s
E n
z o
B e u v e t,
s e r v i c h g a n t d a o u - c ’h a n t d e n d a
r e n ta
d e m p
H a c ’h o u i c ’h e u s c o n s a n t e t i v e d ’a n
H a
b a r g a g n ,
,
T a d
d i d ,
la z e t iv e
d e u s
e b a r s
: b r e m à n
r ê s o n
d r a h is o n ,
F r a n ç .
in s o la n t
c o n s e c a n ç L o h ie r
a
a r m e t
vfe •
M ' e l l a v a r h a r d i d ê c ’h , h e p
if f r o n te t,
a v a ro
e n
e
n i z o
B e u v e t,
b a le s ! q itte s .
R e n o d . O L a z e t
! m e e n te n t b r e m à n ê
v a
e o n t ;
m e s
e u r e
G r ê t ò n
g a n ê c ’h - u , S i r , d r e
R a c - s e
e
H o g u e n
t le à n m e
d ê c ’h
e r p r o m
p e n o s e a h o
r e s p e t
e t, h a n e
m à n
a n
d r o
b ê o . c r a ç , C h e v a lie r , p a r tic u lie r ; v in
q e t g a o u y a t ,
:
9 4 E t e n ni n su r venjanç abred pe diveat A varo va e o n t, demeus an draitourien; Emaint e uz va c ’hlêvet ; mes me ne zoujàn den : Nep zo drouc en e gôf digasset-àn e r m e s , Ha ni velo neuze hac é n en deus adres. C harlam agn.
Chevalier orgouillus, ro din paciantet, P e me a rayo did diverrât da gaqet. Lazet e zê va m a b , Beu ve t a zo ive: Tra evit tra b e p r e t , bue evit bue. Rac-se e tifennàn d ê c ’h comz ouzò n biqen Demeus a guem ent se, rac terri rit va fenn. R e n o d d ’e vreudeur : Eun nebeudic amzer arrêtom p hor l angach ; Goude ni a gomzo gant m uioc’h a gourach. S alomon
a
V reiz.
Pa oc’h eus appeset brem àn an debat-m â, Servichet ê an d o l , p oent ê eta leina, Mac'h evimp eur banne an eil da eguile, Evit n ’eur bardoni dre eur güir garante, C harlamagn.
Arça-ta, Autrone, q e m e n t a zo presant, Antreit er zal vras, ma leinimp p ro n ta m a n t: Pa en devo deb ret hac evel p e p in i, Mi n e' m divertisso hervez hor fantazi. C 'HOEZECVET DIALOG. B e r te lo t
ha R e n o d a antre . B ertelo t.
Bremâ p’on e u s leine t, Renod, h a c ’houi eteur Dont da c ’hoari damier e spaç un anter-h e u r ?
95 R enod. I a-da, Bertelot, me zo prest da c ’hoari; Mes q e n t eguet c o m m a n ç , da b e t vo ar b a r t i ? B ertelot.
L e q eo m p -ta anei da u guent hep m u iq e n , Ha da zaouzec louis-aour, pe mar qerit ouspen. R enod.
Demp eta da c ’hoari bremàn presantamant. B ertelot.
Me c ’hoario qenta gant ho consantaman t. Me meus dija c ’h oezec da gommanç ar barti. R enod.
Ne dal netra ho tol , rac-se n o c ’h eus hini. B ertelot.
P e n o s , cos mab ar c ’hagn ! evelse ê dide Dont d ’ober tricheri ouz niz propr ar R o u e Pa oc’h ar seurt pot-se, dalit adreus ho chot, D’ho tisqi eur vech-all ne viot q e t qer sod. R enod.
En creiz da zaoulagad te lavar gaou, i n fam , Te a zo eun den lach : greg honest ê va mam. Manqet oc’h , Bertelot, mes me n’ho manqin qet ; Me voerzo d ê c ’h bremàn maro an Duc Beuvet. C ’houi zo ive unan demeus an traitourie n : Dalit.. . Cetu aze brem àn ho c roas-nouen. Renod a fraill e benn da Vertelot gant un tol damier. B e r t e l o t , beuzet en e voad.
Maleur din, Roue Franç, cetu me massacret; Dreizò n e com m ancer venji an Duc Beuvet. F o u q e s , G a n e l o n h a c a r B r i n c e t a antre er z a l , R e n o d a ra eul lam adrén , a z a ill va r eg leze, en eur c ’hrigonch e zent evel eun den f u r i u s. G anelon.
D’an armou ! m ignonet, lazet ê Bertelot Bremâ-zouden vantan gant ar m u n t r e r Renod.
Avancit ho pasiou c ’houi o l l , Tadou a Franc ; En pales ar Roue ez eus grêt i n s o l a n ç . An Tadou a Franç a antre.
R
ichard
a
N orm andi.
Petra zo c’hoarveet, mar criit d ’an assot? H ERN I ER. A f e i , n iz ar Roue zo lazet gant R e n o d . R ipu s.
Ret ê en e m venji bremàn deus an traitour... Mes me vel e dri vreur o tired d ’er sicour. R ENOD.
Tri vreur Renod a antre.
Clêvit,Tadou a Franç, c ’houi ê an draito u rien; C’hoant o c ’h eus-u ive da leusqel ho croc’hen? Ar re a deuy re dost, m ’en tou, fe a R e n o d , P 'en defe mil b u e , me doullo sac’h e yod. F ouqes.
Saillomp o ll a vagad var an d u d milliguet ; Rac ma achapont d e m p , ni a vo tamallet. A LARD.
N e b o n , a n e b e u do u , Fouqes ha Ganelon , Ni deuyo da verza qer d ê c ’h ho trahison. Qement den zo coupabl a varo va e o n t, Bepret dre m' o c’havimp ni ra yo dê o c’hont. G aleran.
N ’hor menacit q e t re, cos pêvar grougaden , Rac birviqen ac'hann na gacit ho croc’hen. Tud ar Ro ue a zaill var Renod hac e vreudeur, pere en em difen gant courach; ractal e c ’h antre Mogis var e varc’h Boyard.
MOGIS. Co u r a c h , va c’h e n d e rvi ; êru ò n d ’h o sic o u r . Goerzomp maro va zad d ’an dud fall ha traitour. Renod a bign var Boyard, pehini a lamp hac a zaill a deo hac a glei, Mogis a ra an avan-gard, Renod hac e vreudeur an arrier-gard. G anelon.
Credi ràn e yint q ü i t , ar vuntrerien traitour.
97 G uich ard.
Ec’h eomp, t a mignon, ha p’o pe c'hoas sicour. G rifo n.
Allas ! achap e t i n t ; lezomp-i vit an h e u r : An nep a yêl re dost en devo s u r maleur. C h a r l a m a g n a antre hac a lavar : Petra zo c’hoarveet, ma rit ar seurt fougue ? Ha n ’en deus den respet evit tî ar Roue? R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
P a glêfoc’h ar s u je t, c ’houi fougueo i v e : Cetu lazet ho niz B ertelot, va R o u e , Bremâ-zouden vantan gant mab e n a Emon E voa êt goude lein d ’ar recreation. C harlam agn.
Ah! ligne m ise ra bl ! ha possubl ve b i q e n N emet b e p re t maleu r n ’em bo diouzoc’h qen ! Mes, redit o ll varlerc’h an d u d a b o m i n a b l : Me varvo sur mar chom o c’hrim impunissabl, O ger- D ano a.
* #s
Allas ! va A m p e re u r, êt int dija güell bell, Rac redec a reont q e r prim h ac an avel. Pa voamp memesamant terrupla en assot, En deus roet Mogis eur m a rc ’h caer da Renod Eur m arc’h an terrupla a voe, hep nep eg a r d ; Me gred parfetamant e voa ar m arc’h Boyard. Pa voe pignet Renod var ar marc’h terrupl-se, Voa capabl e-unan da repous eun arme, C harlamagn. Ah ! êru ê en F ranç ar c ’hos sorcer Mogis! Me voar bremàn perac ez ê lazet va niz.
An Duc Emon a antre, ha Charlamagn a c’houlen outàn:
Petra ê qem entm àn? lavarit d in , Emon : Coupabl oc ’h-u ive ebars en drahison? E mon.
P etra zo c ’hoarveet? lavarit, Autrone.. .
9
G idelo n.
Allas ! Renod en deus lazet niz ar Roue. E mon.
Me assur d r e ’n Doue en deveus va c’h r o u e t , H a dê c ’h er memes t r a , ô Monarq redoutet ! Ne meus qetconseilletnac ententetbiscoas ‘ E n devoa c ’hoant Renod d ’ober d io ta c h bras. P ’en deus grêt insolanç ebars en ho p a le s, Punissit aneàn hervez ho polontez. C harlamagn.
Me b ro m e t da Zoue, fe a R o u e leal, Hac en tou dre va sceptr ha curunen royal, E tennin sur venjanç, E m o n , deus ho m ib ie n , P a na ve den en Franç nem edò n hep muiqen. Rac-se-eta, Em on, d ê c ’h e recommandin E n em deuler ractal var bennou ho taoulin, Da douet din penos e privot da viqen D e m e us h o c’h oll madou hep nep fot ho mibien, En em diclêria dê e zoc’h o a dversou r, Ha ma refot renta din-me an dud traitour . Ma ne rit q e m e n t s e , fe a Roue a Franc, Me deuy da zi scarga varnoc’h va c’honsçianç; Rac me h o c’h exilo etro pad ho pue Deus va R o u a n te le z , hac a roy ho tuche Da zarn ar mignonet a zeuy d ’am zervicha : Rac-se , sòn j i t , E m o n , ha c ’houi z en to bremâ. A n Duc E m o n var e zaoulin a lavar : P r o n o n ç a rit eun dra zo din m eurbet confus, Penos va bugale a zo re orgouillus ; N’en dê qe t sur va fot , en fe a Zuc E m o n , Mar d in t, sivoas, coupabl demeus a drahison ; Hoguen, ar veach-màn n ’en d òn q e t e vite , Hac e renonçàn dê dirac ho Majeste , H ac o forbanisàn demeus va oll m adou:
9 9 P r iv e t in t
d a
M e
a
d a v a n ta c h ,
E n
e m
d o u
d is c lê rià n
B irv iq e n P o
v iq e n
n e p
c ’h a v i n
d e m e u s v a
d ê
v a r
e u n
q a r tie r
m
o
le v r
a n
A v ie l,
a d v e r s o u r
g a n é n
r e n to
o ll d itr o u .
s u r
d ê c ’h ,
m o r te l.
n ’o
d e v o :
S ir , b e o
p e
v a ro .
C h a r la m a g n . A v o a l c ’h M ’h o
ê
e v e ls e ,
tis c lê ry
I t p a
v a
m ig n o n
in n o ç a n t d e m
g u e r f o c ’h
d ’a r
H a p a g o m m a n d in
g u ê r
q e r
e u s
d a
E m
o n :
a d r a h is o n .
g a v e th o
p r ie d ,
d ê c ’ h , d i r e d i t d ’a m
c ’h a v e t .
E m o n . S ir, E u s
m e
v a
a
d e u y o
o b o is s a n ç
s u r ,
n e b o n
n ’h o
p e
n e
q e t
a
A d ie u
d ê c ’h , v a R o u e , h a d ê c ’ h
D o u e
d ’h
o
c o n s e rv o
e n
h o
v a n q in v o r c ’h e t .
o l l , A u tr o n e ,
p r o s p e r ite .
C h a r la m a g n . M a r E
b o a
z e u s
P a
d ija
n e v e z ê t
d e u à n
d a
e n n à n
R a c
e s p e r
m e
g l a c ’h a r
d in
z ic o u r
v a
e u n
e b a rs
m a ro
p ê v a r
e v it
D o u e d ’e n
S o rtia l a r a .
a d a re
z ò n ja l
C r o g u it
D ’h o n
ê c h u
a
e m
e n
d e u y o v e n j
q e t :
a
m a b
L o h ie r ,
a ff e r , v a
n i.
e n tê r i; g a n t
rê s o n
v u g a le
E m o n .
D o u g u e n a r ê r B e rte lo t d a e n té r i.
S E I T E C V A
r
P ê v a r
E T
D
M a b
I A
L O
E m o n
h a
G
.
M o g is .
R e n o d . A rç a D a
e t a ,
v o e rz a
M
o g is ,
c e tu
d ’a r R o u e
n i
m a r o
a n
c o m m a n c e t D u c
B e u v e t,
M o g is . M e
v e l e rv a t p e n o s
P ’o c ’ h H o g u e n
e u s
c r e d e t
d is p it
a
e z
la z a
m e u s ,
o c ’h
e u n
B e r te lo t p a
e n
d e n e
g o n s id e r à n
h a r d i , d i
; z e ,
i
1 O c ’h H o
e u s ,
H
D u c
p r e s a n ç
P e n o s
e n
a m’h o
H o
z e
E m o n , e n
a r
h o
R o u e
p riv e
tr ê tje
p ra s s a
H a
0
b a la m o u r d i n , fa c h iri
t a d , a n
E n
0
d e u s
h a
d ira c
d e u s
h o c ’h
b iq e n
B o u e .
r a n q e t t o u e t , e
B r in c e t ,
o ll h e r ita c h
n e m e t g a n t p e b
a d v e r s o u r
a b a la m o u r m
a r
ê
o u tr a c h ;
e n
e m
d is c lê r ie t,
p
g ü ir
v ig n o n e t.
a o m
,
R e n o d . E v it p e tr a , A
fa c h iri
N e
rà n
E g u e t H a
e u n
q
e t
n a
m a r
v a n
H a
m e
a
fo rs
s u r
a
v a
d a
a
fa c h a
z e ,
h a m a
ra c
v o
fe
v a
e n
R o u e
lo e ;
d e s is te t
iv e
a r R o u e ,
o ll h e r ita c h ,
m e
n ’o n
a
q e t
R e n o d
B o y a rd
F la m b e r j iv e
v e v o b e p r e t ,
e u l
e
b ia n ?
a r
p r e s a n ç
d e u s
p o a n
e u l l o e
n ’e m
b r o m e t d ê c ’h ,
q e it
la q it e n
fa c h iri
z a d
p riv a
e u s
v a c ’h l e z e a
e m
m u ig u e t
a
d e u s
d ’h o r
rà n
N i
e n
a c ’h a n o m p - n i e n
Ne
H a
d e n
m u i
e n
to ù e t
P e n o s
o g is ,
ra fe n
D e m e u s H a
M
E m
la c h ,
o n ,
d io d a n n o n
d e u s
d is p it
e u l
v a
d ’a r
c ’h o s t e ,
R o u e .
A la r d . M e
a v e l,
v a b r e u d e u r ,
N ’h o n e u s q e t d a c h o m R a c -s e -t a , m e P e l e c ’h
e
h o
h e rv e z
a n
a p a r a n ç ,
r e i r p e l l o c ’h e b a r s e n F r a n ç ;
p e d ,
p o u r v e im p
d e u t d a
p la ç
d ’e n
z e lib e r i e m
r e p u i.
G u ic h a r d . D e m p d a l a r e t a d i e u d ’h o r m a m M a ro i d e m
p
H a
p a
b o
E n
e u r
h o r
p la ç
en h e u r b re s a n t,
h o r p ê v a r c a lz a a o u r n a c c h e v a n ç , c r é n
b e n a c
n i
a llo
v it
e n
m o n t
a r c ’h a n t ; h a r d i
e m
r e p u i,
o m p
to u t a
R ic h a r d . D e m p E s p e r
a
e ta , m e u s
v a e
b r e u d e u r , v im p
p a
r e c e v e t m a d
a li :
g a n ti.
P a r tia l a r e o n t e v it m o n t d a g a o u t o M am .
1
0
1
TR I V A C ' H V E T D I A L O G . An
D
u qes
E mon
hac e
B ugale.
d ’e Varn : Bonjour dêc’h, va mam guèz, evel mibien güirion ; Deut omp d ’ho saludi deus a greiz hor c’h alon. R enod
A n D uqes,
Ha c h o m m et ê ho tad c ’hoas ebars e r pales? P e r a c n ’e n dê q e t deut ganêc’h-u assambles? R
ic ha rd.
C h o m m et ê c’hoas hon tad en pales ar Roue Da o b e r eun affer e r glac’haro goude. An D
uqes.
Lavarit d i n , R e n o d , petra zo c ’hoarveet, Rac, h e rvez a velàn, oc’h deut d ’ar guêr fachet. R enod.
Dre fachiri omp d e u t , me anzav ouzoc’h se : Lazet meus Bertelot, e niz propr d ’a r Roue. Êt e voamp goude lein da c ’hoari an d a m i e r , Ma ê b e t Bertelot q er c h o q an t ha fier D'am h envel mab a r c’h a i g n , h a rêi din e u r façad Gant q e m e n t a furor qen a deue ar goad. Mes me a meus calon , h a n e vouezis b iqen Souffri n e p insolanç, ma tigoris e benn. An D
uqes.
Va C’h rouer beniguet ! m’ho ped d’am c’honsoli,
P e e yàn da vervel gant ar ve lanconi. ; Oh ! R e n o d , grêt o c ’h e u s , allas ! eun action A gousto m eurbet q e r da oll ligne Emon ! I t prest d ’am c ’habinet ha qemerit arc h' a n t , Ha sortiit a Franç brem àn incontinant ; Rac evit ar R o u e , en em assurit mat, Eu em venjo ouzoc’h abret pe diveat,
102 G u ic h a r d .
Ne bretantomp qet chom pelloc’h ebars en Franç : Ni a yê l el lec'h all hac a gavo hor chanç ; Mes n’hor boa qet a c’hoant da vont demeus ar guêr H ep qimiadi ouzoc’h da guenta, va mam guèr. P o c ’h eus ar vadelez da rêi demp-ni arc'hant, Ni a ya da guerc’hat gan t ho consantamant. Adieu-ta, va m am baour, gant calz a galonad: Grit hon gourc’hemennou, ni ho suppli, d’hon tad. An D
uqes.
Adieu, va bugale ; adieu c’hoas e u r veach ! Birviqen n ’ho qüelàn marteze davantach ! An Duqes hac e bugale en em zepar, mantret o c’halon gant glac’har. Ar pêvar Mab Emon ha Mogis a ya ermès ar vro.
R enod.
Bremàn, va mignonet, p’hon eus aour hac arc’hant, Hastomp prest tenna bro, na vomp qet neglijant. Demp da forest D ard en , zo eur plaç dishentchet ; Birviqen Charlamagn na deuy d ’î d 'h or c ’havet. Pa vimp en assuranç ec’h alfom p sò njal gü ell P e le c ’h e vo pro pr dem p batissa eur c ’hastel. M o g is.
Ar pez a lavarit ne gontesto nicun : Qendervi o m p hor pem p hac e u s memes fortun ; Hac hervez a velàn, omp en em resolvet Qeit a ma vimp-ni beo d ’en em zicour bepret. D e m p -ta , va c ’hendervi, e n tr e zec ha Darden ; Pa vimp êru eno ne rofomp fors a zen. Eruout a reont en forest Darden. A lard.
Êru omp er forest, mes eun nebeudic sqüis Mes, s e l a o u i t , R e n o d , h a c ’h o u i ive, Mogis : Me a meus remerqet, ne zeus qet c’hoas goall bell, Var bord rivier ar Meus eur plaç brao d’eur c’hastel ; Unan a grénva plaç a ouffet da gavet,
;
1
0
3 R enod.
Avançomp-eta d î, m e h o p e d , hep arrêt. Avanç a reont , ha goude bea examinet ar p la ç , Renod a lavar :
Güir ê, va b re u r Alard, aon t e z e u s eu r r o c ’h e l , Hac e velàn varni fondamant eur c ’hastel ; Rac-se, dem p da repos, hac an d e y ou qenta Ni’r bo michourerien da gommanç batissa. N o n t e c v et D aou v açoner o Ar
D i a l o g.
tremen a gommanç da gozeal.
C ’h e n t a
M açoner.
Demp-ta, va mignon q e r, brem àn da vaçonat Huel bras ê an e o l, herio o m p diveat ; Dem p b u a n , h a sò njomp ê ret laqat eves E renqfom p c’hoari caer da zevel hon devez. A b r ep o s , com p a g n o n , neizeur da ziveat Me a voe spouronet qen a grene va goad, O velet sortial deus a forest Darden Eul lod chevalierien a bêvar pe bem p d e n . Istre ma voant a rm e t, e v o a n t tud robust bras: Spouron am boe memes ouz o zellet a faç... Me vel unan anê o tonet d ’hor c ’havet : Cetu terrupla den a meus biscoas güelet. R enod.
Bon jour, maçonerien. Ha ne ve q e t m oyen, En eur d o n t d ’ho pêa, da oblija eun den ? A n E il M açoner.
Ia s u r, va Autrou ; mar dê en ho pouvoar, Credit assuramant e refomp prest h e p mar. R
enod.
Me a lavaro d ê c ’h va c’hoant, hep dale pell : Var ar roc’h -m àn ’fell din ve savet eur c ’hastel Hac ar vo goarnisset a zaou rum muraillou.
1 0 4 P ê e t m a t e v o c ’h A r N ’h o n M e s m e
e u s
C ’h e n t a
d ê c ’h ,
q e t , m e
C o m m a n ç
M
a ç o n e r .
q e t a v o r c 'h e t d e m e u s a r b ê a m a n t
la v a ro
N e a llim p
s u r d e m e u s h o la b o u r io u .
e n h o
A u tr o u , v a z a n tim a n t :
g r e d
, a c 'h a n
d a b ê v a r m is ,
r e q e t e u r c ’h e r b r a s e d i f i ç . R e n o d .
P e n o s ? M e
d a b ê v a r m is !
b r e ta n t
H a m e m e s P a
v o
e
t e u f o c ’h
la b o u r a t
ê c h u e t
to u t A n
N i H a c
zo e
e
s e v e l
r e n q o m
p
C l ê o - t a , v a c ’h a m a r a d : r a c t al
h a c m
e n
’h o
D a o u ti
d a
ê c h u
d a
d e
la b o u r a t;
h a c
le z o
e n
e n
n o s :
r e p o s .
v a ç o n e r .
V a rq is p e
b e a
a n
D
e tr e t,
g o a l- d r ê te t.
R e n o d . H a
m e
P a
rà n
H a
n e
P e
m e
a
z o
o ffr r it
e u n
d ’h o
D u c
p ê a ,
q e t p e l l o c ’h
n e o
h o
c o u g
;
e
h a c e n te n tit r a n q it
n e m
e v e l
e u r
e rv a t
l a b o u r a t : a d in ta m
g o u z o u g
a r ,
e u r y a r.
H i j a r a o c ’h o l i e r o u d ’a n d a o u V a ç o n e r , h a c e s t o r l o q a n e i l e u s e g u i l e . A
n
E i l
M
a ç o n e r .
A y o u ! p a r d o n , A u t r o u , h a n ’h o r m N i y a
d a
la b o u r a t b r e m à n
e n
h o
a ltr ê titq e t;
r e q e t.
R e n o d . G r it
e ta
p r o n ta m
a n t ;
r a c - s e
e c ’h
M a v o g r ê t a r c ’h a s t e l v a r a r r o c ’h D r e is t- o ll , r e t ê o b e r c r é n R a c
r e s is ta ’ r à n c o A r
o u z
C ’h e n t a
v o
g r ê t h o
c a s te l
h u e l- m à n .
b r a s a r c ’h a s t e l - z e
a r m e M
a r
h e rv e z
R o u e .
h o
; m e o c ’h
a s s u r
p lija d u r .
R e n o d . R a c - s e , m C e tu
a z e
a ç o n e r ie n , c o u r a c h d a
b e p r e t
,
a ç o n e r.
N ’ h o p e q e t a v o r c ’h e t , A u t r o u E
o r d r e n à n
la b o u r a t :
a r c ’h a n t e u r v o u t a i l l a d .
105 An E i l M a ç o n e r .
Ret ê demp, camarad, me a vel ze hep fent , Labourat c alonec, en dispit mat d ’hon dent. A r C ’h e n t a M a ç o n e r .
Biscoas den n e l a c as e graban var va chouc A raje, m ’en to u e , q e m e n t din eus a zrouc Evel an diaoul-màn. Me gred ê difframmet Ar c’hig hac ar c’hroc’hen elec’h m’en deus touchet. Com m ançom p labourat ; ne dal q ê t marc’h a t a ; Cavet hon eus hor mestr eleal ar vech-mâ ! Amàn e commançont da labourat.
A n E il M açoner.
Noc’h eus n e m e t darbar, me zavo ar v o g u e r , Ha ni rai e gastel abars nebeut a m z e r ; Rac pa ven-me en trein, me zo vel e u l leon : Ni labouro hardi evel tud a galon. Ar pêvar mab Emon ha Mogis a antre. Ar Vaçoneri e n a êchu ar C 'h astel.
R
enod.
Cetu grêt ar c’hastel ganêc’h, v a z a o u b o t m a t ; Me gred oc’h eus sicour da zont da labourat. A r C ’h e n t a M a ç o n e r .
N’eus cas petra hon eus : ho castel a zo g rê t; Güelit hac al labour a zo deus ho soùet. R enod.
Ne meus douetanç ebet eus ho labour, tud paour : Dalit en eur yalc’had pêvar-c’hant louis-aour. P o c ’h eus grêt dilijanç, ez om p oblijet d ê c ’h. A n D aod V açoner.
Doue d ’ho conservo. Ar p e o c’h ra vo ganêc’h. R
ic ha rd.
Cetu grêt h o r c ’hastel ebars en bêr a m z e r , Q e r c ré n h a ç an hini a zo en Montpellier. Room p deàn eun hano var ar c ’h e n t a abord.
106 R enod.
Hanvomp aneàn-ta : ar C’hastel Rochefort. Bremàn pa ê hanvet, demp ennàn da b o u rmen ; Deus an t o u r ni velo ar forest vras Darden. Mont a reont da visita o C’hastel. F in e u s an E i l A c t.
TREDE PROLOG. C ompagnunez santel, vertuus ha discret, Me ho ped da exerç c’hoas ho paciantet, Hac e velfoc’h ar suit demeus an Dragedi, Nemet scuiza’ rafemp ac’hanoc’h gant anui. Cetu grêt eur c’hastel gant bugale Emon; Mes attaqet e vint en alies fêçon : O zad memesamant, ennes vo an hini A deuyo da guenta evit o attaqi. Me ho ped da zònjal pebes tra dinatur E da eun tad enclasq bue e grouadur! Mes p’en devoa Emon, en presanç ar Roue, Bannisset e vibien , e rànqe ober ze. An Impalaer Charles gant an Tadou a Franç A attaqo anê gant peb seurt violanç ; Mes bugale Emon a voa tud a gourach, Ha ne allient cavet varne nep avantach. Pa ne allet dre nerz trec’hel mibien Emon , E voe sònjet c’hoari oute dre drahison. Ma voent oll var ar poent da vea qemeret, O credi re facil d’eun traitour deguizet. Anfin, pa na ellet o laqat da vervel , E voe laqet an tân varne en o c’hastel ; Neuze voe contraignet ar Chevalierien guèz Da c’hrilla gant an tân pe da redec ermès. Neuze mibien Emon hac o c’hender Mogi A yas da glasq o chanç vit en em repui ;
107
Ha dre ma voant fatic, e teujont da repos En qichen eur feunteun evit tremen an nos. Pa voant disourcia demeus o enemi, Ec’h êruas o zad eno d’o attaqi. Allas ! evit eno e voent crenn revinet, Rac lazet e voe dê souden o zoudardet. Pa voe lazet o zud, dêvet o oll vadou, E ranqjont habita neuze ar forestou. Ma voant gant disfortun neuze qen reduizet, Nemet griou louzou n’o devoa qen da voued. An histor a rapport er spaç eus a seiz vla E voe mibien Emon en extremite-mâ. Anfin n’em resolvjont gant poan da vont d’ar guêr, Vit bea soulajet ebars en o mizer. N’en em arrêtàn qet ; me lès se da dremen, Da gomz dêc’h a c’hlac’har ar varn hac ar mibien Pa deujont d’en êm gaout an eil gant eguile. C’houi velo ze embêr amploc’h , gant graç Doue. P ’oe n’em raffrêchisset ar pêvar mab Emon, Ec'h ejont d’ar Gascogn da gaout ar Roue Y on, Da ober offr deàn d’e zervicha ervad: Yon o recevas gant joa en e c’hraç vad. Bras e voe ar zervich da Yon a rentjont, Rac ar Sarazinet a Vourgogn a chacheont; Hac evit recompanç deus o fatig ha poan, E roas Yon dê castel caer Montoban. Biscoas Chevalierien ne zeus bet, me gred se , Er bed-màn qenlies en danjer o bue Vel ma voe ar re-màn; ha gouscoude bepret E voant victorius var o enemiet. Anfin, Compagnunez, e yàn da zortia; Rac ven importun o comz re hir amâ. Me bed ho m adelez da zont d’am excusi, Ma na meus qet gallet plijout d’ho fantazi.
10 8
ACT QE N T A
III. D I A L O G .
C h a rla m a g n
hac e suit,
C harlamagn.
M’oc’h assur, A u tro n e, P r i n c e t ha Baronet, E varvàn gant glac’har hac impaciantet En defot ne allàn dont da denna venjanç A vugale Emon dem eus o insolanç, Birviqen ne allàn pardoni da Renod Bea lazet em zi va niz q è r Bertelot. Rac-se e chasseàn deus va Rouantelez Ar pêvar mab Emon etro pad o buez. Bremàn me a ro urz d ê c ’h o ll en general Da glasq laqat an d o rn var an dud disleal ; Da ober ho possubl evit o renta din , H a b e it certen mat en ho recompancin. G r ifo n .
Sir, ô va Ampereur ! hervez a meus clêvet, Ez ê mibien Emon en em fortifiet Ebars en eur c’hastel o deus laqet ober Var bord rivier ar Meus, n ’eus qet pell a amzer ; Eur c ’hastel hac a z o , a glêvàn, im p r e na b l , F o r tifiet partout gant e u n art admirabl. C harlam agn.
Autrou an Duc Grifon, me ho trugareca, O clêvet ho comzou me a m e us calz a joa ; Rac me zon je voa êt an dud milliguet-se En edr vrô ne aljen biqen n' em venj oute ; Mes, hervez ho comzou, e m e d in t c ’h o a s a dost ; Rac-se eta, Hernier, c’houi ranco m ont en post
B re m â -z o u d e n H a
la v a rit
v a n ta n
b u a n
d ’a r g u æ r e u s a Z o r d o n ,
d ’a n
D u c
e u s
a
E m o n
D o n t q e r q e n t d a B a ris v it m a c o m z in M a
e l l ìn
I a ,
m e
D a
b e a fe ll
s u r
d in
d a
m
g o n ta
o n t,
v e le t c o n te n a n ç
H a c
e
r à n q o
E v it
a s s ie ji
E m o n C a s te l
e
d a le
v ib ie n
d o n t
,
v a rn e à n .
h e p
e
o u tà n
e u n
i n s t a n t ,
in s o l a n t ,
d ’h o r
z ic o u r
iv e
v u g a le . H e r n ie r .
O
A m p e re u r p u is s a n t ! p a
D a
z o n t d
'a m
M e
y a
D a
la v a ra t
D a
v e le t
a n e à n
M e
y a e n
b e a c h , S ir ,
b r e m
im p lija
e v e l
â - z o u d e n d e à n
e u s
d ir a c
h o
a r f a v e u r
A m b a s s a d e u r ,
b e te c
o c ’h
r it d in
a n
D u c
E n r o n ,
in ta n tio n M
a je s te :
h e rv e z
h o
p o lo n t e .
P a r t i a l a r a e v it m o n t d a g a o u t a n D u c E m o n . C h a r la m a g n . H a n i n ’e m
b r e p a r o m p g a n t c a lz e u s
E v it m o n t d a
E
I L
A n
v e le t
V D u c
E
R e n o d
T
D
h a c
h a c
I A
a n
e
L
a a r d e u r
v r e u d e u r .
O
G
D u q e s
.
E m o n .
E m o n . B o n j o u r d ê c ’h P e l e c ’h
, va f r ie d ; c o n tr is te t h o
m â h o r m ib ie n ? A n
A lla s ! n e M
e s ,
H o r
la v a rit
m a b
e n a
o u z ò n p e tr a
R e n o d
q e t a m à n .
D u q e s .
q e t ê
n ’o g ü e l à n
c a v à n
e n
p e
d ê c ’h d a
Q e r e v o g ü e r z e t s e d ê c ’h
b ro
b e a
la z ’ n iz
e z
in t
ê t ;
s o u f f r e t a r
h a d o c 'h
R o u e ? o ll lig n e .
E m o n . P e n o s d o n t d ’e r s o u f f r i ? T r o m p l e t b r a s o c ’h e n z e M
e n ’ e n d ò n p e l l o c ’h
m e s t r ,
a l l a s ! d ’a m 1 0
b u g a le ,
:
110 Is p ic ia l
R e n o d
D r e
ê
N e
m a
q e r
s o u ffre
zò n je ,
D r e
h o r
e u r
q e n
o u tr a ju s ; ê
g u e r
te r r u p l
b o a
b ije
e
v o a m p
b u g a le
e u r b e t e ü r u s
v a illa n t h a
z e , b e p
A m p e re u r .
d e u s e h u m e u r .
m
r e s p e t d ig a n t a n
A b a la m o u r d a
o rg o u illu s .
d ig a n t a n
e u s g ü e le te u n d e n
v a f r ie d ,
m ’h o r
H a c
z o
p u is s a n t,
q e t
B is c o a s n e m M e
a
,
c o u r a ju s ,
A m
p e r e u r ,
m o m e n t h a
b e p
h e u r .
H o g u e n , a r c ’h o n t r o l c r e n n , s i v o a s , z o ê r u e t :
E
l e c ’h
a
te n n a
N ’h o n
e u s
z o
tu d
m e c h a n t h a
v a rn o m p
n e m
g ra ç o u -m a d
e t d is g ra ç
n ’e u s g r ê t d i n
P e tr a
d a
D o n e t
c ra c
D e m e u s H a c
e n
v a e m
A r p e z
d a
a
z e
o n
o ll v a d o u d is c lê ria
m e u s
e
o
to ù e t,
H a
p e tr a
e
h o
h o r
s iv o a s ,
h e p
e t a , v a
p e , a lla s ,
q e r
in c o n s o la b l a r v e c h - m à n
P a
d e u à n
z ò n j a l o c ’h
d r e
S a lu d M e
z o
D e u s D a
q e n
r e c o u r .
q e r ?
h o r m d a
ib ie n ,
v iq e n
,
d i n a t u r ,
c o a d , d ’h o c r o u a d u r
e n n o m p
R o u e
H e r n i e r ,
a b s a n ç
b e t
R e n o n ç d ’ h o p u g a l e , d ’h o
V i t p l i j o u t d ’e u r
n e p
c r u e l d e r !
o m p
v u g a le
m ib ie n
f r ie d
E z
d a
c r e n n
D u q e s .
b e t g l a c ’h a r e t d r e
R e n o n ç
a n t,
a d v e r s o u r :
M a o m p
d a
s e r m
r e g r e ta n t,
ja m e s
b ra s s a
s ò n j e c ’h
p o s s u b l v e
à n
fo rb a n is je n
d a
A n E n
o b e r d e à n
b r e m
d o ù e t
a r R o u e ,
a b a la m o u r d ê z e .
C h a rla m a g n b e n a c
r e v o lte t ;
M•
H o r m ib ie n
a n ja n d r e t,
c r u e l h a c
o b s tin e t !
A m b a s s a d o u r.
d ê c ’h , D u c E m o n , h â d ê c ' h i v e , D u q e s .
d e u t a b e u rs
a
B a ris a r
z o n t b r e m à n
d ’h o
R o u e ,
c a v e t
e v it
ra c ta l g a n é n
h o
to u t
e x p r e s ,
s u p p lia
b e te c
e n n â .
E m o n . C r e d it e n
a s s u r a n ç , v a m ig n o n
q e r H e r n ie r ,
Ne ràn netra n e m e t ê ru o u t c ’hoas e r g u ê r , Goude bea distro a b a les ar Roue : Hoguen pa ordren din, me a ya adare Evit gouzout petra a zo en e soùet. Qen a vo en distro. Adieu d ê c ’h , va fried. An D
uqes.
M’ho ped da zont d ’ar guêr buanna ma elfet. Emon.
Bet dichagrin g a n é n , rac ne z alein qet. TR IV E T D IA L O G . C h a rla m a g n
a antre gan t e suit .
H ernier.
Salud, va Ampereur : grêt e m e u s ar veach ; D eut ê an Duc Emon ganén en p e rsonach, Evit oboissa b e p ret d ’ho Majeste : Comzit o utàn b rem àn hervez ho polonte. E mon.
Ne meus g r ê t , va R o u e , certen n e p couardis Evit d o n t d ’ho cavout adare var va c ’his, Da c’houzout da betra ho poa c’hoant d’am c’havet : Me zo prest da o b er ar pez a leverfet. C harlamagn.
Selaouit-ta, Emon : me a glê o lavaret Ez ê ho pugale en em fortifiet Ebars en eur c ’hastel zo hanvet Rochefort; R ac-se me a meus c ’hoant da o b e r eun effort, Hac en hon sicourfec’h evit assiegi Ar c ’hastel pelec’h màn ho mibien ha Mogi. E mon.
I a, Sir, m ’en assur, ne m e u s g r ê t n e p sermant Ne zalc’hin mad deàn p e r p e t u e la m a n t: Pa guerfot partia, m e ho c’heui l lo ive
112 Da zou g u en an armo u en ep va bugale. C harlamagn. R ac-se-eta, Em o n , pa ne z o c ’h q et c o u a r d ,
E roàn d ê c ’h ar soìgn demeus va avan-gard ; Fouqes ha Ganelon a deuy d ’ho secondi, H a c Oger an Danoa, Richard a Normandi. Rac-se eta , E m o n , pa gafoc’h ho mibien , N o espernit-e q e t , pe e colfot ho penn. Em on. N e b o n m e n ’e r g r i n q e t , m ’e r p r o m ê t d ê c ’h c e r t e n .
N êm. • «S
Ni zo prest da varcha, Sir, p a en o rd ren et: Hast ho n e u s d ’en em venj deus hoc ’h enemiet Rac-se m e ho suppli, Princet ha Baronet, Ebars er c'hampagn-màn na vet qet divorc'het. E c ’h eomp da gommanç eur brezel a gred din Ne ê c h uo q e t c’hoas, ouz se h o c’h assurin. R e n o d hac e vreudeur a zo tud courajus, Mogis zo eur sorcer a d r e t , malicius, Ha dre art pe dre n erz m e a b rom et d ê c ’h , S ir ,
E teuint gant furi da zifen sur o güir. C harlamagn.
Sonit oll , trompillou ; s o n it, t a m b o u rin o u , D a beurgarg a gourach bremàn an oll d r o u p l o u , Ma c ’hêyom p da velet an traitour c ri Renod : Qeuz en devo bea su r lazet Bertelot. Amàn e son an trompillou. An arme a barti evit mont da Forest Darden. E mon a zoug an drapo e penn an arme.
C harlamagn.
Fati c ò n , A utrone; p o e n t ê d em p r e p o si... M es petra ar fo r e st a antreom p en n i ? I
s
a
k
a
r
.
H om àn a zo h anvet ar F orest a Z arden . CHARLAMAGN.
Êru ez om p eta tost d ’hon adversourien !
D e m p b r e m à n da repos, ha varc’hoas ar b e u re Ni visito R e n o d en e gastel nêve. Ar Roue hac e dud a zorti evit mont da repos.
PÊVARVET DIALOG. Ar
C ’h o m t S a m s o n
ha
tri
E c u ie r .
S amson.
E n ten tit, A u t r o n e , me lavar d ê c ’h eun d r a Pehini a glêvis d e c ’h-da nos divea : Ez eus en e m gavet amàn en hor c ’hichen P e m p Chevalier vaillant demeus a Francisien ; Ne gafet qet o far en Franç, en Allamagn, Rac brezel a reont d ’ar Roue Char lamagn , En deus o chasseet dre eun ambition Deus e Rouantelez h e p sujet na rêson. Ar C ’h e n t a E c u i e r . Autrou ar C’homt Samson, piou an dud vaillant-se O deus bremâ-zouden grêt eur c ’h astel nêve Var b o r d rivier ar Meus, zo dies da g uem er : Rac ar ganfardet- se a zo caled o lêr. S amson.
Pêvar zo bugale d ’an Duc vaillant E m o n , Eguile zo Mogis , mab an Duc Egremon. Biscoas sur Alexand, Cesar nac Asdrubal , Pom pe na Marc-Anto n, Tiber nac Annibal N’e n di n t b e t q e r vaillant ha m a ê ar re-màn ; Rac-se, mar am c’hredit, n i a yêlo bremàn Da gavou t aneze, hon dever bon obli c h , Evit ober dêze offr dem eus hon servich ; Ni a ve e vrus bras da gaout o amitie , Rac me g red e vin t me str hep dale er c’hontre. A n E i l E cuier.
H o c’h avis a blich dìn Autrou ar Goua r n e r ;
P a eus tud q er vaillant êru en ho q a r t i e r , E cafen e ve mad monet d' o zaludi ; Ar re-ze a zo tud a ell talvoud demp-ni. S am son.
Demp eta, Autrone , demeus a eun accord, Ma velfomp ar c ’h astel d e m eus a Rochefort, Avanç a reont etrezec ar C’hastel, ha Samson a lavar
Salud, Ch evalierien, ar vaillanta biscoas Zo bet var an douar na ne vo evit c’hoas : Me zo d eut ho pete gant darn va mignonet Evit ho pisita gant carante b a rfet, Ha n e m e t , Autrone, ne gafac’h se esqis, Ni offr d ê c ’h hor servich hervez m ’hon eus avis Pa hon eus an enor d ’ho cavout en hor b r o , Ez omp prest d ’ho tifen betec h e u r hor maro. R enod.
Autrou ar C’homt Samson, ha c’houi ,Chevalierien Ni zo oblijet bras dê c ’h-u da virvi qen ; Hoguen me bromet dêc’h , ha va breudeur ha me, A vo fidel m at d ê c ’h etro pad hor b u e , Pa ê ho madele z ober offr d ’hor z ic o u r , Rac be h o r bo affer ouz eur goall adversour. Ni zo Chevalierien deus hor bro chasseet, Hac evel bastardet deus hor madou privet. Hon tad ; i a , hon t a d , var levr an Aviel Zo en em disclêriet hon adversour m a r v e l , Hac ar Roue a Franç hor brassa enemi; N 'hon eus nem eur a lec’h da vea disourci. An
D rede
E c u ie r .
Nê qet abalamour d ’ho lachete, me g r e d , Ez oc’h demeus a Franç evelse chasseet? N oc’h eus qe t ar fêçon da vea sur tud lach : C’houi oc’h eus an doare eus a dud a gourach. M ’oc'h eus an aparanç, oc’h eus mui an effet ; Rac me a lavar dêc’h ez omp r ejouisset
1 1 5 P ’h o n T u d
e u s a n
z o
a v a n ta j d a
q e r
g e n e r u s
N i r ê i d ê c ’h
a s is ta n ç
E p a d M e s
a n
o ll a m z e r
e z o m
D a
o b e r
A r
R o u e
Z o
e n
D a
z o n e t
b r a s
R a c - s e
d e m e u s h o n
o c 'h
v im p e u s
o u z
a s s a m b le t d ’a r
n ’e m
d a
h a c
b r e p a r it
d o u a r ;
p r e p a r e t
e n e m ie t.
a n
T a d o u
e v it d a
a n
v e a
g a n t c a lz
v rò - m à n
o ll b o u v o a r
v a r
h o c ’h
C h a rla m a g n
e m
h o r c ’h o n t r e
e v e l d o c ’h , A u t r o n e .
m a
r e s is ta n ç
g a o u t e n
e u s
a
a
h o n
F r a n ç
b u is s a n ç
d is tr u ja
r e s is ta
;
o u n tâ .
R ic h a r d . M e M e
h o
tr u g a r e c a
v e l b r e m à n
O u z
h o n
a r
R o u e ,
a c C h a rla m a g n Q e n
a g a rfe
M e s
m a r
te u
e n
fid e l
H a p a r a n c f e m p
e n
b
; a tta q e t
a b r e d
p e
g a n t
e
a rfe t.
h o n
a n d r e t
v im p
p a m
z e n t h o r
v rò -m à n
e
e rv a t
d iv e a t;
d e u s ou z o m
d if f r a m d ’a r
g a ra n te
o c ’h
a d v e r s o u r ie n
G a n t a rm e R
e z
d r e
c a v o
e
b itio n , c ’h a l o n
;
v a le u r ,
m e rv e l e r m o m e n t h a c e n
h e u r .
R e n o d . A n tr e ite m H a
c ’h o u i
H o g u e n D ’e n
a
e m
te u
o l l ,
A u tr o n e ,
v is iq e n
n a
f o r tif ia ,
E v it d o n t M a r
c ’h a s t e l , A u t r o u a r C ’ h o m t S a m s o n
d a
d ’h o r
P
E
M
P E
C h a r la m a g n
q e t
r e d o u b li
a n
b is i ta
r a im p
v e o m p
d a
r e c e o
m a
T
e m
D
h a c e
L
s u it
g o a r d ,
C h a r le s ;
g a v o
I A
;
c o u a r d
h o n
I m p a l a e r e n
c o la tio n
O a
d ie s .
G
. a n t r e .
C h a r la m a g n . P a D a
o m p
v is ita
r a f r ê c h is s e t, d e m p c a s te l
R e n o d
N e u s fo rs p e g u e r c r é n
ê
h a c
e
e ta g a n t a r d e u r v r e u d e u r ;
r e n t e t s u r o c ’h a s t e l ,
N e
o u iff e
r e s is ta d io u z o m p - n i
g o a l b e l l.
I SA K A R , A r r ê to m p Ê r u
n e b e u t, m e h o
o n â p a r v e c h -m à n
P e h i n i , N e
v o
D e u t A r
e u n
a
g r e d à n
q e t d a
re
E u r r o c ’h
q e t
a r
d e u s
e
z o
m
c ’h o a s
M e u s
a
n e p
N a n ,
v a rd ro
to u r z o
p e d ,
h u e lla
e u r
p la ç
n e m e t d r e
v a lm
z o r u m d a
d e a s e n
m
a r
f o r tif ie t
fa m in
a
n e
u r a illo u ,
z o u v e z o u ; m
u r io u ,
z a n tin e lo u .
r is q
r ê r
c a e r l
p a ta n t
h u e ld e t a r
z o e
q e r
ip a la e r ,
d e u s d a f o n d a m a n t ;
d e à n
m a t
R e n o d ,;
a s s o t.
d r a z e
z e rv ic h
A n
B e a
’h o
g a n t d a o u
c a r g a e t tr o - v a r d r ô
a n
d e à n
a n
Z o
a y ê l
d a
e u r c ’h a s t e l
O u s p e o , -re m e r q it
V a r
s u r
liv ra
v in a ,
;
t o s t d ’a r c ’h a s t e l n ê v e ,
v ra s d a g u e n ta e n
F o r tif ie t ê H a c
fa c il
a
g o n s id e r t,
s itu a tio n
N 'e l f e t
,
p e d , v a R o u e
d ia v e r v e l :
s a n ti a e i ; m
v o
e u r b e t ; s u r q e m e r e t.
CHARLAM AGN. M ’h o p f e d , v a a v a n - g a r d , e ’ h o u i , a n c i e n O g e r , h a c ’h o u r , R i c h a r d , S a l o m D a
v o n t p rim
B is ilit
o il
e m
e r v a t
r e q e t d a a r
c ’h a s t e l
D a c ’b o u t h a c ’h o u i g a f e M a
p o s fo m p
h o n
.
a r m e
e u r
b a ie :
s u p e r b - z e ,
e u r p la ç e u
o n , G a n e lo n ,
e u r
in d if è n n à b l,
p la ç
fa v o ra b l. f
O g e r - D a n o a . P a b l i j e t a d ê c 'h
N i
ra i
e n
h o
r e q e t
D e m p
e ta ,
N i
a r Y e a c h -s e
ra i
, S i r , d o n e t d ’h o n q e m e n ts e
A u tr o n e ,
p e d ,
Q e i
t
m a
R à c
m a h o p z a n t R e n o d
r in t d e m
I m
n e
M e h o
E
o b e r
E m o n
v in
d a
v i s i t a ’r
v e o m p
p a la e r , h a a b s a n t n a
b e p
d e p u ti ,
fa z i.
c ’h a s t e l ;
q e t
re
B e ll.
;
c 'h o u i o l l , B a r o n e t ,
v e t
q e t
d i v o r c ’h e t ,
n a c h in i e V re u d e u r ,
p a r ch a s s e h a c h o r b o
s u r m a le u r.
1 1 7 Hastit d o n t d ’hor s ic o u r ,m a r clêvit nep t o u r n i , Rac mar b e o m p s a n t e t , e vo torchet b o r fri. C harlam agn.
It atao, A utrone, p ’ho p e d àn , h a rd im a n t: Ne veoc’h q e t go assoc’h q e i t a m a vin presant.
C ' h o e c 'h vet Emon
D ialog.
a antre e-unà n , hac en eur zellet eus C astel e vugale a lavar :
Cetu me eta d e u t da visita’r c ’hastel Zo amàn batisset gant va fëvar buguel ! P o ssu b l v o , va D o u e ! e ven q e r c r u e l-z e ,
Da zont d ’en em armi enep va bugale ! R e t ê din en o b e r , pe otramant caout b lam : Qementse a redoubl va foan a neve flam. Allas! va bugal e , me meus h o chasseet Evel pêvar bastard eus va zi hep s u je t, Hac ive ho privet deus h o c’h oll heritach : Me zo en h o c ’h andret tad cruel ha sovach. H a possubl e, E m on, ne vës qe t c’hoas contant Goude béa privet da bêvar innoçant Demeus da oll vadou, da zont ouspen ze c ’hoas Evit clasq o b u e ! O h , ingrateri vras! Ra veo milliguet ar m o m e n t hac an h e u r Ma renoncis dêze dirac an A m p e r e u r ! Mes pa meus g rê ts e r m a n t, e rancàn en d e rc ’h e l, Dindan boan da vea traitour bac i n fidel. F ouqes.
He bien Duc E m on, ha c’houi c ’heus bisitet Ervat ar c ’h a s te l- m à n , hac a voar ar secret Evit en distruja abars n e b e u t amzer? Ma ouzoc ’h se, c ’houi vo mignon d ’ao Impaler.
118 Emon.
Ne meus q e t bisitet c ’hoâs ar c’hastel neve ; Hoguen p a oc’h êcu, demp h o r pemp da vale, Da c ’hout ha ni alfe dizolo eun andret Fini a ve êzet d ’ellout e g u e m eret Ne reomp qe t a d r o u s , me ho ped , Autrone , Rac mar b e o m p santet, hor bo sur ar chasse. Pourmen a reont vardro ar Chastel. O ger- D a n o a .
En em dennomp ac’hann, n’ouffemp qet ober goell ; Güelet omp, m’hoc’h assur, gant tud eus ar c’hastel, Rac me glêo ar porz bràs bremàn o tigueri: Ne dal qet marc ’hatà ; ret ê dem p combati. Amàn e clever tud ar C’hâstel oc’h ober calz v r u d .
S E I Z V E T D I A L O G . R enod
hac e dud a antre dre eur c'hoste oposet da dud ar Roue . R enod.
D ’an armou ! d ’an armou ! buan, chevalierien, R ac me a vel amàn darn h on adversourien. Arça-ta, ya b r eu d e u r, b r e màn ni a ranco Dont aben d ’o drapout en beo pe en maro. R ic h a r d .
Penos? Oger-Danoa, Richard a N o rm an d i, Ha c ’hoüi g o u z o u t ervat e z o c ’h hor c ’hendervi, O c ’h deus ar re guenta o tont d ’hon attaqi ! Souezet en em gafoc’h q ent fin an disparti. Evit güelet Fouqes hac ar C ’hont Ganelon O tont d rhon a tt a q i , ne gavàn qet eston ; Adversourien int demp, an dud fall ha traitour; Hoguen me en tou s u r, ni rêyo dê labour. R ic h a r d T errubl
a
N o r m a n d i.
oc’h orgouillus gant ho preudeur, Renod ,
1 1 9 B re m à n L a z a H a
e
n iz
v o a r
c ’h o u i
D e u t
ê
g ü e r z e t R o u e
d ê c ’h
e b a r s
v o u ije o b e r
a n
A m p e r e u r
n i
a
v e rra o
e
e b a r s
B e r te lo t.
b a le s !
e n
fa lla g rie s ?
p e r s o n a c h
;
e u r c ’h e r b r a s o ü t r a c h .
s u f f i s a n t o c ’h
N e b o n
e n
a ro
b r a s s o c ’h
D a v e n ji B e r te lo t d e u s P e g u e n
m
g a n t
h o
h o
c a q e t
c a s te l h e p
n e v e
!
d a le .
R e n o d . C ’h o u i O r s u s
h o
p o
e t a ,
Va
S a illo m p -tà P a
d a
a
d a lv o u t o
z u d ,
e v e l
v a g a d
in t d e u t e n
h o n
c ’h o r t o le o n e t
v a r
tu d
a n
q e m e n ts e . g o e ,
A m p e r e u r ,
to u e s e v it c la s q o
m a le u r.
A m à n e t e n n e r a r c ’h l e z e y e r a b e p c o s t e . E m o n e n e m b r e s a n t r a c t a l , R e n o d o c ’h a n a v e o u t e d a d e p e n n e a d v e r s o u r i e n a g r i g a n t s p o n t : O
p e b e s
M e D
tra
v e l iv e
e s tr a n c h , v a
z a d
a o u e s t d ’h o
N i c e d o N ’e m D a
a r
h o r r u p l d a
d e u t
d ’h o r
g o n të m
p e r s e c u ti !.
c r u e ld e t, va z a d , e n
b la c e n
g a n ê c ’h
p li,
, m e s
h o n d r e
.
a n d
.
r e t ,
r e s p e t.
d e n n o m p , v a b r e u d e u r , n e v o m p q e t q en in g ra t
z o u g u e n
a n
a rm o u
d a
g o m b a ti
h o n
t ad .
R e n o d a la q a sq e i a r r e tr e t e v it n o n p a s e n e m g a n n a e u z e d a d , ËM O N . A r r ê t i t , M e z M a
e
a r r ê t i t ,
m e u s
e ilo m p
p o e lt r o n e t
d ’h o c ’h h o
a n z a v
tr a p o u t,
d id a lv e
e v it v a
tu d
fa ll
!
b u g a le
h a
;
lo u id ic ,
C ’h o u i v o c r o u g u e t e v e l e u r c h a p e l e d
s ilz ig .
B u g a le E m o n e n e m a r r ê t e v it s e la o u o z a d . R ic h a r d .
:
C ’h o u i o c ’ h e u s b l a m , v a z a d , d ’h o n h e n v e l p o e l t r o n e t , A b a la m o u r P e n e v e r t E
v o a c ’h
m a
m a
o m p
re
tle o m p
d is tr u je t
d ê c ’h , o l l.
C ' h o a s e u r v e c h
h o
D ’h o n
re p o s
le z e l
e n
v a d
h o c ’h
s iv o a s ,
R e n tit
p e d o m p b a
e n
g ra ç
g a n t p e b
t e c ’h e l
a n d r e t; a r d a
v u e , Z o u e .
c iv ilite
a le s s e .
E m o n . A h !
p o e l t r o n e t i n f a m ! n o c ’h
e u s q e t a g a lo n ;
C ’houi n ’en do c’h mat nem et da o b e r trahison. Daoust dec’h n’em difen p’autramant na ret qet, Rac ni zail lo varnoc’h evel chaç counnaret. R enod.
Clèvit eta, va zad : poc’h eus c’h oant combati, Ha pa o c ’h o b s tin e t, re t ê ho contanti ; Hoguen me h o suppli, ne fiet qet e n n o m p , Ma yit bete qeit-se , e vo qeuz bras deom p ; M a ellom p oc’h attrap, voc'h dalc’h e t er prison Da c ’horto Charlamagn da bêa ho rançon. Mes en em arrêtit... ha daoust d ’ho cruote , Me lavar d ê c ’h amàn dirac an assamble : Lavarit d in , va zad, en petra e sonjet? Ha possubl ve ho pe collet-t a ho s p e r e t , D ont da bersecuti ho pugaligou b a o u r , Zo preciussoc’h d êc’h eguet arc’hant nac aour : C’houi c ’heus hon r e n o n c e t en presanç ar Roue Ah ! peguen eno ret oc ’h-u gant qem entse ! Hac evel bastardet, privet deus hor partaj ; H ac,evit q e m e n ts e n ’e n d o c ’h q e t contant c’h oas Pa oc’h deut d ’ar vrô-màn da zicour distruja Ar plaç hon deveus grêt evit en em loja ! Hac ê vijec’h ganet etouez ar b ayanet, A r barbaret cruel hac an idolatret; Ha n ’ho pije biscoas clêvet comz a Z o u e , Né vijec’h q e t q e r cri enep ho pugale. Ma na heuillit exem pl, va zad, dem eus an d u d ? Deu t da gonsideri ebars el loened m ud ; Ne gafoc’h qet certen eul l e o n b a rs e r c’hoad N ’en deveus carante atao evit e voad; Al loened horrupla a veler o-unan E n em briva a voed evit o re vian. Ia, c’houi zo eun tad qer cri en hon a nd r e t , Ma ve eur blijadur dêc’h hor güelet crouguet.
1 21
C’houî ê sur an hini a dlefe hon sicour, Hac ez oc’h gouscoude hor brassa adversour ! Hoguen beit furoc’h en amzer da zonet : Sicourit ac’hanomp ouz hon enem iet, Hac e vo lavaret : Cetu an Duc Emon Oc’h ajissa b remàn gant prudanç ha rêson. Emon,
Ah! glouton, na te gomzen termou nebeut fur ! Ha sônjal a res-te é rîn -me eur parjur? Me dreusjfe d a galon adréus gant va c ’hleze Q ent terri ar serm ant a meus grêt d ’ar Roue. S am son.
Ré a civilité oc’h eus, Chevalie rie n , En andret ar r e - m àn zo ispionerien, A voa d e u t , ma c’h a lje n t, evit hon trahissa: Allon ! saillomp varne gant an arrach brassa. Renod bac e dud a gombat avan-gard ar Roue. G anelon.
Evidoc’h da vea mui eguedomp a d u d , Noc’h eus qet a affer d ’o b e r q em en t a vrud ; Rac ni hor bo sicour mar hor güeler goassa : Courach, va m ig n o n e t, sicourit résista. Renod a chom tranqilamant da c’horto respont e dad. M OGIS
Ha ne voac’h qet contant, F o u q es h a Ganelon, Da vea massacret va zad dre drahison , Oc' h deut c ’hoas d ’ar vrô-màn da drahissa ive D rer’ gassoni mortel va c ’hendervi ha m e ? Hoguen ni rêÿo dêc’h leusqel sur ho croc ’hen : Redoublit a g o u rac h , m'ho ped, Chevalierien .
Avan-gard ar Roue a goll gant Reno Anlevi a ra e dad evel eur buguel eus a greiz e regimant. R i CIIARD a
NORM ANDI.
En em zicouromp o ll, Autrone, m ’ho suppli, Pe ez omp dre valeur contraign da reculi. I I
122 R e n o d . A rç a M ’h o
e ta , v a
c ra y o
z a d ,
p a
d r o u b lit h o n
r e p o s ,
p r is o n ie r q e n t e g u e t m a v o n o s . F o u q e s .
A la rm ! R o u e a F r â o ç
: p e l e c ’h o c ’h - u m a n e t ?
M a n a d e u t d ’h o r z i c o u r , e z o m p
E
I Z
V
E
T
D
I A
L
o ll q e m e r e t.
O
G
.
I d e l o n , G r if O n , R i p u s , G a l e r a n , e tc . a
a n tre .
I d e lo n . N ’e m M e s
d ig o n c e r titq e t : ê ru
c e tu
q e m
A v a n ç o m p , m
e r e t
E m o n
o m p d ’h o s o u t e n .
g a n t
e
v ib ie n .
ig n o n e t, v a r a n d u d
fa ll tr a ito u r .
R ic h a r d . R e n o d , l ê z i t v a z a d , h a d e u t p r e s t d ’h o r s i c o u r , R e n o d a lè z e d a d . M a
ra y o m p
r e c u li
a rm e
a r
R o u e
F r a n ç ,
M o g is . E n
d i s p i t d ’o
fu ri
c o u lz
h a
d 'o
a rr o g a n ç .
G r if o n . P e n o s ! h a D irâ c
m ib ie n
D ia o u lo u M a
n i d o u b l e t , e
n ’e n
E m o n
in c a r n e t , e m
h a c m e
g o u r a jo m p ,
r e n c o m p
e
z iv ro id i
g r e d , o m p
ê a r
r e c u li !
r e - m
c o lle t s u r
â : a m â .
R e n o d . C o u ra j, v a b re u d e u r q e r , h a N i r ê i
d ê
s u r
s c a rz a
e n
o
c ’h o u i i v e S a m s o n ;
c ’h o n f u s i o n .
C h a r la m a g n . P
e n o s ,
M a
v a
B a r o n e t,
r a n q it a c h a p
m a ro
q ü it d ira c
ê
h o
m ib ie n
c a lo n , E m o n
!
G a le r a n . M E z
a n a d e u t d ’h o r z i c o u r , R o u e a r F r a n c i s i e n ,
o m p
d is e n o r e t
g a n t a r
f r ip o n e r ie n .
1 2 3 C h a r la m a g n . R e n o d , m e o r d r e n D a
d ê c ’h
c e s s i a r g o m b a t,
d ’e n
a b e u rs v a M a je s te
e m
d e n n
a le s s e .
R e n o d . E n J u s t
e m ê
d e n n o m p , v a z u d , p a o r d r e n
o b e r
d e à n
e u r
s e u r t
a r R o u e :
c iv ilité .
R ic h a r d . N A r
e rà n
v a n
c ’h e n t a
M a r tiz à n C o u ra c h
a R o u e
a
n ac
b a q à n ,
e u s
m ’e m
a r R o u e , m ’e n
a R o u a n e z ;
b o
s u r
to u c h o
e ta , R e n o d , n a v e o m p
e
h e p
v ü e z . é g a r d :
q e t c o u a r d .
C h a r la m a g n . C ’h o a s e u r v e c h , p ’ h o p e d à n , f e a R o u e a F r a n ç , R e n o d
h a c
h o
p r e u d e u r , it d e m e u s
v a fre s a n ç .
R E N OD. H a l t !. . . A rrê to m p o ll c ra c ; re p o s o m p h o n a r m o u : A n P
n e b
’e n
a
a v a n ç o , m
’e n
la z o
d e u s c ’h o a n t a r R o u e
S e n to m p
e ta
d e à n , h a c
e n
s u r ,
e
m ’e n
ce d fe m p
to u .
a r g o m b a t,
e u r g a v im p
m a d .
R e n o d h a c e d u d a c e s s d a g o m b a t i h a c a r e t o r n d ’o c ’h a s t e l . N êm . O
v a
N ’e n
d ê
R o u e
g r ê t p e o c ’h
A b o u e
m a
m à n
N e
tu d
q e r
v o e
p u is s a n t ! p e g u e n
a r
R e n o d
d ira c
b e d
e
e n
v a illa n t
e v e l
b r a s
h o
d o m a j ê
M a je s te !
g r e a tio n , m ib ie n
E m o n .
M a v e p e o c ’h e n t r e z o c ’ h , e c ’h a l f e c ’ h m o n t h e p d o u e t D a
o b e r
a r b r e z e l
d ’a n
o ll
in fid e le t.
C h a r la m a g n . N e g o m z i t q e t a b e o c ’h , D u c a N ê m , N e R e t
o u ff e n ê
e n
b irv iq e n e m
H a
g o u s c o u d e
P a
e n
d e u s
H o g u e n D re
e
e
e m
v e n ji
d o n e t a
v a ro
b r e m à n r e q e t
e n
fa rd o n i.
B e r te lo t, p lije t d in
c e d e t g a n é n
vr e u r R ic h a r d
g o m z o u
ê
d ’o
d e u s
m ’h o s u p p l i :
a d e c ’h o
R e n o d , a r
p la ç .
o u z va fa ç .
o f f a n c e t a c ’h a n o n
;
1 2 4 N e
b r is f e
q e t
q u ittâ t
M e
g a rfe
e
E m
fe u rs
b e te
y ê fe
e u n
la v a ra t d ê z e
D a
z is p o s o b e r
H a c
o
o u tà n
re c e v in
e v e l
d e u s
h e rv e z
va
D a
o b e r
e n a r
e m
e
a
v r e u d e u r ,
R ic h a r d ,
e u r
p a n d a r d ,
b o lo n te ,
e b a rs
R ic h a r d S ir , m e
iv e
d in -m e
c ’h o a s
e v id ô n .
a m b a s s a d e u r
h a c
liv ra
d io u tà n
b l a c e n
d a o u
R e n o d
D a
E v it
a r
e m
c ’h a r a n t e .
N o rm a n d i.
o f f r d ê c ’h d a g u e n t a d a v o n e t
v e a c h
e b a rs
e n
h o
r e q e t.
N êm . H a
m e
M e g r e d
a e
y e l
iv e
jo a ü s
b e p
e u n
d a r n
rê i R e n o d
la q a t
m a r ;
e u s h o n
la v a r.
C h a r la m a g n . R e n tit d in N i y a
d ’h o r
a r r e s p o n t q e n t e g u e t m a v o n o s p a v illo n
b e p r e t
v jt
h o
:
c o rto s .
A n D u c a N ê m h a R ic h a r d a N o r m a n d i , g a n t p e b a v r a n q o liv e s g la s e n o d o r n , a y a d a s q e i v a r d o r c a s te l R e n o d .
N Q e n ta P e tr a M a r
b e t
O
V
E
T
D
I A
L
O
G
.
E c u i e r R e n o d d ’a n d a o u A m b a s s a d o u r : f e l l d è c ’h q e n
a m à n
a h e u r te t
o s q ê i q e r d iv e r g o n t?
n e
g a f o c ’h
q e t
h o
c o n t.
N êM . N i z o H a c
m e s s a je rie n
a fe ll d e m
P a ç ià n tit e u n y a
d a
a n
p g ü e le t R e n o d A r
M e
a b e u rs
C ’h e n t a ta m , m a
la v a ra t d ê
d o n t
A m p e re u r ,
h a c e v r e u d e u r .
E c u ie r . r e n t i n r ë s p o n t d ê c ’h ; d a
g o m z
g a n ê c ’h .
M o n t a r a d ’e g o m m i s s i o n ; R e n o d , e v r e u d e u r h a M o g i s a z i s q e n . R ic h a r d S a lu d , D e u s D a
C h e v a lie rie n
a b e u rs
z o n e t
a
h o
a r
R o u e
p e te
e v it
N o rm a n d i. v a illa n t h a e z
o m p
la v a ra t
b e t
r e d o u te t: d e p u te t
d ê c ’h
125 Mar qerît, ez ê prest da ober peoc’h ganêch. R enod.
Ah ! va c’hendër Richard, nec’houlennàn qen tra. Lavarit din petra a fell deàn brema. R ichard a N o r m a n d i.
Me en disclêrio clêc’h , bep béa tam couard : Mar qerit délivra dëàn ho preur Richard, D'en em venji outan ebars en e soùhet, E pardon ac’hanoc’h dre garante barfet; Ma na rit an dra-ze, en deus toùet penos Ne lêzo ac’hanoc’h birviqen en repos. R enod.
Clêvit eta, Richard, ha c’houi Duc Nêm ive: Ha n’ho poa qen mennad da zonet hor bete? Penevèrt, m en toue , ma o c 'h va c'hendervi, Me a raffe en beo donet d’ho tifframmi. L avarit d ’ar Roue, daouest d’e c’hourdrouzou, Ne ràn fors aneàn muigu et fanc va boutou. C’houi pini da guenta a dlefe hon sicour, Hep mez en em rentit hor brassa advèrsour. Hac oc’h qen iffronte t da rêi din conseill c'hoas Da livra va breur qèz ! Tec’hit dirac va faç... Mar credit eur vech al l comz ouz se dirazon , Me deuyo d ’ho trailla, credit mad ac’hanon.
Nêm. Ni ya da zortial, Renod, tranqilamant, P ’oc'h eus ar vadelez d ’hon leusqel, e n instant. R ich a rd .
It eta, hac hastit evel pa vec’h tud mud; Terrupl en ho cavàn iffrontet evit tud. R enod.
Dalc’het ê Charlamagn eun nebeut en e benn, Mar sonj deàn penos e vemp-ni traitourien, E téüfe an eil breur da verza eguile.
126 Nan,n a n ; ne c ’hoarveo birviqen qem entse. Arça , va b re u r yaouanc, va mignon qer Alard, C ’houi a rénqo fenos o b e r an àvan-goard. E nn oc’h e meus fianç; rac-se-ta me ho p e d , Ne lëzit den d ’antren qen am bo p e rm etet. A lard.
.
O Chevalier vaillant, m ar deus er gristenes , C’houi zervich demp da dad ha da vreur assambles. Mar d o m p forbaniset gant nep h o n anjandras, C’houi a zeu d’hor zouten, va breur qer, dre ho craç; Hoguen ni er prom et, ha va b r e u d e u r ha m e , E c ’h oboisfomp d êc’h etro pad hor b u e ; H a pa gom mandit din fenos an avan-goard, Me a zento ouzoc’h hep bea tam couard, Hac en em acquit to qêrcoulz ha ma rêi den , N em et dre drahison e teufet d ’am zurpren. R ic h a r d .
Va b reu r ena R e n o d , me ho trugareca ; O clêvet ho comzou me a meus calz a joa. R enod.
Demp eta da repos, m ’ho ped , va mignonet, Rac Castel Rochefort zo eur pl aç assuret. Mont a reont da gousqet.
D
e c v e t
D
i a l o g.
C h arlamagn hac e suit a antré hac a c'hôulen
ouz an daou Ambassadour ; M ’ho p e d , va m ignonèt , da renta din rêson A respont oc’h eus bel digant mibien E mon. N êm. I a , S ir, ni h on eus e u r respont recevet, Ha n ’ho po q e t a joa nem eu r ouz e glêvet. Ne dal fe q e t e n ac’h , bea a meus ho rreur
127 P a zo njàn en com zou R enod hac e vreudeur, P a meus lavaret de ebars en bêr langach , Humpla ma voa possubl , petra voa hor b e ac h , Ê antreet R enod en q e m e n t a furi, Ma credis e te u je ractal d ’hon distruji. Scrignal a rê e zent, savet voa b l ê o e b e n n , Ma respontas demp-ni ebars en b er term e n , Penos ne voa qet d en da verza e vreudeur Evit cavet trevers ganêc’h , va Ampereur. Cetu hor c’hevridi, ô Monarq puissant ! Biscoas n ’em boa güelet eun den q e r violant. ,
C harlamagn.
Pa deuàn do zo njal, e fell din c o u n n a ri, E ve pêvar goqin am zrêtfe vel eur c'hi ! Na c ’houi eta, E m o n , petra zônjit vâr ze? N e m b o -m e qet rêson dem eus ho pugale? E mon.
Me b r o m e t da Zoue ha dêc’h , va i m paler, Ê p ec’het dont d ’am blam pa m eus grêt va dever. Evel ma meus cavet anê var ar b a le ’, E meüs o c’h om b atet hoc’h avan-goard ha m e , Q em ent ha q er bian, ma voamp var an dàchen : Penevert ho sicour e voamp prisonniérien. C harlam agn.
Orsus, va B a r o n e t, me ro d ê c ’h odianç Da lavarat hardi hoc ’h avis èm presanç, Da c ’hout petra hon eus ar gûella da ober : Biscoas tra n ’am poannias evel ar seurt affer. S alomon.
Am pereur puissant! gant ho permissiôn Me lavaro var ze va resolution , Hac en h ô c ’h âssuràn evit nep seurt effort Ne guemerfomp dre nerz b i r viqen Rochefort. O ù s p e n , mibien Emon ma int tu d redoutet ,
128 E maint en eur c ’haste l fortifiet m eu rb et, Hac a zo im p re n a b l, herves a zeblant din : Biqen n o' rëduisimp nemet dre ar famin. Rac ne vo qet Renod hac e dud q e m e re t: Sortial hac a n tr e n a reont d ’o zoùet. N’en de qet t ra facil donet da zistruja Eur c’hastel zo da dud eus ar c’hourajussa. Rac-se me ve avis da vonet var hor c ’his D’ober goânvadurez adare da Baris; H a p a v im p êt ac’hann, ô Sir ! mar ho pe c’hoant E laqfomp da var cha tout h o c ’h a rie re -b a n d , Ha doubli hoc’h arme da zonet d ’ar vro-m â, Ma laqafoc’h Renod hac e dud da grena. Nemet d re ’r voyen-ze me meus aon gant rêson N ’en em vènjfomp biqen a vugale Emon. C
harlamagn.
Penos? tud eveldom p, c o u raju s hâ vaillant, Ne deuim p qèt aben n a bêvar insolant! Ni hon eus goneet nom br bras a brovinçou Gant an distera brud hepqen eus hon armou ; Hac e ve eur c’hastel grêt em R ouantelez A resistfe ouzôn?... Fond ràn gant ar vez. H e r n ie r .
G rê lo n ganêc’h, ôSlrl gouarner ë us a Frânç; Bea meus dindannoc ’h calz démeus à buissanç ; Mes mar grit din eun dra zo em o m p in io n , Me rêi d êc’h en em venj a vugale Emon. C h a r la m a g n .
Beit c e rte n , Hernier, mar d ’on Roue a Franc, Me royo d êc’h qem ent demeus a buissanç Evel a zezirit, m a r gallit ober z e , Hac ho caro parfet enpad va o ll bue. H e r n ie r .
Ma ve dêc’h agreabl, ô Ampereur puissant!
Cresqi eun nebeudic c ’hoas va gouarnamant Eus a drêgont lêo dro , en form a eun duché Me en em oblich f e , dindan boan va bue. Da renta d ê c ’h Renod hac ive e vreudeur Dindan ho puissta nç , c réd it, va Ampereur , Ha rêi d ê c ’h n ’alhôéyou deus ar c ’hastel nêve Ne brom etàn netra na rin s u r , va Roue. C harlam agn.
Mar gallit o b e r ze m ’ho crêyo Duc en Sans, Eun Duché ar c ’haera a zo ebars en Franç; Hac ho tud ho coude o devo’n dignité Ha memes privilach , mar carit ober ze. , H e r n ie r .
Me a ya da c’hoari eta va fersonach ; Rac-se roit din, Sir, tud demeus a g o u ra c h , Mes tud a vo fidel, allin fiout enne , Hac a rêyo evel ma commandin deze. C harlam agn.
D e p u tit, va mignon , an nep a zo d ’ho c rât, Hac e varchfont ganêc’h ne vo qet a zebat. H e r n ie r .
Pa rit din obtion deus a ze, va Roue , Grifon de H autefeill a meus c ’hoant a deufe Fouqes de Morillon hac ar C’homt Ganelon , Galeran ha Ripus, hac ar Prinç Id e lo n , Hac an Duc Isakar zo ive den vaillant; Ar re-màn a fell din , Impalaer puissant: Commandit-ta d ê , S i r , d ont ive d ’a m zicour , Evit tenna venjanç dem eus va advèrsour. C harlam agn.
It eta, Autrone, p ’en deus fianç ennoc’h ; I t prest-ta d ’er s ic o u r, hep arrêti pelloc’h. I delon.
Impalaer puissant ! pa ê ho madelez
1 3 0 d e p u t i , m e h a c h o c 'h
D a z o n t d ’a m E v it m o n t d a A
e n e p
N i
a
tr a ito u r ie n
y a
H a c
a
g a n t
m
n ’o
v ra s
iv e
d ê c ’h
e r ito u t
D ig a n t
h o
d ’o b e r
ra
h o
h a
p e ll
M a je s te
h o
a r
a b e t ,
v e a c h - s e ,
o b é r
h o ñ
e ffo rt
c a s te l R o c h e f o r t ;
z o
r e c e o
fe
r e q e t ,
M a je s te
q e t d a
R e n o d a
e n
d e v e u s
d ira c
C
m ib ie n
E m o n
p u n itio n .
HARLAM AGN.
I t e ta , A u tro n e , G r it
H e r n ie r
v a n q fo m p
r e n ta
R a c
jo a
b r o m e t
P e n o s n e D a
z ic o u r
A u tr o n e z ,
d in
e n
e m
h o g u e n
v e n ji
m e
d e m e u s
h o
s u p p li,
v a
e n e m i.
e n
e u r
H e r n ie r . A r ç a , M
v a
m
a r à n q o m p
im p lîja
E v it d o n t d a E c h a lf o m
p
ig n o n e t, c e tu
z ô n ja l
n i
b re m à n
h o n
p e n o s n a c
p o e n t
o lls q ie n t
e n
p e
d o n t a b e n n d e m e u s h o n
g u is a n tre p ris .
G r if o n . C ’h o u î R a c - s e
a n e u s
e ffe c tu i
e u s -u
N i ro y o N o c ’h
z o
n o c ’h
P e n o s O c ’h
a
e rv â t
a r
s ic o u r
n e m
d e m e u s
b r e m à n
g r e t b r e m a ïc
d ê c ’h e u s
a u te u r
d r a je d i;
n e m e t d e lib e r i
b r o m e s s e e n
p r e s a n ç
q e m e n t h a
e t s o n ja l
a n
p e tr a
z o
a r R o u e .
m a
e lle r ;
d a
o b e r .
H e r n ie r . R e t v o n ’e m M e s e n
e m
P a
d e u in
H a
d a
H a
m e
a m b u s q i f e n o s e r c ’h o a d i c - m a n
d a l c ’h i t p r e s t , d r e i s t p e b d ’h o
h e u ill y a
c a v e t
d a
a c ’h a n o n
d ’a r
v e a
o ll
d ilijâ n t h a
c ’h a s t e l
e v it
:
t r a h o p e d à n ,
a r m
e t,
s e c r e t,
g o u le n
lo ja :
M e b r e t a n t m o n t f e n o s g a n t R e n o d d a g o a n n ia . G a le r a n . G r i t m o y e n e u r v e c h d e m p d a v o n t t o s t d ’a r c ’ h a s t e l , H a
n i vo
m e s tr e b a r s
c e rt e n
h e p
d a le
p e ll;
1 3 1 Ha ma na ellomp qet drë ennom p hon-unan Distruja R ochefort, ni laqaÿo an tan Assur q e n t sortial en daou pe dri an dret , Ha dre ar voyen-ze e vo sur oblijet Renod hac e vreudeur da güittât ar c ’hastel : Mar gallomp ober z e, ne vo netra a voell. H E R N IE R .
Me ÿa eta em zro; rac-se, va m ig n o n e t, En em dalc’hit en stat pa deuin d ’ho cavet.
U N N E C V E T A la r d
da
H e r n ie r ,
D IA L O G .
pehini a sco var an nôr :
Piou a sc o evelse d ’a r c’houlz-m àn deu s a n nôs ? An nep zo tu d honest zo poent bras dê repos. H e r n ie r .
Me zo eur Chevalier a d ud an Am pereur , Ha rac ma meus meulet Renod hac e vreudeur En presanç Charlam agn, en deus va chasseet Er mes eus e zervich gant peb seurt c ru e ld e t; Êru voar var va ler c'h ; mar gallont va faqa, E vin sur distrujet d r e ’r maro c r u e lla. Rac-se me ho suppli, Autrou , dre c h a rité ; Da rêi din eur voyèn da recour va b u e : Digorit d in an n ô r , hum blam ant m ’ho su p p li, Ma chom m in e r c’hastel fenos da r e p o s i . Alard.
Me ya da gaout R enod a z 0 va b re u r ena : Ne antre den amàn hep en avertissa. H e r n ie r .
It-ta gant dilijanç hac hast it p r e s t aff o ; Ma na d ent d ’am zicour, allas ! ez ôn maro. Digueri a rér deàn a n nôr abars eur pennad, hac ec’b ant r e.
D A
O
U
Z E C
R e n o d
V
h a c
E T
D
e d u d
I A
a
L O
G
.
a n tr e .
R e n o d , H e M a
b ie n - t a ,
o c ’h
q e n
v a
m ig n o n
d iv e a t
,
p e tr a
h e n v o a s
v a r
z o
a n ê v e
a r
b a le ?
H e r n ie r . A to , E
A u tro u
v o a m p
H a c
e z
ê
R e n o d ,
q ë s tio n
o ll o c o a n n ia
e u n
c o m m a n c e t
d a rn
v o a
e u n
d ra
h o r r u b l
N e d e u e t q e t a b e n n
a d u d
N e u z e
ë
la v a ra s
P e n o s
e
l a b o u r e c ’h
H a c e v o a c ’h H a c h o
M e
e
a r
a c h a p e t
O
d e v o a
a r
n e u z e
z re id tu d
g la s c o n t
m a r
A n fin ,
B rin ç e t e
g a n t o
n e
fe rm
C h e v a lie rie n
v o a c ’h
e n
tu d
h e p
b o e
e n
e b a rs
e u r
o ll r a c t al
m e n te n i
d ir a c
v o e
a rt
R o u e ,
d e
v o â c ’h
H a c
n iz
ro is
E
E
p r e u d e u r h a
h a
e e u r
H a
g o n s id e ri
d ia b o lic ,
ja m e s s o u ffr
P e r e
d a
d r e
tr a ito u r ie n
v o a c ’h
P e n o s
v u r m u r e n tr è z e
lo u id ic
a llis
H a c
R o u e
c e r te n
n e
H a c E n
b o
a r
s e r - n ô s ,
t a m
c ’h o u i .
ca l o n
,
p o a , c ’h o u i , R e n o d , l a z e t d r e d r a h i s o n
B e r te lo d , H a c
e u r
d a
d o n t
e u s
p e n o s
n e b e u t q e n
D e m e u s e u r v o e z c o m m u n E
ê
e n
b a le s ,
s o rc e r e s .
s e u r t c a lo m n i, d e m
a n ti,
p r e s a n ç
v o a a r
d r e
e
fa u s
a r
R o u e
q e m e n ts e
;
v a illa n ta b is c o a s
m o u s tr e t v a r a r y e o t g la s
le a l, q e n
B e r te lo t
h e p q e n
a n
e n
c a u s
c a r g u e t a n e m e t
a r
la z e t
d r e
d r e
e -d o n
b r o b ite
,
v irio n e ; a c c id a n t, a r r o g a n t;
d ’o a d a g u e n t a t e r r u b l o c ’ h i n s u l l e t : v o a
A r R o u e
d r o
e
fa u t
m a r
C h a r la m a g n
e z
è
b e t
g a n t c a lz
la z e t.
a v io la n ç
En deus grêt din-n euze tec’hel deus e b resanç : H a c e n d e u s brem àn qeuz, h e rv e s a m e u s clêvet, N' en devoa var ar plaç ac'hanoc’h assommet. Q em ent ha qer b ia n , mar galler va d e rc ’h e l, E vin sur distrujet d r e eur maro cruel. Rac-se me ho suppli, Aut rou ar Chevalier, Ho pet , m ar plich ganêc’h , true eus va m iz e r , Ha d e u t d ’am repui ebars en ho castel , Ha me à vo sur d ê c ’h fidel b e te mervel. R enod.
Bet c e r t e n , Chevalier, hervez a lavarit, Ne ouffen biqen d on t da zisqeuz d ’h o m erit An obligation aemu s-m e, A utrou, d êc’h , Mar dê güir q em en t tra a glêvàn-me ganêc’h, Antreit e m c’hastel h ard im an t, va m ignon, Ha ni rai assambles bremaic co la tio n , a roit asistanç d e m p -n i, m ar be affer. H e r n ie r .
Autrou, me rayo z e , en fe a Chevalier. Renod a gred aneàn, hac en laqa da antr én e r c’has t e l
T r i z ec v e t
D i a l o g.
R e n o d a lavar d ’e Vreudeur :
Allôn-ta, v a b r e u d è u r, rete-vo dem p fenos Eva peb a vanne q e n t ma yim p da repos. Da enori presanç an den generus-m àn Zo abalamour dem p en em laq et en poan. A L ARD.
Azeit prest o u z taul , A utro ne, m ’ho suppli, Ha m ’em b o an enor da zon t d ’h o servichi. En em laqat a reont tout deus taul. R enod.
D’ho craçou mad, Autrou. Penos oc’h-u hanvet? 12
134 H er n ier .
B en oas e n peb amzer e voen a ta o galvet. G ü ich a rd .
Ar R oue Charlamagn , hërvez a leveret, Hac e oll Baronet a arrach gant d e sp e t, En defot na ellont eur vech c avout ar chanç Da dizout ac’hanom p dindan e buissanç; H er n ier .
Güir è sur, Autrone, d r o u c zo en o c ’h a lo n , En defot ne allont caout diouzoc’h rêson. R ich a rd .
P a déufe ar Roue da grevi gant a r r a c h , Ni rêi deàn matier d ’exerçi e gourach : T r o m p l e t ê , m ’en assur, en e om pinion, Mar sonj gonit netra var bugale Em on, S amson.
Ne dalfe q e t e nac’h , rusia ràn gant a r v e z , P a zonjàn en maliç an Am perèur Charles, A zo d e u t deus P a ris gant eun arme p o n n er Evit tenna venjanç a bêvar Chevalier ! D ’ho craçou m at, Mogis. Clêvet e meus pell zo E c ’h ouzoc’h , p a v e ret, ober brao m eur a dro. M o g is.
Evit lavarat g ü ir, me voar va be a b a , Ha gout a ràn ive va Domine, labia; Mes me ne garàn d o n t da exerci nep tro Nem et en cas pa vemp en poan eus a varo. Mes mar chomàn nemeur c’hoas gant va c’hendervi, Me rêyo d ’ar R o u e , drouc ha mat gant e fri , O ber eur peoc’h padus gant bugale E m o n , Pe donet da souffri mez ha c o n fu sio n . G ui c h a r d .
Bremàn p ’hon é u s coanniet, R enod, deliberet Piou a-vo deputet fenos da ob er g u e t,
135 Mac’h ayomp da rep os, rac g o a ll n ô s ê d ija; Me a gred e vemp oll contant da ziscuiza. R e n o d d ’e Ecuier : Va mignon qer Deland, c’houi zo eun den fidel, Me ho teput fenos da vont e n santinel : Na lest den da a n tr e , dreist o ll da zortia, Hep rêi din da c’houzout ha va avertissa. D eland
Credit en assuranç e m e us joa em c’halon Pa g o m m an d it din-me da vont en faction; Me rayo gant soign vras ar zant inel fenôs. R a c -se -t a , A utrone, it hardi da re p o s ; Me en em acqüitto qercoulz evel eun all, R acm e voar ar vicher a meus bet grêt goechall. R enod.
Arça, va m ignonet, d e m p brem àn da gou sq e t, Q e m erit ho repos hac en em discuizet; Dreist pep tra ho pedàn ma na vo den tra ito u r, Ha ni rêi d ’ar R oue ha d ’e Brincet labour. Mont a reont da gousqet.
PE V A R Z E C V E T D IA L O G . H e r n i e r sioulic outàn e-unan :
Bremàn pa ê co usqet an o ll d u d e r c ’h a s te l, Me a ya goustadic betec ar zantinel Da gontraign aneàn da o b e r digor din : Mar gra refus d a ze, assur m ad er m ougu in , Ha p' am bo an alc ’hoe dindan va fuissanç, Me a rayo antren arm e ar R oue Franc, M a tistrujfomp R enod hac e gastel nêve, Hac evit recom pan ç me am bo eun D uche. D e l a n d en santinel. Qi vi? piou z o aze d ’ar c ’houlz-màn o q e r z e t , H ep goulou na letern? P a rlantit mar q e r e t ,
Pe m é gant va c 'hleze a rei dec'h eur flipat Hac h o po goude ze labour d 'e n em lipat; H e r n ie r . Eur c ’holic violant zo deus va zourmanti ; Digorit din ar porz ma c’hin da bourm eni. DELAND. P ourm enit er c ’hastel q e m e n t h ac a guèrfet; Mes evit sortial, certen ne refot qet. H e r n i e r a denn e gleze hac a dosta ouz ar zantinel,
H a sônjal a res-te , lavar, c os intourdi, Ne meus qen da o b e r nem et dirêsonî? Pa na gueres ober eun darn eus va s o u h e t, Me a laqai bremàn da benn bras da lamet. Trec’hi a ra e benn da Deland, hac e cuntunu da gozeal,
Pa meus tro c ’het e ben n, m ’en tolo e n douvez, Ha b r e m à n , pa garin , m e zortio ermes. Qemer a ra an alc’h o e , hac e tigor an nôr.
Bremàn meus an alc’hoe eus a gastel R e n o d ; Me rêi deàn e m b ê r ober eun danç d ’an drot. Sortial a ra da vont da gaout arme ar Roue er c’hoad, hac e lavar :
Me ya brem àn da vont d ’avertissa va zud Da antren er c ’h a ste l hep ob er nep tam brud. H a c 'houi zo p r e p a r e t , lavarit, A utrone, Da livra ar c ’hastel Roçhefort d ’ar Roue? Me meus grêt gant va dorn eun to l a zo a d re t, Rac lazet ê ganén an nep a rê ar gu et; Alc’hoeyou ar c’hastel zo em possession: B rem àn-ta antreom p gant peb s e u rt hardisson. G r ifo n .
Com m ancet mat oc’h eus ; tachomp da achui R ac-se, va m ignonet, brem àn ê ret dëmp-ni M ont o ll directam ant ebars en cam br R enod ; Hoguen me ho su p p li, na veomp q e t q e r sod Da v a n q o u t d ’e erren qercoulz h ac e vreudeur, Evit m ’o fresantfomp dirac an Am pereur ;
1
H a c a r S o r c e r M À
v o
i ve
3
7
o g is , m
c r o u g u e t,
a r g a llo m p
h e p
c a v e t n e p
e n
a t t r a p ,
a c h a p ,
H e r n ie r . E b a r s e r b a s s e - c o u r e m â a r H a c
e
H a c
e b a r s
M
z a o u
E c u ie r , e n
a m
C ’h o m
c ’h l ê v o ,
d o n jo n
e
a r s a n t o n t a c ’h a n o m
m à n
p , e v o
a
t S a m s o n
m e u s
a o n ,
iv e
M o g i ;
t o m
a r c ’h o a r i .
A r m e a r R o u e a a n t r e e r c ’h a s l e l g a n l e d r o m p i l l o u h a t a b o u r i n o u
P
E
M
Z
E
C
V
E
T
D
I A
L
O
G
M o g i s a z a i l l e u s e v ele h a c a r e d d a g a m
.
b r R e n o d
V a c ’h e n d e r v i R e n o d , R i c h a r d , A l a r d , G u i c h a r d , P o s s ü b l v e Q e m
e
v a r v f e c ’h
e r i t h o c ’h
C e t u
le u n
a r
a r m
e v e l
p ê v a r
o u , d e u t b u a n
c ’h a s t e l
e u s
a
d u d
c o u a r d ! g a n é - m a r
e ;
R o u e .
A r p ê v a r m a b E m o n a la m p v a r o a rm o u h a c e n em b re s a n t R e n o d . H a
p o s s u b l v e
p e n o s M
C e tu
tu d
a r
R o u e
e
v e
n e p
tr a h is o n
?
o g is .
d ija
m
e s tr
e n
d o n jo n .
R e n o d . C e tu
n i tr a h is s e t b r e m
G o a s s o c ’h
ê
e u n
à n , v a b r e u d e u r q è r :
tr a ito u r
e g u e t
n ê
L u c if e r .
R ic h a r d . D i s q e n n o m p p r e s t d ’a n H a
p a
v e n t n o m b r u s s o c ’h ,
À h ! tr a ito u r ie n in fa m M e s
tra o n d a g a o u t h o n e n e m i ;
n e
d ê
q e t
h o
n i
rê i d e
r e c u li .
! n ’e n d o m p q e t c ’h o a s l a z e t ;
f a u t,
tu d
fa l l h a
m illig u e t !
G a le r a n . Ë n em M e
y a
d e n n o m p a c ’h a n n , p ’o t r a m a n t o m p m a r o
d a
g u e r z a t
q ü i t,
d e u t a n
n e p
;
a g a ro .
T u d a r R o u e , n e m e t G r i f o n h a c H e r n i e r , a z o r t i e u s a r c ’h a s t e l . R e n o d h a c e -v re u d e u r a b o u rsu a n é .
158 R enod.
Orsus, s e rri t a r p o rz , Sam son, v a r ar re -z e ; Hac e ve mil a n ê , e collint o bue. G reom p enor hon tî d ’an draitourien fall-màn ; Ar c’henta a d r a p p à n , me zraillo aneàn. A lard .
Ha c’houi e n e m denn o, t u d vil h a traitourien? S c a rz a a refoc' h s u r , pe leusqel ho croc’hen. M OGIS.
Serri a rêr a n nôr.
Distroomp var hor c’h is , va c ’hendervi fîdel, M'h o r b o soign d e u s a r r e zo chom m et er c’hastel. Samson a zigor an nôr; R en od , e vreudeur ha Mogis a antre. G u ic h a r d .
Piou ê a zo chom m et? lavarit d i n , Samson. S am son.
An daou traitour brassa : Hernier, neuze Grifon. R enod.
Ar re a zo c h o m m e t, efei, ne vo qet goap, R e t e vo rêi dêze peb a golier canap. Allôn, dem p da erren an d u d fall milliguet; Biqen ne reposàn qen na veont crouguet, Mont a reont d’o c’herc’hat.
C 'HOEZECVET DIALOG. R
enod
hac e suit; Griffon hac Hernier garotet.
Ah, c o s m onstr infernal! evel Judas, H ern ie r, E coannia eus va daul em trahisses neizer ! Goude m ’out repuet ganén ha va b reu d e u r, Ez out infam avoalc’h da glasq dèmp-ni maleur ! Ha grêt ec’h eus-te ze ac ’hanout da-unan? Discarg da go nscianç, mab êna da Satan ; P e ma ê eur re all o deus da iscitet:
Lavar ar virione , ha ne nac’h tra ebet.
13 9 H er n ier .
Va-unan on co u p ab l, ne vlamàn den abet , Rac me ê an auteur en deveus ç o n sp iret; P ro m e te t e m eus b e t én presanç ar Roue En ho rentjen deàn en faveur eun D u c h é ; Rac-se , va funissit evel ma ê rêson : M’en em anzav coupabl demeus an drahison. M ogis.
Grifon a làvare e ranqje va c’h ro u g a; Me ra offr da o b e r deàn ar mem es tra. R enod.
Me ho ped humblamant, Âutrou ar c’homt Samson P a oc’h eun den prudant ha carguet a r ê s o n , Da b rononç an arrêt ebars en langach b ê r , À enep an daou-màn, ma vo grêt o affer. S am son .
;
P a bed it ac’h a n o n , m 'e n em g a rg eus a z e; Me rento o arrêt hep n e m e u r a zale. Grifon de Hotefeill a dle bea crouguet En e u r plaç ma c 'h allo ar Roue e velet; Ma lavaro Charles hac an Tadou a Franç En deus ruban canab evit e recompanç. , H ern ie r a verit c ’hoas brassoc’h punition, Dre ma ê an auteur demeus an drahison; N e a lf e q e t a r g r o u g e b u n iss a a v o a l c ’h : :
R e t vo en difframma en b e o gant pêvar m arc’h Hac e lêzel neuze d ’ar chaç evit p a rta c h , Abalamour m à ê eun traitoür hac e u l lach, Cetu en b ê r gomzou p ron oncet an arrêt : Grit brem àn pa guerot ma vo executet. R ICHARD . Preparomp ar c’hezec bremàn, va breudeur qer, Ma vo laqet Hernier en tre pêva r gartier ;
Ha goude qementse e vo crouguet Grifon
Deus huella tourel zo var ar pavillon. G rifon .
Qemer a rêi anê.
Allas! va fard onit, Autrone tu d leal; Me ne voan d e u t nem et dre aliou re-all; O rdren et voa din dont gant, ar R o ue Charle s , Ha m e ne gredis q e t e refusi james. M o g is.
Dëmezel ar groug ê bremaic-ho p a rd o n o ; Meritout a rit s e , m ’en assur, pell a zo. C ’houi ê ar miserabl en deus lazet va zad : Me ho pêo brem àn gant c a n a b , va den mad. R enod .
Güelet a rit amàn recom panç trahison. C ’houi a dal an dra-ze da Hernier ha Grifon. Mar gallomp ho trapout, ho po sur q em en t all ; Rac mar manqomp varnoc’h , n’ho po qet d’hon tamal. Sortial a reont. S E IT E C V E T D IA L O G . Amàn e çrougoer Grifon hac e tiframer Hernier entre pêvar marc’h. Er memes amzer e veler arme ar Roue dirac ar c’hastel. C h a r la m a g n
d ’e d u d :
Poanniet o n , Autrone, pa ne glêvàn nep b rû d Deus a gannad H e rn ie r ha demeus e oll dud. Mar dint en em fouret en castel R ochefort , E vint massacret oll, en dispit d o effort... Mes m e vel oc’h antre Idëlon ha F o u q e s, Ha calz a re a voa en o c ’hompagnunez. He bien-ta, A u tro n e , petra oc’h eus-u grêt? I DELON.
lspionet ar Roue à antre.
Efei , darbet ê dem p assur bea crouguet. P e lec’h-ta ê chom m et ha Grifon hac Hernier ?
I delon.
Me gred e maint brem àn ouz eur potanç en êr. C harlamagn.
Petra ê ho peach? Lavarit an tenor. R ipu s.
Confusion ha mez mui eguet a enor. Impalaer puissant ! m ar er perm etit din , Issu hor beach tri st prèst d ê c ’h a lavarin. P a voemp êt gant Hernier dre ho perm ission, En esper q e m e re t castel mibien E m o n , E com m andas d e m p p re s t am busqi e n e u r c’hoat, Hac e yas e-unan d ’ar c ’hastel diveat ; Q er subtil e com zas, m ’en devoe da goannia, Ha pedet ouspen ze an nôs-se da loja. Pa voe-ta peb-unan cousqet mat er c ’h a s te l, E yas neuze H ernier b e te c ar zantin e l, Hac e t r o c ’has e benn d ’an hini rê ar guêt ; Neuze e sortias justaman t d' e s o ù h e t , Ma teuas d ’hor c ’havet er m o m en t hac e n h e u r, Da vont gantàn d a glasq R e n o d hac e vreudeur. P a voemp er basse-cour o pignat en d o n jo n , E voem p c lêv et souden g a n t a r c’hoqin Samson, En deus hon arrêtet ha difunet Mogi, Pini a ras ractal sevel e guendervi: Ma teujont d ’hor c ’havet evel chass a rr a je t, Ha ma ren q jo m p tec ’hel pe bea oll lazet. Mes Grifon hac H ernier zo dalchet er c’hastel : Me gred c e rte n amant e vo grêt dê mervel. Goella tra hon eus g r ê t , o sortial gant p o a n , Ebars ar basse-cour h on eus laqet an tân. Me gred en b ê r-a m zer e vo sur reduet En tân hac en lu d u . . . Ha c ’houi vel ar m oguet ? O ger .
Oh! pez confusion dêc’h-u, Roue a Franç,
Cetu an Duc Grifon sta g u e t ouz eur potanç Evit e recompanç da o b e r trahison ! Ze vô d ’e o ll ligne m ez ha confuzion. Mes Doue a zo just : en a làzas Beuvet; Me gred dre urz Mogis assur ê bet crouguet, H ernier n ’en d e v o q et, a gred din, n ebéutoc’h : Birviqe n trahison ne rayo sur pelloc’h. Ma vijec’h at t r a p e t , Fouqes ha G anelon, Ë vijec’h pêet mat evit ho trahison. C harlamagn.
O g e r ! me ordren dêc’h ne rit rebech da zen : Ar pe z zo c ’hoarveet lezomp-àn da d r e men. Ah ! tud abomin abl ! fe a Roue a Franç, Me zisco d ê c ’h staga va zud ouz eur potanç ! Hoguen , cetu an tân o crêgui er c ’hastel; Sortial a renqfont me gred ne vo qet pell; Rac-se laqom p eves peagoulz e yint q ü it, Ma traillfomp a damou an dud fall hipocrit. Mes nev o q et dêvet ar c’hastel ar v ech -m â : Ne zortifont qet c’hoas, rac-se d e m p da leina.
T RIVAC'HVET DIALOG. R enod.
Maleur d e m p , Autrone ! cetu c ro g u e t an tân Ebars en hor c ’hastel, en dispit d ’h on o ll boan ! An d u d fall-ze certen , pa n ’ellent ober q e n , O deus grêt qement-mâ, an du d vil, in h umen ! Allas! pa ê dêvet brem àn q e m e n t hor b o a , Ne zeus mui a voyen da zerc’hel qen am â; Rac-se n ’e m breparom p bremàn evit qüittât. M ogis.
Ret sur e vo zê demp abret pe diveat.
G u ic h a r d .
Demp eta pa guerfoc ’h, R enod, va b re u r ena ; N ’hor bo repos abet pelloc’h er c ’hastel-mâ. C’hoas ez omp evurus béa bet preservet Demeus an drahison a v o a dem p preparet. Demp-ni da eur c ’havarn, me voar pelec’h e ma , Hac hor pellai teir léo d e m e u s an an d re t-ma ; Ha dre ar voyen-ze ne veomp q e t santet Gant tud an Ampereur na gant re e Brincet. R enod.
N i heuillo ho c’h avis, va b r e u r Guich a r d timat. Adieu ta, Rochefort, gant calz a h u a n a d : Doue da rêi dem p graç en amzer da zonet Da gavet qercoulz ch anç hac hon eus amàn bet. C harlam agn.
Cetu castel Renod pulluc’h e t gant tân g o a l, Gouscoude ne velàn hini o sortiâl. Eun dra vras, A utrone, ê sônjal lavaret Dre be h e n t ec’h alfent bea en em dennet. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Ha sônjal a rit-u ar sorcer bras Mogi Ne ra q e t peb tra o ll hervez e fantazi? Ennes en deus grêt dè en em denn qer subtil : Ebars en art Merlin ez ê m eurbet h abil. C harlam agn.
Arça e t a , E m o n , b e te ’n h eu r a vremàn Ne meus qet lec’h d’ho plam, qent se en ho meulàn ; Rac-se ho supliàn c ’hoas da guntinui Da ober em req et eun dra d ’am fantazi: Ret ê dèc’h q e m e r e t , E m o n , daou rejimant Deus va Chevalierien , pere zo tud vaillant, Evit monet d ’ar guêr da ober eur bale ; Marteze e cafoc’h dre ch anç ho pugale. Mar gallit o attrap , rentit prest din anê.
1 4 4 H a
m e
h o c ’h
e n o r ô
e tro
p a d
b o
p u e ,
E m o n . A m p e r e u r C h a rla m a g n , p a m e u s g r ê t a r s e rm a n t , M e
z a l c ’h o
a n e à n
R a c - s e - ta , H a
m e
r ê i
p e r p e t u e l a m an t ;
s ô n jit p io u
a d e u y o
v a fo s s ü b l d a
h e u ill
g a n é n - m h o
e ,
p o lo n te .
C h a r la m a g n . R ic h a r d G a le ra n H a c À
h a
a n
z o
a
N o r m a n d i, R ip u s ,
D u c
I s a k a r ,
C h e v a lie rie n
N i a y a A d ie u
d a
h a c
B a ris
d ê c ’h ,
O g e r h a c iv e
h a
S a lo m o n
M a rq is
c o u ra ju s
d ’h o
I d e lo n ,
H e n o r i,
h a c
h a r d i.
c o r to z , v a r h o r
A u tr o n e ,
q e n
a
,
p o u e z .
v o e r p a le s .
A r R o u e h a c é s u it a y a d a B a ris , E m o n . A d ie u E
e ta
r im p
d ê c ’h , S i r ; m e
h o n
o ll b o s s u b l d a g a o u t e u n A r
A rç a e ta , E m P e
n i
g la s q o
a n
E u n
v io la n t
D o r d o n
C o m m a n d i d a
M
e s ,
a
a lla s !
a rq is
d r o ,
h a
Q e m e n ts e
M
o n , n 'h o n
E n tr e z e c d e n
b r o m e t d ê c ’h e r v a t
ê
ta d
g a v à n
E v it n a ta d , n a
d a
e u s n e m e t s ô n ja l n i
a
y a
r a c t al
g la s q
h o
p u g a le ,
m a m
a r
d i s t r u ji e
d in a tü r
b r e z e l
n e
m a t.
H e n o r i.
g o u s c o u d e
e u n
e r
p e
is s u
R o u é , v u g u e l!
h a
c ru e l.
z e u s
é g a rd
, q e r e n t n a
e b e t
m ig n o n e t.
E m o n . D e m p r a c tà l, A u tr o n e ,e n tr e z e c M a r
c a v à n
R a c
m è
v a
m ib ie n
g o u n n a rfe
Q e n t e g u e t
m a
, e m
s u r
v a n q fe n
b o
e v e l d a
h a D o r d o n ,
c o n fu s io n e u l
le o n
,
g o e
g o m b a ti o u te .
R e n o d . B re m à n M e
g r ë d ,
p a o m p v a
m
p e llê t d e m e u s
ig n o n e t,
e c ’h
h o n
a llo m p
e n e m re p o s i.
i,
145 Me vel aont e u r fe u n te u n h ac a zo a d m ira b l, Ha partout var e zro eur yeoten agreabl. Amàn eûs e u r plaç b r a o m e u r b e t da zisqüiza; Beomp o ll divorc’h e t pa o m p êru am â. G u ic h a r d .
D isa rm o m p , A u tr o n e , ha q e m e ro m p re p o s; En tal ar feu n teu n -m àn e viomp brao fenos. R enod.
Evom p p e b a vanne d e m e u s ar feunteun-m â, D a y e c ’bet Charlam agn, bon advèrsour b r a s s a , Ha d ’en e m disqüiza couscom p var ar yêot glas; Nem et su rp re n e t vem p, né roàn q et a gaz. G o u rv ea reont v a r an douar hac e ch o m o n t cousqet.
N O N TECVET DIALOG. E m o n a zistro euz e dud hac a lavar :
O pebes tra estranch ! pebes ràncontr, sivoas ! Me vel va bugale co u sq e t var ar yêot glas ! Bea ve eun dra lach h a rebechus m e u rb e t O tont da gombati tu d cavet disarmet. O rsu s, lavarit d i n , Autrone ha m e dle Dont da livra com bat brem àn d ’am bugale. R ich a rd a N o r m a n d i.
A utrou an Duc E m o n , bea ve eun dra lach Attaqi den abet ebars en poeltronach ; L ezom p i n t da repo s, n ’ouffemp q et o b e r vell ; S elli t . . . cetu dija pul luc’h e t o c ’h astel : Avoalc’h eus a zomach o deveus re c e v e t, H ep bea davan tach gane c ’h persecu tet . Ne dalfe qet e nac’h , true a meus o u te : Me garfe e ve grêt o feoc’h gant ar R oue. Id e l o n .
Avoalc’h a lavarit, R ichard a N o rm an d i; 1
3
146 Michanç ne zonjit qet penos em àn'r c ’hoari. Ha ne ou zoc’h-u q e t en deus an Duc Emon Lêzet e vugale ebars en a b a n d o n , Ha c ’hoas en deus toùet var levr an Aviel En em d isclêrie dê eun advèrsour mortel? P ro m e te t d ’ar Roue penos en o rento Dindan e buissanç, en beo pe en maro? P ’en deus grêt ar se rm an t, e r a n c o d elc’hel mat, Didan boan da vea infidel ha gaouyat. Emon.
Me a garje goelloc’h d o nt da goll va duché E guet bea cavet amàn va bugale ; Rac m a r o c’hom battom p , ha n i d ’o c’h e m e re t, E rêi an Am pereur gant peb s e u r t c ru è ld e t. L aqat o distruja evel pa vent lae ro n , Ar pez a ve din -m e m ez ha confusion ; Ha pa m eus o c’havet amàn dre eur m aleur , M a n ’o c’hom battàn q e t , e teuy an Am pereur Da accus ac’hanon dem eus a la c h e te , H a da vea eun den infidel d' am Roue. O ger- D a n o a .
N ’en dê q e t necesser lavarat d ’ar Roue Pen os ho pe cavét amàn ho pugale. Em on.
Nan , nan ! ne gomettin birviqen trahison 5 Q e n t è souffrfen dom ach ive confusiom Rac-se-ta, H e n o r i, c ’h o u i , vel va C hevalier, Lavarit da R en o d ebars en langach b êr Hac ive d ’e v r e u d e u r , penos en o zisfiàn, Mar o deus tam c a lo n , dont da zisqüel brem àn. H e n o r i. " E u r c’hêlou trist m eü rb et ê ze da annonci ; Hoguen, Autrou an Duc, c’houi deu d’e gommandi. Me ya en ho req e t betec ho pug ale,
Evit annonci dê ar c’hêlou cruel-ze. Mont a ra d a gaout R enod, pehini zo c o u sq et, hac e lavar deàn :
Ah ! R enod gen erus ! m e u r b e t oc’h repo set! Me gred en b ê r amzer e viot difunet. Deut on abeurs ho tad evit ho tisfia; Rac-se n ’em breparit da résista outâ. R enod
o tifuni.
Lavarit, Chevalier, m ar plich ganêc’h , d’am zad, Ma n ’en deus q e t a c ’hoan t d a o b e r dem p-n i vat, Ne rêi q e t d em p a zrouc ive da viana : Biscoas ne velis tad c ru e llo c ’h eguetâ. H enori.
Digareid, R e n o d , q e m e n t hac a g u e rfe t, Brem â-zouden vantan e viot assaillet. Dîstrei a ra d a ga on t Em on, hac e lavar deàn:
G rêt e meus va b e a c h , Autrou an Duc Emon ; Ne vo q e t attaq e t ho mibien en poeltron. R enod.
D’an armou ! mignonet ; m’ho ped, grit dilijanç, Cetu ni surp renet amàn dre eun drouç chanç. R ic h a r d .
Piou zo êru aze? Lavarit d i n , va breur. R en od . Hon advèrsour, hon tad h a tud an Ampereur. G u ic h a r d .
Nebon ne spontom p q e t evit tud ar Roue. M o g is.
■
Pa gom mançfomp c’hoezi, e vo tom dê ive. E mon.
D eut oll da gombatti evit ar Roue F ran ç, Pa meus va bugale cavet amàn dre c h anç. Ah! tu d fall lo u id ic, didalve, h e p calon ! C ’hoant o c ’h eus-u d'o b e r ar vicher a laeron, Ma cousqit a vagad evelse en h e n tc h ou? C ’houi a zo caus en Franç a galz a valeuriou.
R enod.
Ma renqomp-ni cousqet en hentchou hac er c'hoad, Ezeho c ru e ld e t zo caus da ze, va zad. Ma carjac’h h on lezel en re p o s, A u tr o n e , Pa voamp en Rochefort en h o r c’hastel nêve, Ni a vevje eno hep ho c’h im p o rtu n i ; Mes c’houi glasq ar voyen da zont d’hon distruji : Ha ma nom p qet dêvet en b e o , bras ha b ia n , N ’en d è q e t dre ho f a u t, me a vel ze brem àn. Cetu ni chasseet ganêc’h dem eus h o r b ro , Ha laqet c ’hoas an tân varnom p-ni tro-vardro. Bremàn om p contraignet evel mizerablet Da vervel gant famin pe vont da glasc hor boed ; Ha c ’hoas ne allit qet dont d ’en em g o n ta n ti, Ma zoc’h cu ntinuel eus h o r persecuti. Emon, mantret gant ar glac’har, a dro da voela. S alom on a V r eiz.
Ha c'houi a sonch, Renod, gant hoc’h oll sermoniou Ne rancfôt q e t santout oll buissanç hon a rm o u ? Rac c’houi n oc ’h eus james ebars en ho calon , Ouz an nep en disqüel nep seurt compassion ; Bremàn sur e vo d ê c ’h goerzet ho c'h in s o la n ç , S taga tud a r R oue en croug eus eur potanç. S amson.
Allas! m e voar ervat o c ’h eus h o r s u r p r e n e t , Ez oc’h mui eguedom p dem eus a d u d armet ; Hoguen me en to ù e , h e p bea e u r g a o u y a t, N 'ho po q e t h o r bue an a n te r re varc'h a t , Rac me ho qüelo stag en croug eus eur potanç, Q en t eguet ma ho po v a r n o m p ni nep puissanç. G aleran.
Allôn, d ir e n avel, A u tro n e , m ’ho suppli; R e i r e chom om p amàn oute da rêsoni. Ha pa vint q e m e r e t , ni c’haroto anê E vit o fresanti varc’hoas sur d ’ar Roue.
1
4
9
M o g is.
Ne rit q e t re b o m p a d , G aleran , va c ’h r e d it, Ni a rêi d ê c ’h lab o u r evel a veritit. T e n nomp h o r c ’h lezeyer, va m ig non et, timat : Goell ê o b e r abret eguet re diveat. R enod.
O va Doue ! va z a d , pel lait diouzon ; Pa ho qüelàn amàn, e ra poan d’am c ’halon. Lezit tud ar Roue ha ni da gombatti : An neb a vo’r c ’hrénva a c ’h o n e o 'r barti. R e n o d , parlant a rit just evel eur poeltron ; Mar lezit ho q e m e r ho po confusion. Allo n , va m ignonet, mar deus hini am c ’h a r , Laqit e advèrsour pepini d a n d o u a r ; Me a ya da gommanç biannât ar vanden : C etu ar C ’h o m t Samson e benn var an dachen. R e n OD. Discar a ra e benn da Samson.
O h tad d in a tu r e t ! vaillanta d e n am boa O c’h eus din-me lazet; birviqen ne ràn joa. Me en t o u , penevert off anci va Doue, Me rafe ive d ê c ’h memes tra h e p dale. Evidoc’h, mar gallàn, n’ho po sur d ro uc abet ; Mes m e a zavo darn demeus ho mignonet. R l P US.
Laza ra Henori,
R edoublom p a furor, me ho p e d , Autrone: L azet ê H en o ri, mignon bras ar Roue. Pa n ’o devije grêt qen bugale Emon , E veritont certen eur goal bunition, ISAKAR.
Evit a r C’hom t Samson hac e Ch evalierien A yelo deus eun tu da z e c 'ha o c ’h ro c’hen : Me meus unan ive da gresqi a b a r t i . Laza ra un Ecuier.
150 I delon.
Ha me am bo eun all ive qercou lz ha c’houi. R enod .
M aleur dem p ,va b reu d e u r, cet u lazet hon tud N’o deus true ouzom p muiguet ouz loened m ud. A lard.
Oh va breur qèz Renod ! pignit var guein Boyard, Neuze rêfoc’h facil d e m p - n i an arrier-gard, Ha ni rêyo moyen ive da reculi ; Ar vech-màn e meus aon e vo crén ar c'hoari. Renod a zaill var Boyard, hac a ra d’e vreudeur qerzat arauc. G aleran.
Cetu ar c ’hanfartet lazet o ll , nem et p em p: Mar achap ar r e - z e , e vo échu ganemp. R énod.
Grefomp, gant graç Doue, en dispit d ’ho baro. Allon, va mignonet, trec’h o m p pe omp maro. Renod dre e gourach ardant a achap gant e vreudeur ha Mogis.
U G U E N T V E T
D I A L O G .
G a le r a n .
Cetu tec’het Mogis, Renod hac e vreudeur ; T a c h o m p d o' a ttra p o u t d a gaç d'an Ampereur. S alom on.
ane tranqil bremàn p ’o deus tec’het ; Avoalc’h eus a zomach o deveus recevèt. Lezom p
Emon.
Homàn ar galonad hac ar chanç, va Doue! E ve ret da eun tad distruch e vugale ! Me a r mizerapla a guem ent zo er b e d ; Me garfe vén maro hà pell zo entêret. Allas! va bugale, petra rit-u brem â? Cetu c’houi rentet paour, dibourve a bep tra , Hac ar pez a gresq c'h oas va zourm ant, va anui,
151 N'en dê q e t p e rm e te t din d o n t d'ho repui . R ic h a r d a N o r m a n d i.
Trugarecait D o u e , E m o n , a galon vat; Ar for tun a zo bet c ’hoas evidoc’h -u m a t , Pa n ’hon deus qet lazet nicun ho pugale; N ’ho po nep blam abet deus abeurs ar R oue. Em on.
Ne allàn qet m iret da voëla calz d e r o , P a velàn an dac h e n leun à gorfou maro, Hac ar yêot tro-vardro rusiet oll gant ar goad! Emàn zo eur rancont r e v id o n , tad ingrat ! Croguit, me ho suppli , er c ’horfou m aro-ze, Me a royo arc’hant evit pedi gantê. Ha pa vint e n tê re t ha grêt gante ofiç, En em h a s tim p buan evit m ont da Baris, Da gonta d ’ar Roue issu deus hor beach : Credi a ràn e vo contant deus hor c ’hourach. Mont a reont da Baris da renta cont d ’ar Roue deus o beach.
Oh ! va c’hender Mogis, c’houi ive, va breudeur, Emàn ê ar rancontr hac ive ar maleur Zo êru et ganemp hep er bea sonjet ! Ar vech-màn ez om p crenn gant hon tad revinet. Hac ar pez a ra dem p mervel gant ar grevanç, N ’hon e u s m u i a r e p u en n ep contre a Franç. G u ic h a r d .
Arabat ê , va b r e u r , coll courach evit se ; R et ê souffr an annui coulz ha prospérité. An nep a deu da heuill al lezën b re z e lle r, Zo hirio triom phant ha varc’hoas prisonier. Mar qerit va c ’hredi, d em p da forest A rden; Eno ni a vo qüit deus hon adversourien, E cavimp da zebri calz a louzou so v a ch , Da grénvât h o r c ’halon ha da rêi d e m p soulach ;
1 H a
n e u z e
V a r
p e
5
2
v a r h o r p o u e z
z u
e c ’h
a y o m p
e c ’h
a lfo m p
v it e n
e m
c o n f e r i
r e p u i.
R e n o d . R a
v e o
b e n ig u e t
M a o c ’h - u O u s p e n E
m o m e n t
h a c
m a
o c ’h
e ta
e u n
d e n
c o u r a ju s
c o n s e ill
h a c
a
e r
f o re s t
D e u s a c ’h r i o u
d ’e n
z o
e m
l o u z o u , p a
C h a r la m a g n g a rfe
E n
d e v o
D a
g a v o u t
M a e ll o
en
b e t
c la s q e t
ô
v ib ie n
c ’h e m
h a c
h a c
a n
m a t
a rt
h a
a
tra .
r e o n t e r fo re s t.
D IA L O G . e
s u i t ,
D u c
a
a
la v a r :
E m o n
o c c a s io n
liv ra
e r e t , e
v a illa n t,
n a g a v o m p q e n
e b a le s ,
g o u z o u t
h a
ra s s a s ia
U N A N V E T -V A R N U G U E N T
a
h e u r
e x c e la n t.
A n tre
M e
a n
b e t g a n e t v a r a r b e d - m à n , v a b r e u r !
r o it d e m p
D e m p
a r
d ê
rê i e u n
c o m b a t :
d r a
d ’a m
g ra t.
N êm . S ir , H a
n ’o
m e
a
v e l E m o n
h a c
e
d e u s
q e t g a n tê
e u s
a
C H A R L A M P e tr a
o c 'h
e u s -ü
g r ê t?
C h e v a lie rie n
,
b r is o n e r ie n .
A G N . L a v a r it, v a
z u d
q è r .
E m o n . E u n
d ra
a r c ’h r u e l l a
a v o u ije n
d a
c h e r .
C h a r la m a g n . L a v a rit d in C ’ h o u i o c ’h
M A
b u a n
o c ’h
e u s
e u s q e u z d ija , e r fê ç o n
o n t a r e jo m
s ie c h
p e tr a
p - ta , S i r , d r e
R o c h e f o r t
e n tr e z e c
h o
h a
b e t m
a co m z e t .
p e r m is s io n ,
D o r d o n .
P a v o e m p p r e s t d a a n tr e n
e n
N i
C h e v a lie rie n ,
a
g a v a s
R e n o d
h a c
e
H a c i n t r e n t e t q e r s c u is , q e n
g rê t:.
f o r e s tb ra s A r d e n ,
e v o a n t o l l c o u s q e t
153 En qichen e u r feu n teu n , hac int o ll disarmet ; Ha ni sailla varne evel chass arrajet, En esper, hep com bat, allout o c ’hem eret. Ma commanças neuze qen terrubl ar m e lle , Ma zeus lazet nom br bras a dud a bep coste; Hac e v it, A m p ereu r, parlant en abreje, Ne zeus cho m m et den beo a d u d va bugale N em ete ha Mogis, pere zo a c h a p p e t : Birviqen ne alfomp d onet d o c ’h e m eret. C harlam agn.
Da eun all, Duc Em on, ê d êc’h conta fablou ; Manific ec'h ouzoc’h ober almanagou. O ll d ud ho pugale, hervez c’h o u i, zo lazet! Ha ne allec’h-u qet d o n et d ’o c ’hem eret? I a, cos affronter! m ’e l lavar d ’ho tespet: Ma vijec’h bet fîdel en ho commission, E voant prisonerien hirio em bastillon. Emon.
Ha c’houi certifife ar pez a leveret, Em be va bugalè en n e p tra espernet? Mar deus nep den abet a voa eno presant A lavarfe c o n tro l, a ve eun insolant. Nan, ne dalfe q e t, Sir, flattal d êc’h ar c ’hartou : Mui a scouarn a roit da galz a voal-dêodou, Da eul lod poeltronet a zo en ho pales, Eguet d ’an n e p o deus exposet alies O c ’ho rf hac o madou evit h o servicha. Me lavar d ê c ’h g ü irio n , h e p aon deus a netra. Ouspen z e , me lavar : pell zo m eus clêvet m at Ne ve nep avantach e servich tu d i n g r a t Me m eus, en h o re q e t, banisset va m ib ie n , Ha trè te t aneze evel güir b e s te r d ie n , Ha g rêt va oll effort evit o c ’h e m e r e t,
Ha c’hoas e lavarit e meus-int espernet!
1 5 4 R et vo ober moyén ma vo güir ho c o m z o u , Rac me a zo rebech ha méz d ’an o ll dadou. Fraillet e galon gant an indignation, e lavar d’ar Roue :
I a, m ar tro em penn , goas a ze vo ganêc’h , Birviqen davantach ne rentfen servich d ê c ’h. C H ARLAMAGN.
Hac e ya qüit.
Me gred ez ê fachet an Duc côs a Emon ! O ger- D an o a .
Bet assur, va R oue, n ’en dê q e t hep rêson. N ’en deus q e t espernet assur e vugale: Ni a voa oll presant ba testou deus a ze. Hac e vijec’h ganem p, daoust ma lavaret, Ne rajec’h q et ouspen eguet hon eus-ni grêt. Evit se, va R o u e , neus q e t sur a rêson Da zont en nep fêçon da rêi blam da Emon : Bea ê den d ’e c’h i r , a ze mè en assur; Birviqen ne garfe d o nt da vea pa rju r, C h a r la m a g n .
Me gred ne ch omo q e t Emon pell en côler: Distroomp d ’ar pales, me ho p e d , va zud q e r , Evit ma tisqüisfoc’h , rac me gred oc’h f a tic , E clasq tenna venjanç deus a b em p louidic. Antren a reont tout er pales.
D
aouvet
- V
a r n u guent
D
ialog.
A r P êv a r M a b E m o n h a M o g is.
R enod.
Selaouit, va b r e u d e u r , ha c’houi ive, Mogi: P a deuàn da zônjal, ôn prest da gonnari. Pen os ! ni a zo tu d deus an nopla ligne À guem ent zo en Franç, an oll d u d a voar z e , Hac ê r e t d em p brem àn b ev a b a rs en eur c’hoad
155 Evel loened sovach, rac aon demeus hon tad ! P a deuàn da zônjal en nom br bras a zanve A deu da bossedi va zad en e zu ch e, Hac er baourente vras m a o m p b rém àn ren te t , E collàn o ll va f e n n , ha nê qet hep sujet. Cetu qer du ha glaou hor c’hig hac hor c'hroc’hen, Gant an nerz eus an eol ha gant ar yenien ; Breinet hon o ll dilla t , merglet hon o ll a rm o u ; Evel loened sovach, leun a vlêo h o r c’horfou. En e u r guir, n ’h o n e u s m u i a r fo rm d e m e u s a dud, Evelloc’h om p brem àn demeus a loened mud. Mar boamp-ni bet goechal tud carguet a gourach, Omp rentet er vech-màn tud diegus ha lach , Pa omp chom m et da zouffr paourente de ha nos, Hac hon adversourien lezet re da repos,
Alard. Biscoas ne voe daou zen conform a zantimant Evel ma om p hon daou : an dra-ze zo patant. Ne dalfe qet nac’h, goal souezét ôn ganêc’h , Mes rac aon d ’h o facha, n e lavarin guir d ê c ’h. P à e n t è dem p laqat ürz ebars en bon affer; R e i r e chom om p amàn da zouffr p o a n ha mizer ; Rac cetu ni re n te t en eun estrancha stat : N ’en dom p qet mui capabl da rêi da zen combat. Poan ha fatic hon eus o tont d ’en em z o u te n ; N ’h o n eus arm mat abet evit en em difen. Ne gredàn qet ve den a garfe dem p nep m at, Nem et hor m am ic paour , onnes zo eur vreg vad ; Hac e meus esperanç, ma yafemp he b e te , Pa velfe ac’hanom p er seurt necessite, E rofe dem p arc’h a n t demeus he zenzoriou : Neuze ec’h alfemp m o n t h a rd i d r e ’n ol l vroyou. Mar dom p ren tet bremàn gant fortun mizerabl, E tisfe alafîn bea dem p favorabl.
1
5 R
6 e
n
o
d
.
En assuranç, Alard, h o conseill a b lij din , Ha gant plijadur vras ganêc’h certen e zin. Demp-ni betec hor mam, me ho ped, va breudeur, Me a gred e devo true ouz h o r m aleur; Cri e ve he c ’halon certen ma na voelfe, O velet ac’hanom p er seurt extremite. M o g is.
Mar d i t b e te c ho mam brem àn, va c’h endervi, Me a yêlo ive da gavet va h i n i , Hac a rêi pourveanç demeus a d u d arm et, R ac vit aour nac arc’h a n t din-me ne vanco q e t , Hac a zeuy da Dordon d ’en em joigni ganêc’h ; Birviqen n e vanqin da vea fidel d ê c ’h. R ic h a r d ,
It eta, va c ’h e n d e r , me ho suppli ive, Mes d e u t prest da Dordon d ’h’or c’havet hep dale. T R IV E T -V A R N U G U E N T D IA L O G . A n D ug hac a n D uqes E m o n . E mon.
B onjour, va frid q è z ; êru on c ’hoas er guêr. An
D uqes.
M’em boa dezir a ze pell a zo a amzer. Lavarit din eun dra var sujet h oc ’h arme: H a c ’houi oc’h eus ive güelet hor bugale ? Emon.
I a , m e m eus güelet an ez e , va I t r o n , Hoguen re alies, sivoas gant va c’halon H o r bugale , m 'en to u , a rêyo din hep mar Q en t eguet pell-amzer d is q e n bars en douar. P a voan ê t da B aris, e làras ar Roue E rancjen combatti enep va bugale.
1 5 7 E r
p r o m e tti
D in d a n E n tr e O
b o a n
d a
ê r u jo m
H a
g r ê t
p
a n
ze v a s o
À
o
h a
ro a s
e
b u g a le
R o u e
d in
c ’h o u t
o
e n
A r
f o r tu n
M a m
O
e
H o g u e n
a n
la z e t
v a r
N e u z e ’ y is E m
a lje
d a
b o a - m e
a
z o
e m
p l a ç
e v e ls e
a n ê
M
M a
e u s
c a r je
N e u z e
m e
L a v a rit P e
h o c ’h
d i n ,
ta d
n ’e n o c ’h
d ê q e r
M o g i
c o n ta n t ,
to n t d ' a r g u e r .
s a v e ta i ;
d e m e u s o lo e n e d
va t , e n
d ’a r
z u d
m u d .
R o u e
d e u s d in
r e
r e b é c h e t
e s p e r n e t.
o m
e n t h a c
la q e t e
h a
e r
tr id je p r ie d
, p e
a n
A m
e u s
v a
p e r e u r !
q e n
c ’h a l o n . d ig a r ,
c ’h o u i a z o
h o
h e u r
p r is o n ,
q e t p o s s u b l p é n o s e v e c ’h
H a c ' h o u i c ’h e u s - u
o g i,
b u g a le ;
d ig a n t a n
a s s u r
c r u e l- z e
M
D ü q e s .
b e t
c r i
;
e m
v a
e ,
p o n n e r ,
o
la r e t
e x p r e s
b u g a le
c ’h e n d e r
al
t r ê t e t
c ’h o ü i z o h u g ü n o d
R a c P a
p e a
;
o
a lla s !
re c e v e t b l a m h o
d ir ê s o n
a n t
q e r
v o a n
v e z o b e n ig u e t a r m
' o c ’h
v a
h a c
d a
A n R a
r e jim
b e t
e v e l
B a ris
b o a
c ’h o a s
d ' e n
M e s e l e c ’h c a o u t g r a ç P è n o s
h a
r e p u i.
c a v e t
o r a n t,
a r
e r e t.
a s s a m b le s g a n é n - m
m o y e n
n e m
c ri
tr i
v r e u d e u r ,
c a v e t
;
to l tr a h is o n
q e t
e n o
e n e p
m ib ie n
c ’h e n d - e r
r a n c o n tr e t p a
h a c
d e u s
Z o
e m
e u s o
R e n o d
m e
 r d e n
c ’h e m
e m
v o a
v a
tu d
h a c
ra c ta l
h a
o
e u n
E v it d o n t d a Z o r d o n D a
e v it
d r e
n e
c a b lu s .
a s s ie je t
e r ,
v it
r e f u s ,
f o r e s t b r a s
v o e
c ’h e m
q e t h a
c ’h a s t e l
e ffo rt
s o r tia l
a r
g r e d e n
ta m a lle t
e u s
c ’h a s t e l
r a n c a s
M a
M
o ll
h o r
E v it se
v e a
e n o ,
n ’e l l e m p
N e u z e
n e
b a tis s e t e u r
P a
À
r is ;
r iv ie r a r
d e v o a
P a
a
b a r b a r ? c h r i s t e n ,
c r o u a d u r ie n .
b is c o a s g ü e le t d e n
e r be d - m â 1
4
1 5 8 N a c iv e
e n
n e p
N e
d a lfe
q e t
N e
d e n f e c ’h
b r o
e
o c ’h
n a c ’h ,
e u s
o b e r
e u r s e u r t tra?
c r e n a
D o u e
a r
ra
v a
c ’h a l o n
v a le d ic tio n .
E m o n , m a n tr e t g a n t a r b r a s s a g l a c ’h a r : O h ! E
p e
D a
d a
ré s is ta
n e r z
a n d u r i in ju r
P e r a c R a c H
p o s s u b l v e , E m o n , h a p o s s u b l v e t a c ’h o a s
n ’ô n - m é
n e
O u s p e n la q a
z e , v a f r ie d ,
d a
c a lo n
c ’h ô u t
M e
g r e d
b r a s ,
d o u a r ! a r R o u e ,
d a
v a
c ’h o n s o l i ,
b e u r - g o n n a r i.
o u ffe n m u i s o u ffri e u r s e u r t in ju r ;
h a
ë
a n
d e u s a b e u r s
e l e c ’h
c ’h o a s
c h a s s e a l
D a
q e r
e n t a c ’h l a c ’ h a r !
lo n q e t e n
a c ’h a n o n
y a
r e b e c h
c ’h o a s d e m e u s a b e u r s v a b u g a l e .
N a n , n a n , n e M e
q e m
m e u s n e m e t b la m
a m u i o c ’h
A
h a
d ’e u r
m e
g a n t a llo
t r e la tin
a n
d is p lija d u r ,
r e c r e i
m a
n e
A n
v a
s p e r e t :
g a v à n
r e m e d .
D ü q e s .
V a f r i e d , d e u t d ’a r g u ê r , h u m b l a m a n t p ’ h o p e d à n . E m o n . N a n , n a n ; r e o c ’h
e u s b e t v a
d s p ite tb r e m à n .
S o rtia l a r a e v e l e u n d e n d is e s p e re t.
P E V A R V E T -V A R N U G U E N T R e n o d ,
e
v
r e u d e u r
h a
D IA L O G .
M o g is .
R e n o d . C e tu
n i- ta
N e
d a lfe
P a
d e u à n
O
d e u s
H a
n i
H a c M e
a a
q e t e d a
tu d z o
v e l
to s t d a
D o r d o n
;
n a c ’h , g l a c ' h a r z o e m
c ’h a l o n
,
z ô n j a l e r p e o c ’h
a r v rô -m à n
b u g a le
r e n q
E l l é c ’h
r e n te t b r e m à n
tî
le jitim
h a b ita v a
m ' o m p
h a c
d 'u n
b r e m à n
z a d ,
a r
e n
e r
p a le s
b e t g a n e t, p a
h a c d e
e r
h a c
r e p o s e n
n ô s ;
A u tr o u , f o re s to u
!
m a g n ific , v o a m p -n i b ia n ic ,
1 5 9 M
ig n o n
H a
h a
d é lic a t g a n t p e b
b r e m à n
o m p
c o n ta n ta m
c h a s s e e t e v e l a n
a n t,
æ r o u a n t.
G u ic h a r d . N 'e m
g o n s o lit, R e n o d ,
N i d is fe
c ’h o a s
e u r v e c h
h a le z it q e m
p o s s e d i
h o n
e n ts e ;
d a n v e .
R e n o d . D e m D a
p , e n
c ’h o u t
h a n o
p e tr a
D o u e
a z o
a
h a c n e v e
N ’o u z ô n
q e t, v a b r e u d e u r ,
H e p
b e a
g o u le n n e t
D re
m a
M
ê
a rte z e
d e n
e
h a
h o n
e n
h a
a s s u r a n ç
c r u e l
ra fe
a r V e r c ’h e z V a r i , tî
n i ’r b o e u s
fid e l
r e n ta
b o n
d ’a r
r e c e o
h o n
b r a s
: v a t ,
t a d ;
d ’e
l e ,
R o u e .
A la r d . N e z ô n jit q e t, R e n o d , R a c
n ’e n
d ê
q e t v a z a d
e b a r s e r s e u r t c r e d e n ;
e u n
d e n
q e n
in h u m e n
D a z o n t d ’h o r g o a l d r è t i ; m e s q e n t s e e s o n j à n P ’h o r g u e l o
d e u t d ’a r g u ê r , e v o c a l z j o a e n n à n .
M o n t a r e o n t d a d a l o z i . E n i n s t a n t d a o u v o u r c ’h i s a z e l l o u t e . A r P e tr a
ê
a r
C ’h e n t a
r e - m
à n ?
B o u r c ’h i s .
la v a r it, v a
m ig n o n
B is c o a s e u r s e u r t tr u b u il l n e z e u s b e t e m E v e l a m e u s b r e m M e g r e d
e z in t m
à n , p a
E i l
B i s c o a s , m e h o c ’h
a n t s o v a je t.
B o u r c ’h i s .
a s s u r, n e
v e lis a r s e u r t t u d
B e o d e u s a p p a ra n ç d e m e u s a lo e n e d M e g r e d
c ’h a l o n
m e u s - in t r a n c o n tr e t ;
o n s t r o u , p ’o t r a m
A n
;
p a r te ta m a n t p e n o s e z
m u d ..
in t m o n s tr o u
:
N e c h o m m o m p m u i a m à n , h a s t o m p h o r c ’h a m e j o u . A n d a o u v o u r c ’h i s a r e d q ü i t , h a b u g a l e E m o n a c h o m e t a l a n n o r . A n N e E
g r e d à n
d e u s
M e
a m
B ra v a H a c
e z
le è b o a
h
q e t d a
D u q e s e
v o e la
p ê v a r m a b
C h e v a lie rie n ê
v e
a r f o r tu n
a
m
E m o n .
e r c ’h
a s s u r
o
q e m
to u g u e n e n t
v a illa n t h a v o u ije t
d e u t d ê z e
d a
h a
b u e ,
m e .
r e d o u t e t, v e le t
q e r p o n n e r ,
;
1 6 0 Ma int gan t o zad p ro p r ban isset deus a r g u e r : Ha brem an e vevo n t evel disal tourien : Ne zeus den er vrô-m àn a r o fe dê souten. Hac o zad a zo êt gant an displijadur E v el eun den follet da gl asq e avantu r ; Ma ôn abandonet brem àn gant tad ha m ab , Ha lezet va-u nan en eur st at pitoyab. Me ya d ’am c ’h abi net da bedi va Zalver P a zont da guem eret t r ue eus va mize r . An Duqes d’e bugale, hep o hanaveout.
O Doue ! va zud paour, petore ta d o c’h-u , Ma velàn ac'hanoc'h q e n diform ha qen du ? P e c ’houi zo payanet, p e c’houi zo christenien? Me gred oc'h e u s ezom dem eus an aluzen . Mar d o c ’h tu d ezo me c , ô lavarit din-m e , Ha me h o sicouro b a lam our da Zou e , Evit ma q e m e ro t rue eus va mibien , Ha ma vint preservet deus o adversourien. Possubl ve , Va D o u e , n ’h o pe q e t agreab E velfen q e n t mervel eur vech va fêvar mab ! Me garfe o güelet sur el lec’h ar re-m àn I a, pa goustfe din q e m e n t meus er bed-m àn. Renod, cazi sem p let, en em strinq da zaoulin e vam hac e coach e vizach en he robe. An Duqes, o v e a anaveet h e m ab , hac hi beuzet en he daelou, a losq eur griaden , a zaill gantàn hac a lavar;
O R enod ! m ’o c ’h anav brem àn vit va mab m a d , Diouz ar gleizen vian zo étal ho lagad, O va mab qèz Renod ! pa velec’h va hirvou d , P erac ne r e c ’h din-m e r a c tal hoc’h anavo u t ? Autrou D oüe ! va mab, p e lê c ' h e m à n ’r guenet D em eus ho pizach caer, b rem àn qen difformet ? C’houi voa eur c’hrouadur qer coant ha qer divlam A guem ent voe er b e d biscoas ganet gant mam. Mes m e vel en qichen ive va zri m ab all : Ar goad em goaziet a gom m anç da finval
1 6 1 antG r P o
g o m p a s s io n
g ü e l à n
e m
v e le t
c ’h i c h e n
M e u l e t ra v o M
o
D o u e
e y a d a b o q a t d e
h a c
a r
V e r c ’h e z
a h in i d a
e u n D u q e s m
f o t r e t ,
q e r m iz e ra b l r e n te t !
D e u t, v a b u g a le g u è z , d a B u g a le
v a
h in i.
V a ri :
P o q a ta r a d è to u t.
v i t a r c ’h a n t h a c
ic h a n ç n e
a o u r ;
v in t q e t p a o u r !
R e n o d . M e v o a r e r v a t , v a m N i h o n R a c
e u s l e c ’h
a b o u e
N i h o n
a m
iv e d a
, e c ’h
o b e r
m a v o e ljo m p
P e tr a
e ta
c o u lz
h a
a c ’ h a n o c ’h
e u s b e t s o u f f r e t c a lz A n
a llit d e p lo r i :
p o a n
c ’h o u i ;
d iv e a ,
b e te
v re m â .
D u q e s .
z o c a u s m a
o c ’h
q e r p a o u r r e n t e t ?
R e n o d . Â
fe i,
L a z e t
h o n
e n
ta d
d e u s
e n
h o n
H a q e r c o u l z , m a M a
o m p
H e p
b e t
d e b r i
A la fin
H a
d a
h o n
rê i d e m p
À z e it- ta
e u n
v a
z o n jà n
N ’e n
e u s
d r a
e n
d e u s
ta u l,
c ’h a l o n f u r o r
e r
p - n i;
c ’h o a j o u , lo u z o u .
d e lib e r e t
m a m
g a o u t
h i n i,
g r ê t d e m
v e v a
e u s
r e v in e t.
e x c e p ti
d e v o a
a s s a m b le s , v a d a
h o n
n e m e t g rio u
A n
P a
h e p
p e ll- a m z e r e
s u p p lia
R a n n a ra
a n t ie r
e lje , e n
g o u s c o u d e
h o
t u d ,
b r u z u n e n
D o n t a m à n E v it
d e u s
b a o u r , d ’h o
o u z o m
d a
a s te n
p
c a v e t
t r u e ,
h o r
b u e .
D ü q e s . va
fê v a r
g a n t a n a n
D u c
c o m p a s s io n
n a
g r o u a d u r ;
d i s p lij a d u r , E m o n
tr u e
, h o
e u s
e
ta d
,
v o a d .
M o n t a re o n t e u s ta u l. S e c re to ü r an D u q ez a a n tr e , h a c hi a l a v a r : C lê v it, D ’a n
v a
S e c r e to u r
d u d - m à n
d ilija n t, A r
I tr o n , M e
z e n to
p a s u r
:
g o m
d ig a c ît m
d e v o
d a
le in a .
S e c r e to u r .
m a n d it,
o u z o c ’h
’o
p e a d ra
m e
d e m e u s
a y ê lo a
tim
g a lo n
a t.
v a t:
1 6 2 Grit d êze dijuni b e p r e t, va Itron g u er, Ha me breparo lein hep dale pèll-amzer. Sortial ara ; eun nebeut goude ec’h ant re gant frico, h a c e lavar :
T orrit h o c ’h a p p é tit, A utrone, p ’ho pedàn , Rac terrupl oc’h eus n a o n , sur hervez a velàn. Dêbri a reont evel tud affamet.
P E MP E T - V A R N U G U E N T D I A L O G .
A n D uc E mon o zurpren eus taul , hac a lavar :
Lavarit d i n , I t r o n , pe seurt tud ar re-ze. An
D u q es.
Ato va b u g a le , va fried, hac ho fe , O c ’h eus b e t chasseet evel loened sovach : Ha carguet ouspen-ze eus ar brassa outrach. D eut int d ’am c’haout ebars en o n e cessite; R a c -së , va fried q e r, me req et évité Ma souffroc' h aneze un nos en tî o z a d , Hac e sortifont q üit varc’h o a s sur mintin mat. E mon.
G lo u to n e t execrapl ! hervez ma er güelàn , Ê an ezôm en deus ho tigasset am àn: P a o c ’h d ’ar baou rente qem entse re d u e t, N'oufen q e t ho henvel sur nem et cos gueuzet. R enod.
C’houi oc’h eus tor, va zad, eus hor guerver gueuzet; Ma carjac’h hon lezel er c’hastel h o r boa g r ê t , Ni a vevje eno hep h o c’h im p o rtu n i; E r c’hontrol : s ic o u r e t oc’h eus d ’en d istru ji, Ha goude, p ’hor c ’h evjoc’h e tal forest A r d e n , E lazjoc’h en antier hon oll Chevalierien ; Ha b rem àn oc’h fachet p ’hor güelit en ho tî : N ’en doc ’h-u q e t ta scuis eus hor persecuti ? H oguen, p ’o c ’h eus ouzomp q em en t a gassoni, T ro c ’h it dem p h o r p e n nou e v it h o contan ti,
163 Hac e voc’h mignon b r a s n e u z e d ’an A m pereur: Gret oc’h eus peoc’h gantàn evit clasq hor maleur. Emon. Ho comzou insolant a deu re d ’am c h o q i: It q ü it dirac va faç, hep pelloc’h arrêti. A lard.
P a noc ’h eus qet a c’hoant d ’h o r lezel en h o tï, D a viana roit eun dra d ’hor zoulaji, Ha ni a brom et d ê c ’h ha va b re u d e u r ha me , E yimp sur gant hon h e n t varc’hoas eus ar beure. E mon.
Adieu ta , laoueyen, coll a rit ar rêson ; Me zo re gôs brem àn da o b e r trahison : P a meus renoncet d ê c ’h en presanç ar R o u e , Birviqen, grêt an to l, n ’ho po m an n ganén-me. R enod.
Qen a vo da viqen. Ce r te n , ne zônjen q e t E vijec’h q e r c ru e l, va zad, en hon a n d re t; Mes brem àn gouscoude e velàn sclêr ervat Pen os e veritit hano a dad ingrat. Me a zonje gant j o a , ha va b re u d e u r ha m e , Pa vijemp en ho tî, è voamp en s u re te , E teujec’h d ’hon receo dre garante a dad , Hac h o r chasseit, ni atao bugale vad ! Ha rac m ’hon eus v e n je t maro Beuvet, ho p re u r, Oc ’h eus q e r bras dezir da e n c la sq h o r m aleur ! S o n jit ervat, va zad, n ’en d o m p qet t u d p o eltro n , Hoguen Chevalierien pere o deus calon , Hac e fell dem p souten in te re st hon ligne. Ho guen m ar dê ret dem p mervel en p a o u re n te , Sortiom p, va b reu d e u r, ha dem p da dal ar porz, Hac eno gant famin ni deuy da grial fors Var eun tad dinatur, vil esclav d ’eur R o u e , À lèz mervel gan t naon amàn e vugale.
Allo n , va b re u d e u r paour, bervi a ra va goad ; Marvomp e ta b rem àn evit plijo u t d ’hon tad. G
u
Tenna ra e gleze evel eun den furoret. ICHARD a zaill da boqat deàn a vriata.
Allas ! va b re u r R e n o d , b a la m o u r da Zoue N’en em d ran spo rtit q e t en coler evelse, Ispicialamant a enep h on tad q è r , Zo hor mestr, hon Autrou, an dra-ze a zo scler; Ha gant peb liberte ê perm etet deân Dont da lavarat dem p ar pez a biij gantàn . Mar de en hon andret cruel ha violant, B eom p en e hini b e p re t oboissant ; Rac Doue hac ar bed hor c’hondaonfe e rv a d , Ma teufemp da la q a t hon daouarn var hon tad. R enod.
Ne allàn qet, va b r e u r , m iret da g o n n a ri, Pa velàn nep a dle d o n et d ’hor m e n teni , A zo ar c ’hruella ebars en hon andret : Me voerzo deàn ze, mar don christen gânet. I a, tad dinatur! m ar gallàn sortial Eur vech ermès ho tî, ho po lec’h da damal . Me laqay ar ravach var h oc’h oll douar o u , A grougo ho qüisien partout dre an h e n tch o u , M’ho po sujet eu r vech d ’assuri d ’ar Roue En hon dishanaveit evit ho pugale. Emon a leusq huanadou eus a boul e galon, e sellët eus an én.
E mon .
Oh ! pegu en mizerabl, va Doue ! n em gavàn, Pa ne b é rm e tit din jouissa a vremàn Demeus an heritach oc’h eus-u bet roet Dre eu re d lejitim din-m e ha d ’am pried ! Ne allàn qet e nac’h davantach, va mibien Biscoas var ar b e d -màn ne voe Chevalierien Q er j e n e r u s ha c ’houi; dom ach bras ê n’en
165 Grêt eur veach a r peoc ’h ganêc’h hac a r R oüe, Me voar e rv a t, R è n o d , penos oc’h eus rêson , Ha m e a m e u s a r gaou, en dispit d ’am c’h a lo n , D ’ho renonç qer buan e n presanç ar Roue : Calz a gueuz am boe sur em c ’halon goude ze. Més pa meus grêt serm ant, mé a ranc en delc’h e l, P e bea reputet tr aitour hac infidel; Ha ne vec’h qet contant survoalc’h, va b u g a le , Penos e m be rebech deus abeurs ar Roue. Anfin, evit miret ne vimp qet tamalle t , Demeus a b e p c o ste me ro d ê c ’h , va fried , Bremàn commission evit rêi d ’am m ibien Calz a aour h a c arc ’hant, h e rvez o gourc’h em en. Me meus o baniset, mes c 'h ouî noç’h eus-e q e t , Rac-se roit dêz e ar pez a zeziret. R ICHARD. Evit b r e m àn va z a d , e com zit en te rm en A e u n tad nat urel eus e grouadurie n . Ni ho trugareca hum blam ant assambles, Pa ê h o polonte cavet ar vadelez P e rm e ti g a n t h or m am rêi eun d r a a c h e v a n ç , Evit ma hayom p c'h oas eun t u d a glasq h o r chanç. Adieu, va bugale , qen a vo eu r vech al! ; Me a ya adar e brem àn da chasseal. R enod.
Va fàrdônit, va zad, m e h o p e d h u m b la m a n t, Mar e meus b e t c o m z e t ouzoc'h q e r suffisant. Emon.
F o rtu n vad dec'h, R e n o d , ha d’h o p reu d e u r ive Ah! perac nê q et g rêt ho p e o c ’h gant ar Roue ! An
D üqes.
Deut ganén, va m ib ie n , ebars em c 'h ab in et, M a chenchin dêc ’h fêçon, ma voc ’h rafrêchisset
Me ho laqai q er brao s u r , va bugale guèz , Ma elloc’h m o n t hardi en peb compagnunez. Sortial a reont. F i n a n D r iv e t A ct.
P Ê V A R V E T PROLOG. enorabl, vertuus ha discret , P’ho quelàn oc’h exerç c’hoas ho paciantét, Evit chom d’hor zelaou, me a zisclêrio dêc’h Ar Bêvarvet Prolog qent mont divar al lec’h. P ’oe n em rafrêchisset ar pêvar mab Emon , E hejont en Gascogn betec ar Roue Y on, D’offr o zervich deàn demeus a galon vad; Yon 0 recevas gant meurbet eüs a c’hrad. Bras e voe ar zervich a rentjont da Y on, Rac ar Sarazinet a chasjont a Yourgogn ; Hac evit recompanç deus 0 fatic ha poan, E roas Yon dê Castel caër Montoban. Pa voent en Montoban, Renod hac e vreudeur, E rejont eun dra sur subtil d’an Ampereur: Mont a eure Renod ha Mogis da B âtis, Da guerc’hat curunen ar Roue, ar penn lis. Pa glêvas Charlamagn e voa mibien Emon En em refujièt en provinç ar Gàscogn, E teu gant e arme hep coll amzer buan, D'assieji anê en castel Montoban. Pa ne allet dre nerz eus bugale Emon, E càças Charlamagn betec ar Roue Y on, Da rêi an option deàn eus a zaou dra: Renta deàn anê, p’otramant perissa. Cetu ar Roue Yon var guementse troublet; Ne vouie var be du ebranli e speret. Alafin e promet d'ar Roue deus a Franç Renta mibien Emon dindan e buissanç. O h ! pebes trahison sanglant hac inhumen Voe neuze preparet vit ar Chevalierien ! A
s sam b l e
1 C acet e E l e c ’h E n o
v o en t g a n t m ’o a
voe
e u r
E
e v it
g o m b at
P a
a r
v ê la s
E
v o a
E
caças
R en o d em
d a
a
B e p re t
el
A
C e tu
b ea
e r
R a c
m eu s
R e t
h ac
g ü e lo
d a
n e
ê
a c ’h a n ô n ,
d in
Q A r
e
a
n
t a
h a n a t,
re n te
e g ü e te .
,
a r
v a d ;
b u e
A u d ito re t :
d a
re p re s a n je t;
z is c lê ry
p e n -d a -b e n
C h e v a lie rie n .
p e d ,
ra c ta l
C
zo
en
b u e ’r
R o u e
A m p e re u r ;
a m p l o c ’h
A
v re u d e u r,
b e t
a m à n ,
:
e
Y o n ,
én
c ’h o a n t
d is c u iz a
F o co n ;
d ra -z e
zeu s
m ’h o
Y o n ,
g o n fu s io n .
m e ü le t
a
fa ll
a n
fa ll
a n
e m b ê r
q e t
d u d
e
ja lo u s i,
en em i ,
M o g is
d ro u c ,
s u je t
a r
tra ito u r
m a d ,
m u i
g a n t
m en e
a -b o e n t- a b o e n t
E x c u s it
g o rto s .
D o u e ,
b u e .
le in
en
a n
h o r
C ’h o u i n e
a n
R o u e
C h e v a lie rie n
d a rn
A m àn
a r
d en
l e c ’h
v é rité
o
c lo s ,
d is p a r,
o
b êv ar
v a r
g ro u g a
v o a
B is c o a s
c la n
p re st
d ig a n te
R en o d
h a
B ro v id a n ç
e
g e n e ru s,
o p p o sas
g acet
p l a ç , d is a rm
a rm e t eu s
re c o u r
g u e r c ’h a t
c ro u g u e t
A l am as A
d a
a c h a p p e t
d a
M es E n
d re
v o y en
n ’e m
b ea
e u r
d is e n g a l
C h a rla m a g n ,
E v it
7
v o a g ü e l e t d a o u - c ’h a n t d e n e u s p ê v a r ;
q e m e n ts e ,
re jo n t
d a
d a o u - c ’h a n t d e n
R a c e s tra n c h M es
Y o n
6
A u d ito re t:
v o
T
D Y o n
c o m m a n c ë t.
I V
.
i a
l o
h a c
g
e
.
s u it.
Y o n . M e A Z o
e ll
a r R o u e
c ’h o a s
e m
M e s
ê
Y o n
p r e t a n t i d a
R o u a n te le z
s ic o u r
A r c ’h e n t a T a ra s c o n
, S o u v e r e n
a
v a n q
h a d in
g u r u n e n
q æ r io u
h a
e v it d o n t d
ê B o u r d e l, T o u lo u s h a c
e r
h a
G a s c o g n , P o lo g n ;
q e s t e l , 'o
d iv o e l.
M
o n tp e lie r ,
A r le s , S a n t-G ile s h a S a n t-C lê r ;
168 Mes petra d a l din-m e bea eur Roue nob l , Ha bea élevet en brasder gant ar b o b l , Mar beàn chasseet deus va Rouantelez Gant ar S arasinet, an d u d fall didalvez? Âutrone va c’honseill, d êc’h oll en em glëmàn Deus ar fallagries a zo grêt din b rem àn G a n t a r Sarazin bras Bourgogn, a n den m échant En deus sonj ar vech-màn d' am laq at da néant ; A zo deu t er Gascogn gant eun arme p o n n e r: Distrujet ê gante Toulou s ha M ontpelier ; Ha c ’hoas e meüs clêvet e tle hep dale pell D on t d ’am assieji er guær eus a Vourdel. Mar caràn n ’em renta da Vourgogn trib u te r, E m lêzo en repos evit eun tam amzer. Me a c ’houlen avis diouzoc’h, va zud q e r , Da c ’h o u t petra a rin en hevelep affer. A r C ' HOMT GODEFRO A.
N'oufen q e t, va Eont, rèi a voell avis d ê c ’h Eguet d ’e receo mat, mes ho c’h arme ganêc’h ; Ha mar teu da Vourdel vit en assieji, E vo ret d e m p buan d o n t o ll d ’en em ar m i , Da fortifia q æ r , sevel tud ha bétaill ; Goell éc’h allimp neuze livra deàn bataill: Qercoulz ê dem p mervel en eur difen hor b r o , Evel b rein a ’r prison pe da zouf fr ar maro. A r C ’h o m t A n t ô n .
Hervez v a z an tim an t, e cavàn e ve mat Don t d ’o b e r gan t Bo u rgogn eun trevers, ha timat Comt a deàn eur som evit distrêi d 'e v r o , Ha ne ravajo mui hor c ’ho n tre tro vardro ; Rac pa om p s u r p r é n e t , ne dal qet d e m p sonjal Ac’hanom p h o n -u n an essât d ’er chasseal : Rac q e n t ma êrufe nep seurt sicour dem p- n i, E ve laqet Gascogn dre oll sur da zêvi.
A R H a A r
m e p a r e illa m a n t
b e rr a
R a c
C ’H O M T D ’ A N J O U ,
è
v e
c ’h o u i
d e m p
a v o a r
a la v a r m e m e s
d o n t
e rv a t
d a
m a
d r ê ti
te u f e
E u r v e c h - a l l d a V o u r d e l, c e r te n A n d r a - z e P a
a o u z o m p
v e o m p
e l l e c ’h - a l l , e
p illo n t
G o û t
a r it c o u lz
N e
r e o n t
B e te c M a
n é p
a n
te u
a n ê
h e p
r e o m p
h a
n e p
m e
q a r tie r
ilis o u
a
a rm e
re v in fe .
c a lz
a b o a n .
, n a n o b la n ç :
p e n o s in t o ll p a y e n
e v it a r g r is te n ie n
a r b a y a n e t e u r
e n
v e c h
m e z
a
m e u s
P e g u e r la c h D is q ü e l
a
t â n ,
c ’h o a s e r v r ô - m à n ,
o n b a n d e l.
iv e
e z o c ’h
r it
H a
n e
g a f e c ’h - u
C o n s e ill i a r Q e m e n ts e
e z
S ir , H a
ô
n i
R o u e a
a m
d a
à n , v e
Y o n ,
re p o u s s o
tu d
l e c ’h
!
d ig a lo n .
d 'h o
ta m a l
g a n t B o u rg o g n
m e z h
a
h e u illit a s s u r
o c c a s io n
p o e ltr o n e t f a l l ,
d r ê ti
d e m p
h i n i ,
ô c o n s id é r i
o c ’h
q e t e
R o u e
a v e
s u r
c ’h o u i b a r s e n
ê rv a t
P e n o s ? la v a rit d in
,
:
V a a v i s , C o m t d ’A n j o u , z o c o n t r o l d ’h o H a
:
s e u r t p r e f e r a n ç .
la q a y o n t
M
e u n
h o n - u n a n
M e s in t n e r e s p e c to n t n a c o m m u n O ll e
g a n ta ;
e n
a c ’h a n o m p
t ra :
c o n fu s io n .
a v is
a n
?
h o
n i,
e n e m i.
H e c to r . I a s u r , M H
a
le u n
M a r
e n
N ’h o n N i o
o n b a n d e l , c ’h o u i l a v a r g u i r i o n e
o c ’h e m
c h a s s e o d is p it
D a
b e tr a
d ’o
P a
e llo m p
e
g o u r a c h
z iç o u r o m p
d e v e u s
E n
a
s u r
d e m e u s
b a ro
d ife n
h a
g é n é r o s ité .
e v e l
q e t a ffe r d a
le z fe m p e n
h a
e v e l
z o u ja h o r
d ’o
h o r
m a
ê
d l e e t ,
p a y a n e t:
c ’h o n t r e o u ,
f a ls - d o u e o u .
b a r a g ü ir
g a n t
r e - a ll,
d u d
le a l? 1 5
:
170 AR C ’HENTA PAJ.
I a , Roue Y o n , an dra-ze a ve m ad:
Mar collomp gant B o u r g o g n ,e r ê y o e bom pat, Ha digaç var h o r c ’hèin cuntinuelam ant N o m b r bras a druajou hon r e n tfe languissant Ha paour h e d h o r b u e , ha c’hoas sujet deàn : Mar en em ziçourom p, ni resisto outàn . A n E il P a j .
C’houi a gomz manifiq, va c ’hamarad, certen; Hoguen me ho suppli da zonet da gompren Mar en deus va Roue pêet d ’ar bayanet An tr ib u t, an ho m ach , hac en em suje d e t, Ha brem àn n ’en deu q e t da beur-effectui: Cetu au digare a glasq d ’hon attaqi. Y on.
O D o ue, v a c ’h r o u e r ! m ’ho ped va zicouret, Biscoas q e m e n t a boan ne voe var va speret Evel a zo brem àn ebars en h e u r b re s a n t, O clêvet-qenliés dem eus a zantimant O deveus tud va lez var sujet va affer: N’ouzôn q e t en issu ha ni hor bo qartier. N’en dê q e t nep a zo m uia en dignité Zo muia dizourci, me a vel brem àn ze. Seul-vrassoc’h ê ar garg en deus an den er b e d , Seul-vuioc’h a sourci a zo var e speret. D em p da z e l c ’h e l c o n s e i l l , Autrone, p ’h o p e d à n , Ma conferimp amploc’h touchant an affer-màn. M onta reont da gonferi var an aferaou a ocup o speret,
E I L V E T
D I A L O G .
A n D üqes E m on hac h e fêvar M a b . A n D uq es.
Dre a r g ü ir Brovidanç, brem àn, va b u g a le ,
%
171 O c’h ren tet en heur vad , a drugare Doue ; Chenchamant zo ennoc’h ebars en b ê r amzer: Ma pliche gant Jésus ec’h alfac’h chom e r g u ê r ! R enod.
Me a garfe evit eur pintad deus va g o ad , E ve perm etet dem p chom e r g u ê r g a n t h o n tad, Ha chom pareillamant ganêc’h-u, va m a m guèr. Mes pa ê ar fortun enep dem p q e r p o n n e r , P re p aro m p , va b re u d e u r, m ont adare en h e n t Da glasq hon avantur en han’ Roue ar Zent. A r S ecretoür.
Gant h o permission , va Mestrez, va I tr o n , E lavarin eun dra zo em om piniô n : Bea a meus dezir, mar be d êc’h agreab, Ha gant permission ive ho pêvar m a b , Mont gantê dre ar vro da ober eur bale; C o n t a n t e ven m eu rb et da v o n e t d ’an a r me. Renod hac e vreudeur a zo q e r génér u s , Mac’h alfen mont gante m ’en em gafe eürus. Acceptit va goulen, peguement ê hardis ; Ne deuin birviqen da ober couardis. M' exposo évité va c’h o rf ha va bue , Evit rêi dê sicour en o necessite. A n D ü q es.
Mar oc’h eus bolonte da vont gant va mibien, Assur, ya mignon qèr, noc’h ampechin biqen. A lard.
H a ni a zo ive contant bras d ’e gavet : Ezom h o r bo aleiz demeus a dud a rmet. R enod.
Ar ç a-ta, hor mam g u è z , ni a ya d ’ho qu ittât; Ni ho trugareca demus a galon vat Demeus ar vadelez oc’h eus evidomp b e t : Pa sònjoc h nebeuta ni deuy c ’h o a s d ’h o qüelet.
1
7
2
An D u q e s . A d ie u , va b u g ale, gant calz a huanad ; Birviqen a meus aon n ’ho qüel va daoulagad. P e tra dal din bea b e t maguet b u g a le , Allas ! pa ne allont chom er guêr ganen-m e? G u ic h a r d .
B re m à n , va b re u d e u r qer, ma ve êru M ogi, E c ’h alfemp adare m onet d a bourm eni... Mes me er güel o tont d ’a r c ’houlz h a d ’an am zer Ma com zem p aneàn : assur ê diviner. M O G IS a antre gant 2 ecuier, Fosson ha Regnier, hac a lavar :
Bonjour, va c’hendervi ; terrubl ar chanchamant Abao ue m ’ho qüelis evit ce rtè n a m ant. P a voamp-ni en A rden , me en assur avoalc’h , E voa ar baourente gourveet var hor yalc’h. Daou Ecuier a meus dîgacet g a n é n - m e , I a, daou zen vaillant, mar deus en nep contre. R enod.
Arça eta, Mogis, pa om p en em g avet, Ebars en b ê r gomzou m ’ho p e d deliberet E n pe b ro e yefomp da exerç hon armou , Rac savet eus courach ebars h o r c ’h alonou, FO SSO N .
En em zaludi à reont.
Salud, Chevalierien vaillant ha re d o u te t, Ni zo deut gant h o r m estr assambles d ’h o cavet, E v it dont d ’ho sicour a galon vat ha p r o n t: Ni a voa tud-jentil gant an Duc Egremont. R e g n ie r .
I a , p’hon eus d ê v e t gant ho q e n d er Mogi C o m z é u s h o vaillantis, ez omp deut qen hardi G ant eur gourach ardant, h e p ober couardis, Da offr dêc’h h o r servich. Lavarit h oc’h avis. M o g is.
Demp buan d ’ar Gascogn betec ar Roue Yon ,
À zo terrupl poaniet gant ar Roue Bourgogn ; Mar deu ar Roue Yon joaüs d ’hon a c c e p ti, Ni rêi deàn sicour d a vont d ’e ene m i; Hoguen mar hon refus en respet Charlamagn , Ni yêl bete Bourgogn hep ober tam bargagn : Ennes hon recevo hep cavet nep soupçon Balamour ma om p tud hac o deveus calon. RENOD a bign var Boyard hac a lavar :
Ne voejac’h q e t , Mojis, lavarat biqen güell; Rac-se, va m igno net, q e rz o m p -t a da Vo u r d e l , Da zaludi Yon q e n t ma vo fin an d e , Ha da offr h o r zervich neuze d 'e Vajeste. T r i v e t
D i a l o g.
A r P êvar M ab E m o n h a M o g is . R lC H A R D
.
Èru ômp er vech-màn, va breüdéür, en Bourdel ; Pourveom p lojeis, n ’oufemp q e t ober vell, Hac ec’h alfomp m onet varc’hoas eus ar b eure Da ren ta ho n respet hum blam ant d'ar Roue. GODEFROA.
S alu d , Chevalierien , dem eus a vouir galon, C’hoant a m e u s da c’houlen, gant ho permission, Pa oc’h deu t d ’ar vro-m à n , petra ê ar s u j e t . C ’h o ui a zo brava tud a meus biscoas güelet. A la r d .
Ni zo Chevalierien nobl a extraction, Hac hon eus q em eret ar resolution Da vonet dre ar-vrô èvellen da vale , Da glasq eur Prinç benac pini hon implich f e ; Rac-se lavarit din, ho p e d , va mignon Hac en a z 0 er guêr ar Roue nobl Yon.
1 7 4 G odefroa.
Ia su r, A utrone; e màn en conferanç Balamour d ’eun affer dem eus a im portanç : Ho pet pacian tet.... m ’ër c’hlêo o sortia, Ha mar ho pe dezir, c’houi allo comz ountâ. Yon a antre. Renod a zisqen divar Boyard evit saludi ar Roue. R enod.
Salud, Roue Yon, M onarq b ras r e d o u t e t , Ni a zo deut d ’ho p r o tout ex p res d ’ho cavet, Ar p e z , me a grëd d in , ne gavoc'h q e t esqis. Ni offr d ê c ’h hon servich, mar dê deus hoc’h avis; Ha va b re u d e u r ha me ha va o ll zoudardet A zo en ho servich , ô Sir ! pa zezirfet, G a n t ar gondition ne c ’h o u l e n n o m p netra ; Ni neus arc’hant hac aour evit o ll o fêa: Ni ne c ’houlennom p mann , c re d it, Roue Y on, N em et bea bepret en ho p ro tectio n , Hac e pro m eto c’h dem p evel Prinç souv eren , E teufoc’b d ’hor zouten eus h o n adversourien . Y on .
Deuet mat ra viot er vrô-màn , A utrône; Me a gred ez o c ’h b e t inspiret gant Doue Da zonet d ’hor zicour eus ar Sarazinet, O deveus ar vrô-màn en antier re v in e t; H o g u e n , m ar plij ganêc’h , lavarit din brem â Piou oc’h nac a belêc’h e z o c 'h deut d ’ar vrô-mâ. R en od .
Mar plij ganêc’h - u , S ir, presta din o d ia n ç , Me a lavaro d ê c ’h hor fortun hac hor chanç: Ni a zo hor pêvar mibien d’an Duc Ë m on , Hac emàn zo Mogis, mab an D u c E g rem o n ; Hac ar re-al l anfin zo bon E cu ie rie n , A zo en hon re q e t deut ganemp da b o urmen. Ar Roue Charlamagn en deus hor banisset,
D re jalousi o u z o m p , hep bea meritet. N ’hon deveus q e t da chom en e R ouantele z , Dindan boan da vea en risq eus hor buez. Hac e clêvet ar brud demeus ho r e n o m e , Ez omp d e u t da renta homach d ’hô Majeste. Mar deut d ’hor p ro te ji, ni a vo fidel d ê c ’h ; Qeit ha ma tezirfet ni a chomo ganêc’h. Y on
,
Ah ! Chevalier R e n o d , me a meus pell a zo Clêvet ho renom e en pêvar c ’horn ar vro. Beniguet vo an heur ma oc’h eus bet sò njet En em renta amàn, c ’houi hac ho mignonet, I a, Chevalierien, dre va fe a R o u e , Me deuyo d ’ho carout evel va bugale. R ic h a r d .
O S i r ! Roue Yon, avoalc’h ê q e m e n ts e , Rac ne c ’h o u lennom p qen digant ho Majeste. Y on.
A ntreit em pales b ep ret da zisq ü iza ,
Ma refomp ar voyen d ’en em rejouissa; Ha goude-ze varc’hoas me deuyo var va foez Da rêi d ê c ’h eu n dessin eus va R ouantelez. P
e
v a r v e t D i a l o g . A r Roue B o u r g o g n hac e suit a antre. A r R oue B ourgogn.
Me zo Roue Bourgogn, vaillant ha r e d o u te t, Souveren absolu var ar Sarazinet, Ha Monarq absolu var c ’hoec’h R ouantele z , A meus aour hac arc’hant hervez va b o lo n te z , Ha dre c’hraç Doueou P luton ha J u p ite r, A ro din asistanc el lezen brezeller,
176
Hac a ro din ar c’hraç da vea trionfant Var guem ent ant r epris a ràn antieramant. Neuz netra er b e d -m àn, ia, hervez va c’h r a t , Nem et ar gristenien m échant hac apostat, Zo o Religion control-fét d ’am h in i; M a na gàro n t chê n c h c r e n n , m e d e u y d ’o dist ruji. Allôn, n’em gourajomp, v â zoudarded m ignon, Ha ni vo mestr em ber var bro ar Roue Yon ; Cetu-én chasseet ganemp eus a Doulous : Çedet en deus ar plaç hep o b e r nebeut trous; Ne zeus chom et gantàn netra n e m e t Bourdel ; Hoguen ni h o r bo-hi ive hep dale pell. Clêvet oc’h e u s michanç pell zo ar proverb-màn : Pâ ve tom an houarn ê ret sqêi varneàn. Ni ive evelse, pa omp en em gavet , E ret dem p chasseal bremàn ar Gasconet : En em unanômp o ll evit hon antrepris, Ma vo reduet oll ar vrô-màn en hor guis. A r C ’h e t a S o u d a r d . O R oue puissant bras var ar Sarazinet !
Me z 0 ho servicher drè garante barfet : Va c’hôrf ha va madou ha va c’hleze ive A zo en ho servich, credit m a d , va Roue. Betec an h e u r bresant me ne meus cavet c’hoas Eur plac re danjerus evidôn-m é biscoas; Rac pa deu din sônjal sur e n n ô n va-unan, Ne alfe q e t eun den cavet avoalc’h a boan E n servich eu r Monarq zo q e r puissa n t h a c’houi, E n d e v z u ar pouvoar sur da recompanci Nep a zeuy da rêntâ servich d ’ho Majeste; Hoguen mé brom et dêc’h dre P lu to n , va Doue, E têuin d ’oc’h asista en hoc ’h oll brezellou, Ma vo etablisset lezên hon Doueou. Guelèt a rer a r zoudardet eus en em anco u r a j i .
1 7 7 A n E il vet S o u d a r d .
Courach, ô va Roue! en em zicourom p oll; Arabat-ê lezel an amzer qen da goll : P ’hon eus com m ancet m a t, ê ret cuntin ui Da laqat ar vro-màn en tân hac en gouli. Demp eta da laqat ar siech var B o u rd e l, N i hor bo anezi certen hep dale pell; Ha ma na gar Yon n ’em renia trib u te r, Ni a zeuy d e n renta en eur stat a vizer. Ha ma na sacrifi dirac bon D oueou, E vo sur d ifframmet ebars en qartieriou ; Neuze e vint dêvet, güentet gant an avel, Abalamour ma int d ’hon Doue infidel. B ourgogn.
Demp oll en eùr bagad evel chass arrajet; Mè gred en devo sur horrol eus hor güelet. Me a bed Ju p ite r, Pluton hac Àpolon Da rêi dem p asistanç da zurmonti Yon. Commançomp hor beach, va zoudardet vaillant, Gant courach, en h a no Ju p ite r oll-buissant : Beomp oll poürveet a zir hac a h o u a r n , Evit rêi da Yon adreus e ziouscouarn. Bourgogn hac è dud a ya da gaout ar Roue Yon da Vourdel. Bourgogn a rali e droupou etal qaer, bue a lavar :
Orsus, va m ignonet, brem àn ez omp rentet E r plaç hac en andret hor boa c h' oant da zonet Arrêtomp eun nebeu t vit en em gonferi Petra z o da o ber b rem àn ; comzit hardi. A n D rede S o u d a r d .
Bremàn pa om p re n te t etal hon e n e m i, Roomp da c’hout deàn penos e zomp ari, Hachomp , draillomp, lazomp, ha leqeomp an tàn Dre lec' h ma trem enfom p, hep excepi unan. Disfiomp crac Yon hac ar bobl eus ar vro ; M’hoc’h assur e savo m orc’het en o baro:
1 7 8 N e u z e O
e
v o
g ü e le t
r e d e c
d a
g u z e t
a n
d u d
e b a rs
B i s c o a s n e v e l is p o b l e n E v e l
m a
ê
e
d u d
a
e r
v a n d e n n o u
fo re s to ü .
n e p l e c ’h
h a c
a r
R o u e
q e n
p o e ltr o n
Y o n .
B o u r g o g n . A n
a v is
s e
e ta
d a
D e m p
z o
m a t ;
r e t
z is q ü e z
P E
M
Y o n , R e n o d
P
E
ê
n ’e x e c u t i :
p e n o s
T
D
v o
I A
h a c o z u d .
L
d e m e u s
C ’h o u i D e u s H a
a
v o ,
e m
z o m p
A r S a ra z in
N a
e n
d e u s
a n t ie r
n a
z e u s
b e a
d a o u
a r
m
H a
c ’h o a s
E
te u in t
M e E v it
g a rfe a n
e d a o
o u te
q e n t
v ro -m à n
a n
o
z r e c ’h e l , a n
d r e d e r e n
e u s
a B a y a n e t
tr e m
e n o n t,
fa ll d iv e r g o n t.
d a a
e n tq æ r h o r b o a , z is tru ja . m e u s
c lê v e t,
c ’h r u e l d e t .
d u d
v a
;
r e v in e t;
m a
d u d
n e tr a
a m à n
e u r z iz u n
n o m b r
la v a r o n t, h e rv e z e x e rç
e r ite t,
b r e u d e u r a in f o r tu n .
g a n t
la z o u t,
m a n e t
c o m p ag n u n ez,
b e t c h a s s e e t
N e m e t B o u rd e l h e p q e n , a g u e m N e
R e n o d :
z o c ’h
c o m p a s s i o n , e l e c ’h
d â n o n t,
.
z ris tid ig u e z .
a o n , iv e
h o n
G
va
h e p
B o u rg o g n
d e v e u s
N ’o
e u s
h a
e
R o u a n t e le z
M e g r e d e
O
a n u i
la v a r p e n o s
h o
m e
v a
O
c ’h o a r i .
A r R o u e d a
M o l a v a r d è c ’h , R e n o d , h a d ’ h o D a rn
a r
fa ll d i d a l v e z ,
R o u a n te le z . R e n o d .
R o u e
n o b l h a
v a illa n t, a p e z it h o
N i r ê i d e l c ’h e l a r p e o c ’h M
o y e n a n t g râ ç
N i z is tru jo
D o u e ,
B o u rg o g n
e n
v a h a c
c â n v o u ,
h o c ’h o l l c o n t r e o u :
C ’h r o u é r b e n i g u e t , e
o ll z o u d a r d e t.
R e g n ie r. À h ! p o b l e u s a C ’h a s c o g n , h a c ’h o u i , R o u e Y o n ,
1 7 9 E n em rejouissit gant joa en ho calo n , Pa ô deut d ’ar vrô-màn R enod hac e v r e u d e u r , H a c o c ’h e n d e r Mogis, ne v in t q et pell nemeur. Dre a c ’hourach ardant e refont ar voyen Da ober d êc’h trec’hel var hoc ’h adversourien. Ne voe Chevalierien biscoas var an douar A guem ent a ve bet deze égal na p ar; Hoguen evel biscoas na varvas gant a n u i , Ar Roue Charlamagn dre Certen jalousi, O credi goal deodou en deus-e banisset Deus e R ouantelez hep rêson na sujet. Fosson. Autrone g e n e r u s , mar carit va c’h r e d i , Na chomfomp qet pelloc’h amàn da rêsoni; Mes partiomp huan evit rancontr Bourgogn, A laqa ar ravach partout dre ar c ’hanton ; Seul vui e vint souffret da chom ebars er vro, Seul vui a valeuriou a raint tro var dro. Me gred e zomp capabl brem àn d ’o chasseal, P e otram ant o deus sicour d reist-ordinal. HECTOR a antre spouronet oll hac a lavar :
Allas ! Roue Y on , ma na laqit rem ed, E zomp ar veach-màn en ant ier revin et. Êru ar bayanet ebars etal Bourdel ; D re ’l le c ’h ma trem enont, an dud cri ha c ru e l, E leqeont en tâ n , en goad an tiera m a n t; Biscoas ne voe güelet eun affer q e r sanglant Evel o deveus grêt, an dud fall ha moustrou ! L aqet o deus a n tân en oll vinienoù ! Memes e fobourgou ar guær eus a Vourdel : Me meus aon e zomp oll en danjer da vervel. Y on
Demp oll d ’en em armi, me h o p e d , Autrone, R et ê o ber m oyen da résista ou te.
1
8
0 M o g is.
N 'ho pet qet a vorc’h e t , Roue nobl ha vaillant,
Ni rêi d ’ar bayanet, ha ne vent qet c o n ta n t, Hep dale pell-amzer dispen sur o roudou : Demp e ta , Autrone da guerc’hat hon arm o u . Sortial a reont.
C ’ HOEC' HVET DIALOG. Boorgogn aantre gant ê arme, hac a lavar ; Dre c 'hraç va Doueou puissant hac absolu , Ni a laqai Yon da ober eur remu. Ha c’houi, va zoudardet, respontitdin e u r guir : Hac én zo ho pizach trem pet demeus a zir, Hac ho courach chenchet en hroi leonet? Ma traillfomp a beziou hon oll enemiet. Ar B è v a r e S o u d a r d . Me rerionç Ju p ite r, me greuffe gant a rra c h , Qent eguet ma teufen da ober poeltronach: C’houi am güêlo em bê r, pa viomp er gom b a t , Oc’h ober eur remu hac eur môr eus a voad. Ar gristenien vechant à ran co sur ober D ’hon Doueou puissant eur sàcrifiç siucer; Hac ar Rone Yon , ma na rent an homach Dirac ho M ajeste, a vo sur gant arrach Difframmet a beziou be te ma vo maro : Avançomp, Autrone, êru voar var hon tro. Ar Roue Yon à êru gant e suit, hac a lavar ; A h ! pobl abomîn a b l ! payanet inhumen ! B ourrevien execrapl bepret d ’ar Gristenien ! C’houi a ranqo bremàn renta din-me rêson. P etra ar jal ousi hac an ambition Oc’h eus-u qem eret ouzomp, tud didalve ! Ma oc’h incessamant oc’h enclasq hor bue?
1 8 1 B o u r g o g n . A f e i , H o n H a
Y o n ,
r e t
ê
a d o ri
h e p
d i fin
D o u e o u p u is s a n t v a r b e n n o u
d o n t d ’è n
M a r
c a r it
e m
r e n ta
o b e r
z e ,
A r
s q ê t a
r ê r
C ’h o u i i v e H o g u e n P a o c ’h
n i
a
v o
A n to n .
p a
e lle r
b a q a
D o u e , n i s u r h o c ’h
N i d e u y o
d ’h o
c ro u g a
N ’h o r b o
m u i c o n s c ia n ç c o rfo u A r
e
m e s tr e n
d e u t d ’a r v r ô - m à n , t u d
h o
s u je t :
m ig n o n e t.
p e c ’h o a n t b e a
g a n t g ra ç
N i d o lo
d in
ta o u lin ,
lë z - d o u ç , a g a r d o n t d e
v a r n à n ,
h o
v iq e n
C 'H O M T
A r c ’h a s , p a g a v M e s
d a
h o
o u z o c ’b ,
B e m p e t
: h o r b r o ;
a m p e c h o .
faJI h a c h e r i t i q ,
e v e l c ro u g a
d ’a r c h a s s
lip a ;
h a
s ilz iq . S a r a z in e t,
d ’a r
b ig u ê t.
S o u d a r d .
A r ç a , c o s c h r i s t e n i e n , c ’ h o a s o c ’h q e n a r r o g a n t ? H a
n i
E z
m e s tr
o c ’h
S u s
q e n
e ta ,
rê y o
M e s
ra
h o
p r ô
iffr o n t e t
p a y a n e t,
S a illo m p N i
e n
o ll
a
d e à n v in
d ija
d a
e v e l
v a g a d
a n tie r a m a n t,
z o n t le o n e t
v a r
a r
A o n a m eu s a r v e c h -m à n
c r i!
R o u e
c a o u t . g l a c ’h a r
c o n f o n te t,
d ’h o r m e n a c i
c re s q i
Y
e n ,
e n
e
g a lo n .
ra
a r
v a n d e n
;
n a c h o m m o h o r c ’h r o c ’h e n .
R e n o d . H o lla ! R o u e N e m e t
va
z u d
Y o n , h a
Y P o c ’h
m e
a ra b a t d a
e c ’h
g o m b a tti
O
N
a fe o u te . .
e u s d e z ir d a z e , R e n o d , e s o r tio m
p .
R e n o d . I t
e ta
h a r d im a n t
h a
fiit
z e
e n n o m p .
T o n h a c e d u d a z o rt i , h a R e n o d a la v a r : B r e m à n e t a , B o u r g o g n , m a r o c ’h e u s t a m E
v o r e t d é c ’h d i s q û e z a c ’ h o u i n o c ’ h
c o u ra c h ,
q e t e u l la c h .
E u r p e n n a d z o n e d e u s d ê b r e t m a n n v a c ’h l e z e : M e fa o u t o
d ê c ’h
h o
c ô f , m ' e n
a s s u r , h e p 1 6
d a le .
182 BOURGOGN.
Evidoc'h da vea qen robust h a fier, Ne refoc’h qet q e m ent a zonjit da ober. A llô n, va zoudardet, laqit dir en avel : K et ê demp ar vech-màn pe d re c ’hel pe mervel. R ic h a r d .
Sus e t a , va b r e u d e u r , ha c’houi iv e, Mogi ; Mar hofn eus tam calon, bremàn ê demp c’hoari. Amàn e commanç ar gombat. Ar Sarazinet a dec’h quit. Bourgogn
d 'è d u d :
Ra vezin co n fo n tet ! bremàn me vel ervat P e n os e rancfomp oll ar vech-màn er c’hribat. R enod.
Evidoc’h da achap, Bourgogn, me hoc’h heuillo : En em rentit racta l, p ’otramant oc’h maro. A lard.
Goneet ar victor var ar payan Bourgogn ; Demp prest da lavarat se d ’ar Roue Yon. S E IZ V E T D IA L O G . R enod ha B ourgogn. R enod.
Arça eta, Bourgogn, mar oc’h eus nep adres, Da betra cuzit-u ouzin b e c ho poutes? Distroit d ’ar gom bat, mar oc’h eus tam calon, Ha na zisqüelit qet evelse ho talon. B ourgogn.
Evit q e m e n t a meus redet dre a r b e d -m a a , Biscoas ne velis den qen hardi hac emàn. Clêo eta, Chevalier, me as cav goal hardi, O cre di propos din distrer da gombatti. R enod.
I a, leal, Bourgogn, combat t i a ranq e t;
1 8 3 N e
y ê lo
c ’h
q e t a le n n
q e r q e n t h a
m a
s ô n fe t.
B o u r g o g n . P a
g la s q it h o - m
a le u r , e
z ê
r e t
e
r ê i
d ê c ’h .
R e n o d . N e b o n d e u t p a g a r f o c ’h , m
e c ’h o à r i o g à n ê c ’ h .
B o u r g o g n . M e
r e n o n ç
J u p ite r
h a
R a c d e n d e u s ho c o u r a c h
C o m b a tti a r e o n t .
v a
D o u e o u
n e
m
b r a s ,
e u s g ü e le t b is c o a s .
R e n o d . Q e r e v o d ê c ' h , B o u r g o g n , b e a d e u t e r v r ô -m â , R a c
m e
a
la q a y o
h o
c r o c ’h e n
d a
z e c ’h a .
B o u r g o g n . R o
d ip
e u n
ta m
a la n , m e
as p e d , v a m ig n o n ,
R e n o d . D i s q ü i s e t a , B o u r g o g n , n ’e n d ô n
q e t e u r p o e ltro n .
B o u r g o g n . C h e v a lie r
je n e r u s ,
D is q u is a r e o n t .
la v a rit
h o
h a n o .
R e n o d . R e n o d , m a b
d a
E m o n , a m
g a lv e r e n
p e b
b r o .
B o u r g o g n . R e n o d , H a
m ’h o
r o it
c r ê y
q a r t i e r ,
m a r d ê
A d m ira l v a r
v a
h o
m
a d e le z ,
R o u a n te l e z .
R e n o d . N e m eu s q a rtie r e b e t d a R a c E n
m e h o
m e u s
p r o m o t e r d ’a r
r e n tje n
A b a la m o u r
m
r ê i d ê c ’h - u , B o u r g o g n ,
d e à n
e n
’h o c ' h
b e o
e u s
R o u e p e
n o b l
e n
d i s tr u j e t
m
Y o n
a r o ,
tr o
v a r d r o .
B o u r g o g n . M e s p e n o s ? p a N e
v e
q e t
a
rà n
v o y e n
o f f r n ’e m e m
r e n ta
r e c e f e c ’h
v a r a r p la ç ,
e n
g r a ç ?
R e n o d . N a n
s u r n e p s e ù r t
N e m e d o u t a C r e d i d ’a r
g a rfe
g ü ir
e n
D o u e
q a r tie r n e e m
r e n ta
z o
C r o u e r
r o in
d i t b i q e n ,
C h r is te n , d ’a n
ê n v o u ,
i84 Ha renonci a grenn d ’ac’h oll fals Doueou. B ourgogn.
Ha c ’houi brom et eta em bo-me va bue? R enod. Ia, m e
e n
assur, mar carit ober ze. B ourgogn.
Q em erit va c’hleze; m ’en ro d êc’h, va mignon. R enod.
Demp-ta bremàn hon daou betec ar Roue Yon. EI Z V E T Yon,
e suit ha
D IA L O G . T ri Breu r R en o d . G u ich a rd .
A drugare D o u e , va C’hrouer beniguet, C etu bel ar victor var ar Sarazinet. Hac int q e r suffisant gant o fals Doueou, O deveus ranqet mont da zispen o roujou ! A brepos, va breudeur, pelèc’h e màn Renod? H a possubl ve penos e vemp-ni bet qer sot D’er bea bet lezet ebars en abandon? Rac êt ê su r varlërc’h ar Sarazin Bourgogn, Ha n ’en deu s d ’er zicour nemetàn e-unan . M o g is.
Assur ê, qendervi, omp m a n q e t e r vech-man. Y on.
Güell ê ganén certen coll va R ouantelez Q ent eguet, Au trô n e , m'ho pe trïstidiguez. A r S ecretour.
Me ho p e d , Autrone, da lezel ho cânvou, Hac ho pe confianç en Crouer an ên v o u , P e h ini a deuyo certen da breservi An den vaillant R e n o d dem eus e en emi.
R enod q e n t ma qüittay ar Sarazin Bourgogn A deuy d ’e gombatti en hevelep fêçon, Qen a vo oblijet deàn d ’en em ren ta... Mes me er güel o tont : oh ! cetu ni en joa. Yon . Renod ha Bourgogn a antre. Ah ! Renod jenerus, tizet oc’h eus Bourgogn Ya sceptr, va c’hurunen a zo d ê c ’h, va mignon. R enod.
Evit qenta servich a ren tà n dêc'h hirie, E presantàn Bourgogn dirac ho Majeste, A meus allet trec’hel gant poan assuraman t ; M es en em rentet ê din-m e sur francham ant, Gant ar gondition da recour e vue , Hac e meus bet dleet accordi deàn z e . B ourgogn.
O Sir, Roue Yon ! me a anzav penos E meus bet alies troublet d ê c ’h ho repos ; Dre an occasion dem eus va arm eou, O c’h eus bet recevet calz eus a zomajou ; Hoguen pa mon dindan ho tom ination, Me bêo dêc’h rançon en ho, tiscretion. : Just ê , m e en anzav, herio din-m e d ’am zro, Didomaji ar gaou a meus grêt en ho prô. Y on.
Ne meus qet a vorc’het, Bourgogn, deus ho rançon: L aq it-àn e n e u r gambr, Autrou ar C’homt Anton. Dreist p eb tra, me ho péd, alc ’hoeit varneàn ; Evel m ’hor bo amzer ni a vaqo gantàn. A r C ’h o m t A n t o n .
Me rêi ze, va R o u e, assur, en ho r e q e t : Arça eta, Bourgogn , deut g a n é n , me ho ped. Cundui a rêr aneàn d’ar prison.
Yon da Renod Chevalier an nopla, c’hou i ra va o ll boneur.
Ra vo-ta bëniguet ar mom ent bac an h e u r M a oc’h d e u t e r vrô-màn, ho tud jen til h a c’houi, Evit h on d e livra a zorn hon e n e m i ; Rac m e t anzav ervat ez ê dre hoc’h adres Ez e rentet ar peoc’h bars em R ouantelez. C e r te n , ho vaillantis a verit recompanç : R ac-se, lavarit din gant peb seurt confianç P e tra a zezirit a r güella ouzôn-m e, Ha me en royo d ê c ’h gant joa, credit en ze. R enod.
Me assur d êc’h ervat, Roue nobl ha puissant, Mar dom p deut d ’ho servich, n ê q e t evit arc’hant, Nac evit nep profit omp-ni deut d ’ar vrô-m â, Va zud -jen til ha me evit ho servicha; Sepet ma voc’h - u , S ir, fidel d ’ho promesse, Ne fell q et dem p netra digant ho Majeste. Y on.
Ah ! jantil Chevalier, mar deus e r g risten es ! Va sceptr, va c’hurunen ha va Rouantelez A zo en ho pouvoar : c’houi dle o fossedi ; M’ho curuno R o u e , mar carit accepti. Ho courach zo qer b r â s , ho merit zo qer nobl, Ma veritit bea Souveren var ar b obl; Ha ma ne gavit qet e yec’h satisfiet Demeus ar zervich vras oc’h e u s din-m e rentet, Ma ne garit ive accepti recom panç, Me royo d êc’h ho poez a arc’hant er valan ç ; R enod .
Me a rent dêc’h graçou demeus oc’h offrou mad ; A d ru gare Doue me meus en tî va zad Q em ent hac a garàn tenzoriou bras ive : Ne vanq din nemet peoc’h da jouissa oute. M es p a h o cüelàn, Sir, qem ent ganemp n ec'het, Da vea liberal ebars en hon and r e t,
E meus c ’hoant da c ’houlen digan t ho Majeste En ho R ouantelez eur placiq a goste D a repui va zud ha me eun tam amzer : Ze ê a zeziromp diganêc'h vit saler. Y on.
Ho coulen zo n e b e u t , h ervez a veritet ; Hoguen , den je n e ru s , pa ê ze ho s o ù h e t, Me r êi d ê c’h a bresant castel caer M ontoban, Unan a grénva plaç a zo sur er vrô-màn , Ha m ’ho caro fidel bepret entre vevin, Evel pa vec’h va b re u r; biqen d êc’h ne vanqin. r :
R ic h a r d .
Ni ho trugsreca, ô Roue d e b o n e r ! Pa accordit eun dra zo dem p qer necesser: Oblijet bras omp d êc’h , p ’oc’h eus ar vadelez Da zont d ’hon repui en ho Rouanteiez; H oguen ni brom et d êc’h entre vomp en bue Dont da renia servich bepret d ’ho Majeste. M onbandel.
Ne douetom p tam eb et deus ho fidelite : Déut d ’en e m rafrechi, me ho p ed , Autrone , Hac em bêr ni yêlo assambles goude coan Da v e le t ar c’hastel demeus a V ontoban En deus c ’hoant ar Roue da rêi d êc’h en presant Meritout a rit se hac ouspen amplamant. N O Z V E T
D IA L O G .
Ar Brinces Cl e r a , c ’hoar da Yon, hac he Faj. C lera. Clèvit, va Faj bian, pa omp amàn hon d a o u , E meus dezir da c’hout diganêc’h eur c’helaou Hac eun dra a nêve var sujet a r brezel :
1 8 8 Piou en deus delivret ar guær eus a Vourdel? Ar Paj. Ato , P rin c e s yaouanc, certen Chevalierien A zo deut d ’ar vrô-màn demeus a Francisien, O deveus chasseet Bourgogn hac e arme ; Mes unan zo hanvet Renod eus aneze, Ennes en deus-an bet heuillet eur p e n n a d m a t , En deus an qem eret dre nerz ha dre g o m b a t, Ha rentet aneàn d ’ar Roue prisonier, O Doue ! va mestrez, na brava Chevalier Ez ê ar Renod-se ! pebes den r e d o u te t ! Me garfe vec'h ho taou eur vech sur demeet. A r B r in c es.
Eleal, va Fajic, me anzav sur hep fot, E selaou ac’hanout on c harmet a Renod. Me garfe bea dign eur veach em bue Da zont da gontracti gantàn va c’harante. Rac-ser-ta , Va Fajic, ma elles e gavet En eun tu a goste en eur placic secret, G ra va gourc’hemennou da R enod h umblamant Ha lavar brao deàn e ven meurbet contant Da gaout ar blijadur d ’e velet em c’hichen. Lavar-ta deàn ze, mes nonpas netra qen, A r P aj.
Princes nobl ha royal, c ’hoar d ’ar Roue Yon , Credit en assuranç ebars en ho calon Me gavo ar voyen m ’en em gafocr’h ho taou, Mont a ràn... C’houi velo ha me a lavar gaou. Ar Brinces. Qe e ta , va Fajic, hoguen mir ar secret. Ar P aj.
Nebon m e er m iro, n ’ho pe qet a vorc’het, Obe r ho teziriou P rin c e s , me en àssu r, A|voe en p eb a mzer va brassa plijadur. Sortiala reont.
1 8 6
D E
A r
C
V
R o u e
E
T
D
Y o n
h a c
I A
e
L O
s u it
G
a
.
a n tr e .
Y o n . T r u g a r e E z o m p P a
D o u e
v ic to riu s
v a illa n tis
B irv iq e n D a
h a c
r e n te t b r e m
o m p
D r e
v a
n e
v a r
o u f e m p a n ê
V e r c ’h e z
à n , v a
R e n o d
r e c o m p a n ç
a r
V a ri,
z u d , g o a l d iz o u r c i,
h o n
a d v e r s o u r ie n ,
h a c e
C h e v a lie r ie n ;
d o n e t s u r e n d e m e u s
o
n e p
g u is
v a illa n tis .
H e c to r . V a illa n tis o d e u s
g r ê t, c e rte r i m e
M e s b r a s s a r e c o m p a n ç o c ’h M e a g r e d , v a R o u e , n o c ’h M a r H a
r o it
d e z ir
d a
R e n o d
o c ’h
e n
e u s - u
e u s -u
d ’e
a r r ê ti
s e ;
g rê t d ê z e
e u s q e t m a d
tu - a ll
h e p
a g r e d
!
s o n je t,
s o u h e t. p e l l o c ’h
D a g a o u te u r S o u v e re n
d a g o m m a n d i v a r n o c ’h
M a r r o it
d ’e
E
d a
R e n o d
h a
v in t m e s tr a b s o lu A r Q e m e n ts e
M a
v e
N e
z o u je
N a
d a
R a c
a
fo rtifie t d a
z e n
a
R e n o d
C h e v a lie rie n
a lfe c ' h
v a illa n t
la v a ra t
a
m e u s
:
a o n
iv e
e r c ’h a s t e l - z e ,
z o
m a t
H a m a f a c h f e o u z o c ’h E c ’h
a r v r ô -m à n ?
P r i n ç , M a rq is
g u e m e n t
g o u z o u t a r it
o n to b a n ,
d 'A n j o u .
g ü ir ; m e
R o u e ,
M
p a r to u t d r e
C ’h o m t
z o
d u d
e b a r s
in t
tu d
e r
n a
B a ro n ,
G a s c o g n ;
g o a l r e d o u t e t,
a g u e m e n t a g a f e t; R e n o d a d ie u
e u r v e c h
v a
h e p q e n ,
c ’h u r u n e n .
G o d e f r o a . M e g o n te s t M e
v o a r e rv a t
H o g u e n
m e
f e r m a m a n t R e n o d
h o c ’h
,
z o
a s s u r
a r
p e z
a
e u n
d e n
ê
n o b l
r e
le v e r e t. r e d o u te t; e g a lo n
19 0 D a
z o n t
R e n o d H a c
d a
z o
e u n
H a
p a
N e
rê y o
g o m e tti
d e n
d e n
b ir v iq e n
le a l,
c a r g u e t e u s
o b lija n t,
r o f e c ’h
tr a h is o n ,
d e à n
l e ü n
c a s te l
a f u m
e u s
a v a d e le z ;
c a e r
n e p in s u lt b iq e n
M
d ê c ’h
o n to b a n ,
e r v r ô - m à n .
H e c to r A r p e z P e b
d e n
b o a n
H o g u e n
E z
ê
m e
d a h o
a
v e a
z o
a
e n e t
z o
a r m e s tr e n
c a u s
d r e
v o a r c o u lz
h a
m e
d r e
H
a c
q e m
a z o g a n t n a
R e n o d
e lje m p
q e l M
A u tr o n e , S e la o u it
v a
R o u e ,
N e
q e t
d r o u b lf e ro y
d ê c ’h
N o c 'h
e u s
E b a r s
e n tr e
N e u z e H a c
e
n e m
R e n o d
P ’o
p o
E n
d e v o
H a
n ’h o
n a c
d a
h o
o b e r .
s a n tim
a n t ;
b a c
v e lé t
e
h o
e
d a
h o
d u d a
im
o b e r
h o
r e p o s ,
p o r ta n ç : a lia n ç
a r B rin c e z ,
R o u a n te le z ;
v e z ô c ’h
e u r
h o
c ’h o a r
c ’h o a r
b iq e n
e u s c ’h o a n t p e n o s
d e m e u s
m e s tr e n
e v i d o c ’h p riv o
e u s
m a r o c ’h
a v is
r o e t d e à n
p r is o n ie r ,
p a r e illa m à n t.
R e n o d
o
e r e t
e t ta c h o u t
v e o c ’h
a d r e s .
d e s o la tio n
b ir v iq e n
R e n o d
e u n
d r e
o n b a n d e l.
iv e
R a c - s e - ta , v a
z ô n ja l
R o u a n te le z ,
h a
a n
e r v e l,
g r u e l d e t Bo u r g o g n ,
l a v a r e t o c ’h h in i
m
m a t d a
h o
n e rz
v o a b a rs e r v rô -m à n
M e
z e r c ’h e l :
d is le a l.
z o n t
A
A r p e z
r e t d a
tr e m
s u p p li d a
m a r d o c ’h
R e n o d
C ’h o u i
e te r
.
h o n e s t à z a l c ’ h d ’e c ’h i r b e t e
D in d a n
P e n o s
a b r o m
e z ,
à l i e t ,
b r o p r
r e s p e t
d e m e u s
d a
b r ie d ,
s p ic ia l, h o
tro n
ro y a l.
Y o n . A s s u r it, M e
a m
P ’o c ' h
b o a
v a
ta
ig n o n ,
q e m e n ts e
e u s -à n
T a c h o u t
m
ê
p e ll a
c o n c lu e t è
m a
v o
g ü ir
g r ê t
z o
r e t a
a lia n ç
a
le v e r e t,
e m b e p
s p e r e t; c o s te
e n tr e z e .
19 Renod a zo den nobl h ac eus a galite, Va c’hoar zo eur Brinces ha m erc’h da eur Roue : Ennes zo eun demei hac a gavàn so rtabl , Hac a gred din ive a ve sur profitabl. Da R enod, pehini a antre gant e suit :
Pa garfoc’h ni yêlo , va mignonet fidel, Bremàn o l l assàmbles da visita’r c ’hastel A meus-me p ro m e te t da rêi en presant d ê c ’h. Ne gredàn qet e ve nep seurt droue sur ganêc’h. R enod.
Me a brom et amàn d ’ho Majeste royal E meus bet betec hen hano eun den loyal ; Me reqet eus Doue deus a greiz va c’halon N’em bo c’hoant birviqen da ober trahison. Evidomp da vea banisset eus a Franç, N’en domp na traitourien na t u d h e p conscianç; Rac mar a meus-me bet lazet niz ar Roue Ebars en e bales, em boa sujet da ze , Rac va sqêi a e u re , hà c ’hoas va disfia, Ha me sur evit güir ne farcis qet gantâ. M’en anzav franchamant, mar tigorise benn , Nê qet dre drahison, mes vit en em difen. Cetu antieramant petra ê ar sujet Ma omp da Charlamagn qer bras enemiet. M o g is.
Ouspen ze a zo c’hoas, Sir, ô Roue Yon : Deus h o r fidelite mar oc’h eus nep so u p ço n , H a mar oc’h eus nep qeuz da vea prom etet Demp castel M ontoban, ni noc’h o b il jo m p qet Da ober netra oll enep d ’ho polontez; Goell ê ganemp quittât crenn ho R ouantelez; Ha ne chomfomp enni pelloc’h na de na nos, Qent eguet ma teufemp da droubli ho repos. Ni zo tud a e n o r, tud eus a gonscianc,
^ *9* Evidomp da veà banisseï eus ar Franç. Yon . 7 Ah ! va mignonet q e r , ne gomzit qet a ze ; Ne douetàn tam ebet deus ho fidélité,• Hoguen eta, R en o d , dre ma oc’h va mignon , E meus c ’hoant d ’ober d ê c’h eur broposition Amàn en ho presanç ha dirac ho p re u d e u r: Me eu disclêrio dêq’h hep arrêti nemeur. Qen ch arm et ê an o irg an êc’B-u er vrô-m à, B alam o u rd ’h o c o u r a c h , ba me deus ar c’henta , M’o deus eun dezir bras oll demeus a eur voez £ rafac’h ho fortun bars em Rouanteiez, Abalamour ma oc’b tnd vaillant, re d o u te t, Ha capapl d ’hon difen eus hon enemiet. R ac-se-eta, Renod,, mar carit consanti, Me a meus concluet da zont d ’ho temezi Da Glera, va c’hoar bropr, eur Brinces ar gaera Zo bet ganet biscoas, m ’en assur, er bed-m â. Me roy en argoulou d êc’h castel Montoban, Hac eun Duché antier a roin c ’hoas gantàn, .
R enod. ,
Allas ! me n ’ôn qet dign demeus an enor-ze Da zont da eureuji mer c’h unie eur Roiie. Me zo eun estranjour, banisset deus va b ro , N ’ôn q et dign diotfti. Sônjit en ze d ’ho tro ; Ha gouscoude, ô Sir ! pa oc’h deliberet) D ’ober din eun enor ha ne veritàn q e t , t Me a zo prest ractal da beuiH bo p o lo n te , Gant ma vo ar Brînces contant demeus a ze. Y on. •* • _/ ; Nebon é vo c o n ta n t, eus se hoe’h assurâo : I l buan ta d ’he ô’h a o u t, m ’ho p e d , Pajic bias >Ha lavarit d a m e’hoar d o n t amàn hep dale; P a vo dèüt è clêvo â b e tra eus doare. *
A n E il P aj.
Roue nobl ha vailla n t , gan tjoa vrasfime’halo», Me rêi en feoireqet prest ar gommissiou, R a c m e gred ar Bri aces pu glêvo ar su je t, Me hoe’h asstirjervat ç vo rejouisset. Me ya da bariia ra c ta l, pa ê ho crad; Credi a ràn e teuy ganerne troad-eus-troad. Mont a ra da vit.arBrinces, eun nebeut go y d eee’ii antre g a i tir
Rj n q d .
Sftlud, Princes ya ou a nq, gant çaran te barfe t, ,
: . Ç lrra.
•,''
Ho^ervicher,e.z h u m b l , Chevalier redoutet, ic ■ '7 ; Arça êta, va c’hoar, ce tu amàn ar re O deus bon delivret, a drugare D oue, A d r e tf3ftO,uarn Bpurgpgu bac ar.S^raginet, O devoja eu anti,er ar w ô-;màn revinet ; ïpicial Reqod , a zp ar c ’habiten , , ï ^ En deus b,et q em eret Bourgogn e-unaucreiio , Ha rentet a ne an em d omi n at ion ; Rac-se lavarit din ho resolution , Pcseurt anapudeguez en deveqs.m eritet: Just ha rêsonabf ê e vè recompancet. ,
,
.
C lera.
r
Ne gredàn qet e ve * hervez va fantazi, Netra oll er vrô-màn dign d ’e recptnpfij^ci.- Den na eil,lavarat certen en eüirione An A voa grêt er Gasçpgn gant ar Sarazipet ; Hac è Renod vaillant en dejus.hon delivret-! Rac -se n e oufen qe t pe t ra ve s u r s a u t , Dign d ’e recompancî h a d ’e rep U con |$nt. « -•
. ;
;
:
1
‘/ Ç *
’
1■
• ’V
- ■*
Y qn. '
-
‘ :
:~f
N’e n ç lê q e t di®cjl ,y a c ’ijo^r, e jo n t a u ti :
S
I S
i » Ü
W
V* ?i; -'
1 7
w à
E màn en ho pouvoar, mar carit consantï, Rêi deàn recompanç deus e zervich rentetî E brassa dezir ê dont d ’ho caout da bried. ■
; C le ra .
Allas ! me zoindign deus eun enor qer bras Da eureuji d ’eun den qer courajüs, sjvoas; Gouscoude mar dê ze Iavaret gant Doue, Me a zo prest bepret da heuill e volonté. R E N O D a idosta eus Clera h*c a lârar déi î
Iîa me. Princesyaouanq, a lavar memes tra* Pa ôn bet inspiret evit dont d ’ar vrô-mâ Da zerviçha Yon demeus va oll bouvoar, Ho poseedi, Clera, a ve va brassa gloar. Y on.
x
g
G rêt clbs an dem ezi, trie a vel ze dija; Demp ela d ’an iiis gant calz demeus a jo a, Gant pep solanite ma vint ta eureujèt; Ha neuze dî yêlo gant enor ha respet Da gundui anê da gastel M ontoban, E lec’h ne Vanqo dê netra oll er bed-oûàfu U s if e c f e t
D i a l o g •
C h a r l a m a g n hac e suit» C harlamagn.
;
Me lavar dêc'h amàn, Princet ha Baronet, £ meus calz a chagrin hac §n goal dispitçt En defot ne allàn qet dont d ’eh etn venji l u s a vibien Emon hac o c’hender Mogi. / Me a zônje penos pa voaint assiejet En castel Rochefort, e vijent q e m e re t; CJouscoude o deveus grêt moyen d ’en em den a INe dalfe qet e nac’h , ret e vent sorcerietti r^j Neuze va ni* Roland hac ar prinç Oiieï
>95
We velàn qet ive e vent êru d ’ar g u ê r, A voa êt da Golpgn evit rêi ar chasse D ’ar bàyanet a voa o tistruch ar vro-ze. Gant se on poanniet bras pa n ’o güelàn êru V1 JJe varyo'gant glac’har, ma n ’êruout diouz-tu. , ■ Nêm. /■ VÉ É Evit mibien Emon me bromet d ê c’h ervat O c’h eus ar veach-màn rentet en eur goal stat; N’o deus q e t a bouvoar da ober insult d êc’h , Na den n ’o re p u a , m’oç’h assur, en nep lec’b ; Ha dre ai^ yoyçn-ze e vint sur oblijet; D*en era zourneti d êc’h* Ampereur redoutet, O uspen, ho niz R oland hac ar prinç Olier Ne vint qet ar goassa ebars en n ep qartier, T u d .just int;, zo capabl da zifen o bara Nep n ’em froto oute ne ç’honeo netra.., Mes m ’o güel oc’h antre pa gomzen eus anê , H ace un den robust bras da brisonier gantê.,. Antreala reont gant o friséaier* ..... Ah l daouB rinç' je o e rnsÿ deut. mat surraveet. M es, piou ar payan-ze o ç’h eus-u qem eret? # R oland ar. F uri.cs* O Monarq redoutet ! va. E o n t, va, Roue » Ni a c ’houlen pardon, digant ho M ajeste, Mar domp b e t neglijant da laqat eu effet J£n urz an ordre na nç ho poa demp-ni roet j M esure vouir Brovida nç zo bet dem p fa vorabi ^ E credàn hon. eus grêt eur veach proûtabl ; Jlac ar bobl a Gologn a* voa persecutet Cuntinuelamant gant ar-Sarazinet* Hac bon eus bet ar c ’hraç, aydrogare Doue ,; Da làqat rën ar pedc’b c ’hoas ebar&oc’hon tre. Ni hon eüs chasseet ar bayanet méchant,
' h i' ï# : Laqet eun nrver bras d*iout er da nèaïUy Ha rentet o Roue: da vea tribu 1er E ntre ho! èaouarn dêc’h evelse prisonier. ' ~
O
ger- D a n o a .
'
Rtf vo dd vfrviqen an heur vad beniguet Maoc’h, priocel yaouatvq, vararbed-m âganet; Rac c’houi ë a gredàn evit stir vo ar re1 À d&ôÿo da* lâ'qat ai* Franç en liber te. ê ^ Escofort,' Prinç Sarazin. Ampereur Charlam agn, pa on en ho pou voar t Mezo ho prisonier, allas! brem àn m ’ér gotfr^ HaC a anzav ive e meus bet ddtnajet Al ies a veàeh Calz eus bo sujedet ; Evit se gouscoude e meus an esperâaç Ho po a r vsldelea, Monarq b^as eus ar Frantf^ D ’am receo en ho Craç, va:sujedet ha me^ Hac e protnettàn d ê c’h enpad va oll bue Ni deuyo d ’iioc’b hanzav evit S u p érieu r, Hac e pèfomp trihut^bep bla d ê c ’h , Ampereur ; Me bromet pusped tè ive da virviqen : E Ceufofr>p da lezel en peoc’b ar gristenien, Ha vi oll dud bd me & vô sur bâdeef; Mar roit arVhraç-toàn* Attrpereûr redoutet. CftArttÀtfAOtt. Pa ve louàrn* er peéh e- lavât* faïnftletf E lezel da vont qfîrt, i*e geliro moi aÿer. C’hobi lavar, Bseofort, breüiàn paoc’h tizef, Penos fte Voaldreffoc’b mui ar gatholiqet sr ’./* Güir madi à ïàvartf ; me ampecho ze dêë’li, Rac re vi affron teho ter a nVeus bet diganêc*!*. . M
CttftvAtfEri O l i e r . ■
\ ^ j |§ l |i
P*oe rentél ËseOfbrt d %é irP rin ç Roi ati d!, Bo fti, E ped as ac’hànomp gant péfo seurt cOtiHôtfsi Da bedi érèlbtfiiôé’h d ’èû* trêttgàfiit docrçdef,
f . v9? Ar pez h o r boa-oi, S ir, -promet et da ober, Rac-se va Ampereur,, hac hor pedi a ras, R e d vo è vadei, rac dem p er prometas. 1 •' GhaRLAMA?&N. ' ' Va mignon Olier, Prinç nobl hâ jen erus, Glac’har zo em eh a lo n o ran coot ho refus j * Goulennit, me ho pedy diouzin eun dra ali, Hac evit EscofOrt n’en dê qet den leal. Me meus-àn aprouvet certen en meur a d ro ; Mes pa meus-àn tiz(ét, bremàn ni a gonto. M’ho p e d , va niz R o la n d , laqiuàn er p riso n , Ha pa ai limp vaq i, ni glêvo e rêson. \
. /
-
v
.
•• ,> i" .
E sco fo rt. .
Be a meus peadra da bêa va rançon : Ju>it din diana Paris evit prison.' R
oland.
Ya Eont; me rayo prest ho com m andam ant: D eut eta, Escofort, d ’ar prison pro n tam an t ; Ze a e ampecho qet hac Olier ha me * Na dachfomp, mar gallomp, m ’ho po ho liberte. ffilftlt§ H S i
C h a r la m a g n .
Mont ara d’ayprito*.
Lavarit din, m ’ho p ed, Prinç vaillant Olier, Dre’r pez ma meus ennoc’h fianç particulier, Ar virione dirac va Baronet ba mes , Penos n’em gomporlet Roland bars em a raie? Hac en* aëus disqüezet evvo sur eur veach ^ u r Chevalier vaillant ha cfen eus a gourach? ^ , .»
r>
t
O lie r .
' ■:' v
Me lavar a dra s u r , im palaer puissant, Penos n*en don qet dign dagomz eus a Roland. Aboe ma ê crou-et hac ar b ^ h ac an êo , Ne voe güelet eun den q e r cou ra jus hac ëns > Rac temoignet en deus en calz a fêeoariiom K £ z p favorizet memes deus an ênvou.
iq8’ Pa voe an diou arme ren jet a bep coats*, E &ailjas varneze evel'eul leon goe, Hac e yas e-unaft da gaout e enemi. Biscoas n ’em boa clêvet eur seurt estlam ba crir Evel a voa dre oll el lec’h ma trem enet Gant ar Sarazinet o c’houlen o bue Rac me en assur d ê c ’h , bac a de o hac a glèii E Iaze anêze gant arraéh eus eu r blêi. D re ’j e c ’h ma tremen e e^coeent a zruiilou : Ar plaç a voa ren tet evel plaç al lo èo u . En eurguir, me lavar, mar domp bet trionfaat,. E c’h attribuomp ze da vailiantis Roland. Me lavar dêc’h eun dra hac a zo güir avèalo’hîï Ma ve C%qluî a elfWcavoul deàn eur jonarc’h Hac a ve suffisant Jba capabljd’e zouguen Ec*h alfec’h disfia hoe’h qïl adversourien» C h a r l a m a g n . '* Ah ! peb es fouissanç zo ebars em c’halonE clêvet bo comzou, Olier, va mignonr! V Rac conclu i a r i t , hervez m ’ê hoe’h avis, •
*
*
*
P én os ne zefot qen n em et eu r m arc’h d ’am niz* Evit bea eur vech capapl da zistruja Q em en t Seurt advèrsour a m eus var ar b e d -m â |, ’Jiogu gn en pe fê ç o n , lavarit francham ant ,
E vo choazet eu r marc’h cbn venapl da Rolande O lier.
Me rêi d êc’h consent vad varze bremâ-zouden. ISoc’h éusnem et qemen ho e’h oll Chevaliefîen, Ha lavarat dêze penos oc’h eus calz o’hoant D ’o güelet o redec oll d ’ar vouled arc’hant, lia m ar carit ive attribui eur pris D ’ar c’henta Chevalier a vo en penn al lis, An nep en deus marc’h mad en disqüelo neuze, Hac e refoe’h ho choaz evelse, va Roue.
*99
'
G u ir l a iia c » .
Hep mar, O lietguèz, comza rit gant r&«on Me"approu ho comzou evit conclusion, Kac^se e commandàn d ’am oll gavailiiri, Qercoulz demeus a Franç vel deus an Itali-, IVen em gaout var al lis da redec assambles, Ma velin qement marc’h zo em Rouanteiez. g
j
|
b
|
-
Da Roland, pehini t aftrt*
Ah ! va piz qer R o la n d , va brassa esperanç, Diouzoc’h e te pan t ar guru nen \ a Franç : Lavaret a zo din ne vanq dêc’h netra qea Nemet eur marrç’h a vesuffisanl d ’ho touguen ; Rac -se bremâ-zouden e meus grêt eun edit Mavo choazet eür marc h di«;n demeus ho merit Rac qem ent Chevalier zo em Rouanteiez > A velfocli vpr àr:plaç e redec assambles ; Rac me deny da laqat ebars en penn al lis Va c’hu ru nen en aour, h a non pas qen.seu r t pris Ha qe nta Chevalier a dizo aneàn , Mar d 6n Houe a Franc, ' *: me en rovo dëàéi. Mes evit çaera marc’h a velin yar al lis, M*er preno dêc’h, Roland, n ’eus fb rs etit pe b ris, Roland./ % Impalaer puissant, Monarq ar Francisien ! Ne veritis biscoas na ne rin birviqen Digant ho Majeste qem ent a vadelez Evel oc?h eus^din-me disqüezet^alies, Hoguen me en loue, en fé a Chevalier, Va c’horf ha va b u e , va madou en antier A zo en ho servich eus a gfeiz va c’halon : Me garfe renia d ê c ’h peh satisfaction. Rac-se-ta, va Eont, mar deus den er bed-ma, A ve qen insolant bet d ’ho tisoblifa, Me a zo prest da vont d en em venji an ê;
aoot Nep zô advèrsour d ê^’h a>t o dîn-m e ive. CffARLAMAGN.
Ne c’boolenriàn ouzoc’h nemet eundra,Tani: E rofoc’h din sicour da zont d ’en e en venji Deus a vibien Emon o deus va oflancet Ebars en eur'fêçon a zo choqan t meurbet. _ R
*
o la n t î .
Ma plijfe gant Doue em be-me ar faveur Da gavout dre ranconïr Renod bac e vreudeur,™ Mje a fzèllafe dêze o arroganç. Lavarit din hac int^i zo.bepret en F ranc;, R ich a r d a N o r m a n d i .
Ne m edi rit qet en Franç, a ze hoc ’h assura n; Diopest pelec’h e maint en e m .gû ze t b rem à n ? R oland.
N e ni e t â t fe n t en ô n p’en calon an douar, M e d iVéNçtar anê eun t u , ne laqit mar. Me a met^s pell a zo clêvet comz aneze; Terrupl e verîjoaüs d'en em approu ou te. > W
C h arlam ag n.
â
C
S ortjom peusac’h a n n , Autrone va Frincet> ~ ; Hac ît da b repari pép-hini e roncet ; ^ Hast a meus da veJet o redec assambles Qement m a r d i courajus zo em Rouanteiez. Ar R oue a s o r ti, bac e dud a ya da brepari 6 e’hezec.
D a o u z e e r e t ■D i a l o g k \
.
c
A r R q u ç Y o n hac e suit a antre * hac a lavar :
Rrémàn, va c’hoar Clèra, celu c’houi eureojet D’e un den ar puissant a a guement a gafet, Hac evit argouloü qemerit Montoban, Unan a vrava plaç a gafet er vrô-màn ; Rac-se ho suppliàn an eil hac éguiie /
2ô r Da veva en doujanç ha. carante Doue. Pratiqit ar vertu* ha tec’hit ar pec’het, Hac e yêloc/h érfin da bales an Drin de t. Me a ya d ’f oô'lezel en p^oe’h h a cen repos ; D ar guæreiis a YoTirdfl%p fell din mon* fenôs. Adieu, và c’hoar, va breur, ha c’hotiï oU, Autrone, Doue d ’ho qeudale’ho ofl en prospérité. R enod.
Ah ! Roue debooer evel eur Salomon , Ma ve percnetet din disqüez d êc’h va c’haloo, G’boui a veffe en ni gravet ar garante • A meus-me evidoc’h , va Frinç ha va Roue. Güir ê, me voar ervat,! ne oufen qet james Dont da zatisfia avoalc’h d ’ar vadelez Od’h eus, Roue vaillant, evidôn disqüezet, Hep bea gouscoude en nep guisxm eritet; Mes me a bromet dêe’h, ha va b re b d e n rh a me Ha qem ent dén^a zo deoieus va oil ligne +. A zo en ho servich en heur ma c^houlen fet. Adieu eta dêc’h , S ir, dre garante barfet. C lera
vAdieu, déc’h, va Roue, va breur qèr ha güirioi , Me ho trugareca deus a greiz va c’balon Demeus ho njadelez da vea procuret Din-me sur eur fortun zo meurbet d’am soùet. R ic h a r d .
A dieu, Roue vaillant ha carguet a furnez, Ni^bo trugareca demeus ho madelez Da vea repuet ac’hanomp en ho prô; Mes, m ar hon impiijit, ni ho satis&o. Y on.
Adieu, compagnunez, ebars en jenerâfc G u ic h a r d .
/
Ha dêc*h-u ?Ve, Sir, gant eur galon loÿâl. ArkRottéton base suit a aorti. Mogis hac e guenderri a ailrt
;
M
o g is.
x
Pa velàn sortiet è d u d hac ar Roue** _ Me meus da gonta dêc’h eur e’hêlou a n ev e5 Rac gout a rit penos e c’boun dre va ardou. Qement qêlou a zo er Rouantèlefcou. ^ , Me la var dêc’h penos er guær eus a Baris E zeus bremà.n rancontr da ober vaiflantb. Ar Roue Charlamagn a ra en ,bêr ter men Assigna assambles e oll Chevalierien , Ha neuze e taqay ebars en penn at lis E gurunen gaer aour da guenta evit pris t Da choasmarc’h da R o h n d e ra Charlamagn ze ^ » Me gred ar marc’h Boyard a blichfe d ’ar Roue. ' . , V
V
:
R ekod.
'
■
Lavarit din, m’ho ped, va c ’lie n der qe r Mogiy Ha ni risq netra evit a n tre p re n ij . Mont ive da Baris evit ar gurunen? ^o^ayçd e gjoneo, ha nonpas marc'h^&ll (jeu. M o g is,
la sur, v a c lie n d e r , me a brom et dêc’h a®t. Mar cârit c’houi ho po curunen ar R o u e , Evit disqüez ervat d ’e vàronet ene E màn mibien Emon c’hoas ebars en bUev
' *' -
&
.
V ' T’ - .
~
>
*’ *.
v ’ ' r' V
.'
.
*y
■ "
f T
■
^
/
'Y\
,
..
À
Vi. .
A lard.
Eun dira difîîcil bras sur a àntreprenet;; Mar deomp da Baris e vimp anaveet Y -y .
y
\ J-
,
%
;
.
-
M o g is.
. v- “k •; •
.%
Orsus ne c’houlennàp nemet Renod ba m e |ia c ar marc’h caer Boyard da ober an dra-ze * -'i Efit caout curunen an âm p ereu r Charles,. Bac ober deàp c’hoas confusion ha mez. TBoyard a ranq qenta bea livet en güen, Me ho. crêyo yaouanq ha me vo ancien f viomp eyeïse hpn tri oll de^uLzet^ . ' I’-; V \ lÜ fil ’ •: \ ! %•& /X ■; ' - *' V
v;-
\
i .. ^ . v I le brom et dêc’h ervat ne vimp q e t anavee^. ■, . y R enod. Me a zo contant bras, Mogis, da vontganèe’h* Va c’horf ha va hue a apparchant sur d ê c ’h s 'Me meus an esperanç, pà vitnp-ni assambles * Ne oufemp qet cavet drouü-avaàtur jarnes. C lerâ. M’ho ped., va fried qer< dre eur güir garante * Ne yit qet dreist pep tra da expos ho pue : E n e m d a lc ’hil tranqiî er guêrganthopreudeur* Eac Son na êrufe ganêc’h nep seurt maleur. R e Nod* , ■ NTio p e tq e t a vorc’h e t , vâ fried, frie ho p e d j Ni zistroyo qer yac’h evel ma v e o m p ê t. Adieu d ê c’h , va fried, Va brèudeur ha va zu d ; Chommit en Montoban ha ne rit q e t a vrud. Ne lavarit da zen en pelec’h e vimp ê t ; Gant aon dre drahison na Vemp-ni discuillet» Clera» A dieu, va fried qèz ha Va c’bender Mogi t Qen a veoc’h distro tie vin qet hep sourci.
-,
>
.
• 'N . . - - '- , . *' ,
- 5,
t
..
'
'.
> +
\
•"Y/*- ■'>•
*
ÿ v V ’.'W
*,v^
i/.
• •'*•>'’ \ j
Renod ha Mogis a ya da Kâîif».
T
rizsçfét
D
ialog
.
C harlamagn a: antre gant e suit hac a lavar i
Ç e r te n , va Baronet, toslât a ra an da Ma velfor en Paris calz a solanite. Biscoas ne voe güelet en Rouanteiez Franç Eun d e qer solanel na seurC rejouissanç Evel a celèbrin en ho r e q e t, Roland, Dre ma oc’h courajus hac ive den vaillant.Ar C’jbeîîta Paj. Gant ho permission, Ampereur red o u tet,
#
204 E lavarin eun dra dirac ho P a r o n e t, i Pehioi a meus bet clêvet bremâ-zouden ; Me gred em tamalfec’b ma noc’h avertis,feh. Clêvet e meus bremaïc penos mibien Emoa Hac o c ’bender Mogis zo ebars er Gascogji, "Hac ipV fortifie! ebars ert eur ,c’haste] A zo entre Toùloüs hac ar guær a V ourdel, O deus bet a bresant digant ar Roue Yon* Tit bea qem eret ai^Sarazin Bourgogn. A n E il P a j .
v
N ’en dê qet aon tant c ’hoas, arvil traitour Ton Da vea repuet ar pêvar mab E m on , Mà ê bet qén hardi da gaout an insolanç ,-.j| Da zont 4a gontracti gante eun alianç: R eno d zo eureûjet gant pep solanite En deyou trem enet da c’hoar propr ar Roue. Neuze en deus roet deze en argoulou, Eur c’hastel ar c’haera-en provinç ar Roetou, Biscoas mibien Emon ne voent qen arrogant Evel hirio an d e, Impalaer puissant, C harlam agn.
JHa possubl ve, Y o n , e vez b e t q e n hardi Da receo en da vro va brassa enémi I Mar dont jqen,traitQur-.ze,ja, mardtm R oue, Me a rêi aistruja mibien Emon ba te. ' S a l o m o n .'
Clêvit, va Ampereur : ma pe. laqit ev es, f E rêyo demp* Renod confusion ba mez. Me gred sur ê capabl d ’êritont gant Boyard E r guær eus a Baris, bep bea tam couarde Hâ mar tro en e benn redec ar g urunen, E teuyo d 'e.g o n it, credit en ze certen, J (R et ê J ^ q a tre m e d ebars;ep
£ Ij
R ichard a Norman d i , ha c ’houi, IMic Nêm iv e , It ho taou em reqet var h en t bras O rlean s, Hac exâminit oll qem ent a deuy en Franç; Ha mar güelit Renod na q en eh e u t Mogis O lostât da Baris, roit din prest avis, Ma clasqfomp ar voyenfevit o c ’hetnereH Qen e vintem pouvoar ne vin qet divorc’het. R ic h a r d a N o r m a n d i.
Pa hli} se ganêc’h , Sir, bon députât da ze ; * Ni en em acqüitlo gant peb fidélité; Rac me er promet d ê c ’h : mar deu mibien Emon D’ar guær eus-a Baris e r seurt occasion, Ni a yoerzo dêze o amzer d re m e n è t ; Rac sur mar baleont e vint anaveet. "
\
-
N ê a i.
('
g Gant ho conje-ta, Sir, ni ya d o c ’hevridi, Da c’hout hafli allo rancontr hon ènemi. Charlamagn. Sprtial a reont. Oger ha Salomon , c ’houi yêl da benn ài lis , Hac evel tud prudant d eu t da o b e r justiç. Arabat e ve grêt t rich i ri da nep1 den r D an nep e goneo, roit va c ’h u ru n e n ; Disqüezit din ervat piou en deus caera marc’h , Ma prenin aneàn, pa ve din qer avoalc’h. O ger- D ano a.
Ni a rêi qem entse s u r , Sir, en ho re q et. C h ARLAMAGN. J V
/
. Demp d ’en « m brepari, nj*ho ped, vaBaroaet* P à r a m. a s # r e t • B r A Jt 0 c.
R ic h a rd j;
N orm andi
ha
NÊn.
N&sfcBremàu p a o m p êru en h e n t bras O rleans , 18
ao^ ; ? ï E a r plaç darem predet da êruout en Franç , Boguen diavis omp chom da goll an amzer. We velàn qét e lont paysant na Chevalier; Bac-se mar am c ’bredit e yafomp yar hor c’his Buanna ma alfomp adare da.Baris. .
R ichard a N o r m a n d i.
Arrêtomp, Duc a N êm ,m e ho ped, va den qer, Bac me a vel o tont en hent daou Chevalier f / Unan en deus eur m arç’b zo caer dreist-ordinal P enev ert ma ê goen eus Boyard ve hanval. , Nêm,. da Renod ha Mogis : B onjour, Chevalierien : Beitu eyelse? M ogis.
Ni a ya aa Baris da ober eur baie , Da velet eun devez solanel bras m e u r b e t , E n deveus ar Roue , a glê#àn , assinet.' R ichard a N o r m a n d i.
/
la d a , A utrone, c ’houi a velo em bêr Ar pez rioc’h eus güelet pell à zo a amzer. Nêm da F ogis : Lavarit din, den côs, p a y i t d r e a r c’h anton, lia c’houi oc'h eus clêvet comz a vibien Emou > ; '
M o gis.
l a , clêvet ayoalc’h a meus comzAneze , PenoS ez int capabl d ’o b e r faç d ’ar Boue. B ichard a N o rm andi.
'
Me a garfe Mogis hac è guender Beno$ Aze el lêc’h ma oc’b , evit cant scoët d ’am lodè ■. M o g i s . v
* ' ■
N 'en din t qet qen diot d ’en em fou ra en Franç G oat a ouzontpelec’h mont daboursu ochanç. ■ Nêm. ** ^Pidu an den yaouanq-inànzo qen terrupl montet?Ne lavar guir abet; mud ê sur, me a gred. v
20? '
M ogis,
N'en d ê q e tm u d , Autrou, m esd êc’hm elavaro N'en dê q e tc o m p re n e t nemet gant tud e vro, ^
R ichard a N o rm and i*
Glévit ta , camarad, gant ho marc’h caer ha goto> Mar carit e voerza, me er p ren d certen. , R enod.
'
;
»
Me je va da Baris ha ma chival ha moa., P o u r gonit, mon J'ami, la curunCn du Roa. , Pelêc'h oud bet er scôl, lavar, co slo ren n ee, Na ouzout na gallec hac ive brezonec? M o gis.
Excuzitaneàit, Autrou, mar plij ganêc’h ^ Va mab a z o y a o u a n q , tî en dê bet e nep lec'h ; N'en deus qet disqet c ’boas obéra gomplimant* Hoguen gant an amzer e coinzo o u z o c h coaot. R ic h a r d a îN o r m a n d i .
Deut eta" da Baris , ha ni yei assambles. M o g is:
Demp eta, A u tro n e , pa è ho madelez. P buzbcvet
D ialog.
C h a r l a m a g n a antre gan t e su it, hac a lavar :
Eh bien, Au tr ô n e , ha c ’houi oc’h eus güelet ;J §f|| Den e tont da Baris deus hon enemiet? *
R ic h a r d a N orm an d i.
ÎN’hon deus güelet hini ebars eu güirione, ; Nemet daou estranjour a zo deut da vale g Hac omp dçut dre an h e n t, ma lavarent ive E teuent da Baris vit ar solanite. *
C harlamagn.
Grêt e m e u s, A utrone, expos ?a c 'h u ru n e a ;
so 8 Ni a vélo embèr güentra roncelassen..* Mes me a ve! o loot nom br a gavailliri ; Soudan ni a velo penos vo a* o -hoari, .
'
/
-
F o u ie s.
Getto fii , Aï» pere-ur, oll en em b r e p a r e t , Presl ci os evit baie en heu r ma commandet. ,
•
C i l ARLAMAGN.
Sooit eun;tol trompill evit rêi ar signal , Ma velin o redec an oil en general. Son a ra an trompillou. An lournoa a gommanç. Ar Roue hac dud a ariaair Boyard livet en goen > p’ini voa choraet varlerc'h.
■- •‘ . ' V
S alom on,
Ar marc’h goen, Ampereur, ê ar mestr varneze; Biscoas ne vel is loen q er prim evel ma ê. C harlam agn.
Gantàn e zai ar pris , me a vel ze bremâ : H ic én çhooaet varlerc’h , cetu-én ar c ’henta. S a l o m o n d i H n o t î , pehini a c'boait ar prii.
Clêvit ta-, Chevalier, ret.d renta justiç, R ac, hervez a velàriv, c’houi a verit ar pris: Dalit ar gurunen^ p ’o c’h eus e goneet : Comzit eus ar Roue qent mont quit/, me ho ped. ' R e n o d a guemer ar gurunea hac a lavar :
Me a gomzo garitàn qem ent hac a garo, Hac hervez e gomzou me sur en re&jponto. C harlam agn.
D eut am àn, Chevalier, ma clêvin ho toare; Me gred ervat ez oc’h eun den a galite; Hoguen en assuranç, mar doc’h den v e r s u s , î Oc’h eus sur d’ho touguen eur marc’h zo courajus; Rac-se lavarit d in , me ho p e d , den vaillant* Ha c'houi e r güerzfe din evit va niz Roland? R enod.
■ ■
Mar doc'h var vâr a varech evit douguen ho ni Clasqit eun ali, Charles; n'h© po q e t va hini.
2°9 la , pa rofeC?h din goen n où ho t&ouîagad,. v Me a meus coûte hac-hbui ezom deus eurinarc’h mat ; .Rac me a zo R e n o d , ha Boyard1ê1 va marc’h , Me a m eu sg o n eei ho curunen avoàJc’h. M ezispenno anei da béa soudardet Da ober d ê c’h brezel haf d o c ’h oll Baronet. Renod a aehap ganl ar gurunen» iS p ;
4
C harlamagn.
O va zud ! saillit oil varlerc’h an den m échant ' Mar mir va c’h u r u n e n , me a varvo presant. I delon* Montareontvarelerc’h. Achappet ê R en o d , an den fall inhumen ! Me gred ê an diaoul a zo eus en douguen. > C h a r l a m a g n ..,'
Oh î den abominabl, exeCrapl hac impi ! Birviqen ne vouij€js maiioc’h va offanci Evel a c’heus-te grêt bremàn , den .disleal, Pa c ’h e u sd in -m e laeret va c ’h u tu n en royal. Evidôn-me a eM detesti va m aleur: *>: Me garje birviqen ne vijen Ampereur, Evit ma ne gavàn eure d ’am e ’hoosoli, ? Me a gred e varvin gant arrach ha furi. "■
Y
R oland- /
ï
Y. v
Va Eont A m p ereu r, mignon ar Francisien, S Hac Impalaer güirion varar bobl nobl R o m e n , Gonfortit ho calon h u m b lam ant, me ho ped. Mar d§ ho curunen gant R e n o d a n le v e t, ^ Biscoas ne goustas sur eun hevelep outrach Qen qer d ’ar bobfa Droa, a Rcm J^È^^ai^tacb Vel ar gurunen-ze m ’ën Daouestpeguen fur ê , eh d e i ^ ^ ^ ^ ^ ^ l l i o t , Pa ê n ’em deguiset evit bon ^ Mu vije n ’em roet da anavout d e m ^ è î i er bije m irët eus nie un dibute , s , s
ai® Daouest d ’o oll ardou ba d o su b tilité, Da zont da friponi jam es ar gurunen t lin drouc dispi t dêze ha d ’o oll diaouliea. Mes evit nep fortun ret ê n’em gouraji, Ha c’hoas çlasq ar voyen vit en em gonforti; Rac-se ta» va E o n t, crénvait ho calon, Me rêi d ê c ’h en em venj eus a vibien Emon,
Ç ’ BOE
Z
E o r ET
C h a r la m a g n A
r
C
D J À L
0
C.
hac e su it. O
h e v a l ie r
l ie r
.
Q em ent-m àn a ellomp oll da attribui D'an ard diabolic eus ar sotcèr M ogi/ ' ' A voa n’em deguiset en eun oeri ancien ; R enod a voa vaouanq hac ar marc’h a voagoen, Ha pa voant evelse o zri n ’em deguizet, E voa impossubl demp o bea anaveec. Mes evit qem entse rre gollom pqet courach ç f a.voerzo dêze assut o friponach. ; I
delon
.
Mabeuillfec’h va avis, Ampereur Charlamagn E yêfec’h d ’ar Gascogn hep ober tam bargago, Gant eun arme ponner e,vit tenna rêson Deus ar sorcer Mogis hac a vibien Emon. ,C
h a r l a m a g n ..
•
'
••
Ar resolution a zo g r ê t , vâ m ignop, ° R a c birviqen james ne ra joa va c’halon Ka vin en em venjet çus an dud milliguet O deus dizenoret me ba va Baronet. ^ ' , ! / .. ' Galeran.. '' 'fion oil gontantamant hac hor brassa soùhet Ê sur hoc’fî asista, Ampereur red o u tet,
a u < ■• D ’en em venj gant justiç eus a vibien E m o * , O deus ho c’h ofîancet en alies feçon. Birviqen ne oufen nompri pegnen lies 0 deus bet abuset demeus ho madelez; Bac pa lazas Benod ho niz propr, va R o u e , Elec’h goulen pardon digant ho Majeste , E voe qen orgouillus daisevel e u t c ’hastel Gant résolution da ober dêc’h brezel. Ebars er c’haslel-ze e voe crouguet Crifoa Ha difframmel Hernier h e p nep remission ; Ha pa ne voa e n ‘Franç nepso u rci a Renod , E velàn éz ê bet qen iffiontet, qer sod, D ’anlevi’r gurunen dre e u r friponerez , En esper ober demp confusion ha mez. Rac-se e concluàn Renod hac e su e h d er À vo sur diflrammet entre pêvar garlierr C harlam agn.
Orsus n’o gourdrouzomp pelloc’h dre hor c’homzou, Mes greomp dê san-tout puissanç hon armeou. 7 Alton eta, vjp zud, ret ê bremàn guejrvel Hon oil d roupiou hep faut da vate var Bourdel, Da laqat ar siech var castel M ontoba^^ Ni ranqo en approu abars tri de amàn* Dêc’h-u, va niz,Roland, pa n’en doc’h qet couard,
E roàn-me ar soign demeus va avan-gard : Cunduit mat anei evel den a galon, Ha gritcofrjz ac’hanoc’h en douar ar Gasçoga. *
B oland.
MajeSte r e d o u t e t m e ho trugareca : Deus hé commandamant me a meus calz a joa, Bac pell à zo e meûs^detzir bras em c'haloiix Da zont d ’en em approu eus bugale Emon , Dreist peb ira eus R enod a zo ar,mab e n à , Haç a zo b ru d dre oll er b ed eus aneâ. .
Me a g€n»fë étn t>e digant Doue ar c^hraç D ’en em gaout en bataill gan t Renod faç a fâç ; C ’houi a velfe n e u z e , Baronet eus a Franç, Dont prest da izellât deàn e arroganç. '
O ger- D anoa.
Me bromet dêc’h, Roland, en presanç Charlamagn, Q entoc’h eguet ma vo êchuet ar c ’hampagn E vo n ’em bresantet d êc’h an occasion D ’en em approu avoalc’h eus bugale Emon. R oland,
Rac ma int bo qerent , Qge,r, ê ho meulet? O ger.
Ne Iavaràn netra ne velfoc’h an effet. Charlamagn.
C ’houi, Olier, pa oc’h camarad gant Roland, It gant an'avan-gard gan tàn pareillamant. Fouqes ha-G anelon, Galeran ha Ripus, Idelon,, Isakar, c ’houi zo tud eourajus ; Rac-se me.ho suppli da vcmet gant va ni, Hac evel tud vaillant deut oll d*er secondi, Evit m ’h o r bb ar c hraç eur veacb qent m ervel, D ’en em venji demeus v’adversourien mortel* I s a k a R,
A m pereur, ni a zo prest da oboissa. ; -
C h a rla m a g n .
Y
S on it an trom pillou evil en em reOjà. Son a rér tn trompillou ha an tabourinou, h ac e parlier e vit Gascogn
S s i
T E e r ET
D f A L O G.
Charlamagn hac e suit . ■ Isakar.
.
M egredparfetam ant, Ampereur re d o u te t, Ez omp brem àn assur tost da Voürdel r e n te t,
Bac me a veld u o nt castel caer Montoban , Unan a grénva plaç zo ebars er bed-màn. ClfARLAM AtïN.
Me bo ped, Autrone Olier ba R o land , Da dostât d ’ar c’hastel gant peb a rejimant ; Ha ni çhomo amàn eun neubeut da re p o s ;' Ne zavimp pavillon ebet evit fenos. . ^ v... OtIER. . D’oc’h oll gommandamant nî vo atao fidel : Alon eta /R oland , tostaomp d ’àr c ’hastel. An avan-gard a dos ta d’ar c’hastel ^-ar Roue a chom er c'ha»p* R oland.
Êru o m p , A utrone, en qichen Balançôtt, Amàn zo eur plaç brao a recreation ; Ne ouffe birviqen reposi hou arme Güell eguet e r plaç-màn, me a assur dêc’h se. Posit an etandard, savit ar pavillon, Hac en e u r ’plaç huel exposit va d ra g o n , Da zisqüe^ila Renod hac ive d*£ vreudeur Ez omp deut da guerc’hat curun au Atapéïeur. Rac me en tope f e r m , dre va c’honrach a rd a n t, Dre va brec’h furi us ha va c’hleze tra n c h a n t, Qent eguet ma quittai n castel çaer Montoban , Ma ne ràn en l&qàt en iudu bac en tân , Ha crouga prest eno ar pêvar mab Emon , Ma rin dê eur veach anaoul ac’hanon. Sevel a rêr eur pavilion^ hac e Iaqer eun dragon vargoure. »
Isakar.
-
-
G etu, Autrou R oland, savet ho pavillon, Ha var ar beg huel expose! bo tragon ; A deir lêo tfo vardro bepret en e r güelfcr; Me gred e vo souezet an d u d eus ar c’hartier. R oland.
.
G’boui eu teu r , Olier, aranc ma vo teval,
■
2 14
D ontlied'un heur ganén e r c ’hoad dacbasseal? Neuze gant plijadur ni zeuy a ziabel Da gonsideri pis fonda ma nt ar c’hastel, I}a c’houl ha «i velo en eun tu an andret A ve ar facila evit e guemeret. O lier.
LaVarit din, m’ho ped, Autrou ar Prinç Roland, Ne ve qet re hardi quittât hon rejimant? Marteze hon absanç a ve caus da c’hoarvoud Eun dra dreist-ordinal a rafe demp hirvoud. R oland.
w
N’ho pet m drc’hed ebet* va mignon Olier, Amàn eus Auirone courajus. ha fie r, II ac a deny da zîfen fidel hor pavillon : Me ro dêc'h ar garg^se, Fouqes ha Ganelon. G anelon.
Autrone generus, mar fell dêc’h pourmeni* Evit fet qementse ec’h aflit mont hardi, Rac ni Jaqai eves etro pad h o e’h absanç Ne êruo nep troubl gant an arme a Franç. O lier.
Demp da ober eun dro eta, v aç’hompagnoa. R ip u s.
•
Ha n i , d e m p , A u tro n e , ive d ’hor pavillon.
T r i r a c *a r e t
Dialog»
^
R e n o d , e Y r e u d e u r , M o g i s hac o zu d . R e n o d d ’e bried :
Saiud, va fried qer, ha dêc^b oll, va breudeur Éru omp c*hoas er guêr dre c’hraç hon Redempteur; Ha grêt ganemp eun toi zo da gomz aueàn : Seit curunen Chajrlesem pouvoar arvech-mào. P a veiit-ta anêi me a zonj er c’hredfet ;
ii 5 Trom plet ê bet Cbarles<jerco6Iz bac e Brineet. Clera. Assurit, va fried, ha c’houi ive, ^fogi, iNi hor boa ac.’hanoc’h calz demeus asourci. R ichard/ '
v
-
Àh î ravo beniguet ar mom ent hac an heur Ma o c ’h var ar bed-màn ganet, Renod, va breur. Biscoas na Scipion, Alexand na C ésar, En o oil vaillantis n ’en dint bet^dêc’h-ù par. Ne dalfe cjet e nac’h , ni hor boa calz a nec’h , Va breur ha va c ’h en d er, abalamour sur dêc’h , > Rac aon dre eur maleur e vijec’h anav.ee.ty~ Pa ne voac’h nemet daou ne vijec’h qem eret. ; R enod.
Nan, nan, va breur Richard, mad ec’h ellit credi En qeit ha ma vo sur eus hor sicour Mogi, Ha va marc’h mad Boyard ive eus va douguen , INe vimp qet ar goassa gant hon adversourien. A r S ecretour.
Autrou an Duc Renod, ha c ’houi oll, Autrone, Gant ho permission e tneus ar-volonté Da lavarat eun dra a zo güirion m eurbet ; En assuri a tà n , dre ma meus er güelet. Mar oc’h eus goneet er guær eus a Paris Curunen ar Roue dre eun toi vaillantis* E voar n ’em resolvet q en t eguet pell amzer D ’e g ü e r z a d ê c ’h, Renod, eur pris a bêOc’h qer; ~ Ar Roue Charlamagn hac e q II Baronet À zo ar veach-màn a grenn ïi’em resolvet D ’ober dêc’h ar brezel e tro pad ho pue : - I Biscoas ne voe Roue qer fachet h a m a ê. Gant eun arme nombrus ê deut an Ampereur Er Gascogn da combat ha c’houi hac bo preudeur ; Anfin, da ober d êc’h eun hevelep brezel:
^ &ÊÊÊÈMh 21 ® M Laqet ê ar siech dij’a var ho castel; - f | | Hac evit ma voefot e conazàn gant rêson , Ha c’houi a vel duont savet e u r pavillon ? M o g is.
Güir avoalc’h a lavar^ me.auav an ansagn : E n n on t zo da R ôja n d i do 1bras Gb a Ham agn. ; Roland a lava ras gant gloar hac a.rr oganç, En presanç ar Roue bac an Tadou a F ranç, ^ Ne c’houlenne n e m e th e p q e n occasion Evit en em venji deus a vibien Emon. Roland.hac^Olier o deus an avan-gard, Gouscoude e velàn ez int bet qen ap&rd Da vont qen orgouiliuser c’boad da chasseal, Ha bea confiet o ansaign en re all; Anfin q e rs u p e rb i n t , ma teuont da gompren & iYen dè qet an douar mui evit © douguen. M asentfec’h diouzôn b rem àn -, va c ’h en d erv i, sNi rafe da Roland c hoas sur eun trpatad fri^ Rac mar gallomp eur vech discar o favillon * Hep nep difficulté ni h o r b o o dragon, A zo en aour massif bac a dal s-ur ar boan : 'T e rru b l e luguerafe var castel Montoban. . ■ A l a r n. ’ ,v i Hoe’h avis a zo m a d , va c ’bender courajus, Qementse a gafen a ve avanlajus; Ma halfemp eur veach at trap dragon Roland, Gçrten en defe mez ha calz a nec’bamant. Ha c ’hqui a zo contant, lavarit, va b re u d e u r, E rentfemp ar zalud da dud an Ampereur? Nemet an avan*gard n ’en deveus,c’hoas placet „ Hac e m eus ar greden a repousfomp abret«Y?ij 'i
:mr"'
fc \J .
"
•
'***
tj
’ ‘ v*
/* «V-.
j'
;
ÿ- •. v \ '
^ - *
\ J
Ma heuiUfec’h va avis, R en o d ^ va fried q è î , N ’en ein exposfec’h q e t da g u en aen ta zanjer
••
^
r217 Chommit en ho castel ha se r rit ar persier : . An nep a deuy d ’ho clasq a gavo o affer. R enod.
Chommit en ho repos eo castel Montoban 9 j|«» Viqit eves mat deus ar gurunen-raàn : | v n o pet q.ei a zou r ci g a n é n , va fried q è r ; Sonjit ec’h ouzomp mat petra z© da ober. ? C lera.
Doue d ’ho preservôdeus a n u i, va 2nd q è r ; Ne vin q e t;bep sourci qen a viot er guêr. R enod.
AIon, dem p-ta b u a n , va zud, secretamant Da c’hout ha'ni allo trapout dragon Roland. Rac-se, va m ignonet, ne boeltronit hini : Mar santont ac’hanomp e vo ret combatti. .„ ■
Avanç a reont entrezec ar paviiUn.
GuiCÉARD,' $ e b o n , va Breur Rjenod, e u s s e b e td îs o u r c i, $ i deuy d ’en em venji demeus hon enemi. F o uq es.
Dan armou oll, va ziwd ! celu ni surprenez; Mit m laqomp eves ez omp oll qem e re t. G anélon.
Piou zo êru àze, ma crier d ’an assot? F o uqes.
Ar sorcer bras Mogis hac e guender R enod. : ~r
S '. ■
R enod.
ñ a ^Ôn jal a ri t-u , forban e t Bep calon , Donet d ’hor sujedi er vrô eus ar Gascogn? Goelî e vije bet d êc’h assur chom en Paris-, Rac birviqen ac’h an n n ’en dèet var h o qjs. 0 , ' ;m '" '-' .I .* IdELOK. jt* Evil qemen t a rit eus hor gou rdrous, Renod, Qç’h eus b et ajisset assur evel e u r s o d , •
'
.
* 9
:
$
fi> - 21-8 Rea n ’em deguizet dre art ar sorcères, Laeret curunen aour an Ampereur Charles ; Q em eptse a disse~coustout d êc’h ho piie: ÎN’oc’h eus qet a respet evit tü.d ar Roue ! .
G uichard.
Da b etra respecti an nep n ’hon respect qet? N ’oufTe q et ober demp goass eguet en deus grêt. Ha c’houi, poeltronet fâll9divoalliihocroc’hen; En em renta ran q it, pe ferm en em difen. GALERAN. Commanç ara ar gombat.
E n em ziçouromp m a t, m ’ho p e d , va m ig n o n e t, P e e z o m p e n d a n jer da vea q e m e r e t . R enod.
A lon, va inignonet, redoublom p a gonracb ; En em renta rancont, pe c’hoari poeltronach. G aleran.
~ : v
Ra veo milliguet Roland hac O lier, Na d e u o n t d ’h o r s i c o U r p ’h o n e u s bra& saaffer. R ich a rd .
A , $
Vit disqüez da Roland e meus er bisitet, Mejsigaço ganén e zragon alaouret. Disear a ra ar pavillon, hac e tigaç an dragon gantàn. Ar Rfasiq a c’hoari evit annonç an triomph.
G aleran. O h! t u d a b o m i n a b l ! l e s t g a n e m p h o n d r a g o D , Ha n i y ê l o g a n ê c ’h a s s u r e v i t r a n ç o n . R ichard.
Ne zeus rançon ebet evidoc*h, poeltrenet;^ Hoguen.nie vel ervat penos ez oc’h scarzet. R e NOD. ArFrancisien en emzoveta
Evit hor plijadur hon eus grêt qemeût-màa : Demp oll joaüssamant da gastel Montoban. Eno pa vimp rentet ni blanto an dragon _ En eur plaç hac a rêi da dud Charles eston. Renod a boz an dragon yar castel Montoban.
N
o n t e c
v e t
D
i a l o g
.
J R o ia n d , O l i e r , F o u q e s , G a n e lo n , R
oland.
etc,
îg j
•
Me lavar, O lier, e .zeus g rêt eur burzucL: Me gred ê Montoban qem eret gant va zud, Rac me vel va c^agon plantet var ar c ’hastel: h t v ech -m à n , m ’en assur, ê achu ar brezel. . '
O l i e r ,'
A r c ’h o n tro lê zogrêt, e meus aon, vamignon Rac cetu d ’an douar laqet hor pavillon. F ouqes.
Lavarit, Autrone Roland hac O lier, \ Ha c ’houio.c’h eus tizet n em eu r eus a gibier? Mad ê bet ho chasse, me gred eû güiriQne , Mar tal ar pez oc’h eus collet amàn hirie. R
oland.
v
n
P etra zo c’hoarveet? Lavarit, Ganelon. ’
G anelon.
N’el lavarin qet dêc’h.,Ha c’houj vel ho trago Zo laqet gant,Renod var castel Montoban? Souezet vo ar Roue pa velo aneàn. f R
oland.
P en os, tud execrabl l Fouqes ha Ganelon, Hac oc’h eus bet lezet anlevi va dragon !..^ Me am boa confîet ennoc’h va rejim ant; Mes c*hocri vo punisâet, poeltronet insolant. .
‘- 'rut :■ ^ Eun den pa ve forcet n ’en deus qet a lezen. N ’hor boa sourci abet demeus an draitourien P ’o deus h o r surprenet etal ar pavillon; Ni zon je voamp maro oil hep remission. Ma carjec'hbea bet ganemp chom m et amàn, -
■■
• ,
Fouqes.
£20
Ne voa q et ho tragcm w cartel Montoban. fflPlf - 1 Roland. ; Petra rin-me brem àn? lavarit, O lier; Me meus aon na goein, allas! en dfsesper ; Pa zônjàn bars en dro zo c ’hoariet d in - m e , Ne gredin birviqen mont dirac ar Roue. O lier. Ret ê n ’em gonsoli, va c’h a m a râ d lid eh Qement-m àn a zo oll Fortuniou ar brezel. Ha ne ouzoc’h-u qet nep a beuill an arme A zo :hirio o coH ha vâ r c’hoas o c ’hone? ROLAND.
Anfin, crena a ràn gant ar vorc’het ha spont. > Penos n ' e m bresantin-m e dirac va Eont? R ipu s.
Hoe’h Eon t a voar ze qercoulz hac at* re-âfî , Penos en qement-màn eus chanç dreist-ordfaal ; N’em gonsolit, Roland, me ho ped evit set G rêl e vo ho clï accord en qever ar Roue. R oland. Me ho ped tinmblamant, Aütrou Comt Idelon , Dre ma oc’h den fidel ha d ’atri Eont m ignon, Da v o n t , me ho suppli , da lavarat deàn Penos ê c’hoarveel,ganén ar maleür-màn. I delon.
Autrou ar,prinç R o la n d , p ’am depulittU z ef Me rayo hoe’h accord en qever ar R o u e; Rac-se nVm gonsolii, Roland hac Olier*^ Me rento d êc’h respont hep dale pell-amzer. , ';
'
ROLAND.
'
'/
Ha m en em dennom p en plaç ar pavillon 9 Da c’bosios ar r espo n t en devo Idelon, F in jeüs
ar
Bêvare Act.
ill'
P E M P E T PROLOG. • *'
. -
'■
"
«
‘■
•
i•
> •
■; ‘
V ~ ‘V
.
‘
.
■. ' - •
_
’’ •
\
C ompagnunez santel, vertuus ha discret. Me ho ped da exerç c’hoas ho paciantet, Hac e velfoc’h ar suit demeus an Dragedi, Nemet ne fafen dêc’h re demeus a anui. Güelet oc’h eus dija Renod an den vaillant E C’hoari dilijant eun toi brao da Poland » Qen a voe qer mezus rentet Roland gant z e , Ne grede qen certen mont dirac ar Roue. Mar boe trompet Roland gant bugale Emon, Pa vel var Montoban exposet e zragon, Ar Roue Charlamagn a voe gu yê, d’am avis, O sônjal o devoa grêt e dud vaillantis. Pa glêvas Charlamagn gâht ar Prinç Idelon E voa êt an dragon gant bugale Emon, E voe qen dispitet, qer connaret certen, Ma sônjas er moment qiiittat e gurunen. Alafin e c’houlen avis eus, e Brincet Petra voa da ober eus eur seurt coqinet ; Ma ne alje qet dont d’en em venji oute, E touas breffamant e colje e vue. An oil en general a roas o avis Evel ma ententent, pepini en e c’his. Ma conclujont neuze en o ompinion, Nonpas c ’hoari dre nerz eus bugale Emon. Goude calz a guzuill e voe deliberet E c’hoarijent subtil eus o enemiet. Gouzout a rit ervat penos Renod-Emon En devoa eureujet c’lioar ar Roué Yon? M’o devoa ar soupçon, darn a dud ar Roue, E vije sur Renod souvereii varneze. Rac-se e conseilljont ar Roue a C’hascogn Da zont da drahissa ar pêvar mab Emon , En eur livra anê d’ar Roue eus a Franç, Ha olasq o revm a,hep caout nep conscianç»
'
Ar gambr ma voe sinet ar e’homplot infernal A voe rentet qen du evel eur chiminal, Evit disqüez d’an oll, dre exempl evidant, Ne dleer birviqen güerza an innoçant. Cetu ar Bempet Act amàn,, Auditoret J Me ho ped da exerç *c’hoas ho paciantet, Ha ni rêi' hor possubl vit ho renta contant : Mont a rêr da gommanç ebars en eun instant. A C T Q Ey TA C h a r la m a g n
V . D I A L O G.
hac e s u i t a a n t r e , hac a l a v a r :
Arça* va m ig n o n et, pa omp n e m disq ü iz et; Demp-ta bremàn da glasq ar p|ae bac an andret Pehini a ve propr da repos hon arm e: T o sta o m p -ta da gaout va niz Roland ive. Güelet a ra!an dragon var castel Montoban, hac e cri gant j# a :
Ra vo ta ar mom ent bac an heur beniguet a é var ar bed-màn va niz Roland ganet ! Q em eret ê gantàn castel.caer M o ntoban, Rac me vet e zragon var an dourel bremàn, I d e l o n .'
-
1'
O Sir! ar c’hontrol ê zo sivoas c’hoarvéèt: I î ô n i z , ar Prinç Roland, a zo bras glaç’baret, Balamour d ’eur maleur zo êruet gantàn ; En de coulz hac en nos ê glac’haret bremàn. ^ C harlam agn.
*
P e tra zo c’hoarveet? Lavarit, va mignon^ :
I delon,
%
B
|||
Me la varo dêc’h , S i r , gant ho permission. Goude bea ganemp savet ho pavillon, Yit ma vije güelet gant oll bobl ar c’hanton ^ E pLantjomp vairar beg hon d ra g o n alaouret,
2â5 Evit m ’elje an oll tro vardro e velet. Roland ha<T Olier 0 devoe bolonte Da vont ebars er c’hoad da obéir eu r chasse. Renod hac e vreudeur, en tro pad o ab san ç, Ô deus hon attaqet gant qer bras violanç, Anûn m ’o deus dre nerz an dragon anlevet, Ha ni bet oll en poent da vea qem eret. "Cetu aze’r s u je t,J m p a lâ e r puissant, JVla ë qer glac’haret ho niz ar Prinç R o la n d , lia ne gredfe biqeri dont sur en ho p re sa n ç , Hep bea goulennet diganêc’h assuranç. .
.
.
.
C harlamagn.
- ,
,
Pèlra dal din bea Ampereur ha R o ue? : INemet an eil maleur ne meus var eguile. Pa zônjàn insolanç lle n o d , an den im p i, Me dalfe qet e nac’h , e fell din connari. Possubl ve, va Doue ! penos eu r veach c ’hoas, IN^’ho pe qet madelèz da ober din ar c’hraç Da zont d ’en em venji deus a vibien E m on, Pere ne reont din nem et confusion! Va mignon Idelon , lavarit da Roland Dont d ’am c’haout hep dale en penn e rejim an t : Asssurit aneàn e iiieus er p ard o net, Mes gant ma vo. fàroe4i_enamzer da zone h ,
•
Idelon.
l a , S ir, me ray ze, ne voSaep mancj abet. Sortial a reont.
fh
'
E l L V E T ~ D I A % O G\
...
-,
.
j
'
\ r
juj
R o la n d -
,
■. v . >
-
\
Y- 9 ,
\
'.% '
■/. .
v /..
hac e Officerien. Idelon.
'
.
..
/
X v *v' . J» f' •
g
. :Y
v
'1 -
Qèloù m atzo,R oland, deus abenr&hoc/heoni. Rac-se, d e u t d ’e g ave t ,m e h o ped pr es t h a p r qui
1 *»4 î I f e gred en deveuS'C’hoaot da ober conferanç É Rac- se-ta deut d e gaout m ’ho ped gan t dili janç. '
R o la n d .
,
■■ ■ '/
f
Demp-ta buan, va zud, da gomz eus ar Roüé, Rac aon d o n t.d ’e facha, en eur dont da zale. Roland a barli da vont da c’houlen pardon e u «Eont,
T r r r n t C h a r la m a g - ■v
v
.
•- R
D i a l o g .
y h a c e su it.
oland.
Pardon a c’houlennàn, va Eont admiràbl : Me a anzav va faut, me voar ez on coupabl Da vea dilezet ganén va rejimant: Mes me a b ro m et d êc’h , Impalaer puissant, E vin cerlen furoc’h en amzer da zo n et, Eguet ma ôn-me bet en hini tremenet. Atao e meus clêvet tud fur è Iavaret: Goella sqient a zo ê ar sqient prenet. Mar en deus grêl Renod din eun toi friponacb, Me dacho d ’e b ê a , rac me n o n qet eul lach. Mar en devoa dezir da guem er va dragon , E tleÿe en essat pa voan em pavillon, Ha nonpas e guem er dre eun tol lachete ; * Hoguen me en tou d êc’h , me bêo deàn ze. “
C harlamagn.
Evit arveach-m ào oc’h excusàn, va ni ; \ Gouscoude eur vech aH ne vit qet disourci ; Bras oc’h d ise n o re tg a n t bugale E m o n , O vea m ’o deveus anlevel ho tragon* F o uqes.
'
Ampereur .Charlamagn, lia c’houi , Tadou a Franç, Me lavaro eûri dra gant calz eus a grevanç, Penos é m eus aon bras ne alfomp birv«fea
^ 1
22
5
Gallou t eû em ven ji deus hon adversourien; Rac ogSpéU ma int tu d courajus ha vaillant A guement a gafet-dindan ar firmamant, E màn gantê Mogis, at* sobtila s o rc e r, A ra ar pez à gar dre ardou Lucifer. Mar o deus an dragon y ar gurunen ive, Ez ê certen Mogis ê a ra qem entse î Ha dre art pe dre nerz e ri ni moyen bepret Evit hon revina, me gred «e àssuret. , . B i p '■ / I sakar, Güir ê , F o u q es, ar pez a lavarit brem àn : Biqen dre nerz ne ve qem eret Montoban ; Rac ma voa Rochefort plaç crén hac im p re n a b l, Montoban zocrénvoc’h, z e z o d an ollgüiabî. Sir, vagüïr Ampereur^m? ’’volonté Da lavarat eun dra bremàn >je s te , Pipi a zeblan t din, a zo ar g air voyen Da zont d ’en em ven ji deus hon adversourien.' Pa na eller dre nerz, è ret dre finesse Essât sligna eur pech d ’ar bot ret subtilize. Rac-se è'ven avis dêc’h , Ampereur g ü irio n , Da gaç ambassadour betec ar Roue Yon , Da gommandi deàn , hep o b e r ja m caqet r Ma na gar renta dèc’h crac hoe’h en em iet, En deus b e t repue t en e Rouanteiez, En e r greot captif epad è oll vuez, * Charlamagn. Ab! Duc fur ha prudanl evel eur S alom on, Hoe’h avis a blij d i n , bet assur, va m ignon; Mar am be ar victor var va adversourien, E vo c ‘houi a v o catis, ha nonpas hini <fen. R et ê caç eun exprès betec ar Roue You. Orsus eta, R ip a s, c’houi a Zo va m ignon,
226 Rac-se ho teputàn evel eun den fidei Da vont bremâ-zouden b e te ’r guær a Vourdel Evit, demeus va feurs, lavarat da Yon Ma na gar renta din ar pêvar mab Emon En deus b et repuèt ebars en e zouar, Me en tou dre va s c e p tr , me rêi deàn glac’har, Rac me er chasseo deus e Rouanteiez, A deuy d ’en exila ^ p a d e oll vuez. Mes mar car o renta em pouvoar, m e b ro m e t E vo Yon ha me hon daou güir yignonet : Me stago eun dùche deus e R o u an teiez, Mar car dont da ober hefrvez va bolontez. •*
'
R ip u s.
:
'fe S p
ï '
Roue nobl ha vaillant, gant joa vras em c’halon Me rêi en ho req ét prest ar gommission; Rac ma nê qei Yon realamant traitour, E c ’h alfe renta d êc ’h certen hoe’h advèrsour. Mes qen t se gouscoude bea a meus douetanç Abalamour ma eus entreze alianç, Marteze e rayo Yon difficulté Da accepti rêi d ê c ’h ho coulen , va Roue. Mes anfin-, me glêvo petra a lavaro. Adiey d êc ’h , Autrone ; qen a vo en distro. C harlam agn.
r
Ha ni en em dennom p, va zud, d ’hor pavilloa j Da c'horto ar respont hor bo digant Yon. 'À*Ÿ
&
' û
P B r J R r B T
Ar R
oue
Y on,
. ■■
'
D I À L O 6.
‘
eu r P a j , eu r S ècreto u r. ■
• Y on.
M’ho ped, va Secretour, va mignon qer Goustard, | Deut da anzao ouzïn ha ne ve q et c o u a rd , Hac én a zo güiriou eun dra a meus clêvet,
|
2 2 7
Penos ê Charlamagn er Gascogn antreet Evit livra combat d ’ar pêvar mab Emon ; M ardê güir qem entse , ô pebes rann-galon ! "
^
G
oustard.
Assurrt, va Houe , ze a zo güirione ; Biscoas ne voe güelet eun terruploc’h armé Evel zo er Gascogn abàoue tri devez, Hac a zo, a glêvàn , d'an Ampereur Charles. • L aq et ê ar siech var castel Montoban ; Me gred en bêr amzer o devo aneàn R enod hac e vreudeur hac o c’h en d er Mogi. Daouest eta penos e vo an disparti : Diouz a c’iîoarveo em bo qeuz da Renod. Mes me a vel o tont d ’hor c ’havet eun hero t. : ■ ;v .Ripus. ;. ' | | | ‘. ' t," fl^ . S a lu d , Roue Y o n , a C’hascogn Souveren , M e d e u d ’h o c août abeurs Roue ar Francisien , Evit lavarat d ê c ’H eun dra ne ouzoe’h q e t; N ’ho po qet calz .a joa me gred eus e giêvet. -
%
'
Yon. .- .
\
A utrou’n Ambassadour, in e zo ho servicher ; Lavarit ho peach ebars en langach bêr. R
ip u s.
Ne doue tàn q e t , Siif, penos oc’h eus clêvet Ez ê ar Roue Franc er Gasèogn O antreet Evit rêi ar brezel da vugale E m on, 0 #d eus en offancet dreist muzur ha rêson. Rac-se ôn deputet b rem à n , Roue Y on , Da zônet da ober d êc’h eur sommation ; M’ho po-u da renia d ’ar Rous deus a Frane Ar pêvar mab Emon en brassa dilijanç. Ma ne rit an d ra -z e , en deus tou et penos Ne 1ezo birviqen ac’hanoc’h en repos; ^ E teuy d ’ho chasse al deus ho R o u anteiez, '
• , *
r
-
228 Hac ho rep to caplif etro pad ho puez ; E r c'bontrol, mar qirit dont d o livra d e à n , E vo sur ho m ignon, me en toü dêc’h amàn , Hac e teuy da gresqi c ’bops ho couarnamant Demeus a eur brovinça roy d êc ’h a hresant. i Yon a goe casi, semplej, hae a lavar ; 0 qêlou malèürus, horrubl ha violant! O D o u e, va C’h ro u e r, na pebes nec’hamant! Eus e giêvet ez ôn rentet dall ha bouzar, Ha ne meus qet a nerz da chom vàr an douar, Possubl ve , va Doue, e venrme qen ingrat Ma teufen da renta an drouc evit a r val! Dont da# vea traitour a ve din horrubl m e-z 9 . Nep en deus delivret drn va Rouanteiez! Ne dalfe qet e nac’h , ho peach , va mignon, En deus scoet eun toi marvellus em c’halon. Ho comzou zo garo , violant, divergont ; N’én dê qet tra facil rêi d ê c ’h bremàn respont. Rac-se ho sirppliàn, Autrou’n Ambassadeur, D ’^n em gavet amàn vardro diou pe deir h e u r, Mac’h allin, consulti ervat va afleriou , Ha me roy d ê c ’h respont ebars en bêrgomxon. R ip ü s.
Yar ze, Roue Y on, me ya da zortia. Adieu a Iavaràn, qen a yo-ta bremâ. Y on.
O qelou h o r e r u s , inhum en ha barbar ! Me a garfe bea en calon an d o u a r , * Rac neuze ne ven q e t en obligation Da obüja Charles eneb mibien Emon. G oustard.
.■
v '
Sir, inutil ê dêc’h donel da zeplori:„> v-; Hervez m ed i’n affer ê ret deljberi ^ P e tra zo da respont d ’ar Roue deus a Fraû^:,
3 2 0
Ennes.zo eunalFer dem eus a im p o r t a n t C l&vit5» va» Secre tou r , me lio p e d d a vodet Bremà-zouden vatafi da gavetTa C ’hom tet ; Ha grit de don t ga n êc’h racla I en di Iija n ç , Rac c’h o an tam eiisd a gaout ganteeurgonferanç G o ïj s t a r d .'
la , Sïp, me rêi'ze en ho contantâm ant : Me ya da barliali bremàn bars errinstant. Me ho ped-, va*Fa jet', pa om p hon tri amàn , Da zont da Javararhoc’h avià din brem àn . Pe t ra* men& da ober demeus ar s e u rt qêitor ; Mar trahissàu Rienodem bo calz hirvoudou. Ar ü ’hïtntà P aj . Negrfcd&rf q et’e ve den , Sir, Roue Yon , A rofe dêc’h é ô n s e i^ d h o b e r trahison1, _ D reisl pe b tra>da Re n o d ‘zo ho q at a 1tel., Hac en deusservich vad, va Roue d êc’h rentet. G ousuiH pa^érd, haeïi àntre eur m om ent g o u d e gant iar C’horoteL
, . Ar
P R M P E T- D t- A L O “i
"
.î-;1*-- % '
Rote Yfo'Nhac e suii a 'dziïrè^ Hac à lavar :
Au t r o ne var^’fafo mie4%.av awci t h o p az io»., Me meus dagonferi ga*»êc;’h >edngoal gaêiott^ Pchîoj ia>i^ates&ine« «rfeifrfmH&éaafenüœp) P o t ra m an t vai bthfi^i* ’eizeüs iqe w qessiitf »i£ il 2 Ar puissant Charlamagoj. Aol pere u t ha R o u e , En dévoua digasse* e w ‘Cïkatmefe em bëter?, IJac en dev outs'? meti diareutt som m alio#, «/ Ma na garam rïéniatârp&vai» dia-b Emon . — E b a r s v m i r e j d a o u a m a n A i B p e t e ü F ï i G h a r l e s - ,
20
< ;
s5o ? E teuy d ’am cbassëal deus va R ouanteiez, Hac em rèuto captif epad va oll b u e : Deliberit, va z u d , bremàn vàr guementse, G odêfroa. Ganêc’h ôn soaezet te rru b l, Roue Y o n , P a c ’houlennit conseil! da ober trahison ; Dreist peb tra eus B enod pehini zo ho qar*i Dre ma ê ho preur-caer evel pried d ’ho c’hoar. O h ! ne veritit q e t an hano a Roue Mar consantit biqen trahissa ho ligne. Me bo p e d , va E o n t, d ’ob er reflexibn: . 4 P a rèntas Renod d ê c l ia r Sarazin B ourgogn, E prom eljoc’h dean en presanç ho Comtet E r sicourjec’h fidel eus e enem iet; Rac-se pa né fell d ê c ’h bremàn bea féal, R oit dê o c’hon je da vont en eur vro all; P a ne vint ^ et dindan ho tom ination, ÎNe ranqfoc’h qet respont a vugale Emon* ,V.., ,, .. M onbandel, • E u r proverb a lavar pell zo eus a amzer > È essoc’h lavarat eguet n ’en d é ro b e r; Mes me all lavarat, A utrone, ganl rêson, Well q e t en em excus biqen ar Roue Yon. iP’en deus mibien Emon en e vrô re p u e t, Neodle q e t perm etli e vent sur trahisse^, Dindan boan da vea discaret e guaeriou, H a laqet ar ravach var e oll zouar o u , Ha c’hoas memes en taill da vea dislrujet ; | | Cetu petra a zo ; deus-tu delibéret. ^ H égtok? ■ Hà possubl ve penos e ventfp qen dinatur . Ma rentfemp eun affront evit eur blijadur !> * Servich vras a rentas dem p bugale E m o n , ; O tont d ’ho délivra deus a zaouarn Bourgogn ; v,-. ■-î./..';--
S3l , Ma heuillit va avis, me lavaro hep mez, Na refoc’h qet seblant a c ’hourdrouzou Charles/ Qeil a ma vo R enod hac e dud en b u e , Ne vezoc’h qet goassoc’h, credit s e , va Roue; Ha memes oblijet oc’h ive d ’o zicour, Dindan boan da vea disleal ha traitour. *'
. & ,, •.
.
A r G ’& o m t A n t o n . *
■■<
..V-Ç .
X*.
Me a lavaro dèc’h , A u tro n e ,^ a n t rêson, » Peagoulz ec’h allit asista hor m ignon: E r (zicour a ellit, me lavar dêc’h penos, Pa n'en doc’h qet ive interesset er gaus; Mes mar be eun affer eus ho prdpr in te re s t, Ec’h allit en instant en em denn a boan prest. Ni zo interesset en ze coulz ha R enod : * Chom en poan evk den a ve d em p eun dra zod, Raç -se ta , va R o u e , me a zo avis dêc’h , Na chomfec’h evit den er bed ebars en bec’h ; T a c h itrê y e c’houlen buan d ’an A m pereur, Ilac.ho caro bepret fidel evel eur breur. A r G ’i i o m t d ’A n j o u *
Anfin, coulz ê abred evel a ziveat; Perissa a ra n q o n t, ze a ouzer ervat: Coupabl ê sur Renod laza’n tî ar Roue E niz prop Bertelot dre eun toi lachete. Evit se n ’en dint qet en em hum iliet, Mes en em laqet int evel tud revoltet Da zerc’hel daouzec via ha davantach brezel D ’ar»Roue Charlamagn zo o Frinç naturel. N’eller qet lavarat certen gant güirione Pegüem ent int coupabl en andret ar Roue. Rac -se me* a ro dêc’h avis mat evit se Penos ne dleit qet ober difficulté Evit renta mibien Emon d ’ar Roue Franç; Rac mar daleit c’hoas, neus mui a esperanç.
Cetu grêt a r <c’h ouse i U?h ac a r gon elusion, Hac ar^mU i a moe ai o u z o yi t a n.d r?ah ison ! QrtGa^çu r.-ca e rfRe o o d ! force 16 a a r ve oh *<mâ Da livra ac’feano*5!h d ’oc-h ad verso urbrassa. Biscoas sur trabwon*ne voe qen inhumen ; Hoguen eun denfoifcekfl’èn deus qet a lezen. 0 111oc’h , A .Ut non e,, /h otf *h av is Java ne t ; î Mes me *a ratxqji^ejgiielet petra ao>rek: Sortiit eun neubejul ,*me*ho ped,, Autrone., l i a ijakifrcm e ^ a tia i’i^austa îbep coéte, JÆeihoiped* v0jReue^?confor4ït Èmealon, R a c , hoc t o i)ejli^ret*0r>pê«»r)mabtEmon Entre daouarn sCbénies,?arlRoue<deuis.'aîKcanç J Ne ve?<|€(tic;hoas;capabl da ober dê oflVfïç ; Rac an JT«adou « ‘Eraniç a rzo olLqerent d ê , Ilacsa?fêÿ0;0.fe0c)h!enfqichen;ar R oue; Hac mt.deuSîOîc’hotitïe 30 tud arivoillanta, Ha ne vo qetnêæet&uiridont â*©Üiàtrùja. T
on.
v
.. g
C ’houi jiVatFajicbian ,*am c’honstil artmuia. Rac-seJf «via Secrgtoun, cammancÏïfc-da^cnfa ; Rac me meu6jatr,gredanç:evit nep trahison Ne êru p ^ in a e ^ e d , gant bugale'Em on/ j&A SficnEsauR. Lavafit j Sir j petra a laqin da guenta. b S L Ï on. | | ; - y . N’em.laqtt q e t e n poan, me<aÿ.a*da ziuta* Scrifit >aze qenta d ’a*r R oueideusa îEranç P en o sver^saîudàn;gaBtjcalz a^o nsecan ç, Ha da c’horto ma yin ebars em*personach Da renta humblamant.dîe Yajesteihomaeh, E teuàn drevvaiSorit da:demoigtti bcemàa
ï / v -E va brassa dezir bea «mignon deàn; Ba p ’am ^peiluk ‘livra deàn èn ’b ê r ter men Ar pêvar m a b E m o n , e voall adversourien, Deus a greiz va c’halon i n ’en em oblij da 2e , Moyen an t ma talc’ho fidel d ’e bromesser>s En plen’eti V ocouleurvo a*r plaç assinet Ma o rentin varc’boas o fêvar disanm et, Sepet da viana hepqen o c’hlezeyer, Brancou glas en o dorn v$t m ’ô hanavefer • Pa «vint re m e t ■eno er g«fis-se àisarnvet, Ec’h aîloObarlamagn êzet o c ’hem eret. Cetu aze ar pez km boa c’hoant da scrifa :v Deut a m à n , Sec reto ut ; me a y a da si na. ; - ,
^
;>
w
'
-
-
''
Da R ipus, pehini a -antra î
Cfêviit , Ambassàdou r : l a vari t d ’a r Roue Penos'ie ràn peb ira besrvez e volonté. D eit.... cetu Va lizer : m ’ho ped d ’e rêi deàn. Accomplisse* e vo (ar pez a zo ennàn. R ip u s .!W
*
:§
:
^ Me bo trùg&reca, Roue nobl ha ^güir ^ j .• ion j• , Pa e m e u s và mbnn^t ê joaüs va c ’halon : Me-a ya da annonç qem entse d ’am Roue. Adieu d êc’h e t a , Si:r , gant peb humilité. Sôriial & r a , hac ar (Thdjntel a arilr«.
: .G’b o u i W h e u s , Autron-e, roetconclusion Ma yije tflabisset ar pêvar màb Emon ; R acÿe e cunduoc’b R en o d hac e vreudeür Yærc’hoas vatdrb creiz-de dablewen Vocoufeur : hno e rëi Charles neuze da ambusqi Eun daou-c’ban t den atm e t e vit o assomïm. -
Y on*
A r C ’h o m t A n t o n .
la*, =Srr, ni rèyo evël a l e v e r e t , Hac oit ^aufafdetfciSïe la ^v©ishst attrappet.
1
234 : Ï/ Yo». Demp oll da V ontoban, hoguen beit secret. Rac arabet e ve e vouife den abet. •
C ’H O EC *H r E T D I A L O G. WËÊ& . -r
ChARLAMÀ^/uZC e suit. R ip u s.
Distro op, va R oue, deus va c ’hommission ; Bet e meus eur respopt digant ar Roue Yon. Cetu amâ’l lizer en deus bet roet din. -■■’C h a r l a m a g n .-'
Roit-àn din ,.R ipus, evit ma el lennin. ,
Goude bea Iennet al Kzer.
Cetu ni en hon toi bremàn, va m ignonet, Rac ar Roue Y o d en deus din prom ettet E rento din varc’hoas R enod hac e v r e u d e u r , Varc’h o a s, oll disarm et, en plenen Vocouleirr ! Rac-se e ranqo mont bremàn daou rejimant M’h o r b o , bao pe varo, ar pêvar den tnechaot. C ’houi gunduo unan , Fouqes de Morillon, Hac e yêlo ganêc’b Ripus ha Ganelon; G aleran, Isakar, hac ar Prinç Idelon, A yêl ive ganêc’h , pa int tud a galon. Ha c ’houi ^Oger-Danoa, zo ive den vaillant, Me a ro dêc’b ar garg eus va eil rejimaiit, Hac a yêlo ganêc’h evit ho secondi, Ha N ê m , ha Salomon , Richard a Nàrmancli ; Ràc-se nep en deusV hoant da vea va m ignon, A rànco renta din ar pêvar mab Emon. O ger- D a n o a .
Ni a rêi hor possubl ma veont q e m e r e t ,, P etra beniac ma int tud courajus meurbet.
a35
-
C harlam agn*
;
Grit eta ho tever, m ’ho p e d , va mignonet î Ni a ya da bourmen ; j*ac-se beit secret. O ger- D a n o a .
Demp eta, mignonet, da blenen Yocouleur, Da c’hout ha ni allo contanti’n Ampereuf. Mar galier eur veaclïqem ér mibien E m o n , Neuze e vo rentet assur yac’h e galon. Marchit arauc, Fouqes, pa oc’h eus mui a d u d , fia ni a yêl varlerè’h ive hep ober brud. FoUQ ES.
Mont a reont en hent,
Arça, n ’em arrêtooapamàn, va mignonet ; Èru omp ar vech-màn er plaç hac en andret El lêc’h ma voa roet an assination E vije rentet demp £r pêvar mab Emon. Ma ve c’houi a heuillfe, Qger, va zantim ant, E separfemp bremàn en daou hon rejim ant: Mo nt unan d ’arpenn-oat, ë gui Ie d ’ar p en n-m à n Hac e chom fe top cuzet el lann vras-mâ bremàn Ha varc’hoas, hep nep manq, pa velimp o tonet R enod hac e vreudeur evelse dîsarmet, Ne veomp qet couard d ’en em strinca varne, Mes destumomp anê en crêiz hon diou arm e, Ha ni o c’haroto eguis güir forbanet, Hac e vint evelse d ’ar Roue presantet. R ic h a r d a N o r m a n d i.
Afei ia, Fouqes, c’houi lavar güir bremàn ; Raç-se, ît-u d u o n t, ba ni chommo amàn , Ha neuze-ta varc’hoas ar c ’henta o güelo, A rai d ’an trompillou son amàn tro vardro, Ma saillfomp assambles da guemer anêze : Ne oun ha ni allo re facil ober ze. G aleran.
Tavit-ta gant ar vez. Penos^ h a c ’houi a gred
s36 E rezisto pêvar eufcdaou^c'hata td e n arm et?
> V v ï ' Mm*. Qen t tn a v io tq e m e re t, me a brometd^êc'ii &e E vo henq al lann^màn/daouest peguer bras ê. $ 'E 1 Z V E T
rtî) I A L O G.
R en od iiac e dud a^antre, 'fine*a lavar :
M e g re d bremàn R olandhac e eont Charles O d e m ar veach-màn leiz o c^hroc’hen a vez, O velet ô dragon var tourel M ontoban: Poan galon o dens .sur pa velont aneàn. Sy A‘R SeCRETOUIL J,V Ne zeus lec^h da laqat douëtanç ebars s e ; ; C’h o a rie th ô n eus d'ê ettn toi subtilité. Iibguen , Au trou R e n o d , clêvit-ta eu n affer : Yon hac Emonet a zo êru er g u ê r, ti p taou mabic bian ,a dï o m aguerez, Brava daou .grouadur zo o touguen buez. R e n o d ..
HoL ho ! êru ez'ê d ’ar.guêr an daou gan fard? Q ereh il-e , mogüei'fomp, me ho suppli,, Alard. ' ' Axard. Me ya d ’o c*herc^at dêc’h gantcàlzablijàdur Evit o renia d ec’ll hep dale , m ’en aSsur. Digaç a ra anê d"o zad , pehini a zafll gantê da boqat dé.
R enor. * Bonjour va bugale Yonet hac Emonre-t ; Pêvar bla antier zo nVm boa qet ho quel e t. Bremàn laraHt din *ha ‘c ’houi vo -envr veaeh Evel h o ç’h eontét tu d demeus a gourach. '
.
E m o n e ï. S M
Mar plij ^ant va Doue dre e vouir Brovidanç Donet da rèi demp*ni ha couraj ;ha puîô$an«,
s 37 Hon eus a r'v o k m te , va zad, va eon tel , Da zico&ra.e’hanod?h deu>s*hoc^h enem iët. Ouspen e lavarin : evit daou b o tr d ’hon v e n t, Me n eg red ^u q e t s u r e trdfemp&eus^hon h en t. ‘GtMCHARD. Ha c ’houia^gfcêoyRenad , penos h o trràb ena En pe .his *e parlant qet*'courajus üija$
Ton. V' . ' ^ ' % Salud, vabrenr,'va c’hoar, ‘ha cboui, Ta nizien Xjear ■» Ha rc’h o u i, C hevalierien, olhen paH ictilier; * D eut on d ’ho pisita dre garante b a rfe t, Da ganvz d ê c ’h deuS‘eu n dra ho cray rejouisset. R enod. O va Roue g ü irio n , sonveren hac Autrou ! Deu t mai t vio t be pr e l<h a c ’houi hac ho qêlou* Hat va; b r eu d e u r h a m e e v 6a ni p s u r g lacfh a r e t , Rac honbi je^n i , S ir § eun dom atffcbenac gtfêt Pehini a vije control d^ho polo n t e , Pa n ’hoTlbîsitfed’h q et alies , ¥a *Rôue.
Va breur, oe'ouffecîh qet ober en nepfêçon Biqen netra a^ve'dreist -va *ompinion. Pa ê bet boloin»te Doue d re’ ‘Brovïdanç, Da zon t da gontracti •entrezomp aHianç , Me meus contribuetihac en de hac en nôs Dagavet dêc.’h moyen da -veva en repos. Rac-se rae lavar dêc'h eun dra en assur an ç: Me meus*grêt hoe’h accord gan’t ar Roue aFranç, Gan t ar condition ma refoeîh en efîet Ar pez zo en antier entreomp concluet. R enod.
Me a brome t dêc-?h , ;S ir, demeus a g a l o n s t , Pa ve ret din scuillaan anter deus va goad Evit ober va feoc’h gant a r Roue a T ra n ç ,
w • â3B Me rêi ze joaüs bras hep ober contenanç* Lavarit din petra en deus c ’hoant a ve grêt» ' ; YonMe en disclêryo d êc’h ne veo qet arrêt : Lavaret en deus din en ho pardono to u t, Moyenant ma iteuot ive d ’en anavout, Hac anfin ec’h êfoc’h ho pêvar e v e te , Evit goulen pardon digant e Vajeste,H â da renta deàn homach et£ tim a t, Haé en ho recevo c’hoas en e c’hraçou mat. ' R ic h a r d .
i Nj rêi qementse olJ, credit, Roue Yon ; Hoguen pelec’h e vo an assination? Y on . v- - &ri ft Ebars en Yocouleur, eur plaç eus ablesanç., Elec’h ma vo Charles hac an Tadou a Franç* P ere en epa gavo da ober peoe’h ganêc’h ; Mes rét e vo dêç’Ji m o ntv el a lavarin d êc’h. Rac m a ro ç ’h eus Charles qen terrupl domajet, En d e u sd o u t ac’hanoc’h , hac en deus Iavaret P e s o s e ranqit m ont disarmet e vete, ^îemet ho clezeyer hepqen deus ho coste; Neuze en ho taouarn e tougfot bra n cou glas, Evit sin eusa beoe’h. An homach ne qet bras. R enod.
Batamour d a Z o u e , teulit sple, va breur q ès, Rac soupçoni ràn calz var garante Charles* Rac mae’h alfe cavet ac’hanomp d isarm e t, E rafe gant maliç ober hor c’hemerèt. Y on .
Bea ê den d ’e c’bir, eus se bet assuret ; Ràc-se ec’h allit mont d*e gavet divorc’het. R ichard.
Me deu d ’ho conjuri bremàn , Roue Yon : -
239 Ha c’houi à felfe dêc’h ober demp trahison ? Rac ma oufen ho pe hepqen ar voJonte, Birviqen eur c ’hart-heur ne chomfec’h en bue ; Rac me a zant ervat e fell dêc’h conclui H or c ’haç evel dênved da daga d ’ar bleizi. t
A la rd .
R e n o d ,v a b r e u r ena, dreist oll me ho suppli We yêfomp q et disarm dirac hon enemi. Birviqen Charlamagn ne oufen da g aret, Aboe ma permettas laza an Duc Beuvet. * Rac me assurfe mat en deveus e u r^ a lo n Zo capabl da ober da bep Coulz trahison." G uichard.
Anfin,mar en deus c’hoant evit bon eur ar Vfô D ’êchui ar brezel zo commancet pell zo, Ni a yêlo d ’ar plaç ma plijo sur g an tà n , Mes gant hon oll buissanç demeus a Yontoban. Mar hon trê t gan t d o u çte r, ni n ’em humîlio Mar be rigorius, ni en em difenno, U^r A r C ’h o m t d ’A n j o u , »
,i
Allas ! ne glasqit qet an h e n t, va m ig n o n et, Evit ober ar peoe’h , er fêçon ma couxzet. Ha c ’houi a gred penos ar Roue nobl Yon A garfe ho qüerza nac ober trahison? Caç a rêyo ganêç’h ive darn e GomÉef, * Evit disqüel penos ne zeus danjer abet. "Yon.
r. .
y
O Doue ! Autrone , goude dont d ’ho s ic o u r,. E fell dêc’h layarat.e zôn-me eun traitour ! f> E monet.
la, me voar erv at, S ir , ez oc’h va eont ; Hoguen laqit eves ne ve m anq en ho eont Rac mar d e u t da verza va zad hac e vreudeur, En esperanç bea mignon d ’an Ampereur, > ?
s4 p
E v o u p e /z e td ê a b s e qent mont eusartbed» màn, Ha pa ne m d e n boo nemedôn va-unan. Y on;
|» | ;
- i.,-
Anfin ,,bian ha bras bo cav-àn obstinet'; Ao obtion oc’h eus d ’ober vel a>garfe t. Hoguen qer fatic on bal amour d êc’h , va breur, E oiasq;ober ho peoc’H etal an A m pereur, Ma on dismantet oll<;,anfio ,,né allàn mui ; Roit din , m ’ho suppli , e u r gampr da reposi. R enods
Qeroeut zo e r c ’haslet.vabreur, zoevidoe’h ; N’ouffemp qet ha pêa mar oe’h eus grêt hor peoe’h. Qemerit ho repos, me bo p e d , va Roue; N i dacho. ,.marrguel tom p'7 d ’ober^ho poloote. c'
'
XON.
Me a y a , Au trône v eta da reposi. - RENO®*--'
"
S o r tir a ra.
Il eta j va R oue, humblamant m ’ho suppli. Renod d ’e dad :
Arça eta , va zud*, bremàn dellberet' Petra hon eus d ’ober var hevelep sujet., ClêviH ye, R e n o d „ va resolution Evit tëéa va br.eur ar Rbue nobl Yon, Gouscoude evil se ne ven qet d êc’h ali Da vonet disarm et dirac an enemi. . R
ic h a u n .
N’en domp qet en humor, na me na va breudeur . Da<vonrVstir disarm et da bleiVén Ybcoulèur; , Ne daîfë’qet e nac-’h -, bea a meus soirpçoiï Penos e zeus dezir da* o b er trahison, ‘ Mogîs. • nl • Anfin >va- c'fafeadmi ,• It-gant^fco pretrr Bieaôd’; 3 Mar, bojtrahis Yün e rayo‘eun* di-a* sot»: r ‘ ° i Biscoas mare*, vtaî«ad , n e v o e q £ n ^je r goer* e t
Sj
Evel sur hoe’h hini, mar beit trahisset. R enod.
Mar dê predestinet gant Doue eterne} Erancomp, va breudeur, dre drahison mervel , En em resolvomp oll da vont en han Doue. Ni zo bet alies en danjer hor bue , Gouscoude hon eus bet eur cfhraç p a r o d ie r Bete’n heur a vremàn d’en em denn a affer. R ic h a r d . M e a y êlo g a n ê c ’h evit oboissa. A l a r d ha G u ic h a r d . i lia ni a ÿ ê l ive , pa dlefemp perissa. R enod. / // B e n ig u e t vp^Roue an ên hac an d o u a r !
, r
Cetu ni, va breudeur, c’hoas eus a eul làyar. Me esper e royo Dpue demp ar boneur Ma tistroimp d’ar guêr a blenen Vocouleur. Arça, vafconerien , grit-u c’hoas eur fredon Da recrei speret ar Roue nobl Y o n , , . En deus evidomp-ni qemeret eur boan vras Ha ni en em hastomp da vont dre a^hentc’hoasr YON o clêvet ar fredon a lavar :
Allas ! mibien Em on, m’pufec’h' ar virîoue§ 1 Ne rêfec’h qet sur din ar seurt eporiou-ze. Caev a meus esperoul qemeret va repos, Ya c’honscianç ani piq hac en de hac en nos, E re b c ç9-h d-in vel Cg?ü ir ez ô n b et e u nCS•tv-r■ a it _P u r f. E rrteus güerzet an nep à dleyen da zicour. C’hoant bras a meus da vont d’en embrecipita Daoust penos vo an dro, me ràoqo perissa.
v
E l Zr BT D R enod hac e V reu d eu r,
I A
I Q G.
;
brancou lore gante. *
R enod.
Getuioe consantet ar vech-màn, va breudeur, Da zont o zri ganén da blenen Vocouleur, Ma vo grêt an accord gant ar Rcroe Charles; Rac-se-ta, va breur-caer, ho pe ar vadelez Darêidempdarn hotuddazisqüeldempan hent, Ma commançfomp da von t en hano Roüé’r Zent. Yon. i ' / It gaqte, va C’homtet, me ho suppli, ho tri, Me ho teput gant joa da vont d’o c’hundui. "
A r C ’h o m t A n t o N.
Pa rit demp an enor d ’hon deputi da ze, Ni yêl joaüssamant en ho reqet gantê. R enod.
Adieu ,, Roue Yon ; chommit en Montoban Qen aveomp distro, dreist peb tra ho pedàn. Y on:
'
Weboo me a ebommo, crédit en ze hardi. R enod, -
Adieu, va fried qèz, va mibien ha Mogi. , 1
'
C lera.
Beach vad j va Renod ; distroit prest d ’ho tî : Qén a veoc’h distro hor bo calz a zourci. Renod hac e vreudeur a ya gant ar C’homtet * bac en em lacont var bennou o daoulin evit pedi Doue.
%
S
;
i 4 R e n o d . : .j |
Demp en hano Doue, güir Vestr ar buissanç, Da ober hon accord gant ar Roue a Franc;1 Dêc’h-u, Güerc’hezVari, Mam ar güir Redemplfur * £ n em recommandomp, ha me ha yabret^éur;
M’ho ped d’hor preservi, Güerc’hez sacr, hon Itron ; Deus ar maro subit hac eus au drahison. Commançomp hor beach en hano an Drindèt ; .* Mes tristoc’h, vabreudeur;mehosuppli, canet R ic h a r d . , 'M la, va breur Renod, bremàn, en horeqet, Ni a ya da gan a , poc’h e>is dempeommandet.. A« tri vreur a gân var eunMon trist.
.
Demp-ni oll, joaüs, va.breudeur, Bremàn da blenen Vocouleur, Evit êchui eur brezel A zo caus da galz da, ver vel. Benos Doue a vir galon À roomp d’ar Roüe Yon, Rac ennes ê bet au auteur M’hon eus peoe’h gant an Ampereur. A l a r d .'
Me s c’h o ui, va b reu r R enod, evi do enp da g ana N ’ho cavàn qet o tont d’en em rejouissa ; Me ho suppli ive da gana eur chanson, Ha neuze nigredo neûs qet a drahison. R enod.
Pa recommandit din can a dêc’h eur chanson Me rêi ze da blijout sur d’hoe'h ompinion. Renod
a gàn v a r
ton
C a tik a t.
O devez eus a joa evidomp, va breudeur! Rac êrü Ô bremàn ar moment hac an heur Ma vo ta grêt ar peoe’h gant ar RÔue a Franç; Ni lavaro adieu d’hor poan ha d’hor souffranç. Peguen lies a zen, pa gonsideràn ze, O deus er brezel-màn êchuet o buel Mes bremàn e sônj din7 pa ê ar peoe’h sinet, E ehommo pepini-en e baciantet. Maleur dêc’h, payanet, enemiet ar fel Bremàn e vo vaqet ganêc’h oll adare, Pa vo sinet ar peoe’h demeus a greiz calon Entre ar Roue Franç ha bugale Emon.
" G u ic h a r d .;
,
Petra ê a! lann- hont a velàn , va breudeur? Êru omp er vech-màn ebars en Vocouleur. '
"An t o n ./
’
Er plaç-ont eus roét dêc’h assination, Hervez hon eus gouezet eus ar Roue Yon. Al a r d .
Seilit brassamezou ! terrubl ô’n soùezet ; Evidon da zellet, ne velàn den abet. '
G u ic h a r d .
Na tue ne velàn qetsur muiôc*li eguedoc’h: Demp ac’hann, va breudeur, hep arrêti pelloc’h. A n t r i C ’h o m t a lavar :
Depordit eün nebeut, me ho ped, Autrone; Bremâ-zouden vantan e teuyp ar Roue. R e n o d o velet ansaign Fouqes hac o clêvet an trompillocu
v
Maleur demp, va breudéurIJjea zo trahison , Rac me a vel ansaign Fouqes de Morillon ; Hac en penn al lann vras e màn Oger-Danoa ; Ret Jfo demp, va breudeur, dont da vervel amâ. ;
0
.
.
A la r d .
;
c ^ f§
O h î Renod miserabl îp io u a zon je biqen O p ije trahisset ac’hanomp evellen l Ni zo ho freudeur paour hac ho carie ervat, , Ganet omp deus ar varn ha deus ar memes tad. G u ic h a r d .
Aflfin qement ac’hoanletvdevçad’hong^erza, M en deus, en dispit demp, hon digacetama. R ic h a r d .
Alèn 1Alard, Guichard», deut buan d’am zicour, Ma voalc’hfomp hon daouarn en calon an traiteur. Monta reont etreze Renod, peluni ne ra vàn evito güelet. | Renod. .
7
*MÊÊm
O Doue, va breudeur 1ha c’houi sônj gouscoude
245 E m b e-m e ho coerzet amàn en güirione ? * Mar a meus bet ar zônj h epqen d ’ho tra h issa , Me reqet ma teuyo an douar d ’am lonqa. O va b reu d eu r Doue ! peguen diavis o c ’h ! R ac n’em bo q e l iv e g o e ll na voas e g u e d o c ’h .y Selam iit, C o m t d ’A n jôu, M onbandel hac An too C'houi a voa depntet gant ar R o u e Y o n Evit hor c ’hundui amàn dre assu ran c: Pa velit trah ison, roit dem p asistançN . Anton.
'Ni n’hor boa carg nemet d’ho renia er plac-màn. N ’en em k q a fo m p q et evit re all en poan., Divrooillit ho carton evel ma e n le n tfo c ’h ; iSi 2 va eu hou I r o ; "rit evel a g a rfo c’h. , Falveout a ra dê redec quit; mes Renod a guerz varo lerc’h. R enod.
Oh ! tud abominabl ! tud v il, lach ha poeltron, C ’houi zO ive coupa pi ebars en drahison. Me voar ervat penos e vo rel dem p m ervel ; Mes c’hoûi yarvo qentoc’h , traitourien infidel. Ors u s , R ic h a r d , A la r d , lazomp peb a hini. R ic h a r d .
Nebon nVrêyo ze he p don t re d ’hor pedf. Laza a reont peb a hini.*Richard a gunlunu dagozeal.
A ssurit, va b re u d eu r, ni hor boa eur zon j so t, C redi penos e voamp trahisse t gant R en o d ; B rêm àn me vel ervat e màn deus hor zicour, Pa ê*en em vênjet d em eu s an dud traitour. Cà ' - RëNÔD. , * Aïlast va breudeur paour, demp var hon daouîinou, Evit goulen pardon deus C rouer an ênvou : P ed o m p -én da gavet true deus hon ene ; R e t vo brem àu m ervel, me a vel an dra-ze. En em strinca reqnt d’an daoulio, ha Renod a lavar :
Q Drindet adorahl î Doue en tri.Ferson ! Sellit eus a drue hac a gompassiou
ikt$
/. ■ y ;, fieüi pêvar Chevalier baftnisset deus o brô# Had a glasqer amàn da laqat d’ar maro. Ma vo ho madelez, va Jestfs, va Doue, r Rêi demp-ui c’hoas ar c’hraç da tecour hor bue# Ni rêyo pinijen demeus hondizurzou, Ma vimp eur veàch dign d’ho meuli en énvou. ,r .
An trifrfeura respont : ^men. Renodagotor.
P ’hon eüs recommandet hon ene da Zoue, i Lavarômp-ta adieu an eil da eguile. Adieu, va breudeur paour, dêc’h-u a Iavaràni Vit ar vech divéa e poqàn dêc’h bremàn... Doué da rêi demp graç, goude coll hor bue* D’en em gaout hor pêvar assambles bars en êer R ic h a r d .
Adieu, va breur Renod. V :
V
- . '
*
R enod.
/ .
V / l V/'- ’-
Adieu, va breur Richard. A lard.
Adieu , va breur Guichard. G u ic h a r d .
Adieu, va breur Alard. R enod.
P ’omp en em breparet ar vech-màada verve!j Gortoomp gant coufrach hon advèrsour mortel N’alfont qet lavarat penos mibien Emon O devo bet douguet eur c’hroc’hen a boèltronj, Hoguen enem glêvompqentcoinmançar mêle> Marteze e tisfemp c’hoas recour hor bue. \ C’houi a raÿo,Jlichard, bremàn an arier-gard, Ha c’hoüi a gombatto er c*hoSte deo, Alard ; Ha m e, va breudeur q è r, gant eves bras a rêi An avan-gard neuze ebars et c’hoste cîêi. Ha pa vimp-ni re scuiz e ranqimp reculi Da gavet ar roc’h-ont, ha ma pignimpvarni, Ma c’hallimpeuQ nebeut dont dazisquiz vlarna.
R ic h a r d .
NI â *ento ouaoc’h bete’n heur divea. Arme Charlamagn, pehini toa cùzét tro-var-dro,» zigoachtac t âvanç etrezec ar pévar mab Emon. Ar gombat a gommanç gant ar furor ar vrassa. -V
’i
./-• ■ '
:
r»
' .............; -■■\
*•
'•
^
■ , iV o* ; r-:%»
r
Arme a r R o u e
V
'
.
’ .
/
"
•'
r
■-
D i a l o£ g . ha
• -
■ .
.
M ib ie n Emon.
F ouqes.
Ah ! gioutonet infam ! bremàn ocTi*ta tizet Ërfêçon m’hor boa c’hoant pelha zo d’ho cavet* Êru ê an amzer ar veach-màn , Renod, Ma vo goerzet dêc’h qermuntrerez Bertelot, Maro an Duc Grifon hac ini’r C’homt Hernier, Oc’h eus laqet, tud fall, entre pêvar gartier. v Oh ! bremàn n’en doc’h mui pignet var guein Boyard* Rac-se en em rentit buan, pêvar gan fard , Ma veoc’h garottet da gaç jd’an Impaler , Evit bea crouguet ho pêvar bars embêr: Ho preur-caer, ho mignon, anfin ar Roûe Yoa Ê ho livr da Charles cire eun toi trahison* . 1
R
i uh arï).
‘
■
Penos? en em renta ! Fouqes de Morillon! Tromplet oc’h eunnebeut en hoe’h ompinion. Qent ma va qemeret ha va breudeur ba me > E cousto sur da zarn ac’hanoc’h o bue ; Mel, beLt rêsonabl, pa ê ret clemp souffr reus i Deut uguent Chevalier, ar vaillanta oc’h eus, Da gombatti ouzomp, ha mar o surmontomp, Hon lezit da vont qüit e lec’h ma tezirfomp, Ha mar hor goneonHve dre ar gombat, Ni bardono’r maro dêze a galon vad. . F ouqes.
Inutil ê ze oll : en dispit d ’ho paro,
7
i
s>4S . ■ • *• Ret ê en em renta pe andùr ar maro. Pa rofec’h d in , tud fall, qement a zo er bed Evit dont d ’ho lezel , certen n’çrgrafen qet. R enod.
> Me vel ervat, Fouqes, ob’h terrupl en çoler : Ni rêyo, ma ellomp, izellât ho pannier.DisqüelOmp, va breudeur, d ’hor vil enemiet, Ha, ni a vanq a voad eTbars hor goaziet. Retê en emdifen pe mervel en pôeltron.... Dal va c’hlëze, Fouqes, adréus dre da galon. G anelon .
*
Laza ra Fooqesr
Saillomp oll varneze evel tud counnaret. Oger, megommanddêc’h abeursar Roue Franc, Hep cavel nep égard da;zont d en em avanç. O ger. r
... :
Penos, tddfall! hac’houi en danjer hopuè, Oc’h c’hoas qen iffrontet laza tud ar Rdue !. ÎNeusfors peguerfoll oc’h, uebon m ’ho tifailo ï En em ren lit ractal , p’otramant oc’h maro. A lard /
||
Ne déut qet d’hor gourdrous, Oger, qen terrubl-se ;
Pa gommançfomp c’hoezi e vo tom dêc’h ive. R i chard
a
N or mandi .
Ha c’houi anzao, Renod, e rejoc’h îoîlenteMassac ri Bertelot en pâtes ar Roue? Renod.
4
Ne ris uetra deàn ne rafen qercouîz dit; Toi eves da cçoc’hen pe otramant tec’h qüit. G aleran , ’ Àvançomp Varneze evel leonet cri ,
#
Rae me a veJ ervat e ran eont reculi. r G ui chard .
•
f
'
Poentê sur, va breudeur, demp laqat en effet
' ■ . ; " 249' /' Ar pez voa entreomp er gentaou concluet. ISA KA R.
Mont a reont var ar roc’h.
Me lavar franchamant amàn, va mignonet, Eus nalur ar gounnar en hon enemfet: Sellit peïec’h int aont pignet var an huel! E maint o fêvar pignet var arlroc’hel. I d elo n .<
^
!
. Ne maint qet qen huel ne vein t<Jisqen net. Alôn, saiilomp varne ": ret ê o c’hemeret. ;
R ic h a r d .
•
Mar loslaitdar roc’h , ni royodêc’h cuignoti Qer tener ha biliou adréus dre ho qinoù. Stlepel a reont mein gant o enemiet. ’
G anelon.
* v
Tebompbuan^lenn ha re<Jpmp prest duont ; Racr an diaoul zo sur o sicour ar-reont. C'houi o goel e tiruill mein bras eus ar roc’hel ? Mar chomomp amàn qen, omp certen da vervel. E æ n OD.
TrouplouarRooearecuV
Ha c^houi dec’ho eta, tudpoeitron ha t raitour? Rac qentm orqemerfoc’h ni royodêc’h labour. En eur velet an enemiet o vont quit, e lavar r
Ç ’hon eus-e chasseet pell demeus hon roc’he l, Demp c’hoas da zestum mein da ober dê brezel. Disqen a reont da guerc’hat mein. R ip u s .
Ho ! ho! deut int d’an traôn, ar pêvàr mab Emon î Dompprestd’oassommi, Autrou Comt Ganelon. ^
Tostàt a ra adarç an enemiet d'an assot. O ger. - .■
Arça, va c’hendervi, en em rentit, m ’hoped» Rac e zoc’h var ar poent da vea qemeret. R ic h a r d .
O h ! va c*hender Oger, na pebes lachete JPa ya an eil qènder a eneb eguile !
*50 ' -.y O ger. ’ Doue a voar ervat hac ar Verc’hez Vari, Eus glac’har em c’halon o tont d ’ho cofnbatti ; Ha mac’h alfen assur, hep terri va sermant, Hêi dêc’h va asistanç \m ’ér grae suramant ; Mes allas! ne alfcàn a grenn dont d’ho sicour, Dindan boan da vea tremenet da draitour. Hoguen pa ne allàn dont d’ho sicour bremâ, Ne rin qet dêc’h a zroug ive da viana.
: > : - _ r:w
G anelon/ '
/
Me bromet dêc’h , Oger, ma espernit anê ; Ni deuy da accusi ac’hanoc’h d’ar Roue. - O ger. ’
Ne douchin qet outë* va c’hredit, ravodeur, \ Pa ve ret din mervel gantê er memes heur. Ha penevèrt mêmes trangressî va zèrmant, Me rofe dê sicourr ha ne yeè’h qet contant» G aleran.
Hep ho sicour, Oger, ni sur o c’hemero î Sus eta, Autrone^, saiilomp varne afo. Avanç a reont var bugale Emon. O G E R a recul en eur lavarat t '
O lezen dinatur! penos, ha possubl ve E rafes da eun den derc’hel d ’e bromesse P, Balamour d'ar sermant a meus grêt da Chartes, Ne allàn qet sicour va c’hendervi gompes! O ra vo milliguet an eil Judas Yon $ < En deveus trahisset ar pêvar mab Emon ! Vaillanta pêvar den a voe güelet biscoas À vassacrer hirio. O Doue, pebes gloas É rancout o laza en creiz eus o yec’het, Ha dia dont d’o zicour n ’en dê qet permetet ! /
' v;!'-v - ..
;
R enod.
\
Courach, va brendeur qèz, n’en emseparotop qeî ; »
■ ;:
S5 l
Mar en em ziçouromp, ne vimp qet qemeret. NÊM . Mopt a reont c’hoas var acroc't*.
Me o giiel ô von et adare var o glud : N’o heuillomp qet hirroc’h , me ho suppli, va zud ; Mar gallont eur veach pignat var ar roc’b e l, Dindan ozoliou mein e ranqimpsur mervel. An enemiet a recul, nemet Ganelon. G anelon . -
Hol ho! c’houi zo chommet, Richard, da zivea Me a voerzo dêc’hu-ü maro Fouqes bremâ. Dalit eun toi cleze en crei'2 ho poozellôu : C^houi ell ober gante brêmàn goadeguennou. R ic h a r d .
Oh! lazet on ganet, infernal Ganelon ! Nonpas dre vaillantis, hoguen dre drahison. G a n e l o n . - .".V-;/.-.r;.-".
Biannat ra an nombr ac’hanoc’h , tud inipi ; Rac marboac’h qent pêvar, n’en doc’h mui nemet tri. Me a meus da gueula grêt separation Dre va c’houraj vaillant entre mibien Emon ; Pa ê lazet Richard, ar vaiilanta ànê, # Hor bo sur ar re all ive hep pell dale. R ic h a r d .
Àrabat, Ganelon, e rafac’h ho pompât O pe bet va bue demeus a varç’hat mat; v Poe’h eus grêt din gourve, c’houi renq ober ive £ Tra evit tra bepret; bue evit bue... Çoura ra e gleze en calon Ganelon, pebini a goe d’an douar*
r
f
\ G a n e lo n .
Oh Uizetôn ganet en creiz poul va c’halon, Venjrt-ta aG’hanôn ,*va c’hender ideîon. Ÿ ':
R ic h a r d :;/" V
Bremàn omp n’em bêet, Ganelon infidel ; , Mar don cazi maro, te zo prest da vervel. . R enod.
Pelêc’h e màn Richard? lavarit va breudeur ;
,v
252 Mar hon eus-àn collet, ennes zoeur maîèur Î Én voa deus hor pêvar assur ar vaillanta ; Mes mar dê qemèret, ne allin mni’beva. -
'
’' G u i c h a r d . '
..r
'ï
' .
Allas î m’er güel eus traon var an douar a bîat Î Maro ê a meus aon... Beuzet ê en e voad! R
enod.
0 fortun detestapl! va Doue, pez maleur! Me ineus aon oc’h blesSetmarvelamant, va breur R lC H ARD a zàlc’b e vouzellou eo tre e zi vrac’h , bac alavar ;
Ne Oufen qet beva , p’aui be calon houarn : Cetu va bouzellou oil entre va daouarn, Hac evit qementse e meus recompancet Nep en deus ac’hanon evellen goal-drêtet; Ar superb Ganelon a zo bet va ancou ; Cetu-én astennet ontal va zalonou. R
enod.
Oh ! Chevalier vaillant! coll a ràn va speret, Pa velàn ac’hanoc’h evelse .massacre!. Mac’h alfen, va breur qèz, souffr ho poan evidoc’h , Me er grae joaiis hep arrêti pelloc’hv Deutentre va divrac’h, me hoped, va breur qèr M’ho touguin var ar roc’h da guemeret an Or., Da c’hortos ma vo grêt ar separation? Dre eur maro cruel entre mibien Emon..
D
E C V £ T
G oustard
D
I A X O G.
a lavar outàn e-unan : v
Va c’halon bars em e’hreiz a fratll gant ar glac’ha^, O sonj en drahison a çêr var an douar. HaC ar pez a ra din detesti aneàn , " Ê ma meus sicouret, sivoas* ober unan ; ISonpassar'èvitgüir dre va c’honsantamant, ;
m
253 Mes dre ma voen re fêbl ha re oboissant. Allas! Chevalierien, goude qement a boan Oc’h eus bet an duré t o tifen ar vrô-màn, Ez oc’h bremàn livret d’ho prassa enemi, Evel cass an dênved d’ar blei da zevori. Ah ! plenen Vocouleur; pebes chanç ac’h eus-te Rac ar yêod glas ennout zo arrouzet hirie Gant goad pur péyar den, ar vaillanta biscoas Zo bet var an douar hac ive er mor glas. M oGIS a antre. Petra a c’hoarve dêc’h, va mignon qer Goustard? Ret ê anzao ouzin, ha na vet qet couard. ‘ ’
G o u s ta rd .
Allas ! glac’haret ô n , den jenérus Mogi ; Ma na blij gant Doue hac ar Verc’hez Vari Sellet eus a drue ouz bugale E m on, ,/■ Int maro o fêvar dre’r brassa trahison! Rac. ar Roue Yon en deus bet o livret D ’an Ampereur Charles, pini en deus casset Eun daôu-c’hant den armetda blenen Vocouleur, Vit ma vo qemeret Renod haG e vreudeur. M o g is ,
^
.
Al?! vad a rafe din da zispen gant va dent... Perac,den miserabl! n’enlavares-te qent? Piou a zo c’hoas coupabl ebars en drahison ? G ou stard.
Ato ^r C’homt d’Anjou, Monbandel hac Anton; Ho guen evit Hector nac ar C’homt Godefroa N ’o deus qet cousantet<Ja zont d’ho trahissa. H e c t o r ha G o d e f r o )i a antre. ^ Me ho suppli, Mogis, Renod hac e vreudeur, It buan, m’ho suppli, da blenen Vocouleur : Lavarat a ràn dêc’h penos omp tra i^^| ^: Ni ayêlo ganêc’h d?ho sicour, mar -
*54 Me ho trugareca deus hoe’h offr, Autrone, Hac ôn Contant meurbet demeus a guementse,. D an armou î tud vaillant demeus a Yontohan ; Deut buan d ’am c’havet amàn bras ha bian* REGNIER , gant oil drouplou Montobaa,
Petra zo a neve? lavarit d in , Mogi. M o g is .
All as ! trahisset int, sivoas, va c’hendervi. Ma n’en dint oil maro, e medint en danjer; Rac-se dem pd’o zicour, me hoped, va zud qer. F osson .
Demp huan o bete, me ho suppli %Mogi ; Ezom zo ac’hanomp, hervez ma màn'r c’hoari. M o g is .
Tec’bit dirac va faç, Goustard, gant dilijançî Me rêi staga Yon ha c’houi eus eur potanç. Goustard a zorti. Mogis, var Boyard, a ya’gant e arme da Yocouleur. %
________— ■
^
-
U S N B C V E T D I AL O G. R e n o d hac e dud a antre, hac a lavar : ; ( Lêzet omp en repos eun nebeudic bian ; r Calz a vad a rêi demp qemeret hon alan. Hoguen, va breudeur qèr, m’ho ped n’em breparet ; Pa zônjfomp nebeuta e viomp attaqet. A lard,
Ma carfàc’h-u, Renod, distrei da Yontoban, Da guerc’hat hon arme d ’hon délivra bremàn, Ni a rêyo moyen, qeit ha ma voe’h abèant, m Da zont d ’en em difen vigouriusamant. ' R e n o d .' .. Birviqen n’ho qüittàn, crédit, va breudeur qèz : î i e l e vo demplxeva pe mervel assambles. Entre vo eur strill goad ebars va goaziet,
Ne güittàn ac’hanoc’h, eus se bet assure t. An eotmiet a deu c’hoas da vugale Emon.
ÿ;
S a lo m o n .
Demp c’hoas da attaqi ar pêvar mab Emon$ Me meus aon, Autrone, hor bo confusion: Ma na deuomp aben da zont d’o c’hemeret, E vimp sur tremenet evit güir boeitronet. I
delon.
IN’ho pet morc’het ebet, Salonfon ,eus a ze, Me bromet dêc’h e zomp suravoalc’h aneze ; Richard, an hardia^ a zo grêt e gontchou,, Rac en tre e zaouarn e talc’h e vouzellou. Comt Ganelon hac en a zo en em lazet. Me gred ez ê Renod bremàn humiïiet. R
ic h a r d a
N o r m a n d i.
Alôn, attacomp-int vit ar .vech divea; Ret e vo essat coil pe c’honit ar vech-ma. :r Biscoas tud qer vaillant hac int ne voe güelet| Pa deuont daresist eus daou-fc’hant den armet. *
A lard.
Eru voar adare da livra demp assot ; Ret e vodemp, meus aon, en em renta, Renod, Rac me meus era morzed eur blesseurzo cruel, Ha Richard a velàn a zo prest da vervel. N’endoc’h mui nemet daou capabl da résista ; Me a zo qer fatic ma on prest da zempla. '
S R enod.
-,
;
Penos! ha possublve,vabreuryaouanc Alard, Ho pe c’hoant lavaratpenos e Vec’h bastard? N’en doc’h qet, me assur, breur lejitim démp-ni, Mar oc’h eus son j hepqen da stontda boeltroni. Richard, e vouzellou en e zaouarn, a zao en eza. R ic h a r d .
jN e qet
en em renta, Alard, a broposet? la, mar oc’h eus o’hoant embêr bea crouguet. Me hopedhumblamantj Renod, vabreur fidel, Tennit va mouchouer ermes eus va godel,
ü56
D ’en crren endro din dre nebeut a scoulmou, Evit taehôut derc’hel em c’hôf va bouzellou, Mayin c’hoas d’ar gombat qent eguet ma varvin: Entre vin en bue biqen dêc’h ne vanqin. R enod.
'
Benos Doue en heur ma voes ganet, va breur ! Ha te a glêo, Alard? emàn en deus vigueur. A lard.
Me zo qerqent ha c’houi prest da vont d’ar gombat. ’
r
r
R
ic h a r d .
Dejnp eta, va breudeur, evel pêvar botr mat; Disqennomp er blenen da glasq hon enemi, Da zisqüel n’hon d’eus qet c’hoas c’hoant da boeltroni. ‘
'
R
enod.
Pa guerfoc’h, Francisien, ni finisso'rgombat; N’ho po qet hor bue certen re varcliat mat. R i pu s . -
Me gred ez ê Richard gant Mogis bisitet, En deus dre e ardou bet e ressuscitet. Clêvet em boa e voa toullet e vouzellou , Hac e zê ar c’henta o redec d ’an armoù. R ic h a r d .
ÎN’oc’h eus ezom, Ripus, da gomz eus a Yogi 5 Ma ouffe hon doare e ve stard ar barti; Mes qent ma qemerfotac’hauomp, tud ingrat, E yo sur arozet ar blenen-mâ gant goad. Galeran.
Parbleur ! evit eun den a zo divouzejlet, E parlantes, Richard , fier hac efîrontet ! AUôn ! saiilomp varne evel p’or be marc’hat: , Ret vo caout fin anê abret pe diveat. ÏSAKAR.
$BgÉ|
*
'
Hf|
Ha c’hpui en emnrento, traitourien didalve? R
enod.
N’en domp qet êru c’hoas, traitourien, er poent-se. En emdennomp d’hor plaç,va breudejar, pa vo poeat; ■ ; ♦ \ :VV\MBmpm-y s'"' -' \ y" '> ’
. -;
■ / / ' '
r
/' - s57 N’hor c’hemerfont qet c’hoas ha pa en em grongfent. En em zôvétàt a reont adare var ar roc’h. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Biqen n’o c’hemerfomp >petra a dal demp-ni,
Pa na ello^op trêc’hi entre ar roc’h hac hi? Rac, evel rna c^hellont monet var ar garec, Demeus a dolioiHBrein e reont demp redec. I delon.
v
V-
- .
Asslejomp anê demeus a bep coste ; * Confusion hor bo mar mâncomp Varneze. Oger.
Reposil hoc’h armou, Autrone, m’ho suppli, Evit ma parlantin c’hoas gant va c’hendervi. Salom on.
Roit paciantet gant qementse, Oger : 0 c’hemeret eur vech ê a zada ober. O g e r a denn e gleze.
Me bromet da Zoue nep oute a doucho Pa vin o comz gantê, me en extermino. An enemiet a bella un nebeut, hac Oger a gomz ouz eguendervi.
Terrupl, va c’hendervi , è tal^’bitho pennad i Ma carfec’h n’em renta e rafec’h eun dra vad, Ha ni ràfe moyen| an Tadou’ Frapç ha m e, Da ober hoc’h accôrd en qichen ar Roue. N • R enod.
Penos! ha c’houi, Oger, demeus hon alianç, E fell dêc’h hor güelet staguet ouz eur potanç ! Nan, nan ! grêt ê an toi ; ma varvomp e varfomp : En enj rezoivet omp : biqen n’en em rentfomp. Mes, va c’hender Oger, va zelaOuit d’ho tro : Tec’hit prim ho qillôu, p ’otramant oc’h maro. ' ' •
' -
Oger.
•
Renod, n’ho cavàn qet eur Chevalier leaf,Goude dont d’ho qelen, donet d’am tJ’haqetal! -,
V-
R enod.
Ne zeus qet a gaqet, Oger, en qementse : Me vel êru Mogis, lia gantàn eun armé.
s 5S Hac an oil buissanç demeus a Vontoban : En em dennit ac’hann c’hoas eur vech, p*o pedàn. O g e r o veïet Mogis a ya quit, a lavar :
An diaoul en deus bet revelet da Yogi Penos e voa n affer. Autrone, carzomp-ni. E n e m zovelàt a ra an enemiet.
D d O UZ E CF E T
D i d L O G.
M o g is a antre gant e arme, hac a lavar :
G-ortoit, traitourîen, consortet da Charles j Perac discuel din-me talon ou ho poules? Ma nê qet massacret e vreudeur ha Renod , Me vel brèmâ ervat n’en dè qet eus ho fot. /
R e NOD a zaill gant Mogis da boqat deàn.
Ah! va c’henderv vaillant! c’houi a zo hon recour j Maro voamp oll brçmàn penevert ho sicour. M o g is .
Allas! va c’hendervi, homàn zo trahison A zo bet grêt dêc’h-hu gant ar Roue Yon ! Hoguen, me en toùe, m’endifframmobrêmàn , Mar chom c’hoas d’am c’hortos en castel Montoban. Alard.
Pansît hor gouliou, me ho ped, va c’hender: Penevert hor c’hourach e voapoaz bon affer. M o g is .
Mar gallit êruouLébars en Montoban, M’ho crêyo en instant qer yac’h ha peb-i|oan. R enod.
Lavartt-hu din-me, Gasconet didalvez, Da betra hor goerzjoc’h d ’an Impalaer Charles, Ha me ho telivret eus a zaouarn Bourgogn, lia rentet aneàn prisonnier da Yon? Godefroa.
Ravin dall habouzarenheurbresantamâ ^ JÆar a meus consantet biscoasxTho trahissa ;
559
Hoguen ar c’hontrol ê : ar G’homt Hector ha me Hon eus represantet alie& d ’ar Roue Penos ne dleje qet azea var e dron, Mar teuje da ober dêc’h nep seurt trahison ; Hac evit testeni demeus ar virione, 3Ni offr dêc’b hon servich e pa,d Eon oll bue. M o g is .
Evit sur an daou-ma, me a vel ze ervat, N e deus qet trahisset, qementse zo anat. R enod,
Demp eta assambles dagastel Montoban ; Ne zonjen qet biqen êruout sur en nan. Partial a reont»
T r i z e cfe t D ialog. Ar , R oue Y on ■;
-
hag ar Y on.
Secretouiu
>'
Cetu ni mizerabl 1Goustard, va Secreter, Ar pêvar mab Emon a zo êru d ’ar guêr , Dre asistanç Mogis, en deus o delivret: Mar chomomp d ’o gorto e viomp distrujet. Rac-se e meus sônjet quittât va oil guerent Ha mont secretamant ebars en eur gouent; Pa vin eno manac’h, e meus an esperanç Ne denno qet Renod eus ac’hanon venjanç. Gou stard,
Hoe’h avis a zo mad, hoguen me ho suppli, Ne chomomp qet re bel! amàn da ziscouriv Rac m'horsurpren.Renod nac ive e vreudeur, E rinthoñ distruja sur hep dale nemëur. Y on.
.
Demp eta dilijant entreze ar goùent.
'
G oustard.
Me meus ca!z a vorc’het o vonetdre an hent. ! Monta reont da sqei var dôr ar goùent * ar manac’h a deu d ’o e’haout.
z6 o ^
A r M ànac’h . .
Petra zo a neve, Sir, lavarit-én dinî Me a garfe gouzout petra ê an difin. Vazad, mezo brênùàn inspiret gant Doue D ’en em renta Manae’h ar rest eus va bue. Digorit din an nôr, pa zeuàn da c’boulen : Me vo oboissant d’observi ho reglen. "Ne zeus var ar bed-mâ Roue nac Ampereur A guement zo exant, sivoas, eus a valeur; ^Bur goal-fortun a zo êruet ganén-me; Rac-se , grit din moyen da reçour va bue. A r M anac ’h .
Antrejt ergoüent, m’ho ped, Roue Yon ; Ni zeuy d’ho repui eus a greiz hor c'halon. f |||| ..«rgi ©iigtri P
ê p j r z e c v e
t
D
ia l o g
.
C h arlam ag n hac e suit a antre , hac a lavar :
Gantimpaciantet e c’hortoàn an heur Mac’h êruo va zud demeus a Vocouleur, Da renta em pou voar e vreudeur ha Renod, Evit bea crouguet pe doret var ar rod. in R oland.
Evit güir, va Eont, me gav e faïeont: Eun dra benac a vanq a zobet en o c’hont; Mar deuont var o c’his bep bugale Emon, E tieont sur fonta gant ar gonfusion, <*■ O l ie r .
Mar dint maoqet varne en attacou qenta, Biqen n o ç’hemerfont, me en assur amâ; Rac mar. clêo o c’hender Mogis an anchantour Penos e vo an dro, e retlo d’o zicour. Pêvar Chèvaüér esiranjour a autre. A r C’h e n t a C h e v a l ie r .
Salud dêc’h, humblamant, Roue nobl, deboner,
201 Ni zo deut Ho pete pêvar simpl Chevalier , Dre nia omp hor pêvar, Sir, dêc'h-u sujedet, Ha m'oc’h eus goeachall ac’hanomp impiijet ; Nemet sur, va Roue, na gafec’h se isqis, E'fell demp ober dêc’h offr mad eus hor franqis. Charlam agn.
L Chevalierien vaillaol, me ho trugareca;
,0 clêvet ho comzou me a meus oalz a joa.
Ezotn e meus a dud, mar am boe’n neb amzer, la, ma na c’hoare eun dra a meus esper; Mes ne c’hoarveo qet, aon a meus em c’halon... Me vel êru va zud hep buga/e Emon, O g e r a antre gant e zoudardet, hac a lavar :
Biscoas n’en em gàvis qer confus, va Roue, Evel ma zon bremàn dirac ho Majeste. Disesperi a ràn gant an displijadur, Pa deuàn da zônjal ebars en avantur Zo êruet ganemp en plenen Vocouleur, Pa n’hon eus qemeret Renoçl hac e vrendeur. Ch a r l a m a g n .
Ne allàn qetcompren penos daou rejimant Demeus a dud armet en nombr eus a zaou-c’hant, N’en dint qetdeuta benn da guemeret pêvar A voa disarmet clos ! Ret e vec’h lach mêvar. Nêm. Ne voant qet disarmet, evel dre eur burzud Lazet o deus ar re vaillanla eus hon tud: Qerent ar Rouanez, Fouqes ha Ganelon, A z«î> lazeV, allas! gant bugale Emon. Mes int, ne oun penos, a salv o bueou: Ne gafet qet eur plaç a grenn var o c’horfou N’en dê oll gouliet eus a doliou cleze, Qen a rusie. ar yêot gant ar goad dioute, v I delon.
"ÿ ;
Pa zônjemp bea prest da guemeret anê, ,
2Ô2
' *
0, ;
£o êruet Mogis alert gant eun arme, En deus hon repousset gant eun ardeur qerbras, Ms voa ret demp quittât pe vervel var ar plaç. Salom on.
Me 1avar dêc’h eu n dra zogüir, va Ampereur: N’en dê qet tud humen Renod hac e vreudeur, Hoguen'certen monstrou dreist-natur prôduet, Rac courajussoc’h int calz eguet leonet. Ganelon a scôas en creiz e gorf Richard, Me gred e treantas aneàn part-ouz-part. En e zivrac’h e voa gantàn e vouzellou, Pa lazas Ganelon en qicben e seuillou; Ha qerdigonscianç ma rafe eur c’higuer, Ec’b eure garotti dreizàn eur moûchouer Da zerc’bel en e gôf e vouzellou ha goad, Hac evel eul leon e yas c’hoas d’ar gombat. R o &a n d .
Eun auteur a rapport, a zo hanvet ar Plin ,r Penos pep tra a dena d’e natur ha d’e fin : Al louarn, dre natur, a zo bepret lostec, Hac ar c’had a zo rous hac atao dilostec; Mes evit disclêry dêc’h güelloc’h va c’hestion , Oger zo naturel deàn bea poeltron: Biscoas Chevalier mat ne voe deus e ligne, Hac éa zo impossubl deàn bea ive. O ger.
Respet d’an assamble a Zo amàn presant: En creiz da zaoulagad te lavar gaou , Roland. Eus a guercoulz ligne ha te e Zon bepret,b % Hac eun nebeut güelloc’h, ma vé ervat sellet. An Duc a Roussillon, Emon, an Duc Beuvet, Hac an Duc a Nanteuill a zo va eontet; Renod hac e vreudeur, hac ar subtil Mogi A anzavin bepret evit va c’hendervi; Godefroa Danemarc a rêt demeus va zad ;
z 63 Hac an Tadou a Franç ha me zo’r memes goad. Ah! contit d in , Roland, ive hoe’h alianç, Zo meurbel distêroc’hrdaouest d’oe’h arroganç. R oland.
'
Penos, den Insolant, poeltron ha couard fall ! Ha ne gavit-n qet e zeus lec’h d ’ho tamal? Ha c’houi êt daou-c’hant deo eus a dud redoutet, Daguemeret pêvar, ha c’hoas n’oc’heusqetgrêt! Ma vijemp êt tri all ha me da, Vocouleur, Hor bije qemeret Renod hac e vreudeur * Hoguen, abalamour ma int ho qendervi, Oc’h eus-ejespernet, m ’el lavar-dêc’h hardi. 1 N’en dê qet va eont güir Roue, ma ne ra Hep nep true ouzoe’b , laqat ho tifframma. Oger.
Ha c’houi entent, Roland, menteni ho comzou? Bremâ-zouden ouzin gant beghorc’hïezeyou? Cetu me er blacen : preparit, me zo prest Da renta dêc’h rêsoniia da rêi dêc’h ho rest, Va c’henta trahison a zo c’hoas da ober: Mar doe’h eun den, Roland, difennit mad ho lêr. & R oland.
Pôssûbl ve e vec’h c’hoas qen hardi dabrezeg ! Roit gaciantet, pe me zec’ho ho peg. v O ger/'
;
Me bromet da Zoue, pehini am c’hrouaS j Mar qerit-u, Roland, heppen avanç urpas JEvîjt sqei ganén-me, me ho toucho da vad, Ha pa ve ur raouen entre ho laoulagacL Mes perac, mar oc’h eus qementse a galon, Nen dit da Vontoban da guerc’hat bo tragçn « A zo êt gant Richard evit ho tisfia, A zo en aour massif var ar beg o Iuha? la , evit goerza eun dam ho comzou dêc’h , Me en toue ervat, ebars er c’henta jçc’h
ü64 Ma vo mibien Emon en danjer a varo Me deuyo d o zicour, comzet nep a garo. la , flatter Roland, pa gomzit qen apart, Ma n’em gafe ganêc’h Renod var guein Boyard, Dindan boan va bue ma n’ojî’heuillo qen ten, M’bo po c’hoant da gu en ta da güittât an dachen. R oland.
Betec an heur bresant ne meus qet cavet c’hoas Chevalier a guement a drofen eus e faç ; Ne meus qet a greden evit un den bepqen E prisfen da guenta quittât eus an dachen. Torrêt ê ganl Oger va diouscouarn bemde Gant ar meuleudiou demeus ar Renod-se ; la , me a garfe, gant joa el Iavaràn, En em gafen en plaç d’en em approuv outàn : Me ziscarfe ouz traôn deàn prest e vanier, Daoust d’an oll marvaillou a lavarit, Oger. \'
R ic h a r d a N o r m a n d i *
Me ho ped, Autrone, appétit ho tebat : Assurit, va Roue, n’en dê qet eun dra vad Souffri ho niz Roland da vafoui Oger, Rac n’en dê qetcoupapl er peg m’en tamaller : Oger zo den vaillant, me a doufe dêc’h se ; Grêt en deus e zever ha ni hon eus ive.1 Penevert respeti, Sir, amàn ho presanç, Me voerzfe da Roland buan e arroganç. Charlam agn.
Hola ! tavit var ze, me ho ped, va niz qer ; Ret ê en ém inform eus a veach Oger. Mar en deus espernet ar pêvar mab Emon, Me rai e bunissa bep nep remission. Mes evit qementse ez ôn calz glac’haret En defot en em venj eus va enemiet; Eus an traitour Y on, certen ar fais Roue, N’en dê qet bet ive fidel d’e bromesse.
2 0 5
Mac’h alfen edizoutd en em venj euse vréur, Me rafe e grouga ne ve qet pell nemeur.
>
A n E i l Ch e v a l ie r .
Sir, ar Roue Y on, Ampereur redoutet, Me voarpelec’h e màn, p’otramanton trompet.. Pa voamp o tont amàn dre goad ar Serpantin , E voeljomp aneàn gant nebeudic a drein O vont en eur goùenta zo var bord ar c’hoad, Hac eno e màn c’hoas, me én assur ervat. .C h a r la m a g n .
\.
v'* f 'e ■'
J| *
Roland hac Olier, ha c’houi oll, Baronet, M’ho ped da vont ho taou, dilijant, em reqet , Racial d’ar goùent-Se evit qerc’hat Yon, Evit ma vo crouguet var lein mene Focoo. It oll hepqen, nemet'va C’honsejller ]Nemê A chommo d’£m zicour da c’houarn va arme; Rac dre ma zon amàn en creiz va enemi, Arabat e ve din bea re dizourci. R oland.
Impalaer puissant ! pa blij d’ho Majeste Confia hoe’h arme en Olier ha .me , Ni rento dêc’h buan an affronter Yon, Hep doufa e gueren t , ar pêvar mab Emon ; Ha mar fell da Renod approu stard e groe’hen, IN*en deus nemet avanç evit dont d ’en difen. Adieu eta dêc’h , Sir; ni a ya en hon tro. Ch a r la m a g n .
lt eta, Autrone: Doue d ’ho cunduo. _:
Peu
D
Sortial
a reoai.
o g. O lie r , hac o suit.
z e c f e t
R o la n d ,
• •
i a l
A n D r e d e C h e v a l ie r .
Gant qer bras dilijanç ez omp deut dre an hent,
Ma omp dija rentet en qichen ar goùent.
*
f 26 6 ■ Elec’h ma seblant din e màn ar Roue Yon: Sônjit ha c’houi a ra nep seurt conclusion. -/ '
O l ie r .
Grêt e zê pell a zo h o r c ’h o n c lu sio n O u : Ma n ’h o r be q e t d ig o r d e m e u s an d o rO jo ü , W e b o n n i a vouio d ig u e ri a n e z è , Hac o zérri ive,.mar be ret demp goude. Sqei a reont var dor ar gouent. A r M a n a c ’i i a zigor an nor bac a lavar :
Penos, ne brissac’hqet laret Deo gratias% Marscoit var an nôr qercrén gant ho penn-bas? R oland .
N’en domp qet tam amâ gant pedennou bremàn; An traitour fall Yon , pelec’h emedi-àn? A r M anac’h .
N oufen qet, Autrone, a ze boc’h assurî; Nê qet deut pell a zo vardro bon abati. O l ie r ï
I En crèiz ho taoulagad, manaç’h /c’houi lavar gaou ; Ret ê dêc’h en renta, pe m’ho paco ho taou. O g er .
Anfin, m an’en ren tit, certen me lavar dêc’h, C’houi a ranco doael ganemp-ni en e lec’h a A r M anac’h .
Ne allàn qet credi, Autrone, e teufac’h Daglasegoal-valtrêtisureur paoürqèzmanao’b. R oland.
N’en deus nemet daou c’hir davantach er chanson : Ma na gui rît renta demp ar Roue Y o», Meén toùe ervat, qent mayêlompen hent, ISi laqâyo an tân ebars en ho coùent, fia c’houi a zeuy ganemp ive bremâ zouden : AHôn, qerden amàn, ma teuyor d’en erren. # # § § : ar manach / ^ / XNaritqetdinazroug, Autrone, m'hosuppli, Ha deut oll a vagad ganén en abati;
*. 267 Mar gallit er c’havet, qemerit aneàn, Rac me ne allàn qet lavarat pelec’h man. Antren a reont oil er goùent.
C ’ B O E ZE G FE T D l A L O G . Y on hac e S ecretour* Y on.
Allas! mizerabl on ar vech-mâ en effet, Êru ê tud Charles evit va c’hemeret. Rac-se, va mignon paour, humblamant ho pedàa, It da gaout va breur-caer Renod da Vontoban , Ha lavarit deàn dont buan d’am difen, Pe e vin difframmet gant va advèrsourien ; Rac me ve goell ganén e teufe én amâ, Pa meus-àn trahisset, da zont d’am distruja, Eguet ma ve lezel Charlamagn d’e ober: Ze a ve rebechus 'deàn en peb amzer. y
r
G o u st a r d .
Me a ray qementse, ne vezo manc ebet ; Hoguen, en em guzit, pe e zoc’h qemeret. Mont a recnt da guzat ; Roland hac e dud a glasq anê. R oland. dra estranch bras ô ne gafemp aneàn !
Eun Ha parbleur, jarnigoa ! cetu-àn sur amàn. Ah! Manac’h diffroqetl c’houi, Yon, falzRoue, x Perac tra n’ho poa-u dalc’het ho promesse? C’houi ho poa promettet renta en Vocouleur D’ar Roue Charlamagn Renod hac e vreudeur; 3\eh dê qet deut an toi evel ma voa esper, Rac-se deut ganemp-ni da receo ho saler. Y on.
7
Piou benac am blamo, Roland hac Olier, Evidoc’h n’oc’h eus qet a sujet d ’en ober. Sivoas din em c’halon, me a meus trahisset j " An nep-o devoa din va bue recouret,
268 Rac m ’em boa grêt renta en plenen Vocouleu r D’an assi nation Renod hac e vreudeur, Evel m’oa Iavaret, bac int disarmet clos ; Ma n ’int qet qemeret, D e n (dê qet me zocaus. O l ie r ,
Harçaî qerden amàn da c’harolti Yon; Embêr e vo crouguet var lein mene Focon* Ma né li vrqet Renod demp entre bon daouarn, E vo assur crouguet, rac rentet ê ar varn. SALOMON,
Eren a rêr anein,
Lavarit d in , m’ho-ped, Autrou ar Prinç Roland, P io u e n devo arg argd e m e us an den m échant, . 'MM t j m . v
ROLAND.
Dêc’h , pêvar Chevalier, ha dêc’h , Prinç Salomon,
E roàn-me ar garg eus an traitoür Yon. Ar Princei all ha mè a ray an avan-gard ; Rac-se, mar be Renod ha Mogis qen apard Da felveout lemel diganemp-ni Yon, E vo ret difen ze, pe souffr confusion. S a lo m o n ,
Prinç generus Roland, ni arêi ar^voyen Ma vo accomplisse t antfer ho courcThemen. Partial a reont, haiyp laqont Yon eir creiz o zroupou.
|ISiS
S
e
i te c r et
■A r B r in c e s
C le r a
D i a l o g , hac
Cl e r a .
he
B u g a le .
Me lavar gant glac’har dêc’h , va daou c’hrouadur, Ne meus mui er bed-màn nemet displijadiir, Pa ne velàn distro ho tad hac e vreudeur,. Pere, sivoas, zo êt da blenen Vocouleur^ Var digare ober ar peoe’h gantRoue Franç. Ne dalfe qet e nac’h, bea a meus douetanç E zeus c’hoant da ober trahison’ o e’hever, Pa n ’en dint qet dija êru ebars er guêr.
a6 g E monet.
All as! trahison zo, ouz se bet assuref, Rac va eont Mogis hac e oll dud armet Demeus a Vontoban zo êt da Yocouleur, Eo esper délivra va zad hac e V reudeur. Ho preur ha va eont, ar c’hos Roue Yon, A zo bet an auteur demeus an drahison. 0 velet Renod hac e vreudeur oc’h antre, e larar A drugare Doue hac ar Yerc’hez Vari , Me vel êru va zad, e vreudeur ha Mogi! Rac-se, demp d’o rancontr dre garante barfet; Paint deut yac’h d ar guêr, ezôn rejouisset. v
Cl e r a ,
Ya fried qèz Renod ! m’em boa calz a zourci Pa na velen distro nac ho preudeu'r na c’houi, RENOD d’e bried, pehini a dosla da boqat deàn.
Ne deuit qet re dost, pe me ho peliayo:Biqen ho nation na zouffrin var va zro. E m onet.
Perac, va zadic qèz, e zoc’h qer coleret? Mar deus bet trahison, ne qet dempê dlèet. R enod.
Adieu, friponet fall, ne gomzit ouzôn mui, Rac c’hoant a meus memes da zont d’oc’h etouffi. Qercoulz hac hoe’h eont c’houi a vo traitourien, Ma lêzer ac’hanoc’h var an douar da rën, Clera ,
M’ho pij’e, va fried, heuilletvà avis-me, • Ne voaç*h qet exposet en danjer ho pue, >
R ic h a r d .
Certen^ güiralavar; va breur, pardonît-i; Ma carjemp, c’houiha m e, bea sentet outi, Ne voamp qet êt disarm da blenen Yoeoleur , Ha ne fisiemp qet re ebars comzou e breur, RENOD a boq d’e vreg ha d’e vugafe,
Balamour dêc’h, va breur "Richard, m’o fardono, Hac a greiz va c‘halon dêze oll me boco.
270 Lavarit çlin, Itron, pelec’h emàn ho preur. A*? -■ . ■■■'■^v:r $:r:.'--■^ \ Sortiet ê pell zo. Oh Doue, pez maleur l M o g is ,
Pebes arrach a zo ebars fonç va c’bakm, En defot ne gavàn an traitour fall Yon! Mes anfin, ne zeus cas, abret pe diveat Me a rànco goale’hi va daouarn en e voad. R enod.
Rentomp graç da Zoue ha d’he Varn ar Verc hez, P ’on eus gallet aehapa dre daouarn Charles, Ha demp joaiissamant da leina, va zud qer; Ni a bêo Yon, nebon gant an amzer. Y -
’
En em îaqat a reont ouz ta 1. GüICHARD Wantre bac a lavar :
Oh i Renod, me ho ped, ho pez compassion Eus ar reuzeudic paour ho preur ar Roue Yon ! Ho pet ar vadelez da zon et d’en drfen : Qemeret * garoltet ê gant ar Francisien ; Mopt a rêr d’e grouga var lein mene Focon î\ Ze a rayo dêc’h sur méz ha confusion^ RlCHARli.
Mar defot eur gordeO evit dont d’e grouga, Me a royo arc’hant evît dont d ’e fre n a» A l a r d . .v
Crouguet mat ravezo, an traitour inhumen ! Qementse a veri£, ia , ha calz ouspen. G u ic h a r d .
Me voar ervat penos an traitour fall Yqo En deveus .merifet caout eur bunition 0 veà trahisset ac’hanomp qer cruel, Goude beâ rentet deàn servich fidel ; Gouscpude e credàn , evit hon enor-ni, E rafemp calz goelloc’h o tont d’erpardonij Go u st a rd .
Anfia,' anzao a râ en deus hoe’h oflfancet, ■ % V
2 7I Hac ez ê goeïl gantàn bout ganêe’h punisset Eguet n’en dê coea dindan ar buissanç Demeus hoe’h advèrsour ar Roue eus a Franc. O
• ;
S T .;;.
. '*
R enod^
Ententït, va breudeur, ar pez a favaràn r Tout expres ez ê grêt evit hon disfian. Charlamagn a rayo crouga ar Roue Yon , En esper ober demp mez ha confusion £ Hac eun dra rebecbus a vo d’am bugafer Clêvet e vo crouguet den demeus o ligne ; Rao-sêj Va breudeur qèz , e meus ar volonté Ec’h sfemp d’e lemef digant tud ar Roue. ‘ F osson. M 1 Pechct bras e cafen rêi nep sicour aeàn r N’en dê qet eus e fot ne zoe’h maro bremàn^ .
■1
"
/
RENOD a.zao diouz taul hac a lavar î;
Allôn ! tout d’an armou, amzer brezel a zo ; Ilarçra-, va mignonet, nêp am c’har am heu i Mo Goustard, piou a gomand varan daou rejimapt Goustard.
Salomon h ac Oger j Olier ha Roland. *
Renod.
Haï Roland en deus c’hoant pell a zo d’am approu Demp da vëlet hac en a zo du a c’hinou. G odefroa.
Biniguet ra vezo an heur hac ar momant Ma voe ganet Renod, ar Chevalier vaillant f Rac renia ra ar mad eleç’h an drouc bepret : Biicoas ne meus güelet eun den qen redoutet.
Tr i
r
a c
’ irr
e t
yD i
a l o g.
hac e suie. I d e l o n a lavar Ne velàn qet e crëd ar pêvar mab Emon Disquel begou o Fri evit sicour You R o la n d
272 OGER a vel Renod o tont gant e arme bac a lavar :
Ah ! rancontr favorabl, peli a zo deziret! ... Ar veacb-màn , Roland, e viot contaqtet. Güelet a ràn Rènod pignet var guein Boyard, A zo êru düont en penn eun àvan-gard. Pell à zo ho poa c’hoant caout eur ç’hroc ouz Renod ; Bremàn ni a vélo piou vo ar goella pot. R oland.
Vit disqüel dêc’h , Oger, peguement en doujàn, Me yêlo va-unan da visita aneàn ; Rac-se eta, va zud, n’em renjit pepini, Dreist pep tra ho pedàn na boéltronit inî ; An hini a zantiri ec’h ober poeltronach, Me deuyo d’en laza vel ma verit eul lach. R enod.
Va zud ha mignonet* m’ho ped*en em ren jet CeXu hon enemi ganemp-n„i rancontret i DisqüelithocourachTme ho ped humblamant: Me ya da izellât e gaqet da Roland. R ic h a r d .
Va breur, me ho suppli, clêvit va zantimant : "IN’en em approüvit qet oc’h-unan ouz Roland ; Rac gouzout a rit mat en deus ar faveur bet Ne eil qet gant houarn biqen bea blesset. Lezit an diou arme o diou da gombalti: An nep a vo’r'c’hrénva en devo ar barti. R enod/
Caer oc’h eus lavarat, va brelir , me a ranco Corf-ouz-corfeus Roland stourm betec ar maro Rac e màn pell a zo e clasc ouz'm c’hoari: Pa omp en em gavet ê ret demp combatti. Rac-sf?7, ma ne deu den nemetàn va bete, Chommit en ho plaçou, me ho ped, Autrone, Ha pa zeuy ar re-all ive d’en em avanç, Deut ive d’ar mêle gant ar brassa vaillanç.
273 M og is.
Ni a rayo, Renod,* evel a Iavaret; Hogueo, me bo suppli, va c’hender, dioüalief : Ez it da gombalti vaillanta Chevalier A dol troad d’an douar*, herves ma leverer. R e n o d a avanç.
Me ya en han* Doue hac ar Verc’hèz Vari ; En em acqüittit oll, Autrone, m’ho suppli. R oland.
Me vel êru Renod e-unan, Autrone, Ha me a ya ive va-unan e vete. Renod ha Roland a dosta an eil ouz eguile. Renod a zis^eodivar e varc’h Boyard, en ein laqa var behnotx e zaoulin, hac a boz e lanç hac e gleze var an douar* R enod.
Ah! Roland généras I niz prop d’an Ampereur t Ho pet compassion ouzon bava breudeur, Evel m’en deveus bet va Zalver beniguret O velet ac’hanomp dSn ifern condaonet, P ’en em offras d’e Dad evit lion redima, A zouffras evidomp ar maro cruellal Roland, c’bouivoar ervat, ha va breudeurhame, Peguemenl ma omp paour, a zo deus ho ligne. Ni ra ofTr hon servich en qeil ha ma vefomp, Mar plich ganêc’h ober hor peoe’h gant hoe’h eont, Ha me a royo dêc’h Boÿard^r marc’h caer-mâ r Ha castel Montoban , eur c’hastef ar €rhaera ; Ha dre oboissanç me yêl hep en ëm glêm Dilouer ha divoutou betecJerusalem , Evil bisita be hor Zalver evidoe’h, Mar be homadelezoberdempcaoularpetïc’b. R oland.
^Truez a meus, Renod, e clêvet ho comzou r Anfin , qen a rancàn dont da scuilla daelou. Mes ne gredfen qet comz d’âm eont eus a zet Ma na rentit Mogis dindan g volonté»
R enod.
Roland, ne gorazit qet din eus a ze pelloc’h , Biqen ne drahissàn evit cavet ar peoc’b. Qent mancout da Yogis me golfe va bûe : Cetu aze va c’hom z, cassit-àn d’ar Roue. Destum a ra e armou, hac e saill var Boyard.
Na songit qet, Roland, ve rac aon ac’hanoc’h £ teuàn da c’houlen ouzoc’h qartier na peoc'h, Hoguen abalamour ma zoc’h niz d’ar Roue -JEm boa c’hoant da ober dêc’h eur civilité; ..Daouest dêc’h pe gan t lan^pe a doliou cleze E teufomp da gommanç bremâ-La hor mêle, P’otramant achuomp, mar carit, ar gombat Entreorop-ni hon daou , dre ma omp daou bot mat : Neuze, mar goneiL, en beo pe en maro Va c’hassit d’hoc’h eont da ober a garter Hac er c’hontrol, Roland, me, mar ho coneàn, Hô tigasso gânéa da gastel Montoban. O
.
’
R oland.
h
■ :
'• * I " ;
,
Ha c’houi a zalc’ho mat d’ar pez a leveret? irRENOD. la nebon, Roland , n’ho pet qet a vorc’het. R oland.
Ha me a rai ive, en fe a Chevalier. Mes c’hoant a meus qenta da gomz gant Olier, Rac be ez eus pell zo promesse entreomp, Birviqen nep combat sur ne antreprenomp Na c’houlenno conje an eil ouz eguile, Ha rac-se e fell din delç’hei va fromesse, . R enod.
«
It prest eta, Roland, ha ne zaleitqet. R oland.
Nebon me êruo souden, bet assuret. v
O l ie r .
Petra lavar Renod? Javarit din, Roland. ^ R oland.
Efei parlant a ra evel eun den prudant;
2 75
Mes dezirout a*ra êchui ar gombat Entreomp-ni hon daou, dre ma omp daou bot mat. Mace dud nac hon re n'en em avançfont qet, Qen a vezo unan ac’hanomp bel trec’het. O l ie r .
Roland, mar am c’h redit, ne riUjel qementse I Renod a zo vaillant ha c’houi a zo ive : Goell ve cÔÎÎ an an ter a dud a bep coste Eguet bini ouzoc’h : va zantimant ê ze. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Nan, nan, na rit qet se, Roland, me ho suppli,. Lêzit a bep cosle bo tud da gombatti; Ma ve hini.ouzoc’h lazet pe guemeret, E ve eur ma-leur bras', hac e vemp tamallet. R oland.
Meheuillohoc’h avis, Autrone, pen*da-ben ; Demp ela assambles var hon adversourien. R enod.
Ne velàn qet e la{c’h Roland e bromesse ; Prometet en devoa dont e-unan din-ine. An diou arme a atanç eus a bep tu.
R ic h a r d .
Peracta, tud Charles, didalve ha pbeltron , E fell dêc’h distruja ar roue falkYon? Rac c’houi, dreist pepini, n’och eus qet lec’h d’e vîam; Sentet en dèus ouzoc’h, n’en dê qet manqet tam. Hoguen, ni ê ar re a dle e bunissa: Poc’h eus-àn anlevet, c’houi ranco e renta. • v1 >
I sakar.
Mar galomp-ni teuler hor c’hraban var o goug, Ni O stago gantàn assambles eus ar groug. R e g n ie r .
Ohî ni hoe’h ampecho, pa garfec’h en ober : IJastomp-ta, Autrone, tenna hor c’hlezeyer, Ma rayomp ar chasse da fouguèrien Charles : En em renta’ raifqint confontet gant ar vez. Amà e commanç eur gombat furius.
M o g is .
Gourach, va mignonet, hac è zomp évité ; Redoublomp hor furor ha saiilomp varneze. x' :'h G a le r a n . Autrou ar Prinç Roland, m’ho ped, n’em avaneet; Ma ne deuit d hor zicour e veomp qemeret. ,
R oland.
Nonde-mil-crampoezen ! pelec h e màn Renod? Ma velfomp ar vech-màn piou ê ar goellapot. R enod.
Ez on ouz ho cortoz gant impaciantet; Poan vras oc’h eus, Roland , e clasq en em gavet. R oland.
Ha c’houi zopreparet, ma zayomp da jouti? R enod.
Prest aoüalc’h, pagarfot, Roland, me ho tifi. - .?
Z7 -,
1 Amàn e combattant gant o lançon. . R o l a n d . 'ïM iÈ
Dalit eur flipat mat, qent ma yêt en ho rout, Me ro dêc’h qementse bepret evit talvoût.
En em heurta e reont gant o lançou. R enod. <||r
Nebon mehopêoqent montdivar al lec’h; Dalit, va c’hamarad : caoula rit enneSsec’h? ROLAND a goe marc’h bac all, hac à lavar deàn :
Ah ! boued an aviesl ar blei ouz d’as tago ! Cede te dindannôn, arvoqin diyalo, ^ Kvil ünMol hepqen digant eun den dis ter! Ç’hoant a meus da foeltra ac’hanout er rivier. Oger.
Ha c’hoüi eta, Roland, en ^m gontO çonlz pot, P’ê güir ûc’h eus bremàn Iéiz hocôf a llenod? H ;-
■
R exod.
N’ûc’h eus affer, Roland i da damai re ho marc’h, Me gombatto ouzoc’h troad-ouz-troad sur-aôüalc’h ; lie huel eouintitefoen d’ho marc’h , Roland, Hac e guerc’ha a rit meurbet moderamant; Hoguen me agundu vàmarç’h Boyard ervat,
. 277
Hac ec'fa allàn hardi mont gantàn d’ar gombat. R oland.1
Re a rît an antcr, Renod \ouz va goapât Balamour m’ê manqet va marc’h gant eur flipat. Evidôn da vea scôet an toi qenta, Mi rànco’ n'em approu stard qent dispartia. R enod.
N'en dé qet just, Roland, penos e vec’h var droad, Ha une a ve var varc’h; me zisq^nnô limât. Pa hon eus afêçon approuve! hor lançou, C’hoariomp eur barti ç’hoas gant hor c’hlezeyou. R oland.
ÎN’hotoujàn qet, Reuod, rac-se me ho tili Da zont gant ho cleze da c’hoari eijr barti. En em garxna à reorit a doliou cleze. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Penos! ha possubl ve, Tadou demeus a Franç, E vemp-ni qer couard lezel en hor presanç Daou zen den em laza, ar vaiilanta biscoas Zo bet var an douar ! Eun domirçach ve , siouas ! O l ie r .
Nan, nan, n’er souffromp qet ; demp ela d’ar mêle, Hac en em arranjomp pep den eus e goste. En era ren ça ra pepini eus e du4»hac an em avançoht. Alard* Avançomp prest ^jra zud, evit sicour llenod ; Me vel ar Francisien o tont c’hoas d an assof. Amàn e commanç ar gomhat general.
.. Roland^'" “ - - / Mç garfe e fesfec’h aciianom p, Autrone, D’êchùi ar gombat entre Renod ha me. ,
/
.
R enod.
Mar çarit dont, Roland, ni a yêlo d’ar c’hoad/ Hac eiïo ni allo êchui hor c’hombat. R oland.
Contant bras ôn a ze; me approuv ho propos. R enod.
Me ya eta aroc hac a chom d’ho cortos. Renod a ya <Tar c’hoad.
H
G u ic h a r d »
Sortiet ê Renod ; va breudeur, heuillomp'-àn ; Eun dra a zoaroc en deus c’hoant da dizàn.
;
Alard hac a ya d’ar c’hoad varlerc’h Renod. R o l a n d da olier r
Me ya da êchui va bataill gant llenod, O l i e r en arrèi hac a lavar deàn :
TN’en deet qet certen, pe.ot ramant* oc*h sod, Chommit ganemp, ltoland, me ho ped, d’hor zicour, ; ! f Rac c’houi a vel aoüalc’h hon eus re a labour; ,
qk
■ . :i Mogis. >■jjtiïcl tio
Ilardi ta, mignonet ; redpublomp a gourach: Reculi a rancoot,an dud yjl f a# dud lach. . I d e l o n . ,,,Ÿ - ,^ j - . «
-,-, ^ j
,
Me a vël, Autrone, ez e ret demp qüîttât: Goell ê ober abret eguet re divéat. W-" '• ,
R ic h a r d »
En em zovetât a reont.
Me greuffe gant arrach ma na ho traillfen qet ^ Rac maleur d’an hini am bo^me attrapet. i ; ,,
'
'?
‘
.
I
'
.
1 t 'u
:
'
à * f
;
r J
:
/ .
1
?
> fg % ?
F i n e u s a f r* f J3è m f e t A c t. y v r W t' '
L& l . .f .>
a "■ ;
■ « * ,
. p
V
*
' «
f
». * ' t r - u ' L
T
■
'
{
CHOEC’IiYET PROLOG. M
,
IV Ïe gred, Compagnunez,t ê troublet ho memor, En eur dont «da', gliÿç£ W 'fiôi }C|if. a» Jîisior * *, Rac né zeus nianuoîv'gà^rièmp nernet combat, Brezel cuntinuel,/ rivîërou eus a road.
Aboe ma ê croùet an eol er firmamañt,
N’eus qet bet dindannàn eltr brezel qèr sanglant f Na qement a vizcry a zezblation N ir Evel o deus souffret ar pêvar mab Emon. Leqeomp hon daouafn oil var hor diionscianç, Hac hanzavomp gant güir entreomp, pobl a Franç, Penos ne garfemp qét bea bet d’a rc ’houlz-se, l)a velet fia da zouffr eur seurt adversité.
/
v
y^y' -V. XÀ
Impossubl ê da zen, credit, Auditoret, Disclèria birviqrn an histor var e hed. la , pa ve eur blat pep den eus e gompren, En defé^da ober‘aoüalc’h leiz e groc’hen. C’houi a vélo bremàn ar jenerus Richard Qen hardi ha Icon hac ive léopard, O tisfia Roland da gombalti outàn, Hoguen, dre eur maleur, e qemcr aneàn. Pebes joa en devoe uètf:#} ar Roue Franç Pa volas Richardic deut dindan e buissanç I Ma,conclu ar Houe 'e vo re^ e grouga; Mes Mogis a labour evit en délivra. Pa voe bet dclivret Richard demeus ar groug, N’èn devoe qet a aonpelloc’h demeus c c’houg ; Neuze e yas hardi da gavet ar Roue Evit disqüel deàn e voa c’hoas en bue. Neuze’ voe eur gombat, gant calz eus a vigueur, Ebars entre Richard ha tud,an Ampereur: Bea voe entreze ingai mat ar barti, Hac e voe grêt Richard prisonnier bars enni« Mes Mogis; a eure d’ar lloùe eun tricon, Hac a euro deàn dispit en e galon : Dont a euro gantàn curunen ar Uoue, E gleze hac e sccptry ne vanas ira ou te. Mogis a eure c’hoas eun d ro , mar boe unan:. Renta’r lloue consqet en castçl Montoban. Neuze e sortias da ober pihijen, O sônjal e voa fin. brezel inhumen. Caer en devoa llen<>d mont-var e zaoulin noas En.presanç ar Roue, n’en devoe qet e c’hraç; Mes p’er goelas: qement en désolation, $ Ec’h jeul'c e renta prest en e bavillon. Ahl Renod, c’houi,a zo eun den zo calz re vat Rac? rentet e vô dêc’h a:w!,rouc evit ar rnat: C’hoyi vo asssi(’jet. gant Charles qent,ar fin , Qen a vob’ h var ar poent da vervel gant famin. M’ho ped, Compagnunez, qent eguet sortia, Da vea attantif da glêvot an Açt-mû ; Traou .a ve|fot ennàn ha n’en din qet commun..* Me ya da zoriial rac po ven importun.
o A C T; F I. Q R o lan d
E 'V T A
D
l A L O G.
a anire gant estât, hac a lavar :>
Dizesperr a» ràn gant an displijadur, Pa deuàn da zônjal er chanç, en avantur A zo ganemp, va zu d t ar vech-min êruet. Me gred parfetamant e zomp bet anchantet Gant an traitour Mogis, zo mignon da Zatan , Evit Cjàout ar victor varnomp-ni ar vech-màn. Oger*
Me meus aon, Autrone, an traitour fall Yon Na ravisso Renod sur digant Salomon ; Re e zint diierc’heti ha rac-se e meus^spont N’en em gafe Renod gantê dre eur ranconf. Èn eur plaç henc, Roland, ez oc’h en em gavet, Rac hoe’h aceoulramant zo terrubl difrêzet, Hac ho marc’h a zo cam, ne eil mui montd’an drot; Sebtanlout a ra din oc’h güélet gant Renod. Me a zônje penos, pa gomzec’h qen apart, Ho pije ravisset digant Renod , Boyard, Hac e teuje Renod da prisonnier ganêc’h ; Evidôn da zellet, n’er güelàn en nep lec’b. R o l a n d a dosta ouz Oçer, bac a lavar î
Dre Sant Denes a Franç ! Oger, tavit brema, Pe em bo ho pue, pa dlefen perissa. Og e r.
Mar téuît bete ze , me ho tistroyo prest. / Arvech-mâ gouscoude oc’h eus cavet ho mest. •Evit qement a rêc’h oc’h ober pompadou, En deus savet Renod manific ho qillou. R oland.
Ne allàn souffr pelloc’h e rebechou cruel \
Discroguit diouzjn , ni’ho pedl, Offer, peff, Evit m’en em venjin demeus an traitour-ze Eu deus grôt trahison en andret ar Roue. . OGER a denn e gleze hac a lavar :
Àllon eta, Roland, soutcuoinp hor c-homzou Bremâ zouden vantant a veg hor ç’hlezeyou. R ip u s a arrêt Oger haC a lavar ï %
Appezit ho coler, me ho ped, Autrone: Ar pez zo tremenet ne go n»zouip mui a ze. R ic h a rd ,
Abî Roland orgonillus ! distroit diouzin ; Me deu d’ho tisfia da drei Ouzon ho mifo. R oland.
Ia^da, Ricliardie, p’oc!» eus c’hoant'da c’hoari, Ret ê ober moyen da zont d ’ho çontanti, ni
En cm gomhati a reont o daou.
Me a'gav ififrontet lerrupi Richard bian, Dtfnet d ’am disfia eyidout da-unan! R oland.
En em resolvet on, ne rôàn cas ebet: Qemeret a rancàn, pe bea qemeret. R oland.
Er zônch-se ez out-te, iffrontet hac hardi? De.ut all deàn , va zud , evit en assommi. Richard èn 'ern difenn vaillammant ouz an enemiet E un Ô f îc k u a F u a n ç .
Ne gredit qet penos ho lazf’empVcamarad ; M§r carit n’em renta , ho pezo qartier mad. RlCUARD. Dêcti n’em rentàn, Roland, lia nonpas da un-all* Abal amour ma zoc’h eur Chèvalier leal. Gant ar gohdition ma ein bo va bue.. J
.
\
R oland,
j
Hac ho po sur, Richard* bep nep difficulté. Richard en em rent var guementse. Roland a guntuot»;
Demp bremâ , Autrone, da gavet va eont; Evit e gontanti ha renta deàn compt; < .
•_ ■
282
E ..
\
D
I L F E T
^
<¥"
."'S f
'
I A L O G. y * ' / .T_V ''
-•■if::-
■ «'
Sî;Ç’ t ( ' #
gant e dudy /idc â lavar * Na pelec’h ê manet Roland an den gapuyatr Ne deu qet d ’am c’havet)d’êchui ar gombat? Dizesperi a ràn, n’ellàn mui gant àrrach, Pa ne gavàn nep den da exerç va c’hourach. Mes me a glêo êru eure d ’am recrei: \Cavet a meus anfia unan d ’am amuzi!... R e n o d « Ættfre
O hanaveoul Yon gant Salomon , e lavar :
Ah ! den abominabl, glouton fall Salomon , Discro|iuit. niar qiril, eus ar Roue Yqï>, Pe gant va flamberje m’ho qarliero bremâ , Rac c’houi n’endoc’h qetdign hepqen da douch ounlà. -v -
'È
-
.
S a l o m o n -/
Pa fçlj dêc’h e gavet, ni er roy dêc’h, Renod; Ne zônjit qet penos e vemp-ni sur qer sod D’en èm laqat en poan evit eun den trartour. En em dennomp, va zud, pa n’hon eus qet sicour, R e s o d da Yon :
Ah ! Roue disleal, traitbur fall milliguet? . AfôC m’hor boa-ni bet ac’hanout sreouret, E voas deut d’hon livra d’ar Roue eus ar Franç: Bremàn ev pô ar groug evit d i recompanç, e
’
"
'
V »^
/ /
\0N en era slnñc|dran daoülîn hac a lavar r
- Ah!, va breur qer Renod, me deu d’en em rentà : Mervel a dleàn sur dre’r ïnaro cfuellai ^ -I l as-se, me ho s u p p li, le n n it prest bo cleze, lia grit d i n , dre ho torn, ê c h u iv a bue. l a , h nsi it buan da zont d ’am finissa :
Eun d'en qer fall ha mè ne dle peUoc’h be va. j Renod* :>■ : Pa velàn ac’hanoc’h o&’h anaout ho.fot*. E meus truez ouzoe’h, dre va fe a Renod. >
Savit prest en ho sa ha dent dà Vontoban f Me royo dêc’h amzer eun nebeut mat ennàn Da ober pioijen demeus ho trahison : Pa vo êru ar poent, me rento dêc’h rêson. GüICHARD a antre gant Alard hac a lavar :
Ha! trappet ê Yon , ar Jloue disleal! R enod.
la certen, Guîchard; pelec’h e ma’r re-atl? G u ic h a r d .
Me g^ed frit êt varlerc’h Olier ha Roland, Da rêi dê ar chasse vigouriusamant. %R e n o d .
Dindan boan am bue, daou goqin, daou bandard, Ma na vol caus ma vo amprisonet Richard. A lard.
Dre ma veiemp*e voac’h oc’h-unan sortiet f Hon eus bet aon , Renod, e vijec’h qemeret : Rac-se omp deut d’oc’h heuill evit hoe’h asista.... Mes, me a vel Mogis o liredec amâ. R enod.
Allasl lavarit d in , va c’hender qer Mogi, .Pelec’h e màn Richard, ar Chevalier hardi. M o g is .
Penos I ne qet distro va e'hender qer Richard? Me zon je e voa deut gant Alard ha Guichard. R enod.
Ah! siouas, grêt an toi ! qemeret assur ê j Dizesperi a ràn pa zônjàn* qementse. Peups ! collet a meus ar giiella ar breudeur L O devez mizerabl ! pebes cbanç ha maleur! Bremâ zouden vantan, va marc’h Boyard ha rac A ranc essât c’hoari eun toi subtilité. Me ya, coll pe c’honit, da zelivra va breur,. P ’otramant da verve! gantàn er memes heur» Cassit ar Roue Ton, da gastel Montoban t Bevk vil mignonet.,. Partial a rancàc*
•
384 !» G u ic h a r d .
Oh ! arrêtit, Renod, terrupl oc’h coleret! Arabat e c’hoarfè^ar pe^a ieverej.,: v * M ar dê collet Richard, qemen tse çodômach j. Mes hocpIUu, Renod, a ve c’hoas davantach. ■*;■'
- . -..v ;
J M OQ IS.;
/N ’hopetqeta'chagriu eus a Richard, Renod, Bremâ zouden vaatan jne c’ho&rio va fot ; f Me ren to dêc’h Richarden beo hep drouc abet, Ha pa ve varaean daouzec dôr alc’hoeet. R enod.
Assuri\f va c’hender, ha v^ breudeur ha mç À vo oblijet dêc’h , mar qirit ober ze.1'p ^fl |ft '■Mo g is .* i -- •. ■ Anûn , p’el Iavaràn , rie vezit qet en poan. — ' R enod. *
-n
Sonial a ra.
Demp eta, Autroné, var ze da Yontoban.
Trï r
e t
D
ialog.
An’ B r ïn c é s C l e r a h a c e B u g a l e . p p i C l e r a a vel Renod. o retorn , hue a lavar : A hi va fried Renod! deut mat sur ra veet; E voan o hirvoudi gant glac’har ha regret, 0 sônjal n’oe’h eus qet- an amzer e mui qen Da zêbri ho repas, gant hoe’h adversourien. Mes êru ê'gânêc’h va breur, an den tra i four, Sur ne vérité qet ecïi ajéc’h d'el’ si courte t
i '
;
\
•.
%.
•
■
‘’
•• •
,
•>
' •
3 ,
•
R e n o d .. *
Itron , e clasq donet da zelivra lio preur, Eo qemeret Richard gant tud an Ampereur j A Vâiifanta Chevalier zo e touguen buej Mes mar be distrujet, me a fvarvo ivei .
-î- v .
E s io n é t .
•*
*Va zad, en em venjit demeus aatraitour-ie Ü
i Pe, mar hor permetlit, ni hor bo e vue. Y onet. ^
•*
vMar qirit lavarat demp ar gomz vianna, Ni denno sur venjanç demeus an traitour-mà, R enod.
Lest-àn c’hoas, va mibien, eun uebéUtdaveva, Ma en devo amzer d’en em réconcilia;. Pa vo n’em amantèt demeus e drahison , v Ni'deuy d ’er punissa evel ma ê rêson. 1 Y on. '
_ v u.
.
Me a zento ouzoc’h en pep occasion, Hac on prest, paguerfoc’h,da vonet d ’ar prison. Lavar et a meus dêc’h} ha c’hoaâ el Iavaràn, Penos ê eur jusiic va funissa bremàn , Pa on bet qer mechànt d ’ho pea trahisset, 0 heuill goall-gonseillou darn demeus ya Chomlet, Pere o deus dija recevet o faveur; c Perisset int o zri en plenen Yôcouleur. M o g is .
rff
Ilarça eta, traitour, qerz demeus va fresanç, IXàp aon ne zîscargfen varnout va c’honscianç. Sortial a rêr, Eac e casser Yon d’ar prison»
P ê r Ar r R o la n d
e t
D
ialog.
a antre gant e suit, hac a lavar:
Pelec’h e màn Yon? lavarit, Salomon, Salom on.
Lacfiet ê diganemp en hor choofusion. R oland.
Ah ! poeltronet infam ! c’houi radin arrafr: Mar car jae’h hor boa grêt vaillant hor c’hevridi, Bea bet digasset Y o û dVn Ampereur, ( Si hon eus qemeret unan ar pêvar breur. ) Ze jenlje va eont meurbet rejouisset;
tW
y
5 Mes. ganêc’b-u £z omp anlier drsenoreL1 V C ’h e n t a C h e v a l i e r .
Pa vi jemp daou-c’hant den assinet en eur flot, w Ne aljemp qet am pe ch n’en daje gant Rt?üod. 4 An diaoul a voa sur o sicour aneàn: Saillat a rê evel eur c’hi a vije clàn.' Hirram’hon eus alletompchommetd’endiCen; Mes neb a ve for®$t n’en deus qet aTezen.,. C
R o la n d .
i *•
Biscoas digareou da zen fall ne vancas: C’houi a vocaus m’horbo eur gonfusion vras. Ma n’hor bije unan eus a vibiën Emoh , Ne gredjen qet gant mez retbrn d’hor pavitton,
P M o g is ,
E 3f P E T
D
I A L O G*
kl r
guisqet en Pelerin hac ur bourdon enezorn. R enod
iiàc
e
V reudeur,
Harça, va zud, clêvet oc’h eus sur Iavaret Penos e zê Mogis den subtil hâc adret. * Me ya da zisqüel darn eus'va subtility : Bremâ-zouden me ya dàdrompia ar Roue; Rac m’em bo diganlan amplamanf aluzon , lia 6 ’hoas ec’h esperàn cavet eolation. Mes va brassa sour'ci é délivré Riciiard ; Me ranco e gave9f. pe’ vo an1 afîer stardi? f-»
’
• t‘
^
Sorliala radreeünnôrguzi
C ’ n O E C ’ j# r ET D I A LO G.f v * : t t.i:t ï î m m fT-P-■ C h a r la m a g n hac e suit a antre h$çta Ipvqr • - 4
C h agri n ha nec’h a-mnnt a zo var va spèret $v & Pa deuàn da zônjal en pôlec’h ê chom met iV' ) Roland hac Oijer,*Qger ha Salomon* rv
A voa êt 4^%uerc*hat ar Roue fa|l Yon; , Rac tnar tigoe gante^îop seu r t clrou c-avain l u Me deuyo da vervei gant au displijadur. ■ N ê m . M ÿ-âïjs .V.
Eun dra dreist-ordinai, Sir ,, e ve Iavaret N e g afet q e t a n t o u t en n e p Je c ’h h o P r i n c e t ! R a c istre m a i n t o l 11 u d p r u d&n t h a va ilia n t ,
Ez int êt en eun ibombr hac a zo suffisant Ha capapl.da laqat an douar da grena ; Rac-sg, £et divorc’het var ze, m’ho ped amâ. 5: ‘ ,, :
A r .C’h e s t a Pa j .
{ ;
N’eus ne?tra a suroc’h, Ô Ampereur puissant! Ez eus en em gavet gant an Autrou Roland Ha gant e dud ive eun dra benac psqis, Pa na veier anê c’hoas distro var o c’his;^ Rac gout a rit penos Olier ha Roland Zo custum da ober o beach dilijant. .
A n E i l .P a j .
Ma ve en em îaqet ar pe var mab Emon Da essât délivra ar fais Roue Yon J Demeus a dre daouarn h o tu d , ya Ampereur, ,E tisse bea bat entrèze eur maleur ; Rac Roland zo pell zo e clâsc approu Renod, Evit gout piôu ané a yo ar goella pot. MOGIS a antre, gûisqèl en pelerin, .hac a lavar d’ar Roue :
Doue ôîl-buîsssant* Mestr an en, an douar, A bedàn, Charlamagn», d’hp'p eurg arga a e’h loar Ha da rêydêc’h ar C’Hraçda vea triomphant Var-g çnieijt advèrsour oç’h eus an liera man t. M’ho suppli humblamant, ô Ampereur gui rion, Da zellej; a drue hac a gompassion Ouz eur pelerin paour afflijet gant clenved : Defotout a ra din ha be^anç ha yec’hed. V
Ch a r l a m a g n .
Ne allàn qe* ûout enuoe’h-u , truchensn»:
:
2 S8
’ Àrr darn-vui ac’hanoè’h à zo affronter!en. Aboe m’hon bet trompet gant ar sorcer Mogi, Ne allàn l>irviqen fiont mui en hini. .
M o g is .
Evit bea Mogis den fall ha milliguet, N’en dê «jet eveltàn anroH belerinet; Me meus mui a ezom demeus an aluzon^ Eguet ne meus certen da ober trahison. Bet ôn o visita bez sanfel hor Zalver, Hac em boa ç’hoas ganén tri gompagnon sincer, -Pere zo bet lazet gant meur a selerat E qichen Mon toban, pa voamp o tont er d’hoad. M ’o deus Iavaret din an dud eus ar c’iranton E voa al laeron-ze ar pêvar m'&b Emon, A voa gant Charlamagn qernenl perseculet, Ma int êt da laeron , hep nep remors abet. Unan eus aneze a zo hanvet Mogi; Ennes en deus brêvet din va oll izili; ' Bazatêt ôn gantàn , troet ha distroet, Qen e zôn oll seyet er fêçon ma velet. Rac-se ho supptiàn, Ampereur deboner, * D’en 'em venjî oute, pa n’allàn er) ober. C harlamagn ,
Penos en em venji diou te? te zo sod: Me a zo revînet gant Mogis ha Renod, Ha ne allàn james caout an occasion Da bunissa ervat ar pêvar, mab Emoi). §| M o g is . 1
Me a bed va Doue, va Mestr hà va C*h rouer, Da zont d’o fu.nissa, pa n‘elljt en ober. i
ï
. n
ê
m
, v
-
Certen , ar pelerin a barlant gant rêson ; Meriton t a ra sur receo an alu zon ; Ch a r l a m a g n .
Bal anter-canl louis-aour baiamour da comzou,
-
2§9
Calz a vad a rit din o vont dre an hentehou. M o g is ;
M’ho.trugareca , ;Sir, demeus ho charité; Doue d ’ho qendaJç’ho en pep prospérité, Ch a rla m a g n *
Petra’ fell dide c’hoas diganén, pelerin? Rac terrupl e chom mes da zellet diouzin. M o g is ,
Evit qement a metis baleet dre ar bed, Biscoas va daoulagad n’o deus consideret lirir Monarq a vije qer majestuus ha c’houi ; " Rac-se’ meus plijadur ouz ho çonsicj^ri. C’houi deu da eelati dreist hoc’h oil sujedet, Evel ma ra an eol en e vrassa sclerdet, Ch a r l a m a g n .
Clasc a rit, pelerin , Iacat Jorc,’h em c’halon, Evit, dre’r voyen-ze, caout ho eolation. Duc Nêm, qerc’hit deàn peadra da zêbri, Evit ne zello qen qèr trist diouzôn mui. v
Nêm ,
■J p P " ' , V " ,
. '
. Me a ya da guerc’hat deàn sur peadra. Sortial a ra ; souden ec’h éruganifrico, hac e lavar da Vojis :
Daiit, pelerin paour, frico da verenna.' MOGIS a lixnq a c’hinaouadou, hac à lavar ounta e-unan :
Qement-màn ameusfoetatao evit talvout: Ne zin qet, a velàn , hep pourveanç em rout. Ch arlam agn.
'
Ret ê sônjal pelêe’h e zê manet va zud... Mes ihe o giiël êru evel dre eur burzud. R oland. y
Grêtfcon euseur veach, Ampereur puissant, lia nç qet, a meus $on, herves ho santimant. Ni hor boa qefaeret ar fais Roue Yon , Peneverde sicour ar pêvar mab Emon, ,Azo en em gavet var an hen t d’hon rancont, Evel leopardet, hardi ha divergont,
25
-
.290
Hac o deus grêt qetnent dre effort o armoü, M ’o deus en delivret adre hor c’hrabanou. Mes evit rêy eun dra a gonlantamant dêc’h , Richard, mab da Emon , a zo deut en e lec’h. Charla m a g n .
:
Ah ! va niz qer Roland, gant joa el lavarin : INe d^ifen qet en nac’h , bo peach a blij din. Ma ne vijec’h qet êt, bremàn me er güel sclêr,' Ne voa qet qemeret Richard da brîsonnier ; Ha ma vijac’h-u êt ive da Vocouleur, We voa qet achappet Renod hac e vreudeur. Ah! Richard, Coqin fall ! êru ê an amzer Ma vo ret did santout ar boez eus va c’holer ! Te c’heus va offahcet alies, himpocrit; Hoguen n’er gri pelloc’h, rac m’er miro ouzit. r
R ic h a r d .
Evidôn, Charlamagn,'da vea prisonnier, Me lavar dêc’h hardi , hep bea tarn flatter : Entre ma vo Renod ha Boyard en bue, INe refoc’h qet din droug; me ho tisG da ze. ClIARLAMAGN;V>
v •
Ilacoutqen iffrontetdout c’hoas d’am disfia! Abalamour da ze me a ray da grouga. R ic h a r d .
Qent ma vin-mecrouguet, Gharlamagn, ha c’houi glêo? Me a velo qenta ho crouga c’houi en beo. •Ch a r l a m a g n .
Penos, cos mab ar ç’haign I evelse ê,dide Parlant qen arogant en prezanç eur Roue? Ar Roue a *cô aneàn.,Mogis ac’hrogn entre ezent; R ic h a r d /
Ravezin confontet, mar teuit mùi d’am sqêi, Merêt dêc’h eur fl ip al bac ho po sônj anêi. sri... Richard hac ar Roue en exngrdg. 1 / i O g k r. $ • ' ÿM Croguitpreôt er Roue, Salomon, me Lo ped;
291
Me grogo enRiçhard, ma vint dispartiet.
v
Sa l o m o n .
Me ho ped, Ampereur, appezit ho coler; Ne dleft qet er sqêr, pa ê ho prisonnier. Oger.
En em baciantit, me ho stfppli^ Richard. 0 Charlamagn.'^5 ; Me ho ped da zônjal insolanç ar pandard; Hoguen, me en toùe, mar don Roue en Franc, 'Me rêy deàn mervel en croug ouz eur potanç* . RlCHARD oe’h anavcoot Mogis a lavar ï ‘
P’oc’h eus qement a c’boant da laqat va ç’hrouga, Pel ec’h e vo ar plaç ma ranqin finissa? Charlam agn.
Pa oc’h eus c’hoant da c’hout : var lein mene Focon. Ho gnen, da c’hortos se , ec’h eot d’ar prison, lia neuze varc’hoas sur, evel ma vo leinet, Ni a vàcô gariêc?h i den faI! ha 'milliguet. Mogis a zorti siotilic* goude bea clêvet se, bac ar Roue a lavar î
Roland bac Olier, cassit-àn d ’ar prison, R oland. . .
la r Sir , toi rêy ze hep nep remission. S s
iz r e t
D 1 A L. o g. f-
a.antre gant e suit hac a lavar :, Gan t impaciaii tet e fell di n trelali r Pa ne yelàn o tont vac’henderqer Mogi, Pehjni a voa êt da zelivra Richard, r, A zq bet qemeret dre fot an dao^bandard. Mps me ^ vel iJogis o ;tonet’h-ep va -Jjreur;Maro ê , emeus aon..Oh! Doue, pez maleur l PeJed’h e iDâ Richard? Javarit din, Mogi. Renod
Yarc’hoas eus îtr beure e-Jt1e bea crouguet
2 92
Yar lein mene Foeon; rac-se’n etn breparel,. Ma zayomp a vanden evit en délivra. > R enod. »
Ho comzou, va c’hsnder, va foan a vianna. A lard.
!
‘
'r
Ret vo demp partial a Vontoban fennos, v Hac en traônfar mène ni chommo da c hortos Ma' vo dent an devez hac ive anf amzer Ma tie bea crouguet Richard, va breuripcqeiv Nep,3 vo qen hardi da essât ober ze,' A losco e groc’ben, p’èn defe mil bue. r.um u. Bet assur , ho conseill, Alard, zo excelanl t Demp-ta d ’en em arm i, me ho ped, diiijant.
E i z
f
e t
Dialog.
hac e suit, a antre , hac a tavart * Ret ô , va Baronetbrernàn deliberi Piou a yêl da grougtf Richard, an dèn im p i, Pehini a zo bet em andret qen traitour.Rac-se-ta, Beranger, pa oc’h deut d’am ztcotfr, Me ho ped da grouga Richard, mab da EmoU Hac ho po ar brovinç a Flandres’, va mignon. C h a r la m a g n
B eranger.
Riet e ve, Sir, ho pe evidôn disprizanç, Pa gredit va laqât da zervich eur potanç, Ha ma te ut d ’am pedi d ’ober eun a'ction A ve din,ha d ’am zud meà ha confusion,*) INe grouguin qet Richad nànep den all ebet# Commandit drn traou all hac e voc’bservïchet. C h a r la m a g n .
0
l
ït dâ"grouga Richard, me ho ped ; Ideîottv Ha me a royo dêc’h rouanteiez Gasçogn. ÏBELONi ’
Exa^ifeit ac’hanon * Ampereur* eus a 26 ; :
m g S Ê g Ê E S S a m B .& m v :
Eur vech all, m ’oc’h assur, me ray ho polon-fet Charlam agn.
Àccusetoc’h, Oger, ebarsjen Vocouleur, * Da vea espernet Renod hac e vreudeur; Rac-se mar oc’h eus c’hoant da vea va mignon, It ractal da grouga Richard, mab da' Emon. Oger.
Ha c’houi zonch' ôn qer sot, lavarit din, Charles, E crougfen-me Richard, zo va c’hender-gompes 1 N’en don qet êru c’hoas a gréd din er poent-se. Rac-se e Iavaràn fràochamant, Autrone : Nep a vo qen hardi da essât e grouga, M ’em ho sur e vue, pa dlefen perissa. Charlam agn,
Crouguet vo gouscoude, en dispit sur d’ho fri Oger.
|
Anfin, ni a vélo piou a vo qen hardL * Ch a r l a m a g n .
M’ho ped, va niz Roland, c’houi zo den a galon , Hac a zo advèrsour da vugale Émon, Crouguitprim ém reqet Richard an insolant, Ha m ’embanno dre oll ez oc’h eun den vaillant; R oland.
Ne grougfen qet Richard evit netra er bed, Rac me a meus deàn tout expres prometet, P ’en d’oa en em rentet, en dije e vue.; Rac-se, me ho suppli, va Eont, va Roue, Ne rit.qet din-me dont da fossi va sernïanti List Richard eu bue, me ho ped humblamant, Ch a r l a m a g n .
Ra viot milliguet, gioutonet didalve, Pa ne fell qet dêc’h-u ober va bolonte^ Salomon, c’houi zo din bepret eun den fidel Hac a zalc’h dindannou ar v r o a Vreiz-Izel j It da grougâ Richard var refus ar re-mâ , Hac e vezot pelloc’h exant d’am zervicha.
294 S alom on.
Ampereur Charlamagn, me rêyoze hepnec’b, Gant ma refot eun dra hac a lavarin dêe'h; Me a yel da grouga Richard da Yont-Focou, Moyenant ma teufot ganén dagompagnon; Ea mar fell da Renod ha d’e guender Mogi* En lemel diganén, c’houi deuyd’am seçondi. ' Ma ne fil qementse, me lavar hep caqet . ' Ne grouguin qet Richard, p am he all var ar bed. Ch a r l a m a g n .
It d*ar groug, canailles, pa ne zeritit ouzin f 0 clêvet ho comzou counnari a fell din. Me ho ped, Duc a Nêm , consofit ac’hanon r Ma ne zenlit ouzin , ez ë grêt diouzon^ Ar Roué, Rêm hac ar Pajet a zortii O l ie r .
Oh ï fachêt ê Charles ar vech-màn, Autrone; Biscoas n’em boa’r güelet qer faroüch ha ma ê. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Güelet a rit bremàn, baîamoar dêc’li, Richard* Ez eus entre’r Roue hac e dud débat stard. Ma oe allomp ober dêc’h recour ho pue, Ne vo qet eus bor fot, güelet mat a rit se. ’Hf R ic h a r d .
Me4io ped, Autrone, n’en em dourmantit qet ? Ha pa ven-me casset evit bea crouguet, Ha me pignet er sqeul,. em bo m esperanç Evit qementse oil a’em bezo nep oflfanç. Me meus goelet Mogis em e’hichen er guentaou», A voa sur deut da c’hout penos e voa an traou , 'tfac e meus ar greden ne vin qet arrcoüet Gant va breur qer Renod na gant e vignonet. ■
. | 'O g e r ..
i
Nebon gant qementse me zo rejouissel;c Deut eta d’ar prison, n’ho pe qeta vorc’h c t ^ Pen <Jeus clêvet Mogis penos e ma an dro, ;
2g5
E vezoc’h delivret certen eus ar maro. _
N o
_________
/
—
—
:_____ -
D
f e t
__
i a l o g
,
.
hac e $uk* pignet var Boyard , a lavar R enod
Resod,
:
Orsùs, demp prest, va zud, evel p’hor be marc’hat, Var ï u mené Focon , rac na vemp diveat. Ma n'alfomp dont abenn da zelivra va breur, Me varvo ganl glac'har qerqenl hac e valeur. R e g n ie r .
Partiomp pa guerfoc’h vit sdvelâl ho preur, Ha tachomp d’êrüoul qent tud an Ampereur. JNi lamo aneàn digant tud ar Roue, la-, pa ve memes pemp mil den'anfeze: Me gred parfetamant e vo grêt contenanç Da c’hou,t pio u a stago Richard eus ar potanç. R enod.
Demp prest en hor beach, Autrone, me ho ped, Ha ne arrêtomp qet qen e vimp êruet., En em laqat a reont en hent, hac en emgavont tost da Yont-Focon. R enod.
Cetu ni ar vech-màn, va zud, lost d’an andret El lec’h ma lie bea va breur èxecutet; Rac-se lavarit din ebars en langach bêr| Petra hon eus bremàn ar güelta da ober* G u ic h a r d .
Jlà ve c houi a zenlfe eus va avis, va breur,A N 'en em disçoëlfe m p qe t da dû d an Ani per eun» Rac mar santont penos hor bo ar.volonté Da zont da zelivra hor breur Richard oute , M§ E leuiut d’e grouga., an dud fall ha traitour* ^ Q e n J ma c’h alfomp donet da rêi deàn sicour. Chomomp amâer c’hoad ha beomp var horgard Pe da goulz e teu for evit crouga Richard*
296
Ha neuze p’o güelfomp o tonet dre amâ, Ni a yêl à vagad evit en délivra. R enod.
Guichard, parlant a rit evel eun den prudant j Ar c’honseill a roit zo meurbet important: Ni a zento ouzoc’h ; rac-se, va mignonet, Chomomn amâ er c’hoad, bep ober trous abet. A r Secretoür.
Calz a vad a rfy demp donet da ziscuiza; 'Prest aoüalc’h e tisfemp don t da gousqet amâ. En em laqat a reont da gousqet er c’Iioad.
D
E C r. E T
C harlamagn
D
I A LOG.
ha Nêm a antrë, hac a lavar :
Petra* dal din bea Ampereur ha Roue, Ha bea elevet ebars en dignité, Ha caout calz eus a dud pere a zo vaillant, Pane guèront se&ti ouz va c’hommandamant? Possubl ve. Duc a Nêm, m’el lavar dêc’fa amâ, Ne.gafén qet un den a yafe da grouga Richard an insolant bremàn da Yont-Focon, Fn deus va offancet en qenlies fêçon! . Nêm. . - . i■' 'ïfñ I' Mac’h oufen, Ampereur, ne fachfac’h qet ouzin,
E lavarfen eun dra a zo mad, a gred din. Ch a bla m a g n .
j
r
V>;jp ■
Hoe’h avisou, Üüc'Nêui, a zq atao pfudani.; Rac-se-ta, va mignon, n’oc’h eus nemet parlant. p!"
-'
NÊM.
■' J ". V '
'
Mar grit crouga Richard, mab' prop d’an Bue WmM’ E rayo ze da galz mez ha confusion j Rac an Tadou a Franç a zo qerent d ^ à n ■ Ne bermelfont biqen dislruja aneàn.*7 P ’oc’h eus en ho pmtvoar Richard, ya Amperèur,
■ ' .. % Commandit da Renod hac ive d’e vreudeur Donet d’en eun renta dirac ho Majeste, Da ober1dec’ll seminal eus a fidélité; Ar pez, me oc’h assur, Ampereur puissant, A ray mibien Emon buan hep compjimant.. Ober.de repari an dommach o deus grêfc Dêc’h en hoe’h armeou en amzer dremenet, lia dont d’ho servicha ar rest eus o bue, Hac e lacfoc’h Richard ebars en llbérte. * Mar grü se * hq po sur êchuet eur brezel Pehini zo , sioüas, Caus da galz da vervel, , ..
C h a r la m a g n .
/
;
*:
Tavit var guementse, coil hoe’h amzer a ret, Rac Richard, me en lo u , a ranc bea crouguet. ;
.
%'
,. : 10 ■: ' ■:
’ NÈM, V ; t:-,- ,. &
x $?v
Me lavar franchamantdêcTi, hep bea traîtour Ne refoe’h evit se nemet tenna labour. Cetu;ni daç>uzec vlas zb oc’h ober brezel Da vugale Emon ,. hor c'herent naturel : Ma vijemp bet qeit all var ar Sarazinet, Hor bije eun 'nom.br bras anê convertisset, BrassoC’h enor ve demp combati vit ar fe, Eguet ober brezel da dud eus hon ligne. Charlam agn.
Ném , me a lavar dêc’h, mar dôn Roue en Franç, Richard a ranc bea crouguet ouz eur potanç, ■
Nêm. ' *
Hoguen, pa lavarit e ranco perissa, Dalc’bit-àn er prison dian a da vreînar M’en devo paourente bete fin e vue, C’houi a vo dioutàn en em venjet neuze.Mÿk Biscoas maro Reuvet ne voe qeii qer goerzel Evel maro Richard, sur, mar be distrujet. '*I ? >
v
C h a r la m a g n .
Nêm, oomz a rit bremàn evel dre interest *
29s
H o g u e n m e a b r e la n t penos ê m e ar m e st. Tud àr Roue a antre gant Richard, pehihi zo garoteU
Petra ê qemeîit-màn? m ’ho ped,lavarit din : Penos? ne vo qet grêt ar pez a lavarin ! O l ie r .
Me ho ped, Charlamagn, n'en em dransportit qei; Ni zo prest da ober evel a leverfet, Pa fell dêc’h dfistruja Richard, mab da Epson , Ni lefco ac’hanoc’h en ho tiscretion^ C harlamagn.
Evît bremàn, certen, e comzit gant rêson $ N’eus qen démet ober an exeçutiôri. Orsus, piou en em offr da grouga prim Richard , Ma vo eur Vech échu demeus an tara pandard ! ; R ichabd .
Ghartamagn, n’ën dë qet eun dra just ha rêson E ve crouguet eun den eus va ç’bondition; , r . Pe assur, mar grit se , ho po palz a outrach, Hac a vo pêet déc’h en doubl meur a veach. Hac e ven-me maro, me a meus clioas qerept. A zo tud redoutet hac a zo hir o dent Pere ne~vanqiot qet da venjï va maro.î Rac-se, gril diouzôn , roes dioüaljit d’ho tro. R ipüs .
Me ra offr,da grouga Richard, an tam capon, Rac m'en de t/s bel lazet va eont (laneïon-, Hac ar Prinç Bertelot a voa deu^ va ligne, Zo lazet,gant Renod dre eun toi lachele, Ha Fouqes hac Hernier, hac an Duc nobl Grifon, î T*A voa oll anaveet evk tud a galon. Mibien Ëroon zo bet an ancou d ’ar re-ze, -Mes embêr me bêo unan eus aneze. Rac-se, va Ampereur, roit eur rejimant t Demeus a dud armet, courajus ha vaillant, Ha me yel em fort un bremàn da Yo.nt-Focçjpv
299 Da laqat ho teziren execution. Me a grougo Richard hep douja tam Renod. Mar car en em avanç e ray eun affer sod, Râc aon na ve laqet ive da gonfre-poez Gant Richard ouz ar groug /neuze e vo quilles C harlamagn.
Ahl Ripus, den vaillant, c’houi a zo va mignon ; Mar grit se, me royo dêc’h Marseill ha Toulon ; Ouspen, m ’oc’li exanto en amzer da zonet Da renia din servich ebarren nep andret. C’houi, pêvar Chevalier, a gavàn tud adret, Me a gred e refoc’h eur veach em reqet. Ha c’houi , Comt Galeran , hac an Duc Isakar , lt ive gant Ripus, balàmour ma oc’h car, Da zicour aneàn da zont d ’en em venji Eus an deu fall Richard, va brassa enemi. A r C ’h e n t a C h e v a l i e r .
Ampereur Charlamagn, dre eur galon joàüs Ni yêi en ho reqet da asisla Ripus Evil crouga Richard var ar mene Focon ; Pa vo ouz ar potanç vo contant hor c’halon. O ger.
Mehoconseill, Ripus,pa c’houlën nitcorden, Da ober eus ho coug expres al lagaden, Rac mae’h êru Renod, ar vatllanl Chevalier, E vo grêt dêc’h' ar pez a zônjit da ober. R ip c s .
Ev^idoç’h-u, Oger,, d ’anraji a galon, Me a grougo Richard en ho confusion, lia rac-se eta , Sir, me a gred mad michaoç \ Ne vo gtêt nep rebech eus se d ’am alianç. C harlamagn.
Grit ho teve£, Ripus, me ho recompanço.s Me lavar adieu dêc’h. Qen a vo en distro. [Sortial a reont tout, nemet ar re a dle crouga Richard.
3oo Ripus. Allôn, qerzit, Richard, entrezec ar mene Elec’h ma vo ret dêc’h êchui ho pue. Ha c’houi avel duont , JUchardicj eur potanç, Elec’h da^viziqen e vo ho lemeuranç? Erü ê an amzer ma venjin gant rêson Maro va c’herent paour, Fouqes ha Ganelon. Richard. Ho pet truei>uzôn, humblamant me ho ped; Eun den qer nobl ha me ne dle qet bea crouguet* M’ho pe ar vadeiez da zont d ’am délivra, Me royô dêc’h qement a meus var ar bed-mâ, •. R ip u s .
5a pa rofec’h din-me caera tra zo en Franç, Me ranc ho cüeletstag en crougouz arpotanç, Rac-se, deut prest er sqeul, ma veotstrobillet, Rac poent ê dêc’h receo ar p'es a veritet. Laqat a ra ejir gorden en e c’houg, hac e ra deàn pignat er sqeul. R ic h a r d .
Ret ê eta mervel L.. INe ràn fors evit se ; Hoguen pa n’oc’heusqetouz vac’hot-fneplrue , Baîamour da Zoue humblamant me ho ped, Sônjit em enp paour gant glac’har treantet! Roit din, me ho ped, un an ter-heur hepqen^, Evit, qent ma varytn , ma rin c’hoas eur beden Pini gant va mam guèz a zjsqis gant fervor, A Iavaràn bemdè abaque en enor D’an Autrou Saut Richard, mignon bras d(i Zoye, Ma royo din ar c’hraç da recOur va ène. R ip u s .
,
Nan, nan, c’houi n’ho po qetantér-heur na qart-heur; Ret e executi de^ir an Ampereur* A n E i l Ch e v a l ie r .
Ripus, me ho suppli eus a greiz va c’halon Da rei deàn amzer d’obec e orêson , Rac mac’h alfe donet da recour e^ene
E vec’h recompancet en ên sur gant Doue. Ripes.
Hast eta, reuseudic, ha na vez qet re Irir : Lavar prim da affer, en daou pe en tri c’hir. R ic h a r d en em laqa var e zaoplin da,Iavaret e Orêson.
.
* « O Doue infinit, eternei h$ puissant I « C’houi p’ini a grouàs ari oïl antieramant, « Hac oc’h eus digasset ho Mab an eil ferson « Er bed-mâ gant souffranç da bêa hon rançon; « C’houi oc’h eus preservet ar Profet Daniel « Goechal en eur c’havarn clouez leonet cruel ; « C’houi oc’h eus delivret ive tri innoçant « Er guær a Vabilon eus eur fournes ardant; « Ar bobl r Israël, Moyses, Aàron, « Pere a voa captif dindan eur Pharaon ; « C’houi a eure dêze, dre ho craç, ho vertu/ « Àchap eus an Egypt ha treuzi 'ar Môr-Ru; « Ç’boui oc’h eus delivret ar guær a Vethuli « Dre brudanç eur Judith, qer dign a veuleudi, jjjjj « Ha delivret Jonas eus a gôf ar balen. « Mes bremàn, va Doue! Selaouit va feden : « Ya zellit gant true, va Zalver, me îio ped ; 'à Pa ê ret din mervel eus a greiz va ÿec’het. ' « Ho pet true ouzônKva faeron Sant, Richard,, « Pa zôn abandonet gant Renod hà Boyard. « C’hoas £ larin ur guer qetît eguet finissan, a Pa em bo qemeret eun nebeut va halan. » Boyard, oc’h anaveout mouez Richard, a scô gantê dreid d’an douar , qen a strinq an tan j.grizinqai a ra spontus horrubl | anfin, rèi a ra eun loi troad d’e vestr evit en difuni. R e n o d , spouroriet oll, a zao, a zaill v»r> Boyard, a dcnn M . . . . . . « gleze hac a gri var boez e benn :
D’an armou, Autrone 1 rac an amzer a bress;
' Cetu me difunet gant va Boyard eXpres. Aon a meus em c’halon ne vo-mp-re- diveat, Hervez an arviou en deus grêt va Boyard. R îP ü S .
En era armi a reonf.
^Evurus oc’h, Richard; bremâ sur me a vel :
C houi a vo delivret, ha, me rànco mervel, Rac me vel ho preudeur o ton! d’ho tèlivra :
002 Ho pet true ouzôn, humblamant e/j/heur~mâ Ma meus ho cunduetd’ho crouga d^arpotane, N'en dê nemet evit senti Z d ’ar Roué Franc; •* l Rac me vouie ervat e vijec’h delivret : IJo pet true ouzôn, Richard qèz ,.me4io ped. R ic h a r d .
\ Qement eus a drue am bo ouzoc’b , Ripus., EveJ ho poe ouzôn , na vet qet morc’hedusi Rac birviqen Renod-na anzavàn da vreur, Mane ra ho crouga, m ’enassur, var an heur. 'Disqen a reont o daou deus ar sqeuL G a l e ban.
An nep^n deveus c’hoant da recours e vuez, A rànco e c’honit Jbremàn a veg boutes. R enod. ,
Ah! Ripus, maro oc’h hep douja’n Ampereur; N ’ho poa qet a respet, den fail, evit va breur. M o g is .
Deut am àn, jRichard q è z, ma ho tiamarin, Ma crougujmpen ho plaç Ripus, a» tam coqin. R enod,
Dislaga ra Richard.
Me ho ped, Autrone, da rêi din ar faveur ;gg Ma vo me a denno ven jane evil va breur. Mes, va zu d . ^ e a gav ê qer bras aîi offanç, ÎS’e verit qet bea crouguet ouz eur potanç. Ne all -qet va speret e zouffr davanlach beo: < Èbars en eur flippat me sur en depecho. Laza ra Ripus.
Cetu ganêc’b , Ripus,recevet recompan^, .Goude ç’hoantâtstagava breur ouz ar potanç. -
GoDEFROA.
.
'
y
E màn zo eun to f brao ha sub I i1c’hoa riet ! 'Lavarit din penos ez oc’h bet difunet.^ -V ; R enod.
3S P’en deus clêvet Boyard va breur paour -0 Êcommancet gant nerz n eu z e d a c ’h ri zm e.ai. *
f*
'
> Jo 3' Hac en deüs, ouspen ze, roeteun toi troaddin Qementse en deus bet grêt din-me difunin. M o g is ;
Ah TBoyard , marc’h vaillant, meuletravo Doue M’en deveus bet croue teu 1loen eveldout-te, R ic h a r d .
Me zon je hopoacrenn ancoèt ac’ha-nôn; Ar vech-mâ, mardouchic, ez ê bet lom yarnon >
-
G u ic h a r d .
Mui bar boa a zourci ac’hanoc’h eguet se, P ’hon eus-igrêt hon affer, me ho ped, Autrone Demp all joaüssamant da gastel Montoban : K e c ’honeomp netra evit chom mui amàn. R ic h a r d .
Birviqen ne oufen rêy dêc’h-u da gredi Peguement a zebat liac eus a fachiri Zo entre ar Roue hae oil dud ar pales. Me gred baiamour din e maint all goal dies, Rac an Tadou a Franç o deus o fossubl grêt Evit clasc ar voyen ma vijen delivret* Rac-se e fell din mont secrelamant en qser Evit tTugarecât Salomon liac OgergÿîJ V I Da assuri anê n en don qet bet croÊÉj^uet r O clêvet qementse e vint rejouisséf.. Alard.
Goell hardioc’h , Richard ; dioüallit gouscoude Na goessac’h c’hoas eur vech en pouvoar ar& uèr R enod.
P ’pn deus c’hoant da vonët, me lezo aneà», Dalit eta va c’horn , ha mar œ zit en poan , C’hoezit ennàn ervat evit rêi ar signal, ' Ha ni en em gavo neuze ganêc’h raciale R ic h a r d .
Arça, banierRipusa meus c’hoant da gavet, Ma tromplin ar Roue hac e oll Baronet. Orsusme ya bremâ;, rac-se, va breur Renod,
3a/| M a e ’h oezàn en d f o m p îU , d e u t b u a n d ’an assot. Gûisca ra habillaraunichouliac armou Ripas, ha ce y a dj Daris. R ejsod .
Nebon ni a yêlo, me bffomet d£c’h ervat ; Rac-se eta, Ya zud, chomomp amàn er c’hoad. -----• --------- « g
i r r -
— —
■-
•—
U N N E C V E T D I A L O G.
ha S a lo m o n a antre, hac a lavar : 3Me meus aon , Salomon, ne vo re divead Renod bac e vreudeur da zeüvra Richard. Mar dint bet negiijaut da rêi deàn sicour, E màn bremâ crouguet gant Ripusan traitour. Oger
'
Sa lo m o n ^
Oger, n ’oc’b eus aller da vorc’hedi ouz se: Qeit a ma vo Renod ba Boyard en bue, Pa ve pignet er sqeuf, prest da vea crouguet, Birviqen evit.se n’en devo droug abet.' OGER o veiel Richard oc’h antre en qær gant dillat Ripas, a lavar
Oh l maro é Richard; me vel êru Uipus Entrezéc hac amàn , fier hâc orgouillus. Ra viû-me confontet ma n’en dàn d’en rancont ;. C ’houi a vélo bremaic dressa deàn e gont. Arrêtit, arrêtit, Ripus, traitour, bourreo; Crouguet ê ta Richard ? Respontit, ha c’hoüi glêo? 'D en abet nemedoc’h n en daje d ’e grouga ; Mes me a verzo sur e varo dêc’h bremâ. ,
j,
R ic h a r d .
Éntentit/va c’hender, me n’en dôn'qet Ripus, Qent-se, me zo Richard, rac-se-bezit joaüs ; Me zo bet delivret dre voyen va breudeur. Ha Ripus zo crougnet hep nep dale nemeur, Ha ne felle qet din dont da boursu va hent Hep ho trugarecât entrezoe’h, vao’herent. Oger.
Ne ûàn qet ennoe’h : savit ta ho casqet.
■ *7 £
3o5
RICHARD a zao e gasq h^c a lavar i
Me er gray sur, Oger. Oger.
Evit bremâ m’er gred. C h a r l a m a g n a zorti eus e bavillon hac a lavar :
Êru ê-la Ripus goude crouga' Richard? Ar vech-mâ-la eus fin demeus an tam canfard ! Oger, petra fell dêc’h da ober d ’an den-*ze? Mar grit nep droyg deàn e colfoc’h ho pue. .
_ O ger.
Penevert, Ampereur, respeti ho presanç, Me ziscargfe racial vameàn va venjanç. C harlamagn.
Tostait amâ, Ripus, nia poqin dêc’h gant joa : C’boui oc’h eus grêjeun loi à zo deus ar c’haera; Hoguen, me en toùe, mar don Roue en Franç, Né vanqin qet assur da rêi dêc’h recompanç. ,
R ic h a r d . '
Ne dostait qet re, rac rr’ôn qel eun traitour ; Me è a zo Richard, ho prassa advèrsour; Ripus a zo chommet en Mont-Focon em lec’h , Hac ez on deüt expres da lavarat se dêc’h. C h a r l a m a g n .,
"
-<
All ! gortoit, glouton; maclêvin ho toare; Tromplet oc’h , marsônjit en em denn evelse. R ic h a r d .
Ne zôrijit qet, Charles, penos ez ôn eun den A refusfe c’hoari eun toi estocaden. » Richard a zon gant e gorn. Compagnunez Ripus a antre. A n E i l Ch e v a l ie r .
Venjanç! va Ampereur, deus an den milligtietf Cetu aze Richard a zo bet delivret Dre voyen e vreudeur, an dud malicitisr*. : Haco deus distrujel ho mignon qer Ripus. C harlamagn.
Hon lest d’en em aprou, Autrone, «p’ho pedànf . ; ■
3o6 M ’el lacay c’hoas elec’h ma vo torn bras deàn.. R e n o d a êru evel an avel gant e dud, tac a lavar :
Ah ! çbqinet infam j lezit hor Chevalier, Pe ra’ho hacho aze entre pêvar gartier* C harlam agn.
Pa oui qer caer mon let* ba te euteur jouti? R enod.
Qement hac a guerfol; rac-se me ho tî§fî. v Ar Roue ha Renod a jout an eil ouz egoile. Renod à ziscar ar Roue d’an douar gant eun toi lanç. Ch a r l a m a g n .
Ne dfeàn douguen sceptr na curunen royal ^ Pa ne meus resislel ouz effort eur pot fall RENOD a recul hac a lavar :
Ya Doue, manqet on-, nrê anzao ervat se, Pa meus credet laqat va zorn var ar Roue l ïrevers, mar pli] ganêc’h , Rotié demeus a Franç, Qen em bo Iavaret eun dra en ho presanç ï JPemzec vloas zo dîja n’em boe an avantach Da lavarat eur guer dirac ho personach. Charlam agn.
Lavarit ho hano, me ho ped, Chevalier, Rac ouz ho combati en em gavàn fier. R enod.
Si r »*ne s lavar dêc’h ganlglac’harem c^hafon, Me zo... me zo Renod, mab ena’n Duc Emon ; Ha va breudeur ha me ascuill daeloubemde, , En defot n allomp qet gonit ho carante. Me voar ervat penos hon eus oc’h offancet Alies eus a vech, dre ma voamp contraigne! ; Hoguen neglascompqet, Doue’voar ervat se, Ñemel hepqen an tu da recour hor bue, Celu ni chasseet ganêc’h demeus hor bro: Bet omp en dezertchou rac aon ouz ar maro ; Mes p’oc’h eus ac’hanomppriveteus hon danve, M’ho ped da viana, lest gatfemp hor bue.
Hoguen eta mardoc’b , Sir, qercoleretouzln, Pardomt d’am breudeur , pa ne bardonit dirnf Ha me a bromet dêc’h amàn en ho presanç Birviqen davantach ne retornfomp en Franç. Me a yel diarcTien hac en eur gfasc va boued, Da. visita bez sacr hor Zalver beniguet,. Bete Jerusalem, va Roue, evidocTi f Mar be bo madelezrêy d ’am breudeur ar peoe’h. C h a r l a s ïa g n .
Ne chommrt qet aze, Renod, da ravodi, Nemedoc’h a garfe livra din-me Mogi ; Mar don Roue en Franc hac eh Rom Ampereur, Ne rin biqen trevers na dêc’h na d’ho preudenr. -R eno » .' ; '
Me livra dêc’h iMogis ! Petra rafec’h deàn ? C harlam agn.
Ato gan t pêvar marc’h laqat en difframmàn. R enod.
Qen ten em livrfen dêc’h hac ive va breudeur Eguet ne ràn Mogis , credit se, Ampereur. C harlamagn.
Orsus, pa ne fell dêc’h sentieus va cTiomzou, E vo ret dêc’h santout sur puissanç va armou. R enod.
_
Me ho ped, Ampereur, n’en em avancit qet ; Mar gràn çlee’h nep ou trach embo calz a regret. C harlam agn.
Noc’b eus affer, Renod, da zonet d’am goapât; Pa omp en em gavet, ni n ’em approuvomat. Oger.
A rabat ê dêc’h, Sir, dont d ’en em exposf t Dreist pep tra ouz Renod a zo eur goal bartK C h a r la m a g n .
7 '.
Pa goustfe din n’anter eus va Rouanteiez, Me rancenem approu ouzRenodbep nepmez.
'
3o8 S alom on.
Lest ar Boue, Oger, pa inedi en humeur,' Rac n’en em gav gantàn a éxerciç nemeur. CHARLAMAGN.
Ha le en deveus aon? lavar^e din, louidic, ^ Renod.
Nebon deut pa guerfoc’h , n’en dôn qet qer spontic. Commanç a ràn ober dêc’h restitution. Commança reont combati. Renod a anlev ar R<?ue entre ezi vrac’h. R enod.
Redoublit ho cpuracb, mar doc’hden a^aloo. Ne vezin mui coùard, Sir, sur<?n ho qever. M ’ho tigasso ganén fennos da brisonnier : Pa ne rit peoe’h dre gaer ouz bugale Em on, C’houi rêi en dispi t dec’h pe’ teuïol d’ar prison. CHARLAMAGN a gri d’e Officerien:
-j
Alarm ! alarm ! Roland, Oger hac Olier; Ma ne deuit d ’am zicour, cetu me prisonnier. R e NOD a lavar d’è dud î
Àlôn, n’em ziçouromp, va zud, guitibunan, Hac e teuy ar Roue ganemp da Yontoban. Oger.
lia possubl ve, Renod, ho pe an insolanç D ’anlevi ar Roue ebars en hor presanç ! Tud ar Roue ha tud Renod en em gann. R oland.
Dre Sant Denes a Franç, Renod, hoconjuràa Da lezel ar Roue, pe ma n ’o qarteriàn. R enod.
Nebon me n’en dôn qet, Roland, qer spoptiq so; Pa meus-àa qemeret, e teuyo ganén-me. '
O l ie r .
,
Sus e ia , Baronet, ^iredit d’an asso.t ; Saiilomp oil a vagad var ar superb Benod, A lard.
Renod, torit e c’boug, me ho ped, d ’ar Roue, Rac, e clasc en difen, ne golfec’h ho pue.
P.enod a dol ar Roue d’an douar. Neuze mibien E m o n , evif laqat ar R oue da beur-arr^gi, en eui leqeonl da grial divar boes o fenn , evit guervel o Anseignou ; R e n o d .' G uichard ! üJontob .vn l M o g is î E g r e m o k x v A lard ! Donooa ! Balarçoh ! S akt -Nico >la.s J
v, i]
S[ '
J DELON.
Ha c’houi euteur clêvet, Ampereur Charlamagn, Pepini ar re-màn o criai o ansalgn? C
harlam agn
.
Ha me meus Sant Denes a Françevit ansaign ; Rac-se bet côurajus, mar qirjt, Cliarlamàgct. ■ •;
INê m .
■
■' ’ ;
N’em sicouromp ingai, pe e coifompgante. ••
: , . ,. Fossqn.. Qementse a zo just, Francisien didalve. R ic h a r d .
Ha c’houi en em denno, Roue demeus a Franç? . E c’harza a rànqit, daoust d ’hoc’h oll arroganç. Ch a r l a m a g n .
,
En em dennomp, va zud; contraign omp ar |$eh-mâ. Diaoulou incarnet, me gred * e ar re-tL1i. R enod .
a r Francisien a recul.
Ma carjac’h va zicour fidel, va breudeur qer, E teuje ar Roue ganemp da brisonnier. A r S ecretour.
Meulet ra voDoue! grêt mat hon eushon tro, Pa ô bet delivret Richard eus ar maro. R e n o d ." V
Dëmpollda Vontoban, Autrone, m ’hosuppli; Hoguen me ho teput c’houi, va c’bender Mogi, Evit chom var hon lerc’h ; rac-se, teûJit eves, Gantaon ne vempheuilletgant BaronelCharles; Mar fell dê dont d’hon heuill, roit prest din da c’bout, Ma tistrofompen dro ha marcollint hou rout1 . M ogis .
Renod, me a zento ouzoc’h : il en ho tro ; lt gant ho tud aroc, ha me ho tilerc’ho. Renod a ya aroc gant e dud, ha Mogis a chom varie re’h*.
3w M o g is .
Me neft dfyl‘ qëi contant c’hoas evit qfement-mff; Ret vo din essât eoll pe c’honit sur bremâ. Me voar ervat penos e vin-me en hazard Da vea qemeret ive evel Richard? Mes hac e venfourret en prisonniou Charles ,* M ’em bo ar “finesse dâ zôrlial ermes. Evit commanç tenna venjanç a varv va zad', Me lacay pavillon an Ampereur a b la h Ha mar galiàn , ouspen,-me am bo e vue;. M e a y a da c’hoari eun toi subtilité. Monta ra dadrec’hi qerden pavillon ar .Rôtie, bac e lavar deàn ï-
Eru ê r Cfo-aflamagn, ar moment assu-ret Ma voerzïh dêc’h maro va zad an Duc B w vetr A zouflfrjoc’h da laza hepsujet na rêson ; Me rai dêc’h ne refocüi pelloc’h nep trahison. C h a r l a m a g n a gri d’e dud r "v D’an armou l Baronet, avaiicit-ta afo; Ma na deut d ’am zicour , certen ez ôn mrarov MOGIS:
Gouscoude, Charlamagn , pa oç^h qen resoluv Me a çneus ho laqet da ober eup remu. O l ie r ;
S# Ah! Mogis, tizet oc’h ar vech-mâ en eurpleg.^ Qent ma zeot aC’hann e vo torchet ho peg; |>Me a ordren dêc’h oil, abeurs an Ampereur, pa zailla var Mogis, pa enclâsc e vaFetftv MOGIS en em difen gant courach, bac a favar r
Ententit, Autrone,, mar oc’h eus réson vadw N’e deuil qet oll varnôn evelse a vagad, Mes combattit dtfzôn unan eua a unan r An hini vo trec’h din m’en em rento deàn* A r C ’h e n t a C h e v a l ie r ..
CL’houi ne veritif qet nep seurt civilité,. Pa oc’h eus disoaret pavillon, ar Roue ;» Ne lezit q,et da zont d ’o laza var ar pbc ;
■ ;; En em rentit dregaer, marteze/ho pograç* ' M ogis.
*;
.: |
ÿfçf}
M’en em rento, Olier, gant argondition Ma reot din-me caout va bue’ vit rançon* O l i e b ,.
Anfin, ni ray moyen da ober boc’h accord. MOGIS a rent egîeze da Olier, hac a lavar :
M ’en em rent dêc’h bremâ, Olier, hep effort. Ou
er.
Çlêvit etfl, Mogis, pa oc’h va frisonnier, C ’houi a ranc toiîet din en fe a Chevalier Penos n*en deot qet ermes eus ar prison Hep goulen va c non je ha va fermissioQv ' .......
fi
M ogis. *
'
la da, O lier, me a bromet dêc*h se Peqosn’endin qet-qüithep qemeret conje. ■ j| ■ 5 ! 'j i >?■ ■& O l i e r .
ffe f
Deut eta <Far prison, Mogis, var guementse, Me gomzo evidoc’fa sur embêr d’ar Roue. Cundui a réf Mogis d’ar prison*
D a
o
u z e c r e t
D i a l o g , *
C iiA rlam agn hac e suit a antre9 hac e lavar :
Onsus, va Baronet, Tâdoy demeus a Franc,, Pa velàn ac’hanoc’h o tercîhel ar .si Ian ç , Me a lavaro dêc’.h eun dra zo em speret,, Biscogs bete vremàn n’em boa en Iavaret. Anter-cant vloas a zo, ia en assuranç, Abo.ue ma possedân ar gurunen a Franç^ Rac-se e Iavaràn eun dr:a zo güirione, Penos n’en don pelloc’h er statÆUS.aRoue* Eul lestr ne al4-qet dant erya*t da àbordi Hep sicour ar pliât hac ar ve-rdaidi. Me n’allàn qenebent bea sur triomfant,
012 Pa ne garit rêi din sicour fidelamanf. Hac en alfet ober a vrassoc’h lachete Na renta qenlies à affront d’eur Roue Evel zo rentet din "gant Renod ha Mogi? Gouscoude e velàn e teuil d’o menteni. Hogüen pa oc’h qement ebars en o c’hoste , Laqit unan anê em plaç evit Roue. Tennara e gurunfen, laqat a ra anei var ur foteui’l,haceîavar
Cetu va c’hurunen , ïàd o u demeus a Franç; M ’eh em disearg anei ebars en ho presanç : Roit-hi da Renod pe d’an nep a .-guère t; IN’e fossedin pelloc’h , p’on en em resolvet. R oland.
Possubl ve, va Eont', Rou,e nobl ha parfet, Penos e ve güirion ar pez a Téveretî Me ho ped humblamant da cfcanch ho proposiou : Ouz ho clêvet e meus c’hoant da scuilladaelou. Qemerit c’hoascourach, va Roue, m ’hosuppli^ Nebon ni n’em venjo demeus hoe’h enemi. OLIER à antre hac a lavar :
OhlRoue Charlamagn, petra ê ar sujet À laca ac’hanoc’h qementse corilristet, C h a r l a m a g n . *•. ÿ f c
Ya mignon Olier, cetu ama’r sujet : Ar pêvar mab Emon o deus va infomet ; Ha pa n’am zicourit da zont d’o dist/uja, Me lèz va c’hurufeëh : deit, cetu-bi amâ. O l ie r .
,
;
M’ho ped j va Ampereur, ne lavarit qet se, Racne c’houlennomp den nemuedoc’hda Roue. C harlam agn.
Nan* nan, grêtêan toi, ne vezinPioue m u i, Nemedoc?h a rentfe din Renod pe Mogi, ]>a ober diounte hervez va bolonte, Rac ré a affronlehouo deus rentet din-me,
Tf
.313 P f
O l ie r .
Laqit ho curunen i va Roue, m ’ho suppli, Ha me a rento dêc’h en ho pouvoîir Mogi. Charlamagn.
t
I®
i ....‘'■ÿ .v$
Ha c!houi vo, Olier,jfideJ d ’ho promesse? O lie r .
*
V
Bremâ-zouden vantant c’houi’r güeîo, va Roue, Sortial a ra, hac ec’h anlreqerqent ganlMogis, en eur lavarat deàn ?
Avancit ho paziou, Mogis, mar plij_ganêc’h , R ac ar R ou e*n d eus c’h o an 1 1avara£è un dra dêc’h. M ogis .
Me meus aon, Olier, ez oc’h eun affronter; Trahisset on gan'êc’h, me vel z$ bremàn sclêr. 'O lie r ." 1 'I „* $ ‘.. £ ' | s.
Mene meus, va mignon, netra dêc’h promettet 3Na meus’fidelamant laqet prest en effet. C harlam agn.
A h! anchanlour Mogis, cetu accomplisset Eun dra hac am boa sur pell a zo de zi ret: Eru ê an amzer bremàn, magicien, Ma rin-me da grouga evel eun anduillen. V
Amàn e qemer ar Roue e gurunen» ’ M o g is . ;:*"-
Me ho ped, Charlamagn, lezit ho courdrouzou,
ÏS’int mat nemet evit sponta bugaligou. Evit qement a ci t o c’hourdrouzi bremàn, Me a velo varc’hoas qent sav eol Montoban. C h a r l a m a g n ;V
•
Ne ri qet, me en tou, den fall ha cos sorcer,
Rac m’e rayo exprès ma vi crouguet embêr. Ne ouffen davantach da zou fin en bue; Me tisco da ziscar pavillon ar Boue. f M o g is .
Me lavarfranchamant ebars etfbêrgomzou i Ne sponlàn qet netneur eusho contadellou : Renod a lavaro assur gant güirione Penos negredjoc’h qet va c’hrougâ var an de;
Evit bremàn Mogis a barlant gant rêson : M ar be crouguet fennos, hor bo confusion ; Neuze e lavaro Renod hac e vnéudeur Penos hon eus bel aon oute, va Amperear, Ha n’hor be qet credet crouga Mogis en de ; Lezit-àn qen a vo varc’hoas eus ar beure. Ch a rla m a g n .
Ah ! Oger, tromplet oc’h dont da zônjal penos E vec’h sur da zere’hel Mogis amàn fennos. Oger,
Mar car promet ti chom, ni gredo aneàn. Ch a r l a m a g n .
N an, nan, biqen fames ne ûàn mui ennàn. Rac-se, va Baronet, ôn en em rezolvet Da ñonpas dêbri tam qen e vo sur crougue t. M o g is .
:
Pa ê ret din mervel, vadistrujit en d e , Ma vo deus eun nosvez astennet va bue, Ch a r l a m a g n .
M’ho lêzo beo fennos, gant ar gondition Ma teufoc'h da fournis evidoç’h cotion. . M o g is .
Ne vo qet cotion, Sir, a vanco sur din. Ch arla m a g n ;
M ’bo tisû da gavet an disterra iiinin. M o g is .
Padeuisd’en em rêi dêc’h-u, PrineOlier, C ’houi a bromeltas din en fe a Chevalier, E comzjec’h evidon hirio deus ar Roue : Deut da gotioni bremàn evidôn^me. O l ie r ,
^
^
* Me er grêyo, Mogis, me a bromet dèc’h se? . Me a vo cotion evidoc’h d ’ar Roue. M o g is .
Roland, c’houi, ive, Nêm* Oger ha Salomon*
C’houi zo o il, Autrone, deus va c’bonditioQ $ Rac-se~ta me bo ped da gaout ar vadelez Dont da gotioni evidôn eun nosvez. NÈSÎ.
’
.
r?.* .-';f
Ni a rayo, Mogis, gant ar gondition Ne achapot qet quit hep hor permission.
En Fe a Chevalier, me en tou var al lec’h Penos n en din qet qiiit bep ober adieu dêc’h. S alom on.
Evit brémàn~ta, Sir, me bromet déc’h hardi Pénos e respontomp fennos evit Mogi. Charlam agn.
Evessait petra* rit, me ho ped, Autrone ; C’houi deu da angaji hoe’h oil vad, ho pue Evit eun den méchant a rai)qer da grouga; Rac-se, mar da d ’e hent, c’houi bêo evitâ* R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
Ar gonditionou a ra ar marc’hajou 5 Ar pez zo grêt zo grêt, ni zo coüonou. M ogi s ,
.
Me ho ped, Charlamagn , pa ôn cotionet t Grit ma em bo fennos goele mad da gousqet, Ch a rla m a g n .
Penos! ha possubl ve, sorcer fall didalve, E ves c’hoas qen hardi da c’houlen eur goele ! M o g is .
*Pa ne meus da veva nemet un nosvez mui* Me Favar dêc*h hardi e rancàn reposi. Ch a r l a m a g n *
Me rêi did reposi sur fennos, ços traitour, Mes ebars eur goele ha ne vo qet re flour. Qerc’hit din prontamant ar chadennou houarn> Ma vezo garottet e dreid hac e zaouarn, Ha neuzei'vo staguet amàn ouz eur pillier, Ma cousqo deus e za, p’en deus c’hoant da ober*
;
3 l6
Galeran. Me a y a ;a > y b e|'c& Ira cia 1, va ï m pal er, ; Me vo drstro amàn en nebeut a amzer. Mont a rà d o c herc^hatj êruout a ra qerqenl\bac e ïavar t
Cetu amàn-ta, S ir , qërc’hetar chadennou ^ Mar dê Mogis sorcer, lêzomp-érj d ’o. approu , ' Charlamagn.-’ ■ V Orsus eta, Mogis, poc’h eus c’hoant da gousqet, R et ê ober moyeu ma vqo’fi-u çon tanteC. 7 , Mé rêyo garotli flbc a vo mamfic dêc^h-u da lin c e liiô ^ .r , Ah! coz Iaer anchantour! daouést d’ôc’h olï ardôu, Ez ônsur ac’hanoc’h , endispit d^ho troyou. ° * R et ê, va B aronet, dont dâ veilla fennos ; ff Me' n’er^ din qet ive qenebëut da repos : <v Evessait ervat an den■ -méchant Mogi > : « »i. E • ? ■ V' t Ma vo c rOu gu et vacc boa s qe n t êgu et d îjü ru*
if ■ < ,
pW -Ü
7 ■'
M o g is .
bromet déch, Charles, dirac ar brincèt-màn, E tîjunid varc^ioas en castel Montoban. I sakar» ÎNebon ne refoo’h qet , sorcer fall ha tjraijCp^ir Pa ve qem ent diaoul zo oll ou? ho sicoîir. Mp
>
Mogis
a gommanç da obér e charmou , hac a
Manrcllon , Goberfan et Chimin atom.
v%
Raclai ar Roue ba tout e dud a chom cousqel-mîc.
i
Possubl ve^ Beîzebut, Mamon ha Belfegor, E ve refc d ho mignon coll bremàn e enor ï Astarot ,;*Balberit, ha te , As naode us Deut oll d ’am asisla , ma vin victorius : Sicourit-ta Mogis da derri an houarn Pehini zo laqet var e drjeid ha daouarn. Rac-se ho coojuràn en hano Leucata, Mar oc’h eus nep pouvoar,. da zont d ’am asist%v Amà e ra eun lamie effort, hac e for e chadénjjKXk
Hq] ho! potr aoüal^h ôo î brizet ar châdeimcmîg|
Me rêy sur da Charles hirrât e vuzeffeftf. Qercoulz marc’hat em bo e cass caîz vel nebëcrï * Grêt vin gouscoude laer; ha paon deut ôn deuf ; Hac evit peden grac’h ne goe cos forn abet, Na ne deu a gorf den ar bara rçbechet. Arabat e vane Roue, Prinç, na Baron, Na vint participant oll ebars en tricon. Qemer a ra curunen ar Rôtie ha clezeyer an Tadou a Franç.
JRrenaàn pa meus din-me nombr bras a glezeyer, Ha curunen Charles, e zàn prest d’am affer. Alônlcouraj, Mogis. Ah! pebeschenchamant! Cede te curunet ebars en eun instant. Posi ra ar gurunen var e benn; tos làt a ra d’ar Roue bac e heurt aneàn .
Meyaem rout, Charles, Roue demeus a Franc, Mes ne bretântit qet ober cos ignoranç Penos e ven quittât hep qemeret cônje. Me zo ho servicher : qen a vo-ta goude. Teulit pie gouscoude ne chomfac’hreircousqets Embêr* pa zifunoc’h, e voc’h calz estonet* filon l a ra quit gant ar gurunen » ar sceptr
a %-.
T R I Z EC F E T C harlam agn
u h t A t a Cé
hac e oll dud, cousqet, ''
•
^
v
:•
v. — . . ^ V
/ v
:
- -
*:■.
Ar Roue a zifun da guent^, hac e ya d’o c’haout ; mes oveleï e dud cousqel-miq, e hich anê evii tachout d’o zifuni.* C h a r l a m a g n a gri var e dud ?
0 Tadou deus a Franç! drfunit, me ho ped î Ma n’en deut d ’am zicour, ez ôn dizesperef. Ha me ouz ho qervel, ne zifun c'hoas nicun i Sorcet in t coulz ha me. Oh l Doue, pez fortun l Me meus hanaveet goeehal .eul louzaouen A lavarer zo mad da zifuni eun den* Ar Roue a ya da guerc’hal ur bod linad, hac a deu da ailiqa o fri d’e dud gant e louzaouen : ma tifuuont oll en eur strefia»
\ s t» Nêm. r,r Estranejh ë Iavaret pegùem en t eijs a c’froant Hon eus bet da gousqet ebars en eun instant ! Layarit din, c’houi, Sir, pelec’h e màn Mogi. '
"
'
■
'
C harlam agn.
; V Pelec’h emàn eta? Piou er goar coulz ha c’houi? Cetu amâ, Duc Nêiri, eurc’hoam gaer grêt demp ï Mogis zo achappet o qimiadi ganemp. ; Ma carjac’h dec’h da nos va lezel d ’e grouga, Ne voamp qet infamet er fêçon^màn gantâ* R oland.
Delivret oc’h eus-ào? Lavarit djn , Oger. O ger.
Ne meus qet, m ’en loue, en fe a Chevalier. Charlam agn.
N’en em Sourciàn qet pelec’h è achappet; Crhoui rànco e renta, p’oc’h eus cotionet. V
R oland.
Ententit, Charlamagn, poc’h eus güelet Mogi O vonet ten e rout, oc’h qer coupapl ha ni; Rac certen , ma carjac’h bea hon difunet, Ni hor bije buaifeaneàn arrêtet. Ar Darouet a zell an eil ouz eguile» ' S a l o m o n . >«.
Cetu grêt gant Mogis eun toi a zo subtil : s Biscoas den ne vêlas qement hac en habii. Nêm .
Lavarit, Salomon^ pelec’h màn ho cleze. Salom on, v
jir; ,vl
*
Nac hoe’h h in i, Duc N^m , lavarit din ive. R ic h a r d a N o r m a n d i .
v
, t;.
Ra'vo gant an diaoul, ar grôugadensorcer, Raè cetu êt gantàn ive hor c’hlezeyer. ' 3 5 ./- j- :. f â Æ
'C h a r l a m a g n .
yHa me, pelec’h e màn ive va c’hurunen? Êt è ive gantàn L.. Oh Lpebes diaoul den !
3 '9
r o ..£
Evit ar vech-màn sur e rancàn counnarî , Pa zônjàri en p e c ’hisom p trêtet gant Mogi.
i
C’houi, Nêm, ha c’houi, Richard, Oger-ha Salomon* Pere zo. oll qerent da vugale Emon , Ho teputi a ràn da vont da Yontoban. Lavarit da R e n o d , diJijjanl ha buan , E rin trevers gantàn eur pemp blavez pe c’houec’hy Mar rent va c ’hurunen ha va c ’hlezeyer dêc’h. Oger. Ni rêyo ar veach evidoc’h , hor pêvar ; Me gred e rêy Renod eun darri eus hon lavar. Adieu dêc’h e ta , Sir;/gant ho permission Ni ya en ho reqet en hor c’hommission. C iia r l a m a g i *.
v;\ f
^
Ha ni en em dennomp, va zud, d’hor pavillon, Da c’hortos ar respont digant mibien Emon. Sortial a reont, hac an deputeet a ya da Yontoban»
~*y
----- ■ —
Û .<&-*— ------
' \ • < |Ç3 •
-.''’ o
P E y A R Z E C VET An
D e p u te e t
‘
-
D
1
r
/
-,
A L O G.
a êru entai Montoban. S alom o n. §jf Wm
Demp da cHioulen antre, da c’hout ha ni hor bo; N ’ouzon qet hac en vocalz jotKjs hon receo. Sqèi a reont *;)r dor ar C’h^stef. (j UICHARD divar ar C'bastelj_/ Petra zo a neve , Autrone?- iavaret ; Hac eus ho qevridi petra ê ar sujet? R ic h a r d a N o r m a n d i .
Ni zo Messajerien abeurs an A m pereur, A zo deut da gavet Renod hac e vreudeur. > R e n o d , e V re ud e u r
ha
M o g is .
R enod.
A û trône jenerus, deut mat sur ra veet. Petra ê ho peach?m ar dê din permettet. >
Og e r .
G o û ta rit, vac’hender, ez om p deut ho p et e
320 . g " : Chevalierien vaillant zo demeus ho ligne:; Rac~se me ho suppli demeus a galon vat Da gaout ar vadelez da rêi demp hor mennat ; Mes evit ma voefoc’h petra ê ar sujet, Ar subtil Mogis ê en deus hon infamet. Goude cotioni evit ar c’hanfard-se, Dindan bd an hor bue, en presanç ar R oue, JEn deveus bet laeret, evit hon recompanç, Hor c’hlezeyer, ha c’hoas ar gurunen a Franç. Rac-se eta, Renod, mar qirit o renta, E ra! an Ampereur trevers dêc’h-u brefa§; Hac evelse e vo êehuet eur brezel Pehini zo, siouas, caus da galz da vervef. ^ R enod.
En fe a Chevalier, me bromet dêc’h pends Ne glascàn var ar bed netra nemet repos. Petra'lavarit-hu, Mogis, var guementse? M o g is .
Delivrit dê o zraou, hep tam difficulté, Ha me ya d’o digaç amàn présari la m aut Da c’hout ha ni rento Charles eur vech contant. MonI a ra d’o c’hercîiat; êVuout a ra gante, hac.e lavar d’an deputeet:
Cetu ho cfezeyer, Chevalierien , amàn , Ha curunen Charles : deit, roit-hi deàn, Ha lavarit deàn ne voant .deut ganen-me Nemet evit c’hoari eun toi subtilité.
t
:
R ic h a r d a N o r m a n d i .
Assure!, Autrone, c’houi zo tud oblijant j Ma ve c’houi a rentfe c’hoas demp dragon Roland ; Neuze, me oc’h assur, ec’h oblichfec’h Charles Da zonet da veuli ho prudanç, ho fürnes. r ..', R enod.
.. '
Mar deus netra a zo lejitim d’ar Roue, Ni en delivro dêc’h hep tam_difficulte. R ic h a r d .
'
:
Me deu d’en em oppos da guementse, Renod*
5 -2 I Mar roit va dragon , ë rejfoc’li èun dra zod. t Me meus dre va c’hou raj goneet aneàn;’ Rac-se ec’h en tentàn bea mestr varneàn. Sa l o m o n .
Pa na ro demp Richard an dragon dre zduçter* Demp gant hor c’hurunen ha gant hprc’hlezeyer, Evit o fresanti d'an Ampereur Charles. Mes mar carjl, Renod, dontganemp assamJ>lesj Ni a rayo eur peoç’h general entreoc’h , Ha ne vimp mui en poa rtria c’honi n à n i peUoc’h. ;
R exod*
:
Me a yafe gan ôc’b ga n t pep‘seu rt hardisson, Ma oufen ne ve qet en nep seurt trahison. .i ■NÊai* vM ; E)nfe a Chevalier, me a bromet dèc’h se ; Màr ho pe nep otTanç, ni hor bo sur ive/R enod.
Me ho ped, va breudeur, ha c’houi^ Mogis fidej^ Qeif La ma vin absant da zifen va c’hdstei* Alat.d. Renod, ma ram sentit n ’end i i qe t oc ’h-u na n. Goell ve dêc’h chom tranqil en castel Mon toban E^uet mont evelse bete’r Roue Charles, À zo leun e galon demeus a drompleres. # '
RlCHÀBD.
•
Tr
Adieu eta , Renod $ qen aveoe’h àru Ni hor bp ije c’hama.nt ha sourci a bep tu*
, ,
Renod a barti gant an deputeet.
P
E M Z E C F E T
D
I A L O G ..
C h a r l a m a g n o u t à n e-iinan*
Na pelec,’h ê man et va fèvar messajer? Malf a meus d ’o goelet êru ebars er guêr. Mes me o goel êru pa gomzen aneze, Ha Renod a vèlàn a zo ive gantê.
INêm.
'
Grétyhan eus, Ampereur, brao hor c’homission ts Ret hon eus hor goulen hep contestation, Ha Renod e-unan a zo deul ho pete, Da gonferi ganêc’h var sujet an ïrête. Charla m a g n .
Dre Sant Denes a Franç, brefamant-en louàn Mar pretantàn ober nep seurt trête gantàn. Salom on.
Ha possubl e ve, Sir, ba c’houi eun den qer fur, Ho pe grêt c’houi ha ni eu! le fos ha parjur ! h
Charlam agn.
Sermonit, Salomon, qement ha ma qerfet, Me rayo gouscoude ar pez a meus son jet. R ic h a r d à N o r m a n d i .
N en dê qet, Ampereur, evit receo affront È deut ganemp Renod, in ’en assur, va eont; Ha p’ho poa promettet ober gan tàn trête , Me. meüs-àn aliet da zonet ho peté. Ch a r l a m a g n .
Ne dalfe qet e nac’h, pell a zo em boa c’hoant Da zerc’hel em pou voar Renod an insolant. O ger.
Selaouit . Ampereur , biqen ne bermetfemp Ober droug da Renod, dre ma ê (fcut ganemp; Richard, an Duc a INêm , ha Salomon ha me A renonço a grenn bremàn d’ho Majeste. Ni hon deus promettet n’en dije nep offanç, Ha n'en devo biqen, evit en hor presanç. Ch a r l a m a g n .
Palatete mornon ! ma nê fê ganéri-me E ve ar sujedet a ve mestr d ar Roue! Eru„ê an amzer er vech-màn sur, Renod , Ma voerzin dêc’h maro va niz qer oertelot, Pehini a lazjoc’h , infam ! dre drahison; Mes bremàn m ’ho talc’ho da yreina er prison*
3â3 H enop.
Ampereur Charlamagn, mar dôn deut ho pete, Ez ê, m’en^ssur dêc’b , dre va libr bolonte; îlàc me zônje penos vqac’h en em rezolvet Da v«a rêsonabl ; mes me vel n’en doe’h qet. Bertelot a lazis, m ’en anzao franchamant, Nonpas dre drahison , mes en güir den vaillant Ha mar deus den abet a ve qen bardi ze Da zont d ’am accusi eus eur seurt lachele, i l e zo prest da lacat va c’horf en abandon Da venteni penos ne ris qet trahison» Charlam agn,
Grêt ec’h eus trahison. n eus qet a excuzou. i
R enod.
' ' '
, -V
Disvarnomp eta zé dre effort bon armou. Charlam agn.
Hac a rayomp, Renod , m’er promet dêc’h ervat, R enod.
•«
Piou a rayo-ta, Sir, ganén-me ar gombat Charlam agn.
Me va-unan, Renod, mar plij an dra-ze dêc’h , Rac ne bretantàn qet cedi ar plaç ganêc’h. R oland.
Oh î Sir, me bo suppli gant pep civilité* Me ho ped da'cedi ganén ar gombat~se. R enod.
Me ne refusàn den ebars va c’hombat jou : Me ya da Yontoban da.guerç^hât'va armou. Ch a r l a m a g n .
Piou vo ho cotion qent mac’hëot en hent? Oger.
Ato ni hor pêvar ; ,çontit varnomp Ucpfent. R enod.
Nebon me zistrôyo, na vezit qet en poaq* R oland.
■JNf a gred se, I\enod ; rac-se, bastit buan. Sorlia] a reont.
32^ f t C ’ B ï) E Z E e r E T D I ALO G. Henod a antre gant e sit it, hac a lavar ; En ten f ît , va breudeur , Mogis ba va oll dud : Me gred vi t ar vech -m an ec’h ê r bete c ar but : Entre R oland ha me é vo Sur êchuet Eur brezel hae a zo pell a zo commancet. N ’ôu’zôn qet evit güir penos voJn disparti ; Mes ina ne zistroàn , hum blam ant m ’ho suppli Da zicour va fried, m ignonet, hep dale, Hac er memes amzer soignit va bugale. R ich a rd .
R e n o d , ne gom zk qet ebars en lermea-ze ï N i a yêlo d ’oc’h heuill, pa golfe rap hor bue. Mar d é c id a gombat ti ouz arsupçrb R o la n d , Ni a. yêlo ive ganêc’h-u p ro n ta m a n t, Ha neuze ni velo hac én vo observe t Ho qir déc’h pen-da-bèn evel ma ê dleet. ■V r Renod. ff| ff $ Me ho ped, va breudeur, ne deut qet d’ar mêle, , la , da viana, nemet affer em be. Me a ÿa gouscoude d ’an assioation. ;
G u ic h a r d . y ..
Ni yêJ prest var ho Jerc’h, rac ne ve trahison.
S
e
it
e
cr
e
t Di
alo
g.
Charlamagn hac e suil a antre hac a iavar ;
Eru ê an.amzer bremàn, va niz Roland, Ma vo ret déc’h disquel demp ho courach ardant. Ec’h it da gombalti vaillanta Chevalier A zo var ar bed-màn, herves a lavarer; ~ Mes ar pez a ra din dont da scuilla daelou, M’en deus Renod ar güir ha me a meus ar gaou.
n
02 J
Qeuz bras a mens memes o vea consauAet D’ar gombat entreoc h ; aies pa ê grêt ê grêt. I]lOLAND.
S tp
Assurit, va eont, c’houi oc b eus mancen ze, Ober din combà.lti enèp ar viiione. M ’am bjje çlêvetse* me’r promêt dêc’h ervat Ne gonsantjen biqen gant Rertod ar gombat, Rac Doue a zo just : Renod zo courejus, lia rac-Se e tlefe bea victorius. Mes bolonte Doue ra ver grêt em andret : Ret ê accomplissa ar pez zo Iavaret. P ’hon en em rezolvet, ne roàn cas abet ; Pa varvfen var ar plaç, me n’em bo qeuz abet j C harlam agn.
Me ho ped, va Doue, Mestr an en,an douar, Da rêi ar c’hraç d’am niz da c’honit ar victoàr. Rac-se eta, Roland, ît hardi var al liç , Ha ni ray bor possubl da renta dëc’h justiç. *
Roland ha Renod a'antre el lîç. R enod.
Orsus eta, Roland, mar dôc’h den a galon, Deut-u d’en em approu ouz Renod, mab Emon ; JPell zo ho poa dezir da ober qefcnentse:. > . * Ret ê dêc’h contanti bremàn hopoionte. v» R oland.
la , Renod, dezir a meus a bel! amzer Da c’hout hac en zo güir ar pez a lavarer; Rac c’houi oc’h eus ar brud comunaman t pell zo Da vea den vaillant, mar ez eus en uCp bro. Ne dalfe qet e naç’h, joa vras zo em c’hàlon, Pa ê n’em bresantet din an occasion Da gaout al liberte d’cfb em approu ganêc’h : Maueouzoc’h ho.jstat4' nebon m’en disco dêc’h. " ■*%
te
Rénod.
■
Le zithocourdrouzou, Roland, meliosuppli, ■ ; -' 1 a 8
fine en em brepaiit, mae’h ayotnp da jouli, Rac me à meus ar güir ba c’hoùi oc’h eusargaou. ]
R o la n d .'’
1f
'
:
'
Disvarnomp eta ze bremàn etitre hon daoii. Ha c’houi a voar bremâ ar pouez demeus va lanç? .. f î t ? ' ■:
' /R e n o d .
Ne vo qet pell, Roland , ho po bo recompanç. R oland .
Bete vrem àn,Renôd, ezomp en embêet. R enod.
Combat! a reont bepret.
Âcliuomp ar gombat, p’hon eus-bi commancet. R oland .' O ! e n t e n t i t , R e n o d , té r r ü b l o c ’h Coleret.
Cetu ni var ar poent da laza hoii ronceét, H a b iq e n ne g afe m p re-all q é r c o u lz hac h i ï
Disqennomp, mar qirit, var droat da gombatti. :.. R enod . . ^ M e h e u illo h o e ’h avis en q e iiré iits e , R o l a n d :
Alôn, troaden douar hep obercômplimant. R oland.
Disqen a reont.
P’ooïpen emapprouvet ervat gant hon lançou Demp bremàn da c’hoari eur barli clezeyou. R enod .
C’hoari a reont an duel.
Er fêçon ma qerot me c’hoario ganêc’h ; Me gred ocll ens cavet ar péz a Telle d£c’h. ROLAND,*
Alôn èta, Renod, êchuomp ar gombat ; Gotilz ê en échut abred vel diveat. Combattomp cârf ouz corf, lezomp bôr c’hîézeyer. r; W 'U ^Ï^R knod. , r «f*r fêçoti a gnerot, Roland, ze â zo sclc*»4. Gouren a reont. Re»od azatn Roland var e chouq, hac erc'hass er guis-ze pUezece vreudeur, hac e lavar Renod deàn :
£ f vech-màn, Rolantic, eleal ho laïc hàn : C’houîranco dont ganén dagastel Montoban. R oland . .. .. ,'! *v En etn denn a ra eu* azïvfacli Renod, hacer c’haçetrezecar Roue*
Oh! n’en din qet, Renod; me~viroc’h ouzoc’h ze; Hoguen me ho reuto prisonnier d'ar Rone. Renodaachapeusa Roland. Aneil Chevalieraarét aneàn. R enod,
Ha c’houi oc’h euscavet arveach-mau ho par? R oland.
Biscoas daou eveldomp ne voe var an douar ; Hola ! trevers, Renod; poent^ê demp discuiza. R enod.
Me voa prest da c’houlen ouzoc’h ar memes tra. INè m .
Ah ! Roue Charlamagn, c’houi oc’h eus pec’het bras Lezel d ’en em Jaza amàn dirac ho faç Goella daou Chevalier zo ebars en bue:' Eu r vech benac ho po qeuz bras demeus a ze. C harlam agn.
Me a ya da bedi bremàn va Redemptor, Eyit ma OcJi.uo ar gombat gant enor. En era laiala ravarezaoulingantesuit,hacela*af:
O Doue eternel i c’houi oc’h eus exercet Dre ho cuir madelez goechal va reqet;' Mes bremàn ho pedàn| va Doue, va C’hrouer, Da zellet a drue ouz an daou Chevalier : Separit aneze ebars en eur fêçon N’en devo qet hini anê confusion; Ha.grit deze bremàn, m’ho ped, va Redemptor, Peur-êchui o daou ar gombat gant enor. R ic h a r d .
*
Me lavar, va breudeur, e reomp eun dra sod, 1 En defot n ’en deomp prest da zicour Renod. A lard,
^
'
Àrabat ê demp c’hoas sourcial entreze ; Mar dê Renod falic, Roland a zo ive. Eu eun instant e leu qen teval au amzer, qeu na veler casi bînne, R enod.
PeJec b oc h-u, Roland? ha possubl ve penos E ve retdemp quittât horc’hombat gant an nos?
I
I
'
5 28 ' R oland.
Eu fe it Chevalier, ma velàn-me banne ; Rac-se v rae ho suppli, mar dê Ivo’p olonte, Ho pet ar vadelez d am e’hac da Vontoban ; Evel pa ven channel ,~Vouzon pelec’h e zan. Renod, Me a gar va enor, c’houi a gar boc’h him : Demp-ta da Vontoban, bep carnet arrêti. Roland. Slont arcont cn rout. — Me a vel adare, qercoulz ha ma ren qent. Êt an devalijen en eun instant en hen t*' c ? C h a r la m a g n . '
.'
Autrone, avancit em reqet d ’an assoi, Me vel va niz Roland o vonel ganl Renod. Demp buan var alerc’b da zelivra Roland, Rac ma ve prisonnier me a vo drouc-ccntant. G aleran.
^
Goal diveat omp, Sir, rac dija e maint pell; Anfreel int bremàn. me a gred, er c’haslel. Charlam agn.
M’en touè dre va sceptr ha dre va c’hurunen, Hi Riscoas mar en devoe Renod brassoc’h anqen Eguet bea casse t va niz da Vontoban; Me ray en difframma certen mar en tizàn. Alôn, n’em rezolvomp, va zud, hep dale pell, Ma vo assiejet llenod en e gastel: la , m en tou a grenn on en em rezolvet -Qeot qüittât ar vrô-màn e vo sur distrujet. I sakar*
Dem p da assieji eta castel Renod, Ha neuze pa guerot ni yêlo d’an assot. Ne zeus den ac’hanomp n en dê oil rezolvet/ D’ho sicour d’en em venj eus hoc’h enemieTT C harlam agn.
Tfansporlit va siech etal ar vuraillou Ha neuze tro'vardro savit pavillonou;
1 Hae an nep a velfomp o sortiaf ermes, Hep conciaoç ebet ni hor bo e vuez. .-..xv
% " iT
O l i e r . rT
la , Sir, ni zenlo ouz hocommandamant. Charlam agn .
Croguit et pavillon eta bep complimant." À propos, Autrone, pelec’h e màn Emon? Certen e lie cavet eur goal bunition En defot n’en dê deut adare d ’hon zicour D ’en em verfjî demeus va brassa advèrsour. Mar don Roue en Franç, ma n’en deu hep dale. Hep respet d ’e vlêo gris, da goJl sur e vue. I delon.
Ma oufle, Ampereur, ho pe outàn affer , E teufe d ’ho sicour hep ober nep difer* Charlam agn.
Me ya da reposi; rac-se, va Baronet, Deut da veilli fennos ha da ober ar guet. S alom on.
Qemerit ho repos, ô Ampereur, puissant, Fennos e vo Renod entre daouarn Roland. r R I F A C * II F E T
D i A-i.O Gi
ouritàn e-unan : ,Me ,deu d’ho conjuri, va idole* eürus, Platon hac Apolon , ba c’houi, MerCurius, Da la cat tud Ch ailes fe n nos da reposi, Ma c’boariin eun toi hervcs va fantazi. Me gred int cousqet oll; meya c’hoas en hazard Da zigaç Charlamagn ganén varguein Boyuj v.; Mar gailàn e dizout eur veach er c’hastel, L roy peoe’h gant Renod, pe e rànco mervel. , M o g is ,
*
•
-, (
/
1 ■. .
# A|*tpeara e pavilion ar Roue, hac cl laca var gueiô T
Evuloc’h da yea qer c o u ^ e l, Gfaatlamagn,
]#
33o Me rêyo dêc’h bremàn ober sur eur c'hampagn Entrezec Montoban da gastel va c’herent, Da ober peoe’h gantê en droucdespitd’ho lent. Transport! a ra ar Roue, cousqet, da Vootoban.
---- —=5H»-«se-- c-N o x t e c f b t
Rekod
D i a l o g.
a antre gant e suitj ha M o Ois a iamr /
Peg uement à rofec’h , lavarit, qendërvi, D an nep a rentfe dêc’h ho amassa enemi? R lC ilA R D if
INi ve obiijet dêc’h , ha me ha va breirtleur, Ma carfec’h renta dem p arnàn an Ampereur. M o g is .
Deu t gan en, Au trou e, me meus eu r prison nier A royo dêc’h ar peoe’h ebars eu bêr amzer, Mpgis a zisquel dèze ar Houe, pehini a zo cousqet. R enod.
Mil benediction dêc’h , va c’hender fidel ; Evit arveach-màn ez eus fin d’ar brezel. R ic h a r d .
Mac’h otiffen e rafe Charles difficulté Da ober peqc’h gaoemp bremàn, me er mougfe. M o g is .
Arabat en defe arllo u e nep offanç, Evitàn da vea bremàn en hor puissanç. Lezit-àn da gousqet ; em bér, pa zifuno, It neuze ho pêvar d ’e gavet var eun dro ; Suppiiit aneàn da ober peoe’h ganêc’h r Me gred e rayo ze, rac be en devo nec’b. Me a ya da repos brem àn, va c’herrdervi: Pa meus grêt va affer-, bremàn on disourci. G u ic h a r d .
r
Qe merit bo repos,m’hoped, va c’henfirr qer j? O’houi a zo bon recoar ebars en peb affer.
3 3 1-
, .V- --
R enod.
, :
i-
Orsus n’em gonferomp assambles, va breudeur, En pe guis e tretfomp bremàn an Ampereur ; Me voar ervat penos en deus bet exercet A bep seurt crueldet ebars en hon andret ; .Mes ret ô respecti aneàn gouscoude, Dre ma ê hon Autrou ha lejitim Roue. R ic h a r d .
Me meus roet en bref, Renod, va c’honferanç, Penos e tie bea st^guet ouz eur potanç; Rac én a gounnare en^Jefot va c’hrouga : Me ra offr da ober deàn ar memes Ira. Racfh’hôr be Charlamagn eur veach dist ru je t, INeu te ve evit mad ar brezel êchue-t; _ Rac nen deus den^en Franç, assur me en iouo, < A guement a gredfe ven ji deus e varo. A lard.
Ar c’hontrol crenn, Richard, a meus aon zo facilr Ebars-en affer-ze ne gomzit qet habit ; Rac ma vemp qer méchant da laza hon Roue, Biqen ne vancfe demp brezel bed hor bue. INeuze n’em reyoltfe en hon henep an oll, Hac e vemp reputet tud obstinet ha foil. «
G u ic h a r d .
Me ro dêc’h eun avis a zo mad* vabreudeur : Mar goelomp ne vo qet pn sônj an Ampereur Da ober peoe’h ganemp ebars en nep fêçon, Ec’h allomp arrêti aneàn er prison; Ha pa velo penos e vo captif ganemp, E rànco accordi sur neuze ar peoe’h demp. R çnod.
Anfin, ret ê lezel ar Roue da repos; Einbêr, pa zifuno, ni glêvo e bropos. &
lË iiS
33a J J g v b n t f b t '
\
'
. ' .* '£
^ <M
‘ •* •
>Ü-5 V
"' '
D i a l o g.
£ & ? ■"■
j.■
v.
•./. V
'ii .
V v ''- /. ' ' -
zifun, a lacadillat hermit, a bourmen dre e gambr, hac a lavar ountâ e-unan:
M o g is ô
Evit ar jrçeach-màn ec’h allàn assuri Erêy an Ampereur peoe’h gant va c’hendervi; Rac pa meus-àn ren tel dêze da brisonnier, Ha ne ve qet contant, e rànco en ober. Hoguen poentê,Mogis, e chenchfec’hagundu, Dilezel ar pec’het ha pratica’r vertu. Rac mervel a rànqer eur vech, ha renta cotât ''Dirac ar Barner just, ira neuze vo ar spont. Pa zonjàn em speret peguement a grimou Peguen lies^a vuntr hac eus a valeürioq Zo grêj balâmour dîn en Rouanteiez Franc*/ E frai 1(43 ene paour em c’hréiz gantaf grevanç; Rac o tenna venjanç eus a varo va zad, Ne oun qet pet mil aen o deus collet o goad ; Ilac ez ôn responsabl demeus a guementse. Penos-ta çredi montrhep spont dirac Doue? AdiejJ d’ar bed tromplus ha d e oll vanité ; Me ya er solitud da zervicha Doue, Ha n’em bo da zêbri nemet griou louzou, Ma rin güir binijen detneus va fec’hejou. Adieu, va i ’hendervi, iChevaHerien vaiilani ; Pa n’amgüelîoc’h pelloc’h e veoc’h regretant. Joa ha glac’har a.mew.s ô rancogt bo quittât : >; Me ya d’un hermitach eun tu ebars er c’hoad; Mes qên lequel quittât, me a goed’ari daoulin U p Da implôri pardon digant hor Mestr divin. Doue bras Abraham ! ô c’houi , Crouer ar bed,
Grit eur sell a drue dionzôn, me ho ped : ^ Ea em zoumettiràn da zouffr pep seurt poanniou, list
%
Qement a blijo dêc’h , ar rest eus va deyou^ Me ya da visita qær drist Jerusalem, Hac ar c’hraou qer santel demeus a Vethleem ; -tXi Neuze’ yin d a r Jourdreu d’en em buriiîa Eus an oll bec’hejou a goümettis amâ* >XXrSiÿi^X M’en em discra bremàn demeus an oll scridou O deus grêt din ober qer fall sorceresou. Me a zougo bremàn, en plaç an Hygromus, ■-!/ Al levr inirnitabl a Imitation Jésus» Hac en plaç an Albert, Curunen ar Verches i:: Me a zraill dindannôn va levriou sorceres» ? Renonç a ràn a grenn ive d’an drouc-speret Coulz ha d’e oll bompad, a meus goechal heuliètl4* Pardon a c’houlennàn da guenta ouz Doue, J la c ouzoc’h , christenien, a zo amàn hirie : -U Graç demp d’en em velet assambles o repos, Goude fin hor bue, en gloar ar Barados. 'SX^m ê^ D’an loi a anter-nôs, MogiVa zorli da yont d’an hcrmitacb.
Uy m
m
AN- r a n n u g o e y t r e t R e n o d ^
;
Di
a l o g
V r e u d e u r ha R o la n d .
.
JX
Alard.
Arveach-man, RolandT, hon eus eur prisonier Pehini, a gred d in , ?a rêyo e à fier Da ober demp cavet peoe’h gan f an Ampereur, la , en bêr amzer, hep arrêti nemeur. 'R oland.
✓ Lavarit din piou ô, me ho ped, AuIrone. R enod.
Deut da velet, Roland : ha c’houi en anave ? R o l a n d a anavez ar Roueliaca lavar:
Meulet ra vo Doue hac ar Vere’hez s;>nlel. Evit ar veach-màn hor bo fin d ’ar brezel fp Lavarit din penos oc’h eus-an transporte^ *
G u ic h a r d .
j
5
Me gred ez ê Mogis çn deus grêt an torfet. /
* ¥
/
i
UoLAND 9 hij ar rfoue evit e zifuni, hac a lavar t
Aoüalc’hoc’h eus cousqet; difunit prontamant; Da Yoti toban oc.’h deut coulz bac ho niz Roland : Evidon d ’en heurta, me velue zifun qet; Me lavar francbamant ê gant Mogis^sorcet. R ic h a r d .
Ret je vo caout Mogis evit en difunii Demp d ’e gambr d ’e gavet; ç màn o reposi* R esod.
V,
Lavarit din, Fosson, humblamant m’bosupîi, Ha n ’oc’h eus qet güele t va c’betider qer Mogi. F osson .
Me lavardêc’h, Renod, gant calz eus a c’hlac’har, Èz omp eus a Yogis e meus aon bras var vâr, Rac vardro anter-nôs e meus-àn bet clêvet O q üiliâl eus e gambr sîoula m*en deus allet i Güisqet en eur fêçon,, hervesa zeblant din, vEvel ouz eun hermit pe ouz eur pelerin:^ Me meus beteur c’hoant vras da rêi dêc’h da c’houzont; Mes maleurusaman t e voac’h goal gousqet tout. G u ic h a r d .
Allas! va c’hender qer, dilezet omp ganêc’h; Ar vech-mà e varfomp gant qeuz ha glac’har dêc’h. Petra a rèyomp-ni, p’hon eus coJlet M ogi, A voa hon esperanç hac hor brassa appui ? R ic h a r d .
Ah ! Roue disleat, obstinet hac impi ! G’houî an hini zo caus m’hon eus collet MogU Hioguen peneverde coll va jeputalion , Me droc’hfe ho clopen hep tam compassioti. R oland.
Eul lâche te horrubl ha rebechus meurbet Ez ê laza eun den pehini zo cousqet. Appezit ho canvou , me ho ped, Autrone ; Me a ray hoe’h accord en qichen ar Roue. w Diguéri a rêr ar ridojou, bac e tifoner ar Roue.
m
535 Charlam agn.
Orsus pe ffre a meus vision pe uvre, v Pe otramant e meus an eil hac eguile. Seblantout a ra din * p’en em gonsrderàn , Penos e mon amàn en cnstel Montoban. Ah ! diaoul incarnet ! Mogis, cos ancliantoor, Digasset ôn ganêc’h en creiz vâ advèrsour; Mes mar dôn Ampereur ha Roue curunet, Birviqen ne ràn peoe’h qen a visu r crouguet. RICHARD a dosta d’ar Boue gant e gleze noaz^ hac à lavar
Penos , den execrapl î hac ez oc’h qen hardi’ Ha c’houi en hor pouvoar, da zont d’hor menacij A Coulz ê ober ouzoc'h abret vel diveat j N’hor bo qet peoG’h anes, me a vel ze ervat. R enod »
Hola î the gommand déc’h, d’enem delc’hél, Richard Re bront oc’h asperet eun nebeut, côspândard Rac mar màn ar Roue ebars en ho pouvoar, Ez ê ret gouscoude caout respet vit e c’fvloàr. Renod en em dol djan daoulin dirac ar Rôtie, hac a lavar :
C’hoas ho pedàn eur vech humblamant, Ampereur, D ’hon receo en ho craç ha me ha va breudeu r , Ha me a bromet dôc’b dirac ho niz Roland E vimp en peb amzer dôc’h-ii,oboissant. M Charlamagn. * Ha c’boui a zônj , Renod, rac ma ôn enho ty, p rin, netra a grenn enep d ’adJrfaptazi? Birviqen ne ràn peoe’h ganêc’h varan douar, INem^doe’h a re n tfe Mogis din em pou voar. R enod.
■,.
Lavaret e meus dêc’h , n’en dê qet a vremàn, Birviqen dêc’h Mogis evit peoe’h ne rentàn. Ep fe avChevalier, va c’hredît, va Roue, N’ouzôn qet a belrü‘ ê deut, me en tôue, R oland . r
Sf
s■,
. Bâlamouï da Zoue, m’ho ped, va Ampereur
ô ô ti Da receo en ho craç Renod hac e vremlour ; Rac Renod a barlant en term ou rèsonabi : Gril eta’r peoe’h gantê, ze a zo dezirabl, C harlam agn.
• n d , -grêtê an Ici ; ma ne renter Mogi, Birviqen ne ràn peoe’h , pa ve ret din crevi -ï';..■ '
B eN O D .
t;<
Arça ta,Gharlamagn, pa n’en dê qet d ’ho crat Ober ar peoe’h .ganemp eus ho polonte vad, It pa blijo ganêc’h da gaVet hoe’h armé: Ar passaj ho pô libr gant peb seurt su ret e ; Rac ni n’en domp qet tutJ a guement a gai fe Conlrargn den da ober enep (Jle volonté. * R ic h a r d ,
jp ï -
■ '
> Ra vezi confontet, glouton fall hac im pi, Mar lezes da vonl qüit hor brassa enemi ! Mac’h alfe hon tizoutsur dindan e buissanç, E rafe hor c’hrouga bnan ouz'çur potanç. R enod.
En drouc dispitda peg e zayo qüît, Richard; Me ray è gündui exprès var guein Boyard. R ic h a r d .
Qen a voa ar vech-màn ne vouien qet, Ren od, E yijecr’h bet eun den qer couard ha qer sot, Pa lezit discampi hon advèrsour marvel , A garfe qent un heur hon laqat da vervel. la , ar mechanise zo eur Roue ingrat, P ’ini a rent bepret an drouc evit ar vad; Ha birviqen pelloc’b dêc’h ne oboissàn, En defot n’am lezit d ’en em venj diountàn. Sortial a ra en eur goler an derrspla. C harlam agn.
Me gred ê coleret Richard balamour din. R enod.
Ni roy déào-Xamzer da dremén e chagrin. .* ■ " w., 'i
337 Avancit, Ecuier, ha na vet qet couard : Conduit ar Roue varguéin va marc’h Boyard ,.x Ha rentit aneàn er penn eus e arme, G anl respet hac enor ha pep seurt surete. Bremàn, Sir, me ho ped, pignit var guein Boyard, Ma zèot q ü it hep tioaz, en disait da R ic h ard . A n E c u ie r .
Autrou an Duc Renod, en fe a Chevalier, Me oboisso dêc’h ebars en bêr amzer. R enod.
It ive assambles, R oland, gant hoe’h eont. R oland^
Gant hocônje, Renà(i, me zocontant da vont. R enod.
Pa noc’h eus qet a c’hoant da ober peoe’h ganemp, N’en de qet un dra just penos ho contraignfemp. Gouscoude eur vech*ail, m ’am be an avantach, Me a heuillo va guir* pa greuflen gaul arrach. Ch a r l a m a g n .
Adieu eta, Renod, ganl eur galon royal: Bremàn me vel ez oc’h eur Chevalier leal. Ar Roue , Roland hac an Ecuier à barli.
DdOV-rAENUGUENTrET DlALOfi,
a lavar : Confusion ê dem p, Princet ha Baronet, Rea sur diganemp âr Roue anlevetî Rac mar dê gant Mogis rentet en Montoban, Ec’h allomp credi ferm ê grêt eus aneàn. S c it a r Roue.
Oger
S alom on.
Mes me vel ar Roue êru var guein Boyard : Non penos ê lezet da zont qüit gant Richard. O velet afr Roue oc’h antre, e lavar deàn*
Joa vras bon deveus, Sir, p’ho qüelomp en ho ty, IUc, allas ! hoç’h absanç a rê demp melconi.
>y.
-■ i .
'
‘
. '
' ", :■
3 3 8
Lavarit, penos ô èruet qement-màn? '
C harlamagn.
Casset voan gant Mogis da gastel Montoban, En espere teujen d’ober peoc.’h gant Renod; Hoguen en qementse en devoa eur zônj sot, Hac me a renonçfe d ’ar gurunen rpÿàl Q entbiqen ma rafen accord gantseurttudfaJl. R oland.
Ar vech-màn, va eont, e lîeàn Iavaret Penos ez oc’h eun den pervers hac obstinet, Pa na rit boc’h accord gant bugale Emon. Biscoas den ne velis ens a guerooulz calon f Evel ma ê Renod, gout a rit ervat se, llac en deus ho ttètet gant pfep civilité. tes*! C h a r l a m a g n .’
• Holla ! va Baronet, me ra ouzoc’h difen K ’ho po da gomz a ze davantacb em c’hichen Qen a vo distrujet Renod hac e vreudeur : We vanqin qel en ze, en fe a Ampereur. Distroit var ho qis pa guerfoc’h > Ecuier, Ha lavarit d’bo mestr ez ôn e zervicher. A n E c u ie r .
Adieu dêc’h ela, Sir, ha dêc’h oH, Autrone ; Gant ho permission me guemer va ç’hônje. An Ecuier a barti. Emon a êru, hac en em bresantd’ar Roue. •- E m o n . • ,
Salud dêc’h humblanj^nt, va Empereur puissant, Me a zo deut d ’ho caout expres dilijam aut, Da c’hout hac en a zo êichuet an débat Oc’h eus pêvarzec vloas z,q ouz va mibien mat. : \nr
, >CflA RLA M A G N , tî. te ? ,ë Æ Ê ÊÊÊË
Bet assur, DucdBmon t dira,can ïa d o u ’ Franc, M ’en em glêm ac’hapoc’h demeus a neglijanç],, En defot n’ôc’h eui.^et dalc'bet ho promesse D ’am zicour d*eo em venj demeus ho pagaie.
È monV Gou t a rit » A m pereur, <iz ê eun dra chocaot^ D o n t da accus eun den hac a zo in n o çan t. Me voa n ’em acqiiîU et eus varc’hom m ission ; G ouscoude em b la m e c ’h dem eus a drahison ; Ë clêvet qem entse , gant rêson e fachis, Hac entai va fried ractal en em dennîs. Charlamagn. R e t ê dèc’h pardoni an am zer drem enet ; es b r e m à n , D uc E m o n , e ranqit hep bàqet R êy din hoe’h asistanç da zont da ±tstr u ji Ho.castel M ontoban hac ho m ib ie n im p i. E n em renta* rancoht hep dale en effet, Ra'c m ancout a reont sou den dem eus a voued. Rac-se ec’h ordrenàn ma vint hep fot c e rn e t, Ha dre ar voÿen-ze ma vint-ta a m p e c h e t, En drouc dispi t d ’o d e n t , d ’aptren na sortia 4 Ma varvinl gant fam in pe d o n t d ’en em renta. ■ ■ E mon. ■\ vv v P e ll a zo e meus d ê c ’h p ro m e tte t, va R o u e , Penos ne espernjen biqen v a ,b u g a le ; Ne brom ettis netra na meus effectuet: Rac-se calz a d u d fur o deus va z a m a lle t, Ha lav aret penos e voan tad dioajtur, D o nt da bersecuti Ira fêvar c ’h r o u a d u r; Mes pâ m e us grêt sermant ebars en ho presanç, Me zalc’ho mad d’am c’homz, pa ve diû dismeganç. É -■ ' Charlamagn. '-\ ... / G ’hou i rànco, Duc Km o n , exerç an a n jin o u î L a q it en ne m ein bras da freza’r v u ra illo u ; Evit , dre ’r voyen-.ze, ma vo d ’ho m ibien ret D o ne t d ’en em renta pe vewrel hep rem ed. . ; ' ■' E mon. : " ' f O Doue ! A m p ere ur, possubl ve gouscoudfei E raiéc’h d in dispen castel va b u g a le !
3^0 Gout a rit coulz ha me 0 eun dra dr.eist-natur Din-me perseculi va fêvar e’hrouadur, Iiac evit plijout dêc’h me a meus exércet Ar brassa crueldet ebars en o andret. Commandit da eun all ober an anjinou , Pa oéTi nem rezolvet da ziscar’ vuraillou; Ne rit qet din bea eun tad qen ihhumen, Da vea ar brassa advèrsour d am mibien. Me deufe joaiissoc’h an an ter d ’ho cavet, Penevert ma rit din en qement ma ellet Dont da berseculi qen lerrubl va mibien r Calz eguet 0 * rê 0 goechall assur ar bourrevien. . « Charlam agn.
Laqit eves , Emon , ne dui fec’h ho sermant ; Ma ne rit va lavar, c boUi a vo regrettant; Grit prest an anjinou, en ordren a ran dêc’h ; Ma ne rit, m ’en assur e vo qeuz bras ganêc’h, Emon.
la , Sir, me rêyo, pa ê ht) polonle; Gouscoude e cavàn eun dra outrajus se. V
C harlam agn.
Alôn , va Baronel, demp da repos brem àn, Da zônjal en pe guis distruji Montoban. Amàn en em laqer da brcpari an anjino*.
T il/ -F J R N U G U E N T F E T
D I A L O G,
R e n o d a a n tr e g a n t e s u it 3, h a c a la v a r ;
Allas 1 me lavar déc’h gant glac’har, va breudeur, Biscoas ne êruas ganemp brassoc’h maleur Evel zo êruet ganemp o coll Mogi ; Ennes hor prezerve bepret eus a aoui. Ar vech-màn e vo ret, herves a zeblant d in , Demp-ni en em renta, pe mervel gant famin. Bac ar pez am glac’har, n’hon eus qet a velaill ; Neuze tud ar Roue zo-.r-t-.endro d ’ar vuraill, ■ ' ■ '
• T ./
Oc’h ampech ac’hanomp da receo nepbevanç: Ret vo eta mervel gant famin ha crevanç 1 R ic h a r d .
Ma ca^jac’h va c’hredi, hac an dra-ze zo sur, N ’hor b i je m p q et b rem à n eu r seu r t d isp 1i jad u r. M’ho pîje va lezet, m ’em boa làmet èrmès Bremàn ar breze'l-màn , o tistruja Charles, SeHit peguement ê Charlamagn den ingrat, Ha penos e rent demp an drouc evit ar vad ! Couder bea t ret et gant peb civilité, E cl^sc bremàn an tu da gavet hor bue. R enod.
’Me voar ervat, Richard, penos ez on man qet ; Ar c’heuz a zo varlerc’h : ar pez zo grêt, zo grêt. Mar aui be eur vech all avantaj var Charles, Me en tou sur ervat n ’en espernin james. Cl e r a . *
AJ las ! <1i veal oc ’h da zo n l d en em da m aI ; Mar dôc’h bremàn manqet, bet furoç’h eur vech all. lloguen, me ho suppli, deut da zeliberi En pe guis hor bo boued vit en em zoulajî, Cetu ni gant famin qén terjrubl- dîsmantet, M’hon eus poan seul amant o tonetda guerzet. Darn stir a zo maro en deifot caout eun tam : Homàn ê, va Doue, eur 5maro zo infatn! Evidôn-me ive , ha va innoçantet, A rànco perissa, ma na vêmp soulajet. Mar hon eus bet goechall er bed prospérité, E soufl’romp calz,;bremàn eus a adversite. E m onet.
Penos, va zadic qèz ! possubl ve gouscoude E rancfemp gant famin êchui hor bue ! Rac cetu ni var yun dija un de antier, Ha goassoc’h, sivoas dernp* n'hon eus qet a esper Pe dagoulz dagiventaec’h alfomp cavetboued,
342 Da giénvât hor c’halon a zo fatig meurbet. R enod.
Ranna ra va c’halon gant an dristidiguez, En defot ne a! là a sicour va famiil guèz. ,
Alard»
Me vel ervat ez omp dalc’het tost ar vech-mà : Ret ô en em zicour bele’n heur divea» Rac-se, mar am c'Iiredit, e rêyomp eun loul don Da entêri ar re zo maro gant an naon; R"C c'hoez an dud varo zo qer crén er c*hastel, Zp capapl da laqat eun den yac’h da vervtl; II» pa omp gouscoude dre valeur faminef, E ü'^femp divoéda ha salla hon rônseet, < l ’ a dtbri anêze, p ’hon eus nécessiter Ket ê en em zicour da asten hor bue. G u ic h a r d .
Anfin , va breur Alard , evit ar veach-m3 Ne allàn qet miret_da zont d’oc’h admira; Pa voamp prest da goea oll en dizesperariç, Oc’h eus hor c^bonsolet certen dre ho prudanç. R ic h a r d .
Me a approuv rve ar pez a leveret. Sod omp mervel gant naon hac espern hon ronseet. Goût a rit eur proverb pebiui zo commun : E ve poan oc’h ober da eur gajon yac’h yon. Me zo prest da guenta da zivOada va irrarc’h ; Me zebro diouniàn leiz va c’hôf sur aotiaJc’h. Ret vo demp avichoo digueri ar porziou, Da aftaqi Charles en & baviJîonou ; Contraign omp ar vech-màn da vonet d’ar vatai!?, Da c hout ha ni allo attrap darn o belaill. R exod.
Va breudeur jenerus; me ho trugareca ; En creiz va oll glac’Lar c’bouiro din calz a joa En em rezolvoinp oll da laza hon ronseet , Evit ma o debiforno, rac me a vel G ret*
P è r A R- r A R X U G U E X T r E T
C h a r la m a g n
D l A L Q G.
hac e suit a antre, liai a lavar :
Orsus eta, Empn, ha grêt an anjinoo, Ma vo ta da Re'nod-rànverset e douriou? Birviqeu ne allàn en em rejouissa^ Qen a vo eur v-each razet ar c’hastei^mâ. ■E m o n .
Ha possubl e ve, Sir, e vec’h-u qer cmei Commaodi da eun lad dîstiuja e vuguei! Me voar ervat penos o deus oc’h oOancet ; Hoguen, va Ampereur, c’houi ocrh eus pardonet Tud qer coupapl bac int en alies fêçon, Ha p’en em rentent dêc’h, e roecrh dê pardon ; Hac ar re-mào a zo prosterpet, me voar ze, Evif goulen pardon digant ho Majeste, Hac e velàn ez oc’h qer cri en o andret Da refus dê pardon, p’o deus-àn gouleunet ! Me voar ervat e meus bet o forbaniset; Mes evit qementse, va mibien i n I bepret. Hac evel eur c hi clan u’em debrfemgaiit arrach, Qent ma souflDfen ober dêze re a outrach. C h a r la m a g n . \
Eipon ! na gomzitqet eus a ze din-me qen ; Ouz ho clêvet, nae gred ezoc’holl traitou rien, Rac Renod a lazas va niz propr em p dez: A ll a renonç dam sceptr, ma n’em be e vuez* O gbr.
Ra vezo mili^uet ar moment ihac an heur O Ma tifennas Renod demeus Richard ê vrèur Da drec’hi ho couzoug, pa voac’h en Montoban î \Ne vijec’h qet bremàn o-c’hourdrous aneàn, Rac me a vel ervat ez oc’h eun den ingrat*
Pa rentit da Renod an drouc evit ar vad. C h a r l a m a g n a zaill ganl furor var e gleze, hac a lavar :
Sijaoe, va Baronet, mar dê me a gommand! An nep ne zento qet ouz va c’hommandamant Me en tou dec u certen , dre va fe a R oue, > 'Me a droe’ho e benn deàn gant va c’hleze. nèm. ■*i ; ‘ ^1 ■ N’en em dransporlit qet, grit tevel ho caler Ni raÿ ho polonle, mar dê ret e ober. C h a r l a MAg n .
Alôa eta, E m on , qercliit an anjinou. E mon .
l a , Sir, pa rancàn senti ouz hoe’h urzou. Deut ganén , Galeran , da zicour o c’herc’hat. G aleran.
Me a yêlo ganêc’h bep ober tam marc’hat. Jîo nt a reont da guerc’hat an anjinou hac ec’h èruonl qerqenl G a l e r a n .U
Cetu amàn la, Sîr, qerc’he^an anjinou: Pa garfoe’h com m andi, ni deliyo d ’o approu. Ch a r l a m a g n .
Bremàn eta* Emon . laqit mein ea anjin ; Hoguen me ho suppli da viza duont d in , Da ziscar an dourel a zo var ar c’hastel ; Ma ve onnes d ’an traôn, ne rezistfe qet pell. E mon .
Pa ê ret din eta, roe a ya da gommanç Ober eun atttion a ray din dismegan#. Me ar mizerapla a guement zo er b e d , . Pa rancàn distruja neb a meus anjandret. Sicourit, Galeran, laqit mein en anjin, Ma commançin lança, pa ê commandet din. G aleran.
Alôn-ta, commançomp dispen castel Renod Eün.nebeud er c/havàn re obsùnetjha sod, Rac pa vo discaret e gastel varaeàu,
5}5 lin em rento certèn , en droucjJespit deàn. Comroanç a rconï da deli mein. Galeran a lavar r qen La , en nés a 20 êt mad ;
h vit an toi M ar qe n d aIc’Iibiu p ; e vo $1dn tob an p res l a b Ial ; Rac me a giêo^ar mein er c haste! o coea ;
Sotis-a ra Renod na den d ï n ein renta. Ch a r l a m a g n .
Emon ha Galeran , m ’ho ped, cuntinuet
Da deuleur mein bepret var an enemiet, Ha in deny d ’ho cavet bep arrê ti nem eur,
Da c’faout hac én en em rent Renod hac e vreudeur. Galeran.
Ar Roue hac e suit a zorti.
, Tolomp var Montoban mein bras bac-alies, Hac e vimp mignonet d’an Impalaer Chai les. E mon.
Ia-da; pa ê ret d’am mibien perissa* Né lêzomp davantacli anê da languissa.' Lança reont mein var ar c’hastel goassoc’h eguet biscoas."
P E MPE r- r A R Ñ U G U E N T D I A L O G, £ '* ,> £ \
■i ’
f
îjf
/
*
'v* '• -r ..
V*
>' '*■
> :f
r
•' •
.
r* i
'I
a arttre hac a lavar : Recourit ho pue, mignonet, nep a ell t ; Rac evit ar vech-màn e coe tour ar c’hastel. Oll ! RoUe Charlamagn ! calon dinaturet, Maleur ebars an heur ma meus da espernel I ‘ Rac goude da drêti gant peb humanité, E res demp dre famin êchui hor bue. R e is o d h a c e V r e u d e u r
EMON a gomz ouz Galeran.,
Ne arz mui va c halon ouz o fersscuti : Ne glêvàn er c’hastel nemet forç , nemet cri ;, Aoüale’b eus a zomaj o deus bet recevet : Lêzomp-inf eun nebeut en o faibiantët* Chom a reont eur pennad t r a n q l l . Renod zobeuzeten ezaerou. R enod.
Sicourit ac’hanomp, me ho ped, va Doue l
Nemet ah eil maleur n ’hon eus var eguile. Oh ! c-ruel Charlamagn ! den cri ha den malin r Da furor a ra demp mervel dre ar famin. Me vel oc’h resolvet d ’hor laza, den cruel ! Ha gant hoe’h arrjinou da ziscâr va c’hastel. Ganl'famin ha pep tra omp qen persecutet, Ne oun en pe goste tleout trei va speret. A lard.
.
. 4\‘
,
Mfe a lavaro dêc’h ebars en langach bet Petra hon eus-ni oll er vech-màn da ober : Choui c’heus commandet demp laza hon ronceet, TÑemet ar marc’h Boyard hepqen ne zeus chomet; Rac-se eta, R enod, bep contestation, Divoàditdem phom arc’hdagrénvât horc’halon. R enod* Evft va marc’h Boyard ne zivoadîp qet c’hoas, Pa dlefemp gant fami-n mervel oil var ar plaç. E m onet.
;
Allas! va zadic paourlipossubl vé alafin E Jezfec h ac’hanomp da vervel gant famin ! D eli vri t de m p h q m a rc ’h , xna ve zo d i voa del, Da asten hor bue hirra ma vo -galle*. G u jc o a r d .
X
Impossubl alias ! e rezislfac’h moi sur O clêvet ar c’hlêmoii demeus hoerouadur. . Ma na garit buan délivra demp bo marc’h , E varvfompgaotfamin ar vech-masuraoiiaJe’b. -:j
t "• \
R enod,
O va marc’h qer, Boyard ! confrajgn ôq ar vech-mâ En despit d ’am c’halon da zonet, d ’as laza ! Gant an oil ê dija da varo conclu et,:; Deut eta d ’am zicour** ina 4y.ezo diyça.det. Mont a reonl da.Voyard; ojber a-rajeslou trisjl jnpur^etf seHfet a ra ouz'e vestr, ezaoulagadbeuzeVa zaerbiij poqat a ra da Renod Lac en em£lrinq d’an daoulin dirazàn. Repo,d»fraijlel egalon gant ar glac’har, asctiül daerou a voad, hac a lavar gant4ncres :
.- ■ ■: /3 4 7 Allas! marc’h courajus., nec’h eus qet arafFer Da obér din gouela : êchui a ran qer. Mes me a vel an dour o tont e taoulagad... INe berissi qet c’hoas, m’ër promet dit ervat. R ic h a r d .
Ha possubl ve, Renod, n’ho pe mui a égard En andret ho pried eguet demeus Boyard, Hac e lest da vervel pried ha bugale Evit dont da lezel eur c’hosjuarc’h en bue ! R enod.
0 pet paciantel, m ’ho ped a galon vad; Mç ya var guein Boyard evit cavet va zad, Da bedi anean , evei e grouadur Da rêi demp c’hoas eun dra demeus anourilur, Cl e r a .
It eta, va fried, Ija ne zaleit qet, Pe e vezimp maro abars ma tistrofet.
C ’UOEc ’k -FARNüGVENTFET DlALOG, Em on ,
ountàn e^itnan
0 Done, pesfortun ! pescbançlpes avantur Zo êruet ganêc’h , va fêvar c’hrouadur! C’houi zo Chevalierien courajus ha dispar À guement agafet bremàn var an douar; Mes daouest d ’ho couraj, e vejàn gouscoude E ranqit dre vizer êchui ho pue, J)a Renod , pehini a éru pignet var Boyard.
Piou out-te, Chevalier, a zoqercoulz irrontet? R ejîod.
Allas ! ho mabRenod, nepoc’heusaujàndret. Petra res-te amâjd’iir^’houlz-môeusan nos? R enod.
Ya,zad, ne allomp qel gant arfainin repos;
. 343 .. ^ . \£[: Rac-se ho suppliàn, bal am our da Zoue, Mar be ho madelez, da gaout ouzotfjp true. Roit demp eun tam boued vit en em substanti : Ar famin hon laz oll ; allas ! na ellomp mui. E mon. Bet certen, va mab qèz,e varvànganlchagrin, F ’ho cuelàn reduel d ’ar c’hrueila famin. Gout a r it, coulz ha m e, e meus bo panisset : R êidêe’h nep asistançn’en dê qet përmetel. Mac’h oufe ar Roue penos oc’h espernfen, E rafe hep dale trêc’hi din-me va fenn. -
^
- ' R e n o d .'.
••
Ya zad, me bo suppli, ne zônjit qet en zc : INe zèus den er bed-màn a guement ho plamfe Èvit rêi asistanç d ’ho pêvar crouadur A arrach gant famin en defot nouritur. E mon.
R enod, nefeèl qet din bea parfür james: Me zalc’ho ar sermant a meus grêt da Charles ; Ne roin netra dêc’h , dre ma meus touet se; Gouscoude; va mab qer, me ro dèc’h liberte Da vont d ’am pavillon , hac eno qetfieret Betaill, qig ba bara,«qement hac a guerfet. i
R enod.
\
V'*"--
||| Ah ! tad carantezus, c’houi rent ar vue din : Me ho trugareca var bennou va daoulim Ne vouijac’h birviqen donet d ’hon asista En eur c’her brasezom evel hon eus bremâ. Me y a d ’ho pavillon gant.hô conje , va zad. -
'
• j
' ; • ’ •.
E mon,
/
. .
. • IL -* A V *
W
'
>•-'
{
;
It eta hardimant, m ’er permet dêc’h erval. llenod ayad’arguérgant ebourvisîon. Emon alavarda Oger: Clèvit, va niz Oger, me lavar dêç’l i penas Ne meus pacjantet na ne allàn repos: Rannet ê va/c’halon gant an displijadur,
% 3 'i!> F a n ’alLàn (jet si-cour va fêvar crouadur. Lavanet è zeus din e varvont gant famin,, Allas î hac an dra-ze a ra calz a hoar> din. Rac-sé imajinit, pa oc’h fur ha prudant, Penos ec’h alfen-me rêy dê soulajamant. '
'O g e r .
Ta eont qer Emon , me a ve avis dêc’h , P ’oc’beuscalzavevanç, da rêi dê hep tam nec 'h. Mar gra mui ar Roue dêc’h tenna varneze, Me-meus bremâ-zouden son jet eur finesses v Laqit qig ha bara ebars «n anjinou En«plaç4emeus-a vein; d e n ^’ergouio, .m’en tou, Ha tennit varneze liessa ma elfet; Ebars er fêçon-ze e vint oll sustautet. E mon.
Ya niz prudant Oger, ho conseil 1 a zo m atf Oblijet n’em gavàn sur d ’ho t ru gare cat. Mar lavar ar Roue ê contant diouzon * Grit offr, me ho supplj, da zicour ac’hancm, Ha ni a rêy moyen“da renta peadra Da asten o bue eur miz da viana. * C harlam agn.
Amà ec’hêni ar Roue.
Harça ! ne velàn qet e ve nep mantion E teu d’en em renta c’hoas ar mibjen Emon. E mon.
'•
:
Ne qet abalamour ma int va bngaJe Ec’h allàn lavarat amàn dêc’h , va Roue Qent ma en em ren to hini eus va m ibien, E tenint da zêbri ar e’hig var o esqern, Pa veîont ac’hanoc’h , ô Si r t qen obstjnet*, Evite da cliQulen pardon, n’o c’biêvit qet. En em resolvet in t, me en assur amâ, D ’en emdebri en beo qent dont d’en em renta. Ch a r l a m a g n .
Rac-se, Emon, pa ê ho mibien qen rebel,
3o
Laqit mein en anjin da ziscar ar c’hastel. Alon ejSTï Em on, laqomp mein en anjin, Pa ê qer sot Renod da c’horlo e revin, Ha me ho sicouro da ziscar Montoban ; lle t yà sur en ober ar vech-mâ a velàn. En em dennit-la, Sir ,Nha ç’houi o ll, Baronet, Bac mar chômât amàn, marteze’ vêc’Ji blesset. C harlam agn.
Oger, ha c'houi, limon , razit incontinant Castel caer Montoban betec ar fondamant. E mon.
..
I;- •
la , Sir, ni zenlo ouï ho commandamant, Hac a accomplisso assur ho santimant. Ar Roue bac e dud a zorli ; ne chom nemet Emon hac Oger.. O ger.
Ret ê dem p, va eon t , laqat prest en effef Ar pez a voa’r guenlaou entreoœp concluel, E mon.
X<eqéomp prontamant en anjinou bara , M ’en devo joa Renod pa d^euyo d’en tànva, Ha goude qementse ni a laqa^o qig. O g e r ,.
M’oc’h entent, va eont, mes comzit goustadic, J é li a reont boued er c’hastel gant an anjinoç. E mon.
bremàn p’hçn eus rentet d ’an mibien peadra jDa veva eur pennad, ne chomomp qet àmâ. CHARLAMAGN a antre gantê suit hac a lavar
velàn qet e teu d ’en em rêi din buan Renod hac e vreudeur, ha casjtel Montoban. I delon.
Tromplet oc’lLpen da ben, moc’h assur, va Roue, Mar sônjit e ra droug Emon d ’e vugale; Jlac elec’h lacal mein ebars en anjinou Dà ziscar da Renod ouz traôn e vuraillou, En deus laqet enne.calz a guig ha bara,
351 Peâcfra ar vech-màn d ’en em rassazia. Charlam agn.
Ra vin-me confontet, affronter ancien, Mar de güir qementse ma ne goJli âa benn. E mon.
Ampereur Charlamagn, me bromet dêc’h ervat N’en em excuzin qet eus ar pez zo grêt mat. Aïi dour zo naturel deàn dont da e’hlebia , An ere’h da vea yen f bac an tân da domma: Dre ze ec’h ententàn penos ê naturel Da eun tad rêsônabl da zicour e vuguef. An,natur na eI! qet birviqen fazia. Rac-se me lavar dêc’h dirac ar Brincet-ma : Hac e ven dispennét en beo qig ha croe’hen, Birviqen davanlaçh ne ràn droug d’am m ib ie n Charlam agn*
^
Den exCumunuguet! affronter Icos trâitourl Peneverdout em boa ven jet va advèrsour: Hoguen , me en toue, mar dôn Roue en Franç, ! Ma ne ràn dit mervel dre bep seurt violanç. ■
N ê m ., •
He bien. Sir, me lavür amàn dirac ho faç Penos ne alfec’h qet cavet eur goal go 11 bras Ëyit lezel Emoi* da vont bremàn d’ar guêr. Crédit ac’hanon, Sir : énnes ê ho lever. Sansibl ê da Emon , ha ze a zo meulab, Anduri e varvfe gant naon e bêvàr mab, Ha cavout ar voyen da zicour anêze : Na Doue na den fur nVr blammo evit se. Ch a r l a m a g n .
It, affronter Emon, da vit ho creg d’ar guær, Ha lavarft-u dêi ez oe’h hep héritier; Rac me esper e vo Doue din favorab, A rêy din en cm ven jdemeus ho pêvar mab. E mon.
Sir, par gommandit din, me ya eus ho presaifç..-
052 r r
K
Rac-se ho suppliàn, c’h o u i, Tadou eus a Franç, Da zont, mar plij ganêc’h, da guemeret true En andret ya mibien, zo demeus ho ligne* R oland.
v^
Dîeet e ve dispen an anjinou bùan ; Peneverte hor hoa qemeret Montoban ; Rac-se en em dennomp eun nebeut, Ampereur, Da c’horto n’em rento Renod;hac e vreudeur. ...
■—
■■
@
■
,
$ B I Z - V A R N U GU E N T V E T D
1 A L O &,
R enod hac e Y reijdeüb. R enoue.
O Boue £ pes domaj êdemp-ni, va breudetirr M a b qüittêt hon tad arme an Ampereur ! Rac assur , pa elle, atao hor zicoure* Habremàn n’tion (fus dèn en deusouzomp true. RrCHARD.
Me lavar dêt’h , Renod, eun dra zo güir aoüaîc’h ; ^ Ma na guirit buan délivra demp ho marc’h , , E rancomp oll ni erv et gaal ar famin amâ ; Goell ê detnp mervel prest eguet n*e languîssa. R
enod.
Ha possubl ve, va breur Richard, e vec’fr qer cri Da gomriiandi laza va Boyard vit d e b ri, Ba bea alies, gout a rit coulz^ba me, Gantàtn dêc’b h» drn-me recou ret hor bue ! Mar dê ret e varvfe , humblamant ho pedàn y Va lezit da ver vel gant famin da guentàn , Ries pa vin-me maro , grit deàn a gueret; Rac qeit ha ma vin beo, certen ne varvo qet. A lard.
Ma n’oc’h eus qet true ouzomp> da viana? Ho pet ouz bo pried pehjni zo am â, Hac h a pu gai e baour o veryel^ant; famin t
i's Gm ch arü.
Penos? en em renia d ’ar c’hruella Roue* A zo var ar bed-màn ! Birviqen ne ràn ze. Clera, lie bugàlehac Alard'a zempl. Richard a soulcn arBrinces; • C l e r à , cazi maro-, a lavaf :
Allas ! va fried qèz, mervel ràn var ar plaç. . A n D a o ü V u G ü E L , gant eur vouez fèW :
Ha ni a ra ive... Hon nerz zo izel bras. , R enod.
Ho comzou zo sansibl ; n’allàn mui rezifcta Demp eta da guerc’hat Boyard da zivoada. Mon4 a,reont da gaout Boyard, pehini a ra dê c’hoasjestotftruezus. •
Allais! marc’h courajus, goude da zervich mad E rancàn ober dit bremàn scuilla da voad ! Doue voar ar gfac’har a,meus oc’h ober ze ; Hoguen , contraigrcet omp da recour hor bue. Mont a fa evit laza Boyard hac en em arét da sellet ountàn :> ar glac’fiar a ra deàn lavarat':
Birviqen sur n’em bo ar gouraj d ’e laza: C’boas e vêvo Boyard, ha pa greufen amâ. t: A lard;
C’houi zo crioc’h, Renod, eguel eul léopard, P ’hon lezit da véfrvèl evit espern Boyard. R e No d .
Harça, me meus sonfet eun dra bac a zo mad: llet vo goada Boyard ebars en e vorzad, Ha laqat ar goad-se neuze da buredi, ^ Ha goude ec’h alfomp eta dont d’e zebri. Cl e r a r
Qementse a rêy demp eun tarai roufajaraântÿ Rac-se eta, goadit Boyard moderamant. GtJICHAtRBr.
Arirà e voader Boyards •
Demp brecûàn' ta da gass af goad da burédi : • Me garfe e vepoaz; mail a meus da zebri. R enod.
Drebrovidanç Doue, ctrlu demp ar vech-i»ar>.'
Hep lazjt va Boyard, peadra da veva; Demp c’boas-fa da velet hac en a Iosco goad, Ma vezo paredet; meurbet er c’havamp mad. Monta rêr c’hoas d?evoada, mes«e sorti netra. Reno da lavarr
Petra refomp, va zud? emàn ê an anui! Evit tou lia Boyard, ne ro banne goad mui ; Prest ê, qercoulz ba n i, da vervel gant faminr Perissa’ rancomp o ll^r vech-màn a^afin. EeuiER R e n o d .
'
H
^
^
Estranch bras ê goelet e varvfemp evelleo r Ha ne zoojfe hini ac’hanomp er voyen En pe guis ec*h alfemp monet subtil ermes Demeus a Tontoban, bep ne ou fife CharlesC' ,
,
G o d e ïr o a .
À propos, Autrone, pa deu din em memoar, Me voar pelec’h ez eus eur c’bavarn en douar, Zo an nôr aneàn amàn var ar c’hastel; Mar qeromp mont ennàn, hon rento ac’hann pell* R enod.
O clêvet qementse e meus joa em c’&alon. Mac’h allomp mont ac’hann e yêfômp dà Dordon;Ma^vemp eur vecb er guêr, me zefife Charles* Da ouest d ’e oll buissanç, d’hon ontraji jamesv Me va da vit Boyard, uvac’h ayomp ta bremâ Da c’hout hajji gavo ar c’bavarn zo amâ. Mont a ra dà vit Boyard, hac e lavar deàn :
Gouraj , va marc’h Boyard Tqüittaomp Montoban ; Rac nemet-paourente n’hon eus pefioc’h ennàn. Pignat a ra var guein Boyard, hac e lavar :
Demp oïl eta, va zud -,da giasc ar c’havarn-ze. h, Da e’houtha ni allo c’hoas caout h«m liberte. Sortial a reont oll eus ar c’hastel dre eun toul-coaeh. /
E I Z - F 4M N u G V E N T F E T
D m4LÔ&*
hac e suit a antre, hac a tacar r Dizesperi a ràn a grena ar veach-màn r.
C iia r la s ïa g n
355 En defot n’hon eus fin demeus a Vontoban? Evit m’ê faminet ar pêvar mab Emon, Me zonje pelfr a zo e voan t maro gan.t naon j Hac evit qementse n’int qet enem rentet: Petra’ iavarit-i], Princet ha Baronet? *
A n E il C h e v a u b r *
Ampereur Charlamagn , certen oc’h assura» Penos ne zeus den beo en castel Montoban r Pe int a zo êt q ü it, pe fnt a zo maro,.. Ne velàn den abet o va!e var e dro. A r C ’henta C i ï e v a l u r .
Selaouit ac’hanon, ô Sir! mar plij ganêc’h , Raceure’hêlou tris t b ras a me usda an no n ç dê c’h r N’oc’h eus qet c’hoas a &n eus a vibiçn Emou, Rac m’oc’h assur ervat ez int êt da Dordon. Grêt o deus ar voyen da gavet eur c’havarn> v Ha neuze, qer subtil ha ma ve eul louarn, Ez int en em dennet demeus a Y otj loban t Cetu ar re.cômpanç hon eus demeus hor poan*. C harlam agn.
-
Evit ar veclî-mâ sur e peur-arrajàti crenn , Pa glevàn n’en don qet mestr d’am adversourien. Ne dalfe qet doueti, an dud fall louidic A deu da c’hoari din eun dro diabolic, Pa int et qer subtil ermes a Vontoban. Mes me aya d’o c’blasc partout dre ar bed-mào £ Qèrqent ma o c’ha vin trie o assiejo Qer tost, qen a rànqmt dont cia zouffr apmaro; Demp oll eta,, va zud, da glas c mibien Emon r Da c’hout hac int a zo antreel en Dordon* Ni a zento ouzoc’h* Sir, eus a greiz calon liac a yêlo gaoêc’b bep bea tam poeltron. Partial a re.Qnt ©i&*
/
No-FJRNVGUEiVTrET -v'
'm$g J'f. > ■
1\enob a
i * v ~J
i '4- "t •® $' ./£ ':Ê'%&;*■
DlÀLOG. "
I
•-'hM ’ "V ^5.fv
antre gant e suit , hac a lavar :
En em rejouissomp eus a greiz hor c’halon, - Pa omp êru bremàn en castel caer Dordon. M ar boa mp prest da vervel ebars en Montoban , Bremàn n ia efi suf beva erVal amàn. Alard.
A drugare Doue, va C’hrouer biniguet, Ê cbancbet hor obanvou ebars en joaüstef. f Ne zeus er bed-màn" ni a éll er c’hredi, 0 deu? bet qenlies a seurt amzer ba ni : Bet bon eus da gnenfa joa hac adversile , > Bet memes ailes en danjer hor bue, Ha goude qementse omp bet c ’hoas triomfatïtVar ar Roue Charles, superb ha suffisant. Neuze voemp faminet en castel Montoban , Ma voamp prest da vervel gant dienez ha poan ; Ha bremàn adare omp rentet en eur stat, A drugare Doiie, m’en em gavomp ervat. .. ;
‘ G c ic i î a k d . r ':/ ' ] p y
Ma vouifife Charlamagn e vemp-ni en Dordo»r Dre ma en deus ouzomp qer bras ambition, E rafe dilijançr evit dont d ’ar vro-mu, Demeus e oil boovoar da glasc hon distruja. Me garfe , m ’en assur, e ve qen hardi ze , Me voerzfe deàn sur e veach , m ’en loue. A r S e c r e îo u r .
C ’houi a lavar eun dra hac a zo güirione î?. Êru & evit sur Charles gant e arme Tout expres da Dordon evit hon distruja^ lfac-se n’em breparomp da résista ou n ta.
3b7 RlCHABD.
0 clêvet qementse ez on rejouisset. Ar vech-man e vô sur ar brezel êcbuet ; Rac mar tizomp Charles c’hoas en hdr puissanç, E vo ret e grouga huel ouz eur potanç. R enod.
j
î
Cou ra j eta, va zud, detn p d’en em.brep,ari r Ha coeomp varneze evel var ar bleizi, Bezit oil courajus, me ho ped dreist pep tr», Ma t-islruehfomp hep manq ftonadversour brassa. A n ï b i V reur.
Ni oboisso dêc’h en peoe’h hacen bresel* !h c evit bo lifen ni< zo prest/la verve!. T R ë G O N T r E T
D I A L a a.
CttARtAMAQN lutc e suit a antre, hac a lavar j
Cetu ni,vva zud qer* êru dirac Dordon ; Rac-se me lavar dêclh va resolution , E tlefemp cass bremàn secret ambassadeur * Da c’hout hac înt zo’r guêr Renod hac e vreudeur. Salomon. N*ho pet douetanç ebet a ze, va Ampereur r Eroedi en Dordon Renod hac e vreudeur, Rac me a gjêo memes ar porz o tigwerky Crhoant o deus, a gredàn, da ober eur sortr. C h a r l a m a g n ».
\Alôn, en em réfijdmp, va zud, prest hep arrêt; Anvecb.-màn, e meus aon* e vezimp surprenet. Amàn- e c’hoari a» trompillou. Renod, en penn e armera zo#li demeus e gasleï> bac en em bresanl dirac ar Roue. R enod,
SaluddêcTî, Charlamagn, Princetfea Baronet. Estrancb bra&ecavàn e vee’h qen iffrontefc Da zont da dy hon lad evit hon allaqj 5 Me gred oc’h eus srêt demp aoüaic’tl eus aaoui.
.§ £ &
’
Nf a voa faminet ganêc’h en Montoban, Ma voampprestda vervel gant naon, brashabiao, Ha pa omp dent amàn evit beva tranqil, E tiredit varnomp evel tud lach ; tud vil ! Mes nie en assur dêcfh , ma eltàn ho tizout, Me ray, bep graç abet, laqat ho crouga tout; U f ;,j,
C harlam agn.
.
Renod, grêt ê an toi ; me n ’ôn qeteor flatter ? B iqen, entre* vevin, ne roàn dêc’h qartier.. Ret ê din sur ho caout en beo pe en maro, D ’ho trffram ho pèvar, comzo nep a gàro. Rl CHARD’, * Ne ziscouromp ta m ui, Autrone, p’hopedàn, Ni zio n ’emapprouyet^ n’en dê'qet a vremàn ï Em reqet, va breude ur , laqit dir en avel ; Ret ê , ar veach-màn .p e tree’bel pe verveL R oland.
. ~;
.
À r vech-màn,, Frah cisfe‘p*e vo re t demp discoe Ha ni hon eus eun dra a générosité Da gOmballi vaillant ar pêvar mab Emon. F osson.
Nebon ni royo dêc’h labour feiz bo calon. * -
,
An diou arme en cm gom!>a<. Ch a r la m a g n .
De ma omp surprenet n’hor bo nep avantach ; En em dennomp, va zud, pe e souffromp domach.. Ar Francisien en em zovetà. Kçnod a zalc’h a dost Richard a Normandi, pehini a zo chommet varlerc’h* , ^ .,. ' R enôd.
C’hoür a deuyo ganén, Richard a Normandi : Ret ê dêc*h n’em renlaç bep rvep tam difleri. R ic h a r d a N o r m a n d i.
Renod, m ’en em rent dêc’h evel ho ppisonrer-, Hep diferi peiloc’h , contfcaign oh d ’en ober. f R enod.
Credit Ferm, va c’hender, penos e meus despet Rac m’hon eus bet ar cbanç da zont d’ho qemereh
35$ HlCJHABD.
l a , nac ai* vech-màn c’houi a rànco certes Ober demp caout ar peoe’h, pe e eolfot ho peon, R ic h a r d >. N o r m a n d e
Maroc'*!! eus nep débat gant ar Roiie a Franc, Nedleit qet varnon disteurel ho venjanç. Dreist pep tra balamour ma on deus ho lignes Mez bo p# ma rafec’h djn-me colj va bug,. Riçbard, ne roàn fors peIJac4,b eus va ligne : Ma ne rit qetdempcaoutarpeoc’hganlarRoue, Me laqaj ho crouga embêr ouz eur potanç, liep caout nep tam respect evjt ar Roue Franç. A lard,
P ’o l ra roan 11 ma r q i ri t ren o n ç d*an Ampere ü r, Hac en em unani ganén ba va breudeur, C ’hoiii a vo hor mignon , bac ho po sur qartier^ Ma ne rit an dra-ze, e voc’h crouguet ember. R ic h a r d a N o r m a n d i .
P.a ve ret din, Benod, mervel abats un heur,. Biqen ne renonçàn assur d ’an Ampereur; Hoguen me ho suppli , Cassil eur messajer D# vont bete’r Roue em pers particulier, R ic h a r d .
Hacbopo.^va c’hender, an hiniagarfet. R ic h a r d a N o r m a n d i .
Me ho ped, Sec ret ou ty da vont prim em reqet Betec an Ampereur h^c an Tadon a Franc, Ha lavarit dêze ganl pep seurt assnranç Mar màn en o fou voar da zont d ’am délivra, P ’otramante rànqin e rc ’bontrol perissa. Ma na gueront ober peoe’h gant mibien Emon, E vin crouguet embêr en o c’honfusion. (jlêvel oc’h eus dija prononci va setanç. Evit bea erobêr crouguet onz eur potanç,
36o
Manfi gar Charlamagn accordi’r peoe’h foreman, Ha caout mibien Emon da vignonct deàn. Cetu aze petra oç’h eus da Iavaret: Digassit dincespont buanna ma elfet. A r Secretoür.
Duc nobl ha puissant Richard a Normandi, Pa ê bo madelez da zont d ’am deputi, Mé en em a<jqüitto gant pep fidélité Eus ho commission, bezit certen eus se. ïa , deus ar Roué hac an Tadou a Franc E tepant absolu bremàn bo telivranç. Me a ya da vouet F a c i a l em c’hevredi.* R ic h a r d a N o r m a n d i.
I t eta, va mignon, hastit, me ho suppli. *
U N A V - H A-T RE G O N T V E T
€ har£4m agn
Sortial
a reont.
D I J LOG.
hac e suit a unir ej» hac a lavar :
Rea meus, Autrone, glac’har ha melconi, Rac ma ê qemjeret Richard a Normandi. Oger.
Certes, va Ampereur, me meus aon em c’halon Ne vo sur distrujet gant bugale Emon. Secretoür
Richard a Normandif
Salud dfic’h , Ampereur, Princetha Baronet, Me deu d bo caout evit eun affer zo presset, Abeurs bo mignon bras Richard a Normandi, A zo bremàn entre daouarn hoe’h enemi. Lavaret en deus din evit conclusion , Ma ne garit ober peoe’h gant mibien Emon , E savet ar potanç evit en distrüja ; Rac-se sonjit ba c’boui oe’b eus true ountâ. Dêc’b-u, Tadou a Franç? n ’em recomand ire ; Mar oe’b eus en nfip guis evitàn carante,
361 Grîtmoyenmavôgrêt peoe’h gaotmibien Emon, P ’e vo crougùét embêr hep nep remission, Charlam agn.
" Lavarit. Secretoür, deus va feurs da Renod, Herves ma labouro e r£y eun a'flfer sod. Ma ne bardon Renod hac ive e vreudeur Richard a Normandi, int sur eus o maletfr. Hoguen ne gredàn qet e véntsur qen hardi Daroffanci Richard na dont d ’en oulraji. :v
A r Secretoür. *
Selaouit, Ampereur, Princet ha Raronet, v Mar\bëvif er zonj-se, certen ez oc’h tromplet: Ma ne bardonîi qet Renod hac e vreudeurf' £ vocrouguet Richard certen abars un heur. Nêm. -
Ralamour da Zoue nie ho ped, Ampereur j Da receo en ho craç Renod hac e vreudeur: Nelezil qet crouga Richard, hor c’hompagnon; Qementse a ve demp mez ha confusion, •
*
,
f
>
CHARLAMAGN.
Ne voar qet prest da ze, va c’hredit, Autrone; Ne gredfe qet Renod en trêti er guis-se. R oland.
Penos ne voar qet prest ? ô Sir j a leveret; Hoguen me lavar dêc’h diflat ha digaqel; Ma ne deu qet Renod da zistruja Richard , Né nemet eur poeltron, eul lach hac eur c’houardw Hac e sôujit penos Renod o respect fe, •Ha c’houi incessammant o ctasq Caout e vue ! Me voar ervat eus bet eun amzer goal gruél Ma voa Renod ba me enemiet mortel j Mès evit ar vech-màn me a anav ervat Penos ê den prudant, hac ouspen zè den mat; Ha ma ven en e blaç, m’el lavar dêc’h hardi , Me zistrujfe Richard , bep d o n td ’ho respectif
362 A r S ecretoür.
Roît din eur respont, «rijit be bo madelez, Evit cass da Richard , rac an amzer a bress, Charlam agn.
Lavant da Richard derueus va fers, berot, Penos ne ràn nep câz a c’hourdrouzou Renod: Lavarit da Renod ive pareillamant, Mar gra drougda Richard en devonec’hamant. A r Secretoür.
Pa ne meus respont vad, meyaem zrodavont; Sir, goab a fay Renod o clêvet ho respont. Adieu dêç’h , A m pereurPrincet ba Baronet ; Doue d ’ho conservo en peoc'h hac en yec’Ket. Ch a r l a m a g n .
Demp d ’en em brepari da ober eur zorti Da ellout délivra Richard a Normandi. ^
Sortial a r«oot.
J ) a o ü -h a - t r è g o n t f b t Renod R ic h a r d
D
ialog*
hac e suit,
A. N o r m a n d i chadennet. R ic h a r d .
Richard a N orm andi, bremàn ni a velo Hac ho mignon Charles bremàn hosicouro; Rac mar gra peoe’h ganemp evit ho telivra, Ec’b alfomp credi ferm ez oc’h caret gantâ. Eru ar messajer da zigass.demp respont. Ut’ar Secretoür pehini a antre ;
Delivret vo Richard? remit rêson din pront. Ar S e c r e t o ü r . Ne allàn qet miret da zont da seuil! daelou, Fa deuàn da zônjal récita eur c’hêlou À meus da annonç dêc’h, Richard a Normandi, Pens abeurs Charlamagn, ai* den cruel ha cri.
365 N*en don qet be t m an q e t da rxplica de&Éf Penos e voat êru e r poent d ’ho lislrujàn Hac en er suppliec’h da zñ*ie§ da zônjal Ebars ho servicho.u a vremàn lia goecbal t flac er pedec’h ive eus a greiz bo calon D ober en ho reqet peoe’h gant mibien Emoa ; Mes elec’b va zelaou ha rêi din va m e n n a l, Ez ê neuze souden commancet d ’am goapât* Neuze e Iavaras Geramanl Charles E c ’h entente penôs e c ’h ajet var ar p o e i # Hac anfin ho cave den imprudant ha s o t , M afgrajec’h nep estima c ’hourdtouzou Renod* D êc’h - u , Autrou Llenod f è ra ive difen N ’ho po qet da ober da Richard n epanqen* Dindan boan da vea evit biqen .james Eun advèrsour marvel d ’an Ampereur Charles* Cetu va ç’hevridi ebars en bêr gorozou : Glac’haret ôn da rëy dêc’h-u qer tris t qêlou. R enod ,
Ne ràn muî a esltm demeus e c ’hourdrouzot* Eguet a rafen sur deus a f a n c va b o u l o u ; Hac hep douja Charles^hacan Tadou a F r a n ç , t Me à rêy ho s ta g a /R ic h a rd , oUz eur potanç J la , da viana, ma ne renoncit qet D ’ar Roue Char lamagn ha d ’e oH sujedet. R ic h a r d a N o r m a n d i.
P a rafee ’hdin mervefassurdre bepseortpoaff^ Birviqen d ’ar Roue , m ’en t o u , ne renoûçàn. Doue hac an natur a zîfen ouzôn ze: Rac -se grit diouzon herves ho polonte.. A lard,
Pa oc’h qen o b s tïn e t, Richard a N o r m a n d ^ Evit difen parti hor brassa e n em i, JBn em disposit prest da zevel d ’ar potanç.
E v if m a v o c rh c r o u g u e t : r e n te t ê ar se ta n ç , R ic h a r d .
Q em entse a verit, hep n e p q e m e n t a d r o ; Àlôn eta, R ichard, pe ni sur ho treino. Richard hacÀlard a avanç etrezec a r potanç gant Richard a Normandi .
5
f '
T
r
. •?
* . «
•
. 'J -i,»-
' ,.'v l"
C i'''»
I - H A - T R E G O N TV E T
H
ri
’*•,
DlAlOG.
C h a r l a m a g n hac e.suit a antre, hac a lavar r
Va F r i n c e t , va oil d u d , me ho p e d , avance*, Ma rayom p eun essa var hon e n e m ie t , Vit tac h out délivra Richard a Normandi , Z o tizet gant Rervod-, va brassa e n e m L Isakar.
Me meus aon , va Roue ^ e vimp sur re c’houard Evit sônjal d o n e t da zelivra Richard* Bremàn ez ê maro p ’otramant var ar p o eat Da vea distrujet e m e s q e o!l guerent. Me vel var ar vuraill ê savet ar potanç Etvilcrouga Richard : se Vo cfemp dismeganç; C harlamagn.
Herves ma parlartiil r noc’b e u s q e t a b r u d a n ^ r Credi e ve Ktcbarci stag^pt ouz eur potanç. Galeran.
EvidocTi-u a zo eu r Roue ob stïn e t, Le zel crouga R i c h a r d , unan ho m ig n o n e t, Ha c’h o u i caout ar pouvoar da zont d ’e n çlelivrai Cetu-àn var ar s q e u l . .. Ha c ’houi a gred breœ âî Sel lit nac a hini a zo en dro deàn Da c’hout piou aneze a grougo aneà-n !: R i c h a r d - a N o r m a n d i pîgj»et er &qeu!, a lavar t-
Ah! Roue Charlamagn! possubl ve gouscoude,. G oude bea mil goech exposet va bueY i t s o u t e n var ho penn ar gurunen a Franç, E i e z f e c b va c’brouga b r e m à n ouz: e u r po4an£*‘
D uc
365
fossuBl’ t e , D o c a Nêm , Roland hac O l ï e ï y Galeran, Isakar, Salomon hac O g e r, Ha me deus ho ligne, ho jeneratiori, E lezfac’h va c ’hrouga en ho confusion! Contraign cm da vervel, pa<xn a b a n d o n e d Va maro gouscoude a vo d ê c ’h rebechet;' Ha pa ne ve hepqen n e m e t ar gouliou A meus ebars e m c ’horf en Calz a andrejouy À meus bet recevet evidoc’h en a r m e , A grio enep d ê c ’h venjanç dirac Doue. Adieu , Roue a Franç, ha ctèc’h oll t Baronet f* E ur vech benac certen ho pô su r d în regret ? Biqen an Normandi n ’o c ’h anzav dla R o u e , Pa lézt crouga e Z u c dre e u r n ü i r lachete. C’houi vel bremâ’n ëxempl , Tadou demeus à Franç,. . Pez seurt anaoudeguez ha pebes recom panç A zo e servicha Charles, an den impi r Goude l)ea rentet sèTvich mat eu e dy. O ger.
)
Me reqet eus an ên mit boan ha mil maleur D’an nep a zalc’ho mui parti an Ampereur; Kac evit ar veeh-màu e c ’h ailomp Iavaret Pe nos e rent an drouc elec’h ar vad b e p r e t , Pa Ièz dont da grouga Richard , hor c’hompagnon,* Zo eun den jenerus hac a gondition , Hac eu deus alies exposet e vue Evit dont da renta servich d e Va jest e. Qercoulze rafec’K dem p, ma vemp-nï en dam er# l\ac-se me dou bremàn, eu fe a Chevalier, Birviqen va c ’bleze ne rent servich d ê c ’h m u iy Pa iézfl dïstrnja Richard à Normaudh C
harlam agn
.
Ne mon q e t a c ’hanoc’h en poan, cosintourdiy Qsn nebeut ho cleze na-demeus e hinti
ûg H ;
.
m s
Nêm.
j,
Ç:
...
;
f Ar vech-m&n, Am pereur, e rancàn Iavaret
P e n o s ez o c ’h eun den cruel hac o b s lin e t, Pa lezit distruja Richard a Normandi,. Ha refoÿ; pardoni R e n o d , hoe’h enemi r Pi ni (m deus ar güir ha c ’houi hepqen ar gaoi*,. Hac ar muia leal ejis uc’h a n o c ’h ho taou, H o c ’li obstination-, ho ma lie, ho venjanç: A zo cos d a varo a gant mil den en Françv Rac-se me lavar d ê c ’h , va c ’halon am o b lic h r Birviqen davantaj ne ren tà?n d ê c ’h se rv ich , Pa ne zelivril qet R ic h a rd , hor crhompagnoB r Hac ànfin o b e r p e o e ’h gant bugale Emon, C
harlam agn
.
Possubl vè , Duc a Nêm, ne vec’fe qen va mignon* G’houi pini a garieu eus a greiz va c’halon ! S alomon.
N ’eus tam mignoniach ebars en qementse,. Ràc ne ajissit q e t evel eu-r girir R o u e , Pa deujt d a renta arrdroug elec’h ar vad ;: jft’en doc’h qet eur güir den, mes qent se eun ingrat. Oercoolz hon lestec’h-ni evel Richard en b e c ’h Rac-se biqen jaroes n e r e n l à n servich dê c ’h , P a lezit distruja R ichard a N orm andi: Clascal m ignonet all : n ’en dôn mui ho hini,. '
Oger.
Cetu n i , A u tr o n e , a eul-lavar hon tri r Ne allomp servicha peljoc’b e u n den q e r cri* -
R
oland.
Me ne brelan tàn q e t , mui eguet ar re-altV C h o m pelloc’h en servich e u r R oue disleaî> Hac eun den obslinet evel 113a ê e m à n : : An diaoul zo assur 0 lenti aneàn. Pa ê q e r Cale de t en e ompin ion.. A,r vech*inàQ ez ê crerm ê t e c m e s a rêson*.
367 Ha seuïvut a reo m p o to n e t d’e r pecRy Da zont da zelivra R ic h a r d a N o r m a n d ir Seu lvn i d e u s a vaiiç a laqa d ’hon refus ; .Hor servich fidel*ni en rent re o rg o u illu s. H a r ç a -la , O lier y d e u t g a n em p assambleS', Ma vo efo m p c ’hoas ur v e c h o n jp in io n Charles-, C h a rla m a g n .
i
P o s s u b l v e , A u tr o n e , p e n o s e v e c ’h q e r sodSônjal e ve R ichard d islru fa t gant R e n o d ! \ /■ O lIEH. •^A Caer oc’h eus Charlamagn , elasq dont d’hou abusif R e h o n eu s an art ter he u i IJe t h o fantazi. Ma carjem p bea d e n t pell zo d ’ho tilezeJ, H o pi je gan t R e n o d ê c h o e t ar b r e z e l; Mes evit ar vech-m àn o m p n ’em rezolv et cren œ Da r en o n ç d ’ho servich assur da v ir v iq e n y Pa rie zeKvrît d e m p eb ars en h on r e q e t R ich ard a N orm andi , unan hor m ig n o n e t; D iscarit, A utrone , ar paviiîon a b la t i C oulz è d e m p partia abret vel d iv e a t, R ac m e gred e ranfe h or c ’halon gant grevaaç* M a vel fe m p distr u j a R ichard ouz-eur p o ta n ç, Oger. Me ya da b a rtia ; d e u t an n e p a garo: / ' Q e u z en d evo C h arles, pa vim p ê t en bon trp;'; Charlamagn. P e n o s , va B a r o n e t, hac ez o c ’h q e r lach-se* Evit q en dis 1er tra da gü ittât h o Roue?. Adieu d ê c ’h eta , Sir : pa o c ’h qen o b s t in e r , G rit b remàn eu s ho penn h a c a d reu s.h a ca h et. C h a r la m a g n .
Ar Baronet a ya q wt;
M’en to u e dre va scep tr ha dre va oll b o u v o a r r A b ou e ma èrr ganet ha d e u t var an d o u a r , IVeæ boa b e l q e m e n t all. de m eu s a n e c ’hamaufc
568 Etre! a meus b rem àn ebars en h e u r bresanf r P a ôn abandooet gant va brassa P r i n c e t , 0 deus aoo eus eun dra lia ne êruo qet. ■'
Hr-
Isakar.
$
~
Enlenh'tT A m p e re u r, dija int êru pell ; Ma roît o men n a t , ez ê p oent o guervel : D re ma int c o l e r e t , e p ou rsu o n t o h e n t j Credit e v a le o n t, ha nonpas evit fent. ÿ
/ - -r ; v
C h a rla m a g n .
J**
Ah ! Roue C h arlam agn, emàn êJr velconi, P a rêr din o b e r pèoe^h en droug dispi t d ’am frif Bremàn ôn contraigne*, p 'o t r a m a n t c a y e t n e c ’jb R a c -s e ~ ta , Galeran , me a r o conje d ê c ’h Da vont varlerc’h Roland had âr Prinç O lier Ha*c ive Salomon hac ar s u p e rb - Oger;; Ha lavarit d è z e , mes bep n e p tm ta tn a r r On en em resolvet da o b e r o lavar: E p rom ettàn rin p e o e ’h gant bugale Emon r Hac e meus q e m e r e t ferm va resolution. G aleran,
0 devez eus a joa hac a rejouissançi
E voamp o tepord'se pempzec via zo en Franç. Ne all den Iavaret assur gant güirione P e t den o d e u s , siouas, bet collet o b u e Ebars er brezel-m àn entre R e n o d h a c ’houi A nfin, ñe voa en Frânç n e m e t poan hasourci. H oguen,. ar v ea c h -m à n , a drugare D oue, O c ’h en em resolvet, d e m e u s a b e p c o s t ç Da o b e r eun accord j e n e r a l e n t r e o e ’h , Da zilez an armou ha da o b e r ar peoe’h. Me ya gant calz a joa da guemen da Roland' Ha d ’ar Baronet oll d is t r e l in c o n tin a n t: Pa glêvrnt ar su je t, e vint contant meurbet;* A d i e u , Sir,, mail a meus da vea èruel.
Charlamagn .
It e t a , Galeran , bu an na mac’h elfet; Ha n i , en em dennom p da G’hortos va Frincet. P E FAR- I I A - T il È G ON TV E T D l A l O G, R e n o d hue je Suit» G u i c h a r d a lazat' c£î iïich w d a N orm and»:
ÎN’em gonsoïit, Richard, bezit }oaüs ha gny£ Me gred ho po em bêr e q r c h ê l o u a neve Hac a vo favorabl ebars en h o c ’h, andret s Me a vel apparanç e veoç>rhr delivret, ,Rolapd hac Glier t hac an D*jg i\êm ive, Oger ha Salo,moaif Princet bias ar Roue > O deus en d ile ze t, Richard, b^lam ourdêc h ; D e 1i vcet e voc ’h sur, n ’ho.pe zit qet a ne c’hv A
lard
»
.
Eur Chevalier zo ê* prest varlercrh ar re-aiî j Me a gred d ’tao attsrap en deveus calz a va U Da ober dô distrei da gavet ar R o u e : Me gred hor bo ar pe oc’fî. a drugare Doue* R ichard
a
N ormandi.
Esper em boa bepret an Tadou eus a F ra n ç À ranje o c ’haîon d r e ’n anter gant grevanç Qent eguet ma lezjent donet d ’am distruja.é M’ho p e d , depordit c’hoas eun nebeudîc amâv R enod .
N'en dorn p qet tara prcsset, Richard , dTio tistrujà^ Ho tel ivranç ha peoe’h,a ve ho* joa vrassa. P E MP^SCA- THE G OH T V E T
D
ialo g
.
B a r o n e t Charlamagn o vont en o hent. Oger.
Avançompen hon h e n t , Autrone, a vagady Ha pa ê Charlamagn qen advèrsour d ’ar mad *
$70 0 rêy d e m p hon refus vit qen n e b e u t a dra r
N ’hon eus nep avantaj evit e zervicha. OLIKRr
Mè a vel var hon lerc’fi êru eu r Chevalier, Hac a d e u , m oc’h assur. ganl calz demeus a êr. G aleran.
Arrêtit h o p a z i o ü , A utrone, p’h o p e d à n , Ma èllin eun n e b e u t q e m e r e t va alan. Disclêyk, Gaîeran, ebars en b ê r langacii P e tra ê a ra d ê c ’h m ont q e r prim en héach» Galeran.
Ê r u ê a n amzer ar vech-iriàn, A u t r o n e r Herves an ap p a ra n ç, a drugare D o u e , E vezo delivret R i c h a r d , hor V hooipagnon f Hac e vo grêt ar p e oe ’h gaol bugale Emon. A r B b i n c e t assambles.
W
•
O clêvet q e m é n tsè heu eus joa dreist rêsoû î P ’en deus ch en c h e i Char les a resolution, Galeran;
;
•
Ar Roue Gharfaraagn en deus va supplie! Da bedi ac’ha noc ’h , P rin c e t ha B a ronet, Da zistrei ganén-m e betec e bavillànt, Hac anfin e rêy peoe’h en ho tiscfetkro, R oland.
5
Me ne ziferln q e t da vc»nt b e t e ’r Roue» Ose r .
Me a
20
prest da t o n t , ha Salomon ive»
G ' H O V E G* H- HA- TRÈ GO y TV E T D l A L O G . C harlamagn
hac e suitj§a antrè.
GALERAN a êru gant ar Baronet da gaout ar B o u e , hac a lavar r
Grêt e meus va b è a e h , A m pereur r e d o u te t * Deut ê ganén b rem àn bo P rin c e t Ü’bo cavet»
C harlam agn.
Oh ! peguen obsiinet oc’h - u , va B aronet, Pa rit din ober peoe’h a enep d ’am soùet! R oland.
Ma n’en d o e ’h, Ampereur, én bolonte da ze, Ni n ’ho contraignfomp qet, b e zitsu r, va Roue. S alomon.
Ma ne accom plisse, Sir, sur hor p re p o sîo u , E zeomp adare da zispen hon roudou. Ober * reont ar Tan da Tont'qSit. ■C h a k l a m a g n . i
A rrêtit, a r r ê t i t, Baropet orgouillus! feant ober ho lavar en em gafoe'h eürus. Me rêy en ho reqet peoe'h gant-mibien E m o n , Moyenant ma rêyont peder gondition: Ar guenta ê p e n o s, R e n o d , ar c ’houpapla, A ranc dont dirazon d ’en e m humilia, D’anaveout e fot ha da c ’houlen pardon ; D ’an eil e rento din alc’houeou an Dordon ; D ’an drede e rànco Renod din délivra Richard a N o r m a n d i, va mignon ar brassa i D’ar bedervet Renod a yêl hep én èm g l e œ , Diloüer ha divoutou bete Jerusalem , Da visita bez sacr a Jésus hon A utrou, Da ober pinijen demeus e offançou. Cetu aze en b r e f va oll gondition, À rànco heuill fcn tout vit ma vo va mignon. O l ie r *
>
Ampereur Charlamagn, ne lavarit netra jTen dê mibien Emon prest da accom plissa, l a , ha calz o u sp e n , mar goulennit o u t e : Me y a , mar p e r m e t t i t , da annonç se dêze. Charlahagk.
I t e ta , Olier, diiijant, p’Jjo pedàn*, Ma vezo laqet fin eur vecb d ar brezel-màn.
372 S
e i z
^b
a
-t
rêgontfet
D
ialog
*
R e n o d a antre gant e s u it > hac a lavar :
E u n dra vras e sonjal, Richard a N o r m a n d i , P e g u e m e n t eus a boan hon eus ha c ’houi ha ni E clasq lacat C harles, ar Roue o b stin e t. Da accepti e u r p e o e ’h zo pell 20 deziret. A
lard
.
Biscoas ne v o e e r b e d Roue nac A m pereur A raje dre be tin fall qen lies a valear f Hac a ra Charlamagn brem àn c e r te n a m a n t ; Met ê ma ve t e n t e t sur gant an œrouant. '
D
lV w »
T
y
Gu ic h a r d .
Gouscoude ail dud simpl er c’hont den vertuus, D re m ’en xleus grêt sëvel Hisou s o m p t u u s ; . M ’e c c ’hafen m ^ m e s tra ma meus-én be t cavet,, M en h a c h f é q e r m u n u t evel ar b o u e d p e s q e t . R ic h a rd .
C’hoas eur vech ho pedàn, Richard a Normandi, B aiam our ma o c ’h sur unau hon ç ’hendé'rvi, P ’oç’h abandon Charles, renoncit-àn ive* Ha ni ho loqay c ’hoas ebars en liberté. Ma ne rit q e m e n t s e , b réfam â n t en louàia P e n o s e vôc’h cro u g u e t abars un h e u r amàû. R ic h a r d
a
N o r m a n d i.
Ah! v a c’h e a d er R icliard,onnes ve f a t h è t è G ü e lé t an eil q e n d e r o crouga eguileî Ne gredfen birviqen ho pe ar goustianç Da staga ac’hanon en croug ouz eur potanç. Richard. * G r i n , en fe a Rich a r d , h e p o b e r c o u t e ü a n ç , Me ho crougo hardi huel ouz eue p o t a n ç . ,» fticÉÂRD a Norm and* •
t
1
Anfin, grit a guèret; p rest clos ô a da vetvéff ,;
5?3
Ne renoncin biqen d ’am Roue naturel; Da Zoue ha d ’am Prinç e vin fidel b e p re t; Biscoas bete vremàn ne meus otram antgrêt. G u ic h a r d .
N’em disposit; Richard; êchui a rànqôt Re e talc’hit parti Charles an obstinet. R ichard
a
Norm andi.
Depordit c ’hoas , Guichard , me a vel Olier Êru gant calz a bress entrezec ar perziev, Ha gantàn apparanç, er fêçon m ’er güelào , Deus a beoc’h evidoc’h , ha me da zeiivrào. ~
•
v
Ol ie r ,
Pebes qêlou a,joa hac a réjouissant A ra din, A u tr o n e , donet d ’en em avaoç. Da annonç dêc’h penos ez omp en de p ’ini E vqwta grêt ar peoe’h entre^r Roue ha c’h o u i, Moyen ant d ’ho coste e refoe’h-u ive Bolonte ar Roue var sujet qementse. R enod.
Va c’hender Olier., pa oc’h Ambassadeur, Lavarit din petra a fell d ’an Ampereur A rancomp da o b e r, ha me hoe’h assuro E vint rigorius, pe me o observo. O upu
If. P e o e ’h a rêi ar Roue ganêc’h , mibien Emon, Moyenant ma heuillfoe’h peder gondition : Ar guenta ê penos ez efoe’h ho pêvar Da renta h o e ’h homach d ’e Vajeste hep m ar; D ’an eil gon d itio n , R e n o d , c ’houi a rento Ho m arc’h d ’an Am pereur da ober a garo. D ’an drede ho preudeur a rànco da viqen Servich ar Roue Franç evel o zouveren ; D ’arbedervet, Renod, c ’houi yêlo hep nep clêm Dilouer ha divoutou bete Jerusalem Da visita ar be hor Zalver b iü ig u e t,
37,4 • ■ ; ' Evit efiaç h o e ’h oll b e c ’hejou tremenet. Cetu aze ar pez ma consist h o e ’h accord; P a i n t disclêryel d ê c ’h, grit bremàn h o e ’h effort. R enod.
Va c’h e n d e r O lie r, ne lavarit netra N ’en d 6 n , me o c ’h assur, prest daaccomplissa. P e t r a ’ lavarit-u c ’hnui ive, va breudeur? E DRi V r e d r .
Afe i o b e r e u r vech peoe ’h gant an Ampereur. R enod.
Va c^hender O lie r, lavarit d ’ar Roue Q e m e r p a c ia n te t, m a r be è volonté; B re m â -z o u d e n vatan ez eo«ap hor pêvar D eh em bresanti prest d ’e Vajeste, hep mar. O l ie r .
Me rêyo q e m e n ts e gant joa dreist-ordinal: Q en a vo ar c ’h e n ta , va c ’hendervi leal. R enod.
Mat e t a , Q lîer, deojp d ’en em b r e p a r i; H oguen cassit ganêc’h Richard a Normandi. ^
O l ie r .
Mat e c ?h allit credi, Richard* dre assuranç, P e n o s ez oc’h carèt gant an Tadou a F ranç; Ilac peneverte sur ho liberation Ne voa qe t grêt peoe’h c ’hoas ganl bugale Emon. R ic h a r d à N o r m a n d i.
^
Me voar ervai penos ne oufen qet james Dont d ho trugarecâl dem eus ho m adelez, P o c ’ h eus co n trib u e t da rêi din l ib e rte ; Ni en em gavo o l l , m oyenant graç Doue. RENOD a boe da Richard à Normandi hac a lavar deào t
Dup nobl ha puissant, eusa,greiz va c’halon Ë c ’h o u l e n n à n o u z o c ’h excus mibien E m o n ; Rue in’hor boa m enacet da gavet ho p u e , E voa evit clasq p é o e ’h eo e re m p qem entse.
1
3^5 R ic h a r d a N o r m a n d i.
Me vpar ervat, Renod ; tue ho pardon a 2e. Me a zante aoüalc’h en ze ho polonte. Adieu, va c’h e n d e r v i , d ê c ’h oll a-lavaràn. , R enod.
Hadêc'h ive, R ic h a r d , qen a vo-ta bremàa. Richard a Normandi hac Olier * sorti* ï
’ i' i
"■' S :'
f
i
'i ■ «J ' i
E l Z - B J - T R Ê G ON T F E T D l A L O G . C harlam agn
hac c s u i t ;
.,
RICHARD a N o r m a n d i , var e i a o n l i n , a lavar d'arR ooe :
Ah! perac ne meus qet elocanç C ie ero n , Hac eun lêôd alaouret ha furnes Salomon, Evit trugarecâl ac’hanoc’h , Ampereur, Demeus ar vadelez hac ive ar faveur O c ’h eus bet evîdôn d ’am bea delivret! v Rac sur péneverdoc’h e voan brem.ari crouguet. Sevel a ra en e za, en eur drei ouz an Tadou a Franç, hac e lavar :
Ha c ’houi, Tadou a Franc, o c ’hortos an amzer, Me ho trugareca oll en particulier » Hac a rent dêc’h graçou ebars en genera!: Enpad va oll bue me vo d ê c ’h-u leal. Ch a r l a m a g n .
En assuranç, Richard, tomic ê b e t varnoc’h Evit.ho teiivra ec’h acceplàn ar peoe’h. Ol ie r .
Ho pet paciantet, me ho ped, A m pereur; Bremâ zonden e leuy Renod hac eîvreudeur D ’effectui ar pez zo merqet en Irête, Ch a r l a m a g n .
En em dennom p eta, da c ’hortos ■s , r i;'- *•••* . !’v / •
aneze.
N O - B d - T R B G ON T F B T D l d l O G * R e n o d hac e Suit. R e n o d , guïsqet en P e le rin , a gomz ouz e Bried hac e Vugale.
ClêviUta, va-frièd ha va bugale guèz: Emàn zo d ê c ’h eun de eus a dristidiguez, Hac evidôn eun de eus a rejouissanç; Me t i à ^ b e r p e o e ’h gant ar R oae à ÏYanç. Cl e r a .
A utrou ,D oue , R e n o d , petra eta zo c’hoas? Me gav ennoc’h hirio eur chenchamant goal vras; P e r ae ne wisqit qe t ho habit oaer ducal P a r i t gant Charlamagn eun accord general? N o c ’h eus q e t m eritel ar m a r o , a .gred d i n , , Ma ê ret d ê c ’h douguen dill at ;eur pelerin i *f R enod.
Itron nobl ha giiirion, ra’ho ped, n’em gonsolet;. R e t ê accomplissa ar pez zo Iavaret Var Sujet an accôrd entré Y Roue ha m e ; / P o e n t ê en em amant demeus va goal vue. Ebars ar brezél-màn me h o lèz da gompren Ez eus grêt rivierqu a voad a gristenien; Grêt qen ru ha searlec ar yêod glas gant ar goad : Allas! va fried q ê z , e n ze en coupabï mad; Hac e meus p ro m e tte ! pell a zo d ’ar R o u e , Ma ca-rje o b e r p e o c ’h gan t va b r e u d e u r h a me * M ont en pélerinach gant c o n ta n ta m an t vras, D ilo p e r ha divoutou da visita «ar plaç Ma souffras ar maro h o r Zalver b-iniguet, Da c’houlen qent mervel güir pardon d’am pec?het* E m onet.
Allas ! va zadic q è z , ou màn ar,galonad! Crena ra va m em prou , bervi a ra va goad P a rànqit evit p e o e ’h o uz om p n ’em separi, Ar p e z zo cruella , d o n t d ’hon a b a n d o a i l
Y onet.
Ne dleit qet, va zad, en em expos d ’ar glem , Da vont, c’houi oc*h-unan bete Jerusalem ; Rac calz^a.zanjerion a zo sur da vont d î: Hon lest da vont ganêc’h , humblamant m’ho suppli.' R enod.
Doue ha va Æl-mad vo o c ’h va c ’hunduin; Pedit oil evidcrn ha ne voelit qet din. Adieu , va fried qer ha va daou grouadurî Dispartia zo r e t , souffr a ràn calz assur. Doue da rêy demp graç d ’en em velet en ê e , ^ a n ’hor be ar boneur d ’hor güelet en bue. Cl e r a .
Adieu, va fried qèz, qen a vo ar retorn. O daou V ügüel.
Adieu, va zadic paour, en eur bocal d ’ho torn. Clera hqc e bugale, o mouchouer var o daoulagad, a voel. R enod.
Demp ar vech dive a ; to e h o p e d , va breudeur, Da zina an accord dirac un Ampëreur. Sellet a ra a drue ouz Boyard, hac e lavar ï
Ah ! Boyard! ar Roue a gomaaand din bremâ Da zont da tiiezei; ret ê oboissa. Da tileze! a ràn ganl qeuz bras gouscoude, Rac cant goech ec’h eus din recou ret va bue. Me lavar did a d ieu , ha nonpas hep daelou. * Gu ichard.
Renod, deut d ’ho peach, ha lezit hocanvou, 4
-
D A O U - U G U E N T VE T D I A L O G, C
harlamagn
hac e suit.
R
enod
hac e V reudeur,
uENOD en era dold’an daoulir» dirac ar Roue, hac a lavar '
0 Alonarc r e d o u t e t , Va Mestr ha va R o u e , Cetu ni d irazoe’h , ha va breudeur ba me , Evit renta d ê c ’h , Sir, hom ach, souuc ission.
3 78
P a r d o n it gc’h a n o m p , m^ho ped a wir galon ; Ni a accomplisso ar pez a z e s i r e t . Cetu amàrvva m a r c ’h Boyard en h o s o ù e t , Hac ive va b r e u d e u r prest clos d ’ho servichi ; Consideril a n ê , va R o u e , m ’ho suppli , Ha me en em brepar.evit'm ont en beach Bete J e r u s a l e m , en güir pelerinach; C harlam agn.
•
Assorit m a t , R e n o d , pa ho consideràn, Ne*allàn q e t miret d b c ’b admirla bremàn P a remercàn e u n den a zo q e r jenerus Ha qen ofooissant, qen b n m b l y q e r gracilis. R en on. l a , m e a g a r j e , evit b o n e u r va bro , E m bi j e g r ê t g a n ê c ’h a r p e o c ’h p>e m z e ç v 1a z o. R ic h a r d .
C r e d i t ferm, va Roue, n ê q e t g a n t aon razoc’h Hon eus-ni deziret oberjganêc’h ar p e o e ’h ; Hoguen R e n o d a zo touebe t e gorisçiawç* Balamour d ’ar n iuntrou a zo bet grêt en Franç En em gav e-unan coupabl a zarn a n ê ; Biscoas ne voemp c'rénvoc’h evel hirio an de. Ya breuric qèz R ic h a r d , ne gomzit qen a ze Me lavar d ê c ’h adieu h u m b l a m a n t , va Roue ; Ho pet son j em prred hac em i n n o ç a n te t, Hac ive em b r e u d e u r , ô Monarc r e d o u t e t i Ch a r l a m a g n .
l a , m ’em b o , R e n o d , n ’ho pet q e t a vore’het. R enod.
A d i e u , Tadou à F ra n ç, P r i n c e t ha Baronet. A n T adou a F ranç.
Adieu e ta , R e n o d , gant calz eus a grevanç. R enod.
Adieu oll m ignonet; adieu b r ô g a e r a Franç,
Q e m e n t va Boyard., ô Sir! mar plij ganêc’b , -
'
Charlam agn.
Qemerit-àn, Roland va niz, m’er gommand dêc’h. Roland.
l a , Sir, me zento ouz hocom m andam ant. , R enod.
\
Dalit eta va marc’h , den jenerus Roland. Pa meus-me qimiadet digant an: A m p e re u r , E (je mer àm c 6 r»j e d igan ê c ’h , va b rend <?ür. Adieu, va breur Richard; adieu, va breür Guichard ; Adieu parelllamant, va b reu r y a o ü a n c Alajd, A n tri V reür.
Ad ieu, v a b re ur Re n o d , vaillant ha redoutet ; Ni esper ho qiielet o fistrei en yec’bet. Renod a barti «vit Jerusalem. 5>C h a r l a m a g n .
Pioit din h o e ’h avis,, Autrone ta bremâ j . En pe guis e rin-m e da Tocard përissa. R oland. :
P e c ’het v e , va eont ^ dont be m a n 'd’e laza ; Me ho ped„espernit. al loen fcjëvS-ze bremâ. Ch a r l a m a g n . ,
Ret e vo e deuler ebars rivier ar Boug, Slaga eur men melin ebars q«rc’h en e c’houg^ / Ma rànco sur feeuzi, pe eva anei tout ; Mes biqen , m ’eh assur , ne yêlo en e rout, R oland.
l a , Sir, me zo prest p a g u e rfo c ’b d - o b e r ie : Ya brassa dezir, ê plijouf d ’ho Majeste. Ch a r l a m a g n .
G rit se t a , va niz q e r , ma zayomp var hor bis Buanna ma elfomp adare da Baris. F in
eus ar
C ’hoesc’h t e t A c t .
SEIZVET PROLOG ( j ETü amàn a f fin eus an Drajedien , Qement a meus ellet scrifa gant va fluen; Mes evit qementse mè a ve joa as' bras, Ma elfen contanti ac’hanoc’h-u oll c’hoas. Noc’lr eul qet bet clêvet rapporti pen-da-ben Ar vue generus eus ar Chevalierien , Na petore finvez a deuas da gavet Boyard, ar marc’h vaillant, pa voe en dour tolet. Ha neuze gant Renod petra voe e veach Varzu Jerusalem en e belerinach : s" < Dre ze e qemeràn bremàu ar volonté Da zont da gontanti ho curiosité. Ha Renod ha Mugis n’em gavas assambles En kær Constantinopl , en ti eun Hostizesy Hac ec’h ejont o daou beie Jerusalem, Da adori Jésus, gant eur fe crén ha lem. Ar C’homt Rams a deuas qerqent eno neuze, Da bedi aneze gant peb humilité Da receo e homach , da dertna a brison Ar Roue qer Thomas, prisonniet gant Mahom. Ar generus Renod hac e guender Mogi A deuas prest neuze o daou d’en em armi, Hac ar Roue Thomas a brison a denjont, Goude ni’en d’ôe Mahom rentet deàn e gont. Ar Roue Thomas a ras^calz a rejouissanç Vit Renod ha Mogis ebars en assuranç: Rêi a eure dêze neuze eur vatimant, D’o ç’hundui d’ar guêr, ha c’hoas meur a bresant. Mont a rejont da Rom, ar guenta qær christen, Hac e contjônt d’ar Pab o bue pen-da-berL; P’o devoe côvessêt o fec’hejou en o, i E tistrojont en peoe’h evit retorn d’o brô. Bras voe ar blijadur o devoe e vreuder Ouz o güelet o daou oc’h êruout er guær; Mes d’ar rejouissanç e voe bêr an termen, Rac Mogis a güittàs da ober pinijen. Ha Renod n’em gavas neuze calz contristet, ✓ * JF
i
.
■
,
■w
>
-o8i
Pa glêvas gant Alard voa maro e bried. An dra;-ze a gfescaà è c’hlac’hàr calz neuze, Hac en em laqas prest da zervicha Doue. Ma qemeras neuze ar resolution - Da ober pinijen eus a greiz je galon : . Lavarat a eure d’e vugale timat, Divoal da zont d’ober biqen nemet ar vat. Cass a eure. anê neuze incontinant • Dar Roue Charlamagn, evel daou zeri vaillant, Evit bea armet Chevalierien gantàn, vi Ar pez a beurgargas eus a joa aneàn. Ah daou fcen yaouanc-màn, carguetoll a goùrach, Eun nebeudiç goude o d ’oe an avantach ->Da gombatti ardant» v e ln e veljot james, OUz o adversourien , bugale da Fouqes., Mes dre c’hraç à «Zque ez inj bet triomphant Var o daod 'âiav'èKsôüV-I neuze incontinant. Rénod ro e zhÿen •neuze d’e vugale, Hat e yas da -•Gologin da zervicha *Boûe.^' Eruet en Co|ogn , compagnunez christen, ^ N’em laxjas cfarbarer gant ajr vaçonnerien , Ën pelec!h e teuas da renta e ene. : Graç deàn da vea en Rouanteiez Doue, üfho p ed , compagnunez, ho pet paciantet: ; Ar pez caera à zo, tn’oc'h assur, da giêvet. Mac h ellomp dont aben da êchui ervat Ar rest eus ar V ue, ni a vo contant mat. Qentavanç davantach, e meus c'hoant da guenta Compagnunez saniel, da zont d'ha supplia Dà rêi eun dra benac, mar hon eus meritet, Da zicour ac’hanomp en dispign hon eus. grêt. C’houi o ll, tud enorabl, m’ho ped , hon excuset r Mar dôn eun dVa benac èm ri mou bet mariqet : Ec’h àfh da laqat urz evit commanç timat D’êchui ar Vue demeus a galon vat. Pegaement vemp eürus^ ma elfemp plijont dêc’h , En eur dont d’êchoi doat<4a giêvet ganêc’h Eur Raclerez daouarn, evel miercou a joa Da T»ea bet allet ho contanti amâ. , « 1*
A C T
F I I
a
a
d
i re
a.
P E L S R I I A C n ITIOGIS H A BEAOD.
t
Q ent a
D t a l o g.
C iu b lam a g n a antre gan t e s u it, hac a lavar : Pez prison o c ’h eus bet? lavarit din hardi* T r ê t e t m a t o c ’b-u bet? Richard a INormandi. • :l
" R ic h a r d .
'
‘
l a , trêtel mat s u r , c r e d i t , va A m p e re u r, Gant Re=nod|evit "^ïp^coulz h^ gant e vreudeur* R e n o d a zo eun den ar seurt ne vêler qe t N e m e u r e n amzer-màn o tën sur var a r b e d . 1 Charlamagn. : Qem entse ra din joa. Demp bremâ d ’am pales, Ha greom p hor possubl da vont dî alies. Sortial a reont oit»
'M C h a r l a m a g n a antre gant e su it , hac a lavar :
Pa om p êru var bord rivier ar Àletis br< m à n , T achit da zigass dïn ar m a r c ’h Boyard amàn, I)*© d e u le r er r iv ie r, bep true , vâp e b e n n , Evit ma velin fin da varc’h an traïtourien. R ic h a r d .
Me a ya davitàn, pa fell'dêc’h e gavet , Hac en digasso d ê c ’h hep ne v.o mahc abet. Mont a ra , hac en eur éruout e lavar»
Cetu Boyard amàn, Sir, va güir Ampereur : | Grit dioutàn bremàn herves eus ho h u m e u r v ; ;. C h a r l a m a g n . .
; ;. :■h . m
Ah ! Bovard, t e c ’ht u> grêt aliesdin hirvout ; Mes brem àn alafin ez on mestr d iouzoul! Staguit e u r men m elin, Roland hac Olier, Eus e c ’h o u g , ha siJapit aneàn er rivier.
383 R
oland.
Me zento, va eoni, eus a greiz va c’halon ; Me ya da laqat urz en execution. Staga a reont ar men ouz qerc'hen Boyard, hac er tllaponl er rivier; mes Boyard a fraill ar m en, a guerz en eur c ’hoarin&l.varztt forest d’Arden , en pelec’h e sônjer e màn c’üoas. C harlamagn.
8f /
Ah! cosloen an diaoul ! e màn eusdazouguen; Birviqen er vtô-màn ne qüefitnp eta qen i Me zon je e voan sur ac’hanout ar vech-màn , Hac out achappet q ü i t ! ... Kn dizesper e zàn. Ar Baronet a c’hoarz dindan o fri.
Çiïntunuomp hon hent evit mont da Baris, Pa ê an diaoul marc’h discampet var e c ’his* E i L B enod
f e t
D
i a l o g
.
e-unan, o vont da Jerusalem.
Cede me êruet en Contantinopl bremâ ; C ede’n hostalirî... Me ya da c ’houl’ loja. . " '"w .
Sqéi a ra var an aôr.
De mad dêc’h , hostizes. Hac én a zo moyen Da zêbri, da e v a , ha‘da loja eun den Pehini zo «*oal sqüiz gant an hent en deus grêt Hac a zouflr eus an naon coulz hac eus a rsec’het. A n H o st iz e s.
l a sur , va mignon, bea meus peadra Da rêi dê c’h da zebri, hac ive d ’ho loja. Antreit, me ho p e d , en ty da zisqüiza , Ma voalc bin d ê c ’h ho treid evit dont d ’o fresca. Güelc’hi ra e dreid hac e cuniin».
Cetu amàn ar gampr en pini e c o u s q f e t , Rac er gampr.all e zeus eur pelerin l o j e t , Pehini zo fatic ha goal glan bras m eurbet : fta eliàn laqat deh er gàmbr ma ê cousqet. R enod.
Gant ho permission, b r e m à n , va hostizes,
E carfen e velet %m ’h-o pie ar vadelez, ■ A n H o st iz e s.
D ent eta ganén-iiie , m ’bo ped incontinant , s Ha tne’n d isq ü elo deç*h bremaïc er m onia ri t.; Kènod , o vea qnaveet M og is a IçLvav 4e.àVt •’ Salud dêc*h, va c ’. hcnder;gànt poan e Iavaràn V;aj c ?Hb1 oq zo i»a n t r e t p a ve Jà n ei fcoeh ciàn. Me a zon je j Mogis , >p’o poa vas d ile z e t, .■ K ’em bije birviqen ar boneur d ’ho qiielet. M ogis.
O Providane divin ! pez consolation A zantàn y p ’ho q ü é i à n , er fonç eus va c’halon îj Ren«od, va c ’h e n d ê r qèz, sebfantoufc a ra din Ez ê sinet ar p e o e ’h ? pa o e ’h en pelerin. R enod.
la s u r , va c ’b e n d e r , ar pe oe ’h a zo s i n e t , Mes nê q e t digüèet ar pez ho poa sonjet. C ’houi a ren tas demp-ni ar Roue peur-gous{jçt, Hac e sorijec’h dré ze e vijemp delivret; Mes Charlamagn a voa cruel hac obstinet * A garje calz güelloc’h e vije distrujet Eg5u et o b e r a cco rd ganén ha va b r e u d e u r ; I]a me ne voen biscoas e u a den a voal h u m eu r j E n lezis da vont qüil en e vrassa s o ù e t, Q e rco u lz ev e i Roland , b e p sônjal drouc abeÇ. P a ê b e t êruet en e c ’h o u a r o a m a n t , s . . E o en em revoltet a d a r e , ar m é c h a n t; E c ’h eure anjinou neuze incontinant ijft ziscar Montoban betéc ar fondamant. Ma om p b e t assiejet gantàn en hor c ’hastel, Hac a m p b e t var ar p o e n t eno oll da vervel; Dre an anjinou-ze e voemp qen r e d ü e t . Ma a m p be t oblijet da zebri b o a ronee e t ;• N e m e t Boyard h e p q e n , e vprzed voe gpade.t Evit h o r zoulaji, q e m e n t voamp f a m i n e t , “
c ’foavarn a gavjotnp ebars en douar d o n , l i o n renias gant Boyard ac’hane en Dordon: Ma remis adare ar Roue Charlamagn O’hon altaqi eno, mes en vên, ar mab-cagn. Holuiid a INormandi a zo bet prisonniel; Evil en délivra ar peoe’h zo bet sinet , Moyenant tria hajen, h ep donet d ’en e m g l e m , Dilouer ha divoulou betec Jerusalem , Da vi4ta’r bez sacr a Jésus, hor Zalver; Ar pez a bromeuis pell bras zo da ober. Eur
Mo g i s .
'■‘Ho presanç, vac*heiider-,a deu d ’am joaüssât G u m ar guranle en deus ouzoe’ii^va O "oad! r> Mi yèlo .as&Hunjjles, assur ne vanqimp q e t , >'D r e
a r c ’ ht a c• a Z o n e , h o r Z a l v e r b e o i gOu e t . A n Ho stizes.
Seblanlout a ra d i n , o cJêvet ho to a re, E z o c ’h , v a r a v e l à n , d a o u z e n a g a i î l e ^
Mac e ven contant bras da giêvet ho to are: Deurvezrt, Autrone, conla din qementse. R enod.
* Ni zo daou zijenlil eus a Franc banissetV Hac e ràncomp renonç d ?hor bro guer beniguet Qendervi gornpez o m p , hac e fell dexnp o b e r Hor beach assambles, mar plij ganl hor Zalver, An- H o s t i z e s . Poan a meus, Aulroue, o clêvet qement-mâ; V* daoùJagad a ranc doo i bremàn da vouela* M ogis.
-
I t r o n , gant ho cônje ni ya da bartia. INi ho trugareca : qen a vo ar c ’henta. Doue oll-galloudus a bedàn a galon Da scuilla var ho (y è venedietion ; Ha mar b è agréa bl hor bed en da Z o u e , Va viœp-ni prosternei hon daou entaî e ve,
386 Ni a b e d o Jésus bac e Varn a r V erc’hez Da zont d ’ho recom panç demeus bo madelez. A d i e u , hostizes vad : Doue d ’ho conservo E n p e o c ’h hac en y e c ’hei bete h e u r ho maro. A n H o st iz e s,
Graç dêc’h, Autrone mad, ma elfoc’h dont d’ober E u r veâch evurus d re ar o’hraç hor Zalver, l i a " o u d e hôr maro m ’ellimp en em velet Da iip ar vue-mari en pales an Drindet. partial a reont
'f j
-
T *'\-
> i
Renod
• v ■1
r i f e : ; c.'; v*
V. të fi
ft .
ha
M ogis
D
t \
V‘
s
:
a antre. > *• •
i a l o g ; \ . *v, %
Renod •
,
f
:
. •
c . j
a lavar :
C ëlu n i , va c’h e n d ë r , en qær Jerusalem : T r u g a r e c o m p Doue , m ar seUouo hor c’h le m j P r e s a n l o m p hon req e t dirac hor güir Zalver, Evil obten ar c ’hraç da gaout fin d ’hor mizer. Cana a reoñt ar Veni Cteator, var o daoulin, hac a reont sa dro d’an theatr,
A r ê t o m p , va c’h e n d e r , da ziscuiza amàn; Calz a h e n t hon eus g r ê t, f a tic ë n em gavàn. Lavarit d i n , m ’ho p e d , peseurt tud zo amàn, P a y a n e t , christen ien ; gout se a zeziràn. M o g is.
K ’ouflen qet Iavaret : q e m e r o m p esperanç \] Coflferomp eun nebeut, qent dont^l’en em avanç. Eun den ancien o tremen var varc'h. R enod.
Lavarit demp, den côs, mar doe’h eus ar c’hartieri P e s e u r t tud zo amàn hac ive bars eu qær* A n Den A n c ie n .
Ar re a assrej qæ r a zo oll christenien ? N’eller q e t o c ’h e n d r e c ’h , ouz se beit Certen. R
enod.
Lavarit demp-ni c ’hoas ebars en langach bêr Piou ê a 20 bretnàn ar m e str depieus a.guæç, ; ‘
% .
A n D en A ncien .
Elëal, va m ig n o n , an Admirai a Bers A zo ar mestr eu q æ r , hac e dalc’b dre e nerz ; En deus e c’h e m e r e t , allas ! dre drahison , Me y a da gonta dêc’h eu petore fêçon. Antren a ras en q æ r hep ober nep tam b r u d , Güisqet en pelerin , coulz evel e oll dud. Pa voent ebars.er g«»ær en em lacjon I l i m i t Da brepari armou vit çommanç ar gom bat; Ma voe qemeret q æ r gantê casi a n t i e r , Va c?hredit, Autrone, hep lavarat guevier, P ’ê r u ’r Roue Thomas demeus an Arment Evit en em difen demeus an enemi : O zrec’het oli e iv d e u s , a drugare Doue, Mes esper en deus c ’hoas da rêi ar chasse dê. R enod .
Lavarit, me ho p e d , ebars en bêr termen , Hac é n ’ deu alies d ’attaq ar gristenien. A n D en A ncien .
la sur , Autrone , m ’en lavar ganl r e g r e t , Calz int demeus a dud, mes n ’o deus chef abet. R enod .
Demp bremàn, va c’hender, da zevel eul lochen* Evit ma reposimp , rac an amzer zo yen. Sortial a reont.
P b f a r f b t
D i a l o g ,
A h C’h o m t J a f f r e s , B aron S y r iI j R e n o d , M ogis, hac a r C’h o m t R am s, pehini a lavar :
A u tro n e, lavai it d i n - m e , me ho suppli, Dre ar fe dleet d ’an Tempi a deu it d ’atlori, Piou oc’h, hac a belec’b, mar pli j d ê c’h Iavaret, fla'petra a ra d è c ’n bea q e r paour guisqet. R enod .
Antrou, me lavar dêc’h, hep caout nep_lam estoa:
538 . R e n o d a Yontoban a r ê r eus ac’hanon ; An Due Emon a rêr dre oll demeus va zad, Me anzav ze o u z o c ’h de me us a galon vad ; Emàn ê va e’h e n d e r a zo banvet Mogi: Demeus ai* memes goad e zomp-ta hon daou-nt. - D e u t o m p da visita amà n Douar-ZauleJ y Ha Bez sacr a J é s u s . h o r Mestr celestiel.
,;
A r G'hOMT RaM S , daouîinet, a. javar;
À m Chevalier Renod f nopla den voe biscoas » Recevit va homach , rac va joa a zo bras : Va fuissanç , va madou , a offi àn d ê c fb a m i ; Disposît dioute evil va oblija. . R enod.
Savit b u a n er z a , »ae *a oiitraj a ret, ■Éfc
A r C’bo m t R am s .
.R e n o d , n e zavin q e t n ’Bo po ra ^zelaeiîet. Il R eno». A u t r o u , va giüir vi;g;>»«u , dem eus a galon vàd Me acco-rd d ê c ’h h o c ’taoan I ; mes«asvti ta tirnati* A r C’HOMT R a MS- , a àà« en e-aa., hac^a favar :
Renod* ha c’faotiie’heuspeoc’h ga«u ho RouepHisaânt? P e n o s ra l i o fireii.de he.vsiUerie n vaiklarut; Ti Hac ho q e n d e r Mo” is, a zo presanl am àn, De®»àgreiz va. er’hti Ioïï t»r aç o if d ê c îï a>re &tail# «
*
r
■
^
*
R eno d . .
^
Ya b r e u d e u r a z<> yaé’h » a drugare Doue ; Bea hon eus ar p e o e ’h b rem àn ganl ar R o u e ; Da drugarecat Dotre eus ar proie’h zo sinet Oœ?p de u t da visita ai* be m ’ê en-lèret. ’j A r G’ifosn; R am s .
Chevalierien guèz! c’houi zo deut mat bepret;^; C ’houi »r vaillanla iud‘ a voe biscoas güefet; Me ho ped da receo brem àn va homach b r a s , Ma feuit da zicour ar R oue q e r T h o m a s , P r is o n n ie r Adm ira h ar Ma home tan et i M’ho p e d d e u délivra deo>eus ar forbaneU Ah!
389 M o g is .
Autrou, ni a approuv ar pez a leveret: Mar de güir q e m e n t s e , e vo sur delivret. Hit da suemen d ’unan a cheffbu hoe’h arme Digass demp peb a lanç, ouspen, peb a gleze , Ha ni ho sicouro diouz hoe’h enemiet : M’ê qet hor c ’henta goeeh d ’o bea combalet. Ni zo Chevalierien demeus a galite, Evidomp da vea güisqet en paourentei Hit... lavarit penos ez omp-ni christenien , Hajii ho sicouro, pa golfemp hor c’hroc’heo. Baron S y r i i .
Ah! Chevalier vailla»}1 pa oc’h deut en hor brd Qeme» it ho c harmou , ha c ’houi hor sicouro. Mi ho laqay c e rte n , gant an oll gürione, Evit ar c’hénta chef er penn eus hon arme. R enod.
Pa rit din an e n o r, bet certen mad hirio Vit ar Roue Thomas assur me gombatto. A r C’homt R ams .^
Deut ganén-me bremàn, Chevalierien vaillant, Da wisca dillad caer a aour hac a arc’hant. R enod.
Pardon a c’houlennàn demeus ho charité : Ne chenchimp qet habit na va c’hender na me, Me-en assur, Autrou, nemet pa vimp-ni bet 0 visita e Ve d ’hor Zalver beniguet, A r C’homt J a f f r e s .
Aulrone, s o rlio m p o ll da veuli Douje, P ’hon eus ho rancontret an devez a hi rie* Seklantout a ra din e tleoxnp oll cavet Ebars hon tantennop goulaou alumet D’enori an dud^màn ha trugàrecat Doue Da vea bet grêt dê da zont en hor bete. [B aron S y r ii
Demp e l a , A u lro n e , pépiai d e d a n t e n ,
D a êîeiaiî g a n t jo a hac hast hon cîerjen . -----
' ‘ SS>' O
E Sf P E T
' — '— 1
D
i À L O C.
: \ '\ " :'
An Turqet pere » voa o tiouàl Tour David',, a zo goal estonel* vefeM ar-sd ^ rigen , hac a grf-evii guervel o Ad-tniralV
Eün Turq d’an Admirai.
Deût bilan , Admirai, me ho p e d , davelei... Self ft ar gristenien du ont illuminef. r Jm Admiral a antre hac a lavar : 0 Profe t Ma ho me I ! pesé urt rejon iss an ç ! M e y a .d ’e n e m venji am àn en h o p resan ç. C ’h oa rve a ra «jante e v e l ar cycrn •70 Vpa voel P e u r v u ia o eana var ar p o e n t da v e r v e lj R a c ervat e v e îo n t e v in t oll d is tr u je t, H a g dû s c o m îe e z .in t m e u r h e t re jo u isse t, N an , m e ne vanqin q e t v a r c ’h oas aroc creiz-d e D a ru-sw ar pave gant g o a d an d u d fa ll- ze. Baron Syrii . Renod hac e smt** A u tr o u , petra d l e o m p b rem à n -la da o b e r ? D le o u t a r eo m p -* ii m o n t da attaq i q æ r? R enod.
A u t r o t i , va ;ro te n o n q e r , m a n in c e c o m z e t , R a c q æ r a rà n eo su r bea p r e s t a ll a (je t. Mogis» P a r li o m p , va c ’h e n d e r , h a d e m p i n c o n t in ant D a g a v e t M agaris bac e o ll d u d v a illa n t R e t ê d e m p , va c ’h e n d e r , m o n t d re civ ilité* , I î e p n e p tam a r o g a n e , da z u r p te n a n e z e : T r e m e n o r o p ar g ard on b e p Iavaret n e tr a , l i a pa v im p en o e k r e iz c o m m a n ç o m p d ’o la z a H a rd i ha c o u r a ju s, h a c a g le i h ae a d e o , I la c lio t n p a n e z e o l l , na c h o m m o n i c u n bec». Aune ar Roue a zon an Irompiilou er e ’harop» B arom S y r i i »
A r e a , B a r o n e t F r a n c , ha c ’h o u i z o p r e p a r e t?
l i e gièo an trompillou a eur vouez o ton et. Ad Admirai Mahom en penn e oll8arme; Beomp prepare i mat d ’en em difen ouïe. Me a renonç a gren'n d ’arfrlezeivha d ’ara s t a t , Mar teuàn d ’o attrap, tyar maneàn d ’e ervaf. M OGI&r % Baronet, n ’o pe aon, ni ne dec’himp qe t qüit*. Evidon da vea eur paour qèz fanr e r m i t , Me ne in qet ac’hann qen e j i n t dis! ru jet Rac-se bezit &d**Ir me ho pedy mignonet. Ho pedi r&n ouspen :d a l e ’bit mat'da Re&oct; Ma ve eur par deàn , e ve prim an assot. '
An Admirai a antre gant eun d r a p o , var beini eus peinlet cul leon. B a r o n S y r i i .,
Êru int er vech-màn ; me cvgiiel, Autronet. Ac’h a n t a , tva zud qer, ha e ’boui zo preparet? Ten nom p hor c ’hlezeyer ; ret ê avanturi : Pe laza, pe mervel; ne zeus qep seurt parti. An dioù arme,, a bep tu d’ an theatr , gant o d rapojo» .
M a g a r is.
Yar a velàn ouzoc’h , ez o e ’b oll preparet. Arça, güir vugale d ’ar Profet iVlahomet, Sonit eun toi Irompill en presanç ar vanden : En hano J u p ile r, m ’ho ped d ’en em difen. R enod.
Avanç a ra etreze Renod.
Ar payan-màn a den sur da glasc e varo : B rem â zou d èn 'vah tan m e en e x le r m in o . Renod a zaill varnàn , bac en treuz.gant e gleze. Laza ra daou a l l , h a e e c r i ; Monloban l Mogis a dosta gant e arme.
Ah ! glouton milliguet ! qê ha qig hac esqern Gant an all diaoulou da fin fonc an ifern. I.a?a ra daou a l l , bac e e n Montoban! Mogis a dosta gant e arme. Sqêi a ta a deo bac-aglêà, Ivac e la* calz a Sarazinet.
Ar C’Hoarr Rams. Ha c'houi ot’h eus güelet eun terruploc’h ermit? B aron S
yr ii.
E vit certen ez é eun den leun a verit, . ,
,
3$ 2 Me a gred m ad b r e m à n , hep d e p o rd amzer vras, E vô prest delivret ar Roue q e r Thom as. Ar C’hotnt Rams a zaill var e varc’h, hac a sco eun Tara d’ar mar«.V , A r C’ h o m t H a m s .
Scoit f e r m , B a r o n e t , rac ar Sarazitiet À ranc ar veach-màn bea oll distrujet. Ra blijo gant Doue d o n e t da gonservi Ar Chevalier R e n o d hac e P ç u e n d e r Mogi. o Renod ha Mogis a sco a dreus hac a hed *J»ac a ra d'ar Sarazinet tec’hel varzu Jerusalem. Mogis ha Re^pd o four'su. A n A d m i r a l d'e dud :
P e n o s t a , canailles f ha ne ouzoe’h-u q e t Ez ê me ho Roue? hac eteut da red e t Aroc ar gristenien pere a zo amàn 1 P e l e c ’h ma Ma^aris? Lavarit din bremàn. A r G’ h o m t J a f f r e s .
0 allas t maro ê , ouz se b e t assuret. An
A d m ir a l .
Piou ê-ta an ini en deveus e lazet? A r C ’h o m t J a f f r e s .
Vaiiianta Chevalier a g u e m e n t zo er b e d : Lazet en deus ive calz eus ho s ouda rde t. A n A d m ir a l .
Me dou da Vahomet amàn sur var va fe , P e n o s er massacrin én hac e oll a r m e ; •Rac certen e c ’h allàn a<sur en Iavaret: Biscoas ne meus grêt fors^a Chevalier abeU R enod.
—
v
Qemerit oil c o u r a c h , me ho p.ed, B a r o n e t , Rac lïirio e ràncont bea oll distrujet. Renod ha Mogis a ê r u ; sqâi a reont a bep lu; Renod a laz niz ’ ar Roue, In calz a re-all. A n A d m ir a l .
Me a r en o n ç a grenn d am Profet Mahomet , Mar tebràn tam ebet qen am bo en lazet. ..>■ A r C’ h o m t A m o r y .
Me b o p e d , Admirai, ne zônjit q e t en z e ,
p H , , ■- Y - ■':% Rac trom plet e vezot rtia zlt b e te q e it -s e v Me brom et d è c ’h cert err, mar tostait ou(3 r P e n o s ne vanco q et da zon t sur d ’h o Idza, An
A d m ir a l .
* Ne'bôn tre rayo q e t, rac m e viro oafaft Hac-o ve b rassoc’Ii.e.,bo:asi ir.e,ràn fors aneàn. Renod ha Mogis a avanç da gpriibjUi.X'^nod a gri : Montoban ! K liN O D . * • ; -, * . . I
Andiaoujf d ’am .dougo, ma^ac.hap oin nepjderi Chom a rint'var afr plaç da le us qet p c ’h r o c fbefi. Pa omp en era gavet r bremàn ni gombat to j Mar chom den en- e #a, a bezioi* éa’en di?âfiilo. Ain A dmiral. Ervat e ^ a r U n t it .. M ar.gja 11i fe ô b e V z e , E .v e zo t evums» e » r v e c h en bo pue^
Mes ni vira ©ozoe’b eu-rseurt ©ccask>â,. €r<edH e» a%s»rànç se ebârs-ho calon. R'ÈSbt)V Montoban f d'are assot, va c’hcfirîer qet*, bfettrânf, Evit ma vezo* lin eu s ar ganailles-JiiVàri. ' '
An
A dmiral.
Allas I m e zo m ; w q e f , er £ifalet a ràn s c l ê r ; Ennes ê sur R en od .-ar ..' * Vaillant! ChêValidr. ., -,, fl
CI ê vel e me o s Ca!z com z à Ren ou Môn to b à Si ,* Me a ya da vôrst qüit ne Chomiñ m u i N àmart*. Moût » rat VfcHW- Toûr David1: ar C’homt Rams et» pourstr.
Moefsv Ah î payan m ïflrguet, en erïïdrtô^do^let d fil^ e t T e g o n t e * n ’e m dtfen , ba<î e t e c ’b ç s b ep ret, I la r ç a - t a , va c ’h e n d ê r , h e p dalë d avañ tn ch , G reom p dre oil anaout éz è.fibr ar p a ssa c h , Ev ma vo gant Jtoa en p eb co n tre crie t : Gloar da J eru sa lem 1 cetu h l deÜvreL.-*
W C
*
tt'o B C ’ II ' V E T
D I AL 0 G.
A r R q u b T h o m a s , a s A d m i r a l , a r C ’h o m t R a m s ,
tic.
A n A d m ib a l .
Me don d r e Vahomet hà J u p i t e r ive, E ranc ar Roue T h o m a s o b e r va bolonte. Avanç a ra etreaec ar Roue Thom as, bac e la»ir ;
U arça, R o u e T h o m a s , savetait o bue Da zaou va B a r o n e t , pe me e n g ü i r i o n e Hojparfoeltro d ’an traôn , o ^ r s e bet assuret. Ma n'aoi lezit da vont gant va daou Baronet. A r R o d e T h o m a s , e r prison : P a c i a n t i t , m ’ho ped , e u n nebeudic a m z e r , Hâ me lavaro d ê c ’h petra m eus da ober. Sellet a ra dre ar prénest, hac e tataf V Va zellit a d r u e , A u tro n e, va zud q e r : Me ho R o u e , allas! zo amàn prisonnier. An Admiral a dou , ma n ’ell qet eu em denn E zaou Varon hac en,, e torro din ^a fenn. A r C ’h o m t R a m s .
Doue ho savetai ebars en h e u r b r e s a n t, Rac ni zo o servich eur Chevalier vaillant, P eh in i zo amàn o c ’houlen ho q ê lo u : Lavarit ze deàn ebars en b ê r gomzou. A r R ove T hom as.
P e s e u r t hano pn deus? lavarit, va mignon. A r .C’h o m t R a m s .
,
R e n o d a Yontoban , mab d ’an Duc a Em on. A r R oue T hom as.
'
^
i ;i
C o m t a Rams* nie ho p e d , roit dac’hout deàn En pe stat m a le ü ru s b o n ’r e d u e t amàn. A r C’ h o m t R a m s üya da gaout Renod, hac a lavar deàn : Me a deu d ’ho cavet, ô nopk» Chevalier A voe güelet biscoas assur eu nep q a r t i e r ,
Abeurs Roue Thomas zo en rise e vue ;9 r «* Ma ne d e u it, Renod , d ’en sellet a drue. R enod.
Demp d ’atlaqi an T o u t , ha neuze"gant rfcson Me zellvro Thomas q e rq e n t euS a brison. Renod lia Mogis a bign d’an Tour. A n A d m ir a l .
Dre zone Jupiler, ThoUras, c ’houi zo eur zod, À rêi eul lamp d ’an Iraon, ma n ’êchu an assot. T Qemer a ra en gar ar Bouc, hac er zav betec ar prênest. R enod.
Lis I a rR o u e Thomas , hac ez oc’h libr limat Ho laou baron ha c ’houi da zortial var droat. A n A d m ir a l .
Dre doue Mahomet, m e d o u ne rin qet se; Me ranc mont var va marc’h hac i n t o daou ive ; Ma ne accordit din va goulen en pep tra, Me iezo ar Roue d ’an douar da goea. R enod.
Kh Lien! be ho po ar pez a c ’h o u le n n e t; î l e s ^ o u d e ma ho po ar Roue din rentet. A n A d m ir a l . ;
Roue Thomas, c’houi zo qiiiues ouzomp bremâ; Me ya bremàn em rout... Qen a vo ar c ’iieuta. S i
E I Z F E T
î t ^.^>1 U' fjfj it\ B
M ogis
ha
D
I À L O G,
j f j y p Vsf
I
R enod.
.
M o g is.
Abers ar güir Doué, savit, Roue Thomas : Deut da Jerusalem; an hent a zo sur bras. Lazet ê Magaris, an den infernal-àe, Memes an darnvuia eus a dud e arme. Hjt bremàn gant ho tu d , hep nep difficulté ; Chommet zo peadra en dilerc’h an arme livit recompanci ar re zo domraajet.
Me rêi vad d ’a r b e o r i e n , muià ma vo e l l e t . / INe zeus m ânei hini e u s ar b a r a zi n e t: Calz o u t e zo te c ’h e t , mes^muioc’h zo lazet. _ Ar re a zo te e ’het n ’o deus casset gaule jNetpet eun dra berjaq da zouien o bue. • ■ _ j
*'■
• • ;
5
f Ÿ i •
'
ÿ v #
S
I
fj
*
;
*
I
'
Ar Roue Tho/nas a xisqen, a zaoulin, mes Renod a zav aneàn. A b Hq pë T hom as.
fieniguet v o D ô ù e r, p ’en deus ar vadelez Da zont d Vm délivra dr.çizoe’h hp Mogis qèz.~ P e n e v erd o c h b iq e n ne vije delivret Me na Jerusalem d e m e u s ar bayanet; Ha peoe’h oc’h eus ho taou gant Charlamagn bremàn î Hekod.
l a , Sir, evit se ez o m p deut d ’ar vrô-màu Da visita Bez sacr hor Zalver beniguet. M ’hor boa en bon accord an dra-ze prom et! e t , Hac «e fell din brem àn m ont d ober va dever ; G o u d e me zistroy o, m ar plij gant va Zalver. A r R oue T hom as.
Deut e l a , À u l t o n e , pa è ho p o l o n t e , Ha me ho eun duo da. vont betec ar Be. Deut ganén d’am pales , ibremàn, va zaou mignon ) D a v i t arc ’ban t h <*o u r en 5ho* lï se* e lion, Rac b iq e n , m ’oc ’h. .as&Ur, n a e lit n ho p ê a , Hac e ven c ’h o a sc a p ^ v la o ren v a r a r b e d - m a . Ya c ’h o rf na va mâdou a zo dêc h en antier ; D ê c ’h on c o rf ha b u é , odardU nobl Chevalier î '
\
\
^
\
*.
v
■
'
; v
a
.
3
—
•
•
*r
R enod.
Ni zo deut d’ar gær^màn en güir belerinach, Ha ne c’houlennomp qet n â c arc’hant hac homach ; ÎNe c’h o u l e n uonip netra digaul ho Majeste : Ni h o trügàreca gant e u r güir garante. ; J-
A r R o u e T hom as.
D e u t gan e u , me bo p e d , d ’o b e r c ô la ti ô u , l i a goude ni velo a betra vo qeslion. En cm rejouissom p, Chevalierien vaillant»
397
Da eoori hor Mestr, Roue ar Grmamanf; C e t u , Chevalierien , amàn eur vatimanl Pehini a meus bet da rêi dêc’h en present* Hac ho rento certen , gant peb seurt s u re te, En nebeut a amzer ebars en ho contre. Mogis .
Ni ho trugareca, ô Roue o l l - b u i s s a n t . Demens ho madelez ha deus ho patimant. Doue d ’ho qendalc’ho en ho prospérité ; Ni y a da bartia gant bolonte Doue. : v A r R oue T homas .
M’ho trugareca ca'lz eus a greiz va c ’halon. Graç demp d ’en em velet e lez Roue an trôn ! Ha mar ho pe biqen ezom eus va zicour, Me rêi dêc ’h asistanç enep peb advèrsour. Ar Koae a zorli; Renod ha Mogis a ya varza ar môr. ---------------------------------------- ---------------------------------------------------- 5-------------------- —
E
i z f e t
D
i a l o g
.
R en o d ha M ogis var bord an nod. R enod.
Cetu ni var an nod amàn en em rentet. O D o u e , va C’hrouer, m ’ho ped, hor zicouret! Monet var ar mÔ£.bras a zo demp danjerus: Ni n ’em recomand dêc’h, hor güir Zalver Jésus. Daoulina a reont.
Ni a ro hor c ’horfou d ’an douar b e n iO g u e t ", Hon ene da Z oue, güir R e de m p tor ar bed. Eus a greiz hor c ’haion ni ra ar beden-m àn ; Grit ma vo hor beach exant dem eus a boan. ,
M ogis .
Ret e vo dem p ervat e n te n t eus an aslrou , Eus a bep seurt maleur hac eus an avelou , Evit m ir e t , allas! na deufemp d ’en em goll. Rac se beo m p soignas da evessât en oil. Ar vatimant a ra hent.
3Ç)8 M o g is.
Cetu n i , va c ’h e n d e r , êru en qichen Rom , Q æ r zantel en pini e màn ar Pab o chom. Brem àn ni a y ê lo , m ar cavit agre a b, D ’en em b roste rn hon daou eno dirac ar P a b , Da c ’houlen dîoulàn pardon d ’hor pec’hejou Hac e vizericord d e m e u s hon oll grimou. R
enod.
D e m p e l a , va c ’h e n d e r , gant resolution; P e ll- a m z e r zo em boa da ze in ta n tio n ; l i a m o n t var hon daoulin a gavàn a ve m a d , D re m ’ê C h e f an Ilis, hac herves se hon Tad. Goude bea côvessêt gant ar P a b , en em lacont en hent.
P ’hôn eus b e t ar b o n e u r d ’anzav hor pec’hejon, C u n t u n u o m p hon h e n t, ha p e d o m p an Autrou; E n em hastom p afo evit m ont da Dordon : Ma ven êru eno* e ve joa em c ’halon. »
4 M
o gis.
Pa garfot, va c’hender; neç’hoqlennàn qet voell : 4 P a r tio m p - ta ractal, na zaleomp qet pell. N
o v e t
D
1 A L o G.
A l a r d , R i c h a r d ha G u i c h a r d a antre dre eur e’hoste. Eur Chevalier eus a Dordon a antre dre eur c'hoste all. A r Ch e v a l i e r .
Me ho s a l u d , A lard, hac ho laou vreu riv e ; R e n o d a deu d ’ar g u ê r , a drugare Doue ; Ha Mogis, a glêvàn, a zo êru ive: Rac se, d e m p d ’o ràncon tr, me ho ped, bepdale. 7
M
A lâ r d .
Ra vezo beniguet ar m o m e n t hac an heur Ma an n o p c itse demp. O m omen t a voneur ! Biscoas q e m e n t a joa ne zantis em c’halon Evel a meus b r e m à n , m ’oc h assur, va mignon.
" 399 . , ; Demp e t a , vp b r e u d e u r , da ràncontr a n ê z e , P a zistroont d ’ar guêr, a drugare Dope. Obéra reont an dro d'an theatr. Renod ha Mogis a autre. G u ic h a r d .
M’o güel oc’h êruout pa gomzemp anêze ; Avançompeun nebeut, me ho ped, Autrone. Meulet ra vo Doue hac e Vain ar Verc’hez Ma oc’h distro d’ar guêr, Renod ha Mogis qèz. Bac ive an oil Zeut coulz hac au oll Æle, "P’oc’h eus bet ar b o n t u r d ’êruout.en bue_ V •
Cf S
Focat a reont da Renod ha da Yogis. R e n o d da A lard,
Penos a ra va greg? lavar, va breur Gdel; JI a bea ê-hi yac’h coulz ha va daou vuguel? A lard.
la sur, va b reu r paour, ouz se bez assuret : î a c ’h ê d a vugale qercoulz ha da bried. M o g is .
En em drompKra Alard ; n’en dê qet güir bremàn : Ho pried zo m aro , a ze hoc4i assuràn. Aboe ni’oc’h sortie! ermès demeus ho p rô , Ne deus heanet tam o son jal voac’h'maro ; Qement ha qer bian , va c’hender, a dra zur, M’e deus rànqel mervel gant an displijadur. R e n o d , glac karet o il .
0 roue Charlamagn! c’houi hepqen a zo bet . Ar penn-cos d’an trubuill a meus-me var ar bed* Ouz va c’hass eus va bro d ’ober pelerinach; Maro ê va fried! manc a ràn a gourach. Me ho p e d , va breur qèz Alard; dre garante, Da zisqeuz din racial pelec’h e màn ar be > En pehini ez ê entêret va fried ; Me ho suppli da ze dre garante barfet. A lard.
DeuJ ganén d’an ilis, Renod, Ô va breur qèz! Ma vélo M a ar be en pi n i ma’n Duqes. Alard, Renod ha Mogis a ya d’an ilis.
V
R enod
4 oo daoulinel var ar be,
V a D o u e, va b reu r qèz, p e b e s g la c ’h a ra meus! Hanna ra va c ’h a l o n , fatig on gant ar c ’heuz. D oue a vadelez, savelait he e n e ; Recevit anezi en pales an Æ le, Ha grit d i n - m e ar-c’h r a ç , goude ma vin m aro , D ’ho meuii en joaÿou an ênvou vit atô. Goude beat savet divar ar b e , e vugale eu em daoulin dirazàn. EMONET.
;
M ’h o salud a galon ha gant caranlé vad; P e b e s b o n e u r ê din ho q ü e l e t , ô va zad! R e n o d a boc d'e vugale, hac a lavar : O va bugale baour ! m ’ho ped g a n t c a r a n l e , L a q it ho Confianç ebars ar güir Doue. G ü e le t a rit penos ho mam zo d e c e d e t ; D o b e r c ’hoas pinijen m e a rànco monet. JBeit atao honest evel ma ê ho l a d ; Ne c ’ho^ntait b i q e n o b e r n e m e t -ar vad , Rac Doue a zo j u s t , ha ne vanco james Da zont da hrôteji va bugaligou guèz. Dem p-ni da Yontoban, Mogis, d e m p , me a p e d : Joa vras a vo eno p ’hor güelot êi'uet. R e n o d d'an ambassadour, a antre : Hit, c’houi, ambassadour, da annoüç ar c’hêldu : Lavarit o m p êru *4™rs en bêr gomzou^ vi A n A m bassadour.
Me ya da b a r t i a , p ’am çhoazit evit se , Hac a rai ho te z ir , pe vo qet a zale. Sortial a ra»
D
e
c v
e t
D
i a l o g
,
A n A m b a s s a d o u r h a B o u r c ’h i s i e n . An A m b a s s a d o u r .
Salud d è c ’h , Autrone dem eus a Vontoban ; Me a zo d e p u t e t da zont betec amàn
4 o i
D’annonci dê c’h qêlou ho crai rejouîsset, Pa ho po bet clêvet petra ê ar sujet. Ho mestr, an Duc Renod, ha Mogis, e g u e n d e r , A deu da Vontoban abars nebeut amzer, O felerinach zo grêt, a drugare Doue; Eus a Jerusalem e teuont leun vue. Me o deus digasset d ’annonç ar c’hêlou d ê c ’h , Hac e credàn e vo recevet mat ganêc’h. A r C’h e n t a B o u r c ’h i s .
Doue hac ar Verc’hez ra vint dre oll meulet,' Mar d ê , Ambassadour, güirion a Iavaret. Tapissomp amàn oll, d ’ober enor dêze, Ha greomp dilijanç da receo anêze. Tapissa a reont eur penn eus an theatr. Renod hac e suit a antre. R enod.
* Salud dêc’h, va zud qèz, gant calz demeus a joa : Me zônje birviqen ne ôrujen amâ. A n E i l B ourc ’ h i s .
•Beniguet ravezo ar moment hac an heur Ma o c ’h eus bet a r c ’hraç digant hrjTri R edam pteur Da zont d’ar guêr, va mestr, hac MÉqender Mogi. Meulet ra vo Jesus hac ar V e i^ ^ è z Vari; Demp bremàn, Autrone, da Vtib^,6b a n , rac sur Ouz hor güelet eno e vo calj^ frja d u r. Js^v'el'a ra an tapissiri.
ha M o g i s , pehirH* a lavar : Va c’hcnder, poent ê din qemerèt va c’hônje, Rac me zo caus da galz zo coljet o b u e , Hac ez ê poént bras din dont da c ’houlen pardon Ouz ar Mestr souveren, Doue , Roue an trôn; Ouz ar Verc’hez Vari er goulennàn ive, .s Ha demeus an oll Zent hac ive an Æle. Me a ya d ’ho q ü itlâ t, ô va c ’h ender leaf, Hac er memes amzer an oil en general; Me ya d an ermitach eun tu bars er c ’h o a jo u , Ha u em bo da zêbri uem'fet griou lo uzou, R enod
4° 2 Da ô h e t pmfjen d e m e u s va goal v u e , A fcnetis b e t tr e m e n e t o c ’h offanci Doue. H o m a n ê an eil güech da zont da guimiadi: Me a lavar bretnàn adieu da p e p in i A zo eus va zplaon hirio bars er plaç-m â: Graç d e m p d ’en em velet e r pales eus ar joa. R enod.
§|
l a , va c’h e n d e r q è z , goude fin hor b u e , Graç d e m p d ’en em velet en barados Doue. Me yêlo éveldoc’h da o b e r pinijen, P a em bo eun n e b eu t instru et va mibien. En e m b o ca ta reo n t}feacesorliont. Renod hac e vugale a antre. R enod.
Harça , va b u g a l e , p ’om p amàn assambles, E m eus c ’hoant e. y a (ec’h p r é s i d a Baris expres Da gavet C harlam agn, ma leufet d ’e r p e d i JVla vec’h Chevalierien , m a r car o c ’h accepti.' En em w i s q it e ta eus h o e ’h habijou c a e r , Evit caout prest an ç vat dirac au. Impalaer. Me royo d ê c ’h calz aour hac ive calz arc’h a n t, Mes o implijit mat evel güir dud p r u d an t. D o uguit b e p r e t respet an eil da eguile; T e u l i t plê ne d e u f e c ’h b iq e n da barlant re>; M a vec’h b a b ille rie n , e credo ar gom tet IN’o e ’h q e t evel ho t a d , m em es h o e ’h eontet. Lavarit d ’ar Roue da biou o c ’h bugale, Hac ho recevo m at certen e Yajeste. Y ONET.
Ya zad, n’em em nec’hit demeus a guementse, Ni rê y 0 p e p tra oll ervat, gant graç Doue, R enod.
Adieu ta, va mibien, m e r e q e t d ê c ’h calz joa. E m onet.
Q e n a vo, va zad q è z ! ni ya da barlia. Partial a reonfv
?
4o3 U s
n e
c
f e t
D
i a l o g
,
Ar Roue bac e suit a antre dre eur penn. Bugale Renod dre eur penn a ll, hac a zaouliu dirac ar Roue. E m onet.
Sir, ô va Ampereur ! Doue d ’ho con servo En peoe’h hac en yec’hét b e te c lie u r ho maro ; Da rêi d ê c ’h oil buissanç, prospérité b e p re t, D’ho Princet, d’ho Comtet* coulz hâ d’Iiu Paronetj INi zo deut ho p e t e ^ Ampereur sou ve ren , D ’ho pedi d ’hon receo, Sir, da Chevalierien. INi a ra offr dê c ’h , Sir, demeus hon oll bôuvoar Da renta d ê c ’h servich atato evit ho clo»& Ch a r l a m a g n .
V Piou o c ’h - u , Aulrone? lavarit, me ho pèd : Tud a galite o c ’h , herves ouz ho qiielet. E monet.
Ampereur CbarlamDfjn, nie lavar dêc’h bep poan,, Omp bugale Renod demeus a Yontoban. * CHARLAMAGN.
Savit prim en ho s a , ô va daou buguel qèz ! Digüezet mat ez o c ’h certen bars em pales. Penos a ra ho tad? lavarit se din-me Hac en zi» yae’h atao hac è vreudeur ive? Y onét.
Ta, dre c’hraç Doue hac e Varn ar Yerc’hez : En em recommandi a ra d ’ho madelez. Ch a r l a m a g n .
M’ho crêi Chevalierien, abalamour d*bo lad Raq bea ê eun den hac a garàn e ç f e L ^ Hac abalamour d ê c ’h me a rayo Dre ma oc’h tud vaillant hap eus a r goàd roÿ^f^ Olier, Ném Ha Roland a deu da bocal d» vugale Reùod. R o la n d . t
Lavarit d i n , m ’ho p e d , Yonet hac E m o n e t , Hac én zo yac’h ho lad lia.dispos mat beprefc
4"4
. :
E monet.
îa s u r , P r in ç R oland ; pa güitajomp ar g u ê r, ’ E'COtnzas calz o u z o c ’h gant e u r joa goal dener. j Ch a r l a m a g n .
D e m p brem àn , A u t r o n e , da zebri, da eva Ganl^mibien q e r R e n o d d ’en em rejouissa. Sevel a rér an dol hac ec’h azeont en qever Charlamagn,' Eur Chevalier a êru gant eur poignard en ë zorn. A r Ch e v a l ie r .
Deit, cetu eur poignard, Charlamagn, va Roue, À gavàn a zo grêt ebars e u r c ’his neve; Dre ma ê e u r pez brao ha m e u r b e t curius. M’en ro d ê c ’h en presant , Im palaer g e n e r u s , * Charlamagn a guemer ar poignard. Ch a r l a m a g n .
M ’ho t r u g a r e , mignon , d em eu s a galon vad: Dalit eul louis-aoür da gaout eur voutaillad. Charlamagn.
Emàn z o é u r poignard a d m i r a b l , excelant; M ’en r o d ê c ’h, E m o n et, d r e m a o c ’hdeïi vaillant. E m o n et.
M
|> || § p
Me ho t r u g a r e c a , ô A m pereur puissanH M e u rb e t o c ’h jen eru s; me a gar ho presant. Bugale Fouqeâde Morillon, pere a voa ive ouz loi, a guemer jalousi.] Const a n ç .
Ilac én zo rei ober q e m e n ts e a vombanç Yit mibien eun traitour>M’en tou, fe a Gonstanç. Y o n et.
f
.
E u r vicher fall a rit o t e r c ’hel seu rt d i s c o b r , P a gredit lavarat ê va zad eun traitour. Mar lazas va zad-m e ho h i n i, credit mat lN’oe q e t dre drahison, Charlamagn er goar mat; Ha m ar carit souten e voe d re drahison , Cetu aze va gaj : me n ’on q e t e u r poeltrou. Ch arlam agn.
Gonstanç! tor bras o c ’h eus o troubli ya fales; Rac s e , serrit ho p e g , pe hit buan ermes.
4 «5 ROHABS, breur C onstanç, a zav ive,.hac a lavar:
Me brou vo dêc’h, Y o n e t, hac a lavar breoiàn E ho lad eun traiîour : cela va gaj amàn. C harlamagn. .
C’houi zotilen eur gos fall, crediten güirione Hac e lisfec’h caout qeuz marteze prest goude. Em onet.
.
Qemeritgaj Rohars, Ampereur, m e ho p e d ; Ni gomballo o u l e , .rac nomp qet poeltronet. R ohabs*
Ha ni, va Impalaer, a zo contant ive : Hon daou oute o daou ni go mb alto oule. C harlamagn.
Rohars, ha c’houi, Constanç, qentdont da gombatti, Fournissit colion evidoc’h peb hirii. I DELON; B e ran g e r, coulz ha m e , ha neuze P i n u h e l , A golion dêze vel q e re n t naturel, ISê m .
.■
Richard a Normartdj, Oger ha me hep fot * ? A zo o c’hotion da vugale Renod. C harlamagn.
Eh bien , va B a r o n e t, avoalc’h ê qementse i Varc'hoas e commanço ar gombat da greiz-de. Deut ho taou g a n é n - m e , Emonet hac Yonet, M’ho crin Chevalierien hep nep dale ebet. : Sortial, a r e o n t, ha Charlamagn a lavar s
Clêvit eta-, Oger, hit buan , m e ho ped Da ober da Renod dont buan d am c ’havet , E meus eun ezom bras da gozeai gantàn : Con lit d e à n , m ’ho p e d , an dra evel majuàn. O ger .
Sir, me rêi ho tezir eus a greiz va c ’halori ; Me a barti ractal vit va c ’hommission. Sortial a r a , hac ec’h êru ea castel Renod.
4o5 D
a o u
z e c f e
t
D
i a l o g.
R e n o d hac
e Vreudeur. O g e r , pehini a lavar : S a l u d , q e n d e r R e n o d ; me a zb d e u t e x p r e s Abers an Im palaer d ’ho cundu d ’ar paies. Deut d i o u c ’h-tu d e gavout, ne laqit nep termeu, Ho mibien zo’n dan jer eus abers traitourien* Lavarat a r e o n t ez ê d re lacliele O c ’h e us lazet o zad : d e u t da brou v ëo fos se, Hac evit ma vouezot en' oll ar wirione, Ar gom bat zo fixet evit varc’hoas creiz-de, > R enod.
A n tr e ite m c ’hastel, va c ’h e n d e r , va mignon, Evit ma comzin d ê c ’h var e u r seurt qeslion. Me m eu s da gonla d ê c ’h eu r c ’hêlou zo neve • Me a zo q e m e n n e l da Baris hep d ale ; Abers an Ampereur e zoar d eu t d ’am pedi . Da bartial racial \ hep nep tam diflerL Ya mibien zo eno trê tet a draitourieu Gant bugale Fouqes en pep seurt fall lermen ; Q e m e n t int coleret d e m e u s a bep c o s te , M ’ê Gxet ar gombat evit varc’hoas creiz-de. ü ic h a r d .
Pa yit-la da Baris, ni yêl ganêc’h , va b r e u r , Evit caout an enor da velet an A m p e r e u r ; l ia m ar teufe nep den da vàncout d ’ho m ib ie n , Me en draillo raclai, ouz se beit certen. R enod .
D e m p eta, va b r e u d e u r , p’o c ’he asa rva de le z , Da velet petra vanc d ’an Impalaer Charles. Monta reont en h e n t, hac ec’h éruont en Paris.
Salud déc’h , Ampereur, salud déc’h, va Roue; D ired e t ôn d ’hoc h urz da c ’h o u t ar virione, Da c ’h o u t com porlam an t d em e u s va b u g a l e ,
~
407
■
Ha gouzout o respet evit ho Majeste. C harlamagn.
Renod joa vras a meus;- n’allàn qet en em gîêm 0 velet oc’h distro eus a Jerusalem. Deus ho mibieu ive e meus eur joa barfet : O c’hundu zo en oll evel ma ê dleet. Da Emonet e meus e u r presantic r o e t , M’ê bugale Foüqes m eurbet en e m i a c h e t , Hac oe’b bet aeçuset a draitourach g a n tê , Ho poa lazet o zad dre eur güir lachete; Mes ho taou vab, Renod, n’o deus qet bet souffret Ho trêti eus a lach hep espern poent a b e t; M ’o deveus arrêtet dem eus an daou goste E voa ret combatti da approuv qementsfe. Dar sujet se hepqen e m e u s j i o q e m e n n e t Da gaout hoe’h assistanç, rac aon vent trahisset; Iiac evit prouvi d ê c ’h va c ’harante'barfet, An urz a Chevalier a meus dêze roel. R enod.
Güelet a ràn ervat, Impalaer ha R o u e , Oc’h eus güir garante evit va bugale; Meurbet e zon jo a ü s, er güelet a rêr s c l è r , M’oc’h eus va zaou vab qer armet da Chevalier, kavariî bremàn , Sir, pelec’h vo ar gombat ; Doue da rêi d ê ’r c’hraç d ’en em difen ervat. Ch a r l a m a g n .
D uont, er blenen gaer an Itron-Varià. Me rêi dê peb a varc’h , peb a gleze gant joa; Joa vras ve din güelet ho taou mab triomfant Yar bugale Fouqes, zo traitoürien méchant. Charlamagn à zorti, ha bugale Renod a antre. E monet.
Devez mad d ê c ’h, va zad, gant peb humilité : Grêt omp Chevalierien bremàn, dre c’hraç DQue, Eun e n o r ar c’haera, ma zeus hini er bed ; Mes eur jalousi vras zo ouzomp q e m e r e t ,
4oS Va zad y gant bugale F ouq es de Morillon , A lar ho poa lazet o zad d re drahison. ( lô u le n n e l hôn eus be t ractal garçnt ar R oue An en o r d !ho venji divar goust hor b u e ; Accordet en deus d e m p , hac en deus ho calvet Da rêi da e ’h o u z o u t d ê c ’h ar pez zo c’hoarveet. R enod.
G va bugale guèz! Doue d ’ho sicouro : Ra deu y o d ’ho m îrèt du receo ar maro! Graç d ê c ’h e r gom bat-se da zou ten hon e n o r , Da zont da Yontoban gant gloar ha gant victor. Charlamagn a antre dre eur c’hoste; Rohars ha Constanç dre eun all. R odars.
Cetu ni, A m pereur, beemàn en em r e n te t E r plaç eus ar gom bat o c ’h eus d e m p assinel. Roland hac Olier a antre.
f
--vi
'
R
oland.
Cuzul fall o c ’h eus bet da o b e r q e m e n t - m à n ; Qeuz a elfac’h da gaout, ouz se o c ’h assuràn. C harlam agn.
R e t e vo d ’ar blenen bea divoellet m a t , Rac aon a drahison zo d e m p - n i d i a n a t; Rac Rohars zo darguet d e m é u s a draitourach ,\ £ Mes R e n o d hac e vréur zo daou zen a gourach, R ic h a r d , pa ve fachet, rt’espern G om t na Baron, Ha pa ve e r gom bat zo evel eul leon. Eun deiz voe var ar p o e n t da zonet d ’am laza; Abaoue ar poént-se e meus sônj diontâ* R a c - s e , va niz R o l a n d , hac ive O lie r , Grit o b e r justiç vad, m ’ho p e d , va mignon qer. .
Ol ie r .
Im palaer Charlamagn, na ve t q e t chagrinet, INi rêvo justiç vat., var ze ne vanqim p q e t, INi va b rem àn d io u c ’h-tu da o b e r h o ç d e v e r jY Evit senti o uzoc’h en e u r c ’h e r brassa ffer.
4°9 T B r Z E C F E T R enod,
D 7 A L
0
C.
e Vugale hac e Vreudeur. R enod.
H a rça , va bugale, bremàn e vo güelet Ha c ’houi oc’h eus couraj ho tad, ho heontet. Deut aroc , Ecnonet, c’houi ê ar mab ena ; C’houi oxî’h eus mui a nerz eguet a ry ao u a n ca / Dalit va flamberje, a 20 eur c ’hleze m a t, Ha let)nit güir venjanç gantàn evit ho lad. E monet.
Va z a d , beit certen ha credit hep douetanç E yelo an affer herves hon esperanç; Rac credi a reomp e vimp sur trec’hoürien , Gant ar ç ’hraça Z o u e , var hon adversourien, R enod.
Deut-ta, va bugale, m ’ho cunduiñ gant joa En creiz eus ar blenen an Itron-Varia; Deurt entre va divrec’h evit ma poqin d ê c ’h : Graç ma teuy ar victor er gombat^se ganêc’h. Sortial a reont, evitanlren soudeo. Eur Messrtjer a antre. A r M essajjbr .
M’ho ped, Renod, da zon^da guem eret true Demeus hp pugale, p e ’ collint o b u e , Rac mab Griffon a zo bremàn n ’em am busqet En qichen ar bienen gant calz a d u d a r m e t , Mac o deus oll tou et gant arrach v a r o l e , Mar g j n i t ho mibien « e tistrujint anê. R ehod.
;
Oh! Rouanteiez Franç! ha possubl ve b i q e n Ne vçz qe t delivret demeus a dreitourien ! Hit prest d’en em armi, m’ho ped, ya breur Richard, Ha grit armi ho t u d , hep bea tam c o u a r d ; Hit gant hast d ’ar blenen, hep arêli pelloc’h ,
35
10 Ha grit m a ho coelo an oil mad ac’h an o c ’h ; Ha m ar leu m ab Griffon da sqei va bugale, D e u t hardi d ’en l a z a , hep égard na true. R ic h a r d .
M’ho ped, va breur Renod, n’en em chagrinit qet : Ha var bo pugale beit oil divorc’het. Sortial a rcont o il, sepet Renod. Charlamagn a ôru.
C h arla m a g n ..
Pélec*h e man Richard? lavarit din, Renod ; 3\Je g r e d eo êt ivjrda velet an assot. R en o d .
la s u r , va R o u e , ouz se b e it c e r t e n , . R ac soupçoni ra calz eus e n o traitourien. C h arla m a g n .
Ne vint q e t trahisse!, R e n o d , q e i t m a vin beoj D e m p d ’an to u r huelja ; a c ’hane ni velo Hac en vo lealdet d i r a a ho pugale, R enod.
D e m p e t a , A m p e r e u r , pa ê ho polonle. Mont a reont d’an Tour.
C harlam agn .
P e t r a ê q e m e n ts e ? R e n o d , din lâvarel; Me vel R ichard d u o n t gant calz a d u d arm et. R enod.
N ’h o p e t q e t a c h a g r l a , Ampereu r e u s a Franc, R a c q e m e n ts e zo oil vit rêi assuranç. Ar gembatterien a antre. An trompillou a zo n , hac ar gombat a gommanç entre Emonet ha Constanç.
E m onet .
Dal, Gonstanç, da gommanç, eur flippât var da benn, Hac a zçrvicbo did evit da groas nouen. Constanç a goe d'an douar,
R r e m à n , den fall, te ranc êchui da v ue: Ha traitour ê ya zad? lavar ar virione. C o n sta n ç a zao hac a lavar i
• Eh bien-ta, Emonet, me non qet ç’hoas maro; Mar gallàn da atlrap, me as recompanço. ,
Sailla ra »ar Emonet e te l da c’houren.
4'« E monet.
Mar dout savet er z a , me bromet hep dale Ne vanqin qet d ’as cass d ’an douar adare. En tizout a ra qen en discar c’hoas d’au douar* C o n s t a n t ,.
E m onet, va mignon , lèà ganén va b u e ; En em renta ràn did : daj... qeirïer va c ’hleze. E m on et a receo e gîeze , hac a lavar : Pa out en em r e n t e t , me ro did ar v ue; Mes deus ganén ractal da gavet ar Roue. Sortial a reoàt.
P b r ar z b c r e t
D ialog
.
C hàrlA 3iagpî, E m o n et, V d n e t, C on stan ç ha UoiiAfts. *
E m onet.
Cetu Constanç amàn , Ampereur ha R o u e ; Grit dioutàn bremàn herves ho poionte. C harlam agn.
Manific ê sur ze, E m o n e t , mignon qèz : Pa zalc’hin eguile, vint crouguet assambles. E monet.
Ab ! glouton fall Rohars î te ranc mervel ive ; Me ya da treanti bremàn gant va c’hleze. Y o n et.
'J:
Ne reot q e t , va b reu r, rac me fell ive din Bea trec’hr var emàn , veldoc’h var hoe’h inin. P a g u e rfo t-ta , llohars , ni gommanço ive , Rac naon demeus ho qig e deveus va c ’hleze. R ohars .
Coulz è commanç bremàn, mar dout eur pot capab ; Me y a da zisqeuz did, mar gai là n da at trap. Sqéi a ra eun toi; mais Yonela bar aneàn.
Y onet .
Manqet bras o u t , Rohars, mes m e a tivanco, Rac bremàn, hep nep manc, me ae’h extermino,
4; I 2*
Me rêyo d i d s a n t o u t ar btfez d e m e u s va îanç, Hac eus*da gomzou vil te po ar recompanç.' Yonet er sea hac en discar; R o h a r s a zao hac a lavar; M e e n r e n l o d ê c ’h s u r , n ’ho peit qet a nec’h: Ne zônjil q e t , m i e h a o ç , ê d ize c ?h e t va b r e c ’h. . ;
-■ ■
Y onet.
| -
N’en dôn qet Jonchet c’hoas ganêch-ti, camarad; Mes m e a ya b r e m à n d ’ho peuzi en ho coad. Trec’bi a ra e vrec’k tlet de&n. R o h ARS. ,j
Ya D o u e ! ho peit tru e ouz va ene ; Coil a ràn va olt g o a d r échu ê va bue, : :'\/i i f \
YOKET.
Ha te halvo va zad traito u r e u r veacîi-all? r Lavar Ze din amàn , te b r e m à n , coqîn fall ! f , Anzav d a c ’haou r a e t a l , den vil ha divalo, P o t r a m a n t o u t c e r te n da receo ar maro.^ Conven out euFgaouyat amàn en b ê r langach, P e me as façado evel ma rêr d ’eul la;h. P a ne lavares guer , me ya en e u r flippât Da d r e c ’hi did da benn c e r te n , va c ’hainaracf. EjftONETé
Trec’hi a ra c ben».
Pa om p v icto riu s , d e m p bremàn-ta, va breur, Da offr bon h om achou da Charles^ Ampereur. Y o n e t d'ar Roue : P e t r a a zônj d ê c ’h , Si r, hor be c ’hoas da ober? C harlam agn.
N e tra, va m ig nonet : g* Al o c ’h eus ho tever. Mont a reonl da bocat d’o zad. R enod.
Me rent graçou bremàn d’hor güir Zalver Jésus, P a o c ’h b e t e r gom bat c h o m a ie l victorius. N ’eus a ie u n eus bo taou ac’h a n o c ’h-u blesse r.
■
E m o n et.
%
. %'
% (M j •
Dre c’braç Doue, va zad, er omp bet preservet. >•
U:*y
V
,
»1
P
e m p z e c f e t
D
i a l o g
,
Renod hac e vibien a êru en Montoban; R e n o d a lavar Harça, ya bugale, pa omp er guêr r e n t e t , Em be c’hoant , m’hoc’h assur, dont bremàn da zonet Da rêi,dêc’h-u gant joa auiàn evit partach Loderi eus va madou , bep gm tos davantach. Da Yonet e roàn Dordon, hep nep seurt poan ; C'houi, Em onet, ho po castel caer Montoban. Ya bugale-, me meus grêt cafz a valeuriou ; Pinijen a ràncàn ober d ’am pec’hejou, » Me a ya d ’ho qüit t â t , hep neineur a zale ; Calz a boan a ra din pa zonjàn qementse. Y onet,
Ne gredàn q e t , va zad , ho pe ar volonté Da zont da. zilezel bremàn ho pugale. Chommit ganemp er guêr evit hon asisla j Do presanç, va zad qèz7 a rafe dem p calz joa. R enod.
Tavit, va bugale; ne gomzït qe t a ze: Ne vin qet maleürus . credit mat an draze. * ■
E monet.
Demp eta , va zad qèz, bremàn da reposi. Chommit ganemp er guêr, hac e vimp dizourcr. Sortial a reont oit*
C
’
b o e z e c f r t
D
i a l o g
.
Renod e-unan , guisqct gant eur z è , hac eur vas en e zornr en em bresaut dirac dôr qær. Eur Porcher. H
ekod.
Digorit din an nôr, mar plij ganêc’h, P o r c h e fT Rac c’hoant ameüs bremàn d’ellout tremen dre guær* A r Po r c h er .
P clçc’h e zit-u-ta? lavarit, va mignon j Laqail eves m a t, rac calz zo a ta er on-.
• *
,
f.
4 14
R e n o d ..
H eus fors, va mignon qer, m’en em fi en Doue; Mes lavârit d ’auï znd caout sônj ac*hanôn-me, H â c b iqen e na bue n ’am güelint birviqen ; Me a ya en eun lu da o b e r p i n ij e n , EFlec’hhm\?n devo c ’h oanlàn Doue e te rn e f, Hac me a meus bet grêt da galz a dud mervel. Allas ! va c ’honscianç a rebech calz din ze, Ries me rêi pinijen bete fin va bue. Dalit, va mignon q e r , dalit va diam ant; EnneS a dalve sur eur som bras a arcliant. P’am boa-me er prenet, e coustas din mil scoët; Me en ro d ê c ’h , Poi%her, evit netra ebet. A r P orcher.
R e n o d , m ’bo trn g a re , Me reqet d ê c ’h boneur; Me rêi ho cotirc’hemen d’ho mibien ha breudeur ; Glac'harzOem c ’halon, pa d e u i t d ’hor c ’buittât; Ha pa zonjàn en ze e meus calz cafonad. Renod a zoiti. E Vreudeur Iiac e Vugale a antre. A r P orcher .
Salud d ê c ’h , Autrone, ra vo ganêc'h D o u e , Glac’bar zo em c’halon o^tonet ho pete. E ur c ’hêlou an trista a ràncàn Iavaret; Mes me ranc en disclêry, p a è din eommandet. P a rtiel ê Renod da ober pinijen, Vel en deus Iavaret* credit mat ha certen : Y a G’b a r g u e t e n d e v e u s d o n t d o e ’h a v e r t is s e ; G rêt e m e u s v a d e v e r : q e n a vo a r c ’h e n t a . R ichard .
O Doue, va C ’h rouer ! possubl e ve penos E ve êt qüit va b r e u r ebars en creiz an n o s , Hac hor c ’huittaet oïl hep hon avertissa! Pa gônsideràn z e , e zon prest da voela. Mont a ràn éiî eun tu da bedi hor Zalver P Evit va b reu r R enod, ma teuyo prest d ’ar guêr. 'V r 1r " Sortial a ra.
S
D
E I Y B C r E T
I A L O G*
Ar Vaçonnerien , o sevel eun iFis da Zant-Pêr, en Calognr. A r C ’hENTÀ M a ç o n n e r .
Hastomp-ta labourat; me ho ped, va Zûd qer, Ma vo savet buan eun ilis da Zant P êr, Rac crén ê al labour ebars er moment-mà, Hac hon eus eun ti c’hoas d’ûber er mis qenta.. R
enod
a êru , hac a zaoulin dirac an Auter-Yras. Neuze e ra da gaout ar Mestr Maçonner, bac e favar deàn :
Salud dêc’h humblamant, Autrou Mestr Maçonner; Me garfe labourat evit ilis Sant Pêr. A r M estr M açonner.
Hit eta, va mignon, pa fell ze dèc’h bremàn, Da zicour ar-reont da zigass mein amàn. R enod.
. Va Mestr, ne fachit qet demeus an dud qès-se; M’en qerc’ho va-unan : crén avoalc’h èn da ze. A r M estr M açonner.
Ma n’eus den d’ho sicour, e ehommo aze c’hoas; Rac n’ouzoe’h qet michanç ê ar men ponnefc bras. R enod.
Mar fell dêc’h ve rentet bremâ-zouden aze , Me a ya d*e guerc’hat, dre ar c’hraç a Zoue. A r C ’h e n t a
M açonner.
la zur, va mignon; tachiMa d’en digass", Rac preparet e meus deàn amàn e blaç. ,,p . Renod a zoug ar men. A r Mestr M açonner.
C’houi zo sur crénva den a meus güelet biscoas; C’houi zo leun a gouraj ha demeus a nerz vras P’och eus gal,let douguen eur men qèr bras amû : Pêvar zo bet dija~, mes n’oant qet evintâ. J)emp bremàn, mignonet, hep nep damant ebet; Pa ê ôrir ar men, ez omp oll divorc’het. An Darbarerien a èru. A r C ’h e n t a D a r b a r e r .
An den bras-se a zo qer crén hac eul leon : Ober a ra pep tra en dezir e galon. _ r Qement ra à labour vel ma rafe pemp den, Ha nebii den d’ar Mestr nemelàn hep mui-qen.
4<6 Ober a ra gaou dem p, manc a ra demp labour : Mes en em cntentomp evit en em zicour. iSi rànco dont abenn da ellout en lazaT, Pa er c’havimp cbusqét ; ze a vo ar güella. Mes tavomp oll var ze, miromp hor secrejou , Rac aon e ve eure amàn eus. hor zelaou. Soriial à r e o n t, nemet Renod-, *
Kênôd e-unan : Amàn zo eur pîaç brao da zont da zisqüiza ; Me a ya da repos d’ahan d’eun heur amâ. Gourvca ra ça gouscat. An Darbarerien a rutil eur men bras var benn R enod, hac eo lazet. Goude eo laqet en eur ssc’h ha Sllapet c t rivier ar Rhin. Goude ma voa stlapet en d o u r , ar pes'qet er 20ulene var gore. Qerqente'c’b apparia eur sclêrijen vras en droda gorf K enod, bac an darbarerien s p o n le l, a red qüit.
------
0 tiUiim
T r i f a c ' u f r t
D i a l o g .
À! c’hescop ha B aro n et Cologn a êru. A r C ’h e n t a B a r o n .
Piou an den beuzet-màn? ha clhoui voar, mignonet? A n E il Ba r o n .
n
Allas I va mignon qèz , an dra-ze n’ouzôn qet. i Ni hon eus e g a v e t ebars en dour stlapet* lia dre eur c ’hraç Doue var gore è chommet. A r C ’h e n t a B a r o n .
Pe hano en deus-àn ? mar deus hini er goar p Ret e ve, a gred d in , eun den zantel hep mar. A n D r ed e Baron. Ne o u z ô n q e t a g r e n n p io u a r ê r d i o u n t à n r Mes eu n e stran jo u T é a zo deut d ’a r v r ô - m à n ?
Evel darbarer voa ebars ilis Sant Pêr; Ze a meus bet clêvet aboe nebeut amzer. A r C’ h e n t a B a r o n .
Qrrc’hit amàn eur e ’har, me he p e d , Autrone, M’er ç ’hassimp da Gologu da entêri neuze. Qerc’hat a xër #r cvlrar y pa vo e laqet Réirod ebars, e yas ar e l j â l e-unan b e t e qær G r u i n . '
/
‘
A n A r c ’h e s c o p T c r p i n .
N’omp qet d ig n , Autrone, diouz an den.zantel-mào; ïta c -s e -ta A u lr o n e > heuilLomp oll aneàn „
'
4' 1
Rac né qet apropos en lezel seul bremà i Rei ê d’éure benac hep fot en asista : Rac-se ni ya d*en heûill, auditoret christen : P’er güelimp arrêtet, vo échu an termen. Pa voeôro a rc’har en Croin, ec’h arèt. An Àre’h e s c o p n u .
Bremàn p’ê arrêtet, me ho ped, Autrone, Dizoloit e visach, ma vo güelet piou è. Mar galler e anaoui, e vo ret demp scrifa D ’e dud d’en cm renta hep nep dale amâ. An E i l B a r o n a ztzolo e visach hac a lavar : Me gred ne anav den sur aneàn amàn; f. Seblantout a ra din n’ê qet eus ar vrÔ-màit. Serri a rêr ridojou an ilis * arnica
N ON T E C r B T
D ï A L O G.
Breudeur R e n o d a éru en qichen eur Feunteun. R ic h a r d .
Bremàn pa omp eta d’ar feunteun-màn rentet, Arrêtomp eun nebeut da ^derri hor zec’het ; Entretant, marteze, ni hor bo ar boneur Da gjêvet qêlou mad eus a Renod hor breur. Eur Pelerin a d r e m e n , ha Richard a guotirm.
A belec’h e teuii, va mignon qèz Doue? Ha c’houi voar eur c’hêlou benac eus a neve? A r P e l e r in .
Deus an Alamagn ê e teuàn, va mignon , Eus ar guær a Groin , en qichen qær Cologn : Eno e meus güelet calz eus a viraclou Grêt, &ant eun den maro, dre nerz e vertuziou j Ma lavare an oll voa eur géant certen, A voa bet darbarer gant ar vaçonnerien. Ennes a voa eun den demeus ar vaillanta, A zougue qeit ha deg demeus ar re grénva. Mestt ar Vaçonnerien voa contant aneàn. Mes an darbarerien a voa jalons ountàn, Ha neuze entreze qerqent e cônclujont Da zont prest d ’en laza , hac ober a rejont ; Ha goude er stlapjont ebars en eur rivier: Chom a ras var gore, dre viracl, ze zo sclêr. Eur sclèrijen a zao endro d’ar c’horf saatel,
4lS
. . . "
î)re viracl, se to su r, abers an Eternel* Casset voe en eur c’har da vea eniôret Ebars ilis Çojogn, dre urz ar Baronet ; Mes ar ch ar a redas, hep arrêti caniet* x Qen e voe en qær Groin e-unan craç chommet. Ze oll a meus clêvet o . tremen dre’r vroyou ï Cetu -ta,' Autrone, va oll nevezefitiouu Breudeur Renod en «rti ^aea d i totrela^rac g iïe le ià reont e . voa deus o breur è coinze ar Pelerin. G u i c h a r d . ''
Ènnes ê sur hor breur, hon eus pell zo clasqet : Àvançomp prontamant,' ma zaimp prest d’e velet< Bremàn e tigorer ridojou a Ufay en pehini e màn ar c’horf. (Jerqent ec’ h éru breudeur R e n o d . , h a c e y e o n l da dal ar c’ horf a 20 dizolo var ar vascaon. f‘a dosiaont e c ’h apparis eur sctârijeA v r a s endro d ’ ar c hor», hac eç*h an iveoni o breur Beriod. C oea a r e o n t s e m p le t . A n A r c ’ hëSCOP.
Bremàn s u r , Autrone,, e velimp, me a gred , Ar pOi hor boa c hoant bras pell a zo da velet; Rac an Autrone-màn pere a zo am àn ; w A gredàn a ânàv sur ar c ’horf santel-mân,
*
Breudeur Renod disemplet a ïAi* R i c h a r d .,
Ya breur , piou an traitour en deveus ho lazet? Ret ê credi penos n’oc’h anaveÿe qet# A lard.
Oh ! maro ë hor breur ! cetu ni glac’haret i Ilor zouten demp-ni oll zo bremàn ravissetl A n A r c ’U e s c o p .
Autrone, pardonit d’ar pez a Iavaràn: ï o r ocr’h eus da gueuziat an den qer zantel-màn# Rac ho preur zo eur Zant. a zo er Barados, Tost da Zoue bremàn o qemer e -repos. Güelet a rit dre oil miraclou grêt dreizàn; Rac-se-ta, e tleit n’em gonsoli bremàn. Piou oc’h , ,mar plij ganêc’h ? Piou a rêr aneàn 1 Vit scrifa e hano var é ven be bremàn. R ic h a r d *
Autrou, pa oc’h eus c’hoant da anaout hon lig n e s Ha peseurt hano* rêt eus ar c’horf santel-ze: Ni a voa pêvar breur, m’en lavar dêe’h bremàn: Ennes a voa hanvet R e n o d a V o n t o b a n .
W:
4 <P
Ta, ennes è Renod , a voa hor breur hena, Vaillanta Chevalier a zo bet er bed-mà ; A naveet ê bet A r P ê v a b M ab E m o n ,
Ràc comzet zo anê ebars meur a gan ion. A n A rc’hescop .
■
»,
Ohî glorius Renod I vaillanta Chevalier ! Maro en servich Doue, er güelet a rêr sclêr, Clêvet e meus sur comz a vugale Emon £ \ v Pa ê Renod emàn, ê joaüs va c’halon; Rad eürus e vo sur hed eun eternite, Assambles gant ar Zent ha gant an oll Æle. Demp da gaha’n ofiç vit an den zantel-mâ Vo beziet en ilis Qi>er a rêran eniêramant, lia c e s a tê r â r c ’Uorf èo eurgana al (.iber#,
f i n eus a Dragedicn ar pévar Mab Binon.
E p it a ïe n R en o d
4V o n to b a n ,
Ar Chevalier vaillant Renod a Vontoban x Goude e oll boanüiou a repos er be-màmj Bretonet generus, pedomp a wir galon Jesus-Christ, hor. Zalver, ha güir Roue an Tron, Pa vo êru an heur da güittât eus ar bed, vont en e guichen en Pales an Drindet. Amen. Propriété,
r;A:Z%~. ;
lis te n .
Eus al Levrioù Brezonec a gaver e ty L é d a n hmprimer-Librer , e Montroulez.
,
BEVERÎOU AR C'HRISTEN / c r e s s e t çalz, INSTRUCTlONOU CHRISTEN evit an Dud Yaouanq. CURUNEN AR VËRC’HEZ , evit usaçh a r Merc’hed hac ar Graguez Chfièlen, 1MITATIOJS JfiSUS-CURJST , rewet m a d , ba p a p e r brao, IMITATION AR VERC’HEZ SANTEL. ABREGE EUS AN AVJEL, édition vrao ha reizet mad. JNSTKUCTtONoÙ PROFtTAPL* pe ar Sônjit ervad nevez. LEVRit. AN ÆL-GARI)lEN, dediet' d’ar Vugàle» AN DEVEZ 1WAD, pè téçon da zantifia an devez, REGLAMANT A VUEZ, pe an Taulennou. ABKEGE EUS AN DOCTRJN GRISTEN. CATERISMOU Treguer, Leon ha Qerne, e Gallec hac e Brezonec. CATEKIS HISTORIQ , e Galleç hac e Brezonec. CANTICOU SPIRITUEL, evit ar Relrejou, Missionou, etc. CANT1COU NEVEZ , evil ar R etrejbu, Missionou » etc, MELLEZOUR AR GALON, pe Examin a Goustianç. i n s t r u c t i On o u v a r g a l o n j e s u s . — a r s c a p u l e i U m ’ HENT AR GROAS, hervez hini àr Fondatour. — AR VUEZ DtfVQT. PEDENNOU am Azvekt hac ar C’hobaiz , e Bñezonec hac e Gallec. LEVRICfHA BILLE J OU AR RQSERA* e Gallec hac e Brezonec, BU EZ JOSEPH , gânt eur Bêleg a Leon. MYSTERIOU AN OFEREN. — LEVRIC SANTEZ ANNA. CALANDRIER AN INÜ'JLJÀNÇOU PLENIER. ANTRETIEN etre .eur Mission er hac eun Touer Done. - C COLLOCOU GALLEC HA BREZONEC , reizet ha cresqet, ÏÏIRVOUDOU AR P R O FIT J EREMi , en rimou, PASTORAL h a NQUELIOU BREZONEG. ' BUEZ AR ZENT. — HEURIOÜ AR BRîS, AR FINVEZOU DIVEZA.— HENT AR BARADOS. CiJAPELED, pe Curunen hor Zalver Jesus-Christ. LtTANIOU AR MAnO MAI». Ofiç Sant Viçant a Baul, etc, Simon a Vontroulèz ; Robert an Diaoul, Doc a Normandi, Alt Den E xp ert; Michel Merin; Ar Buguel F u r; Ar Buguel tri bloas; A r P o tr Câs Richard; Avanturiou eun Den Yaouanc a Vreizdzel; Coilocou gallec lia brezonec; An Den Curius, e t c . , hac ouspeot ' daou c'hant Canticou ha Cbanâonniou différant. Pep seurt Levriou a l l , e gallec, brezonec ha latin; Imachou, papfcr-fleuriel; Paper, Pl^n, Liou, Scritoriou, Canivet, Crayonou, P a p e r aour bac arc’h a n t , T a u len n o u , Paper faus-fleur evit an llisou, Greun b i a n , a bep seurt liou, ha rë aour hac arc’hant. — Êartennou evit an A u terio u , etc.