Kempens Landschap Geg arandeerd
A p r i l 2 0 2 2 | N i euws b r i ef 51
“De afgelopen 25 jaar? Ronduit indrukwekkend”
Pagina 5
Erfgoed met wieken » Pagina 6 Zorg voor kostbare eiken » Pagina 8
Gegarandeerd Kempens Landschap Stichting Kempens Landschap zorgt voor waardevolle landschappen en historische gebouwen om ze veilig te stellen voor de toekomst. Er is beslist een interessant domein in uw buurt. Ga er eens kijken!
Jan De Haes
Onze domeinen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.
2
De Poppelaer - Brecht Bel - Geel De Caters - Schilde Buitengoor-Meergoren - Mol Boerderij Wortel-Kolonie - Hoogstraten Heidehuizen - Mol Berkenbossen - Mol Kempense Heuvelrug - Herentals Zwartgoorheide - Vosselaar De most - Balen Volsbergenbossen - Balen (Achterste) Keiheuvel - Balen De Hellekens - Herentals Volmolen - Mol Amoco - Geel Kalvarieberg - Geel Molse Heide - Meerhout Rijsbergdijk - Balen Pelerheide-Schrieken - Beerse Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg Blauwbossen - Hoogstraten Rooise Loop - Oud-Turnhout Blommerschot - Zandhoven Glaverbel - Mol Helschot - Laakdal Achterbos - Mol Koude Beekvallei - Borsbeek, Mortsel Roosendael - Sint-Katelijne-Waver Scherpenbergmolen - Malle Ter Speelbergen - Putte De Welvaert - Zoersel De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal Noenheuvel - Brecht Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille Frac - Turnhout Goriënberg-Den Ellenboog - Retie Laakvallei - Beerse Schrieken - Ravels
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
Kathleen Helsen
Stichting Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuurof monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk. Momenteel heeft Kempens Landschap ruim 1000 ha in eigendom.
39. Kapelletje Celen -Heist-op-den-Berg 40. Biesbesbos - Boechout 41. Kruiskensberg - Herenthout, Nijlen 42. Spoorwegfort - Duffel 43. Philipsbos - Grobbendonk 44. Vallei van de grote Nete - Heist-op-den-Berg 45. Steenovensbos - Merksplas 46. Bleke Heyde - Wuustwezel 47. Beddermolen - Westerlo 48. Hof ter Linden - Edegem 49. Park Franciscanessen - Wuustwezel 50. Redemptoristen - Essen 51. Umicore - Olen 52. Frijthout - Hove 53. Kasteelhoeve d’Ursel - Grobbendonk 54. Spoorlijn Kwartier Noord - Brasschaat 55. Park Hof ter Borght - Hulshout 56. Zwarte Molen - Lille 57. Beersgat - Wuustwezel 58. Abdijpark - Hemiksem 59. Wintertuin - Sint-Katelijne-Waver 60. Den Aert - Herentals 61. Zellaer - Bonheiden 62. Boshoek - Hove 63. Noeveren - EMABB – Boom 64. De Notelaer - Bornem 65. Het Hof - Vosselaar 66. De Merel - Brecht 67. Hof Ter Laken - Heist-op-den-Berg 68. Site Wienerberger - Niel 69. Dwergenbos - Zoersel 70. Kopberg - Balen 71 Eendenkooi - Bornem 72. Fort 4 - Mortsel 73. Nieuwkerk - Ravels 74. Bos Ter Loke - Malle 75. Fatima - Zandhoven 76. Bijencentrum De Raam - Rijkevorsel 78. Moretusdreef - Boechout 79. Hulgenrodebos - Borsbeek
BEHEERSOVEREENKOMSTEN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
Fort van Kessel - Nijlen Ravenhof - Stabroek Kasteelruïne Ter Elst - Duffel Pastorij Houtvenne - Hulshout Boerenkrijgmonument - Gestel Molen - Ranst Oud gemeentehuis - Willebroek Kapellekens - Mol Pastorij Poppel - Ravels Kapel van Achtel - Rijkevorsel Sint-Amandskerk - Geel Hekwerk George Van Raemdonckpark - Boechout Sint-Andrieskerk - Balen Sint-Wilibrorduskerk - Balen Gasthuissite - Geel Synagoge - Kalmthout Sint-Jacobuskerk - Borsbeek Gansakkermolen - Puurs-Sint-Amands
INBRENG EXPERTISE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Ursulineninstituut - Sint-Katelijne-Waver Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout Merksplas-Kolonie - Merksplas Pastorie - Meerhout Pastorij - Putte Dorpskern Weelde - Ravels Jan Vlemincktoren - Wijnegem Douaneloods - Essen Gemeentepark - Boom Park Berlaarhof - Berlaar Weyninckhoven - Hove
Kwarteeuw Beste lezer, Na het gepaste feestgedruis bij de inschrijving van de Koloniën van Weldadigheid op de UNESCO Werelderfgoedlijst, is het weer tijd voor een normale editie van de nieuwsbrief. Het ziet er gelukkig ook naar uit dat we ons aan een ‘normale’ lente en zomer mogen verwachten met een minimum aan sociale hindernissen. Onze agenda vult zich voorzichtig opnieuw met fijne vooruitzichten, zoals de kasteelfeesten op domein Zellaer in Bonheiden of de koloniehappening in Hoogstraten. Op het veld tegenover Ter Speelbergen groeit binnenkort voor de zevende keer een groot maïsdoolhof. Voor Stichting Kempens Landschap is 2022 bovendien een bijzonder jaar. We vieren namelijk ons vijfentwintigjarig bestaan! Een kwarteeuw al zetten we ons in om waardevol landschap te bewaren, te beheren en open te stellen. Van bij het begin zoeken we steeds naar een goed evenwicht tussen de – soms tegenstrijdige – belangen voor de aanwezige natuur, de landbouw en het erfgoed op de domeinen. Deze formule heeft na vijfentwintig jaar absoluut zijn vruchten afgeworpen. We kunnen dan ook met trots achterom kijken en stilstaan bij wat Kempens Landschap samen met provincie Antwerpen, de lokale besturen en al onze partners heeft kunnen verwezenlijken. Dat gaan we later dit jaar dan ook uitgebreid doen. In deze nieuwsbrief laten we je kennis maken met Maarten Puls. Als nieuwe griffier van provincie Antwerpen bezocht hij in januari twee van onze projecten. Verder vertellen we meer over de molens in ons beheer: een boeiend type erfgoed. In Boechout nam Kempens Landschap het beheer van een eeuwenoude dreef over om de kostbare bomen zo goed mogelijk te verzorgen. Daarover lees je meer in de afsluiter. Alvast veel leesplezier gewenst, Jan De Haes & Kathleen Helsen
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
3
AGENDA 200 jaar Wortel-Kolonie 8 mei Wortel-Kolonie | Kolonie 35 | 2323 Hoogstraten In 1822 werd Wortel-Kolonie opgericht. Tweehonderd jaar later is het gebied UNESCO Werelderfgoed geworden. De Stad Hoogstraten organiseert een publieksevenement om de unieke geschiedenis van Wortel-Kolonie in de verf te zetten. www.kolonie57.be
Kasteelfeesten Zellaer 15 mei Kasteel Zellaer | Zellaerdreef | Bonheiden De kasteelfeesten op het domein van kasteel Zellaer, dat is genieten van een hapje en een drankje op een sprookjesachtige locatie. Kom een liveoptreden meepikken terwijl de kinderen zich uitleven op het springkasteel.
Maïsdoolhof op komst 13 augustus - september Ter Speelbergen | Peredreef | 2580 Putte Binnenkort wordt er op het landbouwveld vlakbij Ter Speelbergen in Putte voor de zevende keer een maïsdoolhof geplant. Van 13 augustus tot eind september kan jong en oud weer komen verdwalen tussen de hoge gangen van maïs!
Open Monumentendag Brik Boom 11 september Brik Boom | Noeveren 67
Met Open Monumentendag opent Brik Boom voor het eerst de deuren voor het grote publiek. De ringoven en de schrijnwerkerij ondergingen een grondige restauratie en herbestemming. Wandel mee door de baksteengeschiedenis en maak kennis met het leven van toen. Een uniek stukje industrieel erfgoed dat je zeker moet ontdekken.
4
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
Maarten Puls
“De realisaties van de voorbije 25 jaar? Ronduit indrukwekkend!”
Maarten Puls is sinds september de nieuwe griffier van de provincie Antwerpen. Afgelopen maanden trok hij erop uit om de provinciale vestigingen beter te leren kennen. Stichting Kempens Landschap nodigde hem uit in de schuur van de prachtig gerenoveerde Beddermolen voor een kennismaking en trok daarna met hem naar het dak van Hof Ter Laken in Booischot. “Indrukwekkend”, antwoordt Maarten wanneer we hem vragen wat hij van de realisaties van Stichting Kempens Landschap vindt. “Ik ken Philippe De Backer, de directeur van Kempens Landschap natuurlijk al langer. Toen ik nog departementshoofd was van Economie, Streekbeleid en Europa kruisten onze paden verschillende keren. Ik was dus vertrouwd met de werking van Kempens Landschap. Maar om nu een voorstelling te krijgen van al de projecten en hun metamorfoses, dat is toch een beetje overweldigend. De werking van de Stichting is uniek en werpt duidelijk zijn vruchten af. In verschillende dossiers kunnen zij het verschil maken. Dat werd bij het aansluitende bezoek aan kasteeldomein Hof Ter Laken nogmaals duidelijk.”
Kempens Landschap en de gemeente Heist-op-den-Berg slaagden erin om het domein na 17 jaar onderhandelen aan te kopen. Sinds de aankoop in 2018 is er al heel wat werk verzet en wordt alles in het werk gesteld om de toekomst van het kasteeldomein te verzekeren. De provinciegriffier klom mee het dak op om de werken te inspecteren. “Als griffier vang ik wel eens veel wind. En deze keer was dat best letterlijk te nemen, daar op de stelling van het kasteel. Het is geweldig om te zien dat sinds de verwerving van het domein alles in een stroomversnelling is terechtgekomen. Het omliggende park is opengesteld voor het publiek. De restauratiewerken aan het dak zijn volop aan de gang en inmiddels werden de conceptdossiers om een erfgoedpremie aan te vragen goedgekeurd. Het ziet ernaar uit dat Hof Ter Laken één van de parels aan de kroon van Stichting Kempens Landschap zal worden.”
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
5
Werken op windkracht
Erfgoed met wieken Al honderden jaren trotseren ze de natuurelementen en nog steeds staan ze trots te pronken in het landschap: onze windmolens. Stichting Kempens Landschap heeft er ondertussen al verschillende onder haar hoede. Hoog tijd om deze onverschrokken windreuzen eens in de kijker te zetten.
1
2
Stenen Molen Oelegem
De imposante Stenen Molen in Oelegem werd voor het laatst gerestaureerd aan het einde van de twintigste eeuw. Vandaag is het beschermde monument helaas niet meer maalvaardig. Om daar verandering in te brengen, nam Stichting Kempens Landschap hem in beheer. De restauratie gebeurt in nauw overleg met de gemeente en de Heemkundige Kring De Brakken. Ondertussen zijn de wieken van de molen in restauratie. In maart keerden de roeden alvast terug naar hun vertrouwde plek.
Molen in Stormen Sterk
De Gansakkermolen
De Gansakkermolen (1797) is de enige molen die vandaag niet meer te bewonderen is. Dit beschermd monument dat oorspronkelijk in Geel stond, werd na jarenlange inactiviteit gedemonteerd. De Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon kocht hem op met de bedoeling hem herop te bouwen in Puurs-Sint-Amands. Stichting Kempens Landschap sloot een beheersovereenkomst af met KVNS en de gemeente Sint-Amands-Puurs om de restauratie en herbestemming van de molen in goede banen te leiden. Ondertussen werd er een architectenbureau aangesteld om alle onderdelen van de beschermde molen in kaart te brengen en een voorontwerp te maken van de heropbouw en restauratie van de molen.
3
De Lilse molen In Stormen Sterk is één van de grootste molens van het land. Met hun spanwijdte van wel 26,5 meter laten de wieken zich meevoeren door de wind. Stichting Kempens Landschap kocht de molen aan in 2006. Na een grondige restauratie werd de molen in 2014 weer opengesteld voor het publiek. Elke laatste zondag van de maand slaat de molen zijn wieken uit en kan je getuige zijn van dit prachtige schouwspel. Onze molenaars doen de molen weer malen en leggen je graag uit hoe het werkt.
6
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
4
De Scherpenbergmolen
De Scherpenbergmolen in Malle is in topconditie. In 2005 hing zijn toekomst echter aan een zijden draadje doordat de naburige percelen dreigden bebouwd te worden. Stichting Kempens Landschap kocht de percelen aan en zaaide ze in met historische graansoorten. In 2011 werd deze windreus laureaat voor de Vlaamse monumentenprijs.
5
De Beddermolen
De Zwarte Molen
6
De Westerlose Beddermolen maakt deel uit van een typisch Kempens molenerf. De abdij van Tongerlo bouwde de oorspronkelijke molen in 1683. Een blikseminslag verwoestte het houten gevaarte in 1963. Toen de molen in 1981 werd heropgebouwd, gebeurde dat zonder binnenwerk. Stichting Kempens Landschap zorgde er in 2017 voor dat de molen weer kan draaien en malen. Drie jaar later kregen het bakhuisje, het molenhuis, de stal en de schuur op het domein een grondige renovatiebeurt. Sindsdien kan je de molen niet alleen aan het werk zien, maar kan je er ook heerlijk logeren. Elke eerste en derde zondag van de maand laten onze molenaars je kennismaken met het molenaarsleven. Met dit project sleepte Stichting Kempens Landschap en de gemeente Westerlo in 2018 een zilveren Publica Award in de wacht.
De Zwarte molen in Lille doet dienst als huis. De wieken van de molen werden na een zware storm weggehaald. De molenromp werd ingericht als woonhuis. In 2016 schonk Maria Geentjes de molen aan Stichting Kempens Landschap om de toekomst van de molen en zijn omgeving te verzekeren.
Maïsdoolhof
Dit jaar organiseert Stichting Kempens Landschap voor de zevende keer een maïsdoolhof. En omdat we al 25 jaar de wind in de zeilen hebben - of moeten we zeggen de wieken- staat het deze keer in het teken van de windmolen. Het maïsdoolhof is ondertussen een begrip geworden in de streek. Met de vorige editie trokken we bijna 10 000 bezoekers aan. Verloren lopen in het doolhof kan vanaf 13 augustus tot eind september.
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
7
Zorg voor kostbare eiken
Moretusdreef Vorig jaar nam Stichting Kempens Landschap een deel van de beukendreef in Boechout in erfpacht. De als landschap beschermde dreef sluit aan bij het historische Hof van Boechout en is eigendom van de familie Moretus. De gemeente Boechout staat achter het project en investeert in het beheer van de bomen. Hof Van Boechout
De Moretusdreef hoort bij het Hof van Boechout of Kasteel Vredenberg en ligt ten zuiden van de dorpskern van Boechout. Het private kasteel is een beschermd monument, maar ook het omliggende domein bezit een grote erfgoedwaarde. De imposante dreef is beschermd en bestaat uit een dubbele rij beukenbomen. Het gedeelte bij de Holleweg is eigendom van de familie Moretus en is publiek toegankelijk.
Expertise gezocht
In de dreef staan er bijna honderd bomen: voornamelijk beuken, maar ook enkele lindes
en esdoorns. De oude bomen hebben een beeldbepalende erfgoedwaarde, maar zijn tegelijkertijd ook zeer kwetsbaar. Omdat de dreef publiek toegankelijk is, begrepen de eigenaars dat het tijd was om actie te ondernemen. De verzorging van oude dreefbomen is echter een gespecialiseerde klus. Daarom schakelde de gemeente Boechout Stichting Kempens Landschap in. Onze organisatie nam de dreef in het najaar van 2021 in erfpacht voor een periode van vijftig jaar. Samen willen we de dreefbomen onderzoeken en de beste zorgen geven zodat ze zo lang mogelijk bewaard kunnen blijven. Op termijn zal een geleidelijke vernieuwing
0m
Deze bedrijven en organisaties steunen onze activiteiten:
8
Firma Luyckx NV –- Brecht Brecht VITO –- Mol Mol Sibelco – Melle Fluvius - Dessel Fluvius– Antwerpen PIDPA - Melle KPMG Fiduciaire Erfgoed & Visie bvba - Zaventem – Malle NV Vanhout –- Geel Anteagroup Antwerpen PIDPA - Antwerpen Greenroad – Wichelen Erfgoed Nv Van Roey & Visie – Rijkevorsel bvba - Malle Anteagroup De kleine boerderij - Antwerpen bvba – Rijkevorsel Greenroad Arx – Tremelo - Wichelen Nv VanMoris EBVBA Roey -Marc Rijkevorsel – Berlaar De kleine Consulting Lintacker boerderij bvba bvba - Rijkevorsel – Boechout Arx - Tremelo Borg-Bouw nv – Lille EBVBA Moris Recova Nv – Berlaar Marc - Berlaar ScheyckExpert United bvba -–Veerle-Laakdal Beringen Oteas bvba – Booischot
Nieuwsbrief 51 Kempens Landschap
250 m
345
van de dreef echter onvermijdelijk zijn. Daarnaast neemt Stichting Kempens Landschap ook het kapelletje in de dreef onder handen.
Veiligheidsonderzoek
Om de dreef optimaal te kunnen beheren, brengen we de toestand van elke boom in kaart. Dat gebeurt door een gespecialiseerd bedrijf. Op die manier kunnen we de beste behandeling voor elke boom bepalen. Kempens Landschap kreeg een onderzoekspremie van het agentschap Onroerend Erfgoed om het onderzoek deels te bekostigen. De gemeente Boechout draagt het restbedrag bij en zal ook in de toekomst het beheer financieren. Samen zorgen we er graag voor dat iedereen zo lang mogelijk op een veilige manier van de Moretusdreef kan blijven genieten!
N
Wandelknooppunt Wandelroute
Alg. Ond. Verstraete & Vanhecke aNNo architecten bvba – Gent nv - Wilrijk Lintacker Consulting bvba - Boechout Kunst & Vliegwerk – Laakdal Borg-Bouw nv –- Lille Luc Van Thillo Essen Recova Nv - Berlaar Melkerij hof ter Linden – Edegem Het Beeld van Morgen - Beringen Bailleul – Gent Oteas bvba - –Booischot Houwelyckx Sint-Katelijne-Waver aNNo architecten bvba - Gent Jan Van Geet – Berlaar KunstNV & Vliegwerk - Laakdal Ibens – Antwerpen Luc Van Thillo - Essen Renotec NV – Geel Melkerijzonder hof terzorgen Linden–-Keerbergen Edegem Tuinen Bailleul – Antwerpen - Gent Eadgyth Houwelyckx – Sint-Katelijne-Waver Koen Volckaerts – Hove Jan Van Geet - Berlaar Ibens NV – Antwerpen Renotec NV – Geel
Uitgever Stichting Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be Fotografie James Van Leuven Gemeente Boechout Prentkaartencollectie Geels Geschiedkundig Genootschap in Stadsarchief Geel Peter Van den Wyngaert
Tekst Stichting Kempens Landschap Abonnement Word voor €10 per jaar beschermer van Stichting Kempens Landschap en ontvang drie keer per jaar onze nieuwsbrief in de bus! Meer info op www.kempenslandschap.be/nl/ steun.
Volg ons op:
