Nieuwsbrief 48 - Kempens Landschap

Kempens Landschap Geg arandeerd

S e p t e m b e r 2 0 2 0 | N i euws b r i ef 48

Fietsverhuur Kolonie

Pagina 3

Circulaire erfgoedzorg Âť Pagina 5 Hof ter Linden Âť Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Kempens Landschap zorgt voor waardevolle landschappen en historische gebouwen om ze veilig te stellen voor de toekomst.

Er is beslist een interessant domein in uw buurt. Ga er eens kijken!

Jan De Haes

Onze domeinen 1. De Poppelaer - Brecht 2. Bel - Geel 3. De Caters - Schilde 4. Buitengoor-Meergoren - Mol 5. Boerderij Wortel-Kolonie - Hoogstraten 6. Heidehuizen - Mol 7. Berkenbossen - Mol 8. Kempense Heuvelrug - Herentals 9. Zwartgoorheide - Vosselaar 10. De most - Balen 11. Volsbergenbossen - Balen 12. (Achterste) Keiheuvel - Balen 13. De Hellekens - Herentals 14. Volmolen - Mol 15. Amoco - Geel 16. Kalvarieberg - Geel 17. Molse Heide - Meerhout 18. Rijsbergdijk - Balen 19. Pelerheide-Schrieken - Beerse 20. Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 21. Blauwbossen - Hoogstraten 22. Rooise Loop - Oud-Turnhout 23. Blommerschot - Zandhoven 24. Glaverbel - Mol 25. Helschot - Laakdal 26. Achterbos - Mol 27. Koude Beekvallei - Borsbeek, Mortsel 28. Roosendael - Sint-Katelijne-Waver 29. Scherpenbergmolen - Malle

2

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

Kathleen Helsen

Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop.

Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft Kempens Landschap ruim 1000 ha in eigendom.

30. Ter Speelbergen - Putte 31. De Welvaert - Zoersel 32. De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 33. Noenheuvel - Brecht 34. Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 35. Frac - Turnhout 36. Goriënberg-Den Ellenboog – Retie 37. Laakvallei - Beerse 38. Schrieken - Ravels 39. Kapelletje Celen -Heist-op-den-Berg 40. Biesbesbos - Boechout 41. Kruiskensberg - Herenthout, Nijlen 42. Spoorwegfort - Duffel 43. Philipsbos - Grobbendonk 44. Vallei van de grote Nete - Heist-op-den-Berg 45. Steenovensbos - Merksplas 46. Bleke Heyde - Wuustwezel 47. Beddermolen - Westerlo 48. Hof ter Linden - Edegem 49. Park Franciscanessen - Wuustwezel 50. Park Redemptoristen - Essen 51. Umicore - Olen 52. Frijthout - Hove 53. Kasteelhoeve d’Ursel - Grobbendonk 54. Spoorlijn Kwartier Noord - Brasschaat 55. Park Hof ter Borght - Hulshout 56. Zwarte Molen - Lille 57. Beersgat - Wuustwezel 58. Abdijpark - Hemiksem 59. Wintertuin - Sint-Katelijne-Waver 60. Den Aert - Herentals

61. Zellaer - Bonheiden 62. Boshoek - Hove 63. Noeveren-EMABB - Boom 64. De Notelaer - Bornem 65. Het Hof - Vosselaar 66. De Merel - Brecht 67. Hof ter Laken - Heist-op-den-Berg 68. Site Wienerberger - Niel 69. Dwergenbos - Zoersel INBRENG EXPERTISE Ursulineninstituut - Sint-Katelijne-Waver Kapel - boerderij - Merksplas Dorpskern Gestel - Berlaar Dorpskern Weelde - Ravels Jan Vlemincktoren - Wijnegem Douaneloods - Essen Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout Gemeentepark – Boom Fort van Kessel - Nijlen Fort 4 – Mortsel Ravenhof - Stabroek Kasteelruïne Ter Elst - Duffel Abdijpark - Bornem Berlaarhof – Berlaar Pastorij Houtvenne – Hulshout Molen – Ranst Pastorij - Meerhout Eendekooi – Bornem 15 Kapellekens - Mol

Ruimte Beste lezer, De zomer is traditioneel het seizoen om de batterijen op te laden. Dit jaar verliep de vakantie door de coronacrisis echter net iets anders: reizen kreeg een nieuwe invulling. Veel mensen ontdekten daardoor mooie landschappen, uitstappen, activiteiten en erfgoedsites in eigen land. De trend van de zogenaamde “staycation” kunnen we bij Kempens Landschap alleen maar aanmoedigen! Ook dichtbij is er immers ruimte nodig om te ontspannen en te herbronnen. Hopelijk ontstaan er nieuwe gezonde gewoontes om de buitenlucht op te zoeken of regelmatig nieuwe erfgoedpareltjes te bezichtigen. Kempens Landschap biedt u alvast een – aangepast – aanbod van activiteiten aan.

Ook de restauratie- en beheerwerken aan het patrimonium van Kempens Landschap werden de voorbije maanden verdergezet. Zo zijn de bijzondere beelden in de picturale tuin van het gemeentepark van Boom intussen deskundig hersteld. Nog dit jaar zou de restauratie van de beschermde tuin afgerond worden. Ook de werken aan het molenerf van de Beddermolen in Westerlo zijn bijna afgerond. Binnenkort opent in het woonstalhuis een modern ingerichte vakantiewoning voor 10 personen.

In deze nieuwsbrief leest u meer over een nieuwe vorm van samenwerking tussen Kempens Landschap en lokale besturen om zorg te dragen voor publiek erfgoed. Verder stellen we een donateur van Kempens Landschap voor en nemen we het domein Hof ter Linden onder de loep.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

3

AGENDA De meeste activiteiten van Kempens Landschap zijn opnieuw opgestart met de nodige maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Uiteraard passen we de activiteiten steeds aan de officiële richtlijnen aan. Ga voor een bijzondere rondleiding in kleine groep of kies uit één van onderstaande tips:

Maïsdoolhof Putte

Nog tot eind september kunt u komen verdwalen tussen de maïs! De doolhof stelt een grote boom voor, zoek een weg langs zijn takken en blaadjes en geniet daarna van een drankje op het terras. www.kempenslandschap.be

Spoorfietsen Kapellen

Dit jaar kunt u uitzonderlijk ook in november en december (tijdens de weekends) komen spoorfietsen tussen Kapellen en Brasschaat. Duffel u warm in en vertrek! www.spoorfietsen.be

eTuktuks Laakdal

Boek een elektrische eTuktuk, kies uit twee boeiende routes

en vertrek voor een afwisselende rit door het platteland. Nog tot de herfstvakantie beleeft u hier een fijne dag met familie of vrienden.

www.etuktuks.be

Fietsverhuur Kolonie Merksplas

Maak eens een mooie rit door de Koloniën! Reserveer

elektrische of gewone fietsen voor een halve of hele dag en haal ze op bij Brasserie Colonie7 vlakbij Bezoekerscentrum Kolonie 5-7.

www.fietseninwortelenmerksplas.be

4

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

Stijn Cools

Circulaire erfgoedzorg Sinds kort mag Kempens Landschap het bureau aNNo architecten uit Gent tot zijn donateurs rekenen.

In totaal zijn er nu 30 bedrijven en personen die onze werking steunen. Dankzij hun bijdrage kan onze organisatie steeds kwalitatieve en innovatieve projecten neerzetten. Stijn Cools, ingenieur architect en vennoot van aNNo geeft graag meer duiding over deze samenwerking: Met aNNo willen we zorgzaam omgaan met ruimte, plekken en materialen om zo onze voetafdruk op lange termijn in balans te brengen met de voorhanden hulpbronnen van de planeet.

Ik geloof dat die visie van circulair bouwen dé toekomst wordt van de bouwindustrie. Erfgoedgebouwen bezitten de fantastische eigenschap dat ze al circulair zijn: ze zijn vaak gebouwd met duurzame

materialen en hebben zich in de loop der tijd aangepast aan nieuwe bestemmingen en stijlen. Met ons team willen we die circulaire eigenschappen van erfgoed steeds versterken: elke nieuwe toevoeging of aanpassing wordt daarom zorgvuldig afgewogen. We stellen met andere woorden hoge verwachtingen aan ons werk en delen daarin dezelfde gedrevenheid als Kempens Landschap. We zoeken dan ook graag mee naar oplossingen die onderscheidenheid & inspirerend zijn, maar toch ook economisch realisme in zich dragen. De benadering en het netwerk van Kempens Landschap zijn steeds een grote meerwaarde voor projecten. Die integrale bril op landschap in combinatie met cultuur, natuur, recreatie en landbouw is inspirerend. Zelf groeide ik op in Hoogstraten waardoor ik de redding van Wortel- en Merksplas-Kolonie onder impuls van Kempens Landschap van dichtbij meemaakte. Met aNNo werken we niet enkel in de provincie Antwerpen, we hebben projecten in gans Vlaanderen. Daarom wens ik de andere provincies misschien ook wel een beetje ‘Kempens Landschap’ toe!

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

5

Beheersovereenkomsten

Erfgoedsites in goede handen Verspreid over de Provincie Antwerpen zullen een kasteelruïne, twee pastorijen, een molen, een Boerenkrijgstandbeeld en een reeks kapelletjes de komende jaren beheerd worden door Kempens Landschap. De erfgoedsites zijn eigendom van lokale besturen, die een beroep doen op onze expertise om samen zorg te dragen voor hun erfgoed. Door deze samenwerking kunnen de sites efficiënt beheerd worden en maken ze bovendien aanspraak op aanvullende erfgoedpremies. Het is een nieuwe manier van samenwerken tussen onze organisatie en de lokale besturen.

Jan De Haes, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen, licht toe: ”Meestal kopen we waardevolle historische gebouwen of domeinen aan van private eigenaars om ze veilig te stellen. Door onze jarenlange ervaring hebben we inmiddels heel wat expertise in erfgoedzorg opgebouwd. De laatste tijd krijgen we dan ook steeds vaker vragen vanuit gemeenten om hen te ondersteunen bij de zorg voor hun historisch patrimonium. Aangezien deze – vaak beschermde – erfgoedsites reeds in gemeenschapshanden zijn, is het niet nodig om dit patrimonium met Kempens Landschap te verwerven. Vanuit zulke adviserende rol heeft Kempens Landschap al verschillende projecten gerealiseerd.”

Kathleen Helsen, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen, vult aan: “Nu gaan we dus een stap verder in deze samenwerking. Door een beheersovereenkomst af te

6

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

sluiten voor een specifiek project of site, neemt Kempens Landschap de volledige projectcoördinatie op zich. Hierdoor kunnen we onze expertise zo efficiënt mogelijk inzetten, uiteraard steeds in samenspraak met de lokale besturen die eigenaar blijven van hun patrimonium.

Kempens Landschap volgt het project op, het lokale bestuur draagt financieel bij voor de beheers- of restauratiewerken. Momenteel zijn er reeds zulke overeenkomsten afgesloten voor zes projecten: de Kasteelruïne Ter Elst in Duffel, de pastorij van Houtvenne in Hulshout, de pastorij van Meerhout, de 15 Kapellekens in Mol, de molen van Ranst en een Boerenkrijgstandbeeld in Gestel in Berlaar. Voor andere projecten zijn de overeenkomsten nog in opmaak.”

Ook financieel betekent de constructie een win-win situatie voor de betrokken gemeentebesturen. De Vlaamse overheid verleent erfgoedpremies voor restauratieve werken aan beschermde monumenten en landschappen. Na een herziening van de regelgeving Onroerend Erfgoed zijn de premiepercentages sinds januari 2019 teruggeschroefd.

Verenigingen of stichtingen die aan bepaalde voorwaarden voldoen, hebben alsnog de mogelijkheid om 10% aanvullende premie aan te vragen.

Kathleen Helsen: “Om de gemeenten bij te staan neemt Kempens Landschap het project van A tot Z over. Dat die lokalen besturen hierdoor ook een aanvullende premie kunnen verkrijgen, is uiteraard mooi meegenomen.” Jan De Haes besluit: “Deze werkwijze is nieuw, maar de doelstelling van Kempens Landschap om samen zorg te dragen voor ons patrimonium blijft het uitgangspunt. Zo kunnen we waardevol erfgoed overdragen aan de volgende generaties!”

Kasteel ter Elst in Duffel

Molen van Ranst

Pastorij van Meerhout

15 Kapellekens in Mol

Het vijftiende-eeuwse kasteel Ter Elst werd in 1914 grotendeels verwoest. De gemeente Duffel is reeds decennialang eigenaar van de inmiddels beschermde ruïne die een tijdlang gebruikt werd als achtergrond voor socioculturele activiteiten.

De restanten van het kasteel zijn echter in bouwvallige staat.

Kempens Landschap zal een architect aanstellen om de site in eer te herstellen.

In 2011 werd de voormalige pastorij in Meerhout beschermd als monument. Het historische gebouw herbergt een mooie publiek toegankelijke tuin. Het lokaal bestuur Meerhout is eigenaar van de pastorij die momenteel plaats biedt voor het kunstenaarscollectief TARMAC. Kempens Landschap zal onderzoeken welke invulling de pastorij na de nodige renovatie- en restauratiewerken kan krijgen. Hiervoor wordt een herbestemmingsstudie opgemaakt.

In Oelegem staat een als monument beschermde stenen beltmolen uit de negentiende eeuw. De gemeente Ranst is eigenaar van de molen, die momenteel niet meer maalvaardig is. Kempens Landschap zal de projectcoördinatie van het onderhouds- en restauratiedossier opnemen zodat de molen opnieuw de wieken kan uitslaan.

De 15 Kapellekens staan middenin een bosrijk gebied dat deel uitmaakt van de Kempense duinengordel. In 1815 werden de kapelletjes opgetrokken als bedevaartsoord. Vandaag de dag is het een plek om te onthaasten tussen het groen. De beschermde kapelletjes zijn eigendom van de gemeente Mol. Het lokaal bestuur stelde een beheersplan op voor dit klein religieus erfgoed. De komende jaren zal Kempens Landschap de nodige onderhoudswerken uit het beheerplan coördineren.

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

7

Landschap onder de loep

Hof ter Linden Een statige toegangsdreef, indrukwekkende gebouwen en een groot parkdomein maken Hof ter Linden in Edegem absoluut een bezoek waard.

Het kasteel met koetshuizen werd eind achttiende eeuw opgetrokken in neoclassicistische stijl. Sinds 2012 is Kempens Landschap samen met de gemeente Edegem en Natuurinvest eigenaar van het kasteeldomein.

Beheer

De eigenaars stelden een visie op om het park en het patrimonium te beheren. In 2018 ontstond er zo een geïntegreerd natuur- en erfgoedbeheerplan. De voorbije jaren gebeurden er herstellingen aan de grachten en de vijver en nieuwe trage wegen maken het domein nog toegankelijker dan voorheen.

Het kasteel met koetshuizen en binnenplein zijn beschermd als monument. Om de gebouwen te beschermen en nieuwe invullingen mogelijk te maken, was een grondige restauratie nodig. Als eerste werden de koetshuizen,

het hekwerk en de verhardingen op het plein gerestaureerd. Tussen 2016 en 2018 transformeerden de gebouwen met steun vanuit de Vlaamse overheid en Europese subsidies.

Brasserie en restaurant

Na de restauratiewerken namen Brasserie Hof ter Linden en restaurant Stable hun intrek in de koetshuizen van het domein. In de kindvriendelijke brasserie bent u welkom voor een terrasje, een kleine hap of een uitgebreide menu. In de voormalige stallen serveert topchef Njegos Kalicanin kraakverse en eerlijke gerechten in restaurant Stable.

Bezoek

In het park van 50 hectare kunt u een mooie lus wandelen langs de kasteelvijver, de weiden en het achterliggende bos. Het Terlindenpad van 7,3 km neemt u mee tot aan het naastgelegen Fort 5. De route vindt u terug op de wandelkaart van Toerisme Zuidrand. In de streek zijn er ook verschillende fietsroutes, zoals de route ‘Langs de sporen naar Hof ter Linden’ met 31 km fietsplezier.

Kasteeldomein, Drie Eikenstraat 1, 2650 Edegem Toerisme Zuidrand www.toerismezuidrand.be Brasserie Hof ter Linden www.brasseriehofterlinden.be Restaurant Stable www.stablerestaurant.be Events www.deneuf.be

Deze bedrijven en organisaties steunen onze activiteiten:

8

Firma Luyckx NV - Brecht VITO - Mol Sibelco - Dessel Fluvius - Melle KPMG Fiduciaire - Zaventem NV Vanhout - Geel PIDPA - Antwerpen Erfgoed & Visie bvba - Malle Anteagroup - Antwerpen Greenroad - Wichelen Nv Van Roey - Rijkevorsel De kleine boerderij bvba - Rijkevorsel Arx - Tremelo EBVBA Moris Marc - Berlaar Lintacker Consulting bvba - Boechout Scheyck bvba - Veerle-Laakdal

Nieuwsbrief 48 Kempens Landschap

Alg. Ond. Verstraete & Vanhecke nv - Wilrijk Borg-Bouw nv - Lille Recova Nv - Berlaar Het Beeld van Morgen - Beringen Oteas bvba - Booischot aNNo architecten bvba - Gent Kunst & Vliegwerk - Laakdal Luc Van Thillo - Essen Melkerij hof ter Linden - Edegem Bailleul - Gent Houwelyckx – Sint-Katelijne-Waver Jan Van Geet - Berlaar Ibens NV – Antwerpen Renotec NV - Geel

Uitgever Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be Fotografie James van Leuven Raf Ketelslagers Bart Van Overbeeke aNNo architecten Gemeente Laakdal

Tekst Kempens Landschap Abonnement Word voor €10 per jaar beschermer van Kempens Landschap en ontvang drie keer per jaar onze nieuwsbrief in de bus!

Meer info op www.kempenslandschap.be/nl/ steun.

Volg ons op: