Nieuwsbrief 53

Stichting Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuurof monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft Kempens Landschap ruim 1400 ha in eigendom.

Jan De Haes

Kathleen Helsen

Stichting Kempens Landschap

Innovatie

Beste lezer,

We kunnen er niet omheen: de energieprijzen stellen mensen, bedrijven, overheden en andere instanties voor grote uitdagingen. Ook Stichting Kempens Landschap. Duurzaam renoveren en restaureren is en blijft daarom de boodschap. Door de jaren heen hebben we dan ook steeds geprobeerd om op de kar te springen van nieuwe technologieën omdat we er al van in het prille begin van overtuigd zijn dat erfgoed en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan. Daarom zette Stichting Kempens Landschap de afgelopen jaren mee haar schouders onder het Europees project DEMI MORE. Dat staat voor Demonstration of Energy efficiency by Measurement and Innovation gives MORE.

Met DEMI MORE testten we over de grenzen heen innovatieve technieken en energiebesparende maatregelen uit. Technieken die gangbaar zijn voor de gewone woningbouw, kunnen namelijk niet zomaar toegepast worden op erfgoedsites - alhoewel er ook daar dingen aan het bewegen zijn. Op domein Roosendael investeerden we zo in manieren om zelf stroom op te wekken. De douaneloods in Essen kreeg in het dak van de loods een lichtstraat van transparante zonnepanelen.

Voor Hof Ter Linden en de Beddermolen was isolatie het uitgangspunt. Daarvoor gingen we zelfs te rade bij de ruimtevaart. Het resultaat is een isolatiemateriaal met een hogere isolatiewaarde dan regulier materiaal. In het molenhuis van de Beddermolen kozen we voor vloerverwarming op basis van infraroodwarmte die veel sneller opwarmt dan de klassieke vloerverwarming. Keuzes die niet voor de hand liggen en die allemaal starten met verder te durven denken. En dat is nodig om onze erfgoedmonumenten energie-efficiënter te maken en aantrekkelijk te houden voor verdere herbestemming.

Ook duurzaamheid staat centraal. Daarom proberen we met afbraakmateriaal zo zorgvuldig mogelijk om te gaan. Voor de bijgebouwen van de remise van Hof Ter Laken brachten we met het Europees project Digital DeConstruction in kaart welke materialen opnieuw gebruikt konden worden op een hoogwaardige manier. Circulair bouwen in de praktijk om de afvalberg te verkleinen. Ook dat is zorg dragen voor Erfgoed.

Innovatie en out of the box denken, het is in de 25 jaar dat we actief zijn deel gaan uitmaken van ons DNA. Het houdt ons scherp en zorgt ervoor dat we altijd naar de toekomst blijven kijken.

Onze verjaardag hebben we het afgelopen jaar gevierd met een groot feest en een fotowedstrijd. Daarop kwamen heel wat prachtige beelden als reactie. De winnende foto vindt u op de cover, het bufferbekken in Borsbeek. Met dit nummer sluiten we ons jubileumjaar af. Dat doen onze medewerkers door hun favoriete domein met u te delen.

Veel leesplezier!

Jan De Haes & Kathleen Helsen

Meer dan een bijberoep

“De liefde voor de bijen en de natuur, dat willen we uitdragen”

Te midden van de Rijkevorselse beemden gonst het van de bedrijvigheid. Wel 12 bijenvolken huizen hier. Dat is allemaal te danken aan de vrijwilligers van vzw De Raam. Stichting Kempens Landschap ging langs bij Jef Lauryssen en Jos Matté, de voorzitter en secretaris van het bijencentrum en liet zich rondleiden in de bijenhal.

In het hart van de bijenhal staan 12 bijenkasten die elks zo’n 20 à 40 000 bijen huisvesten. Trots tonen Jef en Jos de ramen aan de binnenkant van een kast en vertellen honderduit over hoe de bijen overwinteren (ze vormen een bol en houden zo de koningin warm), hoe ze gevoed worden (met een soort suikerwater), hoe ze zelf al een ratenstructuur voorproduceren enzovoort. De kennis en passie van de heren maakt meteen duidelijk waarom het Vlaams Bijeninstituut De Raam als paradepaardje en uitvalsbasis voor imkeropleidingen naar voor schuift. Bijencentrum De Raam is namelijk één van drie educatieve centra over bijen binnen het Instituut.

Sterkte van de vereniging

Als eigenaar van de grond, startte Jef in 1992 met de bouw van het eerste lokaal en bood het aan de Sint Ambrosiusgilde aan als uitvalsbasis. Sindsdien is De Raam alleen maar verder uitgebreid. Vandaag bestaat het centrum uit een ontvangstpaviljoen, een bijenhal en een prachtige tuin in een raatstructuur met honderden bijvriendelijke planten. 116 leden telt de vzw, waarvan 85 imkers. “Al onze leden zijn vrijwilligers. Sommigen zijn actief

in de bijenwerkgroep en werken onder andere mee aan het honing slingeren, de was smelten & zuiveren en het overlarven. Anderen nemen het technisch onderhoud op zich. En dan heb je de vrijwilligers die de tuin onderhouden, onze zogenaamde tuinmannen”, vertelt Jos. “We vullen elkaar aan. Iedereen brengt zijn eigen expertise mee en versterkt zo de vereniging. De educatieve infokasten in de tuin? Die zijn bijvoorbeeld zelf gemaakt door een voormalig leerkracht.”

Ambassadeurs van de natuur

Als vereniging is De Raam ook stevig verankerd in de lokale gemeenschap. Zo heeft een leerkracht van het VITO van Hoogstraten de tuin van het centrum ontworpen en werkt het centrum nauw samen met de gemeenten Rijkevorsel en Hoogstraten. Meer zelfs, overheden kunnen in het centrum terecht om zich te laten adviseren over bijvriendelijke beplanting in bermen en openbare ruimten. “Met de verschillende thematische perken in de tuin willen we bezoekers inspireren. Zo hebben we een perk met landbouwgewassen, fruitbomen en noem maar op. Als ambassadeurs van de natuur, willen we onze liefde voor bijen en natuur verder uitdragen in de hoop dat we mensen stimuleren om een bijvriendelijke tuin aan te leggen”, legt Jef, de grondlegger van het centrum uit. “Ik ben trots op wat we de voorbije jaren hebben gerealiseerd en op de goede samenwerking met de verschillende partners. Maar ik ben vooral blij dat dankzij de aankoop door Stichting Kempens Landschap en de gemeente de toekomst van het bijencentrum is gegarandeerd.”

tips van het team

Bijzondere plekken

Al 25 jaar zetten we ons met Stichting Kempens landschap in voor landschappen en erfgoed. Meer dan 70 domeinen hebben we ondertussen onder onze hoede. En die koesteren we stuk voor stuk. Het was dan ook een hartverscheurende vraag voor de collega's om te beantwoorden: Voor welk domein heb je stiekem een boontje?

Philippe. In dienst sinds 2000. Boontje voor: Onmogelijk om als directeur te kiezen, maar als het moet kies ik Wortel en MerksplasKolonie & Hof ter Laken, Heist o/d Berg

“Mijn eerste kennismaking met de Koloniën? Ik was meteen onder de indruk. De lange dreven door bosgebied en dan plots opende de dreef haar venster en werd het bos vervangen door open ruimte. De witte huisjes van Wortel-Kolonie tot aan onze landlopersboerderij maakten het plaatje af. Ook het traject dat er is afgelegd is feno-menaal. Van de 100 meest bedreigde erfgoedsites tot UNESCO-werelderfgoed, en van hagenherstel tot een restauratietraject om U tegen te zeggen in Merksplas-Kolonie!

Voor Hof ter Laken hebben we maar liefst 18 jaar onderhandeld met baron de Gruben! Vandaag staan we voor de doorontwikkeling van het landgoed als parel aan de Grote Nete, de Loire van de Kempen. We gaan hier opnieuw pilootwerkend aan de slag en dragen bij aan het behoud en ontwikkeling van de kastelen in “historisch Brabant”.

Kempens landschap wordt door andere meer en meer als de Trust van Vlaanderen aanzien, een compliment waar we hard voor hebben gewerkt en we gaan dat blijven doen!”

“Vanaf het eerste moment wist de authenticiteit van deze plek me te charmeren. Je kan je zo voorstellen hoe de molenaar hier eeuwenlang woonde en werkte of hoe de mensen uit het dorp hier langskwamen om hun graan te laten malen. Met de restauratie, onze molenaars- en bakkerswerking zijn we erin geslaagd om die beleving terug te brengen.“

Tinka. In dienst sinds 2019. Boontje voor: Wintertuin/ Ursulineninstituut, OLV-Waver

“Deze site is uniek in Vlaanderen. De bijzondere constructies zoals de Wintertuin en de picknickhall zijn stuk voor stuk architecturale parels die je zo doen binnenstappen in een andere wereld. Voeg daar de lange geschiedenis en de fantastische verhalen van het gebouw en zijn (voormalige) gebruikers aan toe, dan kan je niet anders dan concluderen dat dit een magische plek is."

Tine. In dienst sinds 2010. Boontje voor: De Beddermolen, Westerlo

Johan. In dienst sinds 2011. Boontje voor: Kasteelruïne Ter Elst, Duffel

“Als geboren Duffelaar heb ik een nauwe band met dit domein waar ik als kind nog speelde op het binnenplein. Het is dan ook speciaal om samen met het lokale bestuur mee je schouders te kunnen zetten onder de ambitieuze restauratie van de ruïne. Mijn favoriete projecten zijn degene die nog in de steigers staan; The best is yet to come!”

Lander. In dienst sinds 2021. Boontje voor: De Raam, Rijkevorsel

“De Raam is een verborgen parel in Rijkevorsel. Verscholen in het groen hebben de vrijwilligers er een bijencentrum met een prachtige tuin opgericht. Op zondag is iedereen hier welkom voor een drankje. Een aanrader om te bezoeken en gezien de ligging ideaal als stopplaats tijdens een fietstocht. De ultieme plek om tot rust te komen.”

Annemie. In dienst sinds 2005. Boontje voor: Keiheuvel-De Most, Balen

“Een prachtig landschap met extremen: de open, droge landduinen van de Keiheuvel en het natte laagveen van De Most. De opkuis van de zonevreemde camping Keiheuvel was een huzarenstukje, maar heeft tot een stukje mooie natuur geleid. En bij mooi weer kan je hier kijken naar de zweefvliegtuigen van het aangrenzende vliegveld.”

Kathleen. In dienst sinds 2015. Boontje voor: Hof ter Linden, Edegem

“Wanneer ik vroeger bij mijn grootouders op bezoek ging, fietste ik elke keer voorbij het kasteel. Dat sprak erg tot mijn verbeelding. Toen het te koop stond grapte mijn grootvader dat hij één van de koetshuizen voor mij ging kopen. Het is dan ook bijzonder dat ik nu mee mijn schouders kan zetten onder de restauratie van het kasteel. Ik weet zeker dat mijn opa bijzonder trots zou zijn.”

Sofie. In dienst sinds 2008. Boontje voor: Ter Speelbergen & Speelbergenbos, Putte

“Zeer mooie en aangename werkplek in een mooie gerestaureerde hoeve, gelegen in een prachtige dreef. In de Peredreef en het Speelbergenbos is het prachtig om te wandelen. Een mooi stukje natuur dat voor mij dichtbij huis gelegen is.”

“The best is yet to come!”

“Zeer mooie en aangename werkplek.”

Stichting Kempens Landschap

“Vroeger leerde ik dit park kennen als het domein van de ‘witte nonnen’. Mijn grootmoeder woonde er een tijdlang na de Tweede Wereldoorlog en zelf poseerde ik er voor mijn communiefoto’s. Vooral tijdens de herfst komen de beelden en de begraafplaats helemaal tot hun recht in het gekleurde landschap. “

Nathalie. In dienst sinds 2022. Boontje voor: De Notelaer, Bornem

“Het uitzicht op het balkon van paviljoen De Notelaer bracht me direct terug naar mijn kindertijd. We gingen er regelmatig fietsen in de omgeving en raakten zelfs een keertje op drift in een overzetboot. Het paviljoen is bovendien prachtig: die vloer, die muurschilderingen. Het heeft alles om weg te dromen.”

Bart.

“Hof ter Borght heeft een rijk verleden. Dat zie je bijvoorbeeld aan de aanplantingen. Die gebeurden zowel in de 19de als 20ste eeuw waardoor er een enorme mix aan boomsoorten is ontstaan. Je vindt er zelfs enkele zeldzame exemplaren . Ook in de bloeirijke graslanden vind je een mix van courante en minder courante kruidachtige soorten. “

Rebecca. In dienst sinds 2020. Boontje voor: Geel-Bel “Op de stuifduinen van Geel-Bel krijg ik een instant vakantiegevoel. Heerlijk om hier onder een lente- of herfstzonnetje te komen wandelen. Deze bijzonder plek is ook de thuis van de bedreigde harkwesp. En als ik deze omgeving zie, kan ik ze geen ongelijk geven.”

Melissa. In dienst sinds 2022. Boontje voor: Klompenmuseum Den Eik, Laakdal

“Samen met mijn familie trok ik onlangs naar het Merodegebied. We ontdekten er dit bijzonder erfgoedplekje en kwamen alles te weten over de klompenmakerij. Na een tocht langs het klompenbelevingspad nog even uitblazen in de gezellige brasserie en genieten van een warme chocomelk met slagroom. Kortom, de ideale familie-uitstap!”

“Het heeft alles om weg te dromen.”

Nena. In dienst sinds 2014. Boontje voor: Park Franciscanessen, Wuustwezel

In dienst sinds 2022. Boontje voor: Hof Ter Borght, Hulshout

“Op de stuifduinen krijg ik een instant vakantiegevoel.”

Op zoek naar het verleden Kasteelruïne ter Elst

Er beweegt wat voor kasteelruïne Ter Elst in Duffel. Het agentschap Onroerend Erfgoed keurde afgelopen zomer alvast de krijtlijnen voor de restauratie van de ruïne goed.

De kasteelruïne wordt opnieuw een eventen ontmoetingsplek. De vroegere ridderzaal krijgt een glazen overkapping en een trappenpartij die ook kan dienen als theater. De contouren van het verdwenen kasteel worden zichtbaar gemaakt in het binnenplein dat helemaal wordt heraangelegd. Een nieuwe voetgangers- en fietsersbrug leidt

van het kasteeleiland naar de Netedijk en nodigt als het ware mensen uit om een kijkje te komen nemen in het kasteel.

In afwachting van het definitieve restauratiedossier dat Stichting Kempens Landschap dit voorjaar zal indienen, gebeurde er alvast onderzoek naar de archeologie

en bouwhistorie van het kasteel. Met een grondradar werd het volledige binnenplein gescand op zoek naar de restanten van afgebroken dienstvleugels, waterputten of oude vloeren. Op die manier kunnen onderzoekers de diepten van de mogelijke restanten in kaart brengen zonder te moeten graven. Zo kunnen we de oude funderingen in het nieuwe binnenplein visualiseren en hoeven we bovendien oude restanten niet onnodig te verstoren bij de aanleg van nutsleidingen.

Firma

VITO - Mol

Sibelco - Dessel

Fluvius - Melle

KPMG Fiduciaire - Zaventem

NV Vanhout - Geel

PIDPA - Antwerpen

Erfgoed & Visie bvba - Malle

Anteagroup - Antwerpen

Greenroad - Wichelen

Nv Van Roey - Rijkevorsel

Kunst & Vliegwerk - Laakdal

Luc Van Thillo - Essen

Melkerij hof ter Linden - Edegem

Bailleul - Gent

Houwelyckx – Sint-Katelijne-Waver

Jan Van Geet - Berlaar

Meer