Sanne Deurloo is sinds begin 2012 hoofdredacteur van Kennislink.nl. Daarvoor was ze o.a. Hoofd Programma van Science Center NEMO en (adjunct)hoofdredacteur van het tijdschrift NatuurWetenschap&Techniek.
Kennislink.nl
the magazine!
Is het vreemd dat een internetsite een magazine uitbrengt om haar tienjarig bestaan te vieren? Nee, want er is een goede reden. Wij willen dat je Kennislink voor ĂŠĂŠn keer op tafel kunt leggen of aan een collega kunt geven, maar wel zo dat de sprong naar de digitale wereld weer snel gemaakt is. Via Layar (zie volgende pagina) kan dat en heb je meteen het laatste nieuws in handen. Dit blad is geen afgietsel van de website. Het wil de discussie aanzwengelen over de rol van wetenschap in de samenleving. Kruipt de wetenschap niet te veel in haar schulp, bang dat ze toch niet begrepen wordt? Moeten we publiek en beleidsmakers niet juist overtuigen dat wetenschappelijke inzichten ons maatschappelijk en persoonlijk verder kunnen helpen? Wij denken van wel. We vragen betrokken partijen mee te praten over deze vragen. Met als doel een gezamenlijk geluid te laten horen over de onmisbaarheid van wetenschap, ook in het onderwijs. Voor een website is tien jaar een hele leeftijd, een moment om trots op terug te kijken en hoopvol vooruit. En er past een saluut bij aan de mannen die in 2002 Kennislink begonnen: Marten Knip, Emiel Felix, Giovanni Stijnen, Ilja van Dam, Carl Koppeschaar en Ronald Smallenburg. Zij, en vele anderen, bouwden mee aan de goedbezochte website die Kennislink nu is. Blijf ons volgen. Sanne Deurloo Hoofdredacteur Kennislink
Layar
Een directe link met internet Dit Kennislink-magazine is verrijkt met
verschillende digitale extra’s via Layar.
Kennislink.nl Uitgave ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van Kennislink.nl
the magazine!
Jan Staman, Rathenau-instituut
‘Burgers zijn niet zo dom als we vaak denken’
Met de Layar-app op je smartphone
(Iphone of Android) kun je nieuwe lagen
Hans Clevers, KNAW
‘Wij zijn het geweten van de wetenschap’
en informatie ontdekken in dit blad.
Onderwijs verkent voorzichtig de digitale snelweg
Laat je verrassen!
De mening van Jos Engelen, Erika Sanders, Jelle Reumer, Hedwig te Molder en Michiel Buchel Doe de science-quiz Loop langs de tijdlijn van 2002 tot 2022
Stap 1
Kennislink: ! the magazine papier Kennislink – op bestaan van kennislink.nl voor 10 jarig Eenmalige uitgave
Download de gratis
4 Kennislink.nl backstage
layarteken] Met Layar! [+ ontmoeten elkaar Digitaal en papier
Haag’ krijgen in Den ‘We willen invloed van de KNAW Clevers, president moeten web stimuleert baar. Daar‘Het le wetenschap onbetrouw cruciale intellectue ] ‘In feite is alleleren leven.’ Rotterdam we maar mee directeur van Natuurhistorisch vermogens’ Jelle Reumer, denken’ wetenschappers Olivier Nyirubugara, op digitalisering instituut niet zo dom als gepromoveerd ‘Burgers zijndirecteur van het Rathenaules in de geschiedenis Jan Staman, cruciale intellecbinnen het onderwijs ‘Het web stimuleert ing in de zo ‘ ‘Burgers zijn niet tuele vermogens ra, gepromoveerd op digitaliser Olivier Nyirubuga dom als wetenschap en geschiedenisles
met… Hans
Layar-app voor Android
6 Beter een goed verhaal dan een simpel feit
Fouchier Engelen, Ronpers denken’ der Hoeven, Jos wetenschapsmet Maria van van het belang van Verder interviews wetenschap en Jan Staman, directeur over betrouwbare tituut vele anderen en voor Rathenau-ins ons achterhet maatschappij communicatie wetenschap en over tien jaar en een tijdlijn ons
38
of iPhone, of update
naar de laatste versie
10 Kennislink.nl van 0 naar… - facts & figures
200220122022
In de Tijdcap sule naar 2022
als je Layar al hebt.
Stap 2ember a.s. vult Kennis Tot 31 dec
12 ‘Wij zijn het geweten van de wetenschap’ Interview met Hans Clevers 17 Jelle Reumer - Betrouwbare wetenschap? 18 Kijkje op het bureau van een
38
link een tijdcapsule me t voorspellinge n over de wetenschappelij ke ontwikkeling en van de komende tien jaa jdragen. Over tien r. Iedereen kan bijaar, op 15 april maken we de cap 2022, sule open om te zien of de voorspellinge n zijn uitgekom en. Hier vast de vooruitbl ik van een aantal Kennislinkredacteur en. Bekijk de res t op [layar logo] of ww w.kennislink.nl/tij dcapsule en voeg vooral je eigen voorsp elling toe.
In de Tijdcap sule naar 2022
Vind pagina’s met het Layar-logo.
Tot 31 december a.s. vult Kennislink tijdcapsule met een voorspellingen over de wetenschappelijke ontwikkelingen de komende tien van jaar. Iedereen kan jdragen. Over tien bijaar, maken we de capsule op 15 april 2022, open om te zien de voorspellingen of zijn uitgekome n. Hier vast de vooruitblik van nislinkredacteuren. een aantal KenBekijk de rest op [layar logo] of www.kennis link.nl/tijdcapsule en voeg vooral je eigen voorspellin g toe.
‘Burgers niet zo dom als we vaak denken’
Over tien jaar is personalized medicine feit. Elk individu een krijgt een behandeling maat, op basis van op zijn we dan op voorhand genoom, omdat kunnen bepalen welke behandeling zal aanslaan en welke niet.’ Anne van Kessel
Over 10 jaar zijn chips kladpapier. Ze zitten net zo goedkoop als overal: je toiletpot checkt je urine of je een hebt, je behang doet beginnende tumor dienst als tv-scherm en je auto houdt zelf afstand. Eindeloze mogelijkheden…’ Sven de Jong
De scheiding tussen de virtuele en de ‘echte’, online, de fysieke wereld zal vervagen. We voeren gesprekken met ‘echte’ en virtuele gesprekspartners en op elke locatie kun je digitale informatie opvragen over je omgeving.’ Ilja van Dam
Over tien jaar is personalized med icine een feit. Elk individu krijg maat, op basis van t een behandeling op zijn genoom, omd at we dan op voorhan d kunnen bepalen welke behandeling zal aanslaan en welk e niet.’ Anne van Kessel Door automatische spraakherkenning moet het mogelijk zijn om een willekeurige tekst aan je computer te dicteren, zodat je geen lange stukken tekst meer hoeft in te tikken. En heb je een vraag, dan stel je die mondeling aan Google.’ Mathilde Jansen
2018
door Marjolein
De
januari
februari
maart
London Conventie
, van afval in zee verbiedt, verloopt
die het dumpen
april
Eerste toren ter
etenschap is niet ingewikkeld en burgers begrijpen haar heel goed, al denken wetenschappe ook rs vaak van niet,’ meent Jan Staman, directeur van het Rathenauinstituut. ‘Mensen hebben meteen in de gaten of iets de moeite waard is om naar te luisteren.’ De informatievers trekking over wetenschap kreeg eind vorige eeuw een belangrijke draai naar transactiedenk en: het algemene publiek moest meer betrokken
Maas
juni
juli
asbest incubatietijd
door daalt, omdat asbest nu langer verboden dan is de
augustus
Alle huishoudens kunnen een aanschaffen
september
3D-printer
De overstroomt vanaf nu nog maar maximaal eens in de 250 jaar oktober
november
december
Kerncentrale
Borssele 2
wordt geopend
De scheiding tuss en de online, de virtuele en de ‘echt e’, fysieke wereld zal vervagen. We voer en gesprekken met ‘echte’ en virtuele gesprekspartners en op elke locatie kun je digitale informa tie opvragen over In de Tijd je omg cap evin g.’ sule Ilja van Dam In rde202 naa Tijd2capsule
telefoon boven de
38
Open Layar, houd de
naar 2022
Tot 31 december a.s. vult Kennislink tijdcapsule met een voorspellingen over de wetenschap Tot 31pelijke december ontwikkeli a.s. vult Kennislink ngen van de komende tijdcapsule een tien met jaar.voorspellinge Iedereen kan n over jdragen.wetenschapp bi-de elijke ontwikkeling Over tien jaar, op 15 april en de komende van maken we 2022, tien jaar. Iedereen de capsule kan bijdragen. Over tienopen om zien de voorspellin jaar, op of 15 te april 2022, maken we gen de zijn uitgekome capsule open om ten.zien vast de vooruitblik Hier de voorspellinge of van n zijn eenuitgekomen. aantal Kennislinkreda vast de Hier vooruitblik van cteuren. Bekijkeen de aantal Kenrest op nislinkredacteuren. yar logo] [laof www.kennislink.nl/tijdca Bekijk op [lalogo] of www.kennislin de restpsule en voeg yar vooral k.nl/tijdcapsule je eigen voorspellin en voeg vooral je eigen voorspelling g toe. toe.
Overal om ons heen zien buigzame beel dschermen van graf eem. We dragen mob telefoons als horl iele Tap oges om de vientum armto w . Qua computers breken door en de eerste kankertherapie met tum orzoekende nanodee ltjes is rijp voor grootsch alige Barry van der Mee toepassing.’ r
pagina en ‘Tap to view’
Over tien jaar is personalized medicine feit. Elk individu een
Over tien jaar is personalized krijgt een behandeling medicine een maat, op feit. op basis Elk individu van krijgt eenzijn genoom, behandeling maat, op omdat we dan op basis op van voorhand zijn genoom, kunnen omdat bepalen welke webehandeling dan op voorhand zalkunnen bepalen aanslaan behandeling zal aanslaan enwelke welke niet.’ Anne Kessel en welke niet.’ Anne vanvan Kessel
Over 10 jaar10zijn jaarchips zijn chips zo goedkoop zo goedkoop als kladpapier. Ze zittennet net kladpapier. overal: je toiletpot als Ze zitten overal: je toiletpot je urine of je een beginnende checkt jecheckt urine of je een beginnende tumor hebt, je behang doet dienst als tv-scherm tumor hebt, je en behang je auto doet houdtdienst zelf afstand. als tv-scherm en je auto mogelijkheden…’ houdt zelf afstand. Eindeloze Eindeloze Sven de Jong mogelijkheden …’ Sven de Jong Over
om de actie te starten.
Door automatische spraakherkenning moet het mogelijk
‘W
etenschap is niet ingewikkeld en burgers begrijpen haar heel goed, al denken wetenschappe ook rs vaak van niet,’ meent Jan Staman, directeur van het Rathenauinstituut. ‘Mensen hebben meteen in de gaten of iets de moeite waard is om naar te luisteren.’ De informatievers trekking over wetenschap kreeg eind vorige eeuw een belangrijke draai naar transactiedenk en: het algemene publiek moest meer betrokken
januari
januari
februari
maart
De De scheiding scheiding tussentussen de online, dedeonline, de virtuele en deen virtuele ‘echte’, fysieke wereld zal de ‘echte’, fysieke vervagen. We voeren vervagen. gesprekken met wereld zal ‘echte’ en virtueleWe voeren gesprekken gesprekspartners en op met elke‘echte’ locatie en kunvirtuele je digitalegesprekspartne informatie rs en op elke locatie opvragen over je omgeving.’ kun je digitale informatie Iljaopvragen van Dam over je
De
met tumorzoekende nanodeeltjes is rijp voor grootschalige toepassing.’ Barry
van der Meer London Conventie , van afval in zee verbiedt, verloopt
die het dumpen
april
London
De opvolger van DeHubble, ruimtetelescoop die wordt gelanceerd
februari
Stap 4
maart
London Con
maart
april
James Webb,
april
De opvolger van Hubble, ruimtetelescoop wordt gelanceerd
zien buigzame beeldOveral om ons heen We dragen mobiele schermen van grafeem. de arm. Quantumom telefoons als horloges en de eerste kankerdoor computers breken nanodeeltjes is therapie met tumorzoekende toepassing.’ rijp voor grootschalige Barry van der Meer
De
januari
februari
maart
Conventie London afval in zee het dumpen van ,
die
verbiedt, verloopt mei
april
Hubble, De opvolger van ruimtetelescoop wordt gelanceerd
James Webb
,
augustus
Alle huishoudens kunnen een aanschaffen
3D-printer
asbest incubatietijd
wereld van meer Eerste toren ter dan wordt opgeleverd
een kilometer hoog juni
asbest
door is Het aantal kankerpatiënten asbest nu langer daalt, omdat de verboden dan
incubatietijd
‘Burgers niet zo dom als we vaak denken’
‘W
etenschap is niet burgers ingewikkeld en heel goed, ook begrijpen haar rs vaak al denken wetenschappe Jan Staman, van niet,’ meent Rathenaudirecteur van het hebben instituut. ‘Mensen of iets de meteen in de gaten om naar te moeite waard is
luisteren.’ trekking over De informatievers eind vorige wetenschap kreeg draai naar eeuw een belangrijke en: het algemene transactiedenk meer betrokken publiek moest
re debat een betrouwba ? Is het publieke over wetenschap bron van informatie de discussie je dat En hoe voorkom Kennislink eindigt in een gevecht? met Jan Staman, ging in gesprek Rathenau-instituut directeur van het en debat over wetenvoor onderzoek e. schap en technologi door Marjolein
Overmeer
Maas
overstroomt De maar maximaal vanaf nu nog jaar eens in de 250
augustus
juli
Alle huishoudens een aanschaffen
kunnen
3D-printer
september
oktober
november
2 Borssele geopend
Kerncentrale wordt
december
2019
2018
s. vult Kennisli nk een orspellingen o ver de ontwikkelingen van ar. Iedereen ka n biaar, op 15 april 2022, le open om te z ien of jn uitgekome
de online, de De scheiding tussen fysieke wereld zal virtuele en de ‘echte’, gesprekken met vervagen. We voeren en op gesprekspartners ‘echte’ en virtuele digitale informatie elke locatie kun je omgeving.’ opvragen over je Ilja van Dam
moet spraakherkenning Door automatische tekst om een willekeurige het mogelijk zijn je geen te dicteren, zodat aan je computer meer hoeft in te tikken. lange stukken tekst dan stel je die mondeling En heb je een vraag, aan Google.’ Mathilde Jansen
juli
asbest incubatietijd
door daalt, omdat asbest nu langer verboden dan is de
rpatiënten door daalt, omdat asbest nu lange verboden dan r is de
een personalized medicine op Over tien jaar is krijgt een behandeling feit. Elk individu zijn genoom, omdat maat, op basis van kunnen bepalen welke we dan op voorhand niet.’ aanslaan en welke behandeling zal Anne van Kessel
als chips net zo goedkoop Over 10 jaar zijn overal: je toiletpot kladpapier. Ze zitten beginnende tumor je een checkt je urine of dienst als tv-scherm hebt, je behang doet zelf afstand. Eindeloze en je auto houdt mogelijkheden…’ Sven de Jong
Maas
juni
Het aantal kankerpatiënten
juni
38
‘bekijk’ en ‘zie’ meer!
mei
een kilometer hoog wordt opgeleverd
naar 2022
een a.s. vult Kennislink Tot 31 december over de voorspellingen van tijdcapsule met ontwikkelingen wetenschappelijke Iedereen kan bijaar. 2022, de komende tien jaar, op 15 april of jdragen. Over tien open om te zien maken we de capsule uitgekomen. Hier zijn de voorspellingen een aantal Kenvan vast de vooruitblik Bekijk de rest op [lanislinkredacteuren. link.nl/tijdcapsule yar logo] of www.kennis voorspelling toe. je eigen en voeg vooral
Overmeer
september
De overstroomt vanaf nu nog maar maximaal eens in de 250 jaar oktober
november
Kerncentrale
wordt geopend
Het aantal kanke
sule Houd de telefoon boven In de Tijdcap
de pagina, ‘luister’,
door Marjolein
een hoog kilometer
Eerste toren ter wereld van meer dan
mei
De opvolger van Hubble, ruimtetelescoop wordt gelanceerd
wereld
juni
doortoren ter van afval in zee wereld van meer daalt, omdat asbestasbest dan verbiedt, verloopt nu langer is verboden dan de incubatietijd wordt opgeleverd
Borssele 2
ventie
, en van afval in zee verbiedt, verloo pt
die het dump
Eerste toren ter
van dan een kilometermeer hoog wordt opgeleverd
mei
Conventie Het aantal kankerpatiënten JameshetWebb , dumpen Eerste ,
februari
James Webb,
De
Is het publieke debat bron van informatie een betrouwbare over wetenschap En hoe voorkom ? je dat eindigt in een gevecht? de discussie Kennislink ging in gesprek met Jan Staman, directeur van het Rathenau-instituut voor onderzoek en debat over wetenschap en technologi e.
omgeving.’
Ilja van Dam
Overal om ons heen zien schermen van grafeem. buigzame beeldWe dragen mobiele Overal als telefoons omhorloges ons heen zien om de buigzame arm. Quantum-beeldcomputers schermenbreken van door grafeem. en de eerste We dragen kanker- mobiele therapie metals telefoons tumorzoekende horloges om nanodeeltjes rijp voor grootschalige is de computers toepassing.’ arm. QuantumBarry van derbreken Meer door en de eerste kankertherapie
december
2019
2018
2018
2018
zijn om een willekeurige Door automatische tekst aan je computer spraakherkenn te dicteren, zodat ing moet je geen het mogelijk lange zijnstukken meer hoeft in te tikken. om tekstwillekeurige En heb je een een aan je computer vraag, dan stel je tekst te dicteren, mondeling aan Google.’ zodat je die geen lange stukken tekst meer Mathilde En heb je een vraag,Jansenhoeft in te tikken. dan stel je die mondeling aan Google.’ Mathilde Jansen
24 De vergunning ligt thuis 29 5 stellingen voor Erika Sanders
‘Burgers niet zo dom als we vaak denken’
e Tijdcapsul e 2022 Door automatisch e spraakherkennin g moet het mogelijk zijn om een willekeurige tekst aan je computer te dicteren, zodat je geen lange stukken teks t meer hoeft in te tikken. En heb je een vraa g, dan stel je die mondeling aan Google.’ Mathilde Jansen
20 5 stellingen voor Jos Engelen
26 Kennislink inspireert
38
Stap 3
2019
Het aantal kankerpatiënten
Kennislinkredacteur 22 Politiek en het W-woord
Overmeer
wereld
van dan een kilometermeer hoog wordt opgeleverd
mei
De opvolger van Hubble, ruimtetelescoop wordt gelanceerd
‘W
Is het publieke debat bron van informatie een betrouwbare over wetenschap En hoe voorkom ? je dat eindigt in een gevecht? de discussie Kennislink ging in gesprek met Jan Staman, directeur van het Rathenau-instituut voor onderzoek en debat over wetenschap en technologi e.
Overal om ons heen zien schermen van grafeem. buigzame beeldtelefoons als horloges We dragen mobiele om de arm. Quantumcomputers breken door en de eerste kankertherapie met tumorzoekende nanodeeltjes is rijp voor grootschalige Barry van der Meer toepassing.’
James Webb,
Over 10 jaar zijn chips net zo goed koop als kladpapier. Ze zitte n overal: je toiletpot checkt je urine of je een hebt, je behang doet beginnende tumor dienst als tv-scher m en je auto houdt zelf afstand. Eind eloze mogelijkheden…’ Sven de Jong
januari
met…
30 Sciencequiz 32 Onderwijs verkent voorzichtig de digitale snelweg 35 De wereld anders zien 36 Wel of niet prikken 37 5 stellingen voor Michiel Buchel 38 In de tijdscapsule naar 2022 39 ‘Burgers niet zo dom als we vaak denken’ interview met Jan Staman 43 5 stellingen voor Hedwig te Molder 44 Wat Kennislink is en wat Kennislink wil 46 Goed kijken is het begin van wetenschap 48 Agenda 49 Dank!
Over ti
Volkskrant-journalist Michael Persson was een van de eersten die Kennislink.nl – tien jaar geleden – besprak. We blikken met hem terug en kijken naar Kennislink in 2012. ‘Beter een goed verhaal dan een simpel feit.’
Inhoud
6 Hans Clevers verruilt zijn bureau op het Hubrechts Instituut in Utrecht voor de statige kamers van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen in Amsterdam. Hij wil de stem van de wetenschap laten klinken in politiek Den Haag en stimuleren dat politici zich baseren op de feiten. ‘Wij zijn het geweten van de wetenschap.’
12
De digitalisering van het onderwijs schrijdt voort, maar de computerloze lesmethoden liggen nog lang niet bij het oud papier. Het onderwijs voegt zich maar voorzichtig in op de digitale snelweg.
32
Is het publieke debat een betrouwbare bron van informatie over wetenschap? En hoe voorkom je dat de discussie eindigt in een gevecht? Een gesprek met Jan Staman, directeur van het Rathenau-instituut. ‘Burgers zijn niet zo dom als we vaak denken.’
39
Kennislink.nl 1 Adiël Klompmaker
7 Elles Lalieu
‘De beste wetenschappers dragen hun onderzoek actief uit zonder er op los te speculeren alleen om het goede verhaal.’
‘Wetenschap draagt altijd een bepaalde mate van onzekerheid in zich. Dat wetenschappers vaak open over die onzekerheden communiceren, straalt betrouwbaarheid uit.’
Redacteur Aarde & Klimaat
2 Alex van den Brandhof Redacteur Wiskunde
‘Moderne wiskundige bewijzen zijn vaak zó specialistisch, dat we niet anders kunnen dan vertrouwen op het oordeel van een handvol specialisten. Als zij een resultaat waar vinden, vindt iedereen dat.’ 3 Anne van Kessel
Redacteur Aarde & Klimaat
‘Het werk van voorgangers is minstens zo interessant als wetenschapsnieuws. Darwin had nooit zijn evolutietheorie ontwikkeld zonder het bewijs voor de ouderdom van de aarde van mensen als Lyell en Cuvier.’ 4 Annemieke van Roekel
Redacteur Aarde & Klimaat
‘Wetenschap die geheel is losgezongen van ethiek lijkt mij tamelijk waardeloos.’ 5 Annerienke Fioole
Redacteur Maatschappij
‘In het knagende gevoel dat er iets niet klopt, liggen de mooiste antwoorden. Als je dat probeert weg te poetsen, dan blijft er weinig betrouwbare kennis over.’
8
4
Redacteur Biologie en Gezondheid
1
8 Giovanni Stijnen
Accountmanager Uitgeverij
7
‘Wetenschap geeft antwoorden op vragen die vaak ontstonden uit nieuwsgierigheid en fascinatie. Die antwoorden kunnen na verloop van tijd uitgroeien tot wat de maatschappij ziet als dé oplossing.’
5
9 Guido van de Heuvel Redacteur Techniek
‘Met de kennis van nu komen we er niet. Daar hebben we onze fantasie voor nodig.’
9
10 Ilja van Dam Eindredacteur
‘Hoezo ‘validatie van wetenschap’? Is het vergroten van onze kennis over de wereld om ons heen niet genoeg validatie dan?’ 11 Maarten Muns
Redacteur Geschiedenis en Archeologie
3
10
‘Buiten de natuurwetenschappen is keihard bewijs uiterst zeldzaam. Daarom mogen de meeste wetenschappers slechts claimen dat ze volgens beproefde methodes zoeken naar de waarheid, niet dat ze de waarheid in pacht hebben.’
11
6 Barry van der Meer
Redacteur Natuurkunde en Nanotechniek
‘Wetenschap doet altijd een stap in het onbekende. Daar horen onzekerheid en tegenstrijdige resultaten bij. Zo komen wetenschap – en dus de mens – al honderden jaren verder.’
6
2
22
backstage
12
12 Mariska van Sprundel
18 Monique Vaanholt
‘Wetenschappers moeten in hun communicatie met het publiek transparant(er) zijn over de onzekerheden in hun onderzoek. Dat behoedt het publiek voor valse beloften.’
‘Grotere toegankelijkheid en zichtbaarheid van wetenschap maakt mensen enthousiast voor de wetenschap.’
Redacteur Biotechnologie en Scheikunde
19
13 Marjolein Overmeer 18
14
Redacteur Geschiedenis & Archeologie
‘Blijf kritisch en geloof niet onmiddellijk wat je leest: historische bronnen zijn vaak gekleurd en soms zelfs gemanipuleerd.’ 14 Mark Kocera
Webontwikkelaar
‘Taal is de moeder aller dingen. Niet biologie.’ 13
15 Marlies ter Voorde
Redacteur Aarde & Klimaat
20
16
‘De meest betrouwbare wetenschap staat in de vakbladen. Daar is ruimte voor nuance en onderscheid tussen observaties en interpretatie. De kunst voor de media is het verhaal kort en leesbaar te maken, zonder deze nuances overboord te gooien. Soms lukt dat.’ 16 Marloes van Amerom Redacteur Maatschappij
‘Blijf oppassen met wat zo mooi received wisdoms heet. Inzichten die iedereen voor waar aanneemt – maar die nooit echt uitgezocht zijn.’
15
21
17
17 Mathilde Jansen
Redacteur Taal en Spraak
‘Karl Popper zei: met de juiste hypothese in handen moet elke wetenschapper op zoek naar bewijzen voor het tegendeel. Als wetenschapper moet je proberen je eigen theorie te falsifiëren.’
Uitgever
19 Roel van der Heijden
Redacteur Astronomie en Ruimte-onderzoek
‘Het wetenschappelijk bedrijf is zo ingericht dat onderzoekers elkaars onderzoek herhalen en verifiëren. Op die manier zijn arsenicumbacteriën, koude kernfusie en sneller-dan-licht-neutrino’s meestal maar een kort leven beschoren.’ 20 Ronald Veldhuizen
Redacteur Hersenen en Gedrag
‘De nuchterste kennisverwerving die bestaat is wetenschap. En als het nog niet is onderzocht, mogen we ook wel eens zeggen: ik weet het niet.’ 21 Sanne Deurloo Hoofdredacteur
‘Meer controverse over wetenschap betekent dat wetenschapscommunicatie volwassener is dan tien jaar geleden en serieuzer wordt genomen. Het is gelukkig niet meer alleen een goednieuwsshow.’ 22 Sven de Jong Nieuwsredacteur
‘Wetenschapscommunicatie is geen bijzaak van de wetenschap. Het doet de wetenschap geen goed als er onduidelijkheid bestaat over discussies als de opwarming van de aarde of biologische verschillen tussen homo’s en hetero’s.’
een verhaal een feit
De geschiedenis van Kennislink.nl 2002
De Netwijzer Kennis
start in 1998 een verkenning naar de opdracht van het
ministerie van OCW om ‘de wetenschap, met name die
beschikbaar is bij Nederlandse instellingen, te ontsluiten voor
het brede publiek via internet’. Uitgangspunten: actualiteit,
betrouwbaarheid, toegankelijkheid en trefzekerheid van
‘Het grote voordeel, evenals het grote nadeel van internet is dat er op elke vraag zoveel antwoorden te vinden zijn. De website Kennislink moet wèl betrouwbare antwoorden gaan opleveren.’ Dat schreef Michael Persson, tegenwoordig economieredacteur bij De Volkskrant, maar tien jaar geleden onderdeel van de wetenschapsredactie, in 2002 in zijn bespreking van het piepjonge Kennislink. Hoe denkt Persson er anno 2012 over? Heeft de site zijn verwachtingen waargemaakt?
informatie. Het avontuur
Kennislink start bij Stichting Weten en op 15 april 2002 gaat Kennislink online.
Tien jaar later
Nu onder
de vlag van het Nationaal
Centrum voor Wetenschap en Technologie (NCWT), heeft
Kennislink een jaarlijks bereik
van 2,7 miljoen bezoekers, een geschoolde vakredactie met
kennis van alfa-, béta- en gam-
ma-wetenschappen, beslaat het de breedte van de wetenschap en financieren verscheidene kennisinstellingen mee. Een
keur aan partners draagt content, diensten en kennis bij.
Hier start de tijdlijn maatschappij en wetenschap
over
legaliseert euthanasie als eerste land
Euro
januari
februari
Pim Fortuyn
Nederland
Invoering van de
vermoord aan vooravond van verkiezingen
ter wereld
maart
april
Kennislink online
tekst MAARTEN MUNS
mei
juni
Nederlandse wetenschapper ondekt twee in Brazilië
nieuwe apensoorten
Beter goed dan simpel
door Maarten Muns
Nanokunst. Ingekleurd beeld van een mensenhaar, bekeken door een elektronen-microscoop. Op de haar is met laser – in het Duits – geschreven: ‘Haarfijn en fijner’.
O
m te kijken wat Kennislink zoal opleverde typte Michael Persson tien jaar geleden de zoekterm mensenhaar in. Er verscheen welgeteld één hit, een artikel uit het Utrechts Universiteitsblad. In een achterafkamertje op de Volkskrant-redactie doen we nu precies hetzelfde. Achttien artikelen, waarbij direct opvalt
dat nergens de feitelijke dikte van een mensenhaar opduikt. ‘Ik zie vooral achtergrondverhalen over nano-kunst en nano-machientjes, waarbij de term mensenhaar wordt gebruikt om aan te geven hoe klein iets is,’ begint Persson. ‘Je ziet heel mooi hoe Kennislink veranderd is van iets wat bedoeld is om feitelijke antwoorden te geven
juli
augustus
Planetoïde
zo groot als een voetbalveld scheert langs de aarde op circa eenderde van de afstand aarde-maan
september
oktober
Liever nano-kunst
Het beeld dat hij in 2002 van Kennislink schetste, herkent Persson nauwelijks meer. Dat hij niet in één zoekactie de dikte van een mensenhaar kan vinden, vindt hij dan ook geen
Tsjetsjeense rebellen gijzelen ruim 500 mensen in een theater in
Moskou
november
december
2003
bomaanslag Bali
Een op het eiland eist meer dan 200 levens
in een echte wetenschapssite met achtergrondverhalen voor een breed publiek.’
In de vagere wereld van alfa- en gammavraagstukken is het fijn om houvast te vinden in de wetenschap’
© V O N A LV E N S L E S E N / L A S E R Z E N T R U M , HANNOVER / VOLKER STEGER / SCIENCE PHOTO LIBR ARY
enkel bezwaar. ‘Ik lees veel liever een spannend verhaal over nano-kunst dan over mensenhaar. De functie van Kennislink is duidelijk veranderd. De saaie naslagfunctie is door bijvoorbeeld Wikipedia overgenomen. Als het de achterliggende bedoeling is om mensen bij wetenschap te betrekken, dan is een goed
wetenschappelijk verhaal veel belangrijker dan een wetenschappelijk feit. Daarmee heeft Kennislink een mooie tussenweg gevonden tussen het rondstrooien van feitjes als vermaak en de harde wetenschap.’ In het begin was Kennislink vooral een bèta-site. Maar ook dat is veranderd. Alfa- en gamma-wetenschappen komen nu ook aan bod. Persson is er over te spreken: ‘Dat ik op Kennislink bijvoorbeeld vergelijkend onderzoek over moslims en democratie kan vinden, is heel waardevol. Want hoe zit dat precies? Zeker in de wat ‘vagere’ wereld van alfa-
Spaceshuttle Columbia
valt uit elkaar tijdens terugkeer naar de aarde januari
februari
maart
Dolly, het eerste gekloonde schaap sterft; beetje vroeg voor een schaap
en gammavraagstukken is het fijn om wat houvast te vinden in de wetenschap.’ De juiste vraag
Eerst koos Kennislink ervoor om vooral ‘via een netwerk van honderden wetenschapscorrespondenten wetenschappelijk nieuws heet van de naald te brengen’. Dat netwerk bestaat nog steeds maar tegenwoordig heeft Kennislink ook een professionele redactie die het meeste wetenschapsnieuws zelf zoekt, selecteert en schrijft. Persson: ‘In plaats van afhankelijk te zijn van wat wetenschappers willen aanleveren, heeft Kennislink nu een redactie die
Wereldgezondheidsorganisatie maakt de nieuwe ziekte wereldkundig
SARS
april
mei
juni
De site van Kennislink draaide in april 2002 nog volop proef, toen Volkskrant-redacteur
Michael Persson een recensie schreef. Zijn
zoekopdracht was: hoe dik is een mensenhaar? Toen was er nog één hit, nu zijn het er achttien.
De volledige recensie is terug te lezen via Layar.
kijkt naar wat de lezer wil weten. De site is daarmee journalistieker maar ook veel toegankelijker geworden dan in het begin.’ In 2002 was Persson nog bang dat Kennislink door de veelheid aan informatie ‘sprekend op internet zou lijken, waarmee we terug bij af zouden zijn’. Inmiddels heeft Kennislink
enkele duizenden artikelen in het archief. Van ‘terug bij af zijn’ is volgens Persson echter geen sprake. ‘Juist door die enorme hoeveelheid informatie is het van belang om een redactie te hebben die de lezer helpt met het stellen van de juiste vragen. Internet is nog steeds gedeeltelijk een vergaarbak waar iedereen allerlei onzin
op kan zetten. Kennislink is dat niet, want dat heeft de autoriteit van goed ingevoerde vakredacteuren die met journalistieke principes en ambities werken.’
Concorde laatste vlucht juli
augustus
Start van het online publieksonderzoek
GroteGriepmeting.nl
september
oktober
november
december
Harvard-wetenschappers slagen erin te
licht stil zetten
2004
Het supersonische passagiersvliegtuig maakt zijn
Kennislink van 0 naar‌ 2,7 miljoen 95,379 Meest gelezen artikel keer gelezen
unieke bezoekers per jaar
91,624
54 keer een uitverkochte voetbalwedstrijd in de Kuip in Rotterdam.
keer gelezen
71,479 keer gelezen
80
Optische illusies - hoe je brein je voor de gek houdt Het geheim van de gulden snede De wetenschap van het flirten
bezoekers gelijktijdig online
1 2
3
Vanuit alle landen van de wereld min drie wordt Kennislink bezocht.
1977
9.690.216
= 50 publicaties
Totaal aantal woorden van alle publicaties...
...is ongeveer tot de in de Winkler Prins
654
H
2003 In 2002 begon Kennislink met rond 250 publicaties in 6 vakgebieden:
Aarde & Klimaat Astronomie & Ruimteonderzoek Techniek
i n f o g r a p h i c PA R K E R S
1288
Gezondheid Natuurkunde Biologie Specials: niet aan een vakgebied gekoppeld
2005
2004
Scheikunde Wiskunde Maatschappij
De eerste particuliere ruimtevaartvlucht door
SpaceShipOne januari
februari
Marsrover Spirit Opportunity
landt veilig op Mars. Tweelingbroer volgt
maart
april
mei
juni
8755
Gulden snede Kinderarbeid
Straattaal Buikgriep
130.000
zoektermen per maand waarop gevonden in Google
Nanotechnologie
8032
7073
5988
4920
3805
2811
2006
2007
2009
2008
2010
2011
2012
t/m 31 juli
Nanotechnologie Geschiedenis & Archeologie
Hersen & Gedrag Taal & Spraak Biotechnologie
vermoord
juli
augustus
september
oktober
november
Fossiele vondst van nieuwe loot aan de menselijke stamboom: de
Floresmens
Tsunami in de
Indische Oceaan kost bijna mensen het leven
300.000
december
2005
Theo van Gogh
Hans Clevers werd in 1991 hoogleraar Immunologie aan het UMC Utrecht. In 2002 werd hij hoogleraar Moleculaire genetica en directeur van het Hubrecht Instituut voor Ontwikkelingsbiologie en Stamcelonderzoek. Hij verrichtte fundamenteel onderzoek naar de functie van stamcellen in de normale darm en bij darmkanker; onderwerpen waar hij baanbrekende resultaten bereikte. Clevers studeerde geneeskunde en biologie aan de Universiteit Utrecht en promoveerde daar in 1985.
‘ Wij zijn het geweten van de wetenschap’ tekst BARRY VAN DER MEER, beeld KNAW
D
e Nederlandse wetenschap heeft er sinds juni een nieuwe voorman bij: stamcelbioloog Hans Clevers. Hij heeft de dappere taak op zich genomen de populaire Robbert Dijkgraaf op te volgen bij de KNAW. Clevers is een van de toponderzoekers in Nederland. Hij ontving de afgelopen jaren talloze prijzen. Zijn groep zorgde voor doorbraken in het onderzoek naar het mechanisme waarmee darmweefsel zich vernieuwt en de link met het ontstaan van darmkanker. Zijn Utrechtse lab in het Hubrecht Instituut staat bekend als een van de beste van de wereld in het stamcelonderzoek. Kennislink sprak hem daar, want hij doet nog altijd twee dagen per week onderzoek. U wordt president in een tijd dat het imago van de wetenschap onder druk staat. ‘Wetenschap is ook maar een mening’ lijkt het steeds vaker.
‘Dat laatste is heel erg. Dat wij per generatie ‘opschieten’, verder ontwikkeld zijn, komt door de wetenschap. Het is iets van deze tijd dat mensen niet automatisch autoriteit aannemen. Je ziet het ook bij andere beroepen, zoals artsen, leraren of politie. Iedereen waarvan je een bepaalde autoriteit zou verwachten, moet het nu een beetje verdienen. Dat is zeker voor de wetenschap niet slecht.’ Hoe zou de wetenschap die autoriteit kunnen verdienen? ‘Door consequent goed werk te blijven leveren. Men focust zich vooral op de conflicten, op de foutjes. Maar ik denk dat de gemiddelde Nederlander niet goed weet hoe het wetenschappelijke proces in elkaar steekt. De dingen die we aan het ontdekken zijn, zitten op het raakvlak van het bekende en het onbekende. Er is niet één antwoord. Voor niet-wetenschappers is dat
Nederlandse kiezers wijzen in een referendum het voor af
Verdrag januari
De ruimtesonde
februari
Huygens landt op de Saturnus-maan Titan
maart
De 66-jarige Roemeense Adriana Iliescu bevalt als
oudste moeder
april
mei
Grondwettelijk Europa juni
De allereerste Kennislink 1-aprilgrap: hele schoolklassen steken om 13:00 uur hun mobieltje in de lucht
Interview
Nog maar een paar maanden geleden loste hij Robbert Dijkgraaf af als president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Toch is Hans Clevers al druk bezig om in Den Haag voet aan de grond te krijgen. ‘Op de juiste momenten moeten we laten zien hoe belangrijk wij de wetenschap vinden.’
moeilijk te duiden, want die denken dat iets een keiharde waarheid is als het wetenschappelijk is aangetoond. Verder zijn er natuurlijk de fraudegevallen, zoals de zaak Stapel. Kijk, we hebben 20.000 wetenschappers in Nederland. Twee of drie blijken de laatste jaren niet volgens de regels te hebben gewerkt. Ik denk dat veel beroepsgroepen tevreden zouden zijn met dit soort cijfers.’ Speelt de communicatie met het publiek hierbij een rol? ‘De Nederlandse wetenschapper vindt het heel moeilijk om op een gebalanceerde manier het vak naar buiten te brengen. Ik denk dat goede wetenschapscommunicatie vooral staat of valt met rolmodellen: er zijn meer mensen nodig als Robbert Dijkgraaf, die op een positieve manier in het nieuws komen en het wetenschappelijke proces uitleggen.’
Door storm ontstaat de langste
avondspits in Nederland ooit: 802 km file
juli
augustus
Junk-DNA, waarvan ze dachten dat rotzooi was, blijkt belangrijk voor ontstaan van nieuwe soorten
september
oktober
november
december
2006
Orkaan Katrina New Orleans
trekt verwoestend over de stad
© JAN ROTHUIZEN
Kennislink verhuist definitief naar
Science Center NEMO in Amsterdam
januari
februari
maart
april
mei
Kennislink introduceert – bij wijze van 1-aprilgrap – naast de groene en de witte, ook de
blauwe spelling
juni
Steeds meer aanwijzingen dat warmbloedig waren
dinosauriërs
Dijkgraaf deed het inderdaad goed in de media. Neemt u die rol over? ‘Ik ben natuurlijk een heel ander persoon. Maar er zijn bijvoorbeeld contacten met De Wereld Draait Door en we zijn bezig met een Nederlandse versie van de zogenaamde Christmas Lectures, zoals Dijkgraaf die eerder dit jaar gaf. In Engeland is het college op televisie op Tweede Kerstdag een groot succes.’
De zichtbaarheid van de KNAW is de springplank naar invloed in Den Haag.’ Moet de KNAW een centrale rol spelen in wetenschapscommunicatie? ‘Wij zijn bij uitstek een organisatie die dat zou kunnen. Wij zijn het geweten van de wetenschap. De KNAW was nooit een grote speler in de media, maar dat is veranderd. Als er nu een fraudegeval is, bellen de NOS en RTL naar de KNAW of de president commentaar kan geven. Dat was tien jaar geleden niet zo. Dijkgraaf heeft de KNAW heel goed zichtbaar gemaakt. We willen die zichtbaarheid als springplank gebruiken om invloed te krijgen in Den Haag.’ Wat kan de wetenschap betekenen voor Den Haag? ‘Ze moet de wetenschappelijke feiten aandragen die een belangrijke rol kunnen spelen bij politieke besluiten. Ook moet de wetenschap voorkomen dat politici de feiten niet gebruiken, terwijl die wel bestaan ( fact free politics). De KNAW is daarvoor waarschijnlijk de beste organisatie, omdat wij geen commercieel belang vertegenwoordigen. Wij vertegenwoordigen het vak. Op de juiste momenten moeten we laten zien hoe belangrijk wij de wetenschap vinden.’
Kunstenaar Jan Rothuizen maakte (oorspronkelijk voor de Volkskrant) een van zijn zachte landkaarten van het bureau van Hans Clevers op het Hubrecht Instituut.
juli
augustus
Noord-Korea voert een uit
kernproef
september
oktober
De
november
canon van de Nederlandse geschiedenis wordt gepresenteerd
Saddam Hoessein wordt terechtgesteld
december
2007
CIA verdachten van geheime gevangenissen
President Bush verklaart dat de terrorisme in buiten de VS opgesloten houdt
Gezien het dichtdraaien van de geldkraan voor wetenschappelijk onderzoek lijkt dat hard nodig. ‘In de gesprekken die ik voer met fractievoorzitters en hoge ambtenaren merk ik oprechte interesse in wetenschap. Veel politici vatten wel dat wetenschap iets oplevert voor de toekomst, maar volgens hen hanteert het Centraal Planbureau (CPB) modellen die te kort in de toekomst kijken om de waarde van wetenschappelijke investeringen terug te zien. Het kan soms tientallen jaren duren voordat duidelijk wordt wat een euro die je besteedt aan wetenschap oplevert. We hopen dat we met het CPB kunnen kijken of er modellen kunnen komen die laten zien dat een investering in wetenschap wel waarde heeft voor de maatschappij.’
�Je � ������������������������������ kunt ook zeggen: onze weten� schap is zó goed, we investeren extra en worden wereldkampioen.’ Vergeleken met andere landen investeert Nederland niet veel in wetenschap, en toch doen we goed mee. ‘Dat is ons grootste probleem: we doen het zo goed. We staan nog steeds in de top tien van de wereld qua productiviteit. Als het gaat om productie per wetenschapper staan we zelfs in de top drie. Je zou kunnen zeggen dat we dus niets hoeven doen. Het gaat immers best aardig. Dat is typisch Nederlands: alleen de laagste plekken versterken, niet de hoogste. Je kunt ook zeggen: we doen dit zó goed, we investeren extra en worden wereldkampioen.’
januari
Lancering van de
bètacanon
Iemand ongestoord zijn gang laten gaan. Dat lijkt een moeilijke boodschap in een tijd dat er geen geld in overvloed is. ‘Wat politici vaak vergeten is dat echte wetenschappers het prima vinden om haast moordend beoordeeld te worden. Dat doen we continu met onze publicaties en subsidies – de peer review die we doen is vrij meedogenloos. Van iedere wetenschapper is snel op te zoeken wat hij gepresteerd heeft. Er zijn weinig vakken waar je zo snijdend iemands prestaties kan analyseren.’
aan dat het grootschalig overheidsdocumenten
Limes
februari
Hoe zouden we de basale wetenschap kunnen stimuleren? ‘In de wetenschap heb je, net als in de kunst of muziek, enorme verschillen tussen de paar mensen die het heel goed kunnen en de grote meerderheid met veel kennis, maar zonder het talent om echt iets te ontdekken. Voor een goede basale wetenschap heb je een systeem nodig dat talenten vroeg herkent en ze zelfstandigheid geeft, zonder ze te snel af te rekenen op wat ze ontdekt hebben. Geef mensen vijf of tien jaar de vrijheid en kijk dan wat het heeft opgeleverd. Dan ontdek je echt nieuwe dingen.’
Wikileaks kondigt
In Houten worden resten van een weg gevonden die mogelijk deel zijn van de grens:
Romeinse
Nu investeert Nederland vooral in innovatie, via het topsectorenbeleid. Wat vindt u daarvan? ‘Dat is geen wetenschapsbeleid, maar een industriebeleid. Het dekt de belangen van de bestaande industrie. Maar de echte vernieuwing komt uit basale wetenschap. Alle grote farmabedrijven waren op zoek naar de oorzaak van darmkanker. Wij niet, maar wij hebben het opgelost. Dat geldt voor de meeste basale waarnemingen: die worden door toeval gedaan, door mensen die hun ogen openhouden.’
gaat lekken
maart
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal, het grootste ter wereld, gaat
online
april
mei
juni
Grote verontwaardiging dat Kennislink meedoet aan niet zo koosjer ; het blijkt natuurlijk een 1-aprilgrap
biometrisch onderzoek
Column
Jelle Reumer is directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, bijzonder hoogleraar in de
vertebratenpaleontologie aan de Universiteit Utrecht en columnist van o.a. het Kenniscafé in de Balie.
Betrouwbare wetenschap? Jelle Reumer
De woordcombinatie betrouwbare wetenschap suggereert dat er ook onbetrouwbare wetenschap is, of zou kunnen zijn. Er is dan sprake van een dichotomie tussen wel en niet-betrouwbare weten� schap en die gedachte lijkt me volstrekt onredelijk. In feite is namelijk alle wetenschap onbetrouwbaar, in zekere zin. Wanneer het volledig betrouwbaar zou zijn, is het geen wetenschap meer, maar kennis. Op kennis kun je bouwen, wetenschap levert hooguit een fundament – en soms drijfzand. Wetenschap zou ik het liefst definiëren als geïnstitutionaliseerde nieuwsgierigheid. Het is een zoektocht naar antwoorden op vragen. Hoe oud is het heelal? Waarom is het klimaat zo instabiel? Hoeveel schol, of haring, zit er in de Noordzee? Kan de aarde tien miljard mensen aan? De antwoorden op zulke vragen zijn bijna altijd voorzien van een bepaalde onzeker� heidsmarge. Een meteoriet botste 201 +/- 2 miljoen jaar geleden op de aarde; er zit nog 200 à 250 ton vis in dit stuk zee; tien miljard mensen kán, mits aan die-en-die voorwaarden wordt voldaan. Wetenschap
is dus altijd een beetje vaag, voor 0,005% of 2% of 5% onzeker. Dat is lastig voor wie er een beleid op wil grondvesten, maar niet voor de wetenschappers zelf want die weten niet beter en zijn eraan gewend (en het heeft een voordeel: more research is needed). Politici hebben geen wetenschap nodig, maar kennis, en ze vragen wetenschappers om die kennis te verschaffen. Daar zit een probleem. Kennis kan betrouwbaar zijn, maar ook onbetrouwbaar (zoals bergbeklimmers tot hun spijt, of die van de nabe� staanden, wel eens merken). Wetenschap daarentegen is nooit helemaal betrouwbaar, maar ook nooit onbetrouwbaar. Wetenschap is onzeker. Per definitie. Dat je daardoor nooit zeker kunt weten hoeveel schol er in de Noordzee zit, tja, daar moet men dan maar mee leren leven. En gewoon wat minder vangen.
burgerservicenummer
juli
augustus
wordt ingevoerd september
DNA-sequencen neemt hoge vlucht en menselijke variatie blijkt groter dan gedacht
oktober
november
december
2008
iPhone
Eerste komt op de markt
Originele publicatie uit Science. ‘Zo dat is een pittiger artikel dan ik had gedacht!’
‘Ook de darmflora niet vergeten’
Bellen met Hauke Smidt, hoogleraar microbiologie aan de Universiteit van Wageningen voor commentaar. ‘Is het terecht dat er n.a.v. dit nieuws gespeculeerd wordt over leven op andere planeten?’
Wetenschapspagina van De Telegraaf pikte het op van Kennislink.nl
Notitie: 1 x ademhalen voor een mens = 10 jaar ademhalen voor 1 m3 bacteriën.
‘Nakijken: hoe zit het ook alweer met aerobe bacteriën en archea?’
Het bureau van een Kennislinkredacteur Anne van Kessel, redacteur Aarde en Klimaat, werkt aan een artikel over heel langzaam levende bacteriën.
Doorbraak van sociale netwerken als en
Hyves Facebook januari
februari
maart
april
Wetenschappers vinden het oudste vastgelegde geluidsfragment, een stem uit 1860 die zingt
de la lune’
‘Au clair
mei
juni
f o t o PA R K E R S
‘Even googlen: waar liggen de Galapagoseilanden ook al weer?’
Aanleiding voor dit artikel was het persbericht Barely alive deep-sea microbes.
Bron Eurekalert!, een online wereldwijde nieuwsservice van AAAS (spreek uit: triple A-S), die bijv. ook het tijdschrift Science uitgeeft.
Intro
‘Wat me opviel waren de extremen: in 86-miljoen jaar oude klei, diep in de oceaanbodem, amper lijken te leven, heel weinig zuurstof.’
Leuk: Op Science Now berekent Tori Hoehler hoe langzaam de bacteriën ademen.
CREDIT
Check andere wetenschapsblogs.
Schrijver Beeld is deze keer gelukkig gemakkelijk via de perssite van Science te krijgen.
Mail mijn vragen naar de eerste auteur: Hans Røy van de universiteit van Aarhus in Denemarken. Røy: ‘Ik antwoord je tussen diner en het naar bed brengen van mijn kinderen door..’
Onderwerpen voor artikelen komen via contacten op de universiteiten met wetenschappers en voorlichters, eigen vragen en natuurlijk persberichten en de wetenschappelijke bladen. ‘Zo diep dringt er geen licht meer door.’
‘Zijn er nog wel plekken op aarde waar we geen leven vinden?’
Op CNN.com speculeren ze naar aanleiding van dit bericht over leven op andere planeten.
juli
augustus
CERN zet de Large
Hadron Collider voor het eerst in werking
september
presidentsverkiezingen oktober
november
december
2009
Barack Obama wint in de VS de
de Amerikaanse bank Lehman Brothers vraagt faillissement aan; de start van een grote kredietcrisis
Quotes
The Art of Science 1 ‘Het treurigste aspect aan het leven vandaag de dag is dat wetenschap nu sneller kennis verzamelt dan de maatschappij wijsheid.’ Isaac Asimov, biochemicus en science-fictionschrijver (1920-1992)
Jos Engelen is sinds 2009 voorzitter
van de Nederlandse organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Engelen was eerder voorzitter van
Astron, het NWO-instituut voor radio-
astronomie, wetenschappelijk directeur van CERN en directeur van Nikhef.
Hij studeerde natuurkunde in Nijmegen. NWO is een van de financiële partners van Kennislink.
‘In de wetenschap is de enige betekenis van ‘feit’: erkend tot een zodanig niveau dat je het er in ieder geval voorlopig mee eens zou moeten zijn. Misschien dat appels morgen omhoog gaan vallen, maar die mogelijkheid verdient geen evenredige aandacht in het natuurkundelokaal.’
1 Wetenschappers hebben
de plicht om de resultaten van hun onderzoek te duiden met name voor de politiek. ‘Mee eens, maar dat doen ze al. Probleem zit niet bij de wetenschappers maar aan de andere kant. Wetenschappers geven meestal goed aan dat er een foutenmarge is en er onzekerheden zijn. In de snelle interpretatie gaan die echter vaak verloren. Voorbeeld is de opwarming van de aarde, een complex onderwerp waarover vele wetenschappers zorgvuldig onderzoek doen. Het is een moeilijk proces om daar een samenhangende conclusie uit te trekken. Er zijn geen absolute waarheden, maar de politiek heeft daar geen boodschap aan.’
Stephen Jay Gould, paleontoloog, geoloog, evolutiebioloog en schrijver van populair-wetenschappelijke boeken (1941-2002)
‘Historici moeten hun wetenschappelijke resultaten toegankelijk maken voor een groot publiek, want als geschiedenismakers de zoektocht uit handen geven, wordt het verleden een prooi voor anderen.’ Jouke Turpijn, historicus (1976)
Ik geloof dat je als je wetenschapper de leek niet voor de gek moet houden. Ik zal je de les niet lezen als je je vrouw of je vriendin bedriegt of andere dingen doet als mens. Maar als wetenschapper moet je een speciaal soort eerlijkheid tonen. Dan heb ik het niet over ‘niet liegen’, maar over het uit alle macht laten zien dat je het misschien fout hebt. Dat is onze wetenschappelijke verantwoordelijkheid, zeker tegenover collega’s en naar mijn mening ook tegenover leken.’ Richard Feynman, natuurkundige en Nobelprijswinnaar (1918-1988)
Rotterdamse OV schaft de strippenkaart af en stapt als eerste over op de
2009 was
Darwinjaar januari
OV-chipkaart
februari
maart
Kennislink opent een
Twitteraccount
april
Kennislink presenteert de eerste
mei
auto op citroensap op de auto-RAI… 1 april!
juni
De WHO noemt Mexicaanse griep officieel een
pandemie
5 Stellingen
Jos Engelen 4 Open Acces zal nooit
2 Publiekscommunicatie
over wetenschap is een taak van de wetenschap(per) zelf. ‘Van harte mee eens, maar die doet dat natuurlijk in samenwerking met voorlichters en wetenschapsjournalisten. Het begint bij de wetenschapper zelf die verantwoordelijk is voor een goede uitleg, die daar de tijd voor moet nemen en die bereid moet zijn om advies van mensen te volgen die weten hoe je publiek kunt bereiken.’
3 Het Nederlandse top-
sectorenbeleid is de doodslag voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. ‘Onzin, het programma van NWO dat we opstellen, laat dat goed zien: topsectoren kunnen integraal onderdeel zijn van wetenschapsbeleid. Het kan en moet een deel van je 5 strategie zijn. Veel wetenschappers raken er ook door geïnspireerd. Maar wetenschapsbeleid is wel meer dan topsectorenbeleid alleen. Dat erkent iedereen, ook het bedrijfsleven. Fundamenteel onderzoek levert de topsectoren van de toekomst.’
zo betrouwbaar zijn als peer-reviewde publicaties. ‘Dat is onzin, want Open Acces sluit peer-review helemaal niet uit. Er zijn al goede voorbeelden van tijdschriften, zoals PLOS, die wetenschappelijke publicaties gratis aanbieden maar wel de kwaliteit waarborgen door collega-wetenschappers het werk te laten beoordelen.’ Wetenschap is ook maar een mening. ‘Populistische onzin. Wetenschap is het resultaat van goede gedefinieerde procedures, transparant en verifieerbaar.’
juli
augustus
Het lukt om menselijke cellen te herprogrammeren tot embryo-achtige
stamcellen
september
oktober
november
Kennislink gaat samenwerken met
Teleac en VPRO in het online initiatief W24.nl
december
2010
Layar komt voor het eerst op
In de vier weken voor de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september stond Kiezen met kennis online op de site van Kennislink. Daarmee konden kiezers nadenken over de wetenschappelijke onderbouwing – of het gebrek daaraan – van de claims en beloften van de politieke partijen. Een stemwijzer voor wie wetenschappelijke inzichten laat meetellen. tekst BRAM VERMEER, BAS DEN HOND, SYBE RISPENS, beeld PARKERS
Politiek en het ‘A
ls wij onze meningsvorming alleen moeten baseren op wetenschappelijke onderzoeken, zouden wij hier vlug klaar zijn. Ik vind het een mening,’ zei VVD’er Anke van Blerck enige jaren geleden in de Tweede Kamer. En zij is niet de enige die zo denkt. Het gaat in politieke debatten maar weinig over wetenschappelijke inzichten. Langer straffen? Minder ontslagbescherming? Na decennia onderzoek is behoorlijk goed bekend wat het effect van deze maatregelen is. Die kennis wilden wij terugbrengen waar ze hoort: op de plek waar de maatregelen
Jaar van de
Biodiversiteit januari
worden voorgeschreven. En inderdaad: met sommige kwesties ben je dan snel klaar. Het ging hierbij trouwens niet over de wenselijkheid van bepaalde uitkomsten maar vooral over de doeltreffendheid. Op zijn kop
‘Versoepel het ontslagrecht’ zo pleiten verschillende politieke partijen. Maar wat is het gevolg voor de arbeidsmarkt? Durven werkgevers dan weer mensen aan te nemen? Het is veel onderzocht, en wat blijkt: het effect is vrijwel nihil. ‘In 2050 willen we Nederland volledig op duurzame energie draaien’,
Eyjafjallajökull
Vulkaan barst uit op IJsland.Dit leidt in veel Europese landen tot
Kennislink opent een
Facebookpagina
februari
maart
Kennislink bericht over de : een drankje waar je slimmer van wordt. 1 april natuurlijk
Nanoboost
staat in verschillende partijprogramma’s te lezen. Als politici dat echt weten te bereiken, zetten ze de samenleving op zijn kop. Maar als we alle Nederlandse daken vol leggen met zonnecellen, dekken we nog maar 5% van onze energiebehoefte. De korte termijnmaatregelen die de partijen voorstellen, staan in schril contrast met de duurzame doelen die ze nastreven. Of neem het begrotingstekort, een van de centrale thema’s van de verkiezingen. Waarom moet dat koste wat het kost terug naar drie procent? Alle vooraanstaande economen waarschu-
sluiting luchtruim
april
mei
Ons Homo sapiens–DNA blijkt te bevatten
Neanderthaler-DNA
juni
W-woord maatregelen, niet over het effect daarvan. Kiezen met kennis gaf geen stemadvies; het liet je vooral nadenken over de vraag hoeveel inzicht je hebt in de effectiviteit van maatregelen.
juli
september
Synthetische cel gemaakt uit bestaande onderdelen
augustus
Dun koord
Ons initiatief bouwt voort op de discussie over evidence based policy. Het Rathenau-instituut concludeerde eerder dit jaar dat beleid en politiek met elkaar balanceren op een dun koord: ‘Te weinig wetenschap leidt tot populisme. Teveel wetenschap leidt tot vervreemding.’ Politici moeten leren leven met wetenschappelijke inzichten,
lancering van de
Gammacanon
oktober
inclusief alle onzekerheden, zo stelt het instituut. Die onzekerheden kwamen wij ook tegen: gegevens die elkaar tegenspreken of – lastiger – verschil van inzicht over de gebruikte methode. Kiezen met kennis gaf wetenschap een stem in het politieke debat. Als die stem duidelijk klinkt, is dat ook in het voordeel van de kiezers. Kiezen met kennis is een initiatief van Newswhyre. Het werd ondersteund door Kennislink, het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Boy Tripfonds. Nalezen kan op www.kennislink.nl/kiezen.
november
december
Andre Geim krijgt samen met Konstantin Novoselov
Nobelprijs natuurkunde voor de ontdekking van grafeen
2011
wen dat dit de crisis verergert. En wat zei Keynes er ook weer over? Het is ernstig als dit soort argumenten niet meer tellen in het politieke debat. Het leidt tot fact free politics – een debat waarin meningen belangrijker zijn dan feiten en argumenten. Wij gingen die houding te lijf met Kiezen met kennis, een online spel waarin wetenschap en politiek met elkaar werden verbonden. Het leek daarmee op de Stemwijzer en het Kieskompas. Maar inhoudelijk ging Kiezen met kennis verder. Stemwijzer en Kieskompas vroegen meningen over
Aardbeving en tsunami
Egyptische president Moebarak stapt op, begin van de
beschadigen kerncentrales in Japan, waaronder die bij
Fukushima
Arabische lente januari
februari
maart
Supercomputer Watson van IBM verslaat in quiz Jeopardy! de beste menselijke spelers ooit
april
Osama bin Laden, leider van terreurorganisatie Al Qaida, wordt gedood mei
juni
Kennislink roept lezers op in te sturen – voor 1-aprilgrap
aardemonsters
Wi s c ons i n
Etalage van de wetenschap
Kennislink inspireert In het geweld van de internet-ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar, heeft Kennislink zich gestaag maar voortvarend een unieke positie verworven, als een etalage van de wetenschap. Merken kwamen en gingen, Kennislink bleef. Taak volbracht? Wij vinden van niet. We beginnen pas. tekst MONIQUE VAANHOLT, Uitgever en GIOVANNI STIJNEN, Senior accountmanager Uitgeverij, beeld LOTTE STEKELENBURG
I
n het huidige landschap, waarin bezuinigingen zich aandienen, is het belangrijk om versnippering van wetenschapscommunicatie tegen te gaan. Daar speelt Kennislink een belangrijke rol in. Want Kennislink is een centrale en openbare plek met toegankelijke en betrouwbare artikelen, geschreven door een onafhankelijke en ter zake kundige redactie en heeft een netwerk van wetenschappelijke partners. Een investering in Kennislink levert meer op dan de ontwikkeling en promotie van kleine specialistische websites, waar het bereik nog van opgebouwd moet worden. Tegelijkertijd is er ook het besef dat de omgeving van Kennislink constant in beweging is en ook
januari
februari
Eerste afdaling sinds 1960 in de , tot 11 km diepte
Marianentrog
maart
de wensen en eisen van partners en bezoekers veranderen. Dankzij haar netwerk van redacteuren en partners kan Kennislink alert reageren op al die veranderingen. En het publiek praat terug. Om dat proces te versterken gaat Kennislink het publieke debat verder mogelijk maken en levend houden. We stimuleren dat wetenschappers gevraagd en ongevraagd komen meepraten en zorgen ervoor dat de discussie gevoerd wordt op basis van de juiste kennis en argumenten, met informatie over de actuele stand van de wetenschap. Mensen raken
Naast het algemene publiek bedient Kennislink
april
mei
grottekeningen
Zeer oude in Spanje zijn mogelijk gemaakt door Neanderthalers
juni
Venusovergang
, Tweede en laatste in de 21ste eeuw, de volgende overgang is in 2117
Beeld van de tentoonstelling Schoonheid in de wetenschap, een samenwerkingsproject van museum Boijmans van Beuningen en Kennislink uit 2011.
ook speciale doelgroepen als docenten en leerlingen van het voortgezet onderwijs. De site sluit aan op de educatieve eisen, artikelen zijn snel te vinden en ze zijn bruikbaar binnen de bestaande lesmethoden. Kennislink biedt de (maatschappelijke) context zodat leerlingen de stof beter begrijpen en de inhoud langer beklijft. Daarnaast hopen we leerlingen door ze te informeren over het bestaan en de inhoud van wetenschap te inspireren om een toekomst op te bouwen in de wetenschap. Het verhaal houdt overigens niet op bij Kennislink. Wij wisselen inhoudelijke informatie uit met verschillende mediapartners. Dat leidt tot meer artikelen op Kennislink, maar ook tot een bredere
verspreiding van de informatie via Kennislink. Wij willen steeds meer mensen raken met wetenschappelijke verhalen, en dat betekent dat we ons blijven ontwikkelen en verbeteren. Dit doen we binnen de uitgeverij van het science communication center van NCWT, waar ook science center NEMO en het Science Learning center onder vallen, maar we nemen ook deel aan diverse nationale en internationale projecten. We kunnen dit alleen maar verder ontwikkelen als nieuwe en bestaande partners gelijk met ons optrekken. Van de bestaande partners weten we dat zeker. En nieuwe partners roepen we op om met ons mee te werken aan een inspirerende toekomst.
af te kunnen leiden uit de Maja-kalender juli
augustus
Higgsdeeltje lijkt gevonden in Cern
september
oktober
Taalcanon komt eraan
november
december
gentherapie
Eerste goedgekeurd door de Europese commissie
2013
wereld vergaat niet, anders dan sommigen denken De
ACTUEEL DNA-ONDERWIJS
Ontwikkelingen in het moderne genetische onderzoek gaan razendsnel. DNA-onderzoek ligt aan de basis van nieuwe diagnostiek en behandelmethoden, de veredeling van landbouwgewassen en de toepassing van micro-organismen in de industrie. Uiteraard besteden de schoolvakken biologie en natuur, leven en techniek aandacht aan DNA, genetica en de life sciences. Realiteit is echter dat het voor docenten en uitgevers van leerboeken lastig is om bij te blijven. De website AllesoverDNA.nl is door CSG Centre for Society and the Life Sciences ontwikkeld in nauwe samenwerking met docenten en onderwijsontwikkelaars om het onderwijs hierin te ondersteunen. Leerlingen vinden er oefentoetsen en hulp bij het voorbereiden van examens. Voor achtergrondinformatie en nieuws, kan een leerling met één klik naar relevante artikelen van Kennislink gaan. Verder krijgen de beschrijvingen van begrippen extra diepgang door de integratie van de zeer populaire animaties van Bioplek.org. DNA.nl wil samen met haar partners het goede voorbeeld geven voor actueel DNA-onderwijs. Dit is een initiatief van CSG Centre for Society and the Life Sciences en de centra van het Netherlands Genomics Initiative
statistiek, watersamenwerking en (gewas dat de Inca’s al aten) Quinoa Internationaal jaar van
januari
februari
planetoïde Apophis scheert langs de Aarde
Nationaal jaar van het
Rijksmuseum weer open
voorlezen
maart
april
Nederland neemt laboratoria in gebruik op
Antartica
mei
juni
5 Stellingen
Erika Sanders is lerares Nederlands op de scholengemeenschap Niftarlake-college in Maarssenbroek. Ze studeerde Nederlands aan de Universiteit van Utrecht.
Erika Sanders 4 Wetenschappers hebben
1 Wetenschap moet een
basisvak zijn vanaf de lagere school. ‘Naar mijn mening hoor je wetenschap te verweven in allerlei vakken die op de basisschool en de middelbare school worden aangeboden. Een extra vak lijkt mij niet nodig.’
3 Scholieren zijn niet
2 Internet is een
onmisbare bron in het onderwijs. ‘Als je eigentijds en aansprekend les wilt geven, is internet onmisbaar. Digitale schoolborden bieden zoveel mogelijkheden om internet op een functionele manier te gebruiken, dat het jammer is als je die mogelijkheid niet benut.’
geïnteresseerd in wetenschap. ‘Scholieren is een verzamelnaam voor een grote groep individuen. Een aantal jongeren zal geen boodschap hebben aan de wetenschap. Maar in mijn klassen – en dan vooral in de bovenbouw van het vwo – zie ik elke dag ook een grote 5 Docenten moeten groep leerlingen die wel ambassadeurs zijn nieuwsgierig zijn, die kritische voor de wetenschap. vragen stellen en op zoek zijn ‘Docenten hebben een voornaar antwoorden.’ beeldfunctie. Ze moeten jongeren stimuleren het beste uit zichzelf en hun omgeving te halen. Dat bereik je door jongeren kennis te laten maken met wetenschap.’
zonnemaximum noorderlicht
juli
augustus
China doet een onbemande
maanlanding
Verwacht met veel zonnevlekken, en dus spectaculair
huis
september
oktober
november
memristors
Eerste apparaten met op de markt (nanotechniek die functies van o.a. harde schijf van je computer kan overnemen).
december
Eerste commerciële/particulere ruimtevlucht van Virgin’s
SpaceShipTwo
2014
hypotheek
Volgens ING is de van een kwart van alle huizen hoger dan de van het
waarde
de plicht hun kennis in het onderwijs te delen. ‘Als wetenschapper wil je de wetenschap verder brengen. Dat kan alleen als er telkens weer een nieuwe generatie wetenschappers opstaat met een frisse kijk. Als wetenschappers hun kennis in het onderwijs delen, vergroot je de kans dat jongeren geprikkeld worden om op een wetenschappelijke manier over problemen na te denken.’
Zomertijd ingegaan
De klok werd 31 maart om 02.00 uur een
uur vooruit gezet. Waarom wordt de klok
Stier Herman
a De landen in de tropen zijn meestal te arm
leeftijd overleden Stier Herman
in de tropen niet verzet?
b De mensen leven er niet volgens de klok
was het eerste genetisch gemodi-
c Het is in de tropen te warm en vochtig
ficeerde rund. Waarom werd, als
12
d In de tropen is geen zomer
9
het om de melk ging, een stier
gemodificeerd en niet een koe?
3
a Een stier heeft meer kans om volwassen te worden b Een stier krijgt meer nakomelingen
6
Vriesdrogen
© N AT U R A L I S
De op 2 april op dertienjarige
c Het modificeren lukte toevallig als eerste bij een stier d Het DNA van een stier is makkelijker te manipuleren
In Zweden wordt een derde alternatief
ontwikkeld voor begraven en cremeren:
vriesdrogen. Na vriesdrogen blijft alleen droog poeder over.
Hoe werkt vriesdrogen?
Joesjtsjenko vergiftigd
a dan wordt het onder lage druk verwarmd,
presidentskandidaat Joesjtsjenko is vergiftigd met
Het lichaam wordt eerst bevroren;
Onderzoek heeft aangetoond dat de Oekraïense
dioxine.Welk effect van dioxine op de gezond-
zodat het bevroren water sublimeert
b dan wordt het onder zeer hoge druk ge-
heid van mensen is wetenschappelijk bewezen? a Geen enkel effect is bewezen
bracht, zodat alle water weggeperst wordt
c dan wordt het tot poeder gestampt, dat
b Dioxine veroorzaakt chlooracne
c Dioxine veroorzaakt chlooracne en kanker
vervolgens onder hoge temperatuur
d Dioxine veroorzaakt chlooracne, kanker en
gedroogd wordt
stoornissen van het immuunsysteem
Nieuw-Zeeland schuift wat op
Nieuw-Zeeland kroop 30 centimeter dichter naar
Herfst weer begonnen
De aardkorst bestaat uit 15 bewegende ‘platen’.
kleur uit de bladeren van de bomen,
a De platen passen eigenlijk net niet allemaal op
Bladeren hebben nerven. Wat is
Australië, als gevolg van een aardbeving op 17 juli.
In de herfst verdwijnt de groene
Waardoor bewegen die aardplaten eigenlijk?
en uiteindelijkvallen ze er vanaf.
de aardbol
GEEN functie van nerven?
materiaal van de mantel
b Omzetten van koolstofdioxide
de aarde bewegen
d Versteviging van het blad
b De platen zijn veel lichter dan het onderliggende c Door temperatuurverschillen gaat de mantel van d Het magnetisch veld van de aarde trekt deeltjes
a Aanvoer van water
c Transport van voedingsstoffen
omhoog of omlaag
kristallografie familieboerderijen
Internationaal jaar van en januari
februari
maart
Hubble
De ruimtetelescoop keert terug naar de aarde en verbrandt in de atmosfeer
april
mei
juni
Vijfde
IPCC-rapport over de staat van het klimaat verschijnt
Sciencequiz
Vanaf het begin stond er op Kennislink de sciencequiz van De Praktijk. www.praktijk.nu Hier uit elk jaar een vraag.
Elementaire deeltjes winnen
De Nobelprijs voor Natuurkunde ging in 2008 naar
3 wetenschappers voor hun theoretische bijdragen aan het onderzoek naar elementaire deeltjes.
Zet de deeltjes op volgorde van klein naar groot.
Antwoorden op pag 48
a Atoom – proton – quark – elektron b Elektron – atoom – proton – quark
c Proton – quark – elektron – atoom
d Quark – elektron – proton – atoom
Reuzendiamant gevonden
In Zuid-Afrika werd kort geleden de grootste diamant ooit gevonden,
van maar liefst 1,4 kilogram. Tot nu toe was de Cullinan de zwaarste. Waaraan heeft diamant zijn enorme hardheid te danken?
Toetanchamon
a De grote massa van atoomkernen
had malaria
b De stabiele rangschikking van atomen
Toetanchamon
bevat 3500 jaar
oud DNA. De farao had een erfelijke
c Grote ladingsverschillen tussen ionen
d Zeer kleine tussenruimten tussen moleculen
ziekte en malaria. Waar konden ze het DNA van de
Abelprijs voor John Milnor
isoleren?
topologie, bestudeert vormen. Stel, je hebt een vierkant stuk rubber, en je
mummie uit
Wiskundige John Milnor kreeg dit jaar de Abelprijs. Zijn vakgebied, de
a Botcellen
plakt de randen in de aangegeven richting aan elkaar: a op a en b op b.
b Hersencellen
Welke vorm krijg je dan?
c Levercellen
a Een bol
d Rode bloedcellen
b
b Een cilinder c Een cirkel
a
b
a
d Een donut
Wietpas ingevoerd
De op 1 mei ingevoerde wietpas moet voorkomen dat buitenlanders in Nederland marihuana gebruiken. Van wiet krijg je drang om heel veel te gaan eten. Hoe komt dat? a Wiet beïnvloedt het hersengebied dat honger reguleert b Wiet verdooft de zenuwen in de maagwand c Wiet verhoogt het suikerniveau in het bloed
d Wiet vertraagt de opname van voedingsstoffen in de darmen
van de arbeidsmarkt volgens UWV juli
augustus
Eerste
commerciële maanlanding
september
24 augustus: NASA’s ruimtevaartuig passeert
New Horizons Neptunus
oktober
november
december
Rosetta
ESA’s komeetverkenner komt in baan van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko
2015
begin herstel
voorzichtig
=
‘D
e aanwezigheid van internet- en communicatietechnologie op scholen is enorm toegenomen,’ zegt Frans Schouwenburg van Kennisnet. Deze stichting helpt onderwijsinstellingen bij het inzetten van digitale toepassingen en mediawijsheid. ‘Scholen
gebruiken nu massaal elektronische leeromgevingen en geavanceerde software waarmee leerlingen gevolgd worden. Verder worden er opdrachten klaargezet op de computer; dat was vijf of tien jaar geleden wel anders.’ Kennisnet meet jaarlijks de stand van ict-zaken in het onderwijs. ‘Toen wij tien jaar geleden begonnen met die metingen was de verhouding computer/leerling één op
Onderwijs voegt v Het eerste Millenium Development Goal van de Wereldbank is gehaald: minder dan 10% van de wereldbevolking leidt
honger
januari
februari
maart
april
mei
Totale zonsverduistering boven het noorden van de Atlantische Oceaan en de Noordpool
juni
Kunnen alle schoolboeken het land uit en doen leerlingen de nodige kennis voortaan achter beeldschermen op? De digitalisering van het onderwijs schrijdt inderdaad voort, maar computerloze lesmethoden liggen nog lang niet bij het oud papier. tekst ANNERIENKE FIOOLE, foto PARKERS
twintig,’ vertelt Schouwenburg, ‘nu is verhouding al een paar jaar vrij consequent één op vier à vijf.’ Ook andere apparatuur, zoals het digitale schoolbord, is op scholen steeds vaker gewoon voorhanden. Eigen houtje
Wel bestaan er grote onderlinge verschillen bij scholen. Voor zijn promotieonderzoek naar digitalisering in de geschiedenisles, schoof Olivier Nyirubugara aan in twee middelbare schoolklassen. De ene school voerde een één-kind-één-laptopbeleid en bood leerlingen ook tijdens de les onbeperkt toegang tot internet. De andere
school had in het klaslokaal geen enkele computer beschikbaar voor de leerlingen, maar evengoed, zo constateerde Nyirubugara, ‘gebruikten ze stiekem toch hun eigen digitale apparaten om op het web te surfen.’ Het is natuurlijk wel de vraag wat scholieren dan achter al die digitale apparatuur uitvoeren. Nyirubugara zag leerlingen internet gebruiken ‘als een manier om zich te ontspannen na hun intellectuele inspanningen’, maar ook om online informatie te zoeken voor bijvoorbeeld werkstukken. Nyirubugara typeert die werkstukken als citaatcom-
pilaties. Knip- en plakwerk dus. Toch hoeft dat volgens hem geen probleem te zijn. Het vinden en omzetten van geschikte bronnen en relevante fragmenten tot een nieuw en samenhangend verhaal, is helemaal niet zo makkelijk. ‘Het web,’ stelt Nyirubugara, ‘stimuleert cruciale intellectuele vermogens.’ Maar vinden leerlingen op eigen houtje de weg wel in het doolhof dat internet heet? ‘Nee, zeker niet,’ stelt taalhistoricus Ewoud Sanders, die de gids Eerste Hulp Bij e-Onderzoek schreef. We denken soms dat leerlingen kunnen toveren met de computer. ‘Maar als ik aan
oorzichtig in op de radioactieve afval
juli
NASA’s ruimtevaartuig
augustus
New Horizons passeert Pluto
september
oktober
november
december
organen uitprinten
Ziekenhuizen kunnen nieuwe voor patiënten volgens voorspellingssite Envisioningtech.com
2016
Alle landen van de Europese Unie moeten een plan hebben voor de verwerking en opslag van hun
Het digitale schoolbord is een sprekend voorbeeld van het onbenutte potentieel in het onderwijs.’ de scholieren zelf vraag wat ze precies doen, dan valt de hoeveelheid trucs om te zoeken op internet wel erg tegen, net zoals bronnen op waarde schatten.’ Volgens hem is onderwijs hierin hard nodig. Context
‘Het digitale schoolbord is een sprekend voorbeeld van het onbenutte potentieel in het onderwijs,’ zegt hoogleraar effectieve leeromgevingen Egbert Harskamp van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij meent dat het daadwerkelijk inzetten van alle digitale mogelijkheden het onderwijs veel efficiënter en effectiever zal maken. Docenten zijn hierbij de belangrijkste schakel. ‘Leraren moeten innovaties kunnen inzetten op een manier die bij hen past en het lesgeven verbetert.’ ‘Het onderwijs heeft behoefte aan voorbeeldprojecten van leermethoden die effectief
worden ondersteund door software,’ denkt Harskamp. De beschikbare digitale middelen fungeren vooral als aanvulling. Ze vervangen de bestaande lesmethoden niet echt. Daardoor wint de computer het voorlopig nog niet echt van het ouderwetse schoolboek.’ Toch is voor onderwijs juist het bieden van die context op internet ook nuttig. Dat blijkt bijvoorbeeld uit reacties die Kennislink krijgt van docenten. ‘Het is een echte aanwinst voor mij als leraar maatschappijleer om leerlingen te laten zien waar sociale wetenschappers zich mee bezig houden,’ laat Arthur Pormes weten, leraar maatschappijleer aan scholengemeenschap Broklede in Breukelen en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Docenten Maatschappijleer. En Kees Strijker, leraar biologie en ANW aan het Lorentz Lyceum in Arnhem schrijft: ‘Mijn leerlingen kunnen voor
betrouwbare informatie voor allerhande praktische opdrachten (PO’s), werkstukken etc. fantastisch bij Kennislink terecht!’ Kennisnet is in 2012 samen met de educatieve uitgevers en Stichting Leerplanontwikkeling Nederland het project educatieve contentketen gestart, in samenwerking met open-contentaanbieders – waaronder Kennislink – om een betere koppeling te maken tussen lesmethoden en materiaal dat beschikbaar is op internet. Het idee is dat uitgevers de paragrafen van hun lesmethoden koppelen aan een standaard trefwoordenlijst. Aanbieders van context (beeld en tekst) doen hetzelfde met hun informatie waardoor leerkrachten en leerlingen bij elke lesmethode relevant materiaal kunnen vinden. Meer informatie op: www.educatievecontentketen.nl.
digitale snelweg januari
februari
maart
april
mei
juni
On-shore
windmolenparken
concurreren met gasturbines voor energieopwekking, volgens bureau Bloomberg
De wereld anders zien Astronaut André Kuipers begrijpt als geen ander hoe je het grote publiek betrekt bij wetenschap.
Tijdens zijn ruimtevlucht stuurde
@astro_andre ruimtekiekjes naar zijn ruim 260.000 volgers. Hier: Nederland en het noorderlicht gevangen in één foto.
Alle landen van de Europese Unie moeten een plan hebben voor de verwerking en opslag van hun
ruimtehotel
juli
augustus
radioactieve afval
september
oktober
november
spraakherkenning
december
Automatische maakt dat computers ons verstaan en opdrachten goed uitvoeren
2017
Russisch bedrijf Orbital Technologies lanceert eerste
Š F R A N K VA N DA M , R I V M
Wel of niet prikken Vanaf 2009 werden alle 12-jarige meisjes opgeroepen voor
vaccinatie tegen het HPV-virus dat baarmoederhalskanker
veroorzaakt. Tot schrik van de overheid en de wetenschap
ontstond er een heftige discussie en media-hype voor en tegen
inenting die vooral op internetblogs gevoerd werd buiten
de normale kanalen om. De
opkomst viel daardoor tegen. De laatste geheime documenten rondom de moord op worden vrijgegeven
John F. Kennedy
januari
februari
ESA lanceert
zonnesatelliet SOLO
maart
april
auto internet
Iedere krijgt toegang tot
mei
juni
schap en Technologie, moederstichting van onder andere Science Center NEMO, Science Learning Center en Uitgeverij NCWT, dat o.a. Kennislink maakt. Hiervoor was hij directeur van Het Amsterdams Uitburo.
5 Stellingen
Michiel Buchel is algemeen directeur van het Nationaal Centrum voor Weten-
Michiel Buchel 4 Internet is totaal onge-
1 Wetenschap is ook
schikt voor wetenschapsmaar een mening. communicatie omdat het ‘Oneens. Wetenschap bepaalt een veel te onbetrouwhet verschil tussen meningen, baar medium is. overtuigingen en feiten. Dat 3 Wetenschapscommu‘Oneens. Internet is een onderzoekuitkomsten soms nicatie in Nederland fantastisch medium voor beïnvloed worden door is veel te versnipperd. wetenschapscommunicatie. culturele of andere invloeden ‘Mee eens. Er is in Nederland Juist in een omgeving waar de is onvermijdelijk, maar elke geen eenduidig beleid voor bronnen niet altijd herkenbaar nieuwe generatie onderzoekers wetenschapscommunicatie. of betrouwbaar zijn, kunnen heeft de plicht de feiten te Zonder dat kun je ook geen onafhankelijke betrouwbare blijven onderzoeken.’ heldere strategie formuleren, websites een fantastische rol en kunnen verschillende vervullen en een groot en partijen uiteenlopende doelen, gevarieerd publiek bereiken.’ 2 Wetenschap moet een middelen en doelgroepen basisvak zijn in primair kiezen. Dat hoeft geen slechte en secundair onderwijs. communicatie op te leveren, 5 Wetenschappers ‘Mee eens. STEM (science, maar het is wel lastig om een hebben de plicht om technology, engineering en gemeenschappelijke boodde resultaten van hun math) als samenhangend vak schap over het nut en belang onderzoek te duiden, zo jong mogelijk aanbieden, van wetenschap uit te zenden.’ vooral voor de politiek. levert een fundamentele ‘Mee eens. Publiek gefinancierd bouwsteen voor een meer onderzoek moet toegankelijk science minded samenleving.’ worden gemaakt voor professionals en leken. Dat creëert draagvlak, transparantie en verantwoordelijkheid.’
Dibang Vallei Dam
juli
augustus
Noord/Zuidlijn
De van de Amsterdamse metro is klaar
september
oktober
november
december
De European Extremely
Large Telescope wordt in gebruik genomen
2018
De grootste betonnen dam ter wereld in de in India wordt voltooid
In de Tijdcapsule naar 2022 Tot 31 december 2012 vult Kennislink een tijdcapsule met voorspellingen over de wetenschappelijke ontwikkelingen in de komende tien jaar. Iedereen kan bijdragen. Over tien jaar, op 15 april 2022, maken we de capsule open om te zien of de voorspellingen zijn uitgekomen. Hier vast de vooruitblik van een aantal Kennislinkredacteuren. Bekijk de rest via Layar of www.kennislink.nl/tijdcapsule en voeg vooral je eigen voorspelling toe.
Over tien jaar is personalized medicine een feit. Elk individu krijgt een behandeling op maat, op basis van zijn genoom, omdat we dan op voorhand kunnen bepalen welke behandeling zal aanslaan en welke niet.’ Anne van Kessel De scheiding tussen de online, de virtuele, en de ‘echte’, fysieke wereld zal vervagen. We voeren gesprekken met ‘echte’ en virtuele gesprekspartners en op elke locatie kun je digitale informatie opvragen over je omgeving.’ Ilja van Dam
Over tien jaar zijn chips net zo goedkoop als kladpapier. Ze zitten overal: je toiletpot checkt je urine of je een beginnende tumor hebt, je behang doet dienst als tv-scherm en je auto houdt zelf afstand. Eindeloze mogelijkheden…’ Sven de Jong
Overal om ons heen zien we buigzame beeldschermen van grafeen. We dragen mobiele telefoons als horloges om de arm. Quantumcomputers breken door en de eerste kankertherapie met tumorzoekende nanodeeltjes is rijp voor grootschalige toepassing.’ Barry van der Meer
Door automatische spraakherkenning moet het mogelijk zijn om een willekeurige tekst aan je computer te dicteren, zodat je geen lange stukken meer hoeft in te tikken. En heb je een vraag, dan stel je die mondeling aan Google.’ Mathilde Jansen De
januari
februari
maart
London Conventie, die het dumpen van afval in zee verbiedt, verloopt
april
De opvolger van Hubble, ruimtetelescoop wordt gelanceerd
James Webb,
mei
Eerste toren ter wereld van meer dan wordt opgeleverd
een kilometer hoog juni
asbest
Het aantal kankerpatiënten door daalt, omdat asbest nu langer is verboden dan de
incubatietijd
‘ Burgers niet zo dom als we vaak denken’
Jan Staman is sinds 2002 directeur van het Rathenau Instituut. Daarvoor bekleedde hij functies bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Staman studeerde Nederlands Recht en Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht.
‘W
etenschap is niet ingewikkeld en burgers begrijpen haar heel goed, ook al denken wetenschappers vaak van niet,’ meent Jan Staman, directeur van het Rathenauinstituut. ‘Mensen hebben meteen in de gaten of iets de moeite waard is om naar te luisteren.’ De informatieverstrekking over wetenschap kreeg eind vorige eeuw een belangrijke draai naar transactiedenken: het algemene publiek moest meer betrokken
Is het publieke debat een betrouwbare bron van informatie over wetenschap? En hoe voorkom je dat de discussie eindigt in een gevecht? Kennislink ging in gesprek met Jan Staman, directeur van het Rathenau-instituut voor onderzoek en debat over wetenschap en technologie. tekst MARJOLEIN OVERMEER beeld RATHENAU
juli
augustus
Alle huishoudens kunnen een aanschaffen
3D-printer
september
oktober
november
Kerncentrale
Borssele 2 wordt geopend
december
2019
Maas
De overstroomt vanaf nu nog maar maximaal eens in de 250 jaar
Het gezag van de in een waardeconflict waardeloos.’ worden bij de wetenschap en ook mee kunnen praten, input geven. Tot die tijd had het publiek een veel passievere rol. Bij het klassieke transmissiedenken wist de leek niets en moest hij onderwezen worden door de wetenschappers. Hoewel de nieuwe visie al enkele decennia in zwang is, handelen veel wetenschappers daar nog niet naar, volgens Staman. ‘Wetenschappers zetten zichzelf graag op een voetstuk maar daar kijken de mensen dwars doorheen. En dan wil een wetenschapper nog wel eens hard van zijn voetstuk vallen.’ Niet praten maar luisteren!
© NCWT
Bij de nieuwe vorm van communicatie over wetenschap organiseert men van alles om burgers te informeren en hun een stem te geven. Lezingen, educatief materiaal, wetenschapsfestivals, science-cafés, burgerpanels, debatten, noem het maar op. ‘Die bereiken niet alleen de hoogopgeleide laag van de bevolking, maar net zo goed MBO-ers,’ zegt Staman. Het publieke debat is een be-
langrijke bron van informatie. ‘Vooral als er tegenspraak komt. Wetenschappers hebben de waarheid niet in pacht en ze benaderen het onderwerp van het debat vaak te eenzijdig. Wetenschap is maar deels de oplossing van het probleem en dat komt tijdens een debat aan het licht.’ Verhitte publieke discussies, vaak naar aanleiding van precaire onderwerpen, kunnen nog wel eens ontsporen. De wetenschappelijke feiten zijn dan niet meer belangrijk en het sentiment neemt de overhand. Neem het voorbeeld van de HPV-vaccinaties bij dertienjarige meisjes, om daarmee de kans op baarmoederhalskanker flink te verkleinen (zie pagina 36). Uit angst hielden veel ouders hun kinderen thuis. Om paniek te voorkomen moeten wetenschappers volgens Staman ophouden met zich te gedragen als de klassieke wetenschapper en meer luisteren naar het publiek. ‘Het gezag van de wetenschap staat buiten kijf, maar in een waardeconflict is de wetenschappelijke methode waarde-
Pensioengerechtigde leeftijd is
66 jaar
januari
Kernfusiereactor ITER start eerste
februari
plasmaexperimenten
maart
april
Supercomputers halen
1 Exaflop, ofwel 1 triljoen operaties per seconde
mei
juni
Euclidius donkere materie donkere energie Lancering van ruimtelescoop die onderzoek doet naar en
wetenschap staat buiten kijf, maar is de wetenschappelijke methode
loos. Op zulke momenten heeft de wetenschap nooit het laatste woord en is zij nooit de ultieme oplossing.’ Hulptroepen
In het geval van een uit de hand gelopen discussie is het organiseren van een publiek debat mosterd na de maaltijd, meent Staman: ‘Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de zorgen over nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen over het algemeen niet voortkomen uit gebrek aan informatie. De mensen hebben op dat moment geen vertrouwen meer in de regulerende instanties of de informatiebron. Als mensen zich niet meer veilig voelen, mondt het publieke debat uit in een gevecht. Het gaat niet meer om de dialoog maar slechts om het krijgen van gelijk.’ De oplossing is volgens Staman een bijeenkomst in gesloten kring met de stakeholders. ‘Er is een wending nodig om het gevecht om te buigen naar een dialoog. Dit kan bijvoorbeeld door het inbrengen van nieuwe onderzoeksrapporten. Nieuwe
inzichten creëren weer ruimte in de discussie en daarmee in het publieke debat.’ Maar voorkomen is beter dan genezen. ‘Eerder het publiek informeren kan een hoop wantrouwen en onrust voorkomen. De rol van de wetenschapper is daarbij belangrijk, zeker als het om gevoelige onderzoeksresultaten gaat.’ Een oproep van Staman aan de wetenschappers: ‘Plaats niet in je eentje een stukje in de NRC maar verzamel hulptroepen om je heen. Overleg hoe je de samenleving op de hoogte brengt. Het gaat namelijk niet om een mededeling maar om een proces. De burgers en de politici moeten het kunnen begrijpen en de risico’s kunnen onderschrijven. Als vervolgens het publieke debat ontstaat, is het fijn terug te kunnen vallen op experts. Geen enkele onderzoeker weet alles – dan is het goed om deskundigen om je heen te hebben die de ontbrekende informatie kunnen aanvullen en die je conclusies dragen.’
Debat op Kennislink Kennislink start een onlinedebat voor het grote publiek over maatschappelijke vraagstukken, met inbreng van Rathenauers, KL-redacteuren en wetenschappers.
online
juli
augustus
Eerste beelden van radiotelescoop
Square Kilometre Array komen binnen
september
oktober
Autonoom
rijdende auto’s komen op de markt, volgens voorspellingssite Envisioningtech.com
november
december
2020
Wereldwijd zijn 4 tot 5 miljard mensen
In dit num mer: > Van hon ger naar obesitas > De hou dbaarheid van voeding > Eet je sadvieze slank n > Speciale voeding voor bab y’s en beja > Tussen arden voeding en medicijn en > Voeding op de maa t van je gen en
Bio-Wet ensc happ
van twee Nobelprijzen (1867-1934)
Wind
Stich ting
Marie Curie, natuur- en scheikundige, winnaar
Tiny van Boek Jannes van el Everdingen Kees de Graaf Rob Buite r (eindredac tie) Met een voorwoord van Pierre
Je bent w at je eet Voeding en gezondhei d
bio -we
tens cha
ppen en m a at scha
ppij
k war ta
al 2
2011
€ 6,–
en en Maa tsch
Je bent wat je terlijke zin eet. Dat geldt niet alleen in van het woor de letren, botte n, hersenen d. Alles in je lijf – spiedelen als – voedsel naar is ooit in kleine ondergezond lijf binnen gegaa moet je dus n. Voor een te lang een gezond eten slecht voedi en als je gaat dat ook er ngspatroon ten koste ben je ook van je gezon op nahoudt figuurlijk dheid . Tegelijk wat je eet, beeld krijg want wat je voor hapt, verge bij iemand die een ‘broodje leken bij bal’ weg iema camember t prefereert? nd die een croiss antje ooit in de belangstell Voedsel staat meer dan ing. En dat ons voeds el nog in een tijd dat vloedig voorh nooit zo veilig was en zo anden als overnu. Hoe bepaa l je dat al weet, je wat gezonde voedi ng is? Als hoe versp waarom reid je die is het dat kennis? sommige zo verdacht voedingsm En veel op medi vragen word cijnen lijken iddelen en beant ? Al deze woord door gevende deskundige enkele toona n op voedsel en gezondheid het gebied van voedi ancahier word . Het voorw ng, t verzorgd oord bij dit Wind, dezel door televi siekok Pierr fde man die smaa kless e en op schol ook ijvert voor verpl en. Want heid van ichte veel voeds de besch ikbaarel mag dan kend zijn, wel vanze kennis, en lfspreaanda gezondheid spreekt daarm cht voor voeding en ee nog niet voor zich.
MET BWM WEET JE MEER! Je ben t wat je eet
‘Niets in het leven moet worden gevreesd, het moet alleen begrepen worden. Nu is het de tijd om meer te begrijpen, zodat we voor minder bang hoeven te zijn.’
Quotes
The Art of Science 2
Slechts € 6,per boekje
appij
‘Ik was een beetje gefrustreerd, werkend in het lab. Als ik heel opgewonden was over een nieuwe ontdekking had ik toch het gevoel: wie weet wat ik doe?’ Bio -Weten schappen en Maats chappij
Je bent wat
je eet_cv_2
.0.indd
1
ten sch
m a at sch app en en
Lyme
app ij
k war ta
app ij
Ziekte van
dd 1
Lyme_cv_1.0.in
‘Wetenschap bestaat uit feiten. Zoals een huis is opgebouwd uit stenen, zo is wetenschap gebouwd met feiten. Maar een berg stenen is geen huis en een collectie feiten is ook niet noodzakelijk wetenschap.’
Ontdek met BWM de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van biowetenschappen. Van diabetes tot biogrondstoffen en van hersenen tot evolutie. De boekjes zijn geschreven door topwetenschappers: objectief, scherpzinnig en verrassend. Cahiers in 2012: > Ziekte van Lyme > Bewegen doet leven > Conflict > Biodiversiteit
Henri Poincare, wiskundige (1854-1912)
Als een oudere, gerespecteerde wetenschapper zegt dat iets mogelijk is, dan heeft hij vrijwel zeker gelijk, maar als hij zegt dat iets onmogelijk is, dan heeft hij het waarschijnlijk fout.
Bio-Wetenschappen en Maatschappij
Arthur C. Clarke, science-fictionschrijver en uitvinder
Bezoek www.biomaatschappij.nl voor abonnementen, lespakketten en meer dan 30 publicaties van stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij
(1917-2008)
insecten
Het is normaal om te bestellen in een Nederlands restaurant, volgens hoogleraar Marcel Dicke van de WUR maart
€ 6,–
01-03-12
nschappen Bio -Wete chappij en Maats
beroemde boek Mythologiques I: Le cru et le cuit
februari
2012
Nu ook online op Kennislink
m Takken, Univ ersit y gen rd van Wille Wag enin voor woo gie aan Met een r Ento molo hoog leraa
Claude Lévi-Strauss, antropoloog en schrijver over zijn
januari
al 1
tsch pen en Maa
Redactie: Broek van den Peterhans Everdingen Jannes van ner tie) Fedor Gass (eindredac Evenblij Maar ten
bio -we
ensc hap
‘Voor de waarde van dit boek is het niet van belang dat het de waarheid bevat voor de lange termijn of op het kleinste detail. Ik ben al tevreden als het wordt gezien als een bescheiden bijdrage om een ingewikkeld probleem iets minder ingewikkeld te maken.’
k rukt op terie > De tee teek en bac ie tussen > Alliant
eet een tekenb
13:28
g Bio- Wet
ze aandeden journalisten en kinderen aan boord uit te nodigen.
n Ziekte va 20-5-11
Stic htin
plankton te verzamelen rond de wereld aan om in elk land dat
mer: In dit num Lyme lan tegen > Deltap en? 00 patiënt > Naar 44.0 et tekenbe erlaag tot > Van blad andeling n na beh > Klachte
Nasleep van
Lym e Ziek te van
Bioloog Eric Karsenti greep daarom zijn scheeps-expeditie om
kan , maar hij je nauwelijks spinachtige e beet merk Een teken en. De klein n die de gen hebb je overbrenge grote gevol daarop moet en bacteriën rzaken. En teken kunn in NederLyme veroo mensen meer veer ziekte van s onge dat er Want steed e. Nu zijn alert zijn. en en lymeziekt er geen maat regel als land krijg in jaar. Maar l verdubbeld 22.000 per is dat aanta n. Daarom men, ndige geno worden ige desku ’. en somm tegen Lyme 2030, denk at de ‘Deltaplan en doord voor een n, pleiten zij in het groen verstopt is toegenome Teken zitten Nederland en meer id bos in vroeger zijn hoeveelhe op een e dagen dan is de kans er meer warmëren in de natuur, nomen. recre ziekte toege mensen ook op lyme zen na een eendus en en gene g een tekenbeet meeste mens , kan de aandoenin valt te Hoewel de kuur lijk moei antibiotica en, die maar voudige stellen of affaire word jk vast te slepende gema kkeli De verschijn. Het is niet Lyme heeft de tests geven genezen. ziekte van en gemerkt iemand de patiënn vaak onop Daarom pleiten selen blijve willen itsel. en ng uitslu altijd behandeli lang niet genohartiger us worden een ruim ten serie een ten voor dat hun klach vinden in het algem rs ze voora l , maar nten doen meeste dokte e hun patië men. De op lymeziekt ende voor dat ze voldo soms aan hun visie geleid heeft elen Dat deze twijf ouwen. artsen en geen vertr e tussen ndeen hebben beha controvers de nde voor e tot een slepe nieuwe richt lijn het eerst . Een , die in het de Lyme patiënten van heeft de ziekte muleerd, ling van werd gefor cht. van 2012 kwar taal elkaar gebra dichter bij partijen
april
ozonlaag
Gat in de zou dicht kunnen zijn
mei
juni
14:45
5 Stellingen
Hedwig te Molder is sinds 2010 hoogleraar Wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Twente en universitair hoofddocent Communi-
catiewetenschap aan Wageningen UR. Ze deed haar promotieonderzoek aan Wageningen Universiteit en Loughborough University.
Hedwig te Molder 3 Publiekscommunicatie
1 Wetenschap is ook
maar een mening. ‘Bij zo’n uitspraak vraag ik me altijd af wat de context was en wat de spreker ermee wil zeggen. De geloofwaardigheid van wetenschap lijkt in het geding, maar vooral de wetenschap zelf is bezig met die vraag. De meeste mensen twijfelen daar helemaal niet aan: ze gebruiken zelf wetenschappelijke argumenten als die te pas komen. Het probleem is eerder het gebrek aan een echte dialoog.’
2 Wetenschappers hebben
de plicht om de resultaten van hun onderzoek te duiden. ‘Niet alleen duiden dus, het gaat ook en vooral om de dialoog.’
over wetenschap is een taak van de wetenschap(per) zelf. ‘Ook van de wetenschapper, 4 Veel wetenschappers maar niet alleen. En we communiceren slecht moeten ze hiervoor waarderen omdat ze bang zijn dat en trainen. Dan bedoel ik geen het publiek ze niet bemediatraining maar een grijpt. dialoog leren voeren. Niet ‘Juist uitleggen doen wetenalleen over het ‘wat’, maar juist schappers vaak best goed. ook over ‘hoe’ en ‘waartoe’. In De focus ligt alleen teveel op: het vaccinatiedebat, maar ook ‘we moeten begrijpelijk zijn’, bij het debat over ADHD of het en daarmee is voor ons de klimaat hoor je wetenschappers discussie gesloten.’ vaak zeggen: ‘Dit zijn de feiten en daar moet je het mee doen’. Dat klinkt redelijk: de expert 5 Internet is totaal ongeweet hoe het zit, maar de schikt voor wetenschapsgesprekspartner hoort implicommunicatie omdat het ciet: ‘zo, en nu stap ik uit de een veel te onbetrouwdiscussie.’ Bovendien hoort baar medium is. hij: ‘jij hebt geen feiten, jij ‘Internet is een gegeven. Soms brengt alleen ervaringen en lastig, maar het biedt ook waarden in’.’ mogelijkheden om mensen bij wetenschap te betrekken.’
juli
augustus
India lanceert eerste bemande maanmissie
september
oktober
Rusland begint met het winnen van op de maan
helium-3
november
december
Grote upgrade van de
Large Hadron Collider
2021
colleges
Een derde van de wordt in openbare gelegenheden gehouden, volgens de toekomstkrant van de Hogeschool Amsterdam en Het Parool
Ci c a den 7
...leverancier van context en betrouwbare informatie voor docenten en leerlingen. ...intermediair: uitgevers nemen artikelen op in lesmethoden of verwijzen ernaar.
onderwi
itgever jsu
...topsectoren een platform bieden voor hun valorisatiedoelstellingen en publieksscommunicatie
O ...geeft leerlingen die voor studiekeuze staan inzicht in verschillende wetenschapsgebieden.
...een platform waar online het publieke debat gevoerd wordt over wetenschap en maatschappelijke aspecten.
...dĂŠ site waar het algemene publiek inzicht krijgt in onderzoek.
...intermediair zijn tussen wetenschap en bedrijfsleven.
Ken
instelli nis
n
...een podium zijn waarop opleidingsinstituten hun vakgebied kunnen etaleren.
...geeft partners de mogelijkheid om op een eigen pagina op Kennislink door te linken naar bijvoorbeeld studiemogelijkheden.
en & un ng
...ĂŠĂŠn podium voor alfa, beta en gamma wetenschappen.
...interesseert VO-leerlingen voor wetenschap.
...wil een redactieadviesraad opzetten die actief en betrokken deelneemt.
...biedt wetenschappers ondersteuning bij berichtgeving over hun onderzoek (d.m.v. valorisatie-onderzoek en workshops).
...extra aandacht geven aan innovaties.
...uitvoerder van gemeenschappelijke (onderzoeks)projecten en verkenningen van het Umfeld. ...stageplaatsen voor afstudeerders, en een werkplek.
Wetensch
Musea
...intermediair bij het organiseren van gastcolleges door Kennislinkredacteuren.
Kennis i
tellingen & ns
scommun ap opleidingen i
a&
...een directe link zijn tussen tijdelijke en permanente tentoonstellingen en het actuele aanbod via Kennislink.
...werken aan gemeenschappelijke kennisontwikkeling, waarbinnen Kennislink als onderzoeksomgeving fungeert.
tie ca
...co-producties maken bij tentoonstellingen en entreekaarten verkopen via de (web)shop.
tr
...samen met uitgevers uitgaven ontwikkelen en input leveren voor bestaande en nieuwe educatieve publicaties
...een inspiratie zijn voor leerlingen die moeten kiezen uit studiemogelijkheden en zo de kans op een verkeerde keuze verkleinen.
rsiteite ive
litiek Po
&
erwijs nd
heid &
...aansluiten op het nieuwe OnderwijsBegrippenKader zodat vanuit elke lesmethode relevante artikelen gevonden worden.
s
...overheden overtuigen gebruik te maken van Kennislink als informatiebron en projectpartner.
ebron ogie.
...aanwezig zijn in science centers en musea om bezoekers het laatste wetenschappelijke nieuws te bieden.
...gezamenlijk innovatieve projecten ontwikkelen voor nieuwe vormen van wetenschapscommmunicatie
...het maatschappelijk debat over technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen ondersteunen en mogelijk maken.
mobiel uit de markt, volgens de toekomstkrant van de HvA juli
augustus
Aardwarmte
september
is bron voor verwarmen van huizen in Nederland, volgens KL-redacteur Marlies ter Voorde
oktober
in-vitro
Eerste gekweekte vlees ligt in de supermarkten volgens voorspellingssite Envisioningtech.com
november
december
2022
Digital assistant drukt
© NORTH NEWS
Goed kijken is het begin van wetenschap De vijf maanden oude baby Ricky Kimber doet mee aan een experiment om te begrijpen wat baby’s leren als ze kijken naar mensen en hun
handelingen. De wetenschappers van Durham University in Engeland
hopen zo inzicht te krijgen in de manier waarop autisme zich ontwikkelt. Ze onderzoeken daarmee meteen hoe een kind begint met de ontdekking van de wereld.
Als we niets doen, is tegen deze tijd Nederland van , geworden volgens René Peters, directeur Gastechnologie bij TNO
gasexporteur gasimporteur januari
februari
maart
China’s bemande
ruimtestation
wordt in gebruik genomen
april
mei
juni
Eerste bemande ruimtevlucht naar
Mars
juli
augustus
september
oktober
november
december
Cradle-to-cradle technologie
– afval is grondstof – is nu standaard, volgens KL-redacteur Guido van den Heuvel
2023
Duitsland begint met sluiting van laatste kernreactoren