Ekonomista 01 2013 demo by keytext

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Prenumerata rozpoczy na się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro), 01-142 Warszawa +48 22 632 11 36 Cena jednego numeru w prenumeracie krajowej w 2013 r. wynosi 55,65 PLN; ze zleceniem dostawy za granicę równa będzie cenie prenumeraty krajowej plus rzeczywiste koszty wysyłki. Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów jest wielokrotnością tej sumy. Cena prenumeraty krajowej na 2013 r. wynosi 333,90 zł (w tym 5% VAT).

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700 – 1800. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

11 „Kolporter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Garmond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2013 1

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

2013

1 W numerze Kazimierz Łaski Jerzy Osiatyński

Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro Aneta Hryckiewicz

Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność systemu finansowego Urszula Ziarko-Siwek

Efekt ogłoszeń jako wyraz przejrzystości polityki pieniężnej Tomasz Berent

Financial Leverage: The Case Against DFL

Ekonomista 2013, nr 1, s. 1–174 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Okladka nr 1 2013.indd 1

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

11.2.2013 14:13:52

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW

WYBRANE TYTUŁY WYDAWNICZE

1. redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej. 2. redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument ms word na cD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego. wydruk powinien być wykonany na papierze a4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły. 3. wraz z tekstem należy dostarczyć do redakcji Oświadczenie autora. wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim). 5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. w bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: – w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; – w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; – w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; – w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; – powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony). 6. w przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków. 7. rysunki proste, wektorowe, w czerni. linie na wykresach i pola mogą być w szarościach – rysunki powinny być czytelne w tej postaci, bez kolorów i efektów specjalnych (np. cieni, faz, płynnych przejść, tekstur, szrafów, efektów przestrzennych). Format wektorowy PDF, ePs, ostatecznie osadzone wykresy z excela. 8. nazewnictwo plików – teksty: autor_tytuł.docx (np. Jan Kowalski_Gospodarka polska.docx); streszczenia do artykułów: autor_streszczenia.docx (np. Jan Kowalski_streszczenia.docx); ewentualne dodatkowe pliki nazywamy w analogiczny sposób: (np. Jan Kowalski_rysunek01.pdf). 9. warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail. autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka). Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach. 10. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet redakcyjny do opublikowania na łamach „eKOnOmisty”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań redakcji. 11. materiały zamieszczone w „eKOnOmiŚcie” są chronione prawem autorskim. Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą redakcji. 12. redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO

Okladka nr 1 2013.indd 2

John K. Galbraith, Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa 2012

Julio López G., Michaël Assous, Michał Kalecki, Warszawa 2012

Ludwig Erhard, Dobrobyt dla wszystkich, Warszawa 2012

John K. Galbraith, Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, Warszawa 2012

Pełna oferta wydawnicza dostępna jest w księgarni internetowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego www.ksiazkiekonomiczne.pl Książki można zamówić internetowo, nabyć w księgarniach naukowych lub w siedzibie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego ul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa, tel. (22) 55 15 401, e-mail: zk@pte.pl

11.2.2013 14:13:53

2013

WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT

Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Krzysztof Porwit, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady) Michał G. Woźniak

Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Jan Toporowski, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, Nowy Świat 49, tel. 22 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl redakcja@ekonomista.info.pl

Polecamy wersję elektroniczną czasopisma na stronie internetowej www.ekonomista.info.pl

Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro), 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, faks wew. 212, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 430 egz., ark. wyd. 15,5

Spis treści Artykuły Kazimierz Ł a s k i, Jerzy O s i a t y ń s k i: Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aneta H ry c kiewi c z: Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność sektora finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Urszula Z i a r k o - S i w e k: Efekt ogłoszeń jako wyraz przejrzystości polityki pieniężnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tomasz B e r en t: Financial Leverage: The Case Against DFL . . . . . . . . . . . . .

9 31 71 99

Miscellanea Katarzyna B Y R K A - K I T A, Mateusz C Z E R W I Ń S K I: Premia z tytułu kontroli na polskim rynku kapitałowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robert S t o j a n o v, Wadim S t r i e l k o w s k i, Karolina K o w a l s k a: Migrants Remittances, Official Development Aid, and Economic Growth in the Developing Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

155

Recenzje Systemy bankowe krajów G-20, red. nauk. Stanisław Flejterski, Jan Krzysztof Solarz (rec. Sławomir I. Bukowski). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

171

* Każdy artykuł zawiera streszczenie w języku angielskim i rosyjskim. Angielskojęzyczne streszczenia artykułów zamieszczanych w „Ekonomiście” są rejestrowane w serwisie: International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk oraz „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl (LISTA FILADELFIJSKA)

Contents Articles Kazimierz Ł A S K I, Jerzy O S I A T YŃ S K I: Consolidation of Public Finance and the Euro Crisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aneta H RYC K I E W I C Z: Government Interventions in the Banking Sector and the Stability of the Financial Sector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Urszula Z I A R K O - S I W E K: Announcement Effect as the Reflection of the Transparency of Monetary Policy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tomasz B E R E N T: Financial Leverage: The case Against DFL . . . . . . . . . . . . . .

9 31 71 99

Miscellanea Katarzyna B Y R K A - K I T A: Control Premium in the Polish Capital Market . . 127 Robert S t o j a n o v, Wadim S t r i e l k o w s k i, Karolina K o w a l s k a: Migrants Remittances, Official Development Aid, and Economic Growth in the Developing Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

Book Reviews Systemy bankowe krajów G-20 (Banking Systems of G-20 Countries), ed. Stanisław Flejterski, Jan Krzysztof Solarz (rev. by Sławomir I. Bukowski) . . . . . . . . . . . .

171

* Each article is followed by a summary in English and Russian Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk and „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http:// cejsh.icm.edu.pl

Содержание Статьи Казимеж Л А С К И, Ежи О С Я Т Ы Н Ь С К И: Консолидация публичных финансов и кризис зоны евро . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Анета Х Р Ы Ц К Е В И Ч: Правительственные интервенции в банковском секторе и стабильность финансовой системы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Уршуля З Я Р К О - С И В Е К: Эффект оглашения решений как проявление прозрачности денежной политики . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Томаш Б Е Р Е Н Т: Financial Leverage: The Case Against DFL . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 31 71 99

Разное Катажина Б Ы Р К А - К И Т А, Матеуш Ч Е Р В И Н Ь С К И: Премия за контроль на польском фондовом рынке . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Роберт С Т О Я Н О В, Вадим С Т Р Е Л К О В С К И, Каролина К О В А Л Ь С К А: Migrants Remittances, Official Development Aid, and Economic Growth in the Developing Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

155

Сообщения Systemy bankowe krajów G-20 (Банковские системы стран Г-20), ред. Станислав. Флейтерски, Ян Кшиштоф Солаж (рец. Славомир И. Буковски) . . . . . . . . . . . .

171

* Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках. Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, регистрируютсяв библиографическом сервисе International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Kazimierz Łaski, Jerzy Osiatyński

Kazimierz Ł a s k i, Jerzy O s i a t y ń s k i: Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro

Kazimierz Łaski* Jerzy Osiatyński**

Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro1 Wstęp Konstrukcja i funkcjonowanie Unii Gospodarczej i Walutowej opierają się na trzech filarach rynkowego fundamentalizmu. Istotą pierwszego z nich jest założenie, że wewnątrz krajów należących do UGW możliwe i pożądane jest rozdzielenie polityki monetarnej, której jedynym celem jest stabilizacja inflacji, od polityki fiskalnej. To rozdzielenie okazało się podstawowym błędem unii monetarnej. Był to pierwszy na taką skalę eksperyment w polityce gospodarczej. Zwykle polityki te są ze sobą związane, czasami formalnie, czasami tylko de facto w tym sensie, że kiedy zachodzi potrzeba, banki centralne wykonują także funkcję finansowania wydatków rządu. Tymczasem w UGW Europejski Bank Centralny dba o inflację w obszarze euro, a poszczególne rządy mają dbać o równowagę budżetową. Równowaga budżetowa jest istotą drugiego filaru rynkowego fundamentalizmu. Jej utrzymanie jest głównym zadaniem polityki fiskalnej. Zachowanie dyscypliny budżetowej przez każdy z krajów członkowskich Unii Europejskiej ma zapewnić ich makroekonomiczną stabilność i zarazem stabilność UE jako całości. Dyscyplina ta jest wymuszana kryteriami Maastricht (kryteriami zbieżności), od 1 marca 2012 r. dodatkowo zaostrzonymi w ramach Traktatu o Stabilności, Koordynacji i Zarządzaniu UGW. Istotą trzeciego filaru rynkowego fundamentalizmu, występującego od początku UGW, jest dopuszczenie do występowania wewnątrz UE swoistego merkantylizmu, *

Prof. dr hab. Kazimierz Łaski – Uniwersytet w Linzu i Wiedeński Instytut Międzynarodowych Badań Ekonomicznych; e-mail: k.laski@aon.at ** Prof. dr hab. Jerzy Osiatyński – Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku Białej i Instytut Nauk Ekonomicznych PAN; e-mail: jerzy.osiatynski@sejm.gov.pl 1 Artykuł powstał na podstawie wykładu Kazimierza Łaskiego wygłoszonego w Narodowym Banku Polskim 13 czerwca 2012 r.

Kazimierz Łaski, Jerzy Osiatyński

który szczególnie ostro ujawnił się w czasie obecnego kryzysu, a który polega na tolerowaniu tego, aby jedne kraje miały trwałe nadwyżki w handlu zagranicznym czy na rachunku bieżącym bilansu płatniczego, kosztem innych krajów2. Narzędziem realizacji tych nadwyżek jest utrzymywanie wzrostu cen krajowych poniżej celu inflacyjnego wyznaczonego przez EBC przez hamowanie wzrostu płac w stosunku do wzrostu wydajności pracy i na tej drodze obniżanie jednostkowych kosztów produkcji w stosunku do zagranicznych partnerów. Przy tym kraje chronicznie deficytowe są pozbawione normalnego środka obrony, jakim w tych warunkach i przy zachowaniu walut krajowych byłaby deprecjacja waluty. Konsekwencje tej polityki nigdy nie zostały jasno i wprost sformułowane, a wewnątrz Unii, zwłaszcza w Niemczech, brak jest zrozumienia, że prowadzi ona do rozbicia strefy euro, a być może i całej Unii Europejskiej. Celem tego artykułu jest wykazanie, że podstawową przyczyną obecnego kryzysu sfery euro są te trzy elementy składowe rynkowego fundamentalizmu, nie zaś brak dyscypliny budżetowej i wysoki w relacji do PKB dług publiczny tych krajów. Upatrywanie w tych ostatnich czynnikach głównych źródeł kryzysu jest także przyczyną fałszywej diagnozy i wynikającej z niej kuracji, która przeczy medycznej zasadzie primum non nocere.

1. Rzekome i rzeczywiste przyczyny kryzysu Powszechnie za przyczynę kryzysu finansów publicznych w strefie euro uważa się rozrzutność budżetową krajów śródziemnomorskich, zwłaszcza Grecji, i wynikające stąd nadmierne zadłużenie publiczne. Pogląd ten nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości. Rysunek 1 świadczy o tym, że tłumaczenie kryzysu strefy euro zadłużeniem publicznym nie ma podstaw. Jak widzimy, Hiszpania i Irlandia były do końca 2007 r. pod tym względem w lepszej pozycji niż Niemcy, Francja i wszystkie inne kraje UE. Jak to jest możliwe, że po wybuchu kryzysu Hiszpania i Irlandia okazały się nagle wielkimi grzesznikami? Grecja zawsze była bardzo zadłużona, ale takie zjawiska jak niepłacenie podatków, łapownictwo itp. nie mają nic wspólnego z jej przystąpieniem do Unii Europejskiej, mają natomiast dużo wspólnego z przeszłością tego kraju. Włochy też są bardzo zadłużone, co jednak wcale nie było związane z kryzysem, występowało i przed nim, a w ostatnich latach przed kryzysem nawet nastąpiła tam pewna poprawa relacji długu publicznego do PKB. Gwałtowny wzrost tego wskaźnika 2 Zagrożenia związane z tym wewnętrznym merkantylizmem wielu ekonomistów dostrzegło jeszcze przed powstaniem obszaru euro i wkrótce potem. W 1988 r. Heiner Flassbeck przestrzegał przed konsekwencjami trwałej asymetrii w obrotach handlu zagranicznego (Flassbeck, 1988, 2005), a Łaski i Reomisch zwracali uwagę, że po przystąpieniu do Unii Europejskiej utrzymujące się ujemne salda rachunków bieżących Grecji, Portugali i Hiszpanii stawiały pod znakiem zapytania możliwości ich długoterminowego finansowania, że konkurencyjność tych krajów (mierzona zdolnością opłacenia importu eksportem przy pożądanych stopach wzrostu) się pogarszała (poza nietypowym przypadkiem Irlandii) i rosły także ich jednostkowe koszty pracy w stosunku do zagranicznych konkurentów (Łaski, Roemisch, 2003, s. 55 i 60).

Aneta H ry c kiewi c z: Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność sektora finansowego

Aneta Hryckiewicz*

Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność sektora finansowego Nie ma żadnych dowodów, że ogromny napływ pieniądza do systemu finansowego zadziała. Allen Greenspan

Wstęp Trwający obecnie kryzys finansowy na świecie wymusił rekordową skalę interwencji państwowych w sektorze finansowym, niespotykaną od zakończenia II wojny światowej. Instytucje rządowe musiały interweniować prawie na wszystkich kontynentach, począwszy od Stanów Zjednoczonych po Europę i Azję. Nie tylko skala interwencji rządowych była olbrzymia, ale również ich wielkość. Ostatnie szacunki pokazują, że wysokość rządowego pakietu pomocowego w USA może dojść nawet do 24 bln dol. Bank Centralny Anglii oszacował, iż wielkość ta dla tego kraju wyniesie około 8 bln dol., natomiast wysokość pakietu stabilizacyjnego w Unii Europejskiej w samym tylko obecnym kryzysie fiskalnym może sięgnąć nawet 1 bln dol. Jeżeli do tego doliczy się jeszcze pomoc w ratowaniu sektorów finansowych, wartość ta przekracza 20 bln dol. Doświadczenia te wymogły w większości krajów na świecie wprowadzenie dyrektyw, które regulują zachowania instytucji państwowych (banku centralnego, instytucji nadzorującej sektor bankowy bądź ministerstwa finansów) w ratowaniu zagrożonych upadłością banków w przypadku wystąpienia kryzysu systemowego. Raport Banku Światowego (World Bank 2012) przedstawia mechanizmy reagowania na zagrożenia w sektorze bankowym. Zakłada się, iż wprowadzenie dyrektyw pozwoli na czasową i efektywną reakcję odpowiednich instytucji rządowych, a tym samym na ograniczenie rozprzestrzeniania się kryzysu i kosztów z tym związanych. *

Dr Aneta Hryckiewicz – Akademia Leona Koźmińskiego i Goethe Uniwersytet Frankfurt, e-mail: hryckiewicz@finance.uni-frankfurt.de

Aneta Hryckiewicz

Kryzysy finansowe są efektem tzw. zawodności rynku (market failure) w gospodarce, a jej negatywne skutki mają wpływ na funkcjonowanie systemów finansowych. W konsekwencji kryzysy poprzez negatywne oddziaływanie na systemy finansowe poszczególnych krajów hamują ich wzrost gospodarczy, a wielokrotnie kończą się długotrwałą recesją gospodarczą. Aby ograniczyć negatywne skutki kryzysów finansowych na rynki finansowe i stabilność systemów bankowych, coraz więcej państw decyduje się na interwencję na rynkach finansowych. Takie interwencje przybierają wiele form i dzielą się na natychmiastowe interwencje oraz mechanizmy restrukturyzacyjne, mające na celu „uratowanie” zagrożonej upadkiem instytucji bankowej. W pierwszej fazie kryzysu zadaniem interwencji państwowej jest przywrócenie zaufania w sektorze bankowym, a tym samym zahamowanie masowego wypływu środków pieniężnych z sektora bankowego, jak również przywrócenie płynności zagrożonym instytucjom. Sheng (1996) dokumentuje, iż efektywne interwencje w pierwszej fazie kryzysu ograniczają konieczność interwencji w kolejnej fazie, zmniejszając tym samym koszty kryzysu. Najczęściej interwencji tych dokonuje bank centralny, który dysponuje odpowiednimi instrumentami, dzięki którym może bezpośrednio i szybko wpłynąć na rynek bankowy. Pomimo tych interwencji, często jednak kryzys finansowy wchodzi w drugą fazę, kiedy to spadek zaufania do sektora bankowego zaczyna przeradzać się w problemy kapitałowe banków. Faza ta wymaga dogłębnej restrukturyzacji instytucji bankowych i jest fazą zarówno bardzo kosztowną, jak i długotrwałą (Claessens, Klingebiel, Laeven, 2001; Baer, Klingebiel, 1995). Wspomniane dyrektywy odnoszą się przede wszystkim do restrukturyzacji zagrożonych upadkiem instytucji bankowych i proponują mechanizmy pomocowe w ich ratowaniu. Wśród nich wyróżnia się przede wszystkim: 11 fuzje bądź przejęcia zagrożonych upadkiem instytucji przez inne, lepiej dokapitalizowane instytucje finansowe wraz z pomocą państwa; 11 dokapitalizowanie banku bez objęcia jego udziałów; 11 nacjonalizację banku, czyli dokapitalizowanie banku przez państwo w zamian za objęcie udziałów w tym banku; 11 stworzenie tzw. banku pomostowego (bridge bank), zwierającego „zdrową” część zagrożonego upadkiem banku, którego celem jest maksymalizacja jego wartości z zamiarem późniejszej odsprzedaży; 11 mechanizmy restrukturyzacyjne, polegające na wyodrębnieniu aktywów toksycznych z zagrożonej upadłością instytucji do instytucji specjalnie do tego stworzonej – tzw. złego banku (bad bank) albo „funduszu restrukturyzacyjnego” (Asset Management Company – AMC). Pomimo wielu zalet interwencji rządowych na rynkach finansowych, coraz więcej ekonomistów zwraca jednak uwagę, iż część z nich może w długim okresie prowadzić do skutków odwrotnych od zamierzonych. Baer i Klingebiel (1995) oraz Honohan i Klingebiel (2003) pokazują, iż takie interwencje rządowe jak gwarancje bankowe, czy dostarczanie płynności dla zagrożonych banków może zmniejszyć koszty kryzysu dla państwa, ale jednocześnie rozpowszechnić zjawisko nadużyć w sektorze

Urszula Z i a r k o-S i w e k: Efekt ogłoszeń jako wyraz przejrzystości polityki pieniężnej

Urszula Ziarko-Siwek*

Efekt ogłoszeń jako wyraz przejrzystości polityki pieniężnej Wstęp Od roku 1999 Narodowy Bank Polski realizuje politykę pieniężną zgodnie ze strategią bezpośredniego celu inflacyjnego (Średniookresowa strategia..., 1998). Z realizacją tej strategii ściśle jest związana znajomość mechanizmu transmisji monetarnej (MTM). MTM opisuje, w jaki sposób podmioty gospodarujące reagują na decyzje władz monetarnych oraz ich dalsze wzajemne interakcje. Jest to zbiór dróg impulsów polityki pieniężnej, poprzez które bank centralny oddziałuje na zagregowany popyt oraz zmiany cen w gospodarce (Demczuk i in., 2011, s. 8). Jednym z kanałów MTM jest kanał stopy procentowej, za pośrednictwem którego NBP wpływa na poziom bieżących krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym oraz pośrednio na poziom stóp oczekiwanych. Bank centralny wpływa na decyzje konsumpcyjne i inwestycyjne podmiotów gospodarujących właśnie poprzez kształtowanie średnio- i długoterminowych stóp rynkowych, a te z kolei ustalają się pod wpływem oczekiwanego poziomu przyszłych stóp procentowych oraz antycypowanego wskaźnika inflacji. Aby oczekiwania uczestników rynku co do poziomu przyszłych stóp procentowych, a także oczekiwanej inflacji były tożsame z intencjami władzy monetarnej, obie strony muszą dobrze rozumieć swoje cele i działania. Wpływanie na odpowiednie kształtowanie się oczekiwań rynkowych w dużym stopniu zależy od sposobu komunikowania się banku centralnego z otoczeniem oraz od tego, jak postrzegana jest jego wiarygodność w dążeniu do postawionych przed nim celów. Polityka pieniężna prowadzona w formie otwartej jest w stanie skuteczniej wpływać na kształtowanie oczekiwań uczestników gospodarki, a tym samym sprawiać, że polityka monetarna będzie bardziej efektywna. Polityka informacyjna banku centralnego, wpływając na oczekiwania inflacyjne oraz na oczekiwania co do przyszłych stóp procentowych, wzmacnia *

Dr Urszula Ziarko-Siwek – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej; e-mail: urszula.siwek@ue.poznan.p

Urszula Ziarko-Siwek

MTM (Polityka pieniężna, 2011, s. 145). Bank centralny będzie właściwie rozumiany przez szeroko pojęty rynek, jeśli będzie postrzegany jako wysoce przejrzysty i wiarygodny. W związku z powyższym, odkąd banki centralne zaczęły na szeroką skalę stosować strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, bardzo widocznie zmieniło się podejście do otwartości, „szczerości” banku centralnego, czego konsekwencją stało się przykładanie dużo większej uwagi do odpowiedniej polityki informacyjnej, głównie do tego, aby ta polityka była prowadzona w sposób przejrzysty. Przejrzystość polityki monetarnej można zdefiniować jako brak asymetrii informacji pomiędzy bankiem centralnym a innymi uczestnikami rynku lub też jako łagodzenie asymetrii informacji poprzez publikowanie „prywatnych” informacji przez bank centralny, które są istotne dla prowadzonej polityki (Hahn, 2002). Na przejrzystość należy patrzeć przez pryzmat informacji, którą uczestnicy posiadają oraz na czynność jej dostarczania. Zdaniem Goodfrienda (1986) ujawnianie przez bank centralny dokładnych informacji redukuje asymetrię informacji i niepewność na rynku. Według Dilena oraz Nillsona (1998) przejrzysta polityka pieniężna zapewnia odpowiedni sposób komunikowania się, dzięki czemu uczestnicy życia gospodarczego mogą monitorować intencje banku centralnego, porównywać swoje oczekiwania z prognozami banku centralnego dotyczącymi inflacji, PKB czy też stóp procentowych. Poza sposobem komunikowania ważny jest też wybór instrumentów poprawiających komunikację, do których zaliczają oni: a) odpowiednio określony cel polityki pieniężnej w postaci wybranej miary inflacji, b) publikowanie ważnych dokumentów (np. raporty o inflacji), c) przedstawianie narzędzia służącego do szacowania prognoz inflacyjnych, d) publikowanie prognoz inflacyjnych, e) wyjaśnianie działań, które powinny być podejmowane w celu zrealizowania celu inflacyjnego. Od kilkunastu lat komunikacja monetarna staje się bardzo ważnym aspektem polityki pieniężnej, co znalazło także swoje odzwierciedlenie w licznych już pracach naukowych i badawczych. Jednym z kilku sposobów oceny stopnia przejrzystości polityki informacyjnej banków centralnych jest badanie reakcji cen na rynku finansowym na komunikaty pochodzące od władzy monetarnej, co stało się także przedmiotem niniejszego artykułu. Celem artykułu jest zbadanie średnich, względnych zmian wybranych stóp rynku pieniężnego wokół dnia zdarzenia, jakim jest posiedzenie Rady Polityki Pieniężnej oraz ogłoszenie przez nią komunikatu w sprawie zmiany lub pozostawienia bez zmian stopy referencyjnej. Artykuł składa się z pięciu części. Pierwsza z nich przedstawia w zarysie wybrane badania światowe, a także polskie, dotyczące reakcji rynków finansowych na decyzje monetarne w sprawie zmiany podstawowych stóp procentowych. Druga część poświęcona została narzędziom polityki informacyjnej wykorzystywanym przez NBP w latach 1999 –2011. W dalszej kolejności opisano wykorzystywaną w analizie procedurę badawczą. Artykuł kończy przedstawienie uzyskanych wyników oraz podsumowanie.

Tomasz B e r ent: Financial Leverage: The Case Against DFL

Tomasz Berent*

Financial Leverage: The Case Against DFL Introduction The current world is plagued not only with the devastating effects of high corporate and public leverage but, what in our opinion is even more disturbing, it is beset with a surprisingly high level of ignorance of and little agreement on how this leverage should be measured. More than two decades have gone by since the Nobel Prize was awarded to Harry Markowitz, William Sharpe and Merton Miller in 1990 for their seminal work on portfolio theory, asset valuation and capital structure – all pivotal in understanding financial leverage. In his Nobel Memorial Prize Lecture, Miller most eloquently explains the nature of financial leverage using the then hotly debated leveraged buyout and junk bond crisis of the late 1980s as an example. In the lecture, later reprinted by Journal of Finance in 1991 and Journal of Applied Corporate Finance in 2005 under a much telling title Leverage, Miller argues that increased leveraging by corporations does imply higher risk for the equity holders, not for the economy as a whole. In the article, Miller calculates the ratio of the percentage change in net profit to the percentage change in operating profit, popularly known as the degree of financial leverage, DFL, for a hypothetical geared company. In his numerical example, he focuses on the fact that the rate of return on equity falls by a greater extent (33.3% in the example) than that on the underlying assets (25%), and goes on to explain that this magnified reaction of the net profit is the reason “why we use the graphic term leverage (or the equally descriptive term gearing that the British seem to prefer). And this greater variability of prospective rates of return to leveraged shareholders means greater risk, in precisely the sense used by my colleagues here, Harry Markowitz and William Sharpe” (Miller 1991, p. 482). Miller leaves no room for doubt that in his opinion it is DFL that is the correct measure of financial (leverage) risk, even if he never literally uses this name. *

Tomasz Berent, Ph. D. – Dept. of Capital Markets, Warsaw School of Economics; e-mail: tomasz. berent@sgh.waw.pl

100

Tomasz Berent

The numerical example used by Miller had not been challenged until we drew some attention to it in Berent (2010). We argued that the condition used in Miller’s example, i.e. DFL > 1, is neither sufficient nor necessary for higher equity risk to exist in the sense used by modern finance and investment theory. Consequently, we show that DFL has little to do with Markowitz’s variance or Sharpe’s beta increases for the geared firm. The issue is not trivial given how much significance in various academic textbooks (e.g. Besley and Brigham, 2012; Hawawini and Viallet, 2011; Megginson, Smart and Graham, 2010; Van Horne and Wachowicz, 2005) and professional training materials (e.g. Financial Reporting and Analysis, 2011) is still attached to DFL. In academic literature DFL has gained prominence in research on the tradeoff hypothesis between operating and financial leverage initiated by Mandelker and Rhee (1984) in particular.1 The wide use of the degree of operating leverage, DOL, i.e. the ratio of the percentage change in operating profit to the percentage change in sales, hence DFL’s twin that tends to directly precede DFL in many finance books, is another reason for concern. DOL is sometimes claimed to have an impact on the systematic risk in exactly the same way as DFL is alluded to in Miller’s example (see Lumby, Jones 2011; Ross, Westerfield, Jaffe 1999; Damodaran, 1997). Although DOL’s origins are clearly rooted in financial analysis and managerial accounting, the measure has gained almost a must status when operating risk is defined in finance books. This partly explains in our opinion why DFL, certainly an alien body to the finance field too, has proved so resilient as a measure of financial risk. However, there are numerous reasons why DFL may prove to be less useful than it is widely accepted. There are two prominent weaknesses of DFL: its potential lack, paradoxically, of leverage credentials and its rather modest business applicability. As for the former, the index, unless carefully redefined, does not depend exclusively on firm’s leverage position. In addition, it may not be greater than one, hence failing to point to more than proportional change in net profit compared to the corresponding change in operating profit. Secondly, DFL’s link to concepts such as beta, cost of capital, variance of returns, all clearly magnified (levered) by debt, is rather weak. Furthermore, DFL does not produce one unique value for a given leverage situation and in addition is formulated in book (accounting) rather than market values. In summary, DFL can be described by four constituent characteristics as: 11 an elasticity index 11 calculated at t = 1 and To be sure, the enthusiasm towards DFL is not shared by other academic empirical research. We have analyzed 92 articles published from 2000 till 2011 in most respected finance journals in which a term leverage is used in either the title, abstract or key words. In no paper (sic!) is DFL used. We have also looked at 30 accounting papers published in top accounting journals – again, no mention about DFL (Berent, Jasinowski, 2012). 1

iscellanea

Katarzyna B Y R K A - K I T A, Mateusz C Z E R W I Ń S K I: Premia z tytułu kontroli na polskim rynku kapitałowym

Katarzyna Byrka-Kita* Mateusz Czerwiński**

Premia z tytułu kontroli na polskim rynku kapitałowym Wprowadzenie Korzyści z tytułu kontroli stanowią przedmiot zainteresowania teorii finansów oraz teorii organizacji już od wielu lat. Analizują je zarówno badacze zajmujący się problemami wyceny, jak i finansów przedsiębiorstw oraz nadzoru korporacyjnego. Już Adam Smith w swoim dziele Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (wyd. polskie 1954, 2012), a później Adolf Berle i Gardner Means w Granice organizacji (wyd. polskie 1985), podkreślali zagrożenia wynikające z rozproszonego akcjonariatu oraz konfliktu celów pomiędzy agentem i przełożonym. Znaczące pakiety akcji z jednej strony stanowią narzędzie pozwalające chronić interesy akcjonariuszy, a z drugiej strony badania empiryczne (La Porta, Lopez-de-Silanes, Shleifer, 1999; Dyck, Zingalles, 2004) dowodzą, iż w krajach charakteryzujących się słabym systemem ochrony akcjonariuszy mniejszościowych akcjonariat jest znacznie bardziej skoncentrowany i nawet w największych firmach funkcjonuje akcjonariusz dysponujący kontrolnym pakietem akcji; bywa, że jest nim państwo, ale znacznie częściej jest to rodzina, a przeważnie założyciel firmy lub jego spadkobiercy. Natomiast jedno z podstawowych założeń współczesnej teorii finansów dotyczy rozproszenia własności w spółkach publicznych oraz tego, że wszyscy właściciele otrzymują takie samo wynagrodzenie, proporcjonalnie do udziału w strukturze własności. Kolejne z fundamentalnych założeń odnosi się do dywersyfikacji. Model wyceny aktywów kapitałowych (Capital Asset Pricing Model) oparty został m.in. na przesłance, iż inwestorzy dywersyfikują swoje aktywa w celu eliminacji ryzyka specyficznego. W konsekwencji pojawia się pytanie, dlaczego ktokolwiek miałby zrezygnować z korzyści wynikających z dywersyfikacji i alokować większość swoich funduszy w akcjach pojedynczej firmy. Jednocześnie statystyki wskazują na zgoła odmienne zjawisko – z badań przeprowadzonych przez Becht i Mayer (2002) wynika, że w przypadku połowy spółek publicznych z sektora niefinansowego w Austrii, Belgii, Niemczech oraz we Włoszech inwestor dominujący kontroluje odpowiednio 52%, 56%, 57%, 54% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (WZA). * Dr Katarzyna Byrka-Kita – Katedra Inwestycji i Wyceny Przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński; e-mail: k.byrka-kita@wneiz.pl ** Mgr Mateusz Czerwiński – Katedra Inwestycji i Wyceny Przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński; e-mail: matcze@gmail.com

128

Miscellanea

W przypadku korporacji holenderskich, francuskich, hiszpańskich i szwedzkich wartości mediany dla największych akcjonariuszy wynoszą odpowiednio: 43,5%, 20%, 34,5% i 34,9%. Podobne wyniki przedstawiają Thomsen, Pedersen i Kvist (2006) – w ich badaniach udział najbardziej znaczącego akcjonariusza w spółkach niemieckich i francuskich wyniósł średnio 58,1% oraz 52,4%. Również w Belgii mamy do czynienia ze skoncentrowaną strukturą własności – średni udział akcjonariusza dominującego na tym rynku kształtował się na poziomie 21% (Hamadi, 2010). Z kolei badania przeprowadzone w Polsce przez P. Tamowicza i M. Dzierżanowskiego1 wskazują, że poziom koncentracji własności i kontroli w spółkach notowanych na GPW na koniec 2000 r. był wysoki i zbieżny z poziomem obserwowanym w dużej części rynków kapitałowych krajów Europy kontynentalnej. W latach 2001–2004 wśród spółek publicznych nie było ani jednej spółki, która posiadałaby całkowicie rozproszony akcjonariat (Wajda, 2006). Według Holdernessa (2003) utrzymywanie przez inwestorów dużych portfeli akcji jest powodowane następującymi czynnikami: (a) korzyści z tytułu kontroli dzielone pomiędzy akcjonariuszy proporcjonalnie do ich udziału w strukturze kapitału własnego firmy; (b) prywatne korzyści z tytułu kontroli, które sprowadzają się do wykorzystywania zasobów przedsiębiorstwa albo korzystania z korzyści generowanych przez przedsiębiorstwo z pominięciem akcjonariuszy mniejszościowych, a w większości przypadków właściwie ich kosztem. Badania przeprowadzone przez Barclaya i Holdernessa (1991) dowodzą, że gdy przedmiotem transakcji na rynku amerykańskim są duże bloki akcji, skumulowana dodatkowa stopa zwrotu wyniosła średnio 5,6%. Wzrosty cen akcji są wyższe w przypadku gdy kontrola jest przejmowana przez nowego akcjonariusza i gdy zarząd nie przeciwstawia się podejmowanym przez niego działaniom zmierzającym do zmiany kierunków działań firmy oraz gdy w końcowym efekcie przedsiębiorstwo jest w całości przejmowane przez nabywcę bloku akcji. Jeżeli właściciele bloków akcji nie mieliby wpływu na poziom przepływów pieniężnych generowanych przez udziałowców mniejszościowych, wspomniane zmiany cen akcji byłoby trudno w logiczny sposób wyjaśnić. Oznacza to również, że istotnymi determinantami wartości firmy nie jest sama koncentracja własności, lecz umiejętności oraz wiedza i doświadczenie właścicieli znaczących pakietów akcji. Również w tym przypadku Barclay i Holderness (1989, s. 371–395) jako pierwsi podjęli próbę empirycznej weryfikacji twierdzenia, że jeśli wszyscy udziałowcy są wynagradzani proporcjonalnie do ich udziału w strukturze własności, czyli prywatne korzyści z tytułu kontroli nie istnieją, to duże pakiety akcji powinny być sprzedawane po takich samych cenach, jak w danym momencie są notowane akcje spółki. Wyniki przeprowadzonych przez nich badań dowiodły, że duże pakiety akcji są sprzedawane średnio o 20,4% drożej (mediana: 15,7%) niż pakiety mniejszościowe, które stanowią przedmiot obrotu na giełdzie. Kolejne badania (Mikkelson, Regassa, 1991, s. 511– 517; Barclay, Holderness, Pontiff, 1993, s. 263–91; Nicodano, Sembenelli, 2004, s. 227–244; Hwang, 2005; Barclay, Holderness, Sheehan, 2001; Dyck, Zingales, 2004; Gregoric, Vespro, 2009, s. 175–210; Huang, Xu, 2009, s. 88–97; Massari, Monge, Zanetti, 2006, s. 77–110; Lauterbacha, Baraka, 2007; Trojanowski, 2008, s. 217–238; Atanasova, 2001) potwierdziły hipotezy stawiane przez Barclaya i Holdernessa. Wszystkie z wyżej przytoczonych badań, z wyjątkiem pracy Trojanowskiego, dotyczą takich rynków, jak: amerykański, włoski, chiński, słoweński, izraelski oraz bułgarski. W warunkach polskich – ze względu na brak baz danych, w których tego typu transakcje byłyby odnotowywane – przeprowadzono niewiele badań dotyczących prywatnych korzyści z tytułu kontroli. Pierwszą była praca Trojanowskiego (2008), w której przeanalizowano 54 transakcje zawarte w okresie od lipca 1996 r. 1

Analiza obejmowała 210 podmiotów niefinansowych: 190 spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) i 20 podmiotów notowanych na rynku pozagiełdowym.

Robert S t o j a n o v, Wadim S t r i e l k o w s k i, Karolina K o w a l s k a: Migrants Remittances, Official Development Aid, and Economic Growth in the Developing Countries

Robert Stojanov* Wadim Strielkowski** Karolina Kowalska***

Migrants Remittances, Official Development Aid, and Economic Growth in the Developing Countries1 1. The effectiveness of the Official Development Assistance (ODA) The main objective of this paper is to analyze the stability and significance of the remittances flows and the Official Development Assistance taking into account the current global economic crisis. The prime research question of the paper is to determine which of these financial flows are more significant and stable with respect to flows into developing economies. This paper provides a discussion based on the analysis of both empirical and scientific sources, as well as theoretical approaches to the issue of development interventions and the empirical model based on panel data. The Official Development Assistance (generally called ‘development aid’) has been one of the fundamental tools for development intervention for last six decades. It is defined as the financial flows to the countries on the DAC list as well as to the multilateral institutions designed to distribute ODA on the two main provisions: 1) provided by official agencies, including state and local governments, or by their executive agencies; and 2) with each administered transaction contributing to the promotion of the economic development and welfare of developing countries as its main objective and being concessional by conveying a grant element of at least 25 per cent (calculated at a rate of discount of 10 per cent) (OECD, 2007). In order to measure and classify ODA and other resource flows originating in Development Assistance Committee (DAC), the member states of the Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD) design ‘The DAC list of ODA recipients’ which is usually reviewed every three years. The list is constructed for * Robert Stojanov, Ph. D. – Global Change Research Centre, Academy of Sciences of the Czech Republic; e-mail: stojanov@centrum.cz ** Wadim Strielkowski, Ph. D. – Global Change Research Centre, Academy of Sciences of the Czech Republic; e-mail: strielkowski@gmail.com *** Karolina Kowalska, M.A. – Faculty of Economic Sciences, Warsaw University; e-mail: karolinakowalska@wne.uw.edu.pl 1 The paper was supported by the grants No. P404/10/0581, MSM 0021620831, No. CZ.1.05/ 1.1.00/02.0073, No. CZ.1.07/2.4.00/31.0056 and by institutional assistance RVO 67179843.

156

Miscellanea

statistical purposes and not as guidance for aid or other preferential treatment. In particular, geographical aid allocations are the matter of national policy decisions and responsibilities (OECD, 2007). The aid debate has been characterised over the years by many controversies, with aid optimists at one extreme and aid sceptics at the other (see for example Loots 2006; Moyo 2009; or Jones, 2012). Aid pessimists argue in a variety of ways: The first one might be that while aid is supposed to fill the investment-savings gap (and other gaps), the increase in investment should lead to higher and more sustainable growth and a subsequent increase in per capita income. However, existing evidence indicates that it is missing its target. With regard to this, Stojanov and Jamborova (2008) claim that the provision of ODA does not play any significant role in poverty alleviation at the global level. Overall, it seems that ODA is neither a major factor of poverty decline in China, India, Brazil, or in other large rapidly growing developing country. On other hand, the ‘aid optimist’ Sachs (2005) emphasises the importance of growing development aid allocated for the developing countries. He is convinced that some regions such as Africa are simply too poor to grow without foreign assistance and that the continent needs a big push in the form of aid flows to end poverty. Moreover, Pronyk et al. (2012) presented the evidence that after three years, the reductions in poverty, food insecurity, stunting, malaria parasitaemia, mortality rates in children younger than 5 years of age had been reported as well as the access to improved water and sanitation had increased across nine Millennium Village sites. Average annual spending per head at the Millenium Villages Project (MVP) 3rd year was about $116 per head (from average $27 spending on Millennium Development Goals related activities), of which $25 was spent on health2. The main purpose of the ODA provision is poverty reduction in developing countries. Nevertheless, the effectiveness of ODA for the last five decades, particularly in least developed countries, shows unsatisfactory effects. Discussions about ODA reveal its risks which can hinder development in poor countries. One of the frequently mentioned critical issues is the limited efficiency and certain negative effects of ODA provision (see eg. Bauer and Yamey, 1985; and Jamborová, 2008). Thence, Lancaster (1999) claims that the results of the ODA-financed projects and programmes in Africa for the most part have been among the least effective projects in the world in achieving their goals. She points out that there is some evidence that aid projects in Africa became less effective in the 1980s and the 1990s, even as the amount of aid rose over time. In the context, Lu et al. (2010) alert that foreign development aid for health is a key factor leading to a decline in government spending on health from domestic sources in some countries. However, the ODA can have positive health impacts. Further, it is often claimed that ODA is used as the tool for increasing the aid dependency of developing countries (Lensink and White, 2001; Lancaster, 1999). Furthermore, there are some negative aspects of ODA provision and in this context Macrae (2001) calls attention to the fact that the ODA still remains an instrument of foreign policy. Similarly, Thérien and Lloyd (2000) argue that for many reasons development assistance remains an instrument of control by the North over the South. According to them the foreign (development) aid with financial transfers more than 2 trillions USD since the late 1940s (cf. World Bank, 1998) is a mainstay of North-South economic relations for a long time. 2 However, the findings of the survey were strongly criticized, eg. by Clemens in Gilbert (2012) and by Bump et al. (2012) from methodological point of view and the authors and editors had to publish the erratum (Pronyk 2012).

ecenzje

Systemy bankowe krajów G-20, red. nauk. Stanisław Flejterski, Jan Krzysztof Solarz (rec. Sławomir Bukowski)

Systemy bankowe krajów G-20, red. nauk. Stanisław Flejterski, Jan Krzysztof Solarz, Wydawnictwo ZAPOL, Szczecin 2012, s. 586.

Kryzys finansowy 2007–2009 stał się impulsem do rozwoju badań nad bankowością, a szerzej nad różnymi systemami bankowymi funkcjonującymi na świecie oraz zmianami w architekturze instytucjonalnej międzynarodowego systemu finansowego, w tym bankowego. Książka pod redakcją naukową dwóch znakomitych polskich ekonomistów, znawców tematyki bankowości Stanisława Flejterskiego i Jana K. Solarza jest dziełem ambitnym i bardzo obszernym. Obok obu redaktorów współautorami książki są (według kolejności rozdziałów) naukowcy z ośrodków akademickich w Gdańsku, Kielcach, Lublinie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu: Jacek Karwowski, Eugeniusz Gostomski, Gabriela Gurgul, Paweł Sztuczka, Małgorzata Pawłowska, Monika Pettersen, Ilona Romiszewska, Ryszard Wierzba, Krystyna Brzozowska, Julia Wachowska, Jacek Adamek, Barbara Bartkowiak, Ignacy Chrzanowski, Wiesława Przybylska-Kapuścińska, Katarzyna Perez, Robert Rumiński, Małgorzata Tereszczyk-Kaczmarek, Przemysław Pluskota, Helena Żukowska, Marian Żukowski, Wojciech Rogowski, Artur Mika, Artur Borcuch, Ewa Bogacka-Kisiel, Dominika Fijałkowska, Konrad Szeląg, Dorota Skała, Jan Szambelańczyk. Przy tym warto podkreślić, że w zespole badawczym znalazło się kilku profesorów, których wkład w rozwój ekonomii i nauki finansów jest niekwestionowany. Autorzy postawili sobie za cel ustalenie „historii instytucji tworzących systemy bankowe krajów G-20 oraz określenie ich znaczenia dla teraźniejszości i przyszłości gospodarki światowej” (s. 13). Książka jest efektem wieloletnich badań autorów nad problematyką funkcjonowania systemów bankowych. Autorzy opisali i przeprowadzili analizę funkcjonowania systemów bankowych w ujęciu zarówno historycznym, instytucjonalnym, jak i regulacyjnym. Pokazali ich genezę i ewolucję oraz determinanty cywilizacyjne i kulturowe, ekonomiczne, społeczne i polityczne kształtujące system bankowy. Badaniami objęto zarówno regulowaną i monitorowaną część bankowości, jak również tę, która pozostaje w cieniu i nie jest regulowana. Jest to pierwsza w literaturze polskiej tak obszerna praca obejmująca w sposób holistyczny analizę dominujących systemów bankowych współczesnego świata. Książkę otwiera rozdział autorstwa Jana K. Solarza, pt. „Rozwój systemów bankowych państw G-20”. Autor w sposób usystematyzowany i syntetyczny przedstawia genezę współczesnych systemów bankowych. Wskazuje na uwarunkowania historyczne, cywilizacyjne i kulturowe, oraz makroekonomiczne. Punktem wyjścia rozważań jest usystematyzowanie modeli gospodarczych krajów G-20. Następnie, nawiązując do tej systematyki, autor opisuje ewolucję bankowości w ujęciu historycznym oraz z punktu widzenia wpływu czynników cywilizacyjnych i kulturowych. Czynniki cywilizacyjne i kulturowe właściwe dla różnych społeczeństw w sposób znaczący wpłynęły i wpływają na kształt współczesnego życia gospodarczego, dominujące cechy poszczególnych modeli gospodarki rynkowej, charakter stosunków ekonomicznych, a zatem również na kształt i sposób funkcjonowania systemów bankowych (wyraźnie różni się od siebie bankowość europejska, islamska, hin-

172

Recenzje

duska, chińska, japońska itd.). Autor wskazuje na heterogeniczność kultury kapitalizmu krajów G-20, na różnice w sposobie zachowań podmiotów gospodarczych i funkcjonowania gospodarek, a zatem również i systemów bankowych. Jednocześnie podkreśla, że „systemy bankowe G-20 to sieć wzajemnie powiązanych, zintegrowanych rynków, instrumentów i instytucji. Rozpatrywane łącznie tworzą ramy instytucjonalne funkcjonowania systemów bankowych peryferii” (s. 35). Treść drugiego rozdziału, pt. „Analiza i ocena stanu systemów bankowych państw G-20. Karta wyników” jest efektem badań autorów nad systemami bankowymi poszczególnych krajów. Nie jest to jednakże zbiór luźno powiązanych ze sobą studiów przypadków. Autorzy przedstawiają charakterystyki społeczno-ekonomiczne poszczególnych krajów i na tym tle dokonują analizy właściwych im systemów bankowych. Każdy podrozdział dotyczy innego kraju, a analiza obejmuje genezę i historię, strukturę bankowości, bankowość centralną, nadzór i regulacje, system gwarantowania depozytów oraz podsumowanie. Materiał faktograficzny i statystyczny zgromadzony przez autorów i stanowiący podstawę analiz jest imponujący. Jacek Karwowski przedstawia genezę i stan obecny systemu bankowego w Arabii Saudyjskiej, opartego na prawie szariatu, ukazując różne modele bankowości islamskiej. Eugeniusz Gostomski analizuje system bankowy Argentyny, przedstawiając jego genezę, historię i stan współczesny. Wskazuje również na zmiany w systemie bankowym Argentyny po kryzysie finansowym 1999–2002, które spowodowały, że obecny system nie został dotknięty ostatnim globalnym kryzysem finansowym. Gabriela Gurgul i Paweł Sztuczka analizują system bankowy Australii oraz zmiany w regulacji działalności sektora bankowego w związku z ostatnim kryzysem finansowym. System bankowy Brazylii jest przedmiotem analizy Małgorzaty Pawłowskiej. Autorka pokazuje, że Brazylia jest jednym z tych krajów, które po zaburzeniach finansowych w przeszłości konsekwentnie zreformowały gospodarkę i system bankowy, co uchroniło je przed wpływem ostatniego kryzysu finansowego. Monika Pettersen i Ilona Romiszewska analizują system bankowy Chin, jego ewolucję i znaczenie w trwającym od wielu lat szybkim wzroście gospodarczym. Przedmiotem rozważań i analizy Ryszarda Wierzby jest system bankowy Francji. Autor zwraca uwagę m.in. na specyficzne cechy tego systemu, w tym metody regulacji w sektorze bankowym. Krystyna Brzozowska i Julia Wachowska odkrywają przed czytelnikami historię i stan obecny systemu bankowego Indii. Jacek Adamek zajmuje się systemem bankowym Indonezji. System bankowy w tym kraju jest interesującym połączeniem pośrednictwa finansowego opartego na stopie procentowej i pośrednictwa bez stopy procentowej, opartego na zasadch islamu. System bankowy Japonii jest przedmiotem analizy Jana K. Solarza. Autor dokonuje analizy w kontekście specyficznych dla Japonii uwarunkowań kulturowych oraz makroekonomicznych. Barbara Bartkowiak i Ignacy Chrzanowski analizują system bankowy Kanady. Autorzy wskazują na skuteczność rozwiązań regulacyjnych w tym kraju, które mogą służyć za wzór dla innych. Wiesława Przybylska-Kapuścińska i Katarzyna Perez analizują system bankowy Meksyku, wskazując m.in., w jaki sposób czynniki polityczne i społeczne, a również kulturowe stanowiły barierę w rozwoju tego systemu, pomimo prób adaptowania rozwiązań przejętych ze Stanów Zjednoczonych. System bankowy Niemiec jest przedmiotem analizy Ilony Romiszewskiej. Autorka wskazuje, że niewielka kapitalizacja rynkowa wielu banków niemieckich może być czynnikiem sprzyjającym przejęciom przez zagranicznych inwestorów. Robert Rumiński analizuje system bankowy Republiki Korei i stosowane metody restrukturyzacji sektora bankowego w tym kraju, które doprowadziły do podniesienia jego efektywności. MałgorzataTereszczyk-Kaczmarek i Przemysław Pluskota analizują system

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW

WYBRANE TYTUŁY WYDAWNICZE

POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO

Okladka nr 1 2013.indd 2

John K. Galbraith, Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa 2012

Julio López G., Michaël Assous, Michał Kalecki, Warszawa 2012

Ludwig Erhard, Dobrobyt dla wszystkich, Warszawa 2012

John K. Galbraith, Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, Warszawa 2012

11.2.2013 14:13:53

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2013 1

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

2013

1 W numerze Kazimierz Łaski Jerzy Osiatyński

Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro Aneta Hryckiewicz

Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność systemu finansowego Urszula Ziarko-Siwek

Efekt ogłoszeń jako wyraz przejrzystości polityki pieniężnej Tomasz Berent

Financial Leverage: The Case Against DFL

Ekonomista 2013, nr 1, s. 1–174 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Okladka nr 1 2013.indd 1

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

11.2.2013 14:13:52