• Alfred Nobel i nagroda jego imienia. • Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. • Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy. Prezentacja sylwetek i najważniejszych publikacji osiemdziesięciu laureatów nagrody (od 1969 do 2018 r.). • Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów. Książka zawiera szczegółowy indeks osobowy i rzeczowy. Obecne wydanie jest przygotowane do publikacji corocznych aktualizacyjnych suplementów.
L J J – ekonomista, pracownik Politechniki Warszawskiej na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych, dyrektor Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w latach 2005–2013. Zajmuje się ekonomią międzynarodową, finansami i makroekonomią. Autor książek: • Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej, • Myślenie perspektywiczne (Uwarunkowania badania przyszłości typu foresight), • Podstawy makroekonomii, • Podstawy mikroekonomii i finansów, • Bliżej centrum czy na peryferiach? (Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku), • Sektory przemysłu i wiedzy (Ewolucja struktury gospodarki), • Ekonomia i etyka, • Spójność ekonomiczna i społeczna regionów państw Unii Europejskiej, • Podstawy ekonomii.
www.keytext.com.pl
nobel 1969-2018 twarda PO PROBNYM 21mm.indd 1
N –
Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej.
L J J
Publikacja jest kontynuacją wydanej w 2008 roku książki profesora Leszka Jerzego Jasińskiego „Nobel z ekonomii. Poglądy laureatów w zarysie”. Po zaktualizowaniu i uzupełnieniu został zachowany układ z pierwotnego wydania, treść ujęto w czterech częściach:
L J J
–
Wydawnictwo Key Text
2018-12-18 17:56:46
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
L J J
–
Wydawnictwo Key Text Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Opracowanie graficzne i typograficzne Jacek Tarasiewicz Redaktor Małgorzata Bednarkiewicz Jadwiga Witecka
© Copyright by Wydawnictwo Key Text ISBN: 978-83-64928-11-6 (wersja elektroniczna) ISBN: 978-83-64928-10-9 (wersja drukowana) Warszawa 2018
Wydawnictwo Key Text sp. z o. o. ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
S Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
I. Alfred Nobel i Nagroda jego imienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
II. Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych .
13
III. Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1970 Paul A. Samuelson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1971 Simon Kuznets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1972 Kenneth J. Arrow, John R. Hicks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1973 Wassily Leontief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1974 Friedrich A. von Hayek, Gunnar K. Myrdal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1975 Leonid Kantorowicz, Tjalling C. Koopmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1976 Milton Friedman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977 James E. Meade, Bertil Ohlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1978 Herbert A. Simon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1979 Arthur Lewis, Theodore W. Schultz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1980 Lawrence R. Klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981 James Tobin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1982 George J. Stigler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1983 Gérard Debreu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1984 Richard Stone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1985 Franco Modigliani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1986 James M. Buchanan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1987 Robert Solow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1988 Maurice Allais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1989 Trygve Haavelmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1990 Harry M. Markowitz, Merton H. Miller, William F. Sharpe . . . . . . . . 1991 Ronald H. Coase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1992 Gary S. Becker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten . . . . . . . . . . . . . . 1995 Robert E. Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1996 James A. Mirrlees, William Vickrey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1997 Robert C. Merton, Myron S. Scholes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1998 Amartya Kumar Sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1999 Robert A. Mundell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20 24 29 38 42 50 54 61 64 77 81 84 89 91 94 97 102 106 109 112 115 118 122 127 130 133 135 139 147 150 154 158
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
6
Nobliści z ekonomii 1969–2018
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
James J. Heckman, Daniel L. McFadden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . George A. Akerlof, A. Michael Spence, Joseph E. Stiglitz . . . . . . . . . Daniel Kahneman, Vernon L. Smith . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finn E. Kydland, Edward C. Prescott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edmund S. Phelps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson . . . . . . . . . . . . . . Paul Krugman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides . . Thomas J. Sargent, Christofer A. Sims . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alvin E. Roth, Lloyd S. Shapley. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen, Robert J. Shiller. . . . . . . . . . . . . . Jean Tirole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angus Deaton. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oliver Hart, Bengt Holmström. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richard Thaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . William D. Nordhaus, Paul M. Romer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
166 170 176 179 182 187 192 197 202 208 216 225 231 237 245 252 259 266 272
IV. Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 280 Literatura wykorzystana (bez prac zdobywców Nagrody Nobla) . . . . . . . . . . . 298 Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
W Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla, jak brzmi pełna nazwa Nagrody Nobla w ekonomii, jest najbardziej prestiżowym wyróżnieniem, jakie może spotkać ekonomistę. Analiza dorobku laureatów tej nagrody stanowi okazję nie tylko do poznania osiągnięć znajdujących tak wysoką formę międzynarodowego uznania, rodzi także możliwość wzbogacenia własnej, ogólnej wiedzy ekonomicznej. Przyjrzenie się pracom noblistów daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązania najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Zapewne nie wszyscy autorzy najważniejszych osiągnięć w dziedzinie ekonomii zostali uhonorowani przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jej wyróżnienia trafiają jednak do ludzi wybitnych i często bardzo znanych, posuwających wiedzę o gospodarce znacząco naprzód. Wielu z tych ludzi uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Praca rozpoczyna się od przedstawienia genezy Nagrody Nobla i zasad jej przyznawania w dziedzinie nauk ekonomicznych. Następnie, w głównej części książki omówiono sylwetki poszczególnych laureatów i ich poglądy. W części końcowej analizowane są decyzje Szwedzkiej Akademii en bloc, ze wskazaniem szczegółowych obszarów nauk ekonomicznych i naukowych ośrodków, wyróżnionych w tak wysoki sposób. Ostatni fragment książki stanowi swego rodzaju podsumowanie prezentacji poglądów noblistów zawarte w części trzeciej. Przedkładana Czytelnikowi książka jest „zarysem poglądów” omówionych w formie skrótowej i często niestety niepozbawionych uproszczeń. Pełna prezentacja dorobku wszystkich noblistów jest jednak zadaniem niezwykle trudnym ze względu na rozległość i złożoność tematu. O tym, jak bardzo skomplikowane są niektóre prace, wyobrażenie daje choćby opisywany model równowagi ogólnej Arrowa-Debreu. Na dodatek rezultaty naukowe laureatów stanowią nierzadko połączenie tradycyjnie rozumianej ekonomii, matematyki, psychologii i socjologii. Także sami zdobywcy nagrody z punktu widzenia wykształcenia i sposobu uprawiania pracy naukowej wykraczali poza granice wąsko rozumianej ekonomii, a może i szeroko definiowanych nauk ekonomicznych. Tym noblistom, których subiektywnie uznano za szczególnie ważnych dla rozwoju ekonomii, poświęcono w książce więcej miejsca. Nie opisuje się Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
8
Nobliści z ekonomii 1969–2018
bliżej metod ilościowych, do rozwoju których przyczynili się zdobywcy Nagrody Nobla, zajęłoby to bowiem zbyt wiele miejsca i byłoby niepotrzebne wobec istnienia na ten temat literatury specjalistycznej. Za niezbędne uznano wprowadzenie do tekstu elementów matematyki, bez czego opis poglądów niektórych noblistów stałby się nadmiernie ogólny i pozbawiony precyzji. Obok wzorów matematycznych starano się zamieszczać opisową prezentację problemu, aby w ten sposób ułatwić lekturę wszystkim Czytelnikom. Niniejsza praca odwołuje się wielokrotnie do ekonomii keynesowskiej, ponieważ zdobywcy Nagrody Nobla często uprawiali swą działalność naukową jako wyraźni zwolennicy lub przeciwnicy tego nurtu myślenia ekonomicznego, uważanego za najbardziej wpływowy w XX wieku. Sam John Maynard Keynes, zmarły w 1946 roku, nagrody nie zdobył i z tego powodu nie poświęcono mu osobnego rozdziału. Pośrednia rekonstrukcja jego poglądów ekonomicznych na podstawie tej pracy, znowu w formie „zarysu”, wydaje się realna i potrzebna. Napisanie tej książki było niezwykle ciekawym i bardzo kształcącym spotkaniem z wielkimi osiągnięciami współczesnej myśli ekonomicznej. Wcześniej miałem okazję do bezpośredniego kontaktu z pięcioma noblistami: Robertem Aumannem, Garym Beckerem, Leonidem Kantorowiczem, Lawrence’em Kleinem i Robertem Mundellem. Nie zamierzam przekonywać Czytelnika do poglądów żadnego z omawianych tu ekonomistów, które skądinąd okazują się ze sobą niezgodne. Moim celem była jedynie ich prezentacja, pozwalająca Czytelnikowi wyrobić sobie w omawianych kwestiach własne zdanie. Jeżeli pojawia się w jakimś miejscu ocena osobista, została ona w tym charakterze wyraźnie oznaczona. Książka ta nie powstałaby, gdyby nie inicjatywa z końca lat dziewięćdziesiątych profesora Włodzimierza Kamińskiego. Podjął on kroki, by zorganizować w bibliotece Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej im. Edwarda Wiszniewskiego zbiór prac laureatów ekonomicznej Nagrody Nobla. Dzięki jego wieloletnim staraniom powstała w tej uczelni jedyna taka w Polsce kolekcja tekstów w językach oryginalnych i w tłumaczeniu na język polski. Przy tej okazji okazało się, że duże polskie biblioteki posiadają znikome zbiory prac niektórych noblistów w języku oryginalnym, można też było stwierdzić, że publikacji sporej grupy noblistów nie tłumaczono na język polski. Kolekcję w WWSE uzupełniają książki i artykuły w języku polskim na temat zdobywców Nagrody Nobla. Częste kontakty z profesorem Kamińskim w Warszawskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej stały się inspiracją do napisania w 2001 roku książki Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii 1969–2000. Zarys poglądów laureatów. Wydała ją WWSE. Niniejsza praca stanowi rozszerzoną wersję tej publikacji – objętość pracy znacznie się powiększyła, zostali w niej omówieni kolejni nowi nobliści, wprowadzono pewne zmiany i uzupełnienia. Opis osiągnięć tych ekonomistów–noblistów w języku polskim, pozwalający na poznanie ich oryginalnego dorobku w sposób pośredni, trzeba Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
9
Wstęp
uznać za ograniczony. W Polsce pojawiły się cztery wartościowe publikacje tego rodzaju. Praca zbiorowa przygotowana pod koniec lat osiemdziesiątych w Szkole Głównej Planowania i Statystyki pod redakcją profesora Zbigniewa Matkowskiego traktuje o Nagrodach przyznanych do 1987 roku1. Jest to opis bez matematyki i wykresów. Na wiosnę 2001 roku profesor Włodzimierz Kamiński opublikował książkę poświęconą wybranym dwudziestu książkom napisanym przez noblistów2. Przedstawia w niej swe refleksje po ich lekturze, prezentuje też noty o poszczególnych noblistach. W 2004 roku ukazało się nowe rozszerzone wydanie tej książki. Również w 2001 roku pojawił się w księgarniach leksykon Wydawnictwa Naukowego PWN ze zwięzłą informacją o noblistach ze wszystkich dziedzin, nie tylko z ekonomii3. Wreszcie w tym samym czasie została opublikowana nieduża książka profesora Tomasza Gruszeckiego4. Kończąc wstęp, chciałbym podziękować profesorowi Włodzimierzowi Kamińskiemu za współpracę i inspirację. Wyrażam też wdzięczność Centrum Europejskiemu Natolin, z którym pozostaję związany od lat, za możliwość łatwego i szybkiego dostępu do informacji ekonomicznej, bez czego praca ta przyjęłaby postać znacznie skromniejszą. Leszek Jerzy Jasiński
1 Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991. Rok wcześniej publikacja ta, opisująca 24 ekonomistów, była wydawana przez SGPiS w serii „Monografie i Opracowania”. 2
W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004. 3
Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
4
T. Gruszecki, Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych
19
Wysokość Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w latach 1969–2018 w tys. koron szwedzkich Rok
Kwota
Rok
Kwota
Rok
Kwota
Rok
Kwota
1969
375
1982
1 150
1995
7 200
2008
10 000
1970
400
1983
1 500
1996
7 400
2009
10 000
1971
450
1984
1 650
1997
7 500
2010
10 000
1972
480
1985
1 800
1998
7 600
2011
10 000
1973
510
1986
2 000
1999
7 900
2012
8 000
1974
550
1987
2 175
2000
9 000
2013
8 000
1975
630
1988
2 500
2001
10 000
2014
8 000
1976
681
1989
3 000
2002
10 000
2015
8 000
1977
700
1990
4 000
2003
10 000
2016
8 000
1978
725
1991
6 000
2004
10 000
2017
9 000
1979
800
1992
6 500
2005
10 000
2018
9 000
1980
880
1993
6 700
2006
10 000
1981
1 000
1994
7 000
2007
10 000
Źródło: http://www.nobelprize.org
W reakcji na konkretne decyzje Szwedzkiej Akademii Nauk pojawiały się protesty. Najbardziej zwracają uwagę protesty jednego noblisty przeciwko innym noblistom. Gunnar Myrdal kwestionował przyznanie wyróżnienia Miltonowi Friedmanowi i Friedrichowi von Hayekowi. Szwedzki laureat wyrażał opinię o zasadności odejścia od przyznawania Nagrody Nobla.
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
b
R F NORWEGIA Uniwersytet w Oslo
J T HOLANDIA
Holenderska Szkoła Ekonomii Nagroda z 1969 roku za opracowanie i zastosowanie modeli dynamicznych dla potrzeb analizy procesów gospodarczych
Pierwsi nobliści przeszli do historii jako pionierzy współczesnych badań bieżącego i przyszłego stanu gospodarki, budując przy tej okazji podstawy ekonometrii.
Norweg Ragnar Frisch (1895–1973) był wychowankiem, a później wykładowcą, Uniwersytetu w Oslo. Studiował we Francji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. Politycznie związał się z lewicą społeczną, pozostając gorliwym chrześcijaninem. Jego główne prace to: Statistical Confluence Analysis by Means of Complete Regression Systems (1943), Planning for India (1960), Theory of Production (1965), Maxima and Minima (1966), Economic Planning Studies: A Collection of Essays (1976). Swej aktywności nie ograniczał do ekonomii: zajmował się także pszczelarstwem i złotnictwem – pochodził z rodziny o silnej tradycji jubilerskiej. Być może pozostałby w kręgu zawodu swoich przodków, gdyby nie decyzja o rozpoczęciu studiów ekonomicznych, uznanych przez jego rodziców za „najkrótsze i najłatwiejsze”16. Holender Jan Tinbergen (1903–1994). Jego brat Niko zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie psychologii i medycyny, inny brat Luuk został znanym ornitologiem. Jan Tinbergen studiował matematykę i fizykę. Jego praca doktor16 W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004, s. 176.
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
1969
Ragnar Frisch, Jan Tinbergen
25
ska sytuowała się na pograniczu fizyki i ekonomii. Był profesorem w Netherlands School of Economics w Rotterdamie, jednak praca akademicka chyba nigdy nie stanowiła obszaru jego wyłącznej aktywności. Zajmował stanowisko konsultanta Ligi Narodów. Po II wojnie światowej przez dziesięć lat kierował Centralnym Biurem Planowania rządu swego kraju, którego był współzałożycielem. Był doradcą kilku rządów krajów Trzeciego Świata: Egiptu, Indonezji, Pakistanu, Surinamu, Wenezueli, a także Turcji. Współpracował z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali, z Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju oraz z Organizacją Narodów Zjednoczonych. Uważa się, że niezależnie od zdobytego wykształcenia, do swej wiedzy doszedł w dużym stopniu samodzielnie i z tego powodu nie wiąże się go z żadną ze znanych szkół w ekonomii. Spośród jego prac wymienimy: Statistical Testing of Business Cycles Theories (1939), International Economic Cooperation (1945), On the Theory of Economic Policy (1952), Economic Policy: Principles and Design (1956), Shaping the World Economy (1962), Development Planning (1968), Income Distribution (1975). Był głównym autorem trzeciego raportu dla Klubu Rzymskiego z 1976 roku Reshaping the International Order. Pierwszych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, Tinbergena i Frischa, pamięta się jako faktycznych pionierów współczesnej ekonometrii. Początki tej dyscypliny są nieco wcześniejsze w stosunku do ich działalności, sięgają one początku XX wieku: absolutne pierwszeństwo być może należy do Moore’a i Schultza, którzy analizowali kształtowanie się popytu i podaży. Jednak dopiero prace Tinbergena i Frischa, a zwłaszcza tego drugiego z nich, należy uznać za istotny początek tej formy analizy ekonomicznej. Ich dokonania wyraźnie wykraczały poza ówczesny stan wiedzy i jak zwykle w takich sytuacjach bywa, spotykały się z różnymi, także negatywnymi reakcjami. Tinbergen i Frisch działali w sposób od siebie niezależny, chociaż znali wyniki swoich badań. W latach trzydziestych przedstawiali nowatorskie prace w obszarze, który dzisiaj nazywamy makroekonomią. Przedmiotem zainteresowań Tinbergena stały się zwłaszcza stan koniunktury i ruch cen. Drugi z nich na polu analiz ekonomicznych okazał się bardziej teoretykiem niż praktykiem i rozpoczął aktywność wcześniej, natomiast pierwszy koncentrował się na praktycznym wykorzystaniu nowych metod analizy, w niemałym stopniu korzystając z dorobku Frischa. Pozwoliło to Janowi Tinbergenowi w szczególności na empiryczną ocenę alternatywnych teorii cyklu koniunkturalnego. Swe badania rozpoczął od problemu kształtowania się cen w rolnictwie, gdzie ujawnił swą użyteczność model pajęczyny, obrazujący reakcje podaży na zmiany cen pojawiające się z widocznym opóźnieniem. Po II wojnie światowej Tinbergen skoncentrował uwagę na teorii modeli polityki gospodarczej, problemach krajów rozwijających się i teorii rozkładu dochodów osobistych. Pracując w Centralnym Biurze Planowania, traktował jako szczególnie istotne cele polityki gospodarczej pełne zatrudnienie, stabilność cenową i równowagę bilansu płatniczego, przyjął zatem podejście z wyróżnieniem Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
26
Nobliści z ekonomii 1969–2018
nie jednego, a wielu celów tej polityki. Uznał, że jednoczesne osiągnięcie tych trzech zamierzeń jest trudne. Pracował nad problemem optymalnego międzynarodowego podziału pracy, rozwijając zasadę Heckschera-Ohlina17 oraz nad propozycją utworzenia towarowej waluty rezerwowej, rozpatrywaną później przez Nicholasa Kaldora (1908–1986) i Alberta G. Harta (1909– –1997). Większość zmatematyzowanych analiz Tinbergena polegała na zastosowaniu liniowych równań różnicowych. Preferował je w stosunku do równań różniczkowych, uznając opis wielkości ekonomicznych za pomocą zmiennych nieciągłych za bardziej odpowiadający naturze badanych zjawisk. Zbudowany przez Tinbergena model makroekonomiczny jest uważany za najstarszą tego rodzaju konstrukcję. Obrazował on gospodarkę holenderską, później został zastosowany do opisu Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Jan Tinbergen zapoczątkował teorię konwergencji, głoszącą powstanie, w następstwie długiej ewolucji i wzajemnego przenikania się swoich elementów, systemu ekonomicznego stanowiącego połączenie kapitalizmu i gospodarki planowej. Podążał tą drogą później głośny w latach sześćdziesiątych ekonomista John K. Galbraith18. Profesor Holenderskiej Szkoły Ekonomii był głównym autorem wspomnianego już raportu Klubu Rzymskiego, poświęconego tworzeniu Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego. W 1975 roku, a więc rok przed jego opublikowaniem, kraje rozwijające się tworzące tak zwaną Grupę 77, powołaną do życia jeszcze w 1964 roku, przedstawiły na specjalnej sesji ONZ poświęconej rozwojowi gospodarczemu programowy dokument tak właśnie zatytułowany. Był on próbą dokonania gruntownych zmian w strukturze gospodarki światowej, które w ocenie jej autorów miały radykalnie poprawić pozycję państw Trzeciego Świata. Postulowano powiązanie cen eksportowanych przez nie surowców z cenami towarów importowanych, zniesienie ceł na produkty przemysłowe eksportowane do krajów wysoko rozwiniętych, przekazywanie krajom biednym pomocy na poziomie co najmniej 0,7 procent PKB krajów bogatych, umorzenie części długów zagranicznych i reformę międzynarodowego systemu walutowego19. Był to program, zwłaszcza w punkcie dotyczącym ustanowienia bezpośredniego wzajemnego związku cen w handlu światowym, wykraczający poza zasady mechanizmu rynkowego i zmierzający do ustanowienia światowej władzy gospodarczej. Już tylko z tego powodu jego wdrożenie było mało realne i chociaż po kryzysie naftowym z 1973 roku pozycja niektórych krajów Trzeciego Świata umocniła się, pozostał w sferze projektów. 17 Piszemy o tej zasadzie dalej, omawiając sylwetki innych noblistów: Paula Samuelsona z 1970 i Bertila Ohlina z 1977 roku. 18
Z.B. Romanow, Historia myśli ekonomicznej w zarysie, AE, Poznań 1999, s. 190.
19
J. Szpak, Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999, s. 304. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
1969
Ragnar Frisch, Jan Tinbergen
27
Materiał przygotowany pod kierunkiem holenderskiego noblisty powstawał od 1974 roku, jego publikacja nastąpiła dopiero po pojawieniu się inicjatywy krajów rozwijających się. Było to opracowanie zawierające przede wszystkim diagnozę sytuacji na świecie: w krajach bogatego Zachodu, biednego Południa i rządzonych przez komunistów. Pojawiło się w nim wiele postulatów podobnych, a czasem wprost zbieżnych ze stanowiskiem wcześniejszym, wychodzących niekiedy – chociaż może nie w formie bardzo wyraźnej – poza reguły przyjęte w gospodarce rynkowej. W materiale tym wskazywano między innymi na potrzebę przebudowy międzynarodowego systemu walutowego tak, by tworzył on lepsze warunki dla rozwoju Trzeciego Świata, na potrzebę transferu dochodów do krajów biedniejszych, a w nich samych od warstw bogatszych do uboższych, na potrzebę wzrostu produkcji żywności, nawet osiągania żywnościowej samowystarczalności, na wagę wzrostu handlu i produkcji przemysłowej, udzielania krajom słabszym pomocy technicznej i zmniejszenia rozmiarów zbrojeń. Światowe rezerwy walutowe miałyby tworzyć w dużej mierze środki w rodzaju specjalnych praw ciągnienia (SDR), a więc emitowane przez instytucję międzynarodową w rodzaju Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a nie waluty narodowe, czyli głównie dolar amerykański20. Jednocześnie instytucja o zasięgu światowym kierowałaby w pewnej mierze cyrkulacją tych rezerw, mając na uwadze potrzeby krajów rozwijających się. Z raportu wynika, że dotychczasowa postać światowych rezerw walutowych i sposoby ich wykorzystywania zostałaby po prostu zastąpione przez nowe rozwiązanie, a nie funkcjonowałaby obok systemu dotychczasowego. Powstałby opisany wyżej „podsystem” specjalny. Zmieniona Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Handlu i Rozwoju (UNCTAD) zyskałaby kompetencje do regulowania cen najważniejszych produktów eksportowanych przez kraje Trzeciego Świata. Dotychczas miała ona uprawnienia jedynie do popierania rozwoju handlu międzynarodowego i programowania zasad, na jakich on się odbywa; reguły handlu główne potęgi ekonomiczne określały w ramach Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu (GATT). Zgodnie z propozycjami w raporcie miałaby również powstać światowa agencja surowców naturalnych, ich zasoby zostałyby połączone jako wspólne dziedzictwo ludzkości, a konsumenci surowców płaciliby podatek przekazywany na rzecz krajów biedniejszych. Te trzy ostatnie ważne projekty zmian niewątpliwie kolidowały z zasadami gospodarki rynkowej, nie jest więc dziwne, że przez ćwierć wieku, jakie upłynęły od publikacji omawianego materiału, nie zostały wdrożone21. Tak zwana norma Tinbergena przewiduje, że w przedsiębiorstwie rozpiętość między dochodami największym i najmniejszym nie powinna prze20 Specjalne prawa ciągnienia zostały wprowadzone w 1969 roku, ich udział w płynności międzynarodowej jest niewielki. 21
O nowy ład międzynarodowy. Raport dla Klubu Rzymskiego, red. J. Tinbergen, PWE, Warszawa 1978, s. 181–185, 207, 211–212. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
28
Nobliści z ekonomii 1969–2018
wyższać pięć do jednego. Wyższa relacja może okazać się szkodliwa dla instytucji. Drugi noblista z 1969 roku, Ragnar Frisch, w mniejszym lub większym zakresie zajmował się niemal wszystkimi obszarami ekonomii, najważniejsze w jego dorobku wydają się osiągnięcia dotyczące metod matematycznych stosowanych w badaniach ekonomicznych. Uważa się, że właśnie on wymyślił termin „ekonometria”22, był też założycielem Towarzystwa Ekonometrycznego i czasopisma „Econometrica”. Należał do członków Komisji Cowlesa, instytucji naukowej, w której opracowywano przyjęte później powszechnie zasady ekonometrii. Powstała ona z inicjatywy doradcy finansowego Alfreda Cowlesa III (1891–1984)23. Wspólnie z innymi ekonomistami budował modele planistyczne i prognostyczne ilustrujące gospodarkę Norwegii i krajów Trzeciego Świata. Wprowadził takie pojęcia i terminy, jak analiza mikro- i makroekonomiczna, statyczna i dynamiczna, zmienne endogeniczne i egzogeniczne, identyfikacja relacji czy modele decyzyjne. Próbował zbudować teorię postępowania konsumenta na podstawie aksjomatycznej. Użył też określenia playometrics, na oznaczenie uprawiania ekonometrii w sposób nieodpowiadający realiom życia gospodarczego. Frisch był również autorem kilku schematów mnemotechnicznych, między innymi techniki odwracania macierzy, oczywiście bez użycia maszyny liczącej; metody te nie wytrzymały próby czasu. Formalizacja analizy ekonomicznej postępowała od połowy XX wieku dwiema drogami: wprowadzenia matematyki do prezentacji zasad funkcjonowania gospodarki, co doprowadziło do powstania ekonomii matematycznej, oraz ekonometrii, dyscypliny nakierowanej na uzyskanie wniosków i prognoz dotyczących konkretnych systemów ekonomicznych w konkretnym czasie. Tinbergen i Frisch poszli w tym drugim kierunku, który znacząco pozwolił wzbogacić narzędzia stosowane w planowaniu indykatywnym. W XX wieku, poza jego dwiema ostatnimi dekadami, rozwijało się ono bardzo szybko.
22
Zwraca się uwagę, że Frisch w 1926 roku jedynie powtórzył tę nazwę, użytą po raz pierwszy w 1910 roku przez P. Ciompę. W. Maciejewski, w: Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 211. 23
s. 733.
H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998, Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 289
Uhonorowani Nagrodą Nobla ekonomiści zajmowali się najczęściej zagadnieniami stosunkowo szczegółowymi. Bardzo rzadko tworzyli syntezy opisujące funkcjonowanie gospodarki jako całości lub przynajmniej bardzo wiele jego aspektów, rzadko też dostarczali podstaw metodycznych dla całościowej analizy ekonomicznej. W historii myśli ekonomicznej przykłady takiego podejścia pozostawili John Keynes, Alfred Marshall, John Stuart Mill czy David Ricardo. Za podobnych im ekonomistów, twórców syntez lub jedynie twórców bądź współtwórców doktryn ekonomicznych, powinni być chyba uważani Paul Samuelson, Milton Friedman, Robert Lucas, może również Friedrich von Hayek. Niżej zamieszczamy podział noblistów z ekonomii według reprezentowanych przez nich działów nauk ekonomicznych. Niekiedy ta sama osoba została zaklasyfikowana do dwóch działów. Jest to zestawienie zamieszczone na stronie internetowej Akademii Szwedzkiej, które w niektórych punktach może skłonić do dyskusji. Autor niniejszej książki wprowadził do tabeli uzupełnienia. Obszary nauk ekonomicznych reprezentowane przez zdobywców Nagrody Nobla Obszar nauk ekonomicznych
Liczba laureatów
Laureaci
Analiza nakładów i wyników (inputoutput analysis)
1
Wassily Leontief
Ekonometria (econometrics)
8
Robert Engle, Ragnar Frisch, Clive Granger, Trygve Haavelmo, Lars Hansen, James Heckman, Daniel McFadden, Jan Tinbergen
Ekonomia dobrobytu (welfare economics)
1
Amartya Sen
Ekonomia doświadczalna (experimental economics)
2
Daniel Kahneman, Vernon Smith
Ekonomia finansowa ( financial economics)
8
Eugene Fama, Lars Hansen, Harry Markowitz, Robert Merton, Merton Miller, Myron Scholes, William Sharpe
Ekonomia informacji (economics of information)
7
George Ackerlof, James Mirrlees, Michael Spence, Joseph Stiglitz, William Vickrey, Oliver Hart, Bengt Holmström
Ekonomia instytucjonalna (institutional economics)
2
Friedrich von Hayek, Gunnar Myrdal
Ekonomia międzynarodowa (international economics)
2
James Meade, Bertil Ohlin
Ekonomia międzynarodowa i regionalna (international and regional economics)
1
Paul Krugman
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
290
Nobliści z ekonomii 1969–2018
Ekonomia pracy (labour economics)
3
Peter Diamond, Dale Mortensen, Christopher Pissarides
Ekonomia rozwoju (development economics)
2
Arthur Lewis, Theodore Schultz
Ekonomia środowiska (environmental economics)
1
William Nordhaus
Finanse publiczne (public finance)
1
James Buchanan
Historia gospodarcza (economic history)
3
Robert Fogel, Simon Kuznets, Douglass North
Makroekonometria (macroeconometrics)
3
Lawrence Klein, Thomas Sargent, Christofer Sims
Makroekonomia (macroeconomics)
9
Edmund Phelps, Milton Friedman, Friedrich von Hayek, Finn Kydland, Robert Lucas, Franco Modigliani, Gunnar Myrdal, Edward Prescott, James Tobin
Makroekonomia międzynarodowa (international macroeconomics)
1
Robert Mundell
Mikroekonomia (microeconomics)
8
Gary Becker, Leonid Hurwitz, Eric Maskin, Roger Myerson, Jean Tirole, Oliver Hart, Bengt Holmström, Angus Deaton
Nauka o zarządzaniu (management science)
1
Herbert Simon
Organizacja przemysłu (industrial organization)
2
George Stigler, Jean Tirole
Psychologia ekonomiczna (economic psychology)
3
Daniel Kahneman, Vernon Smith, Richard Thaler
Rachunki narodowe (national income accounting)
1
Richard Stone
Socjologia gospodarcza (economic sociology)
1
Gary Becker
Sposoby zarządzania w gospodarce (economic governance)
2
Elinor Ostrom, Oliver Williamson
Teoria dobrobytu (welfare theory)
2
Kenneth Arrow, John Hicks
Teoria gier (game theory)
6
Robert Aumann, John Harsanyi, John Nash, Thomas Schelling, Lloyd Shapley, Reinhard Selten
Teoria gier stosowana (applied game theory)
1
Alvin Roth
Teoria instytucji rynkowych (theory of market institutions)
1
Ronald Coase
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 291 Teoria optymalnej alokacji zasobów (theory of optimal allocation of resources)
2
Leonid Kantorowicz, Tjalling Koopmans
Teoria równowagi ogólnej (general equilibrium theory)
3
Kenneth Arrow, Gérard Debreu, John Hicks
Teoria równowagi cząstkowej i ogólnej (partial and general equilibrium theory)
2
Maurice Allais, Paul Samuelson
Teoria wzrostu gospodarczego (economic growth theory)
1
Robert Solow, Paul Romer
Wzrost gospodarczy (economic growth)
1
Simon Kuznets
Źródło: www.nobelprize.com, modyfikacje autora książki.
Wśród zdobywców Nagrody Nobla prawie nie ma specjalistów w zakresie nauki o zarządzaniu, w powyższym zestawieniu odnajdujemy jedną taką osobę. Jest to niewątpliwie dziedzina odrębna od wąsko rozumianej ekonomii, niemniej może zostać bez trudu zaliczana do nauk ekonomicznych. Gdyby wśród zdobywców Nagrody Nobla znalazło się więcej reprezentantów tej dyscypliny, zakres zagadnień wyróżnianych przez Akademię w Sztokholmie stałby się dużo większy niż do tej pory266. Nie ma do tej pory laureata zajmującego się demografią oraz problemami przestrzennego rozmieszczenia produkcji, w tym drugim przypadku przyznanie nagrody byłoby wskazaniem obszaru badawczego znajdującego się na pograniczu ekonomii i geografii. Ciągle niewielki pozostaje wyróżniony Nagrodą Nobla obszar wspólny dla ekonomii i filozofii, a w szczególności analizy etycznych i aksjologicznych aspektów działalności gospodarczej. Tych ostatnich nie musimy utożsamiać z zagadnieniami etyki zarządzania, myślimy tu o etyce społecznej i szerokiej refleksji prowadzącej do interpretacji procesu gospodarczego, wskazania jego celowości i kierunku, miejsca konsumpcji i inwestycji, konsekwencji działań bieżących dla przyszłych pokoleń lub wykorzystywania zasobów. Nagrody Nobla nie przyznano w zasadzie nigdy reprezentantowi nurtu marksistowskiego. Był to w XX wieku kierunek wpływowy, proponujący bardziej ideologię niż projekty rozwiązywania dylematów teoretycznych i praktycznych. Nie wskazano marksisty działającego na Zachodzie lub w krajach komunistycznych, w tym drugim przypadku poważnym ograniczeniem dla uprawiania nauki był nadzór polityczny i ideologiczny. Powodowało to, że oryginalne pomysły badawcze, także powstające na gruncie marksizmu, natrafiały na utrudnienia i brak możliwości ich rozwijania w sposób właściwy nieskrępowanemu badaniu naukowemu. Leonid Kantorowicz, reprezentujący zastosowania matematyki w ekonomii, działał na obszarze równoległym do nurtu 266 Byłoby to jednocześnie częściowym rozstrzygnięciem sporu, czy zarządzanie jest nauką, czy zespołem praktycznych umiejętności. Por. M. Fores, Management: Science or Activity, w: Introducing Management, P. Lawrence, K. Elliott (red.), Penguin, London 1985.
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
292
Nobliści z ekonomii 1969–2018
ideologicznego, dominującego w ZSRR267. Z kolei osiągnięcia ekonomistów marksistów pracujących poza blokiem komunistycznym, zwłaszcza od końca lat sześćdziesiątych, nie wydają się porównywalne z wynikami powstałymi z innych pozycji badawczych. Przez ponad trzydzieści lat od ustanowienia nagrody w dziedzinie ekonomii zmieniała się stopniowo także orientacja reprezentowana przez noblistów. Początkowo było wśród nich niemało keynesistów, z czasem pojawiło się coraz więcej osób zaliczanych do nurtu oceniającego dość pesymistycznie skuteczność ingerencji rządu w sprawy gospodarcze. Szczególnie silnie reprezentowana była szkoła chicagowska. Pojawienie się nowej ekonomii keynesowskiej znalazło swój ślad na liście laureatów268. Nagroda Nobla była przyznawana za osiągnięcia sprzed dwudziestu lub więcej lat. W ciągu kilku dziesięcioleci, jakie upłynęły od rozpoczęcia przyznawania nagrody, zmienił się główny nurt myśli ekonomicznej, częściowo zmieniły się metody polityki gospodarczej, osłabła orientacja interwencjonistyczna, zmniejszyło się również oddziaływanie tradycyjnej antyrynkowej lewicy. Ulegały także zmianie metody analizy ekonomicznej, których opracowywanie przyniosło swoim autorom wysokie wyróżnienie. Nagrodę Nobla otrzymują ludzie, a nie ich poglądy, czy tym bardziej wpływowe prądy naukowe i intelektualne. Dlatego jest ważne, by pojawiające się orientacje reprezentowali ekonomiści dużego formatu, których można łatwo z nimi identyfikować. Nietrudno jest dostrzec, że w pierwszych latach wyróżnienie otrzymywali badacze bardzo znani na świecie, dla których było ono tylko wzmocnieniem ich silnej już pozycji. W miarę upływu czasu pojawiały się nazwiska już nie tak głośne, co wynika chyba z tego, że we współczesnej ekonomii po prostu brakuje postaci tak sławnych i wpływowych, jak w latach pięćdziesiątych, sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Podobne zjawisko daje się chyba zaobserwować w przypadku nagród w dziedzinie literatury, bo też w dzisiejszym świecie nie ma chyba postaci tak głośnych i powszechnie akceptowanych, jak jeszcze trzydzieści lat temu. Przyjrzyjmy się jeszcze laureatom z punktu widzenia obywatelstwa i ośrodków naukowych, w których pracują lub które opuścili, odchodząc na emeryturę269. W naszym zestawieniu osobę widniejącą na oficjalnych stronach internetowych jako obywatel dwóch państw będziemy liczyć dwa razy. Najwięcej noblistów, bo pięćdziesięciu dziewięciu, czyli 73%, było obywatelami 267 Do 1965 r. nie eksponowano w ZSRR nurtu matematycznego w ekonomii. W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2000, s. 530. Przed przyznaniem mu Nagrody Nobla Kantorowicz otrzymał wiele wysokich wyróżnień radzieckich, między innymi Order Lenina. 268 George Akerlof i Joseph Stiglitz, nobliści z 2001 r., są zaliczani do jednego z nurtów nowej ekonomii keynesowskiej. 269
Oficjalna strona internetowa poświęcona Nagrodzie Nobla nie podaje obywatelstwa laureatów. Taka informacja pojawiała się dawniej. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 293
Stanów Zjednoczonych. Gdyby w miejsce obywatelstwa wprowadzić kryterium pozostawania w kręgu amerykańskiej nauki, liczba ta uległaby znaczącemu zwiększeniu. Czterech spośród amerykańskich noblistów zamieszkało w USA, będąc osobami o poglądach ekonomicznych w dużej mierze ukształtowanych, byli to Debreu, Harsanyi, Koopmans i Leontief. Jedenaście razy wyróżniono obywateli brytyjskich, nie zawsze mieszkających w Wielkiej Brytanii. Był wśród nich Friedrich von Hayek, ekonomista ukształtowany poza Wielką Brytanią. Trzy razy Nagroda Nobla trafiła do Norwegów, po dwa razy do Francuzów, Izraelczyków i Szwedów, raz do obywateli Cypru, Finlandii, Holandii, Indii, Kanady, Niemiec i Związku Radzieckiego. Poniższe zestawienie ilustruje liczbę zdobytych Nagród Nobla dla uczelni przez swoich pracowników. Uwzględniamy w nim jedynie uczelnie wyróżnione w ten sposób co najmniej dwa razy270. Uczelnie z co najmniej dwoma noblistami University of Chicago
13
Princeton University
8
University of California
8
Harvard University
5
Cambridge University
4
Columbia University
4
Massachusetts Institute of Technology
4
Yale University
4
Carnegie Mellon University
2
New York University
3
Stanford University
2
Universitetet i Oslo
2
Źródło: zestawienie własne271.
Najmłodszym laureatem był Kenneth J. Arrow, który otrzymał Nagrodę w wieku 51 lat. Najstarszym noblistą był dziewięćdziesięcioletni Leonid Hurwicz. Jeden raz Nagrodę otrzymała kobieta – Elinor Ostrom. Wielu wybitnych i znanych ekonomistów nie otrzymało Nagrody Nobla. Nie trafiła ona do Ludwiga von Misesa (1881–1973), mającego duże osiągnięcia 270
Należy podkreślić, że jest to zestawienie na podstawie afiliacji podanych w oficjalnym materiale Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Wielu noblistów często zmieniało miejsce zatrudnienia, a ostatecznie przypisano ich do jednej placówki naukowej. 271 Należy podkreślić, że jest to zestawienie na podstawie afiliacji podanych w oficjalnym materiale Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Wielu noblistów często zmieniało miejsce zatrudnienia, a ostatecznie przypisano ich do jednej placówki naukowej.
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
294
Nobliści z ekonomii 1969–2018
w dziedzinie teorii użyteczności marginalnej, teorii pieniądza, cyklu koniunkturalnego, znanego ze swej krytyki gospodarki planowej, wyrażonej niedługo po rewolucji w Rosji. Jego opinia o niezdolności nowego systemu do efektywnej alokacji zasobów z powodu braku odpowiednich do tego cen może stanowić dzisiaj podsumowanie tego doświadczenia w historii gospodarczej świata. Nie otrzymał nagrody Roy Harrod (1900–1978), pionier badań wzrostu gospodarczego i autor głośnego modelu ilustrującego ten proces, zwanego modelem Harroda-Domara. Nie otrzymali jej Ralph Hawtrey (1879–1975), badacz teorii cyklu koniunkturalnego, Harold Hotelling (1895–1973), autor znanego prawa wskazującego na sensowność naśladowania przez podmioty rynkowe podejmowanych przez siebie działań, Nicholas Kaldor (1908–1986), propagator zasady kompensacji w ekonomii dobrobytu, Arthur Okun (1928–1980), znany z prawa wyrażającego związek między bezrobociem a poziomem PKB, Joan Robinson (1903–1983), autorka teorii rynku niedoskonałego, i Jacob Viner (1892–1970), autor podstawowych pojęć z zakresu teorii integracji ekonomicznej. Do grona noblistów nie dołączył Peter Drucker (1909–2005), wielki autorytet w dziedzinie zarządzania i jeden z największych teoretyków wyjaśniających sposób funkcjonowania gospodarki opartej na wiedzy. Nagrodą Nobla nie uhonorowano George’a Dantziga (1914–2005), twórcy głównej dla programowania liniowego metody sympleks, chociaż stało się tak w przypadku innych osób, bardziej matematyków niż ekonomistów, tworzących podstawy metod podejmowania optymalnych decyzji. Wśród laureatów nie znaleźli się pionierzy badań operacyjnych Russell Ackoff (1919–2009) i William Cooper (1914–2012), a także wybitny przedstawiciel statystyki matematycznej Herman Wold (1908–1992). Nie zdobył Nagrody Nobla holenderski ekonometryk Henri Theil (1924–2000), znany zwłaszcza z tak zwanego indeksu Theila, służącego do pomiaru nierówności dochodowych. Wyróżnienie to nie spotkało głośnego w swoim czasie Walta Whitmana Rostowa (1916–2003), twórcę teorii szczebli wzrostu ekonomicznego (Rostovian takeoff model), przekonującej, chociaż trochę oczywistej. Nagroda nie trafiła do Franka Hahna (1925–2013), badacza zagadnienia równowagi ogólnej, do Marcusa Fleminga (1911–1976), współtwórcy modelu Mundella-Fleminga, Rudigera Dornbuscha (1942–2002), badacza kursów walutowych, inflacji i problemu zadłużenia międzynarodowego, Johna Meyera (1927–2009), twórcy ekonomiki transportu, Nicholasa Kaldora (1908–1986), współautora metody pomiaru efektywności alokacji zasobów, tak zwanej efektywności Kaldora-Hicksa, Marka Blauga (1927–2011), sławnego dzięki pracom z metodologii ekonomii, Trevora Swana (1918–1989), współtwórcy modelu Solowa-Swana, Jacoba Mincera (1922–2006), ojca ekonomiki pracy, Gordona Tullocka (1922–2014), badacza problemów wyboru publicznego272. Wśród noblistów nie znalazł się również głośny i wpływowy w latach pięćdziesiątych 272
Modele Mundella-Fleminga i Solowa-Swana omawiamy przy okazji przedstawienia postaci współautorów, zdobywców Nagrody Nobla. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 295
i sześćdziesiątych, zapewne kontrowersyjny, John K. Galbraith (1909–2006). Wskazywał on na rosnący udział w łącznej produkcji dóbr i usług w istocie zbędnych oraz na ograniczoną suwerenność konsumenta w obliczu działań przedsiębiorstw o pozycji zbliżonej do monopolistycznej. I chociaż osobiście nie mamy przekonania do jego poglądów o konieczności szerokiej interwencji państwa w życie gospodarcze, przynajmniej w formie przez niego opisywanej, sądzimy, że przyznanie mu nagrody byłoby oznaką pluralizmu wśród wyróżnionych ekonomistów. Wpływowy, typowany na noblistę Nicholas Georgescu-Roegen (1906–1994) uważał, że wprowadzanie zasobów naturalnych do obiegu ekonomicznego jest równoznaczne z ich nieodwracalną degradacją, przez co zdolność Ziemi do podtrzymania życia człowieka stopniowo słabnie. Podobnie jak z Nagrodami z ekonomii było chyba i w innych dziedzinach wiedzy i aktywności: Pokojowej Nagrody Nobla nie otrzymał człowiek zasłużony wyjątkowo, Mahatma Gandhi. Spośród żyjących ekonomistów poważnym kandydatem do Nagrody wydaje się Martin Feldstein, zajmujący się wpływem stanu finansów publicznych na ogólną sytuację ekonomiczną, uważany czasem wśród autorów rozpatrujących to zagadnienie za jednego z najważniejszych po Keynesie. Może otrzymają ją w przyszłości znani przedstawiciele ekonomii międzynarodowej Jagdish N. Bhagwati i Anne O. Krueger. Bhagwati zdobył uznanie jako zwolennik wolnego handlu międzynarodowego i procesu globalizacji, jest znanym zwolennikiem wolnego handlu międzynarodowego i procesu globalizacji, Krueger jest kojarzona z tak zwanym szukaniem renty, jedną z dużych bolączek współczesnej gospodarki. Carmen Reinhart i Kenneth Rogoff są znani z prac na temat perspektyw wzrostu ekonomicznego i zadłużenia publicznego, uznając za krytyczny poziom powyżej 90 procent PKB. John B. Taylor jest autorem głośnej zasady konstrukcji w danym czasie optymalnej stopy procentowej, tak zwanej reguły Taylora. Inną znaczącą kandydaturą wydaje się Robert J. Barro, badacz wpływu informacji na postać racjonalnych oczekiwań. Kolejnymi znanymi makroekonomistami są Stanley Fischer i Gregory Mankiw, przedstawiciele nowej ekonomii keynesowskiej, akcentującej lepkość (małą zmienność) cen i płac, która ma utrudniać wychodzenie gospodarki z recesji. Być może zostanie nagrodzony makroekonomista Olivier Blanchard. Pozycję autorytetu w obszarze rozwoju gospodarczego zdobył sobie Daron Acemoglu. Xavier Sala-i-Martin natomiast jest uznanym znawcą zagadnień wzrostu i rozwoju ekonomicznego. Gdyby rozstrzygającym argumentem przy przyznawaniu Nagrody Nobla była siła oddziaływania na współczesne myślenie ekonomiczne, wyraźnym kandydatem byłby Arthur Laffer, postrzegany bardziej jako myśliciel niż pracownik naukowy. Długa jest lista wybitnych specjalistów w dziedzinie zarządzania, spośród nich wymienimy głośnego znawcę zagadnień marketingu Philipa Kotlera. Brytyjski tygodnik „The Economist” przedstawił na przełomie wieków listę ekonomistów w średnim i młodym wieku, którzy wykazali się dużymi Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
296
Nobliści z ekonomii 1969–2018
Ranking najlepszych ekonomistów IDEAS/RePEc Pozycja
Ekonomista
Wynik
1
Andrei Shleifer
3,38
2
James J. Heckman
4,12
3
Joseph E. Stiglitz
5,33
4
Daron Acemoglu
5,51
5
Robert J. Barro
5,59
6
Jean Tirole
8,98
7
Peter C.B. Phillips
12,27
8
Kenneth S. Rogoff
15,13
9
Robert E. Lucas Jr.
17,47
10
Gary Becker
19,40
11
Eugene F. Fama
19,83
12
John Y. Campbell
19,88
13
Olivier J. Blanchard
23,23
14
David E. Card
26,11
15
Thomas J. Sargent
29,67
16
Mark L. Gertler
31,49
17
Barry Julien Eichengreen
32,31
18
Robert F. Engle III
32,85
19
Carmen M. Reinhart
32,88
20
Ross Levine
32,91
21
Richard Blundell
33,09
22
Philippe Aghion
33,32
23
John List
33,90
24
Mohammad Hashem Pesaran
35,80
25
Paul R. Krugman
37,11
26
Peter Nijkamp
38,86
27
Martin S. Feldstein
38,97
28
Nicholas Cox
39,30
29
Ben S. Bernanke
40,28
30
Elhanan Helpman
41,17
Źródło: http://ideas.repec.org
zdolnościami i zanotowali już znaczące osiągnięcia teoretyczne. Wymieńmy kilku z nich, być może padną tu nazwiska przyszłych noblistów273. Kilka wymienionych wtedy osób Nagrodę otrzymało. 273
Economics. Making Sense of the Modern Economy, op. cit., s. 326–334. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 297
Należą do nich Gregory Mankiw, znany z prac na temat krótko- i długookresowych stóp procentowych, Sanford Grossman, badacz roli informacji na rynkach finansowych, Alberto Alesina, prowadzący analizy na styku ekonomii i nauk politycznych, Michael Kremer, autor głośnej teorii pierścieni O, wyjaśniającej mechanizmy przyczyniające się do powstawania dużych rozpiętości w płacach, Edward Glaeser, autor modeli tłumaczących istnienie miast i ich rozmiary, Casey Mulligan, idący szlakiem Gary’ego Beckera badacz wpływu etyki rodzinnej na powstawanie nierówności społecznych, Steve Levitt, analityk zagadnień na pograniczu ekonomii i kryminalistyki, Caroline Hoxby, badaczka bodźców w systemach oświatowych, Glenn Ellison uprawiający teorię gier, Wolfgang Pesendorfer znajdujący między ekonomią i polityką, i wreszcie znany w Polsce jako doradca, bo dużo mniej jako teoretyk, Jeffrey Sachs. Od 1997 roku jest realizowany projekt Research Paper in Economics (RePEc). Pozwolił on na utworzenie potężnej bazy danych o tekstach ekonomicznych, która okazała się wśród podobnych zestawień drugą co do wielkości po bazie arXiv (fizyka, matematyka, informatyka). Informację o publikacjach wykorzystuje się do budowy rankingu najlepszych ekonomistów, który jest z pewnością dyskusyjny, zważywszy na podstawę, jaką jest prosta charakterystyka poszczególnych publikacji. W tabeli na sąsiedniej stronie przedstawiony jest ranking sporządzony we wrześniu 2018 roku. Znajduje się w nim trzydziestu wiodących ekonomistów – im niższy został im przypisany wynik, tym wyższe zajęli miejsce. Na liście znajduje się kilku noblistów, jednak to nie oni tworzą jej większość. Chociaż ranking taki obrazuje bardziej zjawiska ilościowe niż jakościowe, można przypuszczać, że znajduje się w nim wielu przyszłych noblistów.
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
L ( N N) Acemoglu D., Robinson J.A., Why Nations Fail. The Origins of Power, Prosperity and Poverty, Profile Books, London 2013. Backus D.K., Kehoe P.J., Kydland F.E., International Real Business Cycles, „Journal of Political Economy” 100, 1992. Balassa B., The Purchasing Power Parity Doctrine, „Journal of Political Economy” 1964. Bannock G., Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998. Barber W.J., A History of Economic Thought, Penguin, London 1985. Barro R., Grilli V., European Macroeconometrics, Macmillan, London 1994. Barro R., Nic świętego. Ekonomiczne idee na nowe Millenium, CeDeWu, Warszawa 2003. Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003. Bartosik K., Handel międzynarodowy a zatrudnienie i płace. Teoria i polskie doświadczenia, INE PAN, Warszawa 2006. Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998. Belka M., Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, PWN, Warszawa 1986. Belka M., Reaganomika: sukces czy porażka, INE PAN, Ossolineum, Wrocław–Warszawa 1991. Besanko D., Braeutigam R., Microeconomics, J. Wiley, New York 2011. Black J., Oxford Dictionary of Economics, Oxford University Press, Oxford 1997. Brakman S., Garretsen H., van Marrewijk C., van Witteloostuijn A., Nations and Firms in the Global Economy. An Introduction to International Economics and Business, Cambridge University Press, Cambridge 2006. Bremond J., Salort M.-M., Leksykon wybitnych ekonomistów, PWN, Warszawa 1997. Briscoe S., Interpreting the Economy. An Essential Guide to Economic Statistics, Penguin, London 2000. Buchholz T. G., New Ideas from Dead Economists. An Introduction to Modern Economic Thought, Penguin, London 1989. Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 1995. Carbaugh J., International Economics, South-Western, Mason 2002. Chang J.H., Economics: The User’s Guide, Pelican, London 2014. Cleaver T., Economics. The Basics, Routledge, New York 2005. Conway E., 50 Economics Ideas you Really Need to Know, Quercus, London 2009. Dasgupta P., Economics. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2007. De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2003. Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Diamond P., A Search-Equilibrium Approach to the Micro Foundations of Macroeconomics, MIT Press 1984. Domański S.R., Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993. Domaszewicz R., Finanse w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1991. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla
299
Dzielski M., Bóg, wolność, własność, OMP, Kraków 2001. Economics. Making Sense of the Modern Economy, red. P. Lane, „The Economist”, London 1999. Ekonometria współczesna, red. M. Osińska, „Dom Organizatora”, Toruń 2007. Fores M., Management: Science or Activity, w: Introducing Management, red. P. Lawrence, K. Elliott, Penguin, London 1985. Friedman T.L., Lexus i drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację, Rebis, Poznań 2001. Frydman R., Goldberg M.D., Mechaniczne rynki a świat realny: wahania cen aktywów, ryzyko i rola państwa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013. Fulcher J., Capitalism. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2004. Gaertner M., Macroeconomics, Prentice Hall, Harlow 2003. Galbraith J.K., Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, PWE, Warszawa 1991. Gospodarka za 100 lat. Najważniejsi ekonomiści przewidują przyszłość, red. I. Palacios-Huerta, Kurhaus, Warszawa 2014. Greene W.H., Econometric Analysis, Pearson, Boston 2012. Gruszecki T., Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001. Gujarati D., Econometrics by Example, Palgrave Macmillan, New York 2011. Haas F., Tamirisa N., Euro Area Policies, INE PAN, Warszawa 2008. Hall R.E., Taylor J.B., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000. Hardin G., The Tragedy of the Commons, Science 162, 1968. Heibroner R.L., Wielcy ekonomiści. Życie, czasy, idee, PWE, Warszawa 1993. Hill G.C., Griffiths W.E., Lim G.C., Principles of Econometrics, Wiley, Hoboken 2012. Jasiński L.J., Problem obecności monetaryzmu w polskiej polityce pieniężnej, „Bank i Kredyt”, kwiecień 2005. Jasiński L.J., Nobel ‘91. Ronald Coase, czyli nowe rozumienie kosztu społecznego, „Życie Gospodarcze”, 27 października 1991. Jasiński L.J., Analiza integracji. Przygotowania do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Ziggurat, Warszawa 1998. Jasiński L.J., Podstawy ekonomii, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2013. Jasiński L.J., Polska polityka kursowa w okresie umacniania się systemu rynkowego 1990–1998, wydanie II, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Konsensus waszyngtoński jako formuła rozwoju gospodarczego, „Studia Ekonomiczne” 4, 2006. Jasiński L.J., Korzyści handlowe dla wszystkich. Uogólnienie i reinterpretacja teorii korzyści komparatywnych. Trade benefits everyone. Generalisation and reinterpretation of the theory of comparative advantage, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2014. Joskow P., Contract Duration and Relation-Specific Investments: Empirical Evidence from Coal Markets, „American Economic Review” 77, 1987. Joskow P., Vertical Integration and Long-term Contracts: The Case of Coal-burning Electric Generating Plants, „Journal of Law, Economics, and Organization” 1, 1985. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, FG NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 1991. Kahneman, D., Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux, New York 2011 Kamiński W., Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004. Kishtainy N., Krótka historia ekonomii, RM, Warszawa 2017. Kiwka M., ABC filozofii, Alta 2, Wrocław 2001. Kokoszczyński R., Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa 2004. Kostro K., Hayek kontra socjalizm. Debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno-ekonomicznych Friedricha von Hayeka, DIG, Warszawa 2001. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
300
Nobliści z ekonomii 1969–2018
Krugman P., Peddling Prosperity. Economic Sense and Nonsense in the Age of Diminished Expectations, Norton, New York 1996. Krugman P., Obstfeld M., International Economics. Theory and Practice, Addison Wesley, Boston 2003. Laffont J.J., Martimort D., The Theory of Incentives: The Principal-agent Model, Princeton University Press, Princeton 2009. Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991. Leeb S., Game Over. How You Can Prosper in a Shattered Economy, Business Plus, New York 2009, Legutko R., Dylematy kapitalizmu, Biblioteka Libertas, Paryż 1986. Lindbeck A., The Sveriges Riksbank (Bank of Sweden) Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969–1998, http://www.nobel.se/economics, 16 maja 2001. Lipowski A., Ograniczenia akademickiej koncepcji ekonomicznej zawodności państwa, INE PAN, maszynopis powielony, Warszawa 2001. Lowndes V., Roberts M., Why Institutions Matter. The New Institutionalism in Political Science, Palgrave Macmillan, London 2013. Lucas R., Macroeconomic Priorities, „American Economic Review” 1, 2003. Luchinger R., 12 ikon ekonomii. Od Smitha do Stiglitza, Studio Emka, Warszawa 2007. Maddala G.S., Lahiri K., Introduction to Econometrics, Wiley, Chichester 2009. Mankiw N.G., Priciples of Economics, Harcourt, Fort Worth 2001. Markusen J.R., Factor Movements and Commodity Trade as Complements, „Journal of International Economics” 13, 1983. Manzo P., The Crisis is a Terrble Thing to Waste, „Stanford Social Innovation Review”, July 21, 2010. McConnell C.R., Pope W.H., Microeconomics, McGraw-Hill, Toronto 1987. Meltzer A.H., Keynes’s "General Theory": A Different Interpreting, „Journal of Economic Literature” 1, 1981. Menon A., Europa. Stan Unii, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013. Misala J., Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, SGH, Warszawa 2001. Mortensen D., Pissarides C., Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment, „Review of Economic Studies” 61, 1994. Moyo D., How the West Was Lost. Fifty Years of Economic Folly – And the Stark Choices Ahead, Penguin Books, London 2012. Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, PWN, Warszawa 2001. Narahari Y., Game Theory, Indian Institute of Science, Bangalore 2012. Narski Z., Ekonomia w rozwoju. Historia myśli ekonomicznej, Suspens, Toruń 2001. Nasiłowski M., Historia myśli ekonomicznej – dlaczego studiujemy?, Key Text, Warszawa 1998. Neary J.P., Two-by-two International Trade Theory and with Many Goods and Factors, „Econometrica” 53, 1985. Nobel Lectures. Economic Sciences 1969–1995, World Scientific Publishing Co., Singapore. Noga A., Bogactwo instytucjonalne gospodarki, „Nowe Życie Gospodarcze” 19–20, 2009. Norberg J., Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006. Obara I., Consumer Theory, University of California, Los Angeles 2012, http://www.econ.ucla.edu/ iobara/lectureconsumertheory201a.pdf Obrębski T., Ryzyko w działalności podmiotów gospodarczych, w: Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy współczesności, red. S. Marciniak, PWN, Warszawa 2013. Osiewalski J., Ekonometria bayesowska w zastosowaniach, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2001. Petrongolo B., Pissarides C., Looking into the Black Box: A Survey of the Matching Function, „Journal of Economic Literature” 39, 2001. Próchnicki L., Zrozumieć gospodarkę. Makroekonomia, Zachodniopomorska Szkoła Businessu, Szczecin 1997. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla
301
Pytko K., Naukowcy na ringu, „Focus” 4, 2016. Raworth K., Doughnut Economics. Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist, Random House, London 2017. Robbins L., An Essay on the Nature and Significance of Economic Science, Macmillan, London 1932. Romanow Z.B., Historia myśli ekonomicznej w zarysie, Akademia Ekonomiczna, Poznań 1999. Romer D., Makroekonomia dla zaawansowanych, PWN, Warszawa 2000. Roubini N., Mihm S., Crisis Economics. A Crash Course in the Future of Finance, Penguin Books, London 2011. Rødseth A., Open Economy Macroeconomics, Cambridge University Press, Cambridge 2000. Salanié B., The Economics of Contracts: A Primer, MIT Press, Cambridge 1997. Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Economics, McGraw-Hill, New York 1989. Semkow J., Śladami wielkich ekonomistów, PWN, Warszawa 1988. Serrano R., Cooperative Games: Core and Shapley Value, CEMFI Working Paper, Madrid 2007. Skidelsky R., Świat po komunizmie, Znak, Kraków 1999. Sloman J., Economics, Pearson, Harlow 2000. Smith D., Ekonomia dobrze przygotowana, Helion, Gliwice 2007. Snowden B., Vane H.R., Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, Bellona, Warszawa 2003. Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, Warszawa 1998. Socha J., Niespodzianka (artykuł o G.J. Stiglerze w związku z otrzymaniem przezeń Nagrody Nobla), „Życie Gospodarcze” 1983, nr 29. Sorman G., Nowe bogactwo narodów, Kurs, Warszawa 1989. Sorman G., Prawdziwi myślicieli naszej epoki, Kurs, Warszawa 1990. Sorman G., Made in USA, Prószyński, Warszawa 2004. Spychalski G.B., Zarys historii myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1999. Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Stiglitz J.E., Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004. Straffin P.D., Teoria gier, Scholar, Warszawa 2004. Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999. Sztaudynger J.J., Wzrost gospodarczy a kapitał społeczny, prywatyzacja i inflacja, PWN, Warszawa 2005. The New Palgrave: A Dictionary of Economics, J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (red.), Macmillan, London 1991. Wachowiak P., Teoria gier a sytuacje konfliktowe w organizacji, „Zeszyty Naukowe WWSE” 18, 2001. Wheelan C., Naked Economics. Undressing the Disma Science, Norton, New York 2010. Wilczyński W., Wrogie państwo opiekuńcze, czyli trudna droga Polski do gospodarki rynkowej, PWN, Warszawa 1999. Wilczyński W., Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wyższa Szkoła Bankowa, Poznań 2000. Winiecki J., Polemiki w drodze (do kapitalizmu), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001. Winters L.A., International Economics, Routledge, London 1991. Welfe W., Welfe A., Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa 1996. Wheelan C., Naked Economics. Undressing the Dismal Science, Norton, New York 2010. Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN, Warszawa 2000. Zaleśkiewicz T., Psychologia ekonomiczna, PWN, Warszawa 2011. Zięba M., OP, Papieże i kapitalizm, Znak, Kraków 1998. Z problematyki współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej, red. M. Belka, E. Kwiatkowski, INE PAN, Warszawa 1989. Zwierzęce duchy rynku – rozmowa z Robertem J. Schillerem, w: J. Żakowski, Zawał. Zrozumieć kryzys, Biblioteka Polityki, Warszawa 2009. Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
I A
Acemoglu Daron , Ackoff Russell Aghion Philippe AIDS Õ model AIDS akcelerator , , , akcja , , , , , , , , , , , – śmiała , – tchórzliwa , Akerlof George Arthur –, , , , , aktywa , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , – toksyczne Alesina Alberto algorytm Gale’a-Shapleya , Allais Maurice , , , –, , , Allen Roy George Douglas alokacja – dochodów – dóbr i usług – stabilna , – własności – zasobów , , , , , , , , , , , , –– ludzkich –– optymalna analiza – cen aktywów – dedukcyjna – dynamiczna – fundamentalna – funkcjonalna , – konsumpcji , , , , , , , , , , , , , , , , – logitowa – makroekonomiczna , , , – mikroekonomiczna , , – monetarna , – nakładów i wyników Õ metoda nakładów i wyników – opisowa – podwójnej nierównowagi ekonomicznej – prób selektywnych , – przepływów międzygałęziowych
– równowagi Õ równowaga – statyczna , – statystyczna – szeregów czasowych – techniczna – wyboru dyskretnego Õ analiza wyboru nieciągłego – wyboru nieciągłego , , Ando Albert , , animal spirits Õ zwierzęce instynkty ARCH Õ autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność Arrow Kenneth Joseph , , , –, , , , , , , , , , , , arXiv Ashenfelter Orley Clark asymetria informacyjna , , , , , , , , , , , , , , , attention economics aukcja , , , – angielska – drugiej ceny Õ aukcja Vickreya – duńska – holenderska – pierwszej ceny – podwójna – Vickreya , Aumann Robert John , –, , , , autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność , Azariadis Costas
B
Bachelier Louis , Balassy Béla , Balch Michael Bank Światowy , , bańka spekulacyjna , Barnett William Arnold Barré-Sinoussi Françoise Barr Nicholas Barro Robert Joseph , , , , Bates John M. Baucells Manel
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
303
Indeks Becker Gary Stanley , , –, , , , Becker Guity Nashat Bénabou Roland , Benartzi Shlomo , Bentham Jeremy Bentzel Ragnar Berlusconi Silvio Bernanke Ben Shalom , , Beveridge William , Bewley Truman Fassett Bhagwati Jagdish Natwarlal Blacka-Scholesa wzór Õ wzór Blacka-Scholesa Black Fischer Sheffey , , , Blanchard Olivier Jean , Blaug Mark Blau Julian H. Blundell Richard Bodie Zvi Boehm-Bawerk Eugen von , Bohr Niels Bortkiewicz Ladislaus von Boyer Joseph brak samokontroli , , Brennan Geoffrey Brumberg Richard , , Buchanan James McGill , –, , , Bush George Walker ,
C
Calmfors Carls Campbell John Young CAPM Õ model CAPM Card David Edward , Carlson Sune Carter Jimmy , , Case Anne Cassel Gustav , Cenci Beatrice Chamberlin Edward Chandrasekhar Subrahmanyan Cheung Steven N.S. Chipman John Somerset Chirac Jacques Chruszczow Nikita Clinton Bill , Clinton Hillary Coase Ronald Harry , , , –, , , , , , , , Cobb Charles Cobb John B. Cooper William
Cowing Thomas G. Cowles Alfred, III , , , , Cox Nicholas Crawford Marion Curie Piotr Cyert Richard Michael cykl – Kondratiewa – koniunkturalny , , , , , , , , , , , , , , , –– realny , – Kuznetsa – życia Õ hipoteza cyklu życia
D
Daly Herman Dantzig George , darwinizm Dasgupta Partha Sarathi Deaton Angus –, , Debreu Gérard , , , , –, , , , , depresja Dewatripont Mathias , Diamond Peter Arthur , –, , DMP Õ model DMP Domar Evsey Domencich Tom dopasowanie stabilne Dorfman Robert , Dornbusch Rudiger Douglas Paul Drucker Peter drugie twierdzenie – ekonomii dobrobytu – Modiglianiego-Millera Õ twierdzenie Modiglianiego-Millera drugi po najlepszym , Õ teoria drugiego w kolejności Dubey Pradeep Dupriez Olivier , dysparytet WTP-WTA Dzielski Mirosław
E
Edgeworth Francis Edward VII efekt – Allaisa – Balassy-Samuelsona Õ teoria Balassy-Samuelsona
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
304
Nobliści z ekonomii 1969–2018
– bardziej chłonnego rynku – fotoelektryczny – kreacji handlu – Mundella-Tobina – odwrócenia handlu – posiadania , , – rozszerzania się – rynku krajowego – substytucji – zatłoczenia – zewnętrzny , , , , – zmiany siły nabywczej – zrównoważonego budżetu , efektywność – alokacji zasobów , , , , , – Kaldora-Hicksa , Eichengreen Barry Julien Einstein Albert , , Eisenhower Dwight ekonometria , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Õ R. Engle, R. Frisch, C. Granger, T. Haavelmo, L. Hansen, J. Heckman, D. McFadden, J. Tinbergen ekonomia – behawioralna , , , , , – dobrobytu , , , , , , , , , , , , Õ A. Sen – doświadczalna Õ D. Kahneman, V. Smith – eksperymentalna , – finansowa , , Õ E. Fama, L. Hansen, H.Markowitz, R. Merton, M. Miller, M. Scholes, W. Sharpe – głównego nurtu , – informacji , , , , , , , Õ G. Ackerlof, J. Mirrlees, M. Spence, J. Stiglitz, W. Vickrey, O. Hart, B. Holmström – instytucjonalna , , , , Õ F. von Hayek, G. Myrdal – keynesowska , , – klasyczna , , , , , , , , – konstytucyjna – kosztów transakcyjnych , – matematyczna , , – międzynarodowa , , , , Õ J. Meade, B. Ohlin, P. Krugman – modelu wolnorynkowego – neoklasyczna , , , , , , , , , , , , , , , – pozytywna
– pracy Õ P. Diamond, D. Mortensen, C. Pissarides – procesu starzenia się – psychologiczna Õ psychologia ekonomiczna – regionalna Õ P. Krugman – regulacji – rodziny – rozwoju , Õ A. Lewis, T. Schultz – stosowana , – strony podażowej , , – środowiska – teoretyczna , , ekonomiczna analiza prawa , eksperyment – monetarystyczny , , – w polu Ellingsen Tore Ellison Glenn Engerman Stanley Lewis Engle Robert Franklin, III , –, , , Englund Peter , Engwall Lars etatyzm , europocentryzm Evans George William
F
Fabozzi Frank J. Fama Eugene F. –, , , Feldstein Martin Stuart , filozofia , , , – moralna – postmodernistyczna – społeczna finanse – psychologiczne – publiczne , Õ James Buchanan Fischer Stanley , Fisher Irving , Fisher Lawrence fizjokratyzm Fleming Marcus , , , Fogel Robert William , –, , , framing Fredriksson Peter French-Davis Ricardo Freud Zygmunt Friedman Milton , , , , , , –, , , , , , , , , , , , , , , , Friedman Rose
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
305
Indeks Frisch Ragnar –, , , , , , frykcje rynkowe , , , Fudenberg Drew , Fujita Masahisa Fundacja Nobla funkcja – Cobba-Douglasa Õ funkcja produkcji Cobba-Douglasa – dopasowania , – produkcji Cobba-Douglasa Fuss Melvyn
G
Galbraith John Kenneth , , Gale David , Gale Douglas , Gallo Robert Gandhi Mahatma Gärdenfors Peter Gardner Roy Georgescu-Roegen Nicholas Gerschenkron Alexander Gertler Mark Lionel Gini Corrado Glaeser Edward globalizacja , , , , , , , Goldberg Rita B. Goldwater Barry gospodarka Arrowa-Debreu gotowość – akceptacji kompensaty Õ gotowość sprzedania – akceptacji należności Õ gotowość nabycia – nabycia – sprzedania gra – bazowa – dwuosobowa – ewolucyjna – kooperatywna , – niekooperatywna , , – niewspółpracujących graczy Õ gra niekooperatywna – niezespołowa – o pełnej informacji – popytu i podaży – powtarzalna , – tchórza – wieloosobowa , – z niepełną informacją , Granger Clive William John –, ,
Greenspan Allen Grossman Sanford Jay , , , , Gruszecki Tomasz Guha-Khasnobis Basudeb
H
Haavelmo Trygve , –, , Hahn Frank Hall Robert Ernest , Hammarskjöld Dag , handel – międzynarodowy , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , – scentralizowany – wewnątrzgałęziowy , , – wolny , , , , – zagraniczny Õ międzynarodowy Hansen Alvin Harvey Hansen Lars Peter , –, , Haq Mahbub ul Hardin Garett Harrod Roy , Harsanyi John Charles –, , , , Hart Albert Gailord Hart Oliver , –, , , Hart Sergiu Hashem Pesaran Mohammad Hassler John Hatanaka Michio Hausen Harald zur Hawkins David Hawtrey Ralph Hayek Friedrich August von , , , , –, , , , , , , , hazard moralny , HDI Õ wskaźnik rozwoju społecznego Heaton John C. Heckman James Joseph –, , , Heckscher Eli , , , , , , , , , , , Helpman Elhanan Hendry David Forbes Hess Charlotte heurystyka Õ metoda heurystyczna – reprezentatywna Hicks John Richard –, , , , , , , , , hipoteza – Ando-Modiglianiego-Brumberga Õ hipoteza cyklu życia
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
306
Nobliści z ekonomii 1969–2018
– cyklu życia , , , , , – homo oeconomicus , , , – racjonalnego egoizmu – racjonalnych oczekiwań , – rynku efektywnego , , , , , , , , –– forma mocna –– forma semi-mocna –– forma słaba – skumulowanej przyczynowości Õ zasada skumulowanej przyczynowości – stałego dochodu , , – startu – wzrostu zrównoważonego – zacofania historia – gospodarcza , , , , , , , Õ R. Fogel, S. Kuznets, D. North – pieniądza , Hitler Adolf Hodrick Robert J. Holmlund Bertil Holmström Bengt , , –, , , homogeniczność homo oeconomicus , , , , Honkapohja Seppo Hoover Herbert Clark Hotelling Harold Howard Ron Hoxby Caroline Hugo Victor Hume David Hurwicz Leonid , –, , Huth John Hu Xingwei
I
IAM Õ model oceny zintegrowany indeks – dobrobytu – HDI Õ wskaźnik rozwoju społecznego – siły Shapleya-Shubika , , – Theila – ubóstwa inflacja kosztowa Õ Paul Samuelson informacja asymetryczna Õ asymetria informacyjna instrument – bezwarunkowy – neutralny – pierwotny – pochodny , ,
integracja , , , , – monetarna , , , , – pionowa , – wertykalna Õ integracja pionowa interakcja akceleratora i mnożnika interwencja – banku centralnego – państwa , , , , , , , , , , , , – rządowa Õ interwencja państwa interwencjonizm Õ interwencja państwa inwestycje , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ISEW Õ miernik trwałego dobrobytu ekonomicznego islamofaszyzm
J
Jagannathan Ravi Jasiński Leszek Jerzy Jensen Michael C. Johannesson Magnus Johnson Eric J. Johnson Lyndon Jörberg Lennart Jöreskog Karl-Gustav Joskow Paul Lewis Joyeux Roselyne
K
Kagel John K. Kahneman Daniel , –, , , , , , Kahn Richard Ferdinand Kaldor Nicholas , , Kamiński Włodzimierz , Kanbur Ravi Kantorowicz Leonid , , , –, , , Karlfeldt Erik Alek katalaksja Kehoe Timothy J. Kenen Peter Bain Kennedy John Fitzgerald , keynesizm , , , , , , , , , , , , , , , , , , Keynes John Maynard , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
307
Indeks Keynes John Neville Klein Lawrence Robert , –, , kliometria , Klub Rzymski , Knetsch Jack , Knight Frank kointegracja szeregów czasowych , Komisja Cowlesa , , , , Komitet Nagrody Nobla , , , , , Kondratiew Nikołaj Konsensus – Kopenhaski , – Waszyngtoński kontrakt bodźcujący kontraktualizm Koopmans Tjalling Charles –, , , koszt alternatywny koszty transakcyjne , , , , , , , , , , , , Kotler Philip Kozel Valerie Kremer Michael Krueger Anne Osborn Krugman Paul Robin –, , , , Krussell Per krytyka – keynesizmu – Lucasa , kryzys , , , , , , , – walutowy –– drugiej generacji –– pierwszej generacji krzywa – Beveridge’a , – BP (bilansu płatniczego) , , – Fishera – IS , , , – Kuznetsa , – Laffera , – LM , , – Lorenza – Lucasa , – obojętności , – Phillipsa , , , , , , , , , , , , –– rozszerzona o oczekiwania inflacyjne – podaży , –– zagregowanej – popytu , –– zagregowanego krzyż keynesowski Kuhn Harold William
kurs walutowy , , , , , – płynny Õ kurs walutowy zmienny – stały , , , , , – zmienny , , , Kuznets Simon –, , , , , Kydland Finn Erling –, ,
L
Laffer Arthur Betz , , Laffont Jean-Jacques , Lancaster Kelvin Landahl Erik Lange Oskar , , , Leclerc France Leontief Wassily –, , , , , , lepkość cen i płac Lerner Abba LES Õ model LES leseferyzm Levine Ross Levitt Steve Lewis Arthur –, , libertarianizm , Li Kwoh-Ting Lilien David M. Li Nan Lindahl Erik Robert Lindbeck Assar LINK (projekt badań ekonometrycznych) Lintner John Virgil Lipsey Richard George , List John Litan Robert E. Locke John Loewenstein George Löfgren Karl-Gustaf Lucas Robert Emerson, Jr. , , , –, , , , , , , , , Lundberg Erik
M
macierz Slutsky’ego , makroekonometria Õ L. Klein, T. Sargent, Ch. Sims makroekonomia , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Õ E. Phelps, M. Friedman, F. von Hayek,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
308
Nobliści z ekonomii 1969–2018
F. Kydland, R. Lucas; Õ F. Modigliani, G. Myrdal, E. Prescott, J. Tobin – dynamiczna , – międzynarodowa , , , Õ R. Mundell – racjonalnych oczekiwań Malinvaud Edmond C. Malthus Thomas Mankiw Nicholas Gregory , Manski Charles Frederick March James Gardner Markowitz Harry Max –, , , marksizm , Marks Karl Markusen James R. Marshall Alfred , , , Marshall George Maschler Michael , Maskin Eric Stark –, , , Mason Scott P. Matkowski Zbigniew Mäler Karl-Göran McCall John J. McCarthy Joseph Raymond McFadden Daniel Little –, , McKinnon Ronald Ian Meade James Edward , –, , , , mechanizm – akceleratora Õ akcelerator – mnożnika Õ mnożnik Megiddo Nimrod Menger Carl Mertona zagadnienie portfela Merton Robert Carhart , –, , Merton Robert King metoda – heurystyczna , – ilościowa , , , – Komisji Cowlesa – momentów , , , Õ L. Hansen – najmniejszych kwadratów , – nakładów i wyników , , Õ W. Leontief – numeryczna , – prób i błędów – przepływów gałęziowych , – rozpoznania i systematyzacji – statystyczna – sympleks – ujawnionych preferencji Õ P. Samuelson – wartości indukowanej Meyer John
miasto – na prawie powszechnym – statutowe miernik – parytetu siły nabywczej walut dla krajów biednych – pomyślności ekonomicznej – trwałego dobrobytu ekonomicznego miernik trwałego dobrobytu ekonomicznego międzynarodowa wymiana handlowa Õ handel międzynarodowy międzynarodowe – przepływy kapitału – zasoby kapitału i pracy międzynarodowy – podział pracy – system walutowy , , Międzynarodowy Fundusz Walutowy miękkie państwo mikroekonometria , , mikroekonomia , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Õ G. Becker, L. Hurwitz, E Maskin, R. Myerson, J. Tirole, O. Hart, B. Holmström, A. Deaton – stosowana , Milgrom Paul , Miller Dale T. Miller Merton Howard , , , –, , , , Miller Robert Mill John Stuart , , Miłosz Czesław Mincer Jacob Mirrlees James Alexander –, , Mises Ludwig Heinrich Edler von , , , , Mitchell Wesley Clair M&M Õ twierdzenie Modiglianiego-Millera mnożnik , , , – zrównoważonego budżetu , , model – abstrakcyjny – AIDS , , – AK , – ARCH Õ autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność – Arrowa-Debreu , , , , , Õ teoria równowagi ogólnej – autora planu i wykonawcy – autoregresji wektorowej Õ model autoregresyjny – autoregresyjny , , ,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
309
Indeks – Blacka-Scholesa , – CAPM , , , – decyzyjny – Diamonda-Mortensena-Pissaridesa Õ model DMP – DICE – DMP , , – dwóch sektorów – dynamiczny , – ekonometryczny , , , , , , , , , , , , , – Engle'a Õ autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność – grawitacji – Harroda-Domara – Hicksa Õ model IS-LM – Hicksa-Hansena Õ model IS-LM – IS-LM , , , , , , , , , – jednorównaniowy liniowy – Kleina-Goldbergera – LES , , – Lewisa –– drugi –– pierwszy – Markowitza – Mundella-Fleminga , , , , – oceny zintegrowany – ogólnej równowagi gospodarczej Õ model Arrowa-Debreu – pajęczyny – PIGLOG – przepływów międzygałęziowych , , , – rdzenia i peryferii – RICE – Romera , – Solowa-Swana , , , , , , – statyczny – strukturalny – Swana Õ model Solowa-Swana – ustalania cen aktywów kapitałowych Õ model CAPM – Walrasa – wielorównaniowy , , , , , – współwystępowania akceleratora i mnożnika modern macro Modigliani Franco , , , –, , , , , , Monderer Dov
monetaryzm , , , , , , , , , , , , , , , , , , Montagnier Luc Montagu Samuel Moore Henry Ludwell Moore John Hardman , , Morgenstern Oskar , Morishima Michio Mörk Eva Mortensen Dale Thomas –, , Mossin Jan Muellbauer John , , Mulligan Casey Mundell Robert Alexander , , , –, , , Muth John Myerson Roger Bruce –, , Myrdal Alva Reimer Myrdal Gunnar Karl , , , –, , , , ,
N
Nagypál Éva NAIRU Õ stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflacji Nash John Forbes, Jr. –, , , , , Näslund Bertil nauka o zarządzaniu Õ H. Simon Nayyar Deepak Nazar Sylvia Nelson Richard Neumann John von , , Newbold Paul New Deal , Ngai L. Rachel Ng Victor K. niechęć do poniesienia straty nieefektywność – dynamiczna – rynkowa nieracjonalny entuzjazm , nierówność dopuszczająca , nierównowaga – bilansu płatniczego – wewnętrzna , – zewnętrzna , Nijkamp Peter Nimitz Chester Nobel Alfred , , , , , , , Nobel Immanuel Nobel Peter
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
310
Nobliści z ekonomii 1969–2018
Nordhaus Barbara Nordhaus William Dawbney , –, , norma Tinbergena North Douglass Cecil –, , , nowa – ekonomia –– instytucjonalna –– keynesowska , , , , –– klasyczna , , , , – historia gospodarcza – keynesowska analiza cyklu koniunkturalnego – makroekonomia klasyczna Õ nowa ekonomia klasyczna – teoria oczekiwań Õ teoria perspektyw nowoczesny wzrost gospodarczy , Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny Nozick Robert
O
Obama Barrack , Obstfeld Maurice Moses , Ocampo José Antonio oczekiwania – adaptacyjne – inflacyjne , – racjonalne Õ teoria racjonalnych oczekiwań Ohlin Bertil Gotthard , , , , , , , , –, , , , Okun Arthur , opcja , , – amerykańska – europejska – kupna , – sprzedaży , opis symptomatyczny optimum w sensie Pareto , , , organizacja przemysłu Õ G. Stigler, J. Tirole Orszag Peter R. Orwell George Ostrom Elinor , –, , , Ostrom Vincent outsourcing
P
paradoks – Allaisa , , – Deatona – Diamonda – głosowania Arrowa ,
– Grossmana-Stiglitza – Leontiefa , , , Pareto Vilfredo , , , , paternalizm libertariański , Pattanaik Prasanta Perold André Francois Persson Mats Persson Tomas Persson Torsten Pesendorfer Wolfgang Phelps Edmund Strother , , , , , –, , , , , Phillips Alban William , , , , , , , , , , , , , Phillips Peter Charles Bonest pierwsze twierdzenie – ekonomii dobrobytu – Modiglianiego-Millera Õ twierdzenie Modiglianiego-Millera PIGLOG Õ model PIGLOG Pigou Arthur Pinochet Augusto , Pissarides Christopher Antoniou –, , planowanie – dyrektywne – w otoczeniu rynkowym platforma monetarystyczna podatk Pigou podaż , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , – pieniądza , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , – pracy – zagregowana , , , , podwójna nierównowaga ekonomiczna Õ J. Meade pokusa nadużycia zaufania Õ hazard moralny polityka powstrzymywania wzrostu cen i dochodów Pollak Robert Popper Karl popychanie , , popyt , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , – globalny , – hicksowski , , – inwestycyjny
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
311
Indeks – konsumpcyjny , , – końcowy , , – marshallowski , – na pieniądz , – zagregowany , , , , , , , , , , , , , , , , postrzeganie sprawiedliwości PPPP Õ miernik parytetu siły nabywczej dla krajów biednych prakseologia , prawa własnościowe , , , prawo – kosztów komparatywnych Õ D. Ricardo – popytu i podaży , , , – Stiglera Prescott Edward Christian –, , problem stabilnych małżeństw , prognozowanie – cyklu koniunkturalnego programowanie – liniowe Õ programowanie matematyczne liniowe – matematyczne , –– liniowe , , , –– nieliniowe – nieliniowe Õ programowanie matematyczne nieliniowe projektowania rynku przepełnienie informacyjne przepływy użyteczności przyczynowość – Grangera – skumulowana psychoekonomia Õ psychologia ekonomiczna psychologia – ekonomiczna , , , , , , , , , , , , Õ D. Kahneman, V. Smith, R. Thaler – gospodarcza Õ psychologia ekonomiczna punkt – ogniskowy Õ punkt Schellinga – równowagi –– rozdzielnej –– w grze , , – Schellinga , – stanu stacjonarnego
Q
Quesnay François
R
rachunki – narodowe , , , , , Õ R. Stone – społeczne Õ rachunki narodowe rachunkowość – myślowa , , – wzrostu , racjonalność – gospodarki socjalistycznej – nieograniczona – ograniczona , , , , – powiększająca się w miarę przybywania doświadczenia , racjonowanie ilościowe raport Beveridge’a Reagan Ronald , recesja , , , , , , , , reguła – kciuka , – Taylora Reinhart Carmen M. , Reiter Stanley rewolucja racjonalnych oczekiwań Reymont Władysław Ricardo David , , , Rice John Richard Jean-François Richter Marcel K. Rivera-Batiz Luis A. Robbins Loinel , , Robinson Austin Robinson Joan Violet , , Robins Russell P. Rochet Jean-Charles , Rogoff Kenneth Saul , , Roll Richard Romer Paul Michael –, , Roosevelt Franklin Delano Rootzén Holger Rosen Sherwin Rostow Walt Whitman , Roth Aaron Roth Alvin Elliot –, , Rothschild Ema Georgina Rothschild Michael , Rowe D.A. równanie – Fishera – krzywej podaży Õ równanie Lucasa – Lucasa równowaga – bilansu płatniczego , , ,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
312
Nobliści z ekonomii 1969–2018
– cen – cząstkowa , – gospodarcza , , – między stopą zysku a ryzykiem – na rynku –– finansowym , , –– kredytu , –– pieniądza , , , , , –– pracy , –– towarów , , , , , –– towarów konsumpcyjnych – ogólna , , , , , , , , , , , , , , – oszczędności i inwestycji , , – popytu i podaży , , – rozdzielna – rynkowa , , – skorelowana , – stopy bezrobocia Õ stopa bezrobocia w stanie równowagi – wewnętrzna , , – w grze , , , , Õ równowaga w sensie Nasha – w sensie Nasha , , , , – w teorii gier niezespołowych – zewnętrzna , , Russell Jeffrey R. rynek – efektywny Õ hipoteza rynku efektywnego – pracy , , , , , , , , , , , , , , , ,
S
Sachs Jeffrey Sala-i-Martin Xavier Salazar António de Oliveira Samuelson Paul Anthony , , , –, , , , , , , , , , , , , , , Sargent Thomas John , , , –, , , , Sarkozy Nicolas Scarf Herbert , Scheinkman Jose A. Schelling Thomas Crombie –, , Schmeidler David Scholes Myron Samuel , –, , Schroeder Larry Schultz Theodore William , –, , , Schwarz Anna selekcja negatywna , , ,
Selten Reinhard –, , , Sen Amartya Kumar –, , , Shapley Harlow Shapley Lloyd Stowell , –, , Sharpe William Forsyth –, , , Shavell Steven Shefrin Hersh M. Shiller Robert Shiller Robert James –, Shleifer Andrei , , Shubik Martin , , , Sienkiewicz Henryk silnik kapitalizmu Simon Herbert Alexander , –, , , , , Simons Henry Sims Christofer Albert , –, , Singer Burton , Singleton Kenneth J. , Sjöström Thomas Skłodowska-Curie Maria , Slutsky Eugen , , SMarT (Save More Tomorrow) Smith Adam , , , , , , , Smith Vernon Lomax , –, , , , socjologia gospodarcza , , Õ G. Becker Solow Robert Merton , , , , –, , , , , , , , Sombart Werner Spence Andrew Michael –, , , Spiegel Shari sposoby zarządzania w gospodarce , , Õ E. Ostrom, O. Williamson Sraffa Piero stagflacja Ståhl Ingemar Stigler George Joseph , , , –, , , , , Stiglitz Joseph Eugene , –, , , , , , , Stolper Wolfgang Stone John Richard Nicholas , –, , , , , stopa bezrobocia – naturalna , , , – nieprzyspieszająca inflacji , – w stanie równowagi , Stowarzyszenie Mont Pèlerin
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
Indeks Strinberg August Strinberg Henrik Strömberg Per subefekt – konsumpcyjny – produkcyjny Sunstein Cass , , Svennilson Ingvar Svensson Jakob Svensson Lars E. Swan Trevor Winchester , , swap synteza neoklasyczna system popytu niemal doskonałego sytuacja optymalna Õ wynik optymalny szereg czasowy , , , szkoła ekonomiczna – austriacka , , , – Cambridge – chicagowska , , , , , , , , – szwedzka szoki (wstrząsy) – asymetryczne , , , – instytucjonalne – podażowe , – popytowe – stochastyczne – symetryczne – technologiczne sztywność – cen , – płac , Szymborska Wisława
T
Tagore Rabindranath Tauman Yair Taylor John Brian , , , teoremat ekwiwalentności teoria – agencji , , , – Allaisa – Ando-Modiglianiego Õ teoria cyklu życia – Balassy-Samuelsona , – behawioralna przedsiębiorstwa – bodźców w warunkach niesymetrycznej informacji – Boehm-Bawerka Õ teoria kapitału – cyklu –– koniunkturalnego , , , , ,
313
–– życia , , , , Õ hipoteza cyklu życia – dobrobytu , Õ K. Arrow, J. Hicks – dochodu bieżącego , – dopasowywania się , , , , , , – drugiego w kolejności – dynamiczna – dystrybucji – funkcji – gier , , , , , , , , , , , , , , , , Õ R. Aumann, J. Harsanyi, J. Nash, T. Schelling, L. Shapley, R. Selten –– eksperymentalna –– stosowana Õ A. Roth – Grossmana-Harta-Moore’a , – handlu międzynarodowego , , , , – instytucji rynkowych Õ R. Coase – integracji ekonomicznej – kapitału , – keynesowska , , , – konkurencji niedoskonałej – konsumpcji , , – kontraktów , , , , , , – konwergencji – korzyści komparatywnych , – kosztów transakcyjnych – kształtowania zestawu aktywów , – kumulatywnego uwarunkowania – Lucasa – Malthusa – modeli wielorównaniowych – neoklasyczna , , , , , , , , , , , – optymalnego obszaru walutowego – optymalnej alokacji zasobów , Õ L. Kantorowicz, T. Koopmans – organizacji – perspektyw , – Phelpsa , , , – pieniądza , , , , – pierścieni O – podejmowania decyzji w warunkach niepewności , , – popytu na pieniądz – portfela – poszukiwania , , –– i dopasowywania się –– pracy , – praw własności – projektowania mechanizmów , ,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
314
Nobliści z ekonomii 1969–2018
– prób selektywnych – przedsiębiorstw Õ teoria Grossmana-Harta-Moore’a – q – racjonalnego wyboru – racjonalnych oczekiwań , , , , , , , , , , , , , , , – Rostowa Õ teoria stadiów wzrostu – równowagi –– cząstkowej , Õ M. Allais, P. Samuelson –– ogólnej , , , , , , , , , , , , , , , Õ K. Arrow, G. Debreu, J. Hicks –– rynkowej –– skorelowanej – rynku , –– niedoskonałego – stabilnych alokacji Õ teoria dopasowywania się – stadiów wzrostu – stałego dochodu – statyczna – szczebli wzrostu ekonomicznego – sztucznej inteligencji – trwałego dochodu , , – użyteczności –– marginalnej – Vinera – wahań cyklicznych – wyboru –– nieciągłego –– portfela –– publicznego , , –– społecznego , – wyczerpywania się zasobów – względności – wzrostu , , Õ R. Solow –– egzogenicznego , –– endogenicznego , , , –– optymalnego – zbiorów wypukłych , , Teräsvirta Timo Terleckyj Nestor E. terms of trade , Thaler Richard H. –, , Thatcher Margaret Theil Henri Tinbergen Jan , –, , , , Tinbergen Luuk Tinbergen Niko Tirole Jean –, , , ,
Tobin James , –, , , , , , tobit Tołstoj Lew transakcja terminowa warunkowa Tsiang Grace , Tsiang Sho-Chieh Tucker Albert William Tufano Peter Tullock Gordon , Tversky Amos , , , twierdzenie – Arrowa , , , , – Arrowa-Debreu Õ model Arrowa-Debreu – Beckera Õ twierdzenie o zepsutym dziecku – Coase’a , – Haavelmo – Hawkinsa-Simona – Heckschera-Ohlina Õ zasada Heckschera-Ohlina – Heckschera-Ohlina-Samuelsona Õ twierdzenie HOS – HOS , , , , – Koopmansa – M&M Õ twierdzenie Modiglianiego-Millera – Modiglianiego-Millera , , , – o autostradzie – o nieefektywności polityki ekonomicznej , , , , , , – o niemożliwości Õ twierdzenie Arrowa – o zepsutym dziecku – o zrównywaniu się cen czynników wytwórczych Õ twierdzenie HOS – Stolpera-Samuelsona ,
U
Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT) Ulam Stanisław uznaniowość – w polityce monetarnej
V
Vartiainen Hannu Venables Anthony Vickrey William –, , Viner Jacob , Vishny Robert W. , VSL Õ wartość życia statystycznego
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
315
Indeks
W
Wald Abraham , Walker James Wallace Neill , , , Walras Leon , , , , , , Wałęsa Lech wartość – Shapleya , – życia statystycznego warunek – Lindahla-Bouwena-Samuelsona – Samuelsona Õ warunek Lindahla-Bouwena-Samuelsona warunkowa analiza logitowa Weibull Jörgen Weiss Andrew Wells Robin Werin Lars Werner Ingrid Wicksell Knut , , Wieser Friedrich von Wiktoria Williamson Oliver Eaton , –, , Winter Sidney G. Wold Herman Ole Andreas , wskaźnik – Kuznetsa – rozwoju społecznego (HDI) , współczynnik – beta – Giniego – q Tobina , wstrząsy Õ szoki Wu Shih-yen wymienność między bezrobociem i inflacją wynik optymalny w sensie – Hicksa – Pareto Wynne Susan wzór – Bacheliera – Blacka-Scholesa , , , – Lucasa Õ równanie Lucasa – Slutzky’ego – Solowa – Tobina wzrost gospodarczy , , , , , , , , , , , , , , , ,
, , , , , , , , , , , , Õ S. Kuznets – maksymalny – nowoczesny Õ nowoczesny wzrost gospodarczy – optymalny – zrównoważony ,
Y
Yang Zili , Yellen Janet Ysander Bengt-Christer
Z
zachowania zgodne , zagadka korelacji konsumpcji Zamir Shmuel zasada – akceleratora – dorobku netto – Heckschera-Ohlina , , , , , , , , , – Hurwicza – interwencjonizmu – kompensacji – korzyści komparatywnych – kosztów komparatywnych – Mundella – optimum w sensie Pareto – pełnego informowania – przetrwania – racjonalnego wyboru – skumulowanej przyczynowości – Taylora Õ reguła Taylora – ujawnienia , zgodność – oszczędności i inwestycji , – popytu i podaży , – w czasie , , , złota reguła – akumulacji – tworzenia kapitału , zmiana techniki neutralna w sensie Hicksa zmienne – egzogeniczne , , – endogeniczne , , zwierzęce instynkty ,
Nobliści z ekonomii 1969–2018 © Wydawnictwo KeyText sp. z o.o. www.keytext.com.pl
F]DVRSLVPR SRĂZLÚFRQH QDXFH L SRWU]HERP ĝ\FLD ]DïRĝRQH Z URNX Cena: ]ï (PDF: ]ï) ISSN: 0013–3205 ISSN: 2299–6184
www.ekonomista.info.pl =DPöZLHQLD QD SUHQXPHUDWÚ QD U RUD] QD VSU]HGDĝ HJ]HPSODU]RZÈ QDOHĝ\ VNïDGDÊ QD VWURQLH www.ekonomista.info.pl OXE Z\VïDÊ ]DPöZLHQLH QD DGUHV wydawnictwo@keytext.com.pl ]bSRGDQLHP GRNïDGQ\FK GDQ\FK &HQ\ QD U ]ï ļ SUHQXPHUDWD NUDMRZD ZHUVML GUXNRZDQHM ]ï ļ SUHQXPHUDWD Z ZHUVML HOHNWURQLF]QHM 3') ]ï ļ SUHQXPHUDWD ZHUVML ïÈF]RQHM GUXN 3') ]ï ļ MHGHQ QXPHU Z ZHUVML GUXNRZDQHM ]ï ļ MHGQHQ QXPHU Z ZHUVML HOHNWURQLF]QHM 3') ]ï ļ MHGQHQ QXPHU ZHUVML ïÈF]RQHM GUXN 3') =DPöZLHQLD QD SUHQXPHUDWÚ SU]\MPRZDQH VÈ QD RNUHV QLHSU]HNUDF]DMÈF\ MHGQHJR URNX &HQD SUHQXPHUDW\ ]D RNUHV REHMPXMÈF\ NLOND QXPHUöZ QLHSHïQ\ URN MHVW ZLHORNURWQRĂFLÈ FHQ\ MHGQHJR QXPHUX 3UHQXPHUDWD UR]SRF]\QD VLÚ RG QDMEOLĝV]HJR QXPHUX SRbGRNRQDQLX ZSïDW\ QD UDFKXQHN EDQNRZ\ :\GDZQLFWZD QU 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 (J]HPSODU]H GUXNRZDQH Z\V\ïDP\ HNRQRPLF]QÈ SU]HV\ïNÈ UHMHVWURZDQÈ VSHUVRQDOL]RZDQH 3') \ QD SRGDQ\ Z ]DPöZLHQLX DGUHV H PDLO :\GDZQLFWZR .H\ 7H[W VS ] R R XO 6RNRïRZVND :DUV]DZD WHO NRP
www.ekonomista.info.pl
Hanna Fołtyn
Czas w życiu i pracy Format 165x240 mm, 260 stron, oprawa miękka
Książka składa się z dwóch części. Pierwsza część prezentuje filozoficzne podejście do czasu. Znajduje się tu przegląd wielu interesujących koncepcji związanych z definicją czasu, jego mierzeniem, kategoriami i związkami z przestrzenią. Przedstawione jest postrzeganie czasu przez pryzmat jego ograniczenia, kalendarzy, względności w jego odczuwaniu, koncepcji wykorzystywania przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Zwracana jest także uwaga na pośpiech i przyspieszenie, jakie pojawiają się współcześnie w naszym życiu. Można również znaleźć propozycje metod pozyskiwania czasu, a przynajmniej jego lepszego wykorzystywania przez organizację przestrzeni, zarządzanie projektami i własne doskonalenie.
Cena: 48,30 zł Cena PDF: 36,90 zł
Druga część omawia problematykę czasu pracy. Z jednej strony czas jest tu przedstawiony jako atut funkcjonowania organizacji w znaczeniu szybkości jej działania, konkurencji, strategii a także sposobów kompresji czasu. Z drugiej strony natomiast czas ukazany jest jako przedmiot zarządzania. Szczególna uwaga zwracana jest w książce na czas pracy menedżerów, sposób analizy oraz doskonalenie ich pracy przez planowanie i organizowanie działań – w załącznikach zamieszczone są testy dotyczące doskonalenia działań w czasie. Katarzyna Sobańska-Helman, Piotr Sieradzan
Inwestycje Private Equity/Venture Capital Format 165x240 mm, 402 stron, oprawa twarda/miękka
Teoretyczne i praktyczne kompendium wiedzy o współpracy z funduszami private equity/venture capital.
Cena (opr. tw.): 84,00 zł Cena (opr. m.): 77,07 zł Cena PDF: 64,99 zł
• Przygotowania przedsiębiorcy (biznesplan, due diligence, wycena spółki) • Umowa inwestycyjna • Monitorowanie spółek portfelowych, raportowanie • Dezinwestycje (IPO, trade sale, FIBO, MBO, buy back, write-off) • Aspekty podatkowe inwestycji i dezinwestycji • Przykłady zrealizowanych projektów • Analiza polskiego i europejskiego rynku private equity/venture capital
Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-142 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. +48 22 632-11-36, kom. +48 665-108-002 www.keytext.com.pl
P O L E C A M Y
W E R S JĘ
D R U KO WA N Ą
http://keytext.com.pl/?isbn=9788364928109
Cena:
68,25 zł
Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. +48 22 632-11-36, +48 665-108-002 http://www.keytext.com.pl, wydawnictwo@keytext.com.pl
Publikacja jest kontynuacją wydanej w 2008 roku książki profesora Leszka Jerzego Jasińskiego „Nobel z ekonomii. Poglądy laureatów w zarysie”. Po zaktualizowaniu i uzupełnieniu został zachowany układ z pierwotnego wydania, treść ujęto w czterech częściach: I. Alfred Nobel i nagroda jego imienia. II. Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. III. Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy. Prezentacja sylwetek i najważniejszych publikacji osiemdziesięciu laureatów nagrody (od 1969 do 2018 roku). IV. Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów.
Leszek Jerzy Jasiński
Książka zawiera szczegółowy indeks osobowy i rzeczowy. Obecne wydanie jest przygotowane do publikacji corocznych aktualizacyjnych suplementów. Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej.
1 Leszek J. Jasiński – ekonomista, pracownik Politechniki Warszawskiej na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych, dyrektor Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w latach 2005–2013. Zajmuje się ekonomią międzynarodową, finansami i makroekonomią. Autor książek: • Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej, • Myślenie perspektywiczne (Uwarunkowania badania przyszłości typu foresight), • Podstawy makroekonomii, • Podstawy mikroekonomii i finansów, • Bliżej centrum czy na peryferiach? (Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku), • Sektory przemysłu i wiedzy (Ewolucja struktury gospodarki), • Ekonomia i etyka, • Spójność ekonomiczna i społeczna regionów państw Unii Europejskiej, Podstawy ekonomii.
www.keytext.com.pl
1969–2018
poglądy laureatów w zarysie Wydawnictwo Key Text