Ekonomista 2018/5 demo by keytext

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2018 5

Zamówienia na prenumeratę na 2019 r. oraz na sprzedaż egzemplarzową należy składać na stronie: www.ekonomista.info.pl lub wysłać zamówienie na adres wydawnictwo@keytext.com.pl z podaniem dokładnych danych. Ceny na 2019 r.: 359,10 zł – prenumerata krajowa wersji drukowanej, 361,62 zł – prenumerata w wersji elektronicznej (PDF), 580,50 zł – prenumerata wersji łączonej (druk + PDF), 59,85 zł – jeden numer w wersji drukowanej, 60,27 zł – jeden numer w wersji elektronicznej (PDF), 96,75 zł – jeden numer wersji łączonej (druk + PDF). Zamówienia na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów (niepełny rok) jest wielokrotnością ceny jednego numeru. Prenumerata rozpoczyna się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy Wydawnictwa nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Egzemplarze drukowane wysyłamy ekonomiczną przesyłką rejestrowaną, spersonalizowane PDF-y na podany w zamówieniu adres e-mail. Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. +48 22 632 11 36, kom. +48 665 108 002

11 Garmond Press S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, +48 22 837 30 08 11 Kolporter S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 RUCH S.A. – prenumerata@ruch.com.pl, +48 22 693 70 00, +48 801 800 803

Indeks 357030 ISSN 2299–6184 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

2018

5 W numerze Marian Gorynia

Współczesne nauki ekonomiczne: tożsamość, ewolucja, klasyfikacje Ryszard Rapacki, Juliusz Gardawski, Adam Czerniak Bożena Horbaczewska, Adam Karbowski Piotr Maszczyk, Mariusz Próchniak

Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań Jarosław Boruszewski Krzysztof Nowak-Posadzy

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna Artur Walasik

Ekonomista 2018, nr 5, s. 491–626 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW 1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej. 2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego. Wydruk powinien być wykonany na papierze formatu A4, zawierający nie więcej niż 1800 znaków ze spacjami na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły. 3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim). 5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony). 6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków. 7. Rysunki proste, wektorowe, w czerni. Linie na wykresach i pola mogą być w szarościach – rysunki powinny być czytelne w tej postaci, bez kolorów i efektów specjalnych (np. cieni, faz, płynnych przejść, tekstur, szrafów, efektów przestrzennych). Format wektorowy PDF, EPS, ostatecznie osadzone wykresy z Excela. 8. Nazewnictwo plików – teksty: Autor_Tytuł.docx (np. Jan Kowalski_Gospodarka polska.docx); streszczenia do artykułów: Autor_Streszczenia.docx (np. Jan Kowalski_Streszczenia.docx); ewentualne dodatkowe pliki nazywamy w analogiczny sposób: (np. Jan Kowalski_rysunek01.pdf). 9. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail. Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka). Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach. 10. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji. 11. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim. Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji. 12. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa, George A. Akerlof, Robert J. Shiller, Warszawa 2017

Finanse a dobrobyt społeczny, Robert J. Shiller, Warszawa 2016

Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Jacek Sójka, Warszawa 2017

Społeczna Gospodarka Rynkowa: Polska i integracja europejska, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2018

www.ksiazkiekonomiczne.pl

„Ekonomista” 2018, nr 1 http://www.ekonomista.info.pl

2018

„Ekonomista” 2018, nr 1 http://www.ekonomista.info.pl WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Krzysztof Jajuga, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Piotr Pysz, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Jan Toporowski, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady), Michał G. Woźniak Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Andrzej Czyżewski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Ryszard Kokoszczyński, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dodatkowe środki finansowe zostały pozyskane przez Komitet redakcyjny od sponsorów, którym tą drogą składamy podziękowanie: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Uniwersytet w Białymstoku

Pierwotną wersją czasopisma jest wersja drukowana Polecamy wersje elektroniczne „Ekonomisty” (e-ISSN: 2299–6184) na stronie internetowej www.ekonomista.info.pl

Adres Redakcji: 00–042 Warszawa, ul. Nowy Świat 49, tel. 22 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl, redakcja@ekonomista.info.pl Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01–142 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. 22 632 11 36, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl, wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 280 egz., ark. wyd. 11,5

„Ekonomista” 2018, nr 1 http://www.ekonomista.info.pl

Spis treści Artykuły Marian G O R Y N I A: Współczesne nauki ekonomiczne: tożsamość, ewolucja, klasyfikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryszard R A P A C K I, Juliusz G A R D A W S K I, Adam C Z E R N I A K, Bożena H O R B A C Z E W S K A, Adam K A R B O W S K I, Piotr M A S Z C Z Y K, Mariusz P R Ó C H N I A K: Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań . . . . . . . . . . . . . Jarosław B O R U S Z E W S K I, Krzysztof N O W A K - P O S A D Z Y: Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Artur W A L A S I K: Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

497

523 554 578

Miscellanea Janina K O T L I Ń S K A: Podatek od towarów i usług i jego ściągalność w Polsce

595

Recenzje i omówienia Grzegorz W. K O Ł O D K O, Andrzej K. K O Ź M I Ń S K I, Nowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm, Prószyński i S-ka, Warszawa 2017 (rec. Maciej Bałtowski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

619

Komunikaty Sądu Konkursowego Nagrody Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. prof. Edwarda Lipińskiego w 2018 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

625

* Dwumiesięcznik „Ekonomista” publikuje oryginalne teksty naukowe w języku polskim i angielskim poświęcone problematyce ekonomicznej. Wszystkie nadesłane teksty zgodne z profilem pisma i jego standardami redakcyjnymi są oceniane przez recenzentów w procedurze double-blind i zatwierdzane do druku przez Komitet Redakcyjny. Czasopismo „Ekonomista” jest indeksowane w Web of Science Emerging Sources Citation Index (ESCI), Scopus Journal List, Scimago Journal & Country Rank i ICI Journals Master List (Index Copernicus International). Każdy artykuł zawiera streszczenie w języku polskim, angielskim i rosyjskim (wraz ze słowami kluczowymi i kodami JEL), dostępne na stronie redakcyjnej czasopisma i reprodukowane w polskiej bazie bibliograficznej BazEkon. Anglojęzyczne streszczenia są także zawarte w międzynarodowych bazach ESCI, Scopus i CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities). Otwarty dostęp do pełnych tekstów artykułów z zasobów archiwalnych oraz wybranych artykułów z wydań bieżących jest możliwy na stronie redakcyjnej (www.ekonomista.info.pl). Zgodnie z decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 3 czerwca 2016 r. za publikacje zamieszczane w „Ekonomiście” przyznaje się 14 pkt.

„Ekonomista” 2018, nr 1 http://www.ekonomista.info.pl

Contents Articles Marian G O R Y N I A: Contemporary Economic Sciences: Identity, Evolution, Classifications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryszard R A P A C K I, Juliusz G A R D A W S K I, Adam C Z E R N I A K, Bożena H O R B A C Z E W S K A, Adam K A R B O W S K I, Piotr M A S Z C Z Y K, Mariusz P R Ó C H N I A K: Emerging Varieties of Capitalism in Central Eastern Europe: A Review of Studies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jarosław B O R U S Z E W S K I, Krzysztof N O W A K - P O S A D Z Y: Copernicus-Gresham’s Law: Towards a Methodological Reconstruction . . . . . . . . . . Artur W A L A S I K: Fiscal Demography. Age-related Redistribution of Consumption Taxation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

497

523 554 578

Miscellanea Janina K O T L I Ń S K A: Tax on Goods and Services and Its Exaction in Poland

595

Book Reviews Grzegorz W. K O Ł O D K O, Andrzej K. K O Ź M I Ń S K I: Nowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm (New Pragmatism contra New Nationalism) (rev. by Maciej Bałtowski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

619

Announcements From the Jury of the 2018 Edward Lipiński Award of the Polish Economic Society

625

* Bimonthly “Ekonomista” publishes original scientific texts written in Polish and English devoted to economic problems. All the received texts consistent with journal profile and its editorial standards are subject to double-blind peer reviews and must be accepted by the Editorial Committee. Journal “Ekonomista” is indexed in Web of Science Emerging Sources Citation Index (ESCI), Scopus Journal List, Scimago Journal & Country Rank, and ICI Journals Master LIst (Index Copernicus International). Each article includes an abstract in Polish, English and Russian (together with key words and JEL codes), which are available on the editorial page and are reproduced in the Polish bibliographical base BazEkon. English abstracts are also reproduced in international bases, such as ESCI, Scopus, and CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities). Open access to full texts of articles contained in archival resources and selected articles published in current issues is also possible through the editorial page (www.ekonomista.info.pl). According to the decision of the Minister of Science and Higher Education of 3 Jule 2016, research papers published in “Ekonomista” are given 14 scores.

„Ekonomista” 2018, nr 1 http://www.ekonomista.info.pl

Содержание Статьи Мариан Г О Р Ы Н Я: Современные экономические науки: идентичность, эволюция, классификации . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Рышард Р А П А Ц К И, Юлиуш Г А Р Д А В С К И, Адам Ч Е Р Н Я К, Божена Х О Р Б А Ч Е В С К А, Адам К А Р Б О В С К И, Петр М А Щ И К, Мариуш П Р У Х Н Я К: Разновидности капитализма в Центрально-Восточной Европе: обзор исследований . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ярослав Б О Р У Ш Е В С К И, Кшиштоф Н О В А К - П О С А Д З Ы: Закон Коперника-Грешема: методологическая реконструкция . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Артур В А Л А С И К: Фискальная демография: демографически направленное перераспределение налогообложения потребления . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

497

523 554 578

Разное Янина К О Т Л И Н Ь С К А: Налог на товары и услуги и его собираемость в Польше . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

595

Рецензии и обзоры Гжегож В. К О Л О Д К О, Анджей К. К О З Ь М И Н Ь С К И: Новый прагматизм против нового национализма (рец. Мачей Балтлвски) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

619

Сообщения Конкурсного жюри премии Польского Экономического Общества имени проф. Эдварда Липиньского за 2018 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

625

* Журнал «Экономист» выходит раз в два месяца. В нем содержатся научные тексты по вопросам экономики на польском и английском языке. Все присланные в редакцию тексты, которые соответствуют профилю журнала и его редакционным стандартам, оцениваются рецензентами по процедуре double-blind и утверждаются к печати Редакционным Комитетом. Журнал «Экономист» индексируется в Web of Science Emerging Sources Citation Index (ESCI), Scopus Journal List, Scimago Journal & Country Rank и ICI Journals Master List (Index Copernicus International). Каждая статья сопровождается резюме на польском, английском и русском языках, к которым прилагаются ключевые слова и коды JEL. Резюме помещены на редакционном сайте журнала и в польской биолиографической базе BazEkon. Англоязычные резюме доступны также в международных библиографических базах ESCI, Scopus i CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities). Полные тексты статей из архивной базы и избранные статьи из текущих выпусков находятся в открытом доступе на редакционном сайте (www. ekonomista.info.pl). Согласно постановлению Министерства науки и высшего образования от 3 июня 2016 года за публикацию в журнале «Экономист» присваивается 14 пунктов.

Marian Gorynia*

Współczesne nauki ekonomiczne: tożsamość, ewolucja, klasyfikacje1 Wstęp2 Jedną z podstawowych powinności naukowców identyfikujących się z określoną dyscypliną, dziedziną albo obszarem wiedzy jest prowadzenie dyskusji na temat tożsamości nauki, którą uprawiają. O ile w życiu potocznym wystarcza intuicyjne postrzeganie granic i osobliwości poszczególnych pól naukowych, o tyle w niektórych sytuacjach wymagane jest podejście bardziej uporządkowane i przemyślane. Zasadne jest więc pytanie o tożsamość nauk ekonomicznych czyli nauk zajmujących się gospodarowaniem. Co je wyróżnia spośród długiej listy innych nauk? Co łączy nauki ekonomiczne i stanowi o ich specyficzności? Co jest dla nich wspólne? Tożsamość nauk ekonomicznych wiąże się także z językiem używanym przez przedstawicieli tych nauk. Na ile język ten jest specyficzny i hermetyczny? Jakie prawidłowości daje się w tym obszarze zaobserwować? Próba odpowiedzi na te pytania to pierwszy cel niniejszego artykułu. Pytaniu o tożsamość towarzyszyć musi jednocześnie refleksja nad różnorodnością współczesnych nauk ekonomicznych. Nietrudno zauważyć zwiększającą się liczbę szkół, teorii, nurtów, koncepcji, modeli, schematów analitycznych składających się na te nauki. Utrwaloną w literaturze z zakresu metodologii nauki * Prof. dr hab. Marian Gorynia – Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej, Wydział Gospodarki Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail: Marian.Gorynia@ue.poznan.pl 1 Opracowanie zostało przygotowane jako referat na konferencję współorganizowaną przez Radę Naukową Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i Komitet Nauk Ekonomicznych PAN, z udziałem pięciu komitetów naukowych PAN: Komitetu Nauk o Finansach, Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania, Komitetu Statystyki i Ekonometrii, Komitetu Nauk Demograficznych oraz Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej. Tytuł konferencji: „Ewolucja nauk ekonomicznych. Jedność a różnorodność, relacje do innych nauk, problemy klasyfikacyjne”. Konferencja odbyła się 14 marca 2018 r. w Warszawie. 2 W niniejszym tekście świadomie pominięto inny ważny aspekt nauk ekonomicznych, jaki stanowi podział na pozytywne (opisowo-wyjaśniające) nauki ekonomiczne oraz normatywne nauki ekonomiczne. Przyjęto założenie, że co do zasady prowadzone tutaj rozważania odnoszą się zarówno do komponentu pozytywnego, jak i normatywnego nauk ekonomicznych.

498

Marian Gorynia

kategorią najlepiej opisującą tę różnorodność jest kategoria paradygmatu. Bez wątpienia można stwierdzić, że nie tylko nauki ekonomiczne jako całość, lecz także ich dyscypliny, a nawet subdyscypliny charakteryzuje „wieloparadygmatowość” rozumiana jako równoległe funkcjonowanie wielu paradygmatów badawczych. Można nawet mówić o istnieniu czegoś, co mogłoby być nazwane rynkiem paradygmatów. Drugim celem opracowania jest zidentyfikowanie przejawów różnorodności i prawidłowości występujących na rynku paradygmatów w naukach ekonomicznych. Innymi słowy, chodzi o udzielenie odpowiedzi na pytanie – dlaczego jedne paradygmaty powstają, utrzymują się w dłuższym okresie, a inne okazują się tylko „sezonowymi modami” i po krótkim czasie funkcjonowania przechodzą do lamusa historii? Współczesnych nauk ekonomicznych w żadnym przypadku nie należy rozpatrywać jako pola: badawczego z jasno wytyczonymi granicami, odseparowanego od innych dziedzin i obszarów nauki. Silna tożsamość nauk ekonomicznych nie musi i nie powinna być powiązana ze sztywną delimitacją ich zainteresowań badawczych. Wręcz przeciwnie, z punktu widzenia kreatywności tych nauk ważne są ich relacje interdyscyplinarne z innymi polami badawczymi, znajdującymi się poza dziedziną nauk ekonomicznych. Kolejnym, trzecim celem tego tekstu jest refleksja nad przejawami i możliwymi konsekwencjami interdyscyplinarności odniesionej do nauk ekonomicznych. Następnym pytaniem, jakie nasuwa się w związku z dyskutowanym problemem jest kwestia przyszłości nauk ekonomicznych. Zainteresowanie przyszłością może dotyczyć zarówno przewidywań odnośnie do ich tożsamości, kierunków ewolucji, jak i możliwych klasyfikacji. Stanowi to czwarty cel opracowania.

1. Klasyfikacje nauk ekonomicznych Jednym z najważniejszych, przynajmniej z formalnego punktu widzenia, atrybutów tożsamości nauk ekonomicznych są ich klasyfikacje porządkujące te nauki nie tylko w ramach dziedziny, lecz także odnoszące je do innych dziedzin i obszarów nauki. Jeśli chodzi o warunki polskie, to sytuacja jest w tym obszarze dość skomplikowana. W poszczególnych podpunktach zostaną przedstawione klasyfikacje polskie oraz międzynarodowe, które wykorzystywane są także w Polsce do różnych celów. Należy podkreślić, że klasyfikacje nauk (dyscyplin) mogą służyć do rozmaitych celów. Pierwszym celem może być organizacja działalności różnych instytucji, takich jak uczelnie, jednostki badawcze, eksperckie itp. Wokół obszarów, dziedzin i dyscyplin organizowane są przykładowo wydziały, instytuty, katedry, zakłady itp. wyższych uczelni. Związana jest z nimi zarówno działalność badawcza, jak i dydaktyczna prowadzona przez poszczególne jednostki składowe tych instytucji. Podobnie jest ze strukturą organizacyjną Polskiej Akademii Nauk, w przypadku której ważny jest dodatkowo aspekt samorządu naukowców. Drugi cel może dotyczyć alokacji środków na badania przez instytucje państwowe, a także przez instytu-

Współczesne nauki ekonomiczne: tożsamość, ewolucja, klasyfikacje

521

co łączy poszczególne dyscypliny tych nauk (ekonomia, finanse, nauki o zarządzaniu, towaroznawstwo). Następnie autor omawia dwie najważniejsze, jego zdaniem, cechy współczesnych nauk ekonomicznych: 1) różnorodność i wieloparadygmatowość oraz 2) interdyscyplinarność oraz relacje z innymi obszarami, dziedzinami i dyscyplinami nauki. W kolejnym kroku podjęto kwestię przyszłości nauk ekonomicznych. W zakończeniu sformułowano kilka rekomendacji pod adresem naukowców uprawiających nauki ekonomiczne z myślą o zwiększeniu pożytków płynących z ich pracy dla społeczeństwa. Słowa kluczowe: nauki ekonomiczne, ewolucja nauk ekonomicznych, klasyfikacje nauk ekonomicznych, relacje z innymi dyscyplinami JEL: A10, A11, A12

Contemporary Economic Sciences: Identity, Evolution, Classifications Summary The article contains a discussion about the current state of economic sciences, with special consideration of the Polish context. The author starts from presenting various classifications. Then he tries to determine the identity of economic sciences (including economics, finance, management, and commodity science): what is common in these disciplines and what connects them. In the next part, the author discusses two most important, in his view, characteristics of modern economic sciences: (1) their diversity and multi-paradigmatic character, (2) inter-disciplinary character and links with other areas, fields, and disciplines of science. The next part is devoted to the question of future prospects of economic sciences. The last part gives some recommendations addressed to economists, intended to increase the benefits given by their work for the society. Key words: economic sciences, their evolution and classification, relations with other disciplines JEL: A10, A11, A12

Современные экономические науки: идентичность, эволюция, классификации Резюме Автор рассуждает на тему нынешнего состояния экономических наук, уделяя особое внимание польскому контексту. Отправной точкой анализа является презентация различных классификаций экономических наук, как в Польше, так и за рубежом. Затем предпринимается попытка определить идентичность экономических наук, т.е. того, что объединяет отдельные дисциплины этих наук (экономия, финансы, науки об управлении, товароведение).

522

Marian Gorynia

Затем автор представляет две самые главные, по его мнению, черты современных экономических наук: 1) разнородность и разнообразие парадигм, 2) интердисциплинарность и связь с другими сферами, областями и дисциплинами науки. Затем ставится вопрос о будущем экономических наук. В завершение формулируется несколько рекомендаций для ученых, занимающихся экономическими науками, как увеличить пользу для общества от их работы . Ключевые слова: экономические науки, эволюция экономических наук, классификации экономических наук, связь с другими дисциплинами JEL: A10, A11, A12

Ryszard Rapacki, Juliusz Gardawski, Adam Czerniak, Bożena Horbaczewska, Adam Karbowski, Piotr Maszczyk, Mariusz Próchniak*

Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań1 Wprowadzenie W niniejszym artykule stawiamy sobie trzy główne cele. Po pierwsze, dokonujemy w nim przeglądu najbardziej reprezentatywnych badań teoretycznych i empirycznych w szybko przyrastającej po 2000 r. literaturze na temat wyłaniających się odmian/modeli kapitalizmu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW), a szerzej – w całym obszarze krajów postsocjalistycznych. Charakteryzujemy tu i poddajemy krytycznej ocenie tak standardowe ujęcia koncepcyjne i ich zastosowania (np. Hall i Soskice 2001; Amable 2003; Knell i Srholec 2007; Mykhnenko 2005) oraz/lub ich rozwinięcia (Nölke i Vliegenthart 2009; Babos 2010; Farkas 2011 oraz Ahlborn, Ahrens i Schweickert 2016), jak i podejścia niestandardowe, które można znaleźć m.in. w pracach Bohle i Greskovits (2012), Myant i Drahokoupil (2011) oraz King i Szelenyi (2005). Po drugie, wskazujemy na najważniejsze *

Prof. dr hab. Ryszard Rapacki – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: rrapacki@sgh.waw.pl. Prof. dr hab. Juliusz Gardawski – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne; e-mail: jgarda@sgh.waw.pl. Dr Adam Czerniak – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: aczern2@sgh.waw.pl. Dr Bożena Horbaczewska – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: bhorbacz@sgh.waw. pl. Dr Adam Karbowski – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: akarbo1@sgh.waw.pl. Dr Piotr Maszczyk – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: pmaszcz@sgh.waw.pl. Dr hab. Mariusz Próchniak, prof. SGH – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej; e-mail: mproch@sgh.waw.pl. 1 Wcześniejsza wersja tego artykułu została przedstawiona w postaci referatu na międzynarodowej konferencji nt. The Role of State in Varieties of Capitalism (SVOC), zorganizowanej przez Węgierską Akademię Nauk i Uniwersytet Środkowoeuropejski, Budapeszt, 10–11 listopada 2016 r. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr rejestracyjny projektu: 2014/13/B/HS4/00549).

524 R. Rapacki, J. Gardawski, A. Czerniak, B. Horbaczewska, A. Karbowski, P. Maszczyk, M. Próchniak cechy specyficzne architektury instytucjonalnej w krajach EŚW oraz kierunki jej ewolucji, które sprawiają, że bezpośrednie zastosowanie zarówno standardowych, jak i – w nieco mniejszym stopniu – niestandardowych ram teoretycznych staje się bardzo utrudnione. Wreszcie po trzecie, przedstawiamy propozycje zmian i rozwinięć stosowanych dotąd ram teoretycznych i metodologicznych w badaniach nad ewoluującymi odmianami postsocjalistycznego kapitalizmu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Artykuł ma następującą strukturę. W punkcie 1 poniżej omawiamy najważniejsze standardowe ujęcia koncepcyjne i ich zastosowania w toczącej się debacie naukowej na temat różnorodności postsocjalistycznego kapitalizmu powstającego w Europie Środkowo-Wschodniej. W punkcie 2 przedstawiamy najbardziej reprezentatywne niestandardowe podejścia teoretyczne i związane z nimi typologie kapitalizmu w krajach EŚW, ze szczególnym uwzględnieniem grupy EŚW-11, tj. nowych państw członkowskich Unii Europejskiej z tego regionu. Punkt 3 stanowi podsumowanie najważniejszych ustaleń z dokonanego przeglądu badań nad naturą i odmianami kapitalizmu w byłych krajach socjalistycznych. W punkcie 4 charakteryzujemy najważniejsze osobliwości architektury instytucjonalnej istniejącej w krajach EŚW, które powodują, że proste przełożenie standardowych metod analitycznych i typologii powstałych w otoczeniu instytucjonalnym dojrzałych gospodarek rynkowych w krajach zachodnich staje się dużym wyzwaniem teoretycznym i metodologicznym. Punkt 5 zawiera podsumowanie i najważniejsze wnioski, a także propozycje możliwych rozwinięć i modyfikacji stosowanych dotąd ram analitycznych w przyszłych badaniach nad odmianami/modelami kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

1. Standardowe ramy koncepcyjne i ich zastosowania Pierwotnie sama idea międzynarodowych studiów porównawczych nad kapitalizmem, tj. badania współistniejących we współczesnym świecie odmian/modeli kapitalizmu, była ograniczona wyłącznie do krajów zachodnich. W rezultacie tworzone na potrzeby tak zakrojonych badań ramy metodologiczne i koncepcyjne odzwierciedlały warunki istniejące w rozwiniętych gospodarkach rynkowych. Dotyczy to w szczególności dwóch najważniejszych dzieł powstałych na początku poprzedniej dekady, które wniosły istotny wkład w rozwój nowego nurtu ekonomii instytucjonalnej2, tj. prac autorstwa Petera Halla i Davida Soskice’a (2001) oraz Bruno Amable’a (2003). W dalszej części tekstu będziemy określać reprezentowane przez tych autorów podejścia odpowiednio jako odmiany kapitalizmu, a w skrócie VoC (Varieties of Capitalism) oraz różnorodność kapitalizmu, w skrócie DoC (Diversity of Capitalism). 2 W istocie nurt ten można umiejscowić na styku nowej ekonomii instytucjonalnej, ekonomii politycznej, socjologii ekonomicznej i nauk politycznych, z których dorobku obficie czerpie.

552 R. Rapacki, J. Gardawski, A. Czerniak, B. Horbaczewska, A. Karbowski, P. Maszczyk, M. Próchniak Rapacki R., The Institutional Underpinnings of the Prospective Euro Adoption in Poland, chapter 5, w: The Eurozone Enlargement: Prospect of New EU Member States for Euro Adoption, red. Y. Koyama, Nova Science Publishers, New York 2016. Schwartz M.H., Seabrooke L., The Politics of Housing Booms and Busts, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2009. Sroka J., Stosunki przemysłowe i dialog społeczny w warunkach globalizacji i europeizacji, w: Model społeczny zintegrowanej Europy. Nowe wyzwania i perspektywy, red. J. Zarzeczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007. Sztompka P., Civilisational Incompetence. The Trap of Post-communist Societies, „Zeitschrift für Soziologie” 1993, nr 22(2). Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków 2005. Varieties of Capitalism in Post-Communist Countries, red. D. Lane, M. Myant, Palgrave Macmillan, Houndmills, Basingstoke 2007. Wilkin J., Jaki kapitalizm, jaka Polska?, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995. Wojtyna A., Alternatywne modele kapitalizmu, „Gospodarka Narodowa” 2005, nr 9(169).

Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań Streszczenie Artykuł zawiera przegląd najbardziej reprezentatywnych badań teoretycznych i empirycznych na temat wyłaniających się odmian/modeli kapitalizmu w krajach Europy Środkowo ‑Wschodniej (EŚW). Krytycznej ocenie poddano standardowe ujęcia koncepcyjne, ich zastosowania i rozwinięcia, jak i występujące w literaturze przedmiotu ujęcia standardowe i niestandardowe. Wskazano też na cechy specyficzne struktury instytucjonalnej istniejącej w krajach EŚW, które utrudniają zastosowanie przyjętych w krajach rozwiniętego kapitalizmu ram teoretycznych. Nakreślono także możliwe kierunki dalszych badań nad kapitalizmem powstającym w Europie Środkowo-Wschodniej oraz sformułowano propozycje zmian i rozwinięć stosowanych dotąd ram teoretycznych i metodologicznych. Słowa kluczowe: odmiany kapitalizmu, instytucje, Europa Środkowo-Wschodnia JEL: O17, P16, P51.

Emerging Varieties of Capitalism in Central Eastern Europe: A Review of Studies Summary The article contains a review of the most representative theoretical and empirical studies on the emerging varieties/models of capitalism in Central Eastern Europe (CEE). A critical appraisal was made of standard and non-standard approaches found in the subject literature. Specific features of the institutional structure existing in the CEE countries have been indicated which make it difficult to apply the theoretical framework used in the developed capitalist countries. Possible directions of further research on the models

Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: …

553

of capitalism emerging in CEE have also been delineated together with some proposals of modification and extension of the theoretical and methodological framework of this research. Key words: varieties of capitalism, institutions, Central Eastern Europe JEL: O17, P16, P51.

Разновидности капитализма в Центрально-Восточной Европе: обзор исследований Резюме Статья содержит обзор наиболее репрезентативных теоретических и эмпирических исследований на тему появляющихся разновидностей /моделей капитализма в странах Центрально-Восточной Европы (ЦВЕ). Критическому анализу были подвергнуты стандартные подходы, их применение и работа над ними, а также имеющиеся в литературе предмета стандартные и нестандартные подходы. Было также указано на специфические черты институциональной структуры, существующей в странах ЦВЕ, которые затрудняют применение принятых в странах развитого капитализма теоретических рамок. Определены также возможные направления исследований капитализма, возникающего в Центрально-Восточной Европе, сформулированы предложения по изменению и развитию применяемых теоретических и методологических рамок. Ключевые слова: разновидности капитализма, институты, Центрально-Восточная Европа JEL: O17, P16, P51

Jarosław Boruszewski* Krzysztof Nowak-Posadzy**

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna The best will go first, and then the next best; it is the worst that will remain. Alfred Marshall

1. Wstęp. Prawo Kopernika-Greshama w refleksji naukowej Charakter praw ekonomicznych jest od lat przedmiotem licznych kontrowersji. Problem ten jest bardzo widoczny w przypadku wybitnych przedstawicieli ekonomii klasycznej (np. Adam Smith, David Ricardo, John Stuart Mill) i neoklasycznej (np. Alfred Marshall). Uczeni ci podejmowali się zgłębienia problemu natury praw ekonomicznych, choć samo zagadnienie statusu poznawczego tychże praw stanowiło dla nich duże wyzwanie (Hardt 2017, s. 11–62). Jednakże próby znalezienia prawidłowości rządzących gospodarką oraz formułowania praw ekonomicznych sięgają znacznie wcześniej – do przedklasycznego okresu rozwoju myśli ekonomicznej (Gorazda 2014, s. 119). Do efektów tych prób należy niewątpliwie zaliczyć m.in. prawo wartości, naturalne prawo płac oraz prawo gorszego pieniądza. Przedmiotem niniejszych analiz jest wyłącznie ostatnie z wymienionych praw, dla którego autorzy zdecydowali się przyjąć nazwę „prawo Kopernika-Greshama”1. * Dr Jarosław Boruszewski – Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; e-mail: borjar@amu.edu.pl ** Dr Krzysztof Nowak-Posadzy – Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; e-mail: k_nowak@amu.edu.pl 1 W światowej literaturze przedmiotu występuje (z różną częstotliwością) pięć wariantów nazwy omawianego prawa: a) „prawo Kopernika” („Copernicus law”) – np. (Dmochowski 1923); b) „prawo Greshama” („Gresham’s law”) – np. (Sargent, Smith 1997; Mundell 1998; Velde 2008; Bernholz, Gersbach 1992; Friedman, Schwartz 1963; Akerlof 1970); c) „prawo Kopernika-Greshama” („Copernicus-Gresham’s law”) – np.

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna

555

Prawo Kopernika-Greshama jest przedmiotem zarówno badań historycznych, jak i teoretycznych, prowadzonych często niezależnie od siebie2. Jeśli chodzi o badania historyczne, to należy także odróżnić historię myśli ekonomicznej oraz historię gospodarczą. W tej pierwszej zasadniczym problemem jest kwestia tzw. wielokrotnego odkrycia omawianego prawa. Jak stwierdza Mirosław Bochenek, „[a] utorstwo tego prawa przypisuje się najczęściej T. Greshamowi, rzadziej M. Kopernikowi, sporadycznie zaś M. Oresmiuszowi i Arystofanesowi” (Bochenek 2004, s. 127; por. Bochenek 2009, s. 108, 2017, s. 713; por. Lipiński 1956, s. 29–31). W tym przypadku kontrowersje dotyczą wiarygodności w zakresie pierwszeństwa odkrycia prawa Kopernika-Greshama, autentyczności jego sformułowania oraz adekwatności samej jego nazwy. W ramach historii gospodarczej natomiast bada się te okresy w rozwoju systemów monetarnych, w których dochodziło do zjawiska i praktyk psucia (podlenia) monety (great debasement), czyli obniżenia zawartości kruszcu w monecie bez równoczesnej odpowiedniej redukcji jej wartości nominalnej3. W tym natomiast przypadku kontrowersje dotyczą tego, czy prawo Kopernika-Greshama działało w analizowanych okresach czy nie (zob. Rolnick, Weber 1986; Greenfield, Rockoff 1995; Selgin 1996). Jeśli chodzi o badania teoretyczne dotyczące prawa Kopernika-Greshama, to należy odróżnić ekonomię teoretyczną oraz metodologię nauk ekonomicznych. W ramach tej pierwszej konstruuje się przede wszystkim modele teoretyczne specyfikujące warunki, w których to prawo jest spełnione. Co więcej, analizuje się różne sytuacje modelowe pod kątem tego, czy omawiane prawo ma zastosowanie do innego niż towarowy rodzaju pieniądza, a nawet do niepieniężnych aktywów ekonomicznych (zob. Sargent, Smith 1997; Velde, Weber, Wright 1997; Mundell 1998, Akerlof 1970; Kindleberger 1989; Bludnik 2010). Według Thomasa Sargenta i Bruce’a Smitha prawo Kopernika-Greshama „zachodzi w różnych formach w zależności od poszczególnych obiektów zidentyfikowanych jako zły i dobry pieniądz” (Sargent, Smith 1997, s. 199). Z perspektywy metodologicznej istotny jest natomiast status poznawczy prawa Kopernika-Greshama, w szczególności stopień (Czerwiński 1992; Bludnik 2010; Kisielewski 1969; Księżyk 2012; Koniarek 2013; Fukś 2012); d) „prawo Greshama-Kopernika” („Gresham’s-Copernicus law”) – np. (Lipiński 1955; Krueger, Ha 1995; e) „prawo gorszego pieniądza” („the law of the lesser currency”, „the law of bad money”) – np. (Bochenek 2004, 2017). Autorzy artykułu zdecydowali się na użycie nazwy „prawo Kopernika-Greshama” z dwóch powodów: po pierwsze, nazwa ta oddaje Mikołajowi Kopernikowi pierwszeństwo sformułowania rzeczonego prawa; po drugie, uwzględnia (w dalszej kolejności) Thomasa Greshama i to wyłącznie z uwagi na uzus językowy przyjęty w anglojęzycznej społeczności ekonomistów i historyków. Ze względu na to, że autorzy rozważają uogólnienia omawianego prawa nie było możliwe użycie w tytule nazwy „prawo gorszego pieniądza”, ponieważ ograniczyłoby to zakres analiz, nie pozwalając ani na interpretację omawianego prawa jako heurystyki badawczej, ani na jego uogólnienia. 2 Bardzo dobrze jest to widoczne w The New Palgrave Dictionary of Money and Finance, tom 2, London 1992. Mamy tam bowiem dwa hasła: Gresham’s Law: history oraz Gresham’s Law: theory, opracowane przez różnych autorów. 3 Jak podaje Mikołaj Szadkowski, „okres największego psucia pieniądza w Anglii przypadł za rządów Henryka VIII i Edwarda VI w połowie XVI wieku (…). We Francji z kolei od końca XIII wieku do połowy XV wieku psucie pieniądza przez kolejnych władców wiązało się ze znaczącymi przychodami z tego tytułu (…). W Polsce pierwszym władcą, który regularnie przeprowadzał renovatio monetae, był Bolesław Krzywousty w XII wieku” (Szadkowski 2011, s. 122).

576

Jarosław Boruszewski, Krzysztof Nowak-Posadzy

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna Streszczenie Prawo Kopernika-Greshama, sformułowane w przedklasycznym okresie rozwoju myśli ekonomicznej, głosi, że pieniądz gorszy wypiera z obiegu płatniczego pieniądz lepszy. Badania nad tym prawem prowadzone są w ramach historii myśli ekonomicznej, historii gospodarczej oraz ekonomii teoretycznej. Brakuje jednak wnikliwej metodologicznej analizy statusu tego prawa. Niniejszy artykuł ma na celu wypełnienie tej luki. W pierwszej części jest zasygnalizowany podział pracy naukowej we współczesnych badaniach nad prawem Kopernika-Greshama. Druga część obejmuje przegląd klasycznych sformułowań tego prawa, wykaz zarzutów metodologicznych wobec niego zgłaszanych oraz niebezpieczeństw stojących przed każdą próbą jego korekty lub uściślenia. W trzeciej części zostaje przeprowadzona rekonstrukcja poprzednika omawianego prawa, czyli warunków jego działania. Czwarta część dotyczy rekonstrukcji następnika prawa Kopernika‑Greshama, czyli problemu mocy eksplanacyjnej zależności wypierania. W piątej części jest analizowane zagadnienie statusu metodologicznego tego prawa, przy czym po rozpatrzeniu ujęcia przyczynowego zaproponowane zostało ujęcie funkcjonalne. Część szósta zawiera omówienie modelu dóbr kiepskiej jakości, który jest przykładem heurystycznego wykorzystania prawa Kopernika-Greshama. Wreszcie, w ostatniej części zasygnalizowano niektóre możliwości uogólnienia analizowanego prawa. Słowa kluczowe: prawo Kopernika-Greshama, metodologia ekonomii, historia myśli ekonomicznej, prawa nauki, wyjaśnianie funkcjonalne JEL: B10, B20, B41

Copernicus-Gresham’s Law: Towards a Methodological Reconstruction Summary Copernicus-Gresham’s Law, formulated in the pre-classical era of political economy, states that worse money drives better money out of circulation. Recently, this law has been investigated mainly by historians of economic thought, economic historians and theoretical economists. However, what is still missing is a methodological reflection on this law. The present article aims at filling this gap and is organized as follows: in the first section the division of scientific research on Copernicus-Gresham’s Law is indicated. The second part is a review of its selected classical expressions, of methodological objections raised against this law, and risks related to every attempt of its revision or refinement. The third section contains the reconstruction of antecedent of this law, that is, conditions under which it operates. The fourth part analyzes the consequent of the law in question, that is, the problem of explanatory power of driving out’s dependence. In the fifth section, the authors explore the methodological status of the law of worse money and, after considering the causal approach to it, they propose a functional status. The sixth part discusses the model of the market for “lemons” (bad quality commodities), which is an example of heuristic utilization of the Copernicus-Gresham’s Law. Finally, the last section indicates some possibilities of generalization of the law in question.

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna

577

Key words: Copernicus-Gresham’s Law, economic methodology, history of economic thought, scientific laws, functional explanation JEL: B10, B20, B41

Закон Коперника-Грешема: методологическая реконструкция Резюме Закон Коперника-Грешема, сформулированный в доклассический период развития экономической мысли, гласит, что худшее деньги вытесняют из платежного оборота лучшие деньги. Исследования этого закона проводятся в рамках истории экономической мысли, экономической истории, а также теоретической экономии. Тем не менее, не хватает глубокого методологического анализа статуса этого закона. Настоящая статья преследует цель заполнить этот пробел. В первой части обращается внимание на различные научные подходы в современных исследованиях закона Коперника-Грешема. Вторая часть охватывает обзор классических формулировок этого закона, перечень методологических замечаний в его адрес, а также опасностей при любой попытке его корректировки или уточнения. В третьей части проводится реконструкция исходных положений обсуждаемого закона, т.е. условий его функционирования. Четвертая часть касается анализа значения этого закона при объяснении того, от чего зависит сила вытеснения. В пятой части анализируется вопрос методологического статуса этого закона, причем после рассмотрения причинного подхода автор предлагает функциональный подход. Шестая часть содержит обсуждение модели благ низкого качества, которая является примером эвристического использования закона Коперника-Грешема. И наконец, в последней части обращается внимание на некоторые возможности обобщения анализируемого закона. Ключевые слова: закон Коперника-Грешема, методология экономики, история экономической мысли, законы науки, функциональное объяснение JEL: B10, В20, B41

Artur Walasik*

Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation Introduction Given the rising importance of consumption taxes in the tax system it seems worthwhile to deliberate on the influence of demographic changes on economic consequences of both income and consumption taxation. I propose the term “fiscal demography” to denote an area of study with the influence of demographic processes on fiscal decisions, in particular the tax system design and the structure of public expenditures. It seems worthwhile to investigate the demographic elasticity of tax revenues and public outcomes. Fiscal decisions should take into consideration not only the fiscal equilibrium across the decades of rising dependency ratio, but also the consequences for the years beyond the demographic transition. The tax burden redistribution is essentially related to the economic behavior of individuals driven by the market, but aging society enhances the role of demographic factors. Consumption taxes not only produce consequences which manifest themselves in a change in the price and sales volume of taxed goods, but also induce distribution of tax burden in relation to the different composition of goods consumed by elder and younger consumers. Taxation of consumption expenses, used more and more frequently by public authorities in order to satisfy the demand for public funds, has a number of consequences at fiscal, economic, and demographic levels, thus determining, to an increasingly greater degree the actual distribution of tax burden among households with differentiated composition of consumer budget. The redistributive dimension of consumption taxation requires first of all an analysis of the microeconomic (market-related) aspects of the taxes imposed by public authorities on consumption expenses of ageing households with a decreasing income. It seems justified to begin the analysis of the redistributive nature of consumption taxes with issues related to microeconomics. This will help to define the fundamental * Dr hab. Artur Walasik – professor of University of Economics in Katowice, Faculty of Finance and Insurance, Department of Corporate Finance and Insurance; e-mail: artur.walasik@ue.katowice.pl

Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation

579

economic consequences of consumption taxation, making it possible to look critically at former views formulated in the literature of the subject. In the second half of the 20th century, theoretical concepts of appropriate consumption taxation underwent a process of evolution which consisted in a shift from the interest in problems related to the formulation of the criteria that served to minimize additional tax costs (the deadweight loss) to the focus on issues concerning the possibility of managing the structure of household consumption in connection to the external costs which resulted from an excessive, socially undesired consumption of some goods and insufficient consumption of other – socially desired – goods. The first approach, predominant in studies undertaken in the first half of the 20th century, concentrated on recommendations how to maximize social utility by means of an appropriate construction of the tax system as a whole (the choice between taxation of either income or consumption) and a consumption taxation system (the choice between one or more consumption tax rates). The second approach, which gained in importance in the second half of the 20th century, consisted in the search for appropriate relations between taxation of different goods, analyzed in the context of external effects induced by their consumption. Consequently, restrictive taxation of certain goods (excise, additional charges) was justified in case of goods whose consumption, generating high or unpredictable external costs, could not be limited by means of prohibitive solutions. At the same time, it was recommended to use preferential (expansive) taxation of goods whose consumption had substantial positive external effects. A desirable consumption of such goods provides a justification for their negative taxation which manifests itself in public subsidies. This change in the approach to the analysis and the justification of consumption taxation inevitably results in the limitation on households’ freedom to make decisions; this manifests itself, first of all, in substituting direct taxation of personal income with consumption taxation (the latter referred to as the tax anaesthesia – indirect taxes tend to meet with taxpayers’ smaller resistance); secondly, in public authorities managing households’ consumption through diversification of tax rates. The aging of society is the most important contemporary demographic force. Population aging is a result of demographic transition which manifest itself in declines in fertility and improvements in mortality (Schoeni and Ofstedal, 2010). As a global phenomenon, aging differs according to the timing and dynamics across countries. For historical details see Vallin (2006a) and Vallin (2006b). The process components are discussed in Kapteyn (2010). Longevity and population aging, both connected with demographic transition, could be successfully investigated in relation to economic growth (Guinname 2011 as well as Cervellati and Sunde 2011). Bovenberg (2008) indicates that the median age in the European Union will peak 48 years in 2050 (compared to 31 in 1950). It is expected that the median age of a voter will be higher (the political aspect of aging society). The redistribution of the tax system runs parallel to the median age of consumer (the fiscal aspect of the aging society). The distance between median-age of voter and median-age of consumer may influence several political-related pressure of elderly cohorts on differentiating the rate of consumption tax in relation to participation of taxed good in the structure of

592

Artur Walasik

Vallin J., Europe’s Demographic Transition, in: Demography: Analysis and Synthesis, vol. III, ed. Casselli G., Vallin J., Wunsch G., Academic Press, Amsterdam 2006. Vallin J., From the Globalization of the Transition to the Return of Uncertainty (1940–2000), in: Demography: Analysis and Synthesis, vol. III, ed. Casselli G., Vallin J., Wunsch G., Academic Press, Amsterdam 2006. Weinzierl M., The Surprising Power of Age-Dependent Taxes, “Review of Economic Studies” 2011, vol. 78, no. 4.

Demografia fiskalna: zorientowana demograficznie redystrybucja opodatkowania konsumpcji Streszczenie Uwzględniając fiskalne znaczenie opodatkowania konsumpcji oraz rosnące znaczenie wydatków konsumpcyjnych w starzejącym się społeczeństwie, artykuł podejmuje próbę określenia warunków redystrybucyjnej neutralności opodatkowania konsumpcji w przypadkach, kiedy dobra różnią się strukturą podziału obciążeń fiskalnych między producenta i konsumenta. Zróżnicowanie stopnia incydencji, czyli zdolności przerzucenia podatku na konsumenta, wymaga uwzględnienia nie tylko cenowej elastyczności popytu, lecz także przypadków, kiedy zachowania rynkowe różnią się w zależności od wieku konsumenta. Problem neutralności redystrybucyjnej podatków konsumpcyjnych jest ważny ze względu na różnice w strukturze konsumpcji zależne od wieku konsumentów. Celem artykułu jest budowa prostego modelu neutralności redystrybucyjnej opodatkowania dóbr charakteryzujących się znacznym zróżnicowaniem elastyczności popytu ze względu na wiek konsumentów. Słowa kluczowe: opodatkowanie konsumpcji, redystrybucja, starzenie społeczeństwa JEL: H220, H230, J180

Fiscal demography: Age-related redistribution of consumption taxation Summary Taking into account the role of consumption taxes as the source of public revenues and the growing propensity to consume characteristic of the aging society, the paper focuses on an investigation of the conditions of the redistributive neutrality of consumption taxation in a situation when particular goods are marked by a different distribution of tax burden between consumer and seller. The study attempts to define the rule of diversification of consumption tax rates which will compensate for a different market effect (price elasticity) leading to a decrease in the wealth of consumers differentiated by age (age elasticity). The issue of the redistributive neutrality of consumption taxes is crucial because of lifetime differences in consumption. The aim of the paper is to construct a simple model of the redistributive effects induced by consumption taxes. Key words: consumption taxation, redistribution, ageing JEL: H220, H230, J180

Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation

593

Фискальная демография: демографически направленное перераспределение налогообложения потребления Резюме Учитывая фискальное значение налогообложения потребления, а также растущее значение потребительских расходов в стареющем обществе, в статье предпринимается попытка определить условия перераспределительной нейтральности налогообложения потребления в случаях, когда блага различаются структурой деления фискальных нагрузок между производителем и потребителем. Дифференциация степени инцидентности, т.е. способности перебросить налог на потребителя, требует учета не только ценовой эластичности спроса, но также случаев, когда рыночное поведение различается в зависимости от возраста потребителя. Вопрос перераспределительной нейтральности налогообложения благ важен ввиду различий в структуре потребления по возрастам. Целью статьи является построение простой модели перераспредельной нейтральности налогообложения благ, характеризующихся значительной дифференциацией эластичности спроса в зависимости от возраста потребителей. Ключевые слова: налогообложение потребления, перераспределение, старение общества JEL: H220, H230, J180

Janina Kotlińska*

Podatek od towarów i usług i jego ściągalność w Polsce Wstęp Na kształt systemu podatkowego w danym kraju ma wpływ rodzaj prowadzonej polityki gospodarczej państwa, jego potrzeby budżetowe, a także stosunek podatników do ciążących na nich obowiązków podatkowych, odzwierciedlający ich mentalność podatkową. Biorąc pod uwagę zwłaszcza ostatni ze wskazanych czynników, już dawno zauważono, że w społeczeństwach w których płacenie podatków nie jest czymś naturalnym, najbardziej wydajnymi fiskalnie są podatki obciążające konsumpcję, a nie te związane z faktem posiadania rzeczy czy uzyskiwaniem dochodów, albowiem z pierwszych wpływy nie są wysokie, a z drugich – zwłaszcza w odniesieniu do działalności gospodarczej – dalece niepewne. Podatki obciążające obrót towarów czy usług, ze względu na swoją powszechność i wydajność w rozumieniu A. Wagnera (Owsiak 2017) są więc tymi, którym przypisuje się największe znaczenie w finansowaniu zadań publicznych na szczeblu państwowym. W Polsce daniną taką jest podatek od towarów i usług (VAT). Dochody z podatku od towarów i usług w Polsce są znaczne i stale powiększające się. Trafiają one przy tym, w odróżnieniu do wpływów z podatków dochodowych, wyłącznie na rachunek budżetu państwa. Kwoty te nie oddają jednak wielkości, jaka faktycznie mogłaby w danym roku z tytułu tego podatku zasilić budżet państwa. Hipotezą, jaka przyświecała autorce w przygotowaniu niniejszego artykułu było stwierdzenie, że wpływy z podatku od towarów i usług, które trafiają do budżetu państwa każdego roku, mogłyby być jeszcze wyższe, gdyby nie fakt, że: 1) podatnicy tego podatku nie wywiązują się terminowo z obowiązku jego zapłacenia, 2) znaczna część obrotu towarowo-usługowego nie jest w ogóle opodatkowana. Zaległości podatkowe i szacunki dotyczące potencjalnych wpływów z opodatkowania obrotu dotąd nieopodatkowanego, bo niewykazywanego bądź nielegalnego, oddają więc skalę potencjalnych dochodów, jaka w danym roku do budżetu państwa nie trafia, umniejszając możliwości realizacji przez państwo zadań publicznych. * Dr hab. Janina Kotlińska – prof. KUL – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Katedra Finansów Publicznych; e-mail: jankakotlinska@tlen.pl

596

Janina Kotlińska

Hipotezie podporządkowano cele artykułu, którymi na przykładzie Polski są: 1) określenie wielkości i znaczenia w budżecie państwa wpływów z tytułu podatku od towarów i usług, 2) wskazanie wielkości i analiza struktury zaległości w tym podatku, 3) identyfikacja rozmiarów luki podatkowej w analizowanym podatku powstałej w związku z działalnością podmiotów w tzw. gospodarce nieobserwowanej, a także 4) wskazanie rozwiązań i działań, które już podjęto w Polsce, które zostaną podjęte lub które należy podjąć, aby uszczelnić system podatkowy w zakresie podatku od towarów i usług. Okres objętym badaniem obejmuje zasadniczo lata 2000–20171, jednakże w odniesieniu do niektórych wielkości, z uwagi na brak możliwości uzyskania wiarygodnych danych empirycznych, okres ten jest krótszy.

1. Wydajność fiskalna podatku od towarów i usług w Polsce Podatek od towarów i usług jest najbardziej wydajnym źródłem dochodów budżetu państwa w Polsce. W latach 2000–2016 stanowił on średnio 41,4% łącznych dochodów budżetowych (rys. 1), przy czym wskaźnik ten najwyższy poziom osiągnął w 2011 i 2014 r., co w pierwszym ze wskazanych lat miało związek ze wzrostem o 1 p.p. wszystkich stawek w tym podatku, a dodatkowo wzrostem stawek na niektóre nieprzetworzone i niskoprzetworzone artykuły spożywcze (z 3% do 5%), książki i czasopisma specjalistyczne (z 0% do 5%), w drugim zaś ze wzrostem koniunktury gospodarczej, przejawiającej się zwiększonymi wydatkami konsumpcyjnymi2. Rysunek 1

Udział dochodów z tytułu podatku VAT w łącznych dochodach budżetu państwa w latach 2000–2016 (w %) 0,8

0,7

0,6

0,8 0,6

0,8

0,7

0,8

0,7

43,1 43,5 41,7 40,6 43,8 42,6 40,2 42,7 40,8 40,1 38,1 37,6 40,0 39,7 40,0 41,9 36,3

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wpływy z VAT

zaległości z tytułu VAT ściągnięte w drodze egzekucji

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących ze strony Ministerstwa Finansów – Finanse publiczne, informacje na temat wpływów budżetowych i zaległości uzyskanych łącznie przez izby celne i izby skarbowe w danym roku (www.mf.gov.pl – dostęp 20.09.2017).

Uzupełnienie informacji dotyczących wysokości wpływów z tytułu podatku VAT, w tym zaległości w tym podatku w roku 2017 oraz ilości przeprowadzonych kontroli, znajduje się w punkcie 4. 2 Wydatki te, a przez to wpływy z tytułu podatku VAT będą rosły w kolejnych latach w związku z wdrażaniem programów rządowych, w tym w szczególności „Programu 500+”.

616

Janina Kotlińska

http://cbsp.policja.pl https://www.irs.gov/newsroom/the-tax-gap www.econ.jku.at www.egospodarka.pl www.mf.gov.pl www.pb.pl www.pwc.pl www.sejm.gov.pl www.sgk.gofin.pl www.spsrp.org.pl www.stat.gov.pl

Podatek od towarów i usług i jego ściągalność w Polsce Streszczenie Podatek od towarów i usług (VAT) jest największym źródłem wpływów podatkowych w Polsce, mimo że znaczna część należności z tego tytułu nie trafia do budżetu państwa. Artykuł ma charakter informacyjny i traktuje o wydajności fiskalnej podatku VAT, o luce istniejącej w ściąganiu tego podatku oraz o działaniach podejmowanych w celu uszczelnienia tej części systemu podatkowego. Autorka przedstawia szereg danych statystycznych z okresu 2000–2017 ilustrujących wpływy z podatku VAT na tle łącznych dochodów budżetu państwa i dochodów podatkowych, wielkość i strukturę zaległości w tym podatku oraz lukę w VAT z działalności niezarejestrowanej, a także omawia kroki podejmowane przez władze państwowe w celu poprawy ściągalności podatku VAT. Słowa kluczowe: podatek od towarów i usług, zaległości podatkowe, luka w VAT, szara strefa, uszczelnianie systemu podatkowego JEL: E62, H26, H31, H32, K42

Tax on Goods and Services and Its Exaction in Poland Summary The tax on goods and service (VAT) is the largest source of fiscal revenues in Poland, though a significant part of amounts due from this tax is not paid to the state budget. The article brings many informations about this tax, gaps and leakages existing in its collection and the attempts to tighten up its exaction. The author presents many statistical data from the period 2000–2017, which illustrate the proceeds from VAT compared with total tax revenues and total state budget income, the amounts and structure of tax arrears and tax gap related to unregistered economic activity. The author describes also the steps taken by state authorities aimed at improving the exaction of tax due. Key words: tax on goods and services (VAT), tax arrears, tax gap, grey market, tightening of tax collection JEL: E62, H26, H31, H32, K42

Podatek od towarów i usług i jego ściągalność w Polsce

617

Налог на товары и услуги и его собираемость в Польше Резюме Налог на товары и услуги (НДС) является самым большим источником налоговых поступлений в Польше, несмотря на то, что значительная часть платежей не попадает в бюджет государства. Статья имеет информационный характер и говорит о фискальной эффективности НДС, о проблемах с собираемостью этого налога, а также о мерах, предпринимаемых с целью усовершенствования этой части налоговой системы. Автор представляет ряд статистических данных за период с 2000 до 2017 гг. представляющих поступления от НДС на фоне совокупных доходов государственного бюджета и налоговых доходов, объемы и структуру задолженности по этому налогу, а также оценку несобранного НДС от незарегистрированной хозяйственной деятельности и меры, предпринимаемые государственной властью с целью повышения собираемости НДС. Ключевые слова: налог на товары и услуги, налоговая задолженность, пробелы в законодательстве по НДС, серая зона, повышение эффективности налоговой системы JEL: E62, H26, H31, H32, K42

R e c e n z j e   i   o m ó w i e n i a

Grzegorz W. Kołodko, Andrzej K. Koźmiński, Nowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm, Prószyński i S-ka, Warszawa 2017, s. 271. Książka dwóch wybitnych ekonomistów i intelektualistów – prof. Grzegorza W. Kołodko oraz prof. Andrzeja K. Koźmińskiego – nie jest pracą naukową w ścisłym znaczeniu. Niemniej z wielu powodów, o których poniżej, powinna stać się ona – moim zdaniem – obowiązkową lekturą nie tylko dla ekonomistów-naukowców, ale i dla wszystkich zainteresowanych współczesnymi przemianami gospodarczymi i ich głębszymi, cywilizacyjno-kulturowymi źródłami. Książka ma charakter dość luźnej, choć przemyślanej i ukierunkowanej rozmowy między dwoma autorami. Najczęściej przebiega ona w taki sposób, że jeden z rozmówców zadaje pytania, niekiedy dość proste, dziennikarskie, na które drugi z rozmówców odpowiada, z reguły przedstawiając nie tylko swój pogląd, lecz często wzbogacając wypowiedź o „stan wiedzy”, o odniesienia do różnych wyników badań czy ważnych lektur. W ten sposób konwersacja obu profesorów nabiera waloru miniwykładów na temat różnych ważnych i frapujących problemów współczesnego świata. W czasie lektury tej książki kilkakrotnie miałem skojarzenia z inną książką, opublikowaną 40 lat temu, zatytułowaną Zrozumieć świat1. Były to wywiady przeprowadzone przez nieodżałowanej pamięci Wiktora Osiatyńskiego z wybitnymi amerykańskimi uczonymi, między innymi z Philipem Zimbardo, Noamem Chomskym, Alvinem Tofflerem czy Johnem Kennethem Galbraithem. Młodszym czytelnikom tej recenzji wyjaśnię, że książka Osiatyńskiego miała dla ówczesnej polskiej inteligencji charakter formacyjny. W schyłkowym, kryzysowym okresie epoki gierkowskiej wyjaśniała i tłumaczyła przez pryzmat nauki różnorodność, złożoność i piękno ówczesnego świata, praktycznie niedostępnego dla mieszkańców PRL. Pokazywała, jak daleko w ówczesnym peletonie ważnych światowych spraw i myśli była wtedy Polska. Jak zaściankowe i wsobne były w gruncie rzeczy ówczesne polskie problemy. Dziś oczywiście świat jest „na wyciągnięcie myśli”2, obok nas i wokół nas, ale zrozumienie go, objęcie intelektem i wyobraźnią, jest równie trudne, a może nawet trudniejsze, niż było to w końcu lat 70. ubiegłego wieku. Trudniejsze, bo świat się skomplikował, pojawiły się nowe zjawiska i nowe zagrożenia, nic nie jest czarne i białe, a zmiany świata i postęp cywilizacyjny dramatycznie przyspieszyły. Autorzy chcą i potrafią pomóc czytelnikowi w zadaniu rozszyfrowania świata, oferując swoją wiedzę, mądrość życiową, różnorodne doświadczenia i przemyślenia. Właśnie w pogłębionej, a jednocześnie bardzo szerokiej refleksji nad współczesnym światem – gospodarką, polityką, problemami społecznymi – dostrzegam wyjątkową wartość tej książki. Polska debata publiczna od 30 lat, a może nawet od 130 lat, jest skoncentrowana na kwestiach polskich, a faktycznie do nich zawężona i ograniczona. Bodaj od czasów Przedwiośnia Stefana Żeromskiego określa się ten fenomen wyrażeniem „słoń a sprawa 1 2

W. Osiatyński, Zrozumieć świat. Rozmowy z uczonymi amerykańskimi, Czytelnik, Warszawa 1977. Świat na wyciagnięcie myśli to tytuł książki G.W. Kołodki z 2010 r.

620

Recenzje i omówienia

polska”. I rzeczywiście, w naukach społecznych, szczególnie w ekonomii, nieliczne były w ostatnich dekadach w Polsce dyskusje publiczne, rozmowy, analizy wykraczające poza nasze problemy i nasze interesy, mówiąc wprost – naszą swojskość. Książka Kołodki i Koźmińskiego próbuje przeciwstawić się tej tradycji, która dzisiaj, w dobie globalizacji, otwartych granic i internetu jest niewątpliwie anachroniczna. Obaj autorzy książki są nie tylko Polakami, ale i obywatelami świata, w najlepszym tych słów znaczeniu. Znają i rozumieją świat, zarówno z jego pozytywnej, jak i negatywnej strony. Dużą zaletą tej książki jest właśnie przełamywanie stereotypów typu „nasza chata z kraja”, jasne wskazywanie, że podstawowe problemy świata to dzisiaj także podstawowe problemy Polski i Polaków, że my – tu i teraz – jesteśmy integralną częścią świata. Autorzy piszą o tym wprost: „postanowiliśmy też nie ulegać polonocentryzmowi powszechnemu w naszej debacie publicznej i w wielu analizach naukowych” i stwierdzają, słusznie oczywiście, że różnorodne zjawiska o wymiarze globalnym „warunkują w ogromnej mierze to, co dzieje się nad Wisłą” (s. 9). Przyjmują przy tym nieco różne, ale świetnie uzupełniające się postawy. Profesor Koźmiński jest z reguły bardziej wątpiący, pełen obaw o przyszłość, patrzy na świat z dystansem dojrzałej mądrości. Profesor Kołodko ma więcej entuzjazmu, widzi więcej pozytywnych stron postępu cywilizacyjnego, wierzy w potęgę rozumu i w możliwość zmieniania świata na lepsze3. Tytuł książki oddaje zresztą tę zamierzoną, jak sądzę, dwoistość. „Nowy nacjonalizm” to w książce synonim przejawów różnorodnych zagrożeń, które wyłaniają się, często niespodziewanie, w różnych miejscach świata i w różnych obszarach istnienia cywilizacji, u których źródeł leżą, mówiąc ogólnie, zmiany globalizacyjne. Zaś „nowy pragmatyzm” to synonim wiary w ludzki rozsądek, przekonanie, że my – ludzie potrafimy okiełznać te zagrożenia, że świat nie tylko będzie dalej istnieć, lecz będzie także lepszy i sprawiedliwszy. Że, jak pisze prof. Kołodko, „da się zracjonalizować także masowe procesy społeczno-gospodarcze, również w układzie globalnym” (s. 39). W tej krótkiej recenzji nie sposób przedstawić czytelnikom różnorodnej i fascynującej zawartości książki Kołodki i Koźmińskiego. Autorzy piszą o potędze rozumu i nieposłuszeństwie w myśleniu, o elitach i masach, o demokracji, faszyzmie i systemach autorytarnych, o przewadze ujęcia historycznego nad scjentystycznym w ekonomii, o podatku Tobina i teorii ograniczonego przywództwa, o ekonomii behawioralnej i nowym instytucjonalizmie, o państwowym socjalizmie i społecznej gospodarce rynkowej, o upadku Związku Radzieckiego i brexicie, o światowym kryzysie finansowym, o zaletach i zagrożeniach polskiej obecności w sferze euro. Można by wyliczać bez końca. Ograniczę się zatem do trzech kwestii, które wydają mi się – subiektywnie – najciekawsze i najważniejsze. Pierwsza to kwestia globalizacji, którą autorzy traktują zgodnie jako najważniejszą i w zasadzie nieodwracalną determinantę współczesnego świata, zarówno procesów gospodarczych, jak i społecznych czy ekologicznych. Dzisiejszy świat w ujęciu obu rozmówców to coś więcej niż globalna wioska McLuhana połączona siecią informacyjną. To nasz wspólny dom także w sensie materialnym, czy nawet – jak powiedzieliby ekonomiści – wspólne gospodarstwo domowe. Miejsce, w którym żyjemy, zdarzenia, które z jednej strony nas kształtują i na które – z drugiej strony – my sami wywieramy wpływ. Autorzy bardzo silnie podkreślają holistyczny charakter świata. Procesy polityczne, społeczne, gospodarcze i wszelkie inne wchodzą w najróżniejsze interakcje, których przejawy i skutki są zróżnicowane i często nieoczekiwane. Zjawiska globalne ujednolicają 3 W książce Dokąd zmierza świat prof. Kołodko pisał: „Dobra ekonomia to nie tylko opis świata; to także instrument jego zmiany na lepsze” (G.W. Kołodko, Dokąd zmierza świat, Prószyński i S-ka, Warszawa 2013, s. 378).

KOMUNIK

Komunikat Sądu Konkursowego Nagrody Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. Prof. Edwarda Lipińskiego w 2018 r. Nagroda im. Prof. Edwarda Lipińskiego jest przyznawana corocznie przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne za książkę wnoszącą nowe wartości do dorobku nauk ekonomicznych w Polsce, a opublikowaną w dwóch kolejnych latach poprzedzających rok, w którym nagroda jest przyznawana. Po przeprowadzeniu postępowania konkursowego Sąd Konkursowy postanowił, że nagrodę w 2018 r. otrzymuje

ANDŻELIKA KUŹNAR za książkę

Międzynarodowy handel produktami wiedzy wydaną przez Oficynę Wydawniczą SGH w 2017 roku. W pracach Sądu Konkursowego brali udział: prof. prof. S. Ryszard Domański, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Bożena Klimczak, Joanna Kotowicz-Jawor, Witold Kwaśnicki, Elżbieta Mączyńska, Stanisław Owsiak, Marek Ratajczak, Stanisław Rudolf, Eugeniusz Rychlewski (przewodniczący honorowy), Zdzisław Sadowski, Czesław Skowronek, Andrzej Sławiński, Jan Jacek Sztaudynger, Jerzy Wilkin (przewodniczący). Przewodniczący Sądu Konkursowego

Prof. dr hab. Jerzy Wilkin

Warszawa, 25 września 2018 r.

00X reklama.indd 490

2018-08-28 01:01:31

Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa, George A. Akerlof, Robert J. Shiller, Warszawa 2017

Finanse a dobrobyt społeczny, Robert J. Shiller, Warszawa 2016

Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Jacek Sójka, Warszawa 2017

Społeczna Gospodarka Rynkowa: Polska i integracja europejska, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2018

www.ksiazkiekonomiczne.pl

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2018 5

Indeks 357030 ISSN 2299–6184 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

2018

5 W numerze Marian Gorynia

Współczesne nauki ekonomiczne: tożsamość, ewolucja, klasyfikacje Ryszard Rapacki, Juliusz Gardawski, Adam Czerniak Bożena Horbaczewska, Adam Karbowski Piotr Maszczyk, Mariusz Próchniak

Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań Jarosław Boruszewski Krzysztof Nowak-Posadzy

Prawo Kopernika-Greshama: rekonstrukcja metodologiczna Artur Walasik

Ekonomista 2018, nr 5, s. 491–626 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

Fiscal Demography: Age-related Redistribution of Consumption Taxation

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text