Ekonomista 2011 4 demo

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­na się od naj­ bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text spół­ka z o.o., ul. Wolska 64a, 01-134 War­sza­wa.

Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2011 r. wy­no­si 50,40 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2011 r. wy­no­si 302,40 zł (w tym 5% VAT).

11 „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mu­ją jed­nost­ki kol­por­ta­żo­we „RUCH” S.A. wła­ści­we dla miej­sca za­miesz­ka­nia. Ter­min przyj­ mo­wa­nia wpłat na pre­nu­me­ra­tę kra­jo­wą do 5-go dnia każde­go mie­sią­ca po­prze­dza­ją­ce­go okres roz­po­częcia pre­nu­me­ra­ty. in­fo­li­nia 0-804-200-600; www.ruch.com.pl Pre­nu­me­ra­ta zagraniczna In­for­ma­cji o wa­run­kach pre­nu­me­ra­ty i spo­so­bie za­ma­wia­nia udzie­la „RUCH” S.A. Od­dział Kra­jo­wej Dys­try­bu­cji Pra­sy, 01-248 War­sza­wa, ul. Ja­na Ka­zi­mie­rza 31/33, te­le­fo­ny 0-22 53-28-731 – pre­nu­me­ra­ta płat­na w wa­lu­cie ob­cej; te­le­fo­ny 022 53-28-816, 022 53-28-734, 022 53-28-819 – pre­nu­me­rata płat­na w PLN. in­fo­li­nia 0-804-200-600 Pre­nu­me­ra­ta opła­ca­na w PLN Prze­le­wem na kon­to w ban­ku: PEKAO S.A. IV O/War­sza­wa, 68 1240 1053 1111 0000 0443 0494 lub w ka­sie Od­dzia­łu.

Do­ko­nu­jąc wpła­ty za pre­nu­me­ra­tę w ban­ku czy też w Urzę­dzie Pocz­to­wym na­le­ży po­dać: na­zwę na­szej fir­my, na­zwę ban­ku, nu­mer kon­ta, czy­tel­ny, peł­ny ad­res od­bior­cy za gra­ni­cą, za­mawia­ny ty­tuł, okres prenumeraty, ro­dzaj wy­sył­ki (pocz­tą prio­ry­ te­to­wą czy eko­no­micz­ną). Wa­run­kiem r­ ozpoczęcia w ­ ysyłki pre­nu­me­ra­ty jest do­ko­na­nie wpła­ty na na­sze kon­to.

Prenumerata opłacana w de­wi­zach przez od­bior­cę z za­gra­ni­cy –– prze­lew na na­sze kon­to w ban­ku: SWIFT ban­ku: PKOPPLPWXXX w USD PEKAO S.A. IV O/W-wa IBAN PL54124010531787000004430508 w EUR PEKAO S.A. IV O/W-wa IBAN PL46124010531978000004430511 Po dokonaniu przelewu prosimy o przesłanie kserokopii polecenia przelewu z podaniem adresu i tytułu pod nr faxu +48 022 532-87-31.

–– czek wystawiony na firmę „RUCH SA OKDP” i przesłany razem z zamówieniem listem poleconym na nasz adres.

–– karty kredytowe VISA i MASTERCARD płatność przez http://www.ruch.pol.pl.

11 „Kol­por­ter” S.A.

ul. Stry­char­ska 6, 25-659 Kiel­ce

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2011 4

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 50,40 zł (w tym 5% VAT)

2011

4 W numerze M. Gorynia, B. Jankowska, M. Pietrzykowski, P. Tarka, M. Dzikowska

Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw J. Borowski, J. Boratyński, A. Czerniak, P. Dykas, M. Plich, R. Rapacki, T. Tokarski

Długookresowy wpływ organizacji EURO 2012 na gospodarkę polską R.W. Włodarczyk

Zróżnicowanie sektorowej struktury pracujących w strefie euro P. Krajewski

11 „Gar­mond Press” S.A.

ul. Sien­na 5, 31-041 Kra­ków

11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: http://www.ekonomista.info.pl Eko­no­mi­sta 2011, nr 4, s. 463–650 Ce­na 50,40 PLN

Podażowe efekty polityki fiskalnej w świetle modelu realnego cyklu koniunkturalnego i wnioski dla gospodarki polskiej

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW 1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej.

2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego.

Wydruk powinien być wykonany na papierze A4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły.

3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim).

5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony).

6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków.

7. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail.

Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka).

Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach.

8. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji.

9. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim.

Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji.

10. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

WYBRANE TYTUŁY WYDAWNICZE POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO

Joseph E. Stiglitz, Freefall. Jazda bez trzymanki.

Ameryka, wolne rynki i tonięcie gospodarki światowej, Warszawa 2010

John Kenneth Galbraith, Ekonomia w perspektywie.

Krytyka historyczna, Warszawa 2011

John Kenneth Galbraith, Pieniądz. Pochodzenie i losy, Warszawa 2011

John C. Bogle, Dość. Prawdziwe miary bogactwa, biznesu i życia, Warszawa 2009

Pełna oferta wydawnicza dostępna jest w księgarni internetowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego www.ksiazkiekonomiczne.pl Książki można zamówić internetowo, nabyć w księgarniach naukowych lub w siedzibie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego ul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa, tel. (22) 55 15 401, e-mail: zk@pte.pl

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2011

4

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

WARSZAWA

Wydawnictwo Key Text

WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT

Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Zbigniew Czerwiński, Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Urszula Płowiec, Krzysztof Porwit, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady) Michał G. Woźniak

Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, Nowy Świat 49, tel. 022 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl redakcja@ekonomista.info.pl

Polecamy wersję elektroniczną czasopisma http://www.ekonomista.info.pl

Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Wolska 64a, 01–134 Warszawa tel. 022 632 11 39, 022 632 11 36, fax wew. 212 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 470 egz., ark. wyd. 16,5

Spis treści Artykuły Marian G O RY N I A, Barbara J A N K O W S K A, Maciej P I E T R Z Y K O W S K I, Piotr T A R K A, Marlena D Z I K O W S K A: Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jakub B orowski, Jakub B oraty ń ski, Adam C zerniak, Paweł Dykas, Mariusz P lich, Ryszard R apacki, Tomasz T okarski: Długookresowy wpływ organizacji EURO 2012 na gospodarkę polską . . . . . .

Robert W. W Ł O D A R C Z Y K: Zróżnicowanie sektorowej struktury pracujących w strefie euro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piotr K R A J E W S K I: Podażowe efekty polityki fiskalnej w świetle modelu realnego cyklu koniunkturalnego i wnioski dla gospodarki polskiej. . . . . . . . . . . . .

471

493 527 551

Mi­scel­la­nea Jacek B I A Ł E K, Adam O L E K S I U K: Zmiany w infrastrukturze transportowej w Polsce w ujęciu regionalnym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bogumiła M U C H A - L E S Z K O, Magdalena K Ą K O L: Portugalia w unii walutowej – problemy gospodarcze i kryzys finansów publicznych. . . . . . . . . . . . .

573 601

Eseje Urszula P Ł O W I E C: Polska w Unii Europejskiej – kilka refleksji o przyszłości Rusłan G R I N B E R G: Kontury współzależnego świata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

625 635

Recenzje i omówienia Jakub B O R O W S K I: Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski (rec. Dariusz Filar). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

647

* Każ­dy ar­ty­kuł za­wie­ra stresz­cze­nie w ję­zy­ku an­giel­skim i ro­syj­skim.

An­giel­sko­ję­zycz­ne stresz­cze­nia ar­ty­ku­łów za­miesz­cza­nych w „Eko­no­mi­ście” są re­je­strowane w serwisie: International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk oraz „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl (LISTA FILADELFIJSKA)

Con­tents Ar­tic­les Marian G O RY N I A, Barbara J A N K O W S K A, Maciej P I E T R Z Y K O W S K I, Piotr T A R K A, Marlena D Z I K O W S K A: Poland’s Accession to the Euro Area and International Competitiveness vs. Internationalisation of Polish Enterprises. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jakub B orowski, Jakub B oraty ń ski, Adam C zerniak, Paweł Dykas, Mariusz P lich, Ryszard R apacki, Tomasz T okar ski: The Long-term Effect of EURO 2012 on Poland’s Economy. . . . . . . . .

Robert W. W Ł O D A R C Z Y K: Differences in the Sectoral Structure of Working Population in the Euro Area. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piotr K R A J E W S K I: Supply Effects of Fiscal Policy in the Real Business Cycle Model and Some Results for the Polish Economy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

471

493 527 551

Mi­scel­la­nea Jacek B I A Ł E K, Adam O L E K S I U K: Changes in Transport Infrastructure in Poland: Regional Cross-Section Analysis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bogumiła M U C H A - L E S Z K O, Magdalena K Ą K O L: Portugal in the monetary union: Economic Problems and the Crisis of Public Finance. . . . . . . . . . .

573 601

Essays Urszula P Ł O W I E C: Poland in the European Union: Some Reflections about the Future. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rusłan G R I N B E R G: Contours of the Interdependent World. . . . . . . . . . . . . .

625 635

Book Reviews Jakub B O R O W S K I: Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski (Monetary Integration: A Challenge for Poland) (rev. by Dariusz Filar). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

647

*

Each ar­tic­le is fol­lo­wed by a sum­ma­ry in En­glish and Rus­sian.

Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk and „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http:// cejsh.icm.edu.pl

Содержание Статьи Мариан Г О Р Ы Н Я, Барбара Я Н К О В С К А, Мачей П Е Т Ш И К О В С К И, Петр Т А Р К А, Марлена Д З И К О В С К А: Вступление Польши в еврозону и международная конкурентоспособность и интернационализация польских предприятий. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Якуб Б О Р О В С К И, Якуб Б О Р А Т Ы Н Ь С К И, Адам Ч Е Р Н Я К, Павел Д Ы К А С, Мариуш П Л И Х, Рышард Р А П А Ц К И, Томаш Т О К А Р С К И: Долгосрочное влияние организации чемпионата Европы по футболу ЕВРО 2012 на экономику польши. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Роберт В. В Л О Д А Р Ч И К: Дифференциация секторной структуры занятых в еврозоне. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Петр К Р А Е В С К И: Влияние фискальной политики на уровень предложения в свете модели реального конъюнктурного цикла и выводы для польской экономики . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

471

493 527

551

Разное Яцек Б Я Л Э К, Адам О Л Е К С Ю К: Изменения в транспортной инфраструктуре в Польше по регионам. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Богумила М У Х А - Л Е Ш К О, Магдалена К О Н К О Л Ь: Португалия в валютном союзе – экономические проблемы и кризис публичных финансов. . . . . . .

Эссе Уршуля П Л О В Е Ц : Польша в Евросоюзе – несколько замечаний относительно будущего. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Руслан Г Р И Н Б Е Р Г: Контуры взаимозависимого мира. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Рецензии и обсуждения Якуб Б О Р О В С К И: Валютная интеграция. Вызовы для Польши (рец. Дариуш Фильяр). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . *

573

601

625 635

647

Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках.

Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, регистрируютсяв библиографическом сервисе International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

A

R

T

Y

K

U

Ł

Y

Marian Gorynia, Barbara Jankowska, Maciej Pietrzykowski, Piotr Tarka, Marlena Dzikowska*

Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw Wstęp Wpływ strefy euro na konkurencyjność przedsiębiorstw można rozważać na różnych poziomach – od bezpośredniego, wynikającego z konsekwencji mikroekonomicznych, poprzez pośredni, wynikający z konsekwencji mezo- i makroekonomicznych. Problem ten jest aktualny dla Polski, a jego wagę podnoszą ujawniające się w gospodarce światowej, a szczególnie w gospodarkach krajów unijnych, konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego. Kryzys ten wystawił na poważną próbę całą wspólną strefę walutową, a jego następstwa mogą okazać się kluczowe dla decyzji krajów rozważających przystąpienie do ugrupowania.

Sytuacja rynków finansowych w 2008 r. pokazała, że usztywnienie kursu może mieć negatywne konsekwencje dla konkurencyjności i dobrostanu gospodarek (casus Litwy, Łotwy czy Estonii). Ponadto sama przynależność do strefy euro nie rozwiązuje wszystkich problemów, w szczególności tych ze sfery finansów publicznych, o czym boleśnie przekonuje się Grecja i Irlandia. Problemy krajów tzw.

Grupy PIIGS (Portugalia, Irlandia, Włochy, Grecja i Hiszpania) obnażyły strukturalną słabość strefy euro. Trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że problemy te nie wynikają ze słabości waluty, ale z braku respektowania zasad, które stanowi* Autorzy – Prof. dr hab. Marian Gorynia, e-mail: m.gorynia@ue.poznan.pl, dr Barbara Jankowska, e-mail: barbara.jankowska@ue.poznan.pl, dr Maciej Pietrzykowski, e-mail: maciej. pietrzykowski@ue.poznan.pl i dr Piotr Tarka, e-mail: piotr.tarka@ue.poznan.pl – są pracownikami Katedry Strategii i Polityki Konkurencyjności Międzynarodowej na Wydziale Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Mgr Marlena Dzi­ kowska, e-mail: marlena.dzikowska@ue.poznan.pl jest doktorantką w Katedrze Strategii i Polityki Konkurencyjności Międzynarodowej na Wydziale Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.

472

M. Gorynia, B. Jankowska, M. Pietrzykowski, P. Tarka, M. Dzikowska

ły podstawy tworzenia strefy1. Z drugiej strony sytuacja Polski pokazała, że dzięki posiadaniu płynnego kursu walutowego i gwałtownej deprecjacji waluty (złotego) w 2009 r. kraj był w stanie zamortyzować skutki kryzysu gospodarczego i podnieść swoją konkurencyjność na rynkach światowych. Wiązało się to jednak z uczestnictwem w innych korzyściach i kosztach wynikających ze zmniejszenia wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych2. W tym kontekście warto znów podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ może mieć przystąpienie Polski do strefy euro na międzynarodową konkurencyjność i internacjonalizację polskich przedsiębiorstw.

W artykule autorzy przedstawiają wybrane ustalenia i wyniki badań zrealizowanych w ramach grantu badawczego MNiSW nr N N115 257136, pt. „Wpływ przystąpienia Polski do strefy euro na międzynarodową konkurencyjność i internacjonalizację firm polskich”3.

1. Konsekwencje przystąpienia Polski do strefy euro – ustalenia literaturowe i badania eksploracyjne 1.1. Wejście Polski do stefy euro – dotychczasowy stan wiedzy Na temat konsekwencji potencjalnego wejścia Polski do strefy euro wypowiadali się już liczni eksperci. Belka [2007] przekonuje, że pozostanie Polski poza strefą euro jest zagrożeniem dla stabilności gospodarki. Raporty i analizy skoncentrowane na funkcjonowaniu strefy euro i konsekwencjach tego faktu przede wszystkim dla całych gospodarek [NBP 2004, 2009], ale także dla pojedynczych firm skłoniły autorów do syntetycznego ujęcia potencjalnych szans i zagrożeń związanych z wejściem Polski do strefy euro oraz wskazania wymiaru konkurencyjności, w ramach którego wspomniane korzyści i groźby mogą się ujawniać (tab. 1). Zasygnalizowano również, które implikacje potencjalnego wejścia są szczególnie ważne z punktu widzenia internacjonalizacji przedsiębiorstwa.

1 Plan

utworzenia strefy euro przewidywał ustanowienie wielu zasad i reguł, których przestrzeganie miało zapewnić prawidłowe i bezpieczne funkcjonowanie całego systemu. Przewidywał również ustanowienie warunków wstępnych, których spełnienie gwarantowało możliwość dołączenia do unii gospodarczo-walutowej. Kryteria z Maastricht, wzmocnione Paktem Stabilności i Wzrostu, miały służyć zapewnieniu bezpieczeństwa funkcjonowania obszaru wspólnej waluty, ale ich początkowe rozmiękczenie, a następnie całkowite ignorowanie spowodowało znaczne trudności w finansowaniu deficytów najbardziej zadłużonych krajów strefy.

2 Do korzyści wynikających z deprecjacji złotego można zaliczyć m.in. zwiększenie wyceny transferów z funduszy strukturalnych. Z drugiej strony słaby złoty podniósł wycenę wierzytelności nominowanych w walutach obcych. W krytycznej sytuacji znalazły się również przedsiębiorstwa spekulujące na opcjach walutowych. Niemniej jednak można uznać, że w skali makroekonomicznej deprecjacja złotego okazała się stosunkowo korzystna dla gospodarki.

3 Szerszą prezentację wyników tych badań zawiera napisana przez autorów książka [Wpływ przystąpienia Polski do strefy… 2011].

Jakub Borowski, Jakub Boratyński, Adam Czerniak, Paweł Dykas, Mariusz Plich, Ryszard Rapacki, Tomasz Tokarski*

Długookresowy wpływ organizacji EURO 2012 na gospodarkę polską** Wstęp 18 kwietnia 2007 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Unii Piłkarskiej (UEFA) podjął decyzję o przyznaniu Polsce i Ukrainie praw do organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej (ME) EURO 2012. Decyzji tej towarzyszyły w Polsce oczekiwania, że organizacja tak znaczącej międzynarodowej imprezy sportowej przyczyni się m.in. do przyspieszenia rozwoju gospodarczego kraju. Największe nadzieje wiązano z rozbudową i modernizacją istniejącej infrastruktury transportowej (dróg, kolei, lotnisk, transportu miejskiego) i wzrostem nakładów na infrastrukturę sportową, skierowanych głównie na budowę bądź rozbudowę stadionów piłkarskich w miastach goszczących (Chorzowie, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu). Ponadto powszechne było oczekiwanie, że organizacja UEFA EURO 2012 spowoduje wzrost przychodów z turystyki zagranicznej zarówno w 2012 r., jak i w latach kolejnych, w wyniku rozbudowy bazy hotelowej i rekreacyjno-kulturalnej oraz umocnienia wizerunku Polski jako kraju przyjaznego i atrakcyjnego dla turystów zagranicznych.

Wymienione wyżej spodziewane efekty EURO 2012 wskazują, że organizacja mistrzostw – interpretowana w kategoriach pozytywnego szoku zewnętrznego – powinna mieć znaczący wpływ na gospodarkę polską zarówno w średnim okresie, * Dr

Jakub Borowski – Szkoła Główna Handlowa, e-mail:jakub_borowski@poczta.onet.pl; dr Jakub Boratyński – Uniwersytet Łódzki, e-mail: jborat@uni.lodz.pl; mgr Adam Czerniak – Szkoła Główna Handlowa, e-mail: ddam.czerniak@gmail.com; mgr Paweł Dykas – Uniwersytet Jagielloński, e-mail: paweldykas@op.pl; prof. dr hab. Mariusz Plich – Uniwersytet Łódzki, e-mail: plich@uni.lodz.pl; prof. dr hab. Ryszard Rapacki – Szkoła Główna Handlowa, e-mail: rrapacki@ sgh.waw.pl; prof. dr hab. Tomasz Tokarski – Uniwersytet Jagielloński, e-mail: tomtok67@tlen.pl ** Podstawą tego artykułu jest raport przygotowany przez ten sam zespół autorów na zlecenie ministra sportu i turystyki oraz spółki PL.2012, poświęcony ocenie skutków organizacji EURO 2012 dla gospodarki polskiej [Impact 2010].

494 J. Borowski, J. Boratyński, A. Czerniak, P. Dykas, M. Plich, R. Rapacki, T. Tokarski obejmującym etap przygotowań do ME i samą imprezę, jak i w dłuższym horyzoncie czasowym, rozciągającym się na kolejne lata po zakończeniu turnieju. Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja głównych kanałów oddziaływania EURO 2012 na gospodarkę polską oraz ilościowa ocena wielkości tego wpływu w latach 2008–2020. Tak zakreślone ramy czasowe pozwalają ocenić pełne, w tym zwłaszcza długookresowe, makroekonomiczne skutki organizacji ME. Artykuł składa się z sześciu części. W pierwszej z nich, następującej po wstępie, omówiono wyniki badań empirycznych dotyczących wpływu największych międzynarodowych imprez sportowych na gospodarki krajów goszczących. Odwołanie się do doświadczeń międzynarodowych (część druga) pozwoliło zidentyfikować główne kanały i mechanizmy oddziaływania ME na gospodarkę polską (część trzecia). W części czwartej przedstawiono wyniki szacunków dotyczących wzrostu wydatków turystów zagranicznych w czerwcu 2012 r. oraz oszacowano tzw. „efekt barceloński”, czyli możliwe oddziaływanie EURO 2012 na trwały wzrost przychodów z turystyki zagranicznej w latach 2013–2020. Część piąta zawiera wyniki symulacji makroekonomicznych efektów EURO 2012, mierzonych wzrostem produktu krajowego brutto (PKB), jego głównych składowych, zatrudnienia, wpływów podatkowych, długu publicznego i aktywności w budownictwie w latach 2008–2020. Symulację tę przeprowadzono z wykorzystaniem dynamicznego modelu równowagi ogólnej (CGE). Artykuł zamyka podsumowanie zawierające najważniejsze ustalenia i wnioski z przeprowadzonych analiz.

1. Oddziaływanie największych międzynarodowych imprez sportowych na gospodarkę – przegląd wyników badań empirycznych Analizy ekonomicznych skutków organizacji międzynarodowych imprez sportowych są przedmiotem licznych prac empirycznych. Prace te można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich (mniej licznej) należą badania polegające na ocenie opłacalności projektu inwestycyjnego, a więc na porównaniu nakładów związanych z organizacją imprezy z generowanymi przez nią przychodami, wyrażonej w postaci wartości zaktualizowanej netto – NPV [Schaffer i in.

2003]. Ten typ analizy napotyka jednak liczne ograniczenia, w tym trudności oszacowania wszystkich kosztów i korzyści z organizacji imprezy oraz określenia kosztu alternatywnego inwestycji. Ta druga trudność polega na konieczności wskazania przedsięwzięcia stanowiącego alternatywę dla międzynarodowej imprezy sportowej i wyznaczenia stopy zwrotu z tej inwestycji [Kasimati 2003], pozwalającej dyskontować przyszłe przepływy pieniężne. Ograniczenie to jest szczególnie widoczne w przypadku organizacji piłkarskich mistrzostw Europy EURO 2012 w Polsce, którą to imprezę można postrzegać przede wszystkim

Robert W. WŁODARCZYK*

Zróżnicowanie sektorowej struktury pracujących w strefie euro Wprowadzenie Dyskursywne dociekania teoretyczne i aplikacyjne na temat efektywności funkcjonowania unii monetarnej w Europie trwają nieprzerwanie od blisko pół wieku, począwszy od prekursorskich prac dotyczących sposobów wyznaczania optymalnego obszaru walutowego [Mundell 1961, s. 657–665; McKinnon 1963, s. 343–364; Kenen 1969, s. 41–60]. Wspomniana tematyka zajmuje również ważne miejsce w literaturze polskiej [Bień 1988, s. 14–57; Borowiec 2001, s. 13–70; Bukowski 2007, s. 15–35; Nowak 2006, s. 223–263; Zawiślińska 2008, s. 17–133]. Kwestia ta nabrała jeszcze większego znaczenia w świetle powstania, jak i istniejących perspektyw dalszego rozwoju UGW1, a także ciągłej ewolucji poglądów na temat optymalnych obszarów walutowych w teorii ekonomii.

Analizując literaturę z zakresu optymalnych obszarów walutowych, można wywnioskować, że osiągnięcie wysokiej efektywności funkcjonowania obszaru wspólnej waluty wymaga ograniczenia idiosynkratyczności sfery realnej między poszczególnymi krajami członkowskimi, albowiem odmienne struktury gospodarcze mogą powodować, że kraje te będą zderzać się z problemem szoków asymetrycznych. Wówczas konieczne byłyby wysoce skuteczne mechanizmy dostosowawcze, tak aby asymetrie koniunkturalne nie transformowały się w bezrobocie długookresowe [De Grauwe, Aksoy 1999, s. 13].

Wobec widocznych jednak rozbieżności rozwojowych i strukturalnych między krajami europejskimi, niezbędne wydaje się prowadzenie badań nad stopniem ujednolicenia gospodarek wchodzących w skład nowego ugrupowania walutowego. Szczególnie wiąże się to z bardziej wnikliwymi analizami zagadnień związa* Dr Robert W. Włodarczyk – Katedra Teorii Ekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, e-mail: ror20@wp.pl 1 W artykule stosuję wymiennie pojęcia: strefa euro, Euroland, kraje Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).

528

Robert W. Włodarczyk

nych ze sferą realną, a dokładniej z rynkiem pracy. Znalazło to już odzwierciedlenie także w praktyce gospodarczej. Rozwijający się kryzys w kilku krajach strefy euro zmusił przywódców eurogrupy do wprowadzenia pakietu reform pod nazwą „Pakt Euro Plus”2, który ma doprowadzić do zwiększenia stabilności euro i konkurencyjności krajów członkowskich.

Tematyka rynku pracy należy do najbardziej newralgicznych problemów, które są przedmiotem analiz i dyskusji praktycznie w każdej współczesnej gospodarce rynkowej [Kotlorz, Zagóra-Jonszta 1998, s. 18]. Nie inaczej jest również w ramach unii monetarnej. Stąd też jednym z ważniejszych dylematów w zakresie gospodarowania zasobami pracy w krajach i regionach strefy euro są kwestie bezrobocia i zatrudnienia [Decressin, Fatas 1994, s. 1–18; Caroleo, Destefanis 2006, s. 1–7]. Dotyczy to zarówno aspektów strukturalnych, jak i dynamiki oraz ujęcia przestrzennego. Choć relacje wewnątrz rynku pracy odgrywają kluczową rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym [Malarska 2000, s. 15], to sam fakt istnienia unii monetarnej istotnie modyfikuje jego znaczenie. Z jednej strony musi on pełnić funkcje zgodne z interesem społecznym i ekonomicznym danego kraju, natomiast z drugiej – powinien wykazywać się wysoką mocą dostosowawczą z punktu widzenia strategii rozwoju całego ugrupowania monetarnego.

W opinii P.C. Padoana [2002, s. 57] istnieją wzajemne interakcje między unią monetarną a zatrudnieniem i bezrobociem. Z jednej strony – jak pokazuje teoria OCA3 – unia monetarna nie może satysfakcjonująco wypełniać swoich funkcji, jeśli rynki pracy wykazują nadmierne sztywności i brak mobilności. W tym znaczeniu europejskie bezrobocie stanowi – w dłuższej perspektywie – kluczową barierę sukcesu euro. Z drugiej strony, wprowadzenie wspólnej waluty i zapewnienie jej stabilności może istotnie oddziaływać na ograniczenie bezrobocia w Europie. Przede wszystkim wspólna waluta wpływa na otwarcie regionów i gospodarek, przepływy kapitałowe oraz nowy kształt struktury popytu na dobra i usługi, co następnie implikuje zmiany w strukturze sektorowej produkcji oraz popytu na pracę [Adamczyk i in. 2008, s. 64]. Ten ostatni powinien szybciej wzrastać głównie w nowych, wysoko innowacyjnych sektorach produkcyjnych i usługach. W rezultacie, struktura sektorowa produkcji i popytu na pracę może mieć wpływ na bezrobocie równowagi [Padoan 2002, s. 66–70], a to z kolei determinuje zróżnicowane ścieżki zmian bezrobocia również w układzie regionalnym [Kwiatkowski i in. 2003, s. 231].

Nie ulega więc wątpliwości, że powyższe kwestie nie są jeszcze ostatecznie rozstrzygnięte, dlatego też dużym wyzwaniem stają się analizy regionalnych rynków pracy w UGW. Zasadniczym celem artykułu jest pokazanie sektorowej struktury pracujących w regionach UGW, ze zwróceniem uwagi na „jakość” tej struktury, jej zróżnicowanie i tendencje zmian.

2 „Pakt Euro Plus” został zawiązany w marcu 2011 r. na szczycie Unii Europejskiej w Brukseli. Do paktu przystąpiło 17 krajów strefy euro oraz Polska, Dania, Litwa, Łotwa, Rumunia i Bułgaria. Zakłada on zbliżenie narodowych polityk gospodarczych, zacieśnienie integracji poprzez silniejsze zarządzanie gospodarcze, koordynację w zakresie konkurencyjności, klimatu dla biznesu, innowacji, zatrudnienia, finansów publicznych i podatków.

3 Teoria OCA (Optimum Currency Area) – teoria optymalnego obszaru walutowego.

Piotr Krajewski*

Podażowe efekty polityki fiskalnej w świetle modelu realnego cyklu koniunkturalnego i wnioski dla gospodarki polskiej** Wprowadzenie Kształtowanie się dochodów i wydatków publicznych może oddziaływać na gospodarkę zarówno poprzez mechanizmy popytowe, jak i podażowe. Implikacje dotyczące wpływu polityki fiskalnej na zachowanie gospodarstw domowych są przy tym w obydwu przypadkach odmienne. W tradycyjnym podejściu keynesistowskim, czyli przyjmując, że ekspansywna polityka fiskalna zwiększa agregatowy popyt, umożliwiając napotykającym na barierę popytu przedsiębiorstwom zwiększenie produkcji, twierdzi się, że spowodowany ekspansywną polityka fiskalną egzogeniczny wzrost agregatowego popytu przekłada się na wzrost produkcji. W efekcie następuje zwiększenie zatrudnienia, dochodów rozporządzalnych i konsumpcji, a poprzez efekt mnożnikowy również dalszy wzrost konsumpcji. Natomiast zgodnie z podejściem podażowym wpływ polityki fiskalnej na zachowanie gospodarstw domowych odbywa się głównie poprzez efekt majątkowy. W tym przypadku zwiększenie wydatków rządowych powoduje wzrost zatrudnienia i produkcji, a jednocześnie spadek konsumpcji i stawki płac. Kierunek oddziaływania wzrostu wydatków rządowych na konsumpcję i stawkę płac jest więc w modelach podażowych odmienny niż w tradycyjnym podejściu keynesistowskim.

W artykule zostały poddane teoretycznej analizie podażowe mechanizmy oddziaływania polityki fiskalnej na gospodarkę. Analiza efektów podażowych została przeprowadzona na podstawie modelu realnego cyklu koniunkturalnego Aschauera [1988], należącego do grupy dynamicznych stochastycznych modeli * Dr

Piotr Krajewski – Adiunkt w Instytucie Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego; e-mail: piotr_krajewski@uni.lodz.pl ** Praca finansowana ze środków na naukę w latach 2009–2011 w ramach projektu badawczego „Ocena skutków wprowadzenia euro w Polsce na podstawie dynamicznych stochastycznych modeli równowagi ogólnej”.

552

Piotr Krajewski

równowagi ogólnej (Dynamic Stochastic General Equilibrium, DSGE). Podstawową zaletą modelowania gospodarki za pomocą modeli DSGE jest ich oparcie na podstawach mikroekonomicznych, czyli na decyzjach optymalizacyjnych poszczególnych gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. W modelu Aschauera, podobnie jak w innych modelach realnego cyklu koniunkturalnego, fluktuacje aktywności gospodarczej wynikają z reakcji maksymalizujących użyteczność gospodarstw domowych na zmieniające się warunki gospodarcze [Kydland, Prescott 1982; Plosser 1989; The Royal Swedish Academy of Sciences 2004]. Szoki technologiczne lub inne źródła zaburzeń nie powodują więc powstawania bezrobocia, mimo że poprzez międzyokresową substytucję czasu wolnego generują wahania poziomu zatrudnienia [Hansen, Wright 1992; Snowdon, Vane, Wynarczyk 1998].

Płace i ceny są doskonale elastyczne i dostosowują się do poziomu zapewniającego równowagę na poszczególnych rynkach [Stadler 1994; Ljungqvist, Sargent 2004]. W rezultacie na sferę realną oddziałuje jedynie podażowa strona gospodarki, co umożliwia wyodrębnienie podażowych efektów polityki fiskalnej.

W pierwszej części artykułu zaprezentowano założenia modelu Aschauera i jego rozwiązanie. W dalszej kolejności analizie teoretycznej zostało poddane oddziaływanie podatków oraz wydatków rządowych. Następnie, na podstawie danych dla Polski, wykonano oszacowanie efektów podażowych wzrostu wydatków rządowych finansowanych podwyżką stopy opodatkowania. Artykuł kończy podsumowanie zestawiające wynikające z modelu Aschauera wnioski dla gospodarki polskiej.

1. Założenia modelu W pierwszych modelach realnego cyklu koniunkturalnego za jedyne źródło szoków przyjmowano szoki technologiczne [Kydland, Prescott 1982; Hansen 1985].

Model Aschauera [1988] ukazuje teoretyczne implikacje wynikające z uwzględnienia podażowych efektów wydatków rządowych i podatków.

W modelu zakłada się, że gospodarstwa domowe maksymalizują funkcję użyteczności o postaci: U = E f /b - ut (ct, lt, gt)p, 3

t

1

(1)

t=1

gdzie: 2ut 2u 2u 2 0, t 1 0, t 2 0 b – subiektywny czynnik dyskontowy, 2ct 2lt 2gt ut – funkcja użyteczności gospodarstwa domowego, ct – konsumpcja, i i i 3 yt = f (kt , lt , gt ) = kt k lt l gt g t-1 b f p ( , , ) U E u c l g / = lt – czas pracy, t t t t =1 gt – t wydatki rządowe, ` bt + 1 - btj + `kt + 1 - ktj + ct + Tt = ^1 - xth8wt lt + ^tt - dhkt + rt b 2ut 2ut 2ut 2 0, 1 0, 2 0. 3 3 2ct 2lt 2gt /Rt t 8ct + ^1 - xthwt (1 - lt)B = k0 + b0 + /Rt t 8^1 - xthwt + nt gt i i i

yt = f (kt , lt , gt ) = kt k lt l gt g

`b

- b j + `k

t=1

t=1

1 Rt t = - k j + c + T =t ^1 - x h8w l + ^t - dhk + r b B + n g

M

I

S

C

E

L

L

A

N

E

A

Jacek Białek* Adam Oleksiuk**

Zmiany w infrastrukturze transportowej w Polsce w ujęciu regionalnym*** Wstęp Celem artykułu jest przedstawienie i ocena zmian, jakie dokonały się w sferze infrastruktury transportowej oraz transportu pasażerskiego i towarowego w kraju i w poszczególnych województwach w latach 2004–2009 (tj. w okresie pięciu pierwszych latach członkostwa Polski w UE) oraz opracowanie rankingu rozwoju infrastruktury transportowej w poszczególnych województwach.

Podstawę analizy (w tym przeprowadzonych przez autorów obliczeń) stanowią dane statystyczne GUS dostępne w internetowym Banku Danych Lokalnych tej instytucji, w „Rocznikach Statystycznych Województw” oraz w corocznych publikacjach „Transport – wyniki działalności”. W celu zestawienia rankingu zastosowano jedną z metod analizy taksonomicznej.

Zróżnicowanie regionalnie aktywności gospodarczej w Polsce jest w znacznym stopniu uwarunkowane stopniem rozwoju (lub raczej niedorozwoju) infrastruktury transportowej. Braki tej infrastruktury ograniczają dostępność przestrzenną wielu ośrodków i regionów w skali krajowej i europejskiej, stanowiąc istotną barierę ich rozwoju. Podstawową słabością infrastruktury transportowej w Polsce jest zły stan sieci drogowej, charakteryzującej się niewystarczającą siecią połączeń niektórych części kraju (przede wszystkim między jego północą a południem), niedostatkiem dróg umożliwiających sprawne przejazdy w miastach i w ich otoczeniu (obwodnice), niską jakością połączeń między sąsiednimi gminami oraz niską jakością połączeń pomiędzy miastami wojewódzkimi.

Uwzględniając powyższe uwarunkowania, autorzy sformułowali następujące hipotezy badawcze: 1. Konieczność rozbudowy i modernizacji infrastruktury transportowej stanowi jedno z najważniejszych wyzwań dla polityki rozwoju gospodarczego w Polsce, w tym dla polskich województw. Odpowiednia infrastruktura transportowa ma bowiem decydujące znaczenie dla kreowania ośrodków wzrostu gospodarczego, poprzez poprawę ich dostępności oraz ułatwienie dojazdów do pracy z obszarów podmiejskich. Rozwijając * Mgr

** Dr

ria.pl

Jacek Białek – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; e-mail: jacek.bialek@mrr.gov.pl Adam Oleksiuk – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; e-mail: adam.oleksiuk@inte-

*** Przedstawione w artykule opinie wyrażają prywatne poglądy autorów i nie powinny być utożsamiane z opiniami instytucji, w których są oni zatrudnieni.

574

Miscellanea

sieć połączeń transportowych, należy znaleźć odpowiednią równowagę między połączeniami pomiędzy dużymi miastami a poprawą połączeń dużych ośrodków miejskich z otaczającymi je mniejszymi ośrodkami.

2. Najwyżej rozwinięta infrastruktura transportowa występuje w bogatych województwach, charakteryzujących się wyższym – na tle średniej krajowej – rozwojem gospodarki, a ostatnie pozycje w rankingach przypadają regionom słabiej rozwiniętym (konkretnie województwom tzw. Polski Wschodniej).

1. Infrastruktura drogowa Jak już wspomniano, podstawową słabością infrastruktury transportowej w Polsce jest zły stan sieci drogowej, która pomimo obserwowanej – szczególnie w ostatnich latach – rozbudowy i modernizacji jest nadal niewystarczająca w stosunku do potrzeb rozwijającej się gospodarki. Poniżej przedstawimy podstawowe informacje (szczegółowe dane zawierają tab. 1, 2 i 3) o sieci drogowej w Polsce (a także innych wybranych krajach UE) oraz zmianach, jakie dokonały się w tym zakresie w czasie członkostwa Polski w Unii.

Według danych GUS ogólna długość dróg publicznych w Polsce wynosiła w 2009 r.

384,1 tys. km i była o ponad 6,8 tys. km (1,8%) dłuższa niż w 2003 r. Sieć dróg publicznych o nawierzchni twardej zwiększyła się w tym okresie we wszystkich województwach, a jej łączny przyrost wyniósł blisko 19,6 tys. km (7,9%). W rezultacie w 2009 r. długość dróg publicznych o twardej nawierzchni wynosiła 268,4 tys. km, co stanowiło 69,9% dróg publicznych (wobec 65,9% w 2003 r.). Odnotowanemu przyrostowi długości sieci dróg publicznych towarzyszyła również wyraźna poprawa relacji dróg o nawierzchni twardej ulepszonej do dróg o nawierzchni twardej ogółem1.

Analiza zmian długości polskiej sieci drogowej na tle innych wybranych państw Unii Europejskiej2 wskazuje, że odnotowany w dotychczasowym okresie członkowstwa w UE przyrost ujmowany relatywnie (1,8%) był o wiele mniejszy niż zaobserwowany w takich nowych krajach członkowskich, jak Estonia (8,7%), Cypr (5,5%) czy też Litwa (3,2%), oraz nieznacznie wyższy niż odnotowany w Czechach (1,6%). Jednocześnie należy podkreślić niższe – na tle wybranych krajów UE przedstawionych w tabeli 1 – nasycenie siecią dróg publicznych na 100 km2. Niekorzystnie wypada również porównanie długości autostrad w Polsce i innych krajach UE. Co prawda w ciągu pierwszych sześciu lat członkostwa w UE długość autostrad w Polsce wzrosła ponad dwukrotnie, jednak w końcu 2009 r. była ona niemal dwukrotnie mniejsza niż w Austrii, a pod względem gęstości sieci autostrad (0,3 km na 100 km2) Polska ma nadal jeden z najniższych wskaźników nasycenia w Unii.

Pomimo opisanych powyżej pozytywnych zmian w zakresie infrastruktury drogowej, w ocenie GDDKiA sporządzonej według stanu na koniec 2009 r. – ponad 40% dróg krajowych wymagało przeprowadzenia w najbliższych latach remontu, podczas gdy do natychmiastowego remontu kwalifikowało się blisko 19% tych dróg (przy czym w województwach małopolskim i kujawsko-pomorskim wskaźnik ten sięgał 26–27%) [Raport o stanie technicznym... 2010]. Należy także zwrócić uwagę na kwestię dostosowania na1 W latach 2004–2009 długość dróg o nawierzchni twardej ulepszonej wzrosła o 25,4 tys. km (z 219,7 tys. km do 245,1 tys. km), a w rezultacie ich relacja do długości dróg o nawierzchni twardej wzrosła o 3 pkt. proc. – tj. do poziomu 91,3%).

2 Wybór krajów UE do porównań międzynarodowych długości sieci drogowej i autostrad był w znacznym stopniu podyktowany dostępnością danych za lata 2003–2009 w bazie Eurostatu.

BOGUMIŁA MUCHA-LESZKO* MAGDALENA KĄKOL**

Portugalia w unii walutowej – problemy gospodarcze i kryzys finansów publicznych Wprowadzenie Portugalia jest krajem Unii Europejskiej i strefy euro, w którym od czasu przystąpienia do unii walutowej stopa wzrostu PKB była jedną z najniższych i w latach 2000–2008 kształtowała się średniorocznie na poziomie około 1,5%. Takie tempo wzrostu PKB jest szczególnie niskie na tle wysokiej dynamiki gospodarczej innych krajów „doganiających” wysoko rozwinięte kraje Europy Zachodniej, jak np. Grecji czy Hiszpanii, a także nowych krajów członkowskich z Europy Środkowo-Wschodniej. Do końca lat 90. tempo wzrostu PKB w Portugalii było jeszcze wysokie i wynosiło około 4% średniorocznie.

Zdecydowane spowolnienie wzrostu gospodarczego nastąpiło wraz z recesją w latach 2001–2003, a ożywienie od 2004 r. przyniosło w Portugalii słabsze efekty gospodarcze niż średnio na całym obszarze wspólnej waluty.

Na spadek dynamiki gospodarczej Portugalii wpływały czynniki ilościowe i jakościowe.

Obniżała się stopa zatrudnienia, tempo wzrostu wydajności pracy i nakłady kapitału na zatrudnionego. Skutkiem malejącej efektywności portugalskiej gospodarki oraz rezygnacji z własnej waluty i wzrostu realnego efektywnego kursu walutowego był spadek konkurencyjności w wymianie handlowej. Ważnym czynnikiem pogłębiającego się zróżnicowania konkurencyjności w strefie euro były rosnące rozpiętości tempa wzrostu jednostkowych kosztów pracy i cen. Najwyższy wzrost jednostkowych kosztów pracy charakteryzował Irlandię, Grecję i Portugalię. Pozycja eksportowa Portugalii osłabiała się nie tylko wskutek malejącej przewagi konkurencyjnej, ale także z powodu mało atrakcyjnej specjalizacji eksportowej, obejmującej przede wszystkim produkty pracochłonne i niskich technologii.

Stałe pogarszanie się konkurencyjności było bezpośrednią przyczyną wzrostu deficytu na rachunku obrotów bieżących z zagranicą. Pogorszenia pozycji konkurencyjnej Portugalii i deficytu w wymianie handlowej nie można wiązać tylko z przystąpieniem do unii walutowej. Niska konkurencyjność handlowa jest podstawową słabością portugalskiej gospodarki już od połowy lat 70., w tym zwłaszcza od połowy lat 90., kiedy zasadniczy wpływ na jej obniżenie miał wzrost jednostkowych kosztów pracy w przemyśle przetwórczym [OECD * Prof. zw. dr hab. Bogumiła Mucha-Leszko – Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; e-mail: mucha@hektor.umcs. lublin.pl ** Dr Magdalena Kąkol – Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; e-mal: mkakol@hektor.umcs.lublin.pl

602

Miscellanea

2010, s. 24]. Był to skutek niskiej stopy wzrostu wydajności pracy oraz zbyt słabej zależności między wzrostem płac i wydajnością pracy. Do obniżania konkurencyjności przyczyniała się również aprecjacja escudo. Deficyt na rachunku obrotów bieżących Portugalii rósł systematycznie do 2000 r.; w latach 2001–2003 zmniejszył się, w kolejnych latach ponownie wzrósł, a od 2006 r. zmiany były dwukierunkowe – wzrosty i spadki [OECD 2010, s. 30].

Przed wybuchem kryzysu w 2007 r. deficyt obrotów bieżących Portugalii wynosił prawie 10% PKB. Problemy Portugalii z równowagą gospodarczą nie ograniczają się do permanentnego deficytu w wymianie handlowej. Równie poważne trudności ma ona z utrzymaniem równowagi budżetowej. W roku 2009 deficyt budżetowy wzrósł do ponad 9% PKB, a dług publiczny przekroczył 76% PKB. Według prognoz Komisji Europejskiej zadłużenie tego kraju będzie nadal rosło i w 2012 r. przekroczy 90% PKB. Celem niniejszego artykułu jest: 1) próba oceny wpływu członkostwa Portugalii w UE na zmniejszenie luki gospodarczej wobec pozostałych krajów ugrupowania, 2) ocena sytuacji makroekonomicznej, a zwłaszcza pogłębiających się problemów strukturalnych gospodarki po przystąpieniu Portugalii do unii walutowej, 3) wskazanie przyczyn i skali kryzysu finansów publicznych, 4) przedstawienie możliwości poprawy efektywności gospodarczej poprzez wzrost wydajności pracy i konkurencyjności.

Analiza danych statystycznych ilustrująca rozwój gospodarki Portugalii obejmuje dwa okresy: 1961–1995 i 1996–2010, co wynika z przyjęcia założenia, że zasadnicze zmiany w gospodarce nastąpiły po przystąpieniu tego kraju do Wspólnot Europejskich i Jednolitego Rynku Europejskiego, a kolejne podczas boomu popytowego w drugiej połowie lat 90. i po wprowadzeniu euro. W pierwszym okresie zmiany polegały na liberalizacji i modernizacji gospodarki w latach 1986–1990, a napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich i funduszy europejskich stanowił podstawę wysokiego tempa wzrostu PKB i przegrzania gospodarki.

Natomiast w pierwszej połowie lat 90. zostały podjęte przygotowania do spełnienia kryteriów członkostwa w UGiW, zakłócone recesją (1991–1994) i kryzysem w Europejskim Systemie Walutowym. Podstawowe dane makroekonomiczne dla pierwszego okresu (1961–1995) zostały przedstawione od lat 60. w celu pokazania efektów pierwszego etapu industrializacji (1961–1973) i regresyjnych tendencji w gospodarce (1974–1985). Drugi okres analizy statystycznej obejmuje lata 1996–2010, gdy zmieniły się wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju gospodarki portugalskiej. W latach 1996–1998 polityka makroekonomiczna (restrykcyjna fiskalna i wyjątkowo łagodna pieniężna) podporządkowana była wypełnieniu traktatowych kryteriów UGiW, a od 1999 r. warunki rozwoju gospodarki zmieniły się w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty. Zewnętrzne otoczenie gospodarcze kształtowała liberalizacja handlu i intensywna globalizacja rynku, a wzrost konkurencji spowodował pogorszenie pozycji handlowej Portugalii.

1. Modernizacja i rozwój gospodarki po uzyskaniu członkostwa we Wspólnotach Europejskich W latach 1928–1968, czyli w okresie sprawowania władzy przez Antonio de Oliveira Salazara, Portugalia rozwijała się w warunkach częściowej izolacji gospodarczej i dużego znaczenia interwencjonizmu państwowego w polityce ekonomicznej. System gospodarczy był oparty na koncepcji korporacjonizmu i charakteryzował się nadmiernie rozwiniętymi regu-

e

s

e

j

e

Urszula Płowiec*

Polska w Unii Europejskiej – kilka refleksji o przyszłości 1. Geneza członkostwa Pierwsze kontakty gospodarcze Polski z obecną Unią Europejską nastąpiły w 1989 r., gdy staliśmy się jednym z dwóch beneficjentów środków z funduszu Poland and Hungary Assistance for Restructuring their Economies (PHARE).

Intensywna transformacja polityczno-gospodarcza Polski od połowy 1989 r. (częściowo wolne wybory parlamentarne, wprowadzenie radykalnych zmian prorynkowych – tzw. planu Balcerowicza) i podobne, chociaż mniej gwałtowne zmiany zachodzące na Węgrzech i w Czechosłowacji stały się przesłanką do zacieśnienia współpracy Wspólnot Europejskich z tymi krajami Europy Środkowej. W konsekwencji, po niemal rocznych negocjacjach i niemal dwuletnim okresie transformacji polityczno-gospodarczej, 16 grudnia 1991 r. został podpisany Układ Europejski, tj. umowa o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi. Wówczas weszła jednak w życie tylko jego część handlowa.

Warto zwrócić uwagę, że stało się to tydzień po ogłoszeniu rozwiązania Związku Radzieckiego i powołaniu Wspólnoty Niepodległych Państw, do której nie weszły już Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś i Ukraina. Ponadto już 3 października 1990 r. nastąpiło przejęcie przez Republikę Federalną Niemiec Niemieckiej Republiki Demokratycznej, która dzięki temu stała się automatycznie członkiem Wspólnot Europejskich bez konieczności spełniania jakichkolwiek warunków wstępnych. Umocnienie więzi krajów Europy Środkowej ze Wspólnotami nastąpiło więc w szczególnej sytuacji międzynarodowej.

Cele stowarzyszenia miały charakter polityczny i gospodarczy, ale były skromne.

Sprowadzały się do ustanowienia odpowiednich ram dialogu politycznego, popierania handlu i rozwoju stosunków gospodarczych między stronami (tj. przede wszystkim utworzenia strefy wolnego handlu w obrocie produktami przemysłowymi), respektowania zasad konkurencji, stworzenia podstaw do pomocy finansowej i technicznej dla Polski oraz popierania współpracy w dziedzinie kultury. Celem miało być też stworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnotami po spełnieniu przez Polskę odpowiednich warunków, ale wydaje się, że miał to być cel odległy. W preambule Układu znalazła się bowiem jednostronna deklaracja Polski, iż ostatecznym naszym celem jest członkostwo we Wspólnotach, a stowarzyszenie ma pomóc w jego osiągnięciu. * Prof. zw. dr hab. Urszula Płowiec – Instytut Zarządzania Ryzykiem, Akademia Finansów w Warszawie; e-mail: izr@edu.pl

626

Eseje

Zgodne z planem, a nawet przyspieszone redukowanie stawek celnych w obrotach Polski ze Wspólnotami oraz zmiany formalnoprawne w pierwotnym prawie Wspólnot stały się ważną przesłanką do umocnienia współpracy między partnerami. W lutym 1994 r. wszedł formalnie w życie Układ Europejski, a nieco wcześniej, 1 listopada 1993 r., traktat z Maastricht, który znacznie pogłębił integrację krajów „dwunastki”. Powstała Unia Europejska, obejmująca nie tylko problematykę gospodarczą (I filar), ale także wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (II filar) oraz współpracę policji i współpracę sądową w sprawach karnych (III filar). Bardzo ważnym, z punktu widzenia krajów Europy Środkowej, elementem traktatu z Maastricht było uznanie prawa wszystkich krajów europejskich do starania się o członkostwo w Unii, zgodnie z określonymi procedurami.

Kryteria członkostwa zostały przyjęte przez Radę Europejską na posiedzeniu w Kopenhadze w czerwcu 1993 r. Obejmowały one ogólnie sformułowane aspekty polityczne (stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, prawa człowieka i poszanowanie mniejszości), gospodarcze (funkcjonowanie gospodarki rynkowej i istnienie potencjału mogącego sprostać konkurencji i siłom rynku) oraz prawno-instytucjonalne (wcielenie dorobku prawnego Wspólnot oraz podzielanie politycznych, gospodarczych i monetarnych celów Unii). Równocześnie wykluczono możliwość automatycznego przystąpienia do Unii po spełnieniu wyżej wymienionych warunków. Unia zastrzegła sobie bowiem prawo decydowania, kiedy będzie gotowa na przyjęcie nowych członków.

Polska złożyła wniosek o członkostwo już w kwietniu 1994 r., a inne kraje Europy Środkowej w latach 1994–1996. Sytuacja ta zmusiła władze Unii do zajęcia aktywnej postawy wobec procesu przygotowań tych krajów do członkostwa w UE. Proces ten okazał się bardzo zbiurokratyzowany i długotrwały. Jeszcze w grudniu 1994 r. Rada Europejska zaakceptowała tzw. strategię przedczłonkowską opartą na strukturalnym dialogu partnerów na poziomie parlamentów i rządów. W czerwcu 1995 r. Rada Europejska przyjęła Białą Księgę w sprawie przygotowań krajów stowarzyszonych Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) do integracji z rynkiem wewnętrznym UE. Był to kilkusetstronicowy informator o legislacji UE regulującej funkcjonowanie tego rynku, co ułatwiło krajom EŚW rozpoczęcie przeglądu własnej legislacji pod kątem widzenia dostosowań do unijnej. W lipcu 1996 r. Komisja Europejska przekazała krajom EŚW obszerny kwestionariusz (dotyczący głównie spraw gospodarczych), którego wypełnienie miało ułatwić Komisji wszechstronną ocenę wniosków o członkostwo krajów aplikujących.

15 lipca 1997 r. Rada Europejska ogłosiła dokument „Agenda 2000”, zawierający ocenę wniosków krajów stowarzyszonych, a także plan budżetu długookresowego (tzw. ramy finansowe) UE na okres 2000–2006. Wynikało z niego, że w przypadku Polski istnieje możliwość sprostania wymogom członkostwa w średnim okresie, co zachęciło do intensyfikowania procesu dostosowań. Natomiast z analiz (które obecnie można uznać za niepełne), wynikało, że poszerzenie UE-15 o kraje EŚW spowoduje obniżenie przeciętnego PKB na mieszkańca w UE do 73% poziomu, jaki istniał w EWG-6. Wniosek ten nie sprzyjał przychylnemu nastawieniu krajów UE-15 do nowych aspirantów.

Na posiedzeniu w Luksemburgu w grudniu 1997 r. Rada Europejska postanowiła rozpocząć negocjacje z pierwszą grupą kandydujących krajów EŚW (Cypr, Czechy, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry), a kolejnym ich przybliżeniem do członkostwa była realizacja dokumentu „Partnerstwo dla członkostwa” (Accession Partnership), w którym Komisja określiła dla poszczególnych krajów priorytety krótko- oraz długookresowe, głównie o charakterze gospodarczym. Realizowaniu partnerstwa służyły Narodowe Programy Przygotowania do Członkostwa, opracowywane przez poszczególne kraje w podziale na okresy roczne aż do momentu zakończenia negocjacji akcesyjnych.

Rusłan Grinberg*

Kontury współzależnego świata** 1. Świat na zakręcie Niedawno Grzegorz W. Kołodko opublikował książkę o problemach światowego rozwoju: Wędrujący świat. Przetłumaczono ją na kilka języków. Rosyjskie wydanie nazywa się Świat w ruchu. Udany tytuł i trafiony.

Ekonomia i socjologia są w jednym zgodne: budowa i funkcjonowanie otaczającego nas świata są coraz mniej zrozumiałe, coraz więcej w nim nielogiczności, a w jej wyniku – niepewności. Niejasność, mglistość, błądzenie – te słowa i odczucia nagle przybrały postać światowego kryzysu, bardzo drastycznego nie tyle w chwili obecnej, ile z powodu tego, czego jeszcze można oczekiwać.

Obecny kryzys wydaje się zjawiskiem o wiele groźniejszym niż Wielki Kryzys lat 30., chociaż w owym czasie „płaszczyzna i głębokość rażenia” były znacząco większe. Wtedy charakter niedogodności wydawał się raczej ilościowy: wystarczało poprawić pewne proporcje, których silne naruszenia wymagały radykalnej interwencji państwa. Rynkowi fundamentaliści w tamtym czasie twierdzili, tak jak i dziś: „zostawcie wszystko rynkowi, sam to naprawi”.

Dziś jednak sprawy są chyba o wiele bardziej skomplikowane. Profesor Kołodko, znany w świecie ekonomista, dwukrotnie wicepremier i minister finansów Polski, przedstawił społeczności ekonomistów nową książkę. To próba zorientowania się w tym, co się dzieje, w źródłach kryzysu, jego drodze rozwojowej, przyczynach i dalekosiężnych skutkach.

Nieco nieostre pojęcia globalizacji i transformacji stają się u G.W. Kołodko wielowymiarowe i nasycone – nadaje im on nowe życie. Słusznie – te procesy są tak intensywne i niosą tak głębokie i oczywiste zmiany dla całej ludzkości, tworzą takie nowe zagrożenia dla stabilności światowej gospodarki, że one same w sobie, a także związany z nimi kryzys wyłaniają pytanie: „co dalej?”. Procesy te daleko wykraczają poza zainteresowania czysto naukowe – zajmują myśli polityków i zwykłych obywateli.

Globalne problemy, na które ludzkość boleśnie poszukuje – i nie znajduje – odpowiedzi, są tak samo ważne dla „nowej” Europy, „starej” Ameryki i dla Eurazji. Coraz wyraźniejsza tendencja do wielobiegunowości współczesnego świata prowadzi do powstawania chwiejnego systemu międzynarodowej współpracy, wymagającej jakościowo nowych mechanizmów zapewnienia bezpieczeństwa światu i stabilnego rozwoju jego gospodarki. * Prof.

Rusłan Grinberg – członek-korespondent Rosyjskiej Akademii Nauk i dyrektor Instytutu Ekonomii RAN. ** Śródtytuły w tekście pochodzą od redakcji „Ekonomisty”.

636

Eseje

Najnowsze sytuacje kryzysowe powstają pod wielkim, chyba nawet dominującym ciśnieniem procesów globalizacyjnych, i dlatego światowa gospodarka staje się coraz mniej racjonalna. Jak pisze Kołodko w Wędrującym świecie: „Przejawia się to przede wszystkim w braku światowych mechanizmów autoregulacji, które powinny chronić system przed samozniszczeniem”. Globalizacja nadaje przenikającym się procesom ekonomicznym dziwaczny i skomplikowany charakter. Powstaje więc intelektualny zamęt, całkowita niepewność w odniesieniu do przyszłości zarówno gospodarek narodowych, jak i gospodarki światowej.

Na wiele pytań nie pojawiły się dotychczas nawet przybliżone odpowiedzi, a zabłąkanie teoretyków współczesnej ekonomii bardzo temu sprzyja.

Kamieniem węgielnym współczesnej ekonomii jest gospodarcza filozofia i zrodzona przez nią – lub przez jej brak – ekonomiczna ideologia. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że w teorii ekonomii mamy dwie szkoły – anglosaską i niemiecką. Tradycja anglosaska odrzuca możliwość innych preferencji poza dobrem jednostki. W niemieckiej tradycji jest na odwrót: dopuszczając interes społeczeństwa jako takiego, za kamień węgielny ekonomii uznaje ona kategorię potrzeb społecznych, równie uprawnioną co potrzeby jednostki.

W początkach ubiegłego stulecia w teorii ekonomicznej panowała koncepcja, zgodnie z którą państwu przeznaczano rolę „stróża nocnego”. Pojawiły się jednak ogromne nierówności i zakończyło się to katastrofą giełdową 1929 r. i Wielką Depresją. Odpowiedzi przyniosły trzy modele: nakazowy radziecki, gdzie nacisk był położony na sprawiedliwość społeczną; nakazowy niemiecki w okresie narodowego socjalizmu – z naciskiem na spójność narodową, oraz anglosaski lub keynesowski – połączenie inicjatywy prywatnej z silnym regulowaniem przez państwo.

Modele narodowosocjalistyczny i radziecki dowiodły, jak wiadomo, że są niezdatne do przeżycia. Koncepcja keynesowska była bardzo efektywna, ale w latach 70. wydawało się, że wyczerpała już swoje możliwości. Pojawił się nowy model neoliberalny, głoszący hasło: „wrócić do Smitha, precz z interwencjami państwowymi i reglamentowaniem”.

Apostołami kierunku neoliberalnego stali się Milton Friedman i Friedrich von Hayek, a politycznymi wyrazicielami Ronald Reagan, Margaret Thatcher i Helmut Kohl.

Neoliberalna teoria ekonomiczna dopuszcza konieczność stałego podtrzymywania przez państwo warunków konkurowania w gospodarce – wszystkiego innego dokona „z natury efektywny” mechanizm rynkowy. Najważniejsze, że aktywność państwa należy ograniczać i stopniowo likwidować, zastępując ją siłami rynkowymi. Ideologia niemal całkowicie wolnego rynku panowała w polityce ekonomicznej przez 30 lat.

Niestety, światowa moda na deregulację zbiegła się z rosyjską pierestrojką. Możliwości, jakie dawała pierestrojka, nie zostały wykorzystane, a nowa rosyjska władza z zapałem neofitów chwyciła się zachodniej nowinki; „rynek wszystko sam wyreguluje”.

Idee liberalizmu, zbudowane na skłonności do wolności i demokracji, na gospodarczej efektywności i racjonalności społecznej, dla wielu są zrozumiałe i wielu jest ich zwolennikami. Ale na samych priorytetach dla „pierwotnych” wartości człowieczeństwa niewiele udało się zbudować. Dowodzi tego doświadczenie krajów przechodzących transformację, zresztą nie tylko ich. Dlaczego? Jasno i przekonująco pisze o tym Grzegorz W. Kołodko, roztrząsając takie cechy neoliberalizmu jak uwielbienie dla niewidzialnej ręki rynku, nieadekwatne rozumienie roli państwa w gospodarce i sferze społecznej.

Zauroczenie błędnie rozumianą koncepcją swobody gospodarczej zakończyło się dla rosyjskich zwolenników doktrynalnego neoliberalizmu złośliwą ironią. Jak się okazało, nadmiar swobody może rodzić skutki wprost przeciwne do oczekiwanych. Radziecki system gospodarowania był pod wieloma względami irracjonalny. Jednak kiedy runął, to zamiast zacząć produkować dobre towary, niemal całkowicie zaprzestaliśmy produkcji na

R E C E N Z J E

I

O M Ó W I E N I A

Jakub Borowski , Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski, PWE, Warszawa 2011, s. 184

W pierwszych dniach grudnia 2009 r. rating długu greckiego został obniżony z poziomu A do BBB+. Utrata przez kraj strefy euro ratingu należącego do grupy A była negatywnym sygnałem dla rynków finansowych (zapoczątkowała półroczny okres nieprzerwanej deprecjacji euro wobec dolara; średniomiesięczny kurs spadł z 1,49 $/€ w listopadzie 2009 r. do 1,22 w czerwcu 2010 r., a więc osłabienie euro wyniosło ponad 18%). Niemniej jednak przeważała wówczas opinia, że poważne problemy finansów publicznych nie powinny stać się udziałem członków strefy euro poza Grecją, a tym samym funkcjonowanie strefy jako całości nie jest zagrożone. Jednakże w listopadzie 2010 r. o pomoc finansową do MFW oraz do krajów Unii Europejskiej zwróciła się Irlandia, a niespełna pół roku później, w kwietniu 2011 r., podobny wniosek pojawił się ze strony Portugalii. Obecnie – lipiec 2011 r. – z coraz większym zaniepokojeniem obserwowany jest rozwój sytuacji fiskalnej we Włoszech, a tylko nieco mniejsze obawy dotyczą Hiszpanii, która już dokonała bardzo znacznych redukcji w swoich wydatkach publicznych. Kłopoty, jakich doświadcza co najmniej pięciu na siedemnastu członków strefy euro, musiały wpłynąć na opinie o samej strefie w tych krajach, które mają status członków Unii Gospodarczej i Walutowej z derogacją (formalnie zobowiązane są do wprowadzenia euro do obiegu, ale termin przeprowadzenia tej operacji nie jest określony) – w tym w Polsce. Prof.

Andrzej Wojtyna z zaniepokojeniem dostrzega, że „w odniesieniu do wspólnej waluty coraz bardziej przeważa pogląd, że nie ma się co spieszyć. Przykładów tego „pełzającego eurosceptycyzmu” jest coraz więcej, a niepokoją szczególnie te, które dotyczą oficjalnego stanowiska władz” [Wojtyna 2011, s. B 10].

Książka Jakuba Borowskiego opiera się na założeniu – podzielanym, jak się wydaje, przez cytowanego wyżej prof. Wojtynę, a także przez autora niniejszej recenzji – że kraje członkowskie strefy euro przezwyciężą kryzys finansów publicznych i nie dopuszczą do dezintegracji obszaru wspólnej waluty, chociaż nie można wykluczyć, że pojedyncze kraje wystąpią z unii monetarnej. W świetle takiego założenia członkostwo w strefie euro nie przestaje być strategicznym celem gospodarki polskiej, a analiza kosztów i korzyści związanych z przyjęciem wspólnej waluty znajduje pełne uzasadnienie.

Każdy kraj, który przystępuje do wspólnego obszaru walutowego, musi się liczyć ze stanowiącym konsekwencję tego kroku ograniczeniem możliwości prowadzenia niezależnej polityki makroekonomicznej – w tym przede wszystkim polityki pieniężnej. Utrata samodzielnej polityki pieniężnej jako narzędzia stabilizowania koniunktury, konieczność reagowania na wstrząsy asymetryczne trudnymi dostosowaniami płac nominalnych i realnych, a także uzależnienie w przypadku wstrząsów od tzw. automatycznych stabilizatorów fiskalnych (czyli automatycznych zmian dochodów i wydatków sektora publicznego), które z kolei napotykają barierę deficytu budżetowego i długu publicznego, stanowią istotne ograniczenia w prowadzeniu działań na rzecz łagodzenia wahań gospodarki.

Recenzje i omówienia

649

większym wzrostem udziału transakcji na rynku kasowym, które zawierane są między nierezydentami. Te różnice sprawiają, że w Polsce stabilizacja kursu wobec euro powinna być w większym stopniu osiągana dzięki dobrze komunikowanej ścieżce krótkoterminowych stóp procentowych i wiarygodnej perspektywie spełnienia kryterium fiskalnego z Maastricht.

Kolejne interesujące studium przypadku zawarte w książce J. Borowskiego poświęcone zostało Portugalii, która nie zdołała wykorzystać „efektu doganiania” lub – innymi słowy – mimo przyjęcia euro nie weszła na ścieżkę przyspieszenia realnej konwergencji.

Przyczyn zjawiska można upatrywać w niskiej elastyczności rynku pracy i słabym związku między wzrostem płac a wzrostem wydajności pracy. Spowodowało to bardzo silny wzrost jednostkowych kosztów pracy i pogorszenie konkurencyjności cenowej Portugalii.

Równocześnie luźna polityka fiskalna, znajdująca wyraz w szybkim wzroście wynagrodzeń w sferze budżetowej i transferów socjalnych, przyczyniała się do dynamiki popytu krajowego przewyższającej tempo wzrostu PKB i narastania deficytu w obrotach bieżących. Taka polityka fiskalna uniemożliwiała też zwiększenie produktywności za pomocą bodźca polegającego na obniżeniu podatków. Przypadek portugalski – w którym można zresztą znaleźć podobieństwa ze zjawiskami, które miały miejsce w Grecji, a do pewnego stopnia także w Hiszpanii i Włoszech – dobitnie dowodzi, że uzyskanie pełnego członkostwa w strefie euro nie może osłabiać wysiłku reformatorskiego na obszarze działań strukturalnych uelastyczniających rynek pracy i zwiększających konkurencyjność na rynku produktów, a także w zakresie dyscypliny fiskalnej. To właśnie brak konsekwencji reformatorskiej w znacznym stopniu kryje się za kryzysem fiskalnym części krajów strefy euro.

Ostatni, rozdział 6 książki stanowi próbę bilansu korzyści i kosztów, jaki mógłby wynikać ze wprowadzenia euro w Polsce. Jest to próba syntetycznego zestawienia korzystnych efektów uczestnictwa w strefie euro w odniesieniu do wzrostu gospodarczego z kosztem wyrażającym się we wzroście wahań produkcji i zatrudnienia, jaki może nastąpić w wyniku utraty możliwości prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej. W rozdziale tym J. Borowski zawarł również niezwykle istotny wniosek płynący z doświadczeń lat 2007–2009: „Globalny kryzys finansowy i gospodarczy uwypuklił dwa dodatkowe zagrożenia związane z przyjęciem euro. Pierwsze z nich wiąże się z powstaniem i pęknięciem bąbla spekulacyjnego na rynku nieruchomości. Drugim zagrożeniem jest rozluźnienie dyscypliny fiskalnej po przystąpieniu do wspólnego obszaru walutowego”. Te dwa zagrożenia powinny zostać ograniczone przez procedury makroostrożnościowe polskiego nadzoru finansowego i zapisy Ustawy o finansach publicznych i Konstytucji RP. Na zakończenie powróćmy raz jeszcze do przytoczonej na wstępie wypowiedzi prof.

Andrzeja Wojtyny. Stwierdza on, że chociaż kwestia pełnego członkostwa Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej ma ogromne długookresowe znaczenie, to „dyskusja na ten temat właściwie zamarła” [Wojtyna 2011]. Można mieć nadzieję, że książki takie, jak napisana przez J. Borowskiego, nie pozwolą, aby sytuacja taka nadmiernie się wydłużyła.

Dariusz Filar

Bibliografia Wojtyna A., Co dalej z członkostwem Polski w strefie euro?, „Rzeczpospolita”, 8 lipca 2011.

PROPONUJEMY

ZAMIESZCZENIE

REKLAMY

TEMATYCZNIE ZWIĄZANEJ Z DZIEDZINĄ NAUK EKONOMICZNYCH Reklama w kolorze 2100 zł + 23% VAT (2583 zł brutto) Reklama czarno-biała 1600 zł + 23% VAT (1968 zł brutto) Cena dotyczy jednorazowej publikacji reklamy w pojedynczym numerze

Zainteresowanych prosimy o kontakt z Wydawnictwem Key Text Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-142 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. 22 632-11-36, kom. 665-108-002 www.keytext.com.pl, e-mail: wydawnictwo@keytext.com.pl

Zapraszamy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00

www.ekonomista.info.pl

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­na się od naj­ bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text spół­ka z o.o., ul. Wolska 64a, 01-134 War­sza­wa.

Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2011 r. wy­no­si 50,40 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2011 r. wy­no­si 302,40 zł (w tym 5% VAT).

11 „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mu­ją jed­nost­ki kol­por­ta­żo­we „RUCH” S.A. wła­ści­we dla miej­sca za­miesz­ka­nia. Ter­min przyj­ mo­wa­nia wpłat na pre­nu­me­ra­tę kra­jo­wą do 5-go dnia każde­go mie­sią­ca po­prze­dza­ją­ce­go okres roz­po­częcia pre­nu­me­ra­ty. in­fo­li­nia 0-804-200-600; www.ruch.com.pl Pre­nu­me­ra­ta zagraniczna In­for­ma­cji o wa­run­kach pre­nu­me­ra­ty i spo­so­bie za­ma­wia­nia udzie­la „RUCH” S.A. Od­dział Kra­jo­wej Dys­try­bu­cji Pra­sy, 01-248 War­sza­wa, ul. Ja­na Ka­zi­mie­rza 31/33, te­le­fo­ny 0-22 53-28-731 – pre­nu­me­ra­ta płat­na w wa­lu­cie ob­cej; te­le­fo­ny 022 53-28-816, 022 53-28-734, 022 53-28-819 – pre­nu­me­rata płat­na w PLN. in­fo­li­nia 0-804-200-600 Pre­nu­me­ra­ta opła­ca­na w PLN Prze­le­wem na kon­to w ban­ku: PEKAO S.A. IV O/War­sza­wa, 68 1240 1053 1111 0000 0443 0494 lub w ka­sie Od­dzia­łu.

Do­ko­nu­jąc wpła­ty za pre­nu­me­ra­tę w ban­ku czy też w Urzę­dzie Pocz­to­wym na­le­ży po­dać: na­zwę na­szej fir­my, na­zwę ban­ku, nu­mer kon­ta, czy­tel­ny, peł­ny ad­res od­bior­cy za gra­ni­cą, za­mawia­ny ty­tuł, okres prenumeraty, ro­dzaj wy­sył­ki (pocz­tą prio­ry­ te­to­wą czy eko­no­micz­ną). Wa­run­kiem r­ ozpoczęcia w ­ ysyłki pre­nu­me­ra­ty jest do­ko­na­nie wpła­ty na na­sze kon­to.

Prenumerata opłacana w de­wi­zach przez od­bior­cę z za­gra­ni­cy –– prze­lew na na­sze kon­to w ban­ku: SWIFT ban­ku: PKOPPLPWXXX w USD PEKAO S.A. IV O/W-wa IBAN PL54124010531787000004430508 w EUR PEKAO S.A. IV O/W-wa IBAN PL46124010531978000004430511 Po dokonaniu przelewu prosimy o przesłanie kserokopii polecenia przelewu z podaniem adresu i tytułu pod nr faxu +48 022 532-87-31.

–– czek wystawiony na firmę „RUCH SA OKDP” i przesłany razem z zamówieniem listem poleconym na nasz adres.

–– karty kredytowe VISA i MASTERCARD płatność przez http://www.ruch.pol.pl.

11 „Kol­por­ter” S.A.

ul. Stry­char­ska 6, 25-659 Kiel­ce

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2011 4

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 50,40 zł (w tym 5% VAT)

2011

4 W numerze M. Gorynia, B. Jankowska, M. Pietrzykowski, P. Tarka, M. Dzikowska

Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw J. Borowski, J. Boratyński, A. Czerniak, P. Dykas, M. Plich, R. Rapacki, T. Tokarski

Długookresowy wpływ organizacji EURO 2012 na gospodarkę polską R.W. Włodarczyk

Zróżnicowanie sektorowej struktury pracujących w strefie euro P. Krajewski

11 „Gar­mond Press” S.A.

ul. Sien­na 5, 31-041 Kra­ków

11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: http://www.ekonomista.info.pl Eko­no­mi­sta 2011, nr 4, s. 463–650 Ce­na 50,40 PLN

Podażowe efekty polityki fiskalnej w świetle modelu realnego cyklu koniunkturalnego i wnioski dla gospodarki polskiej

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text