Ekonomista 2012 1 demo

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­ na się od naj­bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr:

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2012 1

Indeks 357030 ISSN 2299-6184

2012

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text sp. z o.o. ul. Wolska 64A, 01-134 War­sza­wa +48 22 632 11 36 Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2012 r. wy­no­si 55,65 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2012 r. wy­no­si 333,90 zł (w tym 5% VAT).

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę przyjmują Zespoły Prenumeraty właściwe dla miejsca zamieszkania klienta. www.prenumerata.ruch.com.pl Pre­nu­me­ra­ta ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela

RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

11 „Kol­por­ter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Gar­mond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl

1 W numerze Łukasz Hardt

Problem realistyczności założeń w teorii ekonomii Michał Konopczyński

Konwergencja cen w unii monetarnej jako czynnik sprzyjający neutralizacji szoków asymetrycznych Elżbieta Kowalczyk

Wpływ cech i umiejętności pracobiorców na ich funkcjonowanie na rynku pracy Anna Gardocka-Jałowiec

Nakłady na działalność badawczo-rozwojową a innowacyjność polskiej gospodarki

Eko­no­mi­sta 2012, nr 1, s. 1–136

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW 1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej.

2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego.

Wydruk powinien być wykonany na papierze A4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły.

3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim).

5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony).

6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków.

7. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail.

Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka).

Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach.

8. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji.

9. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim.

Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji.

10. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

Nowość

Leszek Jerzy Jasiński

Nobel

z ekonomii 1969–2011

Poglądy laureatów w zarysie Format: 165#240 mm, oprawa miękka liczba stron: 256

Publikację rozpoczyna przedstawienie genezy i zasad przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. W głównej części książki zostały omówione sylwetki, poglądy i najważniejsze publikacje sześćdziesięciu trzech laureatów nagrody (od 1969 do 2011 roku). Podano również kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody. Książka zawiera indeks.

Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej.

Książka dostępna w księgarniach, siedzibie Wydawnictwa oraz na stronie www.keytext.com.pl Wersja elektroniczna dostępna na stronie www.zixo.pl

Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-134 Warszawa, ul. Wolska 64A lok. 6 tel. 22 632 11 36, 22 632 11 39, wydawnictwo@keytext.com.pl Zapraszamy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00 Przyjmujemy zamówienia telefonicznie, e-mailem lub ze strony www

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2012

1

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

WARSZAWA

Wydawnictwo Key Text

WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT

Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Zbigniew Czerwiński , Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Urszula Płowiec , Krzysztof Porwit, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady) Michał G. Woźniak

Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, Nowy Świat 49, tel. 022 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl redakcja@ekonomista.info.pl

Polecamy wersję elektroniczną czasopisma na stronie internetowej zixo.pl

Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Wolska 64 A, 01–134 Warszawa tel. 022 632 11 39, 022 632 11 36, fax wew. 212 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 430 egz., ark. wyd. 12

Spis treści In memoriam Urszula Płowiec (1933–2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stefan Kurowski (1923–2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 15

Artykuły Łukasz H A R D T: Problem realistyczności założeń w teorii ekonomii . . . . . . . . . . .

Michał K O N O P C Z Y Ń S K I: Konwergencja cen w unii monetarnej jako czynnik sprzyjający neutralizacji szoków asymetrycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Elżbieta K O W A L C Z Y K: Wpływ cech i umiejętności pracobiorców na ich funkcjonowanie na rynku pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anna G A R D O C K A - J A Ł O W I E C: Nakłady na działalność badawczo-rozwojową a innowacyjność polskiej gospodarki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 41 53 79

Mi­scel­la­nea Marta A N A C K A, Martyna K O B U S: Multidimensional Poverty Analysis In Polish Gminas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Salih Turan K A T I R C I O G L U: Financial Development, International Trade and Economic Growth: The Case of Sub-Saharan Africa. . . . . . . . . . . . . . . . . .

101 117

Recenzje i omówienia Bożena B O R K O W S K A, Regulacja monopolu naturalnego w teorii i praktyce (rec. Stanisław Rudolf). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bogusław C Z A R N Y, Pozytywizm a sądy wartościujące w ekonomii (rec. Marian Gorynia). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Małgorzata J A N I C K A, Liberalizacja przepływów kapitałowych w gospodarce światowej. Przypadek Polski (rec. Sławomir I. Bukowski). . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129 131 134

* Każ­dy ar­ty­kuł za­wie­ra stresz­cze­nie w ję­zy­ku an­giel­skim i ro­syj­skim.

An­giel­sko­ję­zycz­ne stresz­cze­nia ar­ty­ku­łów za­miesz­cza­nych w „Eko­no­mi­ście” są re­je­strowane w serwisie: International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk oraz „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl (LISTA FILADELFIJSKA)

Con­tents In memoriam Urszula Płowiec (1933–2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stefan Kurowski (1923–2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 15

Ar­tic­les Łukasz H A R D T: The Problem of the Realisticness of Assumptions in Economic Theory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Michał K O N O P C Z Y Ń S K I: Price Convergence in a Monetary Union as a Factor Conducive to the Neutralisation of Asymmetric Shocks. . . . . . . . . . . . .

Elżbieta K O W A L C Z Y K: The Influence of Employees’ Traits and Skills on Their Functioning in the Labour Market. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anna G A R D O C K A - J A Ł O W I E C: R&D Expenditures and the Innovativeness of the Polish Economy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 41 53 79

Mi­scel­la­nea Marta A N A C K A, Martyna K O B U S: Multidimensional Poverty Analysis in Polish Gminas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Salih Turan K A T I R C I O G L U: Financial Development, International Trade and Economic Growth: The Case of Sub-Saharan Africa. . . . . . . . . . . . . . . . . .

101 117

Book Reviews Bożena B orkowsk A, Regulacja monopolu naturalnego w teorii i praktyce (Regulation of a Natural Monopoly: Theory and Practice) (rev. by Stanisław Rudolf) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bogusław C zarn Y, Pozytywizm a sądy wartościujące w ekonomii (Positivism and Value Judgements in Economics) (rev. by Marian Gorynia). . . . . . . . . . . . .

Małgorzata Janick A, Liberalizacja przepływów kapitałowych w gospodarce światowej. Przypadek Polski (Liberalisation of Capital Flows in the World Economy. The Case of Polish) (rev. by Sławomir I. Bukowski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129 131

134

* Each ar­tic­le is fol­lo­wed by a sum­ma­ry in En­glish and Rus­sian.

Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk and „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http:// cejsh.icm.edu.pl

Содержание In memoriam Уршуля Пловец (1933–2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Стефан Куровски (1923–2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 15

Статьи Лукаш Х А Р Д Т: Проблема реалистичности предпосылок в теории экономики Михал К О Н О П Ч И Н Ь С К И: Конвергенция цен в монетарном союзе как фактор, способствующий нейтрализации асимметричных шоков. . . . . . . . . . . Эльжбета К О В А Л ЬЧ И К: Влияние индивидуальных черт и профессиональных навыков работников на их функционирование на рынке труда. . . . . . . . . . . . . Анна ГА Р Д О Ц К А - Я Л О В Е Ц: Затраты на научно-исследовательскую деятельность и инновационность польской экономики.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 41 53 79

Разное Марта А Н А Ц К А, Мартына К О Б У С: Multidimensional Poverty Analysis In Polish Gminas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Салих Туран К А Т И Р Ц И О Г Л У: Financial Development International Trade and Economic Growth: The Case of Sub-Saharan Africa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101 117

Рецензии и обсуждения Божена Б О Р К О В С К А, Регулирование естественной монополии в теории и практике (рец. Станислав Рудольф). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Богуслав Ч А Р Н Ы, Позитивизм и оценивающие суждения в экономике (рец. Марьян Горыня). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Малгожата Я Н И Ц К А, Либерализация потоков капитала в мировой экономике (рец. Славомир И. Буковски). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129 131 134

* Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках.

Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, регистрируютсяв библиографическом сервисе International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

A

R

T

Y

K

U

Ł

Y

Łukasz Hardt*

Problem realistyczności założeń w teorii ekonomii „(…) twierdzenie, że dzięki lekceważeniu refleksji metodologicznej nauka osiąga sukces jest nonsensem” P. Samuelson [1963, s. 231]

Wstęp Ekonomiści często budują modele, opierając się na nierealistycznych założeniach. Można również zaobserwować, że dla wielu badaczy rozwój ekonomii powinien sprowadzać się do uczynienia jej założeń bardziej realistycznymi [Musgrave 1981, s. 377]. Przekonanie o wartości epistemologicznej realistycznych założeń powraca szczególnie silnie obecnie, gdy wielu ekonomistów stawia pytanie o stan teorii ekonomii w obliczu globalnej recesji lat 2008–2009. Niektórzy, jak chociażby Krugman [2009] i Colander i inni [2009], wyrażają przekonanie, iż „lepsza” ekonomia, a więc bardziej precyzyjnie identyfikująca przyczyny i przebieg kryzysu, powinna być oparta na bardziej realistycznych założeniach [Hardt 2010b]. Nie są oni zresztą w tym szczególnie nowatorscy, gdyż tego typu głosy silnie rozbrzmiewały już wcześniej. Warto tutaj chociażby przypomnieć debatę o stosowaniu zbyt daleko idących abstrakcji w modelach ekonomicznych, która miała miejsce w latach 70. XX w. N. Kaldor, jeden z bardziej aktywnych jej uczestników, w artykule o znamiennym tytule – The Irrelevance of Equilibrium Economics, opublikowanym w 1972 r., stwierdza z żalem: „proces odchodzenia od nierealistycznych założeń nie rozpoczął się” [Kaldor 1972, s. 1239], gdyż jak wcześniej zaznacza: „Popularność ‘ekonomii równowagi’ stała się poważną przeszkodą dla rozwoju ekonomii jako nauki, gdzie przez ‘naukę’ rozumiem zbiór twierdzeń, opartych na założeniach, które są empirycznie wywiedzione (z obserwacji), i której hipotezy poddają się weryfikacji zarówno na poziomie predykcji, jak też zało* Dr

Łukasz Hardt – adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego i w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN; e-mail: lhardt@wne.uw.edu.pl

22

Łukasz Hardt

żeń” [Kaldor 1972, s. 1237]. Podobieństw pomiędzy obecną debatą o ekonomii a tą z lat 70. jest zresztą więcej i warto wskazać m.in. na to, iż krótko przed pojawianiem się krytyki teorii ekonomii ze strony jej najwybitniejszych adeptów zwykle panowało przekonanie o jej sukcesie. W przypadku dyskusji z lat 70. można przytoczyć słowa Sir Donalda MacDougalla, ówczesnego prezydenta Królewskiego Towarzystwa Ekonomicznego, który stwierdził: „widzimy jednoznacznie silnie ‘ujawnione preferencje’ na nasze usługi. Krzywa popytu na ekonomistów przesunęła się istotnie w prawo” [MacDougall 1974, s. 774]1. Natomiast w przypadku aktualnej debaty Robert Lucas jeszcze w 2003 r. mówił: „Teza, jaką chcę postawić w tym wystąpieniu, jest następująca: makroekonomia odniosła sukces, a jej centralny problem, a więc przeciwdziałanie kryzysom gospodarczym (…), został rozwiązany” [Lucas 2003, s. 1]. Podobnie więc jak w odniesieniu do samej gospodarki, która w dużej mierze rozwija się cyklicznie, tak też w nawiązaniu do debaty o teorii ekonomii można wskazać na okresy optymizmu i pesymizmu co do jej zdolności do opisywania zjawisk empirycznych. Optymizm zwykle towarzyszy dobrej koniunkturze gospodarczej, a pesymizm czasom kryzysu.

Wróćmy jednak do głównego problemu niniejszego artykułu, jakim jest kwestia realistyczności założeń w teorii ekonomii. Został on z całą mocą postawiony w znanym artykule M. Friedmana z 1953 r., który powszechnie odczytywany jest jako poparcie dla tezy, że teorie powinny być oceniane poprzez pryzmat trafności ich predykcji, a nie realistyczności założeń; natomiast sama nierealistyczność założeń nie powinna być traktowana jako jakikolwiek deficyt aparatu teoretycznego2. Friedman [1953, s. 8–9] pisał: „jedynym znaczącym testem zasadności hipotezy jest porównanie jej predykcji ze stanem faktycznym. Hipoteza jest odrzucana, jeśli jej predykcje okazują się błędne (‘częściej’ niż predykcje alternatywnych hipotez); przyjmowana jest natomiast wtedy, jeśli jej predykcje nie zostaną podważone”. W innym miejscu tego tekstu Friedman stwierdza: „Naprawdę istotne i znaczące hipotezy będą opierały się na założeniach, które nie będą ściśle opisywały rzeczywistości, a w ogólności, im bardziej znacząca teoria, tym bardziej nierealistyczne założenia, na których jest oparta” [Friedman 1953, s. 14]. Właśnie to sformułowanie wywołało najważniejszą dyskusję metodologiczną w ekonomii XX w. (por. Mäki [2000, s. 317]). Wielu z jej uczestników interpretowało idee Friedmana w sposób powierzchowny, tak jakby swoją lekturę tego tekstu ograniczyli wyłącznie do przywołanych powyżej fragmentów, a w rezultacie interpretacje te nie były zgodne z przesłaniem autora. W szczególności część ekonomistów 1 W wypowiedzi

tej MacDougall odnosi się do sytuacji pomiędzy 1962 r. a 1974 r., kiedy to liczba ekonomistów zatrudnionych na uniwersytetach brytyjskich wzrosła trzykrotnie, a tych zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw prawie sześciokrotnie [Hutchison 2000, s. 105].

2 Friedman nie jest bynajmniej pierwszym ekonomistą, który podjął te kwestie. Wcześniej o niebezpieczeństwach związanych ze stosowaniem nadmiernych abstrakcji pisał już w 1879 r.

Cliffe Leslie, który twierdził, iż „oczekiwanie, że inteligentny człowiek mający zamknięte oczy będzie w stanie poznać prawa rządzące gospodarką, jest tak samo realistyczne jak oczekiwanie, iż w taki sam sposób będzie w stanie odkryć prawa fizyki” [Leslie 1879, s. 946]. „Zamknięte oczy” to nic innego jak nierealistyczne założenia. Do tego rodzaju kwestii odnosili się również inni ekonomiści, m.in. Menger [1883] oraz Knight [1921] [por. Hutchison 2000, s. 113].

Michał Konopczyński*

Konwergencja cen w unii monetarnej jako czynnik sprzyjający neutralizacji szoków asymetrycznych Wprowadzenie Wczesne badania empiryczne potwierdzają wyrównywanie się cen w krajach Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW)1. Zjawisko to obserwowano jeszcze przed wprowadzeniem do obiegu banknotów i monet euro. Na przykład Sosvilla-Rivero i Gil-Pareja (2002) wykazali systematyczną konwergencję poziomów cen towarów podlegających wymianie (tradables) w latach 1975–1995. Rogers, Hufbauer i Wada [2001] oraz EBC (2005) stwierdzają, że zróżnicowanie cen towarów podlegających wymianie zmniejszyło się w UE do poziomu typowego dla Stanów Zjednoczonych. Wnioski z najnowszych publikacji są jednak nieco bardziej zróżnicowane. Na przykład Parsley i Wei [2008] twierdzą, że wspólna waluta nie pomogła zredukować różnic w poziomach cen w poszczególnych krajach strefy euro. Podobnie sceptyczna jest Wolszczak [2010].

W przypadku państw Europy Środkowo-Wschodniej w dłuższym okresie dominujące znaczenie będzie jednak odgrywać tzw. efekt Balassy-Samuelsona, który powoduje, że w krajach biedniejszych, ale szybko się rozwijących, inflacja jest na ogół wyższa niż w krajach bardziej rozwiniętych (zob. np. Egert [2007]; Hofman, Remsperger [2005]). W rezultacie można się spodziewać stopniowego wyrównywania się cen w górę, do poziomu najbardziej rozwiniętych państw strefy.

Proces stopniowej niwelacji różnic w poziomach cen między poszczególnymi krajami próbujemy ująć modelowo, formułując bardzo prosty, matematyczny opis wpływu zróżnicowania cen na bilanse handlowe poszczególnych państw UGW. Ponieważ z badań empirycznych wynika, że konwergencja cen może być * Dr

Michał Konopczyński – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Katedra Ekonomii Matematycznej; e-mail: michal.konopczynski@ue.poznan.pl 1 Używamy zamiennie określeń: unia monetarna, unia walutowa, UGW, strefa euro.

42

Mchał Konopczyński

procesem długotrwałym, przedstawiony model należy traktować jako średniookresowy (o horyzoncie czasu rzędu co najmniej kilkunastu lat)2.

Najpierw, wykorzystując proste narzędzia statycznej analizy porównawczej, zbadamy wpływ konwergencji cen na gospodarkę państwa przystępującego do unii monetarnej. Przeanalizujemy przypadek tzw. małej gospodarki otwartej, następnie unię złożoną z kilku identycznych państw i wreszcie unię utworzoną przez zróżnicowane państwa. Następnie przyjrzymy się mechanizmowi dyspersji asymetrycznych szoków, który ujawnia swą skuteczność dopiero w średnim okresie, dzięki konwergencji cen nominalnych.

1. Mała gospodarka W tym punkcie zakładamy, że gospodarka omawianego kraju stanowi niewielką część gospodarki całej unii. W rezultacie zmiany salda bilansu płatniczego danego kraju, a także zmiany popytu wewnętrznego nie wpływają na pozostałe państwa unii. W artykule Konopczyński [2006], w punkcie II przedstawiliśmy krótkookresowy, statyczny model takiej gospodarki po jej przystąpieniu do unii monetarnej. Model ów zapisaliśmy w formie układu równań:

(IS)

Y = AP(Y, T, r) + G + H(A, A*, e).

(AS) Y = S(P), gdzie: Y – wielkość produkcji krajowej; T – wielkość dochodów sektora publicznego (rządu); G – wielkość wydatków sektora publicznego (rządu); P – poziom cen w kraju.

(1) (2)

Realna stopa procentowa r jest (w przybliżeniu) równa różnicy między unijną (wspólną dla całej strefy euro) stopą nominalną R* i stopą inflacji w kraju. Funkcja AP(Y, T, r) = C(Y, T, r) + I(Y, T, r) oznacza absorpcję sektora prywatnego, obejmującą konsumpcję i inwestycje prywatne. Z kolei H(A, A*, e) oznacza saldo bilansu handlowego, które jest uzależnione od absorpcji kraju A = AP + G, absorpcji zagranicy A* oraz realnego kursu wymiany e = P*/P, gdzie P*oznacza poziom cen za granicą (w pozostałych krajach unii). Natomiast S(P) jest funkcją zagregowanej podaży, zdefiniowanej jako zbiór wszystkich par (P, Y), które przy danym egzogenicznie zasobie kapitału i danej przeciętnej stawce płac zapewniają firmom (optymalizującym wielkość zatrudnienia) maksymalny zysk3.

2 Nie

chcemy używać określenia „model długookresowy”, ponieważ abstrahujemy od procesów akumulacji wielkości determinujących wzrost gospodarczy w długim okresie, np. kapitału fizycznego, kapitału ludzkiego, postępu technologicznego, a także długu publicznego.

3 Wyprowadzenie krzywej AS można znaleźć np. w podręczniku Romera [1996, s. 214–222].

Elżbieta KOWALCZYK*

Wpływ cech i umiejętności pracobiorców na ich funkcjonowanie na rynku pracy** Wprowadzenie Analiza rynku pracy jest niezaprzeczalną domeną badań ekonomistów, którzy sformułowali wiele teorii tłumaczących jego mechanizmy. Natomiast zajmujący się nim psychologowie opisują głównie zachowania bezrobotnych oraz ich sposoby radzenia sobie z traumą, jaką jest utrata pracy. Brakuje natomiast koncepcji, która by od strony psychologicznej tłumaczyła funkcjonowanie pracobiorców na rynku pracy. Prowadząc badania poświęcone tej tematyce, uzyskałam dane empiryczne, które umożliwiły mi opracowanie i empiryczne zweryfikowanie psychologicznego modelu rynku pracy. Badaniami zostały objęte osoby aktywne zawodowo poszukujące zatrudnienia na zewnętrznym, konkurencyjnym, rynku pracy.

1. Ekonomiczne teorie rynku pracy i bezrobocia Trudno pokusić się w tym miejscu o przekrojowe przedstawienie ekonomicznych koncepcji i teorii rynku pracy stworzonych w ramach ekonomii. Zatem pragnę jedynie pokrótce wspomnieć o mikroekonomicznej teorii poszukiwań na rynku pracy, której przedstawicielami są m.in. Peter A. Diamond, Dale Mortensen i Christopher Pissarides (twórcy modelu zwanego dalej DMP), za który badacze ci otrzymali Nagrodę Nobla z ekonomii w 2010 r.

Model ten odchodzi od założeń nurtu neoklasycznego, w którym przyjmuje się, iż kupujący i sprzedający zawierają między sobą transakcje w jednej chwili, * Dr hab. Elżbieta Kowalczyk – Katedra Teorii Organizacji i Zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail: e.kowalczyk@ue.poznan.pl ** Praca finansowana ze środków na naukę w latach 2007–2010 jako projekt badawczy nr N 115 016 32/0285

54

Elżbieta Kowalczyk

co nie pociąga za sobą żadnych kosztów transakcyjnych, i w którym zawarty jest paradygmat doskonałej konkurencji: ceny na rynku (w tym rynku pracy) ustalają się automatycznie i są wzajemnie dopasowane, podaż równa jest popytowi, nie występuje też nadmiar ani niedobór dóbr.

Ponieważ w praktyce gospodarczej taka sytuacja występuje bardzo rzadko, w swym modelu laureaci Nagrody Nobla uwzględnili tzw. bezrobocie frykcyjne jako zjawisko związane z sytuacją, w której nabywca określonego dobra (np. pracodawca) nie może szybko znaleźć odpowiadającej mu oferty (np. pracownika świadczącego usługę pracy). Na rynku pracy, na którym występują frykcje, pracodawcy i pracobiorcy negocjują cenę pracy, dochodząc do porozumienia bądź odstępując od niego, co wiąże się z poszukiwaniem kolejnego, oferującego atrakcyjniejsze warunki, partnera pertraktacji. Model DMP tłumaczy w sposób bardziej realny takie zjawiska na rynku pracy, jak współistnienie wolnych miejsc pracy i bezrobocia, zróżnicowanie wynagrodzeń osób o podobnych cechach i wykonujących podobną pracę czy długotrwałe utrzymywanie się wysokiej stopy bezrobocia [Buttler, Orczyk, Szambelańczyk 2011, s. 119–127].

Frykcje na rynku pracy sprawiają, że tylko część bezrobotnych i poszukujących pracy znajduje ją i tylko część pracodawców obsadza powstałe wakaty.

W modelu DMP obrazującym przepływy pracowników na rynku pracy ważna jest liczba wolnych miejsc pracy oraz pracobiorców poszukujących zatrudnienia oraz chłonność rynku pracy. O podjęciu pracy decyduje racjonalna kalkulacja dokonywana przez pracobiorcę, uwzględniająca koszty i zyski wynikające z jej podjęcia. Podobną kalkulację przeprowadza pracodawca, porównując potencjalne zyski wynikające z zatrudnienia pracownika z kosztami związanymi z jego zatrudnieniem. Pracodawca i pracobiorca, którzy dochodzą do porozumienia na drodze negocjacji, uzyskaną w ich wyniku rentą rekompensują koszty poszukiwań, dzieląc ją pomiędzy sobą. To, jaki będzie ich indywidualny zysk, zależy od ich siły negocjacyjnej i umiejętności w tym zakresie [Buttler, Orczyk, Szambelańczyk 2011, s. 119–129].

W teorii poszukiwań na rynku pracy, w której nurt wpisuje się model DMP, zakłada się, że bezrobocie jest zjawiskiem dobrowolnym, gdyż wynika z autonomicznych decyzji jednostek o podjęciu poszukiwania pracy. Bezrobocie jest zjawiskiem naturalnym, występującym nawet w sytuacji równowagi na rynku pracy.

Zakłada się tu też, że poszukiwanie pracy jest obciążające i zmusza pracobiorców do rezygnacji z dotychczasowego zatrudnienia w przypadku znalezienia lepszej i bardziej efektywnej pracy [Kwiatkowski 2002, s. 156–157].

W przedstawionych powyżej założeniach można znaleźć inspirację do tłumaczenia prawidłowości psychologicznych związanych z funkcjonowaniem człowieka w pracy. Poszukiwanie pracy przez pracobiorcę i poszukiwanie pracownika przez pracodawcę jest uwarunkowane wieloma względami i z pewnością nie przebiega w warunkach doskonałej konkurencji. Jednakże oprócz uwzględnianych w modelu DMP parametrów występują także inne, pozaekonomiczne czynniki determinujące funkcjonowanie podmiotów na rynku pracy. Z badań empirycznych, które przeprowadziłam wśród pracodawców wynika, iż za wynik i sukces indywidualnych nego-

Anna Gardocka-Jałowiec*

Nakłady na działalność badawczo­‑rozwojową a innowacyjność polskiej gospodarki Wstęp Polska stanęła, wraz z przyjęciem postanowień Strategii Lizbońskiej z 2000 r., przed zadaniem pobudzenia działalności badawczo­‑rozwojowej, będącej niekwestionowanym źródłem innowacyjnej, konkurencyjnej gospodarki. Założenia Strategii Lizbońskiej, które miały być zrealizowane do 2010 r., okazały się zbyt ambite, nie tylko dla Polski, ale i dla większości krajów UE. Kontrowersyjne (co do realności realizacji) założenie wzrostu inwestycji w działalność B+R do poziomu 3% PKB nie zostało zrealizowane1. A co więcej, zostało ono podtrzymane w kolejnym dokumencie Komisji Europejskiej – w tzw. nowej strategii „Europa 2020”.

Polska stanęła ponownie przed wielkim wyzwaniem – do 2020 r. ma wykazać się „rozwojem inteligentnym”, tzn. opartym na wiedzy i innowacjach2.

W niniejszym artykule podjęto próbę oceny działalności badawczo­‑rozwojowej w Polsce na tle państw UE w latach 2004–2010 w kontekście inno­wacyjności gospodarki. Za problem badawczy przyjęto niski poziom innowacyjności polskiej gospodarki, znajdujący swoje odzwierciedlenie w jej względnie niskiej pozycji konkurencyjnej. Wysunięto hipotezę, iż struktura nakładów na działalność badawczo­‑rozwojową w układzie instytucjonalnym i funkcjonalnym ma decydujący wpływ na poziom innowacyjności gospodarki. * Dr

Anna Gardocka-Jałowiec – Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Ekonomii i Za­rzą­ dzania; e-mail: a.gardocka@uwb.edu.pl 1 Wyjątek stanowiły państwa, które w 2009 r. osiągnęły wyższy poziom udziału nakładów na B+R w PKB: Dania (3,02%), Szwecja (3,62%), Finlandia (3,96%).

2 W dokumencie „Założenia do Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020” (przyjętym przez Komitet do Spraw Europejskich 22 listopada 2010 r.) ustalono w harmonogramie osiągania celów krajowych, iż w Polsce do 2020 r. inwestycje w B+R będą stanowić 1,7% PKB, z udziałem sektora publicznego i prywatnego 50% [Annual Growth Survey, 2011, s. 15]

80

Anna Gardocka-Jałowiec

W prowadzonych rozważaniach przyjęto metodologię pomiaru działalności badawczo­‑rozwojowej opartą na wytycznych OECD zamieszczone w Podręczniku Frascati [2002]. Zgodnie z tymi wytycznymi działalność badawczo­‑rozwojowa traktowana jest jako „ogólnokrajowy wysiłek badawczo­‑rozwojowy”. Obejmuje działalność B+R prowadzoną w kraju, w tym również finansowaną ze źródeł zagranicznych, natomiast nie ujmuje krajowych środków na B+R wydatkowanych za granicą, szczególnie na rzecz instytucji międzynarodowych. Ujmowana jest ona jako prace twórcze podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy, w tym wiedzy o człowieku, kulturze i społeczeństwie, oraz wykorzystanie tych zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. W tym artykule nakłady na działalność badawczo­‑rozwojową są rozpatrywane według instytucji/organizacji finansujących tę działalność (klasyfikacja instytucjonalna) oraz typów działalności B+R, tj. badań podsta­wowych, badań stosowanych i prac rozwojowych (klasyfikacja funkcjonalna) [Podręcznik Frascati 2002, s. 24–26, 34].

Punktem wyjścia rozważań uczyniono analizę innowacyjności polskiej gospodarki i opartą na niej analizę konkurencyjności. Rozważania o strukturze nakładów na działalność badawczo­‑rozwojową w ujęciu insty­tuc­jonalnym (wg źródeł finansowania) i funkcjonalnym (wg rodzajów badań) poprzedzono oceną dynamiki nakładów na B+R w przeliczeniu na 1 mieszkańca oraz udziału nakładów na B+R w PKB. Relacja nakładów na działalność B+R do PKB ilustruje zaangażowanie gospodarki we wspieranie sektora nauki i kreowanie nowej wiedzy, co jest istotne z punktu widzenia innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.

Prowadzone w artykule rozważania zmierzają do odpowiedzi na następujące pytania: 1) na ile prowadzona działalność B+R w Polsce jest spójna z dominującym w państwach wysoko rozwiniętych modelem alokacji kapitału w badania i naukę; 2) na ile prowadzone przez jednostki badawcze w Polsce badania (badania podstawowe, stosowane i prace rozwojowe) odpowiadają zapotrzebowaniu zgłaszanemu przez przedsiębiorstwa, a w rezultacie jak przedstawia się propagowane zbliżanie się „świata nauki ze światem przedsiębiorstw”; 3) jakim innowacjom (radykalnym, czy przyrostowym) sprzyja obecny model działalności badawczo­‑rozwojowej w Polsce?

Zdaję sobie sprawę z komplementarności zachodzącej między działalnością badawczo­‑rozwojową a mentalnością i kulturą społeczeństwa oraz poziomem ukształtowania kapitału społecznego. Bez akceptacji i zrozumienia społecznego nawet najbardziej kreatywne działania nie znajdują odpowiedniego przełożenia w zakresie realizacji przyjętej strategii rozwoju innowacyjności gospodarki. Jednakże z uwagi na ograniczoną objętość i ramy tematyczne artykułu zagadnienia te zostały pominięte.

Podstawą analizy są dane statystyczne Eurostat, GUS, wytyczne OECD dotyczące pomiaru działalności naukowo­‑badawczej [Podręcznik Frascati 2002] i działalności naukowej i technicznej [Podręcznik Oslo 2005], aktualne dokumenty Komisji Europejskiej oraz opracowania Innovation Union Scoreboard (IUS) i The Global Competitivenes Report (GCR).

M

I

S

C

E

L

L

A

N

E

A

Marta Anacka* Martyna Kobus**

Multidimensional Poverty Analysis in Polish Gminas Introduction Until the early seventies most welfare measures were based on income as an indicator of individual well-being. This narrow focus on income has been criticized by such prominent researchers as Nobel Prize winners, Joseph Stiglitz and Amartya Sen. It is now widely accepted in the economic literature that well-being and hence, the shortfall of well-being, namely poverty deprivation, is a multidimensional concept. This idea is reflected in such renowned initiatives as Stiglitz-Sen-Fitousi commission, created in 2008 by the French government with the aim of proposing new ways of measuring economic performance and social progress and the launch of Better Life Index by OECD in 2010. Governments of countries such as France, United Kingdom, Japan and Canada have been recently increasingly attending to the topic of measuring socio-economic progress. In particular, the goal is to go beyond GDP per capita as a sole indicator of well-being.

The literature on the measurement of well-being has largely addressed income wellbeing of individuals or of households. Yet well-being exists along multiple dimensions of which income is just one. Characteristics such as health, education, and housing are also relevant well-being factors. Income can partially be used as a proxy for them; however, there are also sources of well-being other than income. Educational outcomes may depend on factors such as the availability of schools, legislation regarding child labor, and labor market opportunities. As the empirical literature shows [Jensen, Skyt Nielsen 1997], there does not necessarily have to be much association between these factors and individual or household income, hence income well-being indices will be to a large extent inadequate in evaluating social progress. Also, measures of well-being based only on income do not account for the possibility that in many countries services such as health care or education are provided by the state. Therefore, it does not have to be the case that, for example, income poor have also low education and indeed sometimes the real picture is more complicated. Alkire and Santos [2010] show that there is nearly 40 percent of income poor in Ethiopia but, on the other hand, as much as 90 percent poor when health and education are also considered.

For the above mentioned reasons multidimensional measures sprung up in social sciences (psychology, economics, sociology) and so did measures of poverty and inequality. Most * Mgr

** Mgr

Marta Anacka – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, manacka@wne.uw.edu.pl Martyna Kobus – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, mkobus@wne.uw.edu.pl

102

Miscellanea

notably, United Nations uses Human Poverty Index (HPI) that measures deprivation in health, education and standard of living. The criticism with HPI and with most such indices is the arbitrariness of the functional form, in particular weights applied to each dimension and aggregation procedures. In order to remove this arbitrariness, Atkinson and Bourguignon [1982] presented stochastic dominance criteria under which it is possible to determine whether one multivariate distribution is more unequal than another. In economics stochastic dominance has been used usually in the decision making under uncertainty, but nowadays it is also applied in the analysis of poverty [Panek 2011]1. Duclos, Sahn and Younger [2006] propose how to make multidimensional comparisons of two distributions with respect to poverty that are robust to the choice of an index and a poverty line. They also extended statistical results of Davidson and Duclos [2000] to cases where deprivation is measured in at least several dimensions. In what follows we draw mostly on these results.

Important thing to note is that multidimensional poverty measurement should not be mistaken with a simple measure of poverty along different dimensions separately, since then, upon aggregation, the association between attributes will be washed out. Association is a distinctive feature of multidimensional analysis; in fact, it is association that makes the analysis truly multidimensional. It can happen (and it does happen in our dataset) that the results obtained while carrying out multidimensional analysis differ if we were only to compare dimension by dimension (separately). The reason why this occurs is exactly the association between considered variables. Imagine we study poverty in dimensions such as income and health measured by the level of hemoglobin and we compare poverty between rural and urban areas. It is possible that in one dimension marginal distribution in urban stochastically dominates the one in rural areas, that is, less formally speaking, for every level of income there is lower percentage of individuals falling behind this level in urban area than in the rural area. Yet comparing marginals is not equivalent to comparing joint distributions of income and hemoglobin level in the two areas. It may happen that in cities income and hemoglobin are strongly positively correlated, hence if a person is income poor it is a good chance he or she suffers also from poor health. In poverty measurement literature such correlation is usually considered as a sign of higher poverty, that is, between two multidimensional distributions with the same marginals the one with higher association among variables is said to have more poverty. Therefore, in our example it may occur that there is bidimensional dominance of rural over urban area despite urban-over-rural unidimensional dominance in income.

In this paper we present the results of multidimensional poverty analysis carried out in Poland. We use the data on five Polish gminas (Gostyń, Gliwice, Zgierz, Małogoszcz, Manowo) that were gathered in the COMPETE project2. We compare relative welfare standing of the gminas in dimension of income and education (years of education completed or highest education level attained). There are some drawbacks to the considered dataset that will be described in detail in Section 2, but for comparison purposes the data available is sufficient. First, we run pairwise comparisons in each dimension separately. Two distributions in the considered dimension (for instance, the cummulative distribution of income in Zgierz in Gliwice) can either cross, be identical or dominate each other. Next we check the results of unidimensional analysis in light of bivariate welfare comparisons.

In our dataset we observe three distinctive types of results. Type 1 occurs when we find unidimensional dominance in both dimensions and bidimensional dominance. It is the least interesting type since bidimensional analysis adds no further information to what was already 1 The

concept of stochastic dominance is described in detail in the next section. project Civilisation Competences and Sustainable Development in Polish Regions was financed

by Norwegian EEA grant and Polish Ministry of Science and Higher Education. The director of the project was Professor Barbara Liberda from University of Warsaw, Faculty of Economic Sciences.

2 The

Salih Turan Katircioglu*

Financial Development, International Trade and Economic Growth: The Case of Sub-Saharan Africa Introduction Among the main issues of development economics is to investigate the major determinants of economic growth. The relationship and the direction of causality between financial development and economic growth have been empirically tested in the literature. After the extensive studies in this field, it is now well recognized that financial development is crucial for economic growth [Calderon, Liu 2003] as it is a necessary condition for achieving a high rate of economic growth [Chang 2002] and has a strong positive relationship with economic growth [Mazur, Alexander 2001]. However, according to De Gregorior and Guidotti [1995] financial development significantly reduces economic growth for countries (especially in Latin America) experiencing relatively high inflation rates. Thus, this causal relationship generally remains unclear [Calderon, Liu 2003].

In the early studies of economic development, relatively little attention was paid to the financial aspects of the process and the role of the financial sector was underestimated by economists. In the 1960s, however, the relationship between financial development and economic growth started to be explored in the pioneering studies of Gurley and Shaw [1955, 1967] and Goldsmith [1969]. Following these studies a substantial amount of work has been done by different writers, such as Patrick [1966], Khatkhate [1972, 1988], McKinnon [1973], Shaw [1973], Fry [1978, 1986, 1988], Gupta [1984] and Wijnbergen [1982, 1985]. The relationship between financial development and economic growth has been further researched in the recent studies of Mazur and Alexander [2001], Chang [2002], Calderon and Liu [2003], Jenkins and Katircioglu [2009], and Katircioglu et. al [2007].

Patrick [1966] developed two hypotheses testing the possible directions of causality between financial development and economic growth, that is, the supply­‑leading hypothesis, assuming a causal relationship from financial development to economic growth, and the demand­‑following hypothesis, which it postulates a causal relationship from economic growth to financial development. In the empirical literature, McKinnon [1973], King and Levine [1993], Neusser and Kugler [1998] and Levine et al. [2000] support the supply­‑leading hypothesis while Gurley and Shaw [1967], Goldsmith [1969], and Jung [1986] support the * Salih Turan Katircioglu, Ph.D – Department of Banking and Finance, Eastern Mediterranean Uni‑ versity, Famagusta, Nort Cyprus; e­‑mail: salihk@emu.edu.tr

118

Miscellanea

demand­‑following hypothesis. On the other hand, Soukhakian [2007] supports the supply­ ‑leading hypothesis for Japan.

On the other hand, many studies in the literature proved the importance of international trade for economic growth. Some of these studies support export­‑led hypothesis while others support import­‑led hypothesis for particular countries. Although results on the direction of relationship between international trade and economic growth are still inconclusive [Balaguer, Cantavella-Jorda 2002], these studies have shown that international trade is crucial for economic growth of many countries [Shan, Sun 1998; Xu 1996; Jin 1995; Bahmani-Oskooee, Alse 1993, Marin 1992; Chow 1987]. Recent theoretical literature provides two main mechanisms through which international trade may affect growth. The first is its effect on the rate of innovation. The second is its effect on the adoption rate of technologies from more advanced countries that also increases the economy’s rate of total factor productivity growth [Proudman et al. 1998].

Financial development and international trade are identified as macroeconomic variables as being highly correlated with economic growth performance across countries in the empirical growth literature [Beck 2002]. There are also empirical studies in the literature searching the channels through which both financial development and openness affect economic growth. Kletzer and Bardhan [1987] incorporate a financial sector into the Heckscher-Ohlin trade model and show that financial sector development gives countries a comparative advantage in industries that rely more on external financing. According to Baldwin [1989], financial markets are a source of comparative advantage. As Beck [2002] mentions, many economists argued that the development of the financial sector follows rather than leads the development of the real sector due to the fact that the specialization of countries in particular industries would create a demand for a well­‑developed financial sector. Jenkins and Katircioglu [2009] use the bounds test to cointegration and Granger causality tests to investigate the empirical relationship between financial development, international trade and economic growth in Cyprus. They find that money supply, exports and imports are stimulated by growth in the long­‑run period; however, they did not find any long­‑run equilibrium relationship between financial development (as measured by money supply and domestic credits provided by banking sector) and international trade (exports and imports of goods and services), except the relationship between exports and money supply in the case of Cyprus. Furthermore, the results of Jenkins and Katircioglu [2009] do not suggest any direction of causality between financial development and international trade in Cyprus. On the other hand, Katircioglu et al. [2007] also investigated the relationship between financial development, international trade, and economic growth in India. They suggest that long­‑run equilibrium relationship exists between these variables. Their further results from causality tests reveal that (1) economic growth in India stimulates a growth in international trade (exports and imports of goods and services), (2) financial development is stimulated by exports while imports are stimulated by money supply, and (3) there is feedback relationship between financial development and economic growth in the case of India. Finally, Soukhakian [2007] finds that a long run equilibrium relationship exists between financial development, international trade and economic growth in Japan, except between domestic credit (second measure of financial development), trade and growth. The results of Soukhakian [2007] suggest that financial development as proxied by broad money gives causation to economic growth that supports the supply­‑leading growth hypothesis for the Japanese economy and supports the growth­‑driven trade (GDT) hypothesis, which claims that economic growth causes “more efficient imports and exports” for Japan.

Having the fact that further attention for the relationship between financial development, international trade, and economic growth is still needed, this study empirically investigates

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

Pełną wersję otrzymają Państwo po zakupie czasopisma

www.ekonomista.info.pl www.keytext.com.pl

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­ na się od naj­bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr:

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2012 1

Indeks 357030 ISSN 2299-6184

2012

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text sp. z o.o. ul. Wolska 64A, 01-134 War­sza­wa +48 22 632 11 36 Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2012 r. wy­no­si 55,65 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2012 r. wy­no­si 333,90 zł (w tym 5% VAT).

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę przyjmują Zespoły Prenumeraty właściwe dla miejsca zamieszkania klienta. www.prenumerata.ruch.com.pl Pre­nu­me­ra­ta ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela

RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

11 „Kol­por­ter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Gar­mond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl

1 W numerze Łukasz Hardt

Problem realistyczności założeń w teorii ekonomii Michał Konopczyński

Konwergencja cen w unii monetarnej jako czynnik sprzyjający neutralizacji szoków asymetrycznych Elżbieta Kowalczyk

Wpływ cech i umiejętności pracobiorców na ich funkcjonowanie na rynku pracy Anna Gardocka-Jałowiec

Nakłady na działalność badawczo-rozwojową a innowacyjność polskiej gospodarki

Eko­no­mi­sta 2012, nr 1, s. 1–136

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text