Ekonomista 2012 6 demo

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­ na się od naj­bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro), 01-142 War­sza­wa +48 22 632 11 36 Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2013 r. wy­no­si 55,65 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2013 r. wy­no­si 333,90 zł (w tym 5% VAT).

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700 – 1800. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Pre­nu­me­ra­ta ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

11 „Kol­por­ter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Gar­mond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2012 6

Indeks 357030 ISSN 0013-3205

2012

6 W numerze Mikołaj Konopczyński

Wpływ opodatkowania na wzrost gospodarczy Łukasz GOCZEK

Niestabilność polityki fiskalnej, rozwój rynków finansowych i wzrost gospodarczy Waldemar FLORCZAK

O możliwości zintegrowanej weryfikacji empirycznej alternatywnych teorii na przykładzie teorii przestępczości Dorota JANISZEWSKA

Ordoliberalne koncepcje naprawy kapitalizmu po Wielkim Kryzysie lat 1929–1933 Eulalia Skawińska, Romuald I. Zalewski, Tomasz Brzęczek

Methodology of Social Capital Research and Its Empirical Testing

Eko­no­mi­sta 2012, nr 6, s. 677–888 Ce­na 55,65 zł (w tym 5% VAT)

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW 1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej.

2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego.

Wydruk powinien być wykonany na papierze A4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły.

3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim).

5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony).

6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków.

7. Rysunki proste, wektorowe, w czerni. Linie na wykresach i pola mogą być w szarościach – rysunki powinny być czytelne w tej postaci, bez kolorów i efektów specjalnych (np. cieni, faz, płynnych przejść, tekstur, szrafów, efektów przestrzennych). Format wektorowy PDF, EPS, ostatecznie osadzone wykresy z Excela.

8. Nazewnictwo plików – teksty: Autor_Tytuł.docx (np. Jan Kowalski_Gospodarka polska.docx); streszczenia do artykułów: Autor_Streszczenia.docx (np. Jan Kowalski_Streszczenia.docx); ewentualne dodatkowe pliki nazywamy w analogiczny sposób: (np. Jan Kowalski_rysunek01.pdf).

9. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail.

Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka).

Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach.

10. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji.

11. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim.

Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji.

12. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

Nowość Hanna Fołtyn

Czas

w życiu i pracy Książka o czasie, traktowanym jako dobro rzadkie i jako coś niezwykłego, co nawet trudno zdefiniować. W XXI wieku coraz mocniej czujemy presję czasu, gdy nowoczesna technologia pozwala nie tylko mierzyć czas do milionowej części sekundy, ale też przyspiesza wszystkie zjawiska, w sposób Format: 165#240 mm, do tej pory nie spotykany. Próbując być nowoczeoprawa miękka, snymi, godzimy się na pośpiech, czy też spieszymy liczba stron: 260, cena detaliczna: 45,15 zł się coraz bardziej, sądząc, że zdążymy.

W publikacji zaprezentowano koncepcje, które mogą zainteresować czytelnika z wielu punktów widzenia. Różnorodność tych koncepcji jest ogromna i każdy w zależności od tego, w jakiej indywidualnej sytuacji się znajduje, może znaleźć dla siebie coś, co go zainteresuje. Zaskakujące punkty widzenia wielu z nich mogą skłonić nas dla lepszego traktowania siebie i swoich bliskich. Modne ostatnio hasło, żeby zwolnić, żeby nie dać się zwariować, zaczyna nabierać coraz większej wagi w pospiesznym świecie.

Książka składa się z dwóch części. Pierwsza część prezentuje filozoficzne podejście do czasu. Znajduje się tu przegląd wielu interesujących koncepcji związanych z definicją czasu, jego mierzeniem, kategoriami i związkami z przestrzenią.

Przedstawia się postrzeganie czasu przez pryzmat jego ograniczenia, kalendarzy, względności w odczuwaniu czasu, koncepcji wykorzystywania przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, zwraca się uwagę na pośpiech i przyspieszenie, jakie pojawia się współcześnie w naszym życiu. Znajdują się tu także propozycje pozyskiwania czasu, a przynajmniej jego lepszego wykorzystywania poprzez organizację przestrzeni, zarządzanie projektami i własne doskonalenie.

Druga część ma ścisły związek z czasem pracy. Z jednej strony przedstawia się czas jako atut funkcjonowania organizacji w znaczeniu szybkości ich działania, konkurencji, strategii i sposobów jego kompresji. Z drugiej jako przedmiot zarządzania.

Szczególną uwagę zwraca się na czas pracy menedżerów, sposób analizy i doskonalenie ich pracy poprzez planowanie i organizowanie działań.

Książka dostępna w księgarniach, siedzibie Wydawnictwa oraz na stronie www.keytext.com.pl

Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-134 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. 22 632 11 36 wydawnictwo@keytext.com.pl Zapraszamy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00 Przyjmujemy zamówienia telefonicznie, e-mailem lub ze strony www

2012

6

WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT

Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Krzysztof Porwit, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady) Michał G. Woźniak

Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, Nowy Świat 49, tel. 22 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl redakcja@ekonomista.info.pl

Polecamy wersję elektroniczną czasopisma na stronie internetowej www.ekonomista.info.pl

Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro), 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, faks wew. 212, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 430 egz., ark. wyd. 18,5 + 0,25

Spis treści In memoriam Danuta Gotz-Kozierkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

685

Artykuły Michał K o n o p c z y ń sk i: Wpływ opodatkowania na wzrost gospodarczy .

Lukasz G O C Z E K: Niestabilność polityki fiskalnej, rozwój rynków finansowych i wzrost gospodarczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waldemar F L O RC Z A K: O możliwości zintegrowanej weryfikacji empirycznej alternatywnych teorii na przykładzie teorii przestępczości . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dorota JA N I S Z E W S K A: Ordoliberalne koncepcje naprawy kapitalizmu po Wielkim Kryzysie lat 1929–1933 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eulalia S K A W I Ń S K A, Romuald I. Z A L E W S K I, Tomasz B R Z Ę CZ E K: Methodology of Social Capital Research and Its Empirical Testing . . . . . . . . .

689 713 735 765 793

Miscellanea Stanisław L I S, Mateusz R O S O Ł O W S K I: Europejskie systemy gospodarcze: dobrobyt a efektywność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Michał P R ZY B Y L I Ń S K I: Ludzkie życie i zdrowie jako czynnik produkcji w polskim handlu zagranicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

825 849

Eseje Leokadia Orę z iak: Otwarte Fundusze Emerytalne (refleksje na marginesie polskiego wydania książki Mitchella Orensteina Prywatyzacja emerytur)

863

Recenzje Michał Gabriel W o ź nia k, Gospodarka Polski 1990–2011. Transformacja. Mo‑ dernizacja. Droga do spójności społeczno-ekonomicznej, tom I – Transformacja (rec. Urszula Zagóra-Jonszta). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gerald A. Cohe n, Dlaczego (nie) socjalizm? (rec. Zbigniew Madej) . . . . . . . . .

877 883

Książki nadesłane w 2012 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

887

* Każ­dy ar­ty­kuł za­wie­ra stresz­cze­nie w ję­zy­ku an­giel­skim i ro­syj­skim.

An­giel­sko­ję­zycz­ne stresz­cze­nia ar­ty­ku­łów za­miesz­cza­nych w „Eko­no­mi­ście” są re­je­strowane w serwisie: International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk oraz „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl (LISTA FILADELFIJSKA)

Contents In memoriam Danuta Gotz-Kozierkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

685

Articles Michał K O N OPCZYŃ S K I: The Effect of Taxation on Economic Growth . . Łukasz G O C Z E K: Instability of Fiscal Policy, Financial Market Development, and Economic Growth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waldemar F L O RC Z A K: On the Possibility of an Integrated Empirical Testing of Alternative Theories: Case Study of Crime Theories . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dorota JA N I S Z E W S K A: Ordoliberal Conceptions of Capitalism Reform after the Great Depression of 1929–1933 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eulalia S K A W I Ń S K A, Romuald I. Z A L E W S K I, Tomasz B R Z Ę CZ E K: Methodology of Social Capital Research and Its Empirical Testing . . . . . . . . .

689 713 735 765 793

Miscellanea Stanisław LIS, Mateusz ROSOŁOWSKI: European Economic Systems: Welfare vs. Efficiency . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Michał PRZYBYLIŃSKI: Human Life and Health as Production Factor in the Polish Foreign Trade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

825 849

Essays Leokadia O R Ę Z I A K: The Open Pension Funds (notes on the margin of the Polish edition of the book by M. Orenstein, Privatizing Pensions) . . . . . . . . . . .

863

Book Reviews Michał G. W OŹ N I A K. Gospodarka Polski 1990-2011. Transformacja. Mo‑ dernizacja. Droga do spójności społeczno-ekonomicznej (Poland's Economy, 1990–2011: Transformation. Modernization. Towards Socio-Economic Coheren‑ ce) (rev. by Urszula Zagóra-Jonszta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gerald A. C O H E N, Dlaczego (nie) socjalizm? (Why (not) Socialism?) (rev. by Zbigniew Madej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Books received in 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

877 883 887

* Each article is followed by a summary in English and Russian Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk and „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http:// cejsh.icm.edu.pl

Содержание In memoriam Данута Гоц-Козеркевич . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

685

Статьи Михал К О Н О П Ч И Н Ь С К И: Влияние налогообложения на экономический рост . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Лукаш Г О Ч Е К: Нестабильность фискальной политики, развитие финансовых рынков и экономический рост . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Вальдемар Ф Л О Р Ч А К: К вопросу о возможности интегрированной эмпирической проверки альтернативных теорий на примере теории преступности . . . . . Дорота Я Н И Ш Е В С К А: Ордолиберальные концепции реформирования капитализма после Великой депрессии 1929–1933 гг. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Эулалия С К А В И Н Ь С К А, Ромуальд И. З А Л Е В С К И, Томаш Б Ж Е Н Ч Е К: Методология исследования общественного капитала и ее эмпирическая проверка . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

689 713 735 765

793

Разное Станислав ЛИС, Матеуш РОСОЛОВСКИ: Европейские экономические системы: благосостояние и эффективность . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Михал П Ш И Б Ы Л И Н Ь С К И: Жизнь и здоровье людей как фактор производства в польской внешней торговле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

825 849

Эссе Леокадия О Р Е Н З Я К: Открытые пенсионные фонды (замечания на полях польского издания книги М.Оренстайна Приватизация пенсий) . . . . . . . . . . . .

863

Сообщения Михал Г. В О З Ь Н Я К, Экономика Польши 1990–2011. Трансформация. Модернизация. Путь к социально-экономической слаженности (рец. Уршуля Загура-Ионшта) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Геральд А. К О Е Н: Почему (не) социализм? (рец. Збигнев Мадей) . . . . . . . . . . . .

877 883

Книги, присланные в 2012 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

887

* Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках. Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, регистрируютсяв библиографическом сервисе International Bibliography of the Social Sciences (IBSS): http://www.ibss.ac.uk a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

A

rt

y

k

u

ł

y

Michał K o n o p c z y ń ski: Wpływ opodatkowania na wzrost gospodarczy

Michał Konopczyński*

Wpływ opodatkowania na wzrost gospodarczy Wprowadzenie Literatura dotycząca wpływu podatków na wzrost gospodarczy jest bogata.

W ramach teorii endogenicznego wzrostu analizuje się problem tzw. optymalnej struktury podatkowej, a także optymalnego poziomu podatków. Z najważniejszych prac teoretycznych warto wymienić Jones, Manuelli [1990], Barro [1990], Lucas [1990], Rebelo [1991], Easterly, Rebelo [1993], Ireland [1994], Turnovsky [1996a), Baier, Glomm [2001]. Prawie wszystkie te prace dotyczą gospodarki zamkniętej z egzogeniczną podażą pracy oraz zagregowaną funkcją produkcji.

Kilku autorów podejmuje też kwestię wpływu podatków na podaż pracy, np.

Turnovsky [2000], Chen [2007]. Wreszcie są też modele gospodarki otwartej, np. Turnovsky [1999].

Hipotezy wynikające z modeli teoretycznych są poddawane weryfikacji ekonometrycznej. Na przykład Angelopoulos, Economides i Kammas [2007] na podstawie modelu endogenicznego wzrostu badają statystycznie zależności między wysokością podatków i tempem wzrostu gospodarczego w krajach OECD. Znajdują oni potwierdzenie tezy, że im wyższe jest obciążenie gospodarki podatkami, tym niższe przeciętne tempo wzrostu. Z kolei Lee i Gordon [2005], analizując dane z lat 1970–1997, znajdują negatywną zależność między opodatkowaniem kapitału a wzrostem gospodarczym w szerokiej grupie 70 krajów.

Współczesna teoria endogenicznego wzrostu gospodarczego jest budowana poprzez analizowanie optymalnego zachowania tzw. reprezentatywnych podmiotów – przedsiębiorstwa oraz konsumenta. Standardem jest rozpatrywanie optymalnego zachowania konsumenta przez pryzmat maksymalizacji użyteczności strumienia konsumpcji, na ogół w nieskończonym horyzoncie czasu. Wymaga to stosowania zaawansowanych metod matematycznych, np. rachunku różniczkowego i/lub różnicowego, sterowania optymalnego (często w wersji stochastycznej), * Dr Michał Konopczyński – Katedra Ekonomii Matematycznej, Uniwersytet Ekonometryczny w Poznaniu; e-mail: michal.konopczynski@ue.poznan.pl

690

Michał Konopczyński

programowania liniowego i nieliniowego1. W niniejszym artykule konstruujemy model gospodarki, który pod względem matematycznym jest relatywnie prosty.

Abstrahujemy od pojęcia użyteczności strumienia konsumpcji, a zachowanie gospodarstw domowych opisujemy przy pomocy równań behawioralnych. Do pełnego zrozumienia treści artykułu wystarczy znajomość podstaw ekonomii i rachunku różniczkowego. Dzięki temu przedstawiona analiza powinna być przystępna również dla czytelnika nieobeznanego ze współczesną, wysoce zmatematyzowaną teorią ekonomii. Ponadto może stanowić element edukacji ekonomicznej nawet na wstępnym poziomie.

Struktura artykułu jest następująca. W punkcie 1 przedstawiamy model gospodarki prywatnej, po czym wprowadzamy do niego rząd, który w celu sfinansowania konsumpcji publicznej pobiera podatki dochodowe od wynagrodzeń pracowników oraz od zysków z kapitału. Wykazujemy, że podwyższenie stawki opodatkowania pracy jest bardziej szkodliwe dla wzrostu gospodarczego niż takie samo podwyższenie stawki opodatkowania zysków kapitałowych. W punkcie 3 pokazujemy, że nawet jeśli konsumpcja publiczna jest w jakimś stopniu substytutem konsumpcji indywidualnej, to i tak opodatkowanie pracy jest dużo bardziej szkodliwe niż opodatkowanie kapitału. W punkcie 4 wprowadzamy opodatkowanie konsumpcji (VAT i akcyza). Rozważamy różne rodzaje reakcji oszczędności gospodarstw domowych na zmiany wysokości tego podatku – od braku reakcji (oszczędności nie są uzależnione od podatku VAT, a jedynie od podatków dochodowych) po reakcję maksymalną (decydując o wielkości oszczędności konsumenci biorą pod uwagę całość podatku VAT). Wykazujemy, że poza skrajnym przypadkiem braku reakcji, aby osiągnąć najwyższe możliwe tempo wzrostu, należałoby wyeliminować wszystkie podatki – zarówno dochodowe, jak i konsumpcyjne.

Naturalnie, całkowita likwidacja wszystkich podatków jest niemożliwa. Dlatego w punkcie 5 rozważamy kwestię podatków typu kwotowego: jeśli już trzeba zebrać określoną kwotę, to za pomocą jakiego rodzaju podatków należy to zrobić, aby jak najmniej zaszkodzić gospodarce? Matematycznie dowodzimy, że zdecydowanie najlepiej to zrobić za pomocą podatków od konsumpcji.

W punkcie 6 kalibrujemy model na podstawie danych statystycznych dla Polski. Na koniec analizujemy 12 różnych wariantów obniżenia stawek podatków.

Z naszych symulacji wynika, że redukując obciążenie gospodarki podatkami z obecnych 33% PKB do 30% PKB, można by zwiększyć stopę wzrostu gospodarki o ok. 1/4 pkt. proc., co oznacza, że po 30 latach PKB byłby wyższy o 8% niż przy obecnych stawkach podatków. Co więcej, znaczące przyspieszenie wzrostu gospodarczego można osiągnąć nawet zachowując wpływy podatkowe w dotychczasowej wysokości – wystarczy odpowiednio zmodyfikować strukturę podatków, podnosząc opodatkowanie konsumpcji, a obniżając podatki dochodowe.

1 Reprezentatywnym przykładem zaawansowanej teorii wzrostu jest książka: Novales, Fernández, Ruiz [2009].

Lukasz G OCZ E K, Niestabilność polityki fiskalnej, rozwój rynków finansowych i wzrost gospodarczy

Łukasz Goczek*

Niestabilność polityki fiskalnej, rozwój rynków finansowych i wzrost gospodarczy1 Wstęp W ostatnim dziesięcioleciu coraz więcej uwagi w literaturze naukowej poświęca się ocenie właściwości polityki fiskalnej. Jednak w porównaniu z dużą liczbą badań empirycznych poświęconych skutkom polityki pieniężnej, polityce fiskalnej poświęcono znacznie mniej uwagi. Biorąc pod uwagę to, że polityka fiskalna jest przedmiotem debaty publicznej i podlega o wiele silniejszej kontroli demokratycznej niż pośrednio wybierane władze monetarne, relatywnie mniejsze zainteresowanie ekonomistów tym tematem może być pewnym zaskoczeniem. Dlatego też tematem artykułu jest określenie powiązań między niestabilnością polityki fiskalnej, rozwojem rynku finansowego oraz wzrostem gospodarczym.

Temat ten ma zasadnicze znaczenie w kontekście kryzysu finansowego oraz kryzysu zadłużeniowego w strefie euro. Negatywne skutki uznaniowości polityki fiskalnej państwa wskazywałyby na konieczność wprowadzenia ograniczeń w zakresie uznaniowości tej polityki, dzięki czemu możliwe byłoby jej uniezależnienie od krótkookresowych interesów politycznych.

Celem artykułu jest ocena znaczenia zmienności polityki fiskalnej dla wzrostu gospodarczego na poziomie makroekonomicznym, oparta na analizie ilościowej.

Najpierw w celu oszacowania miar niestabilności polityki fiskalnej wykonano analizę funkcji reakcji polityki fiskalnej. Następnie miary te posłużyły do badania wpływu tej niestabilności na wzrost gospodarczy oraz oddziaływania stopnia rozwoju finansowego na siłę tej zależności na poziomie makroekonomicznym.

* Dr Łukasz Goczek – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski; e-mail: lgoczek@wne. uw.edu.pl 1 Autor pragnie podziękować dr. M. Brzozowskiemu oraz dr J. Siwińskiej za pomoc w uzyskaniu miar niestabilności polityki fiskalnej, a członkom Komitetu Badań Ekonomicznych NBP za krytyczne komentarze do artykułu.

714

Łukasz Goczek

Pierwsza część artykułu przedstawia dyskusję na temat miar niestabilności polityki fiskalnej. Druga zawiera dyskusję na temat piśmiennictwa. Trzecia przedstawia wyniki przeprowadzonych badań empirycznych. Ostatnia stanowi prezentację wniosków.

1. Definicje i miary zmienności polityki fiskalnej Zjawisko zmienności, wahań bądź też niestabilności polityki fiskalnej (fiscal policy volatility) dopiero od niedawna stało się przedmiotem badań i zapewne dlatego nie ma jeszcze uznanej powszechnie definicji. Na ogół pojęcie to jest utożsamiane z odchyleniami zmiennej opisującej politykę fiskalną od trendu bądź jej oczekiwanej wartości. W większości przypadków badacze koncentrują się na zmienności dyskrecjonalnej polityki fiskalnej, czyli tej części dochodów lub wydatków publicznych, których wielkość nie zależy od działania automatycznych stabilizatorów.

W piśmiennictwie można znaleźć kilka miar zmienności polityki fiskalnej.

Wszystkie polegają na obliczeniu odchylenia standardowego danej wielkości od jej oczekiwanej wartości. Różnią się od siebie, po pierwsze, metodą wyznaczania oczekiwań, a po drugie, wyborem zmiennych, które opisują politykę fiskalną.

Wybór zmiennej opisującej politykę fiskalną jest uzależniony od doboru krajów, jakie są przedmiotem badania. Jeżeli analiza dotyczy szerokiej próby krajów, jak w przypadku tego badania, wówczas wydatki na dobra i usługi sektora rządowego są najszerzej dostępną i porównywalną zmienną związaną z polityką fiskalną.

Pełniejsze i jednocześnie porównywalne miary, obejmujące całkowite wydatki czy dochody publiczne, nie są dostępne dla większości krajów z tej próby. Miara ta ma dwie wady – pomija istotne kategorie wydatków, takie jak np. transfery, oraz ignoruje stronę dochodową. Do jej zalet należy to, że jest ona niewrażliwa na zmiany związane z działaniem automatycznych stabilizatorów, a więc odzwierciedla zmienność polityki dyskrecjonalnej. Jest to też zmienna porównywalna w skali międzynarodowej i obejmująca wydatki całego sektora publicznego. Wydaje się zatem, że pomimo wad, jej wykorzystanie jest uzasadnione2. Dodatkowo jest to zmienna używana w większości badań nad zmiennością polityki fiskalnej, więc jej wykorzystanie ułatwia porównanie wyników.

Kolejna różnica pomiędzy istniejącymi w literaturze miarami zmienności polityki fiskalnej polega na różnych podejściach do szacowania trendu lub wartości oczekiwanej zmiennej opisującej politykę fiskalną. Najprostsza metoda polega na przybliżeniu zmienności polityki fiskalnej przez odchylenie standardowe tempa wzrostu danej zmiennej. Podejście takie zastosowali np. Furceri, Poplawski, Ri2 Próba użycia zmienności całkowitych dochodów bądź wydatków publicznych zmniejszyłaby znacznie liczbę krajów poddanych badaniu oraz nie pozwoliłaby na oddzielenie zmienności wynikającej z wahań cyklicznych PKB od zmienności polityki dyskrecjonalnej. Innymi słowy, wykorzystanie wahań całkowitych dochodów bądź wydatków państwa oznaczałoby, że oszacowana zmienność nie będzie miarą wyłącznie wahań polityki fiskalnej, a będzie łączyć skalę zmienności polityki fiskalnej z wielkością cyklicznych wahań PKB.

Waldemar F L O R CZ A K, O możliwości zintegrowanej weryfikacji empirycznej alternatywnych teorii na przykładzie teorii przestępczości

Waldemar Florczak*

O możliwości zintegrowanej weryfikacji empirycznej alternatywnych teorii na przykładzie teorii przestępczości1 Wprowadzenie Nauki społeczne charakteryzuje rozbieżność poglądów na te same kwestie, a problematyka przestępczości jest tego dobrym przykładem. Stanowiąc ważny obszar społecznej rzeczywistości, zjawisko przestępczości jest przedmiotem dociekań różnych dyscyplin naukowych, a w wymiarze instytucjonalnym stanowi kluczową przesłankę funkcjonowania organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości.

Teorie przestępczości różnią się między sobą znacząco, zwłaszcza w kontekście postrzegania i gradacji przyczyn i uwarunkowań przestępczości. Tematyka związana z typologią i systematyzacją teorii przestępczości stanowi ważną część każdego podręcznika kryminologii (np. B. Hołyst [2010] omawia kilkadziesiąt doktryn kryminologicznych). Kryteriów podziału istniejących doktryn jest wiele, ale główne linie delimitacyjne przebiegają przez następujące kwestie (por. Siegel [2010, s. 94–300]): 1. Umiejscowienie etiologicznych źródeł przestępczości.

Perspektywa biologiczno­‑psychologiczna versus perspektywa uwarunkowań zewnętrznych. Według teorii biologiczno­‑psychologicznych inklinacje przestępcze są funkcją indywidualnych, wewnętrznych cech sprawcy, do których należy zaliczyć genotyp, płeć, wiek, osobowość, inteligencję czy emocjonalność. Cechy te warunkują sposób percepcji rzeczywistości przez sprawcę, jego odporność na stres i racjonalność poczynań, a w momencie popełniania przestępstwa – decydują o przebiegu, intensywności i dynamice określonych procesów chemicznych i neurologicznych zachodzących w jego organizmie (patrz np. Hołyst [2010, s. 916–950]). *

Dr Waldemar Florczak – Katedra Modeli i Prognoz Ekonometrycznych, Uniwersytet Łódzki; e-mail: emfwaf@uni.lodz.pl 1 Opracowanie powstało w ramach realizacji grantu MNiSW, nr 3354/B/H03/2010/38.

736

Waldemar Florczak

2. Etap życia determinujący osobniczą skłonność do zachowań przestępczych.

Dominacja czynników genetycznych i wrodzonych (np. biosocjologiczne (bio‑ social) teorie przestępczości) versus uwarunkowania środowiskowe. W tym drugim przypadku zasadniczą kwestią jest, czy osobnicze inklinacje do zachowań bezprawnych są kształtowane w stadium wczesnego dzieciństwa (np. teoria psychodynamiczna) czy też zmieniają się wraz ze starzeniem się jednostki (np. teoria behawioralna, teoria drogi życiowej).

3. Trwałość versus zmienność osobniczego potencjału przestępczego.

Zgodnie z ustaleniami teorii cech ukrytych (latent trait theories) przestępczy potencjał osobniczy ma charakter wrodzony lub ukształtowany zostaje we wczesnym dzieciństwie, i w dalszym stadium życia jednostki pozostaje na relatywnie stabilnym, utrwalonym poziomie. Kwestią sporną pozostaje odpowiedź na pytanie o kluczową cechę osobowości, która determinuje osobniczą podatność na zachowania przestępcze. Na przykład według ogólnej teorii przestępczości cechą taką jest umiejętność samokontroli, natomiast zgodnie z teorią drogi życiowej, osobowość człowieka, a zatem i jego osobniczy potencjał przestępczy, zmienia się wraz ze zdobywaniem nowych doświadczeń i krytycznej obserwacji rzeczywistości.

4. Racjonalność versus irracjonalność przestępców.

Według podejścia klasycznego – wzmocnionego i sformalizowanego przez teorię racjonalnego wyboru [Becker 1968] – przestępcy działają racjonalnie, biorąc pod uwagę dostępne informacje dotyczące indywidualnie percypowanej opłacalności przestępstwa, dla której kluczowe znaczenie ma oczekiwana kara. Fakt, iż pewna część przestępstw jest popełnianych w afekcie (np. Shepherd [2004]), wydaje się poddawać w wątpliwość powyższy argument. Ponadto inne doktryny negują istnienie efektu odstraszania (np. Donohue, Wolfers [2005]), stanowiącego fundament operacjonalizacji ekonomicznej teorii przestępczości. Jednakże dla uprawomocnienia teorii racjonalnego wyboru wystarcza, aby tylko pewna (systematyczna) część przestępców kierowała się w swoich działaniach racjonalnym rachunkiem korzyści i strat [Ehrlich 1973].

5. Spór o efektywność głównych sposobów postępowania wobec sprawców przestępstw: odstraszanie versus izolacja (z ewentualnością zaostrzonego rygoru) versus rehabilitacja/resocjalizacja versus leczenie.

Do głównych wątków tego sporu należy zaliczyć kwestię efektywności sankcji karnych innych niż kara bezwarunkowego pozbawienia wolności. Szczególnie atrakcyjna – z ekonomicznego punktu widzenia – jest w tym kontekście koncepcja uzależnienia wysokości orzeczonych grzywien od wysokości uzyskiwanych dochodów.

Inną kluczową i wciąż nierozstrzygniętą kwestią, będącą przedmiotem szczególnie gorących sporów, jest pytanie o występowanie efektu odstraszania indywidualnego versus efektu brutalizacji2. Kolejnym dużym problemem zarówno etycz2 W odróżnieniu od hipotezy odstraszania ogólnego, która odnosi się do osób, które nigdy nie weszły w konflikt z prawem właśnie ze względu na możliwość kary, hipoteza odstraszania indywidualnego dotyczy osób, które odbyły karę więzienia. To, czy pobyt taki – i ewentualnie warunki pobytu (np. w więzieniu o zaostrzonym rygorze) – skutkuje osłabieniem osobniczych inklinacji przestępczych (efekt odstraszania

Dorota J A N I S Z E W S K A: Ordoliberalne koncepcje naprawy kapitalizmu po Wielkim Kryzysie lat 1929–1933

Dorota Janiszewska*

Ordoliberalne koncepcje naprawy kapitalizmu po Wielkim Kryzysie lat 1929–19331 Kryzys gospodarczy globalnego kapitalizmu lat 2008–2010 bardzo często był porównywany przez opiniotwórcze środowiska naukowe i medialne z Wielkim Kryzysem lat 1929–1932. Wydaje się, że tej analogii dokonano na wyrost, raczej by uzyskać efekt publicystyczny. Oba kryzysy dotyczyły co prawda systemów gospodarki kapitalistycznej gloryfikujących wolny rynek (leseferyzm wtedy i neoliberalizm współcześnie), różni je jednak reakcja społeczno-polityczna na te załamania.

W przeciwieństwie do Wielkiej Depresji, która wyzwoliła nowe idee aspirujące do bycia alternatywą w miejsce schodzącego ze sceny leseferyzmu, obecny kryzys jak na razie nie stał się impulsem do wykrystalizowania nowych doktryn ekonomicznych w obszarze euroatlantyckim.

Wyzwolone przez Wielki Kryzys lat 1929–1933 siły ideologiczne walczyły o „rząd dusz” ówczesnych generacji, proponując alternatywne formy ustrojowe.

Rozciągały się one od pomysłów jeszcze większego zliberalizowania światowej gospodarki aż po nurty bazujące całkowicie na antyliberalizmie, jak komunizm i faszyzm. Gdzieś pomiędzy nimi zaczęła się konstytuować „trzecia droga”, wiodąca pomiędzy obiema skrajnościami: systemem leseferystycznym a centralistycznym.

Jedna z idei tego nurtu zawładnęła umysłami w obszarze anglosaskim na następne prawie pół wieku – były nią propozycje sformułowane przez Brytyjczyka Johna Maynarda Keynesa i ich praktyczne wdrożenie przez prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta w postaci programu „New Deal” w latach 30. XX w. Rzadziej zauważa się, że rówieśniczką keynesizmu była w kontynentalnej Europie doktryna niemieckiego ordoliberalizmu. Dała ona silne teoretyczne podwaliny pod wersję kapitalizmu nadreńskiego – społeczną gospodarkę rynkową, która realizowana

*

Mgr Dorota Janiszewska – Szkoła Nauk Społecznych PAN, e-mail: janiszewska.dorota@wp.pl Niniejszy artykuł naukowy powstał w czasie pobytu badawczego autorki na stypendium im. Johannesa Rau, organizowanym przez Uniwersytet im. Heinricha Heine w Düsseldorfie i Landtag Północnej NadreniiWestfalii w roku akad. 2011/2012.

1

766

Dorota Janiszewska

w praktyce przez Ludwiga Erharda przyniosła Niemcom Zachodnim spektakularny Wirtschaftswunder po II wojnie światowej.

Zarówno koncepcja keynesizmu, jak i ordoliberalizmu powstały jako reakcja na najgłębszy dotąd w historii gospodarczej strukturalny kryzys kapitalizmu. Obydwie szkoły symbolizują także szukanie sposobu przezwyciężenia kryzysu liberalizmu i gospodarki kapitalistycznej poprzez zreformowanie liberalizmu i kapitalizmu, a nie przez ich odrzucenie. Ponieważ propozycje keynesizmu dysponują bogatym komentarzem w literaturze, niniejszy artykuł aspiruje do próby przedstawienia zdecydowanie mniej znanych ordoliberalnych pomysłów na sanację kapitalizmu po Wielkim Kryzysie.

1. Kryzys leseferyzmu Wielka Depresja lat 1929–1932 była dnem kryzysu, który zakończył triumfalny pochód leseferystycznego liberalizmu przełomu XIX i XX w. Tłem dla tego wydarzenia były gwałtowne przemiany społeczne i gospodarcze, które zachodziły w Europie Zachodniej od końca XIX w. W sferze gospodarki kapitalistycznej, w wyniku postępu technicznego rewolucji przemysłowej, następowała koncentracja produkcji i kapitału, często prowadząca do tworzenia się monopoli. W sferze społecznej następowały procesy umasowienia, proletaryzacji i rosnącego rozwarstwienia klas społecznych. Źródłem napięć, które promieniowały na społeczeństwo, były konflikty na linii organizacji rynku i podziału dochodu narodowego. Okazało się bowiem, że realne funkcjonowanie gospodarki kapitalistycznej dalekie jest od wzorcowego modelu teoretycznego. Częste kryzysy koniunkturalne, w konsekwencji których gwałtownie spadała produkcja i dotkliwie rosło bezrobocie, wyzwoliły krytyczne spojrzenie na istniejący ustrój społeczno-gospodarczy nie tylko wśród wąskiego grona naukowców, lecz także wśród ideologów i mas społecznych.

Narastające sprzeczności kapitalizmu doprowadziły do powstania nowych nurtów ideologicznych: ruchu robotniczego, lewicowych partii politycznych i związków zawodowych. Ta nowa konkurencja dla tradycyjnej doktryny liberalnej nie pozostała bez wpływu na jej główny nurt. Łono liberalizmu zaczęły rozdzierać podziały, których efektem był zróżnicowany, krytyczny stosunek do ówcześnie obowiązującego w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej podejścia leseferystycznego, zarówno w odniesieniu do gospodarki, jak i społeczeństwa. Spory te zyskały na sile w początku XX w. wskutek gwałtownych przemian społecznych i politycznych spowodowanych przede wszystkim przez wybuch i skutki pierwszej wojny światowej oraz przebieg rewolucji październikowej 1917 r. w Rosji. Równocześnie następowały bardzo gwałtowne zjawiska gospodarcze, jak m.in. hiperinflacja w Niemczech w latach 20., a ich apogeum stanowił wybuch Wielkiego Kryzysu gospodarczego w 1929 r.

Omawiając przebieg i skutki wielowarstwowego załamania gospodarki lat 1929–1932, na pierwszy plan wysuwa się fakt, że był to przede wszystkim głę-

Eulalia Skawińska, Romuald I. Zalewski, Tomasz Brzęczek

Eulalia S K A W I Ń S K A, Romuald I. Z A L E W S K I, Tomasz B R Z Ę CZ E K: Methodology of social capital research and its empirical testing

Eulalia Skawińska* Romuald I. Zalewski** Tomasz Brzęczek***

Methodology of Social Capital Research and Its Empirical Testing1 Introduction: the research problem Social capital is a set of informal institutions such as moral and ethical standards and values, trust, social engagement networks, loyalty, relationships and the ability to collaborate. The literature offers a documented functional link between social capital and a country’s (a region’s) economic growth and development [Knack, Keefer 1997; Sztaudynger 2005]. As early as the mid-20th century many institutionalists have pointed out social limitations on economic growth in less developed countries which are due to mentality, culture, behaviors and other restrictions [Myrdal 1982, de Soto 2002]. The new approach fits into the current of New Institutional Economics (NIE).

Its advocates have shown that by being transformed into other forms of capital, strong social capital contributes to innovation and affluence in society [North 1990, Coase 2011, Williamson 1998, 2000].

In economic terms, social capital is seen as prerequisite to achieve labor market equilibria by virtue of the functions it performs [Field 2003, Strauss 2007, La Jeunesse 2009, Supiot 2001] and the effectiveness of social strategies as pursued in a given area. Social capital is critical for the competitive advantage of corporations * Prof. dr hab. Eulalia Skawinska – University of Zielona Góra, Faculty of Economy and Management; e-mail: eulalia.skawinska@put.poznan.pl ** Prof. dr hab. Romuald I. Zalewski – ‘Milenium’ College of Gniezno; e-mail: romuald.zalewski@ ue.poznan.pl ** Dr Tomasz Brzęczek – Poznan University of Technology; e-mail: tomsz.brzeczek@put.poznan.pl 1 This paper is the result of the study of social capital as a factor determining the effectiveness of social policy strategy in the Wielkopolska Region (Poznań School of Banking, 2011), in the research project cofinanced by the ESF and the EU. The full presentation of the study is given in the research report: Badanie kapitału społecznego w Wielkopolsce: diagnoza stanu i perspektywy wzrostu, ed. E. Skawińska, Wyższa Szkoła Bankowości, Poznań 2011.

794

Eulalia Skawińska, Romuald I. Zalewski, Tomasz Brzęczek

and regions faced with global hypercompetition and economic imbalances (global economic crises).

In view of the current state of knowledge on social capital, the research problem is objectively relevant and topical [Grootaert, Bastelaer 2002]. Due to its interdisciplinary nature, no uniform definition of social capital is available [Skawińska 2008]. Generally, social capital in Poland is considered poor, having depreciated and atrophied historically, affected by socialism and insufficiently restored during the contemporary systemic transition [Wilczyński 2009; Krzyminiewska 2005; Sztaudynger 2005; Fazlagić 2005; Hausner 2009]. Yet, no comprehensive diagnosis of social capital in Poland exists to support this view. Such capital has not been identified in various aspects or at various levels (temporal or geographical, pertaining to social strata and occupational groups, etc.). As a consequence, no database brings together the attributes of the related resources for the purposes of social capital management in a spatial system. Equally deficient is the availability of ways and means necessary to unambivalently measure the capital and to identify mechanisms and instruments for its development. All this demonstrates that the research problem remains open and unsolved.

The above research problem ties closely to the innovation of various players.

Innovation is paramount to securing broader and more profound insights into spatially differentiated economic growth and social incongruity. As has been demonstrated, in order to generate and deploy innovation, one needs not only technical and economic knowledge but also substantial social capital rooted in culture, history and mentality.

Such capital may drive innovation and help make more effective use of tangible assets while its lack or constitutes a barrier. Strong social capital fosters regional development making it more sustainable while promoting enhanced social cohesion.

As rightfully observed by W. Czajkowski regarding an IT-based civilization, “as the economy becomes a new economy, it grows more dependent than ever on culture (standards, values, …) and awareness (individual attitudes and needs)” [Czajkowski 2006]. G. Kołodko has also stressed that “it is culture after all that determines in the long term who wins and who loses, who gets rich and who becomes poor, which economy flourishes and which declines, which nations prosper and which are reduced to mere vegetating” [Kołodko 2009]. The relationship between social capital and cultural change needs to be better understood [Fukuyama 2002]. It is essential to notice that “social capital promotes innovation, education, self-education and efficient labor; it is as important as the physical and human capital” [Putnam 2000].

In a knowledge-based economy, which Poland aspires to build, business entities and players in the economy increasingly need information on social capital in order to better understand social and economic developments. It is therefore crucial to expand the databases on social capital resources and monitor such capital. Poland’s Strategy for the Development of Social Capital, adopted in 2010 by the Coordination Committee for Development Policies at the Council of Ministers, rightfully recognizes that “the strengthening of social capital is a key challenge faced by Poland in the near future”2 as it is currently very poor throughout the country. No comprehensive studies, however, are available to support social capital management. Sporadic attempts to measure social 2

http://bip.mkidn.gov.pl

M

iscella

n

ea

Stanisław L I S, Mateusz R O S O Ł O W S K I, Europejskie systemy gospodarcze: dobrobyt a efektywność

Stanisław Lis* Mateusz Rosołowski**

Europejskie systemy gospodarcze: dobrobyt a efektywność1 Wprowadzenie W literaturze ekonomicznej dość powszechnie przyjmuje się hipotezę, że państwa dobrobytu – w odróżnieniu od pozostałych krajów, a zwłaszcza państw o gospodarce liberalnej – urzeczywistniając przyjętą misję gospodarowania mającą na celu pomniejszanie nierówności społecznych i pomnażanie dobrobytu ekonomicznego obywateli, w dużym stopniu i zakresie ingerują w życie gospodarcze poprzez nadmierny fiskalizm, rozumiany w uproszczeniu jako relatywnie wysokie wydatki sektora publicznego i progresywne podatki, czego skutkiem może być spowolnienie procesów ekonomicznych i niska efektywność gospodarowania.

Zasadniczym celem poznawczym artykułu jest empiryczna weryfikacja tej hipotezy, a więc wykazanie, który z wyróżnionych tutaj modeli społeczno-ekonomicznych jest bardziej efektywny ekonomicznie i który z nich najpełniej realizuje przyjęte przez dane społeczeństwo idee i wzorce rozwoju społeczno-gospodarczego, ale także zapewnia – per saldo – wyższą trajektorię wzrostu gospodarczego2.

Na przestrzeni ostatniego stulecia państwa europejskie wybierały różne formy ustroju społeczno-gospodarczego. Przy zachowaniu wspólnych, fundamentalnych cech charakterystycznych dla gospodarek rynkowych, występują między nimi istotne różnice dotyczące przede wszystkim zakresu i poziomu ingerencji państwa, systemu i narzędzi regulacji procesów gospodarczych, zwłaszcza zakresu i form zabezpieczeń społecznych i systemu opodatkowania podmiotów gospodarczych, realizacji celów rozwoju społecznego itd.

We współczesnej literaturze ekonomicznej można – z pewnym dopuszczalnym uproszczeniem – wyróżnić różne odmiany ustrojów (modeli) społeczno-gospodarczych w zależności od kształtu prowadzonej polityki społecznej przez kraje zaliczone do poszczególnych modeli, a zwłaszcza od spełniania przez nie dwu podstawowych kryteriów: efektywności gospodarowania i sprawiedliwości społecznej. * Prof.

zw. dr hab. Stanisław Lis – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, liss@uek.krakow.pl

** Mgr Mateusz Rosołowski – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, mrosolowski@gmail.com 1 Artykuł stanowi rozszerzoną i uaktualnioną wersję wykładu wygłoszonego na Uniwersytecie Ekono-

micznym w Bratysławie w listopadzie 2011 r.

2 W realnej gospodarce światowej nie występują oczywiście czyste modele, lecz dominują rozwiązania mieszane, tzw. gospodarka mieszana (mixed economies).

826

Miscellanea

Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, przyjęło się na ogół rozróżniać – przynajmniej z perspektywy europejskiej – cztery główne modele (ustroje) społeczno-gospodarcze3: 1) model anglosaski, 2) model kontynentalny, 3) model nordycki, 4) model śródziemnomorski.

Model anglosaski, zwany też gospodarką liberalną, jest realizowany obecnie w Europie przez Wielką Brytanię i Irlandię oraz Japonię, Stany Zjednoczone, Kanadę, Australię i Nową Zelandię oraz inne kraje. Wyróżnia się on wśród pozostałych modeli wysokim poziomem wolności gospodarczej i ograniczonym zakresem ingerencji państwa w procesy ekonomiczne (tzw. „małe państwo”). Model ten cechuje niski poziom fiskalizmu państwa – relatywnie niezbyt wysokie stopy podatkowe i ograniczony poziom wydatków publicznych. W związku z tym występują w nim relatywnie wysokie rozwarstwienia dochodowe społeczeństwa, niski poziom zabezpieczeń socjalnych oraz mała skuteczność w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym (słabe związki zawodowe i niska ochrona przed ryzykiem rynku pracy). Kraje modelu anglosaskiego należą do najbogatszych państw świata, co świadczyć może o osiąganiu przez nich w długim okresie wysokiej efektywności ekonomicznej.

Model kontynentalny jest pewnego rodzaju kompromisem pomiędzy państwami liberalnymi a krajami nordyckimi. Często określa się ten model – z pewnym uproszczeniem – jako społeczną gospodarkę rynkową. Reprezentantami tego modelu są zwłaszcza Niemcy, Austria, Francja, Belgia i Luksemburg, oraz – przynajmniej deklaratywnie – część byłych krajów socjalistycznych: Polska, Słowacja, Węgry, Czechy itp. Model kontynentalny można określić jako tradycyjny model państwa opiekuńczego. Teoretyczne podstawy tego modelu zostały sformułowane przez twórców niemieckiego ordoliberalizmu, którzy starali się skojarzyć ekonomiczną efektywność, prowadzącą do pomnażania dobrobytu społecznego, ze sprawiedliwością społeczną. Model ten cechuje zatem szeroki zakres przywilejów pracowniczych, świadczeń socjalnych i zabezpieczeń społecznych oraz wysoki poziom konkurencyjności podmiotów gospodarczych dzięki wysokiej absorpcji postępu naukowo-technologicznego i organizacyjnego i nakładom na kapitał ludzki (wiedzę). Państwo oprócz realizacji funkcji społecznych silnie wspiera rozwój przedsiębiorczości i zatrudnienie. Model ten cechuje się jednakże wysokimi kosztami funkcjonowania państwa (biurokracja, słaba skłonność do inwestowania, mała elastyczność rynku pracy itd.).

Model nordycki (skandynawskie państwa dobrobytu) obejmuje Danię, Norwegię, Szwecję, Finlandię i Islandię, a także Holandię). Model ten opiera się na następujących założeniach polityczno-gospodarczych: 1. Istnienie silnego państwa, dokonującego dystrybucji dóbr prywatnych i publicznych w celu zapewnienia dobrobytu materialnego wszystkim obywatelom (tzw. obywatelskie prawa socjalne).

2. Gospodarka mieszana, tj. łącząca mechanizmy rynkowe z realizacją bezpieczeństwa socjalnego. Zasadą kardynalną tego systemu jest wspólna odpowiedzialność za każdą jednostkę w społeczeństwie. Państwa skandynawskie są zwrócone w większej mierze w stronę realizacji idei sprawiedliwości społecznej aniżeli w stronę wzrostu gospodarczego.

3 Teoretyczne ujęcie głównych cech omawianych modeli przedstawiono na podstawie: T. Boeri [2002]; G. Esping-Andersen [1990]; D.K. Rosati [2009]; Wzrost gospodarczy… [2010]. Warto dodać, że w literaturze można spotkać także inne klasyfikacje.

Michał P R Z Y B Y L I Ń S K I, Ludzkie życie i zdrowie jako czynnik produkcji w polskim handlu zagranicznym

Michał Przybyliński*

Ludzkie życie i zdrowie jako czynnik produkcji w polskim handlu zagranicznym 1. Zakres pojęcia „czynnik produkcji” Rosnąca intensywność i różnorodność międzynarodowej wymiany handlowej powodują, że poszukiwanie jej determinant kieruje się m.in. w stronę analizy coraz szerszej gamy czynników produkcji. Określenie „czynnik produkcji” może w szerokim sensie oznaczać dowolny nakład w procesie produkcji, jednak na ogół pojęcie to jest odnoszone do czynników pierwotnych [Deardorff 2006, s. 101]. Pojęcie (pierwotnego) czynnika produkcji już od dawna nie ogranicza się do pracy i kapitału1. Zainteresowania ekonomistów kierują się m.in. ku dwóm obszarom. Pierwszy z nich to szeroko rozumiana analiza konkurencyjności gospodarki, ze szczególnym uwzględnieniem aspektu innowacyjności. Nurty badawcze tego obszaru korzystają szeroko z nowoczesnej teorii wzrostu gospodarczego, akcentującej rolę nakładów na badania i rozwój, a także znaczenie kapitału ludzkiego we wzroście łącznej produktywności czynników produkcji (Total Factor Productivity – TFP). Wyróżnienie kapitału ludzkiego jako czynnika wzrostu stało się zachętą dla bardziej szczegółowej analizy zawartości nakładów pracy w handlu zagranicznym (np. Engelbrecht [1996], Lee i Schluter [1999], Greszta i in. [2001], Gu i Renninson [2005]).

Drugi obszar poszukiwań obejmuje konsekwencje działalności wytwórczej, które ponosi środowisko naturalne. Zasoby środowiska jako czynnik produkcji istotny z punktu widzenia wymiany międzynarodowej zostały zauważone przez Vanka [1963]. Obecnie czynnik ten jest powszechnie zaliczany do podstawowych2. Rozwój poszczególnych nurtów badawczych tego obszaru opisany został w pracy Fiedora i in. [2002]. Przegląd teoretycznych podejść do problemu związku handlu zagranicznego i zasobów naturalnych opracował także Long [2002].

Proces wytwarzania dóbr i usług wpływa na ludzkie życie i zdrowie. Pośrednio dzieje się to na skutek degradacji środowiska naturalnego, jednak najbardziej widocznymi dowo* Dr Michał Przybyliński – Katedra Teorii i Analiz Systemów Ekonomicznych, Uniwersytet Łódzki; e-mail: micprz@uni.lodz.pl 1 Tradycyjnie w ekonomii wyróżnia się także ziemię. Spadek roli sektora rolniczego w gospodarce spowodował jednak, że ekonomia neoklasyczna często rezygnowała z wyróżnienia tego czynnika. Dostrzeżenie ograniczoności zasobów naturalnych skłania jednak ekonomistów do ponownego zainteresowania się zasobami ziemi [Hubacek, van den Bergh 2006].

2 Deardorff [2006, s. 217] jako podstawowe pierwotne czynniki produkcji wymienia pracę, kapitał, kapitał ludzki, ziemię oraz zasoby naturalne.

850

Miscellanea

dami istnienia takiego bezpośredniego wpływu są wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Powodując tragiczne niekiedy konsekwencje dla jednostek, w skali makro ograniczają podaż pracy. Powodują także spadek zamożności poszkodowanych i ich rodzin, ograniczając konsumpcję i wpływając w ten sposób na wzrost gospodarczy [por. np. Galizzi, Zagorsky 2009]. Obniżenie poziomu zdrowia, a także śmierć pracownika można więc traktować jako nakład w procesie produkcji, obniżający zasoby pracy i kapitału ludzkiego.

Zarazem wypadki i choroby zawodowe są przyczyną powstania efektów zewnętrznych (externalities).

W literaturze przedmiotu proponowanych jest wiele sposobów oszacowania ekonomicznych i społecznych kosztów wypadków i chorób zawodowych3. Efekty wypadków i chorób są szacowane zarówno z punktu widzenia pracownika i jego rodziny, jak i z perspektywy ogólnospołecznej. Koszty ponoszą również firmy4. Wysoki stopień internalizacji skutków wypadków i chorób zawodowych zachęca producentów do dbałości o życie i zdrowie pracowników, co w przypadku gospodarki amerykańskiej potwierdzili Yakovlev i Sobel [2010]. W aspekcie historycznym zjawisko to przedstawiają Costa i Kahn [2004], wskazując na malejące wskaźniki wypadkowości.

Powstawanie chorób zawodowych jest procesem długotrwałym. Dlatego określenie siły wpływu produkcji na ich rozwój wymagałoby bardzo długich szeregów danych, umożliwiających zastosowanie modeli z kilkudziesięcioletnimi rozkładami opóźnień. Ponieważ metoda przyjęta przez autora opiera się na zastosowaniu tablicy przepływów międzygałęziowych, konstruowanej przez GUS tylko dla wybranych lat, przedstawione poniżej badanie empiryczne ograniczone zostało do analizy wypadków.

2. Wypadki przy pracy W przedstawionej poniżej analizie wykorzystano dane GUS gromadzone na podstawie art. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, w podziale na wypadki śmiertelne, ciężkie i lżejsze5.

W Polsce w 2010 r. w wyniku wypadków przy pracy śmierć poniosło 446 osób, co jest liczbą trzykrotnie mniejszą niż trzydzieści lat wcześniej. Jest to także liczba niepo3 Ich omówienie znaleźć można np. w: Weil [2001] i Boden i in. [2001]. Zmiany wyceny ludzkiego życia analizują Costa i Kahn [2004]. Specyficznym rodzajem wyceny ludzkiego życia i zdrowia są sumy odszkodowań oferowane przez firmy ubezpieczeniowe. Wyceny ludzkiego zycia i zdrowia budzą zastrzeżenia o charakterze etycznym, zwłaszcza jeżeli na ich podstawie można sformułować wniosek, że wartość ludzkiego życia jest zróżnicowana, chociażby ze względu na płeć, rasę czy osiągane dochody.

4 Typowe konsekwencje wypadków przy pracy i chorób zawodowych z punktu widzenia poszkodowanego i jego rodziny, firmy, a także z perspektywy ogólnospołecznej wylicza np. Dorman [2000]. Ten sam autor opisuje także podstawowe problemy związane z szacowaniem tych konsekwencji.

5 W myśl tej ustawy wypadek przy pracy jest to „nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych oraz czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; 2) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy” [Wypadki… 2006, s. 8].

Wspomniana ustawa wyróżnia wypadki śmiertelne, czyli takie, w wyniku których nastąpiła śmierć osoby poszkodowanej na miejscu wypadku lub w okresie 6 miesięcy od chwili wypadku. Innym rodzajem wypadku jest wypadek ciężki, „w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie, albo trwałe poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała” [Wypadki… 2006, s. 9]. Pozostałe wypadki kwalifikowane są jako lżejsze.

eseje Leokadia ORĘZIAK, Otwarte Fundusze Emerytalne (refleksje na marginesie polskiego wydania książki Mitchella Orensteina Prywatyzacja emerytur

Leokadia Oręziak*

Otwarte Fundusze Emerytalne (refleksje na marginesie polskiego wydania książki Mitchella Orensteina Prywatyzacja emerytur) Ukazanie się polskiego wydania znanej w całym świecie książki Mitchella Orensteina Pry‑ watyzacja emerytur1 stanowi dobrą okazję do refleksji na temat dalszego istnienia Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE), stanowiących kapitałowy filar systemu emerytalnego w Polsce. Ustanowienie tego filara w 1999 r. oznaczało właśnie prywatyzację znacznej części tego systemu w naszym kraju. Przeprowadzona została wtedy fundamentalna reforma emerytalna, w wyniku której OFE stały się drugim, obowiązkowym elementem polskiego systemu emerytalnego, obok filara publicznego, obejmującego emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Prywatyzacja emerytur rozumiana jest najczęściej jako całkowite lub częściowe zastąpienie tradycyjnego, repartycyjnego systemu emerytalnego (określanego jako system PAYG - pay-as-you-go), systemem, w którym składki emerytalne przekazywane są do prywatnych funduszy emerytalnych. W systemie PAYG składki emerytalne, pobierane od aktualnie zatrudnionych, finansują bieżące emerytury. W wyniku prywatyzacji części lub całości systemu emerytalnego składki emerytalne, pobierane na bieżąco od zatrudnionych, zamiast do filara repartycyjnego trafiają w całości lub w części do przymusowego filara kapitałowego. Działające w ramach tego filara prywatne fundusze emerytalne inwestują otrzymane pieniądze na rynku finansowym (w papiery dłużne, w tym w obligacje skarbowe, a także w akcje oraz inne instrumenty finansowe). Towarzystwa emerytalne, zarządzające funduszami emerytalnymi, to prywatne instytucje finansowe, mające prawo pobierać opłaty od otrzymanych składek emerytalnych, a także prowizje od wartości zgromadzonych aktywów (na ogół co miesiąc, przez cały okres zarządzania tymi aktywami, czyli nawet przez 50 lat w przypadku pojedynczej osoby). Po przejściu na emeryturę, aktywa znajdujące się na koncie członka funduszu są źródłem świadczenia emerytalnego wypłacanego mu przez określony czas przez te same lub inne prywatne instytucje finansowe albo instytucje państwowe. * Prof. zw. dr hab. Leokadia Oręziak – Szkoła Główna Handlowa, Katedra Finansów Międzynarodowych; e-mail: oreziak@gmail.com 1 Mitchell A. Orenstein, Prywatyzacja emerytur. Transnarodowa kampania na rzecz reformy zabezpieczenia społecznego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2013 (w porzygotowaniu).

864

Eseje

Ustanowienie obowiązkowego filara kapitałowego w systemie emerytalnym powoduje na ogół znaczny ubytek środków w publicznym filarze emerytalnym i trudności w wywiązaniu się przez państwo z zobowiązań wobec obecnych emerytów oraz pozostałych osób, którym przysługują świadczenia do czasu wygaśnięcia zobowiązań ze starego systemu emerytalnego. W praktyce ten okres przejściowy może trwać nawet kilkadziesiąt lat. Jak stwierdza się w raporcie opublikowanym w 2010 r. przez Ministerstwo Finansów, w Polsce w 2060 r. wciąż będzie trwał okres przejściowy, kiedy emeryturę nadal będą pobierać osoby niebędące członkami OFE oraz osoby, którym w 1999 r. naliczono tzw. kapitał początkowy. W dokumencie tym wskazuje się dodatkowo, że uwzględniając koszt finansowania, skumulowany koszt utworzenia OFE może osiągnąć w 2060 r. poziom 94% PKB [Kempa, 2010, s. 15]. Tak wielki dług tylko z powodu ustanowienia przymusowego filara kapitałowego wskazuje na skalę zagrożeń dla finansów publicznych związanych z tym filarem.

Prywatyzacja emerytur w Chile – przestrogą dla Polski Pierwszym krajem na świecie, w którym przeprowadzono prywatyzację emerytur, było Chile. Miało to miejsce w 1981 r., czyli w okresie dyktatury wojskowej Augusto Pinocheta. Zastąpiono wtedy niemal całkowicie państwowy, solidarnościowy system emerytalny obowiązkowym systemem prywatnych funduszy emerytalnych (nieliczne wyjątki dotyczyły m.in. wojska i policji). Jak wskazuje prof. Andrew Roberts (Northwestern University), pierwsze prywatyzacje emerytur w Ameryce Łacińskiej przeprowadzono w krajach bardziej lub mniej niedemokratycznych. Rządy miały w zasadzie swobodę w prywatyzowaniu systemów emerytalnych, nie ponosząc praktycznie żadnej odpowiedzialności przed społeczeństwem. Ponadto mogły tak uczynić, gdyż systemy emerytalne w tych krajach nie miały charakteru powszechnego, zatem zerwanie umowy społecznej wynikającej z solidarnościowego charakteru tradycyjnego systemu repartycyjnego nie dotknęło dużych grup społecznych. Roberts podkreśla, że w krajach wysoko rozwiniętych, charakteryzujących się dojrzałą demokracją i rozbudowanym systemem repartycyjnym, prywatyzacja emerytur jest nieprawdopodobna bez odpowiedniego porozumienia społecznego. Takiego porozumienia nie udało się tam osiągnąć ze względu na silny opór wielkich grup społeczeństwa uznających, że prywatyzacja emerytur naruszyłaby domniemaną umowę społeczną oznaczającą, że aktualnie pracujący finansują emerytury obecnym emerytom, oczekując, że przyszłe pokolenia sfinansują ich własne emerytury. Z tego powodu w tych krajach takiej prywatyzacji, która obejmowałaby ustanowienie przymusowego filara kapitałowego, nie przeprowadzono. Prywatyzacja emerytur stanowi zerwanie tej umowy i zmusza aktualnie pracujących do jednoczesnego ponoszenia kosztów obecnych i przyszłych emerytur [Roberts 2010].

Należy tu podkreślić, że to zerwanie umowy społecznej skutkuje koniecznością poniesienia przez społeczeństwo wielkich wyrzeczeń (wzrost podatków i redukcja nawet najbardziej niezbędnych społecznie wydatków publicznych) oraz zagrożeniami dla finansów publicznych i bezpieczeństwa państwa z uwagi na lawinowo narastające zadłużenie publiczne wynikające z utrzymywania przymusowego filara kapitałowego. W zamian za te wyrzeczenia i zagrożenia filar ten nie zapewnia większego bezpieczeństwa przyszłych emerytur. Wręcz przeciwnie, drastycznie redukuje to bezpieczeństwo, zarówno poprzez poważne problemy dla finansów publicznych, a także poprzez narażenie przyszłej emerytury na ryzyko związane z inwestowaniem na rynku finansowym. Świadomość tego ryzyka stanowiła dotychczas jeden z istotnych czynników zniechęcających społeczeństwa krajów wysoko rozwiniętych do wprowadzenia przymusu przekazywania składek emerytalnych

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

Pełną wersję otrzymają Państwo po zakupie czasopisma

www.ekonomista.info.pl www.keytext.com.pl

EKONOMISTA

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wy­daw­nic­two Key Text

Wpła­ty na pre­nu­me­ra­tę przyj­mo­wa­ne są na okres nie­prze­kra­cza­ją­cy jed­ne­go ro­ku. Pre­nu­me­ra­ta roz­po­czy­ na się od naj­bliż­sze­go nu­me­ru po do­ko­na­niu wpła­ty na ra­chu­nek ban­ko­wy nr:

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2012 6

Indeks 357030 ISSN 2299-6184

2012

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wy­daw­nic­two Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro), 01-142 War­sza­wa +48 22 632 11 36 Ce­na jed­ne­go nu­me­ru w pre­nu­me­ra­cie krajowej w 2013 r. wy­no­si 55,65 PLN; ze zle­ce­niem do­sta­wy za gra­ni­cę rów­na będzie ce­nie pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej plus rze­czy­wi­ste kosz­ty wy­sył­ki.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty za okres obej­mu­jący kil­ka nu­me­rów jest wie­lo­krot­no­ścią tej su­my.

Ce­na pre­nu­me­ra­ty kra­jo­wej na 2013 r. wy­no­si 333,90 zł (w tym 5% VAT).

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700 – 1800. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Pre­nu­me­ra­ta ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela

RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

11 „Kol­por­ter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Gar­mond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl Eko­no­mi­sta 2012, nr 6, s. 675–888

6 W numerze Mikołaj Konopczyński

Wpływ opodatkowania na wzrost gospodarczy Łukasz GOCZEK

Niestabilność polityki fiskalnej, rozwój rynków finansowych i wzrost gospodarczy Aneta HRYCKIEWICZ

Interwencje rządowe w sektorze bankowym a stabilność systemu finansowego Waldemar FLORCZAK

O możliwości zintegrowanej weryfikacji empirycznej alternatywnych teorii na przykładzie teorii przestępczości Dorota JANISZEWSKA

Ordoliberalne koncepcje sanacji kapitalizmu po Wielkim Kryzysie lat 1929–1933 Eulalia Skawińska, Romuald I. Zalewski, Tomasz Brzęczek

Methodology of Social Capital Research and its Empirical Testing

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text