Ekonomista 2013 4 demo by keytext

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Prenumerata rozpoczy na się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy nr:

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2013 4

2013

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9/410 (1 piętro), 01-142 Warszawa +48 22 632 11 36 Wersja papierowa: Cena jednego numeru w prenumeracie krajowej w 2013 r. wynosi 55,65 PLN; ze zle ceniem dostawy za granicę równa będzie cenie prenumeraty krajowej plus rzeczywiste koszty wysyłki. Wersja elektroniczna: Cena jednego numeru w prenumeracie w 2013 r. wynosi 49,20 PLN. Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów jest wielokrotnością tej sumy.

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700 – 1800. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela

RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

Indeks 357030 ISSN 2299-6184 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

4 W numerze Marian Gorynia, Tadeusz Kowalski

Nauki ekonomiczne i ich klasyfikacja a wyzwania współczesnej gospodarki Marcin Krawczyk

O polityce fiskalnej i pieniężnej w warunkach pułapki płynności Piotr Pysz

Czego można się nauczyć od myśli ordoliberalnej?

11 „Kolporter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Garmond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl Ekonomista 2013, nr 4, s. 449–582 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW 1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej. 2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego. Wydruk powinien być wykonany na papierze A4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły. 3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim). 5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony). 6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków. 7. Rysunki proste, wektorowe, w czerni. Linie na wykresach i pola mogą być w szarościach – rysunki powinny być czytelne w tej postaci, bez kolorów i efektów specjalnych (np. cieni, faz, płynnych przejść, tekstur, szrafów, efektów przestrzennych). Format wektorowy PDF, EPS, ostatecznie osadzone wykresy z Excela. 8. Nazewnictwo plików – teksty: Autor_Tytuł.docx (np. Jan Kowalski_Gospodarka polska.docx); streszczenia do artykułów: Autor_Streszczenia.docx (np. Jan Kowalski_Streszczenia.docx); ewentualne dodatkowe pliki nazywamy w analogiczny sposób: (np. Jan Kowalski_rysunek01.pdf). 9. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail. Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka). Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach. 10. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji. 11. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim. Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji. 12. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

ZaprasZamy pracowników naukowych do udZiału w projekcie „Staże dla pracowników naukowych na MazowSzu” Celem projektu jest stworzenie nowoczesnych rozwiązań poprzez współpracę Pracowników Naukowych z przedsiębiorcami. Zespoły Pracowników Naukowych odbędą płatne staże naukowe w firmach, podczas których będą się starali wypracowywać konkretne innowacyjne zmiany. Co zyskasz na współpracy z przedsiębiorcami? O szansę na realizację projektu badawczego dla konkretnego podmiotu O doświadczenie i możliwość wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce O szkolenia z zakresu ochrony własności intelektualnej, komercjalizacji wiedzy, praw autorskich, tworzenia innowacyjnych rozwiązań O okazję do nawiązania długotrwałej współpracy z przedsiębiorcami O uczestnictwo w rozwoju sfery B+R na Mazowszu

Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytetu VIII „Regionalne kadry gospodarki”, Działanie 8.2 „Transfer wiedzy”, Poddziałanie 8.2.1 „Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw”. Więcej informacji na temat szczegółów projektu, jego zalet, opisu etapów i warunków znajdą Państwo na stronie www.staz.fabrykaszans.pl oraz pod numerem telefonu (22) 379 02 17.

Człowiek – najlepsza inwestycja

Projekt „Staże dla pracowników naukowych na Mazowszu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2013

WydawcY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT Rada Programowa

Marek Belka, Adam Budnikowski, Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Krzysztof Porwit, Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady) Michał G. Woźniak Komitet Redakcyjny

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Jan Toporowski, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz dodatkowo przez następujące uczelnie: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwestytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Uniwerstytet Ekonomiczny w Krakowie, Uniwersytet Łódzki Pierwotną wersją czasopisma jest wersja drukowana Polecamy wersje elektroniczne „Ekonomisty” na stronie internetowej www.ekonomista.info.pl

KOD PROMOCYJNY

do jednorazowego zakupu wersji elektronicznej tego numeru w cenie 8,61 zł (w tym 23% VAT) zamówienia: sklep@keytext.com.pl

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, ul. Nowy Świat 49, tel. 22 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl, redakcja@ekonomista.info.pl Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-142 Warszawa, ul. Sokołowska 9 lok. 410 (1 piętro) tel. 22 632 11 36, faks wew. 212, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl, wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 400 egz., ark. wyd. 12

Spis treści Artykuły Marian G O R Y N I A, Tadeusz K O W A L S K I: Nauki ekonomiczne i ich klasyfikacja a wyzwania współczesnej gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marcin K R A W C Z Y K: O polityce fiskalnej i pieniężnej w warunkach pułapki płynności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piotr P Y S Z: Czego można się nauczyć od myśli ordoliberalnej? . . . . . . . . . . . . .

457 475 497

Miscellanea Barbara G R Z Y B O W S K A: Wiedza i innowacje jako współczesne czynniki wzrostu gospodarczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szymon T R U S K O L A S K I: Działalność innowacyjna inwestorów zagranicznych i przedsiębiorstw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

521 533

Eseje Mateusz M A C H A J: Friedmanowska metoda obrony ekonomii neoklasycznej Michał Gabriel W O Ź N I A K: O wyzwaniach i zagrożeniach rozwojowych ludzkości – refleksje na marginesie książki Grzegorza W. Kołodki Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

553

563

Recenzje i omówienia Paul A. S A M U E L S O N, William D. N O R D H A U S, Ekonomia (rec. Stanisław Lis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

577

* Każdy artykuł zawiera streszczenie w języku angielskim i rosyjskim. Angielskojęzyczne streszczenia artykułów zamieszczanych w „Ekonomiście” są rejestrowane w serwisie „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Contents Articles Marian G O R Y N I A, Tadeusz K O W A L S K I: Economic Sciences and Their Classification vs. Challenges of Contemporary Economy . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marcin K R A W C Z Y K: Fiscal and Monetary Policies in a Liquidity Trap . . . . Piotr P Y S Z: What Can Be Learnt from the Ordoliberal Thought? . . . . . . . . . . .

457 475 497

Miscellanea Barbara G R Z Y B O W S K A: Knowledge and Innovations as Contemporary Factors of Economic Growth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szymon T R U S K O L A S K I: Innovative Activity of Foreign Investors and Domestic Enterprises in Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

521 533

Essays Mateusz M A C H A J: Friedman’s Method of Defense of the Neoclassical Economics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Michał Gabriel W O Ź N I A K: Development Challenges and Threats: Reflections on the Margin of the Book by Grzegorz W. Kołodko Where Is the World Heading To? The Political Economy of Future . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

553

563

Book reviews Paul A. S A M U E L S O N, William D. N O R D H A U S, Ekonomia (Economics) (rec. Stanisław Lis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

577

* Each article is followed by a summary in English and Russian. Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Содержание Статьи Марьян Г О Р Ы Н Я, Тадеуш К О В А Л Ь С К И: Экономические науки иих классификация перед вызовами современной экономики . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Марцин К Р А В Ч И К: Фискальная и денежная политика в условиях ловушки ликвидности . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Петр П Ы Ш: Чему можно научиться у ордолиберальной мысли? . . . . . . . . . . . . .

457 475 497

Разное Барбара Г Ж И Б О В С К А: Знание и инновации как современные факторы экономического роста . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Шимон Т Р У С К О Л А С К И: Инновационная деятельность иностранных инвесторов и польских предприятий . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

521 533

Эссе Матеуш М А Х А Й: Фридмановский метод защиты неоклассической экономики Михал Габриэль В О З Ь Н Я К: О вызовах и угрозахдля развития человечества –замечания на полях книги Гжегожа В. Колодко «Куда идёт мир. Политическая экономия будущего» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

553

563

Рецензии Paul A. Samuelson, Wiliam D. Nordhaus, Экономия (рец. Станислав Лис) . . . . . . . .

577

* Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках. Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Marian G O R Y N I A, Tadeusz K O W A L S K I: Nauki ekonomiczne i ich klasyfikacja a wyzwania współczesnej gospodarki

Marian Gorynia* Tadeusz Kowalski**

Nauki ekonomiczne i ich klasyfikacja a wyzwania współczesnej gospodarki1 Wstęp Nauka jako jeden z obszarów działalności ludzkiej podlega procesom specjalizacji. Specjalizacja jest z jednej strony produktem historycznym – w toku ewolucji praktyki badań naukowych doszło do wyłonienia się dziedzin, dyscyplin i subdyscyplin, a w ich ramach jeszcze bardziej szczegółowych specjalizacji badawczych. Jest to efekt swoistej ekonomizacji praktyki naukowej – większą efektywność badań naukowych może zapewnić specjalizacja grup uczonych w poszczególnych obszarach, gdyż zdobycie kompetencji potrzebnych do uprawiania badań na wysokim poziomie wymaga nakładów czasu i pracy, co sprawia, że bez specjalizacji jest to w zasadzie niemożliwe. Tak rozumiana specjalizacja jest również reakcją na procesy zachodzące w obiekcie badań nauk ekonomicznych. Główną cechą tych procesów było i jest przyspieszenie ogólnego postępu technologicznego. Jego najważniejszym współczesnym nurtem są udoskonalane technologie informatyczne, prowadzące do wzrostu szybkości i zakresu gromadzenia, przetwarzania i przesyłu informacji. Ogólnie postęp technologiczny wywiera wpływ praktycznie na wszystkie dziedziny aktywności człowieka – od sfery pracy, poprzez wzorce konsumpcji aż po sposoby spędzania wolnego czasu. Na przykład w sferze wytwórczości pozwolił na bezprecedensowy rozwój usług i oderwanie ich kreowania od miejsca wykorzystania. W sferze przetwórstwa przemysłowego przyczynił się do redukcji skali pojedynczych obiektów wytwórczych z jednej strony i umożliwił daleko idące roz* Prof. dr hab. Marian Gorynia – Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail: marian.gorynia@ue.poznan.pl ** Prof. dr hab. Tadeusz Kowalski – Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail: tadeusz.kowalski@ue.poznan.pl 1 Przygotowując niniejszy artykuł odwołano się do wcześniej powstałych opracowań: Gorynia, Jankowska, Owczarzak (2005), Gorynia (2006), Gorynia i Kowalski (2008) oraz Gorynia i Kowalski (2009).

Marcin K R A W C Z Y K, O polityce fiskalnej i pieniężnej w warunkach pułapki płynności

Marcin Krawczyk*

O polityce fiskalnej i pieniężnej w warunkach pułapki płynności Wstęp Pułapka płynności to według słów P. Krugmana (1998, s. 137): „…nie zbadane terytorium w teorii ekonomii”. Rozważając to zjawisko, trzeba bowiem liczyć się z tym, że konwencjonalna makroekonomiczna wiedza nie znajdzie zastosowania. J. Hicks (1937, s. 154–155) stwierdził, że nie tyle lepkość cen, co możliwość pojawienia się pułapki płynności stanowi zasadniczą różnicę między ekonomią klasyczną a ekonomią keynesowską. Cechą keynesowskiej pułapki płynności jest to, iż ekspansywna polityka pieniężna staje się w niej nieskuteczna m.in. dlatego, że nominalne stopy procentowe kształtują się na poziomie prawie zerowym, a przecież nie mogą być ujemne, więc bank centralny nie może już ich obniżyć. Doświadczenia gospodarcze pokazują, że w pułapce płynności również skuteczność polityki fiskalnej jest silnie zmniejszona. W myśl koncepcji J.M. Keynesa pułapka płynności pojawia się wraz z malejącą stopą procentową. Przy coraz niższej stopie procentowej oczekiwania podmiotów gospodarczych stają się jednolite, tj. wszyscy oczekują jej wzrostu. Ponieważ spodziewany wzrost stopy procentowej będzie iść w parze ze spadkiem cen oprocentowanych aktywów finansowych, to podmioty zmienią strukturę swoich portfeli aktywów finansowych na korzyść pieniądza. Wraz ze spadkiem stopy procentowej wzrasta więc wielkość popytu na pieniądz. Taką sytuację obrazuje kształt krzywej na rysunku 1. Ten wzrost popytu na pieniądz powoduje, że zwiększanie bazy monetarnej przez bank centralny nie wywołuje żadnych skutków (nie oddziałuje na poziom stopy procentowej i wydatków), bo każdy jej wzrost jest wchłaniany przez rosnącą wielkość (spekulacyjnego) popytu na pieniądz.

* Dr

Marcin Krawczyk – Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, mkrawc@sgh.waw.pl

Piotr P Y S Z: Czego można się nauczyć od myśli ordoliberalnej?

Piotr Pysz*

Czego można się nauczyć od myśli ordoliberalnej?1 Wstęp Zapoczątkowany w latach 2007–2008 i ciągle jeszcze trwający kryzys gospodarki światowej ma trzy współzależne wymiary – ekonomiczny, społeczny i ekologiczny. Mówić można więc o koincydencji trzech nakładających się na siebie kryzysów2. Kryzys gospodarki światowej znajduje swój odpowiednik w kryzysie nauki ekonomii. Dotyczy to szczególnie głównego nurtu neoklasycznej teorii ekonomii, od wielu dziesięcioleci dominującego w myśleniu większości ekonomistów, oraz opartej na tym teoretycznym fundamencie doktryny neoliberalnej. Kryzys gospodarki światowej splata się z kryzysem myślenia ekonomicznego w głęboki – można wręcz stwierdzić podwójny – trudny do przezwyciężenia, wysoce złożony syndrom kryzysowy. Klucza do jego przezwyciężenia trzeba poszukiwać w pierwszej kolejności w myśleniu ekonomicznym. Prawidłowa diagnoza przyczyn kompleksowego syndromu kryzysowego i sformułowanie propozycji jego skutecznej terapii są zadaniami nader poważnymi. Ich realizacja jest możliwa tylko w długim okresie. Od uporania się z tymi fundamentalnymi zadaniami zależy autorytet nauki ekonomii w społeczeństwach i polityce XXI w. W tym celu nie wystarcza jednak tylko krytyka neoklasycznej teorii ekonomii, co do której J.K. Galbraith stwierdził, iż dokonała „technicznej ucieczki” od realnego świata (Galbraith 2011, s. 262)3. Nauce ekono* Prof. dr hab. Piotr Pysz – Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Wydział Nauk Ekonomicznych, e-mail: pyszpiotr@googlemail.com 1 Artykuł ten został opracowany w ramach projektu badawczego nr N N 112 258439 Koncepcje stanowionego i spontanicznego ładu gospodarczego w procesie transformacji systemowej gospodarki Polski i byłej NRD. Za pomoc w redagowaniu chciałbym podziękować memu współpracownikowi w projekcie dr M. Moszyńskiemu (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). 2 Na wymienione aspekty zjawisk procesów kryzysowych w gospodarce światowej i ich współzależność zwracał wielokrotnie uwagę już przed 2007 r. Z. Sadowski (por. m. in. Sadowski 2006, s-15–18). 3 Przykładem ilustrującym określenie Galbraitha może być wypowiedź prominentnego przedstawiciela neoklasycznej teorii ekonomii, laureata Nagrody Nobla R. Lucasa Jr.: „Wolę używać słowa »teoria« w bardzo wąskim sensie, w odniesieniu do formalnego układu równań dynamicznych, które można wrzucić do komputera i uruchomić. To właśnie rozumiem przez pojęcie „mechaniki” rozwoju gospodarczego – konstrukcję mechanicznego, sztucznego świata, zaludnionego przez powiązane interakcjami roboty, których działania są zwykle przedmiotem badań ekonomicznych, świata zdolnego do przejawiania zachowań, których

Barbara G R Z Y B O W S K A: Wiedza i innowacje jako współczesne czynniki wzrostu gospodarczego

Barbara Grzybowska*

Wiedza i innowacje jako współczesne czynniki wzrostu gospodarczego Wstęp Problematyka dotycząca identyfikacji i znaczenia czynników determinujących procesy gospodarcze była i jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy. Ich poglądy odzwierciedla m.in. bogaty dorobek teorii ekonomii. W swoich koncepcjach koncentrują się na przyczynach, uwarunkowaniach i skutkach zjawisk związanych z gospodarką i zachowaniami ludzi w procesach gospodarowania. Zwracają także uwagę na charakter i znaczenie czynników determinujących procesy wzrostu gospodarczego. Czynniki te mają dynamiczny charakter i zmieniają się, przy czym zmiany dotyczą ich istoty (rodzaju) i/lub intensywności oddziaływania. We współczesnych warunkach globalizującej się gospodarki do wiodących należy wiedza i szeroko pojęte innowacje. Jak podkreśla m.in. A. Rogut, (2007, s. 20) najbardziej efektywne gospodarki to te, w których udaje się zorganizować szybki i skuteczny proces uczenia się i podejmowania decyzji oraz ukształtować przyjazne środowisko. Uzupełniając nieco tę ocenę można dodać, że „zmaterializowanym” efektem uczenia się i podejmowania decyzji są innowacje. Obecnie istnieje powszechna zgodność co do wpływu wiedzy i innowacji na kształt i tempo zmian zachodzących w szeroko pojętym życiu społeczeństw (nie tylko gospodarczym). Jednak nie mają one długiej historii w teorii ekonomii. W rozważaniach zwolenników ekonomii klasycznej, zapoczątkowanych przez Smitha, podkreślano przede wszystkim kluczową rolę tzw. twardych czynników – ziemi, kapitału i pracy. Wzrost gospodarczy był wynikiem wzrostu liczby ludności, inwestycji i powierzchni, a także ogólnej produktywności (Piech 2009, s. 160). Natomiast to, czego nie można było wyjaśnić za pomocą tych czynników, przypisywano postępowi technicznemu. W teorii egzogenicznego wzrostu, bazującej na poglądach przedstawicieli ekonomii neoklasycznej, zakładano, że ma on zewnętrzny charakter, tzn. jest „dany”, nie podlega zmianom, nie jest wynikiem jakichkolwiek działań czy zjawisk, nie zależy także od polityki gospodarczej. Najczęściej przywoływanym przykładem neoklasycznej funkcji produkcji uwzględniającej te elementy (kapitał, pracę i postęp techniczny) jest model R. Solowa, traktowany w teorii wzrostu gospodarczego w kategoriach kanonu (Solow 1956a). * Dr

Barbara Grzybowska – Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; e-mail: barg@uwm.edu.pl

Szymon T R U S K O L A S K I: Działalność innowacyjna inwestorów zagranicznych i przedsiębiorstw polskich

Szymon Truskolaski*

Działalność innowacyjna inwestorów zagranicznych i przedsiębiorstw polskich Wprowadzenie Innowacyjność jest jednym z najważniejszych zagadnień gospodarczych, zarówno z perspektywy teoretycznej, jak i politycznej. Wiele rządów podejmuje starania w celu przekształcenia państwa w gospodarki oparte na wiedzy (GOW), w których innowacje są głównym motorem rozwoju gospodarczego. W krajach takich jak Polska, które nie są liderami międzynarodowego wyścigu technologicznego, ale których dystans technologiczny do liderów nie jest zbyt duży, kluczowe znaczenie w transformacji do GOW ma nie tylko zdolność do wprowadzania innowacji, lecz także zdolność do przyjmowania innowacji opracowanych za granicą. Obszerna literatura poświęcona możliwościom przyjęcia zagranicznych technologii podkreśla znaczenie międzynarodowej dyfuzji technologii lub transferu wiedzy. Dwoma głównymi kanałami dyfuzji technologii są bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) i handel międzynarodowy. Oba kanały wpływają na przyjęcie technologii – import maszyn i urządzeń ucieleśniających innowacje prowadzi do wzrostu produkcyjności; napływ BIZ jest również związany z pojawieniem się nowych procesów produkcyjnych w kraju przyjmującym – najpierw w filiach zagranicznych przedsiębiorstw, a następnie w firmach współpracujących z filiami (efekt spillover). Chociaż w literaturze nie ma zgody, który kanał jest bardziej korzystny dla kraju przyjmującego, w przypadku krajów takich jak Polska, gdzie kapitał jest względnie rzadki, BIZ wydają się dostarczać więcej innowacji, ponieważ lokalne przedsiębiorstwa wskutek ograniczeń kapitałowych nie będą importować najnowocześniejszych technologii. Nie ma powodu, aby transformacja w kierunku GOW była ograniczona tylko do jednego kanału dyfuzji. Polska polityka innowacyjna (czy szerzej, polityka rozwoju) opiera się zarówno na przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, jak i - przy znacznym udziale funduszy unijnych – bezpośrednim wsparciu zakupu nowych maszyn i urządzeń. W rezultacie, zgodnie z wynikami Community Innovation Survey (CIS) – badania działalności innowacyjnej prowadzonego przez Eurostat, przedsiębiorstwa w Polsce nie są innowacyjne, ale wykazują duże możliwości w zakresie przyswajania wiedzy (Surinach i in. 2009). Niniejszy artykuł nie ma stanowić pełnego i rozległego porównania względne* Dr

Szymon Truskolaski – Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, e-mail: szymon.truskolaski@ue.poznan.pl

seje

Mateusz M A C H A J: Friedmanowska metoda obrony ekonomii neoklasycznej

Mateusz Machaj*

Friedmanowska metoda obrony ekonomii neoklasycznej 1. Neoklasyczna ekonomia i aprioryzm F. Knighta D. Hausman (1989) w swoim przeglądowym i skrótowym opracowaniu dzieli historię metodologii ekonomii na kilka etapów. Pierwszy z nich dotyczy okresu „dedukcyjnego” i jest kojarzony m.in. z dziełami J.S. Milla, N. Seniora, J. Cairnesa, J.B. Saya czy wreszcie u progu rewolucji neoklasycznej L. Robbinsa1. Chociaż dzieła każdego z tych ekonomistów należy bez wątpienia uznać za odmienne, to jednak łączy je pewne ogólne podejście do tego, jak dyscyplina ekonomii powinna być uprawiana. W możliwie największym skrócie wszyscy ci ekonomiści uważali, że ich dyscyplina opiera się na pewnych uogólnionych obserwacjach rzeczywistości, które pozwalają na dedukcyjne budowanie modeli ekonomicznych (Hausman 1989, s. 116 i nast.). Na przykład dostrzegali, że ludzie posiadają coś na kształt preferencji czasowej, czyli preferowania dóbr dzisiejszych wobec przyszłych, w związku z czym mają skłonność do pożądania wynagrodzenia w postaci procentu w zamian za oszczędności (czy też „cierpliwość”). Konsekwencje tej i wielu innych generalnych obserwacji były rozwijane w ramach „czystej teorii” ekonomii, która miała być spójna logicznie i wywiedziona dedukcyjnie. Dywagacje o „metodzie” ekonomii prowadzone przez samych ekonomistów często przypominają trochę bycie sędzią we własnej sprawie. Ekonomiści zajmujący się kwestiami metody nie zaczynali od warsztatu filozoficznego i przemyślanej refleksji o sposobie uprawiania nauki. Oczywiście najpierw zajmowali się uprawianiem samej dyscypliny, a dopiero potem zaczynali się zastanawiać nad jej statusem. Jednakże w odróżnieniu od fizyków posiadają oni wiele rozmaitych sposobów zajmowania się tą nauką. Dlatego w pewnym sensie stawali się apologetami własnej wersji tejże profesji. Tak w istocie było z ekonomistami klasycznymi i ekonomistami neoklasycznymi. W trakcie płynnego przejścia od epoki jednych do epoki drugich doszło do ataku na dyscyplinę ekonomii ze strony doktryny pozytywizmu, czego przykładem była publikacja T. Hutchinsona (1938, 1960). W jego przekonaniu w ekonomii było zbyt wiele założeń o charakterze ceteris paribus albo czynnikach towarzyszących, które sprawiały, że tez ekonomicznych nie dało się „zoperacjonalizować”. Przykładowo na ewentualny zarzut o tym, że prawo popytu jest sprzeczne * Dr Mateusz Machaj – adiunkt w Instytucie Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, e-mail: m.machaj@prawo.uni.wroc.pl 1 Hausman dołącza do tej listy jeszcze F. Knighta, ale jak zobaczymy, ten wymaga odrębnej uwagi i nie powinien być łączony z tymi ekonomistami.

Michał Gabriel W O Ź N I A K: O wyzwaniach i zagrożeniach rozwojowych ludzkości – refleksje na marginesie książki Grzegorza W. Kołodki Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości

Michał Gabriel Woźniak*

O wyzwaniach i zagrożeniach rozwojowych ludzkości – refleksje na marginesie książki Grzegorza W. Kołodki Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości1 Studiowanie tej książki jest fascynującą przygodą intelektualną ze złożoną problematyką wyzwań i zagrożeń rozwojowych ludzkości oraz zadań ekonomii przyszłości. Postawione w tym eseju pytania i wątpliwości nie umniejszają jej wielkich walorów poznawczych i literackich. Jest to niezwykle inspirująca lektura dla czytelników zainteresowanych procesami globalizacji, rolą państwa i rynku w gospodarce oraz ekonomii i mądrości polityków w usuwaniu zagrożeń rozwojowych ludzkości i tworzeniu szans na lepszą przyszłość świata. Chociażby z tych powodów książka ta powinna być z uwagą przestudiowana, zwłaszcza przez polityków i ekspertów rządowych, nauczycieli akademickich oraz studentów.

1. Jak zakorzeniona jest treść książki Wyzwania i zagrożenia rozwojowe ludzkości od zawsze frapowały świat nauki, w szczególności zaś ekonomistów. W czasach gospodarki postindustrialnej najpierw wielką debatę wywoływały prognozy ostrzegawcze tzw. Klubu Rzymskiego (Meadows, Meadows, Randers 1972) i publikacje przeciw wzrostowi gospodarczemu (Mishan 1977), wizje szoku przyszłości Tofflerów (1980, 1995), gospodarki sieciowej i społeczeństwa informacyjnego (Kelly 1998; Castells 1998), konkurencji nowego typu (Porter 1998), rozważania nad bogactwem i nędzą narodów (Landes 1993), globalną sprawiedliwością (Mandle 2006), spory przeciwników nieuczciwej globalizacji ze zwolennikami neoliberalnego kapitalizmu (Stiglitz 2002, 2010; Dembinski 2008; Bogle 2009; Barber 2009; Atali 2010; Rodrik 2011), wokół nieodkrytych jeszcze lub zapoznanych pułapek myślenia racjonalnego (Kahneman 2011) i ekonomicznego w szczególności (Sedlaček 2009; Skidelski 2009; Toporowski 2010). Na bazie tych debat powstawały, były modyfikowane i są wskazywane nowe procedury i mierniki oceny sprawności polityki gospodarczej i reform systemowych. Wiele z nich (indeksy konkurencyjności, wolności i postępów globalizacji, rozwoju społecznego, jako* Prof. dr. hab. Michał Gabriel Woźniak – Katedra Ekonomii Stosowanej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Teorii Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Rzeszowski; e-mail: wozniakg@uek.krakow.pl 1 Grzegorz W. Kołodko, Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości, Prószyński i S-ka, Warszawa 2013, s. 447.

PROPONUJEMY

ZAMIESZCZENIE

REKLAMY

TEMATYCZNIE ZWIĄZANEJ Z DZIEDZINĄ NAUK EKONOMICZNYCH Reklama w kolorze 2100 zł + 23% VAT (2583 zł brutto) Reklama czarno-biała 1600 zł + 23% VAT (1968 zł brutto) Cena dotyczy jednorazowej publikacji reklamy w pojedynczym numerze

Zainteresowanych prosimy o kontakt z Wydawnictwem Key Text Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-142 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. 22 632-11-36, kom. 665-108-002 www.keytext.com.pl, e-mail: wydawnictwo@keytext.com.pl

Zapraszamy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00

www.ekonomista.info.pl

Człowiek – najlepsza inwestycja

Projekt „Staże dla pracowników naukowych na Mazowszu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Prenumerata rozpoczy na się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy nr:

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2013 4

2013

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Indeks 357030 ISSN 2299-6184 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

4 W numerze Marian Gorynia, Tadeusz Kowalski

Nauki ekonomiczne i ich klasyfikacja a wyzwania współczesnej gospodarki Marcin Krawczyk

O polityce fiskalnej i pieniężnej w warunkach pułapki płynności Piotr Pysz

Czego można się nauczyć od myśli ordoliberalnej?

PolskA AkademiA Nauk Komitet Nauk Ekonomicznych

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Wydawnictwo Key Text