Ekonomista 2013 5 demo by keytext

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

EKONOMISTA

CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

2013 5

Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Prenumerata rozpoczy na się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy nr:

2013

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9/410 (1 piętro), 01-142 Warszawa +48 22 632 11 36

Wersja papierowa: Cena jednego numeru w prenumeracie krajowej w 2014 r. wynosi 55,65 PLN; ze zle ceniem dostawy za granicę równa będzie cenie prenumeraty krajowej plus rzeczywiste koszty wysyłki. Wersja elektroniczna: Cena jednego numeru w prenumeracie w 2014 r. wynosi 49,20 PLN.

W numerze

Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów jest wielokrotnością tej sumy.

MICHAŁ GRADZEWICZ JAKUB GROWIEC ROBERT WYSZYŃSKI

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Prenumerata krajowa Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ ruch.com.pl lub kontaktując się z Centrum Obsługi Klienta „RUCH” pod numerem: 22 693 70 00 lub 801 800 803 – czynne w godzinach 700 – 1700. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela

Nieefektywność alokacji zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym w Polsce PIOTR CIŻKOWICZ ANDRZEJ RZOŃCA

Międzynarodowy system monetarny a globalny kryzys finansowy: wnioski dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się

RUCH S.A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego ul. Annopol 17A, 03-236 Warszawa Tel. +48 22 693 67 75, +48 22 693 67 82, +48 22 693 67 18 www.ruch.pol.pl Infolinia prenumeraty +48 801 443 122 koszt połączenia wg taryfy operatora.

EUGENIUSZ NAJLEPSZY

MICHAŁ BRZOZOWSKI JOANNA SIWIŃSKA-GORZELAK

770013

320303

Fiscal Imbalances, Fiscal Rules, and Sovereign Bond Yields

POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH 9

ISSN 0013-3205

12 > 9

770013

320303

10 >

ISSN 0013-3205

320303 770013 9

ISSN 0013-3205

770013 9

ISSN 0013-3205

320303

770013 9

ISSN 0013-3205

320303

770013 9

320303

06 >

04 >

02 >

ISSN 0013-3205

Ekonomista 2013, nr 5, s. 583–726 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

08 >

Eskalacja nierównowagi zewnętrznej krajów zadłużonych w warunkach globalnej mobilności kapitału

11 „Kolporter” S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478 11 „Garmond Press” S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01-106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21 11 Wersja elektroniczna (również numery archiwalne) do nabycia: www.ekonomista.info.pl

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE

WYDAWNICTWO KEY TEXT

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW

WYBRANE TYTUŁY WYDAWNICZE

1. Redakcja przyjmuje do oceny i publikacji niepublikowane wcześniej teksty o charakterze naukowym, poświęcone problematyce ekonomicznej. 2. Redakcja prosi o składanie tekstów w formie elektronicznej (dokument MS Word na CD, dyskietce lub e-mailem) oraz 2 egzemplarzy wydruku komputerowego. Wydruk powinien być wykonany na papierze A4 z podwójnym odstępem między wierszami, zawierającymi nie więcej niż 60 znaków w wierszu oraz 30 wierszy na stronie, w objętości (łącznie z tabelami statystycznymi, rysunkami i literaturą) do 30 stron. Opracowania podzielone na części powinny zawierać śródtytuły. 3. Wraz z tekstem należy dostarczyć do Redakcji Oświadczenie Autora. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie www.ekonomista.info.pl 4. Do tekstu należy dołączyć streszczenie (200 słów) składające się z uzasadnienia podjętego tematu, opisu metody oraz uzyskanych wyników. Streszczenie powinno zawierać słowa kluczowe (w języku polskim, rosyjskim i angielskim). 5. Przypisy wyjaśniające tekst należy zamieszczać na dole strony, a dane bibliograficzne w tekście – przez podawanie nazwisk autorów i roku wydania dzieła, na końcu zdania w nawiasie. W bibliografii zamieszczonej na końcu tekstu (ułożonej w porządku alfabetycznym) należy podawać: –– w odniesieniu do pozycji książkowych – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł dzieła, wydawcę, miejsce i rok wydania; –– w przypadku prac zbiorowych nazwisko redaktora naukowego podaje się po tytule dzieła; –– w odniesieniu do artykułów z czasopism – nazwisko, imię (lub inicjały imion) autora, tytuł artykułu, nazwę czasopisma ujętą w cudzysłów, rok wydania i kolejny numer czasopisma; –– w przypadku korzystania z internetu należy podać adres i datę dostępu; –– powołując dane liczbowe należy podawać ich źrodło pochodzenia (łącznie z numerem strony). 6. W przypadku gdy artykuł jest oparty na wynikach badań finansowanych w ramach programów badawczych, autorzy są proszeni o podanie źródła środków. 7. Rysunki proste, wektorowe, w czerni. Linie na wykresach i pola mogą być w szarościach – rysunki powinny być czytelne w tej postaci, bez kolorów i efektów specjalnych (np. cieni, faz, płynnych przejść, tekstur, szrafów, efektów przestrzennych). Format wektorowy PDF, EPS, ostatecznie osadzone wykresy z Excela. 8. Nazewnictwo plików – teksty: Autor_Tytuł.docx (np. Jan Kowalski_Gospodarka polska.docx); streszczenia do artykułów: Autor_Streszczenia.docx (np. Jan Kowalski_Streszczenia.docx); ewentualne dodatkowe pliki nazywamy w analogiczny sposób: (np. Jan Kowalski_rysunek01.pdf). 9. Warunkiem przyjęcia tekstu do oceny i dalszej pracy jest podanie przez autora pełnych danych adresowych wraz z numerem telefonicznym i adresem e-mail. Autorzy artykułów są również proszeni o podanie danych do notatki afiliacyjnej: tytuł naukowy oraz nazwa uczelni albo innej jednostki (tylko jedna jednostka). Dane afiliacyjne są zamieszczane w opublikowanych tekstach. 10. Opracowanie zakwalifikowane przez Komitet Redakcyjny do opublikowania na łamach „EKONOMISTY”, lecz przygotowane przez autora w sposób niezgodny z powyższymi wskazówkami, będzie odesłane z prośbą o dostosowanie jego formy do wymagań Redakcji. 11. Materiały zamieszczone w „EKONOMIŚCIE” są chronione prawem autorskim. Przedruk tekstu może nastąpić tylko za zgodą Redakcji. 12. Redakcja nie zwraca tekstów i nie wypłaca honorariów autorskich.

POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO

John E. Stiglitz, Amartya Sen, Jean-Paul Fitoussi, Błąd pomiaru. Dlaczego PKB nie wystarcza, Warszawa 2013

Mitchell A. Orenstein, Prywatyzacja emerytur. Transnarodowa kampania na rzecz reformy zabezpieczenia społecznego, Warszawa 2013

Julio López G., Michaël Assous, Michał Kalecki, Warszawa 2012

John K. Galbraith, Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa 2012

Pełna oferta wydawnicza dostępna jest w księgarni internetowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego www.ksiazkiekonomiczne.pl Książki można zamówić internetowo, nabyć w księgarniach naukowych lub w siedzibie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego ul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa, tel. (22) 55 15 401, e-mail: zk@pte.pl

2013

WYDAWCY © Copyright by POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH © Copyright by POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE © Copyright by WYDAWNICTWO KEY TEXT RADA PROGRAMOWA

Marek Belka, Adam Budnikowski, Krzysztof Jajuga, Wacław Jarmołowicz, Mieczysław Kabaj, Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Lipiński, Aleksander Łukaszewicz, Wojciech Maciejewski, Jerzy Osiatyński, Stanisław Owsiak, Emil Panek, Krzysztof Porwit , Antoni Rajkiewicz, Andrzej Sławiński, Andrzej Wernik, Jerzy Wilkin (przewodniczący Rady), Michał G. Woźniak KOMITET REDAKCYJNY

Marek Bednarski, Bogusław Fiedor, Marian Gorynia, Brunon Górecki, Joanna Kotowicz-Jawor, Barbara Liberska, Adam Lipowski (zastępca redaktora naczelnego), Zbigniew Matkowski (sekretarz redakcji), Elżbieta Mączyńska, Adam Noga, Marek Ratajczak, Eugeniusz Rychlewski, Zdzisław Sadowski (redaktor naczelny), Tadeusz Smuga, Jan Solarz, Jan Toporowski, Andrzej Wojtyna

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz dodatkowo przez następujące uczelnie: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwestytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Uniwerstytet Ekonomiczny w Krakowie, Uniwersytet Łódzki Pierwotną wersją czasopisma jest wersja drukowana Polecamy wersje elektroniczne „Ekonomisty” na stronie internetowej www.ekonomista.info.pl

KOD PROMOCYJNY

do jednorazowego zakupu wersji elektronicznej tego numeru w cenie 8,61 zł (w tym 23% VAT) zamówienia: sklep@keytext.com.pl

Adres Redakcji: 00-042 Warszawa, ul. Nowy Świat 49, tel. 22 55 15 416 oraz 417 http://www.ekonomista.info.pl, redakcja@ekonomista.info.pl Realizacja wydawnicza Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., 01-142 Warszawa, ul. Sokołowska 9/410 tel. 22 632 11 36, faks wew. 212, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl, wydawnictwo@keytext.com.pl Nakład 400 egz., ark. wyd. 12

Spis treści Artykuły Michał G R A D Z E W I C Z, Jakub G R O W I E C, Robert W Y S Z Y Ń S K I: Nieefektywność alokacji zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym w Polsce. . . . . Piotr C I Ż K O W I C Z, Andrzej R Z O Ń C A: Międzynarodowy system monetarny a globalny kryzys finansowy: wnioski dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugeniusz N A J L E P S Z Y: Eskalacja nierównowagi zewnętrznej krajów zadłużonych w warunkach globalnej mobilności kapitału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Michał B R Z O Z O W S K I, Joanna S I W I Ń S K A - G O R Z E L A K: Fiscal Imbalances, Fiscal Rules and Sovereign Bond Yields . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

591

625 647 669

Miscellanea Piotr M I S Z T A L: Oddziaływanie cen importowych na inflację w strefie euro . . Jacek J A N K I E W I C Z: Globalny kryzys finansowo-ekonomiczny a oczekiwania konsumentów w krajach Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

681 695

Essay Oded S T A R K: On the Economics of Others . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

709

Recenzje i omówienia Grzegorz W. K O Ł O D K O, Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości (rec. Aleksander Łukaszewicz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jan R Y M A R C Z Y K, Biznes międzynarodowy (rec. Marian Gorynia) . . . . . . . Rusłan S. G R I N B E R G, Swoboda i sprawiedliwost’. Rossijskieje sobłazny łożnogo wybora (rec. Andrzej Kupich) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

717 719 722

Komunikaty Sądu Konkursowego Nagrody Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. prof. Edwarda Lipińskiego w 2013 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

725

* Każdy artykuł zawiera streszczenie w języku angielskim i rosyjskim. Angielskojęzyczne streszczenia artykułów zamieszczanych w „Ekonomiście” są rejestrowane w serwisie „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Contents Articles Michał G R A D Z E W I C Z, Jakub G R O W I E C, Robert W Y S Z Y Ń S K I: The Inefficiency of Employment Allocation in the Business Cycle in Poland . . Piotr C I Ż K O W I C Z, Andrzej R Z O Ń C A: International Monetary System and Global Financial Crisis: Lessons for Macroeconomic Policy in the Developing Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugeniusz N A J L E P S Z Y: Escalation of the External Disequilibrium of Indebted Countries under Global Capital Mobility . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Michał B R Z O Z O W S K I, Joanna S I W I Ń S K A - G O R Z E L A K: Fiscal Imbalances, Fiscal Rules, and Sovereign Bond Yields . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

591

625 647 669

Miscellanea Piotr M I S Z T A L: The Effect of Import Prices on Inflation in the Euro Area . . Jacek J A N K I E W I C Z: The Global Financial and Economic Crisis and Consumer Expectations in the European Union . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

681 695

Essay Oded S T A R K: On the Economics of Others . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

709

Book Reviews and Notes Grzegorz W. K O Ł O D K O, Dokąd zmierza świat? Ekonomia polityczna przyszłości (Where Is the World Driving At? The Political Economy of the Future) (rev. by Aleksander Łukaszewicz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jan R Y M A R C Z Y K, Biznes międzynarodowy (International Business) (rev. by Marian Gorynia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruslan S. G R I N B E R G, Svoboda i spravedlivost. Rossiyskiye soblazny lozhnogo vybora (Freedom and Equity. Russian Temptations of False Choice) (note by Andrzej Kupich) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

717 719

722

Announcements From the Jury of the 2013 Edward Lipiński Award of the Polish Economic Society

725

* Each article is followed by a summary in English and Russian. Abstracts of „Ekonomista” are reproduced in the „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

Содержание Статьи Михал Г Р А Д З Е В И Ч, Якуб Г Р О В Е Ц, Роберт В Ы Ш И Н Ь С К И: Неэффективность аллокации занятости в конъюнктурном цикле в Польше. . . Петр Ц И Ж К О В И Ч, Анджей Ж О Н Ь Ц А: Международная монетарная система и глобальный финансовый кризис. Выводы для экономической политики в развивающихся странах. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Эугениуш Н А Й Л Е П Ш И: Усиление внешнего неравновесия в странахдолжниках в условиях глобальной мобильности капитала . . . . . . . . . . . . . . . . . Михал Б Ж О З О В С К И, Иоанна С И В И Н Ь С К А - Г О Ж Е Л Я К: Бюджетное неравновесие, фискальные правила и рентабельность государственных облигаций . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

591

625 647

669

Разное Петр М И Ш Т А Л Ь: Воздействие импортных цен на инфляцию в зоне евро . . . Яцек Я Н К Е В И Ч: Глобальный экономико-финансовый кризис и ожидания потребителей в странах Европейского союза . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

681 695

Эссе Oded S T A R K: On the Economics of Others . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

709

Рецензии Гжегож В. К О Л О Д К О: Куда стремится мир? Политэкономия будущего, Прушиньски и компания, Варшава 2013 (рец. Александер Лукашевич) . . . . . . . Ян Р Ы М А Р Ч И К, Международный бизнес, Польское экономическое издательство, Варшава 2012 (рец. Мариан Горыня) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Руслан С. Г Р И Н Б Е Р Г, Свобода и справедливость. Российские соблазны ложного выбора, Магистр Инфра-М, Москва 2012 (заметка Анджей Купих) .

717 719 722

Объявления Жюри конкурса на премию Польского экономического общества имени проф. Эдварда Липиньского в 2013 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

725

* Каждая статья сопровождается резюме на английском и руском языках. Содержание и резюме статей, помещаемых в „Экономисте”, a также в „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”: http://cejsh.icm.edu.pl

MICHAŁ GRADZEWICZ* JAKUB GROWIEC** ROBERT WYSZYŃSKI***

Nieefektywność alokacji zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym w Polsce1 Wprowadzenie Sztywności w procesie ustalania płac i cen są istotnym składnikiem większości współczesnych teorii fluktuacji gospodarczych. Dotyczy to w szczególności nowokeynesistowskich modeli klasy DSGE (dynamicznych stochastycznych modeli równowagi ogólnej), stanowiących podstawowe narzędzie opisu cyklu koniunkturalnego m.in. w bankach centralnych. Istnienie sztywności płac i cen jest w tego rodzaju modelach warunkiem efektywności polityki pieniężnej, w sensie możliwości jej oddziaływania na wielkości realne w gospodarce. Przyjmowanie takiego założenia wydaje się zresztą zasadne z empirycznego punktu widzenia: liczne badania, oparte np. na bezpośrednich kwotowaniach cenowych (por. Bils, Klenow, 2004) czy na analizie zachowań przedsiębiorstw (por. de Walque i in., 2010 czy Altissimo i in., 2006), wskazują, że we współczesnych gospodarkach rzeczywiście obserwuje się sztywności cenowe i płacowe. Jedną z kluczowych konsekwencji występowania sztywności w gospodarce jest powstawanie nieefektywności w alokacji zasobów, w szczególności zatrudnienia, w procesach produkcyjnych. Jedynie hipotetyczna, doskonale elastyczna gospodarka (nazywana czasami „*-economy”, por. Hall, 2005) generuje bowiem zawsze * Dr Michał Gradzewicz – Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski oraz Katedra Ekonomii I, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, e-mail: michal.gradzewicz@nbp.pl ** Dr hab. Jakub Growiec – Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski oraz Instytut Ekonometrii, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, e-mail: jakub.growiec@nbp.pl *** Mgr Robert Wyszyński – Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski, e-mail: robert.wyszynski@ nbp.pl 1 Wszystkie przedstawione w artykule stwierdzenia są poglądami własnymi autorów i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska NBP. Autorzy dziękują T. Chmielewskiemu, J. Hagemejerowi, M. Kolasie, A. Majchrowskiej, K. Makarskiemu oraz Ł. Postkowi za cenne uwagi. Wszelkie błędy i niedociągnięcia obciążają wyłącznie autorów.

592

Michał Gradzewicz, Jakub Growiec, Robert Wyszyński

w pełni efektywne alokacje; każde odejście od tego „wzorca”, m.in. ze względu na różnego rodzaju sztywności, może prowadzić do powstania nieefektywnych fluktuacji w ramach cyklu koniunkturalnego. Celem niniejszego artykułu jest dokonanie pomiaru nieefektywności alokacji zatrudnienia w gospodarce polskiej w cyklu koniunkturalnym2, wskazanie jej źródeł oraz zbadanie podstawowych cech jej zmienności w czasie. Zastosowane tu podejście analityczne opiera się na pracy Galí, Gertler i López-Salido (2007), dalej określanych jako GGLS. Autorzy ci zdefiniowali lukę nieefektywności (inefficiency gap) jako różnicę pomiędzy krańcowym produktem pracy a krańcową stopą substytucji między konsumpcją a czasem wolnym. W doskonale elastycznej gospodarce luka ta jest (z definicji) w każdym momencie domknięta, gdyż równowaga na rynku pracy wymaga, aby z jednej strony płace realne zrównały się z krańcowym produktem pracy (który wyznacza popyt na pracę), a z drugiej – aby były one równe krańcowej stopie substytucji (która wyznacza podaż pracy). W gospodarce, w której występują sztywności, luka nieefektywności rozwiera się, a jej wielkość jest miarą nieefektywności alokacji zatrudnienia w gospodarce3. Interesującą cechą analizowanej miary nieefektywności jest możliwość dekompozycji jej zmienności na dwa podstawowe źródła. Zakładając, że przeciętne płace realne w gospodarce mają charakter alokacyjny (są ceną zatrudnienia dodatkowej jednostki pracy) całkowitą zmienność luki nieefektywności można mianowicie podzielić na część związaną z frykcjami w procesie ustalania cen oraz część związaną z frykcjami w procesie ustalania płac. Pierwszy z tych komponentów można zinterpretować jako marżę cenową (price markup, jest to marża związana z siłą monopolistyczną firm, będąca miarą nieefektywności pochodzącej z rynku dóbr); drugi komponent zaś – jako marżę płacową (wage markup, jest ona związana z siłą monopolistyczną pracowników4, jest więc miarą nieefektywności pochodzącej z rynku pracy). Analiza zmienności obu komponentów pozwala na ocenę relatywnego znaczenia obu źródeł nieefektywności w cyklu koniunkturalnym. Proponowana dekompozycja umożliwia również zbadanie charakteru cykliczności poszczególnych marż, a w szczególności marż cenowych, co pozwala na weryfikację pewnych rezultatów dostępnych w tym zakresie dla gospodarki polskiej (por. Gradzewicz, Hagemejer 2007; Hagemejer, Popowski 2012). 2

„Stylizowane fakty” dotyczące najważniejszych charakterystyk cyklu koniunkturalnego w Polsce znaleźć można np. w artykule Gradzewicza i in. (2010). 3 Zaletą metodologiczną tego badania jest fakt, iż nie wymaga ono przyjmowania arbitralnych założeń modelowych dotyczących zachowania podmiotów w opisywanej gospodarce. Ów „agnostycyzm” w podejściu empirycznym wyróżnia to badanie na tle m.in. analiz modelowych z nurtu teorii realnego cyklu koniunkturalnego, nowokeynesistowskich modeli klasy DSGE czy też modeli poszukiwań i dopasowań na rynku pracy. 4 Nie chodzi tu oczywiście o monopol związków zawodowych w negocjacjach płacowych (choć zapewne jest on jednym ze źródeł nieefektywności na rynku pracy), a raczej siłę monopolistyczną pracowników, odzwierciedlającą ich indywidualne i unikalne cechy, odróżniające ich od innych osób na rynku pracy. W sensie interpretacyjnym na marżę płacową składają się również płace wydajnościowe, podatki i inne narzuty na płace, frykcje związane z procesem poszukiwania pracy i negocjacji płacowych itp. W równowadze, na wysokość marży płacowej wpływ może mieć także unikatowy charakter niektórych miejsc pracy oraz pracodawców, prowadzący do powstawania sił monopsonistycznych na rynku pracy.

PIOTR CIŻKOWICZ* ANDRZEJ RZOŃCA**

Międzynarodowy system monetarny a globalny kryzys finansowy: wnioski dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się1 Wstęp Dużą część przyczyn ostatniego globalnego kryzysu finansowego wymienianych w literaturze, w tym dwie zasadnicze: niskie stopy procentowe w głównych krajach wysoko rozwiniętych utrzymywane przez zbyt długi czas oraz nadwyżkowe oszczędności w krajach rozwijających się można wiązać ze słabościami międzynarodowego systemu walutowego. W niniejszym artykule pokazujemy ten związek. Ponadto dokonujemy w nim oceny wpływu słabości międzynarodowego systemu monetarnego na politykę makroekonomiczną po wybuchu kryzysu w głównych krajach wysoko rozwiniętych oraz w krajach rozwijających się. Przedstawiamy możliwe negatywne skutki tej polityki. Na tym tle zarysowujemy zalecenia dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się. Przez międzynarodowy system monetarny (dalej MSM) rozumiemy zbiór reguł i instytucji, które ograniczają lub przynajmniej oddziałują na wybory rządzących i relacje monetarne między krajami lub grupami krajów (Bénassy-Quéré i Pisani-Ferry 2011; McKinnon 1993)2. Dotyczą one zarządzania przepływami kapitało* Dr Piotr Ciżkowicz – Katedra Międzynarodowych Studiów Porównawczych, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, e-mail: pcizko@sgh.waw.pl ** Dr Andrzej Rzońca – Katedra Międzynarodowych Studiów Porównawczych, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Narodowy Bank Polski, e-mail: andrzej.rzonca@wp.pl 1 Składamy wyrazy podziękowania prof. L. Balcerowiczowi oraz prof. A. Sławińskiemu za dyskusje, które pomogły nam w przygotowaniu tego artykułu. Dziękujemy również A. Greli, W. Grostalowi, B. Honek, J. Jakubikowi, E. Rzeszutek oraz P. Sameckiemu za pomoc w zebraniu danych i materiałów na potrzeby tego artykułu. Pragniemy jednocześnie zaznaczyć, że wymowa artykułu odzwierciedla wyłącznie nasze poglądy, jak również tylko my odpowiadamy za wszelkie ewentualne słabości tekstu. 2 Nie jest to oczywiście jedyny możliwy sposób zdefiniowania MSM (por. np. Angeloni i in. (2011).

626

Piotr Ciżkowicz, Andrzej Rzońca

wymi, reżimu kursowego, dostarczania międzynarodowej płynności w warunkach napięć oraz współpracy monetarnej. Do krajów rozwijających się zaliczamy kraje o umiarkowanym lub niskim poziomie dochodu na mieszkańca, otwarte na międzynarodową wymianę handlową, a w rezultacie – przynajmniej częściowo – także na międzynarodowe przepływy kapitału. Otwartość ta uzależnia warunki makroekonomiczne w tych gospodarkach od polityki makroekonomicznej prowadzonej przez główne kraje wysoko rozwinięte, za które uznajemy kraje, których waluty odgrywają zasadniczą rolę w MSM. Grupa ta obejmuje przede wszystkim Stany Zjednoczone oraz w dalszej kolejności strefę euro i w znacznie mniejszym stopniu Japonię i Wielką Brytanię. Dalsza część artykułu składa się z pięciu punktów. W punkcie pierwszym opisujemy te przyczyny ostatniego globalnego kryzysu finansowego, które można wiązać z ułomnościami MSM. W punkcie drugim dokonujemy oceny znaczenia tych ułomności po wybuchu kryzysu. Służy nam ona do zarysowania prawdopodobnego kształtu polityki makroekonomicznej w głównych krajach wysoko rozwiniętych oraz w krajach rozwijających się. W punkcie trzecim analizujemy koszty polityki makroekonomicznej prowadzonej przez główne kraje wysoko rozwinięte dla gospodarek tychże krajów. Koncentrujemy się na analizie skutków tej polityki dla restrukturyzacji, którą uznajemy za proces o kluczowym znaczeniu dla przywrócenia tempa wzrostu do poziomów sprzed kryzysu. W punkcie czwartym przedstawiamy zagrożenia dla krajów rozwijających się wynikające z polityki prowadzonej przez główne banki centralne. Na tej podstawie formułujemy zalecenia dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się.

1. Słabości MSM a globalny kryzys finansowy MSM ma następujące cechy istotne z punktu widzenia analizy przyczyn wybuchu ostatniego globalnego kryzysu finansowego oraz przewidywań odnośnie do kształtu polityki makroekonomicznej w głównych krajach wysoko rozwiniętych oraz krajach rozwijających się (por. Angeloni i in. 2011; Bénassy-Quéré i Pisani-Ferry 2011; Bénassy-Quéré, Pisani-Ferry i Yongding 2011). Po pierwsze, mimo powołania wielu ciał mających zapewnić międzynarodową współpracę w zakresie polityki makroekonomicznej (MFW, BIS, FSF, G-7, G-20, G-33, G-22 itp.), nie ma mechanizmu, dzięki któremu główne kraje wysoko rozwinięte uwzględniałyby przy kształtowaniu tej polityki jej skutki dla krajów rozwijających się. Po drugie, MSM cechuje się wysoką mobilnością kapitału. Występuje ona nie tylko w ramach krajów wysoko rozwiniętych, ale również między tymi krajami a krajami rozwijającymi się. Duża mobilność kapitału zwiększa znaczenie polityki makroekonomicznej prowadzonej przez główne kraje wysoko rozwinięte dla gospodarek rozwijających się lub – inaczej mówiąc – ogranicza swobodę krajów rozwijających się w kształtowaniu własnej polityki makroekonomicznej. Po trzecie, pomimo istnienia wielu zewnętrznych względem poszczególnych krajów mechanizmów

EUGENIUSZ NAJLEPSZY*

Eskalacja nierównowagi zewnętrznej krajów zadłużonych w warunkach globalnej mobilności kapitału Wstęp Na podstawie obserwacji i analizy ostatnich wydarzeń można wyciągnąć wniosek, że przejściu do nowego etapu globalizacji towarzyszą rosnące perturbacje w całym układzie globalnej równowagi płatniczej. Wydarzenia na międzynarodowych rynkach finansowych stają się coraz bardziej zaskakujące i mniej przewidywalne. Działania podejmowane w ramach krajowej polityki makroekonomicznej w poszczególnych regionach świata coraz częściej przynoszą rezultaty, których nie daje się w całości określić wskutek nieoczekiwanych reakcji społeczeństwa i dynamiki procesów gospodarczych. W dobie globalnej mobilności kapitału trudno jest przewidzieć charakter i nowe kierunki akcji ogromnej rzeszy inwestorów międzynarodowych na lokalnych rynkach finansowych. Złożoność wielokierunkowego oddziaływania na międzynarodowe przepływy kapitału wynika z odległości, różnorodności i potencjału indywidualnych graczy inwestycyjnych działających w skali globalnej. W niniejszym artykule analizujemy trzy makroekonomiczne czynniki, które (obok krytycznych deficytów obrotów bieżących) przyczyniają się do wzrostu nierównowagi zewnętrznej w gospodarce krajów zadłużonych1. Są to w kolejności: kryzysy zadłużenia, rosnąca intensywność wahań przepływów kapitałowych i malejąca predyktywność międzynarodowej wypłacalności. Pokażemy także, że badanie czynników eskalacji nierównowagi zewnętrznej może być wykorzystane już we wczesnej fazie monitorowania niestabilności makroekonomicznej krajów w zakresie ich wiarygodności kredytowej na rynku globalnym. * Prof. dr hab. Eugeniusz Najlepszy – Katedra Finansów Międzynarodowych, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail: e.najlepszy@ue.poznan.pl 1 Rolę krytycznego deficytu płatniczego w procesie eskalacji nierównowagi zewnętrznej autor szerzej analizuje w: Najlepszy (2010).

648

Eugeniusz Najlepszy

Uważamy ponadto, że żaden ze wskazanych powyżej czynników nie może sam wytłumaczyć przyczyn eskalacji nierównowagi zewnętrznej. Dopiero badanie w ich interaktywnym związku może pozwolić na dokładniejsze poznanie działania mechanizmów prowadzących do pogłębiania skali nierównowagi zewnętrznej gospodarek krajów zadłużonych. Znajomość tych mechanizmów staje się istotna w kontekście losowej nieuchronności wyrównania sald rachunku bilansu płatniczego w nieodległej perspektywie. Na ogół dokonuje się to w drodze nagłej, spontanicznej kontrakcji rynków finansowych oraz kosztownego dostosowania struktury gospodarki. Obserwacja sposobu oddziaływania czynników pogłębiających nierównowagę zewnętrzną może jednak zwiększyć szanse na wcześniejsze podjęcie środków zaradczych. W takim przypadku konieczne dostosowanie głównych makroekonomicznych relacji (stóp inwestycji, konsumpcji, czy wydatków publicznych) mogłoby przebiegać wolniej, nie musiałoby być tak głębokie, a zatem nie prowadziłoby do gwałtownego hamowania wzrostu gospodarczego czy głębszej recesji.

1. Wpływ kryzysu zadłużenia na wzrost nierównowagi zewnętrznej Eskalacja nierównowagi globalnej, połączona z wysoką zmiennością przepływów kapitałowych, uderzyła przede wszystkim w finansowanie budżetów krajów już silnie zadłużonych, balansujących na krawędzi utraty zaufania rynków finansowych w rezultacie dalszego pogarszania się ich fundamentów gospodarczych. Od połowy pierwszej dekady XXI w. bilanse najważniejszych banków komercyjnych zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Europie Zachodniej pełne były kredytów i pożyczek zaciąganych nie tylko przez podmioty sektora prywatnego, lecz także przez rządy oraz inne podmioty sektora publicznego. Przyczyniła się do tego ekspansja fiskalna poprzez kolejne emisje obligacji skarbowych i udzielane licznie subsydia rządowe i gwarancje bankowe, wspierające programy socjalne. Banki centralne i organy nadzoru finansowego, będące instytucjami „ostatniej szansy” wobec dużych banków komercyjnych, nie działały jednocześnie z należytą starannością w obszarze egzekwowania wysokich standardów ostrożnościowych dotyczących wymagań kapitałowych (wdrażania i kontroli dyrektyw adekwatności kapitałowej). Banki komercyjne korzystające z wysokiej dźwigni finansowej tolerowały z kolei struktury bilansów o nienotowanym dotychczas poziomie lewarowania, ponieważ w ten sposób mogły stale zwiększać swoje zyski i wskaźniki zwrotu. Wdrażanie kolejnych Porozumień Bazylejskich (Basel I, Basel II), a także wspólnych uzgodnień rządów państw grupy G10/20, formalnie nadających im moc prawa wewnętrznego, niewiele zmieniło w nastawieniu głównych banków komercyjnych w USA i w krajach Unii Europejskiej przy podejmowaniu decyzji o wysokości niezbędnego kapitału własnego. Pomimo ciągłego zwiększania sum bilansowych

MICHAŁ BRZOZOWSKI* JOANNA SIWIŃSKA-GORZELAK**

Fiscal Imbalances, Fiscal Rules and Sovereign Bond Yields1 Introduction The impact of fiscal imbalances on sovereign bond yields is an issue that has received considerable attention from both researchers and policymakers. Starting from the seminal work by Edwards (1984), it has been acknowledgedthat bigger fiscal imbalances tend to increase bond yields, as – among other factors – they increase the default risk. On the other hand, some studieshave reported that the impact of deteriorating fiscal imbalances is quantitatively small, causing the “interest rate punishment to fiscal indiscipline [to be] highly uncertain” (Faini, 2006) and have noted that “there does not appear to have been any marked increases in higher interest expenditures [despite the rising debt burdens], arguably the most effective feedback policymakers often have to contend with for higher deficits and debt, arguably the most effective feedback policymakers often have to contend with for higher deficits and debt (Hauner and Kumar, 2006). With the recent surge in the level of public indebtedness, the issues related to possible impact of fiscal deficit and public debt on sovereign bond yields seem to be more relevant than ever. However, as many studies have shown, fiscal outcomes are shaped by institutional surrounding of fiscal policy, including fiscal rules (see, for example Bohn and Inman, 1996; Debrun and Kumar, 2007; Larch and Turrini, 2008).Therefore, similar fiscal outcomes could have different impact on bond yields, depending on the presence and the quality of fiscal rules, as they shape investors expectations regarding possible future fiscal consolidations and future fiscal imbalances. * Dr Michał Brzozowski, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski; e-mail: brzozowski@wne.uw.edu.pl ** Dr Joanna Siwińska-Gorzelak, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, e-mail: siwinska@wne.uw.edu.pl 1 Financial support of the Polish National Science Centre (Narodowe Centrum Nauki) is gratefully acknowledged (grant no. 2011/01/B/ hS4/04735).

670

Michał Brzozowski, Joanna Siwińska-Gorzelak

The goal of this paper is to shed more light on the impact of fiscal imbalances and fiscal rules on sovereign bond yields in developed countries. The idea that the institutional framework that surrounds fiscal policymakers, including fiscal rules, has an impact on yields is not new; for example it has been show by Poterba and Rueben (2001) that budget rules have an impact on US states’ bond yields. However, systematic research on fiscal rules and yields in international context has up to now been constrained by the lack of reliable and comparable international data. We use the newly released IMF database on fiscal rules to systematically verify their impact. To the best of our knowledge, the impact of fiscal rules on bond yields in an international setting has not been so far systematically tested. Our paper is an attempt to close this gap and to bring attention to the relevance of fiscal rules in shaping sovereign bond spreads.

1. Fiscal imbalancesand bond yields 2.1. Theoretical considerations As Gruber and Kamin (2010) state, there is a number of reasons, why fiscal imbalances might affect bond yields, including the textbook crowding out effect, the portfolio balance effect that calls for higher interest rates if investors are to increase the share of government debt held in their portfolios and increased default risk associated with worsening fiscal positions. Focusing just on the last channel, it seems obvious that interest rates are positively correlated with default probability. As shown eg. Akitoby and Stratmann (2006), in equilibrium interest rates are shaped in the following way:

^1 + r )h = pd $ w + ^1 - pdh $ ^1 + r h

(1)

where r – the lending rate, r* – the risk-free interest rate, pd – the probability of default, w – the payment made to the lender in case of default.

Hence, higher probability of default pulls interest rates up. Consequently, higher probability of sovereign default implies higher bond yields and higher costs of servicing the debt. Obviously, there are many factors that contribute to increased sovereign default, yet the level of fiscal deficit and public debt both have prominent positions among them. Intuitively, this relationship is obvious, yet a basic debt sustainability condition helps to enlight in a more formal way the relation betweenfiscal stance and government’s solvency and consequently perceived default probability. The requirement that the government is solvent, i.e. that it will be able to meet its debt obligations is usually defined in terms of the debt-to–GDP ratio. It is derived from the government budget constraint:

PIOTR MISZTAL*

Oddziaływanie cen importowych na inflację w strefie euro Wprowadzenie Zjawisko przenoszenia zmian cen importowych na inflację (import price pass–through to inflation) odnosi się zazwyczaj do całkowitej zmiany cen konsumpcyjnych w kraju generowanej przez przejściowe lub stałe zmiany cen dóbr importowanych. Stopień oraz okres przenoszenia zmian cen importowych na inflację jest szczególnie istotny z punktu widzenia banku centralnego, w przypadku prognozowania inflacji oraz ustalania założeń polityki pieniężnej w reakcji na pojawiające się szoki inflacyjne. Celem niniejszego artykułu jest analiza stopnia przenoszenia zmian cen towarów importowanych na inflację w strefie euro. W artykule wykorzystano studia literaturowe z zakresu makroekonomii i finansów międzynarodowych oraz metody ekonometryczne (modele wektorowej autoregresji – Vector Autoregression Model). Wszystkie dane statystyczne wykorzystane w artykule mają częstotliwość miesięczną, obejmują okres od stycznia 2005 r. do marca 2012 r. i pochodzą z bazy danych Eurostatu.

1. Wpływ cen importowych na inflację w świetle teorii ekonomii Analizując problematykę oddziaływania cen importowych na inflację (przenoszenia cen importowych na inflację) można wyróżnić tzw. dwie fazy przenoszenia. Pierwszą fazę przenoszenia (first stage pass–through) definiuje się jako elastyczność krajowych cen towarów importowanych na zmiany kursu walutowego. Pierwsza faza przenoszenia jest kompletna (pełna) wtedy, gdy zmianie kursu walutowego nie towarzyszy zmiana światowych cen wymienianych towarów, co można przedstawić według poniższego wzoru:

gdzie: P – ceny wymienianych towarów: E – kurs walutowy. *

DR DP : = 1, R P

(1)

Prof. UJK dr hab. Piotr Misztal, Instytut Ekonomii i Administracji, Wydział Zarządzania i Administracji, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, e-mail: misztal@tkdami.net

682

Miscellanea

Natomiast drugą fazę przenoszenia definiuje się jako elastyczność cen konsumpcyjnych na zmiany krajowych cen towarów importowanych. Druga faza przenoszenia jest kompletna wtedy, gdy zmiany cen towarów importowanych nie powodują zmian marż importerów, co można zapisać według poniższego wzoru:

DR DP : = 1, R P

(2)

gdzie R – ceny konsumpcyjne. Z punktu widzenia oddziaływania zmian cen towarów importowanych na inflację, wyróżnia się dwa kanały transmisji impulsów cenowych: kanał bezpośredni i pośredni. Bezpośredni wpływ zmian cen towarów importowanych na inflację jest związany z importem do kraju dóbr finalnych (końcowych), czyli dóbr nabywanych przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe albo dobra inwestycyjne (kapitałowe) nabywane przez przedsiębiorstwa. Zmiany cen towarów importowanych wpływają również pośrednio na zmiany inflacji w kraju. Jest to związane z importem tzw. dóbr pośrednich, czyli dóbr częściowo przetworzonych, które stanowią nakład w procesie produkcji w tych przedsiębiorstwach, w których są zużywane (surowce, materiały, energia). Ry s u n e k 1

Bezpośredni i pośredni wpływ zmian cen towarów importowanych na inflację Wzrost cen importowych

Wzrost cen LPSRUWRZDQ\FK SöïSURGXNWöZ

Wzrost cen LPSRUWRZDQ\FK wyrobów gotowych

Wzrost kosztów SURGXNFML

Wzrost cen WRZDUöZ NDSLWDïRZ\FK L NRQVXPSF\MQ\FK

:]URVW LQĠDFML Źródło: Opracowanie własne.

Punktem wyjścia do analizy stopnia oddziaływania cen importowych na inflację jest założenie, zgodnie z którym cenowa elastyczność konsumpcji na zmiany cen importowych (współczynnik przenoszenia zmian cen importowych na inflację) powinna być równa udziałowi importowanych dóbr konsumpcyjnych w całkowitym imporcie danego kraju (Hampton 2001). Założenie to jest słuszne tylko wtedy, gdy jedynie ceny importowanych

JACEK JANKIEWICZ*

Globalny kryzys finansowo-ekonomiczny a oczekiwania konsumentów w krajach Unii Europejskiej Wstęp Ostatni kryzys finansowy, zapoczątkowany w USA, z czasem przekształcił się w zjawisko globalne. W swojej kolejnej fazie, oddziałując na sferę realną, przyczynił się do znacznego pogorszenia sytuacji gospodarczej także poza kontynentem amerykańskim. Z uwagi na globalny zasięg, perturbacje z ostatnich kilku lat są zaliczane do najpoważniejszych po drugiej wojnie światowej (Komisja Europejska 2009, s. 14). Ich skala i następstwa nadal są trudne do oszacowania, gdyż po krótkiej chwili uspokojenia, pojawiła się druga fala zaburzeń rynkowych. Tym razem jednym z najważniejszych elementów stało się rosnące zadłużenie niektórych krajów i problemy z jego obsługą. Ostatni kryzys to także doskonała okazja dla empirycznej weryfikacji teoretycznych koncepcji dotyczących różnych aspektów aktywności ekonomicznej. Stwarza on dobre warunki do oceny przydatności różnego typu wskaźników opisujących i prognozujących stan gospodarek i całych regionów. Sporą część globalnego popytu stanowią wydatki konsumpcyjne, które w gospodarkach rynkowych mają przeważający udział (Curtin 2007, s. 9). W powszechnej opinii rozmiar tych wydatków ma związek z postawami i oczekiwaniami konsumentów. Dlatego obecnie poświęca się sporo uwagi wynikom badań opinii i nastrojów konsumentów. Dotyczy to szczególnie krajów wysoko rozwiniętych, w których badania ankietowe gospodarstw domowych są przeprowadzane od dziesiątek lat. Wielkość konsumpcji jest, przynajmniej częściowo, kształtowana przez oczekiwania. Jeśli w opinii konsumentów zachodzące zmiany są przejściowe, krańcowa skłonność do konsumpcji nie powinna się znacząco zmienić (Samuelson, Nordhaus 1998, s. 213). W czasie poważnego kryzysu gospodarczego przekonanie o trwałości dokonujących się zmian może jednak być silne i powszechne. Dlatego interesujące wydaje się przeanalizowanie wyników badań opinii konsumentów, które przeprowadzono w różnych krajach Europy w okresie ostatniego kryzysu. Celem artykułu jest przeanalizowanie zmienności oczekiwań konsumentów w Unii Europejskiej w kontekście ostatniego kryzysu finansowego i ekonomicznego. Dodatkowo sprawdzono też kształtowanie się złożonych wskaźników zaufania konsumentów CCI (consumer confidence indicators) oraz ich składowych przed uwidocznieniem się problemów na rynkach globalnych, a także po ich wystąpieniu. *

Dr Jacek Jankiewicz – Katedra Mikroekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, e-mail: jacek. jankiewicz@ue.poznan.pl

696

Miscellanea

1. Globalny kryzys finansowy i jego następstwa Jednym z elementów, który poza rozporządzalnymi dochodami determinuje poziom konsumpcji jest stan posiadania – bogactwo konsumentów. Zmiany ogólnej sytuacji finansowej gospodarstwa domowego (aktywa finansowe i materialne) mogą mieć większe przełożenie na popyt niż zmiany dotyczące samych dochodów (Souleles 2004, s. 53). W trakcie kryzysu finansowego efekt majątkowy jest zwykle spory z uwagi na spadek cen nieruchomości, gwałtowne przeceny na giełdach i związaną z tym deprecjację wartości jednostek funduszy inwestycyjnych. Dodatkowo, wzrost bezrobocia, który następuje w kolejnym etapie, redukuje siłę nabywczą ludności poprzez spadek łącznych dochodów. Kurczenie się popytu indywidualnego pogarsza kondycję gospodarki, a nasilające się tendencje recesyjne przyspieszają wzrost długu publicznego. Do trzech głównych zjawisk charakteryzujących większość poważnych kryzysów finansowych, które wystąpiły po II wojnie światowej, można zaliczyć głębokie i długotrwałe przeceny na rynkach aktywów (ceny nieruchomości i papierów wartościowych), duże spadki produkcji i zatrudnienia oraz znaczny wzrost długu publicznego (Reinhart, Rogoff 2009, s. 3). Kryzys finansowy może się też dość łatwo przekształcić w kryzys na rynku walutowym (Barczyk i in. 2006, s. 20). Takie perturbacje dotykają przedsiębiorców realizujących wymianę międzynarodową i zmieniają poziom długu publicznego, który jest denominowany w walutach obcych. Gwałtowne zmiany kursów walut oddziałują także na sytuację indywidualnych kredytobiorców, jeśli zaciągnęli długookresowe pożyczki w obcych walutach. Przykładem takiej sytuacji są Polska i Węgry1. Jedną z zapowiedzi ostatniego kryzysu finansowego w USA były zapoczątkowane w 2006 r. spadki cen nieruchomości. W połowie 2007 r. nie było już tajemnicą, że amerykańskie obligacje subprime reprezentują znacznie niższą wartość, niż wcześniej powszechnie sądzono (Konopczak, Sieradzki, Wiernicki 2010, s. 48). Jedną z przyczyn upadku globalnego banku inwestycyjnego Bear Stearns stały się właśnie przeceny na rynku nieruchomości. W obliczu nadmiaru niespłacanych hipotek nastąpił spadek zaufania kredytowego inwestorów, co w połowie 2007 r. przyczyniło się do drastycznego pogorszenia płynności finansowej wielu banków. Kryzys na rynku kredytów hipotecznych w USA dość szybko rozlał się na inne regiony świata, przeradzając się w globalny kryzys finansowy. W 2008 r. jego skutki dosięgły strefę realną gospodarek europejskich, w których już wcześniej zaczęto obserwować spowolnienie związane ze zjawiskiem cyklu koniunkturalnego (Ministerstwo Gospodarki 2009, s. 3). Kluczową przyczyną spadku światowego tempa wzrostu gospodarczego były znaczące ograniczenia po stronie popytu (utrata płynności finansowej banków – ograniczenie kredytów dla przedsiębiorstw i ludności – wzrost opóźnień płatniczych). W „starych państwach” UE początki pogorszenia odnotowano na przełomie lat 2007 i 2008. Wyraźne spowolnienie gospodarcze w strefie realnej w największych gospodarkach świata uwidoczniło się po kolejnych kilku miesiącach. Następnie zaczął się nasilać problem bezrobocia. 15 września 2008 upadł jeden z największych amerykańskich banków inwestycyjnych Lehman Brothers. Był to ostateczny sygnał do odwrotu dla wielu inwestorów, co w efekcie wzbudziło panikę na światowych giełdach. Kryzys finansowy wszedł w fazę zaawansowaną. Jednym z najgroźniejszych efektów tego spektakularnego bankructwa była utrata zaufania inwestorów do całego sektora bankowego, co wymusiło reakcję władz USA i innych 1 W siedemnastu państwach UE, które przyjęły wspólną walutę, opisane problemy są w dużym stopniu zredukowane.

ODED STARK*

On the Economics of Others1 We relate to others in two important ways: we care about others, and we care about how we fare in comparison to others. In some contexts, these two forms of relatedness interact. Caring about others can conveniently be labeled altruism. Caring about how we fare in comparison with others who fare better than ourselves can conveniently be labeled relative deprivation. Practicing altruism is giving up some for the sake of another getting more. To appreciate how powerful a force altruism is, consider a one-shot two-player prisoner’s dilemma game with payoffs, starting from the bottom left and going clockwise through the four cells, 3, 3

1, 4

4, 1

2, 2

we all know that the outcome of this game is (2, 2) which, for both players, is worse than (3, 3). But if each player cares about the other player as much as he cares about himself, the payoffs become 3, 3

2.5, 2.5

2, 2

and the players hit the superior (3, 3) outcome. In this case of initial payoffs (4, 1), (3, 3), (2, 2), and (1, 4), it is not even necessary for the weights to be equal; as a quick calculation will show, if each player attaches a weight of a little less than 2/3 to his own payoff, and * Oded Stark – Universities of Warsaw, Bonn, Klagenfurt, and Vienna; e-mail: ostark@uni-bonn.de Lecture delivered on the occasion of receipt of the degree of Doctor honoris causa, University of Warsaw, March 21, 2013. 1

710

Essay

a little more than 1/3 to the payoff of the other player, the (3, 3) outcome will be reached (Stark 1989; Bergstrom, Stark 1993). Altruism is not only a catalyst for transforming single-shot games, it also cements long-term implicit contracts. A family in a village in a poor country subsidizes the migration of a family member, trusting him or her to share, in due course, his or her earnings from work in faraway lands, with this trust premised on the migrant family member being altruistic toward his or her family (Lucas, Stark 1985; Stark, Lucas 1988; Lauby, Stark 1988; Stark 2009). The altruism of a migrant toward the family left behind can also explain what otherwise might be expected to be the opposite. There is a widely held perception that strong ties with the country of origin, in particular with the family left behind, hinder assimilation, and that weak links are conducive to assimilation. But if a migrant derives utility from his or her family having more income, if remittances bring about this increase, and if it is necessary to assimilate in order to secure a higher income and thus be able to remit, then we can see how altruism – caring about the wellbeing of the family that stays behind – encourages assimilation; indeed, we can even anticipate that the stronger the altruism, the higher the optimal effort to assimilate (Stark, Dorn 2013). But before we get too excited about the benefits of altruism, we also need to be mindful of drawbacks. In a way, my altruism toward you could be interpreted by you as a form of insurance and, as we all know, being insured can reduce effort. Or, in another context, my altruism toward you could render a threat of mine to punish any bad conduct by you not credible; after all, executing the punishment will hurt me because your pain from being punished translates or converts into my pain (Bernheim, Stark 1988; Stark 1993; Stark 1995). Altruism may not also be the real reason for behavior that is seemingly motivated by altruism. Suppose that you have a dollar to give, and that there are two potential recipients: one who is poor, another who is poorer. An altruism-based prediction is that you will give the dollar to the poorer. But the opposite need not be true; namely, being observed to give the dollar to the poorer does not attest to you being altruistic; you can so donate because of “the transfer value of gratitude:” the poorer will appreciate the dollar more than will the poor and, correspondingly, his disposition to reciprocate and his intensity of gratitude will be greater. Thus, a dollar given to the poorer will “buy” you more gratitude than a dollar given to the poor. If you value this response of the recipient, you will give the dollar to the poorer, but not for any altruistic reasons (Stark, Falk 1998). We mentioned at the outset that altruism and dissatisfaction at having less than others could interact. Consider a parent with two children who differ in their economic success. The parent contemplates possible bequests. A standard, altruism-based prediction is that more will be earmarked to the economically less successful child. But an insightful parent may think twice: ordinarily, children grow up together for a good many years, are regularly compared, are usually urged to follow (or not to follow) the example of other children in the family, and so on. Hence, in general, children constitute a natural reference group, and they tend to engage in intra-group comparisons. When one child receives a larger inheritance than the other child, the latter will experience relative deprivation; an altruistic parent may not want to cause that, in which case he will divide the bequest equally, thereby avoid engendering any sense of relative deprivation (Stark, Zhang 2002). Now that we have alluded to this latter concept, let us run with it a little. A comparison with others, when the others fare better, is a source of dissatisfaction or stress, and it is quite natural to expect people to respond to this feeling.

R E C E N Z J E

O M Ó W I E N I A

Grzegorz W. Kołodko, Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości. Prószyński i S-ka,Warszawa 2013, s. 447. Druga część tytułu książki właściwie bezpośrednio ukazuje jej przesłanie. Świat dokądś zmierza, a autor stwierdza: że dla przyszłości „…szczególne znaczenie mają nauki społeczne, przede wszystkim ekonomia. Im bardziej zawiniła niedostatkami w przeszłości i wadami teraźniejszości, tym bardziej powinna dźwigać ciężar nadawania przyszłości jak najlepszego, upragnionego przez ludzi kształtu. Ekonomia świata nie zbawi, ale wiele może pomóc” (s. 9). Ta pomoc – jak w całej książce dowodzi autor – ma polegać na możliwie prawidłowym odczytaniu wyzwań rozwojowych, których korzenie tkwią w teraźniejszym kształcie technologii, organizacji instytucjonalnej, strukturach społeczno-ekonomicznych, zatem ciągłości i nieciągłości permanentnych procesów gospodarowania. Można tę książkę odczytać także jako dążenie do nowego paradygmatu ekonomii, w czym zresztą autor ma już dzisiaj wielu sojuszników w światowej ekonomii akademickiej. Dążenie to – co autor skutecznie czyni – wymaga zmiany podstaw metodologicznych teorii ekonomii. Jeśli podstawą jest metodologiczny indywidualizm, z jego redukcjonizmem i zaprzeczeniem znanej od Arystotelesa zasady, że całość to nie jest po prostu suma części składowych, lecz nowa jakość, to właśnie taka postawa uczyniła ze współczesnej ekonomi neoliberalnej zwykłe narzędzie ideologicznej indoktrynacji. Tutaj na czoło wychodzą interesy wielkich korporacji, pozostawiając interesom ogółu społeczeństwa rolę podrzędną lub wręcz marginalną. Lektura omawianej książki wskazuje, że krytyka neoliberalnej ideologii (bo trudno tu mówić o nauce), jest jednym z nurtów przewodnich całej książki. Stosowana konsekwentnie w książce metodologia holistyczna jest jedynie przydatna w najszerszych ramach współczesnej analizy społeczno-ekonomicznej, jakie stwarzają i narzucają procesy globalizacyjne. W tych ramach tkwi zarówno omawiana książka, jak i dwie poprzedzające ją prace tegoż autora (Wędrujący świat (2008) oraz Świat na wyciągnięcie myśli (2010). We wszystkich wymienionych książkach przedmiotem rozważań autora jest globalizacja, jej obiektywne przyczyny, siły sprawcze, generalne tło przewidywań odnoszących się do przyszłości oraz wyzwań, jakie z tych przewidywań autor wyprowadza. Roli ekonomii w kreowaniu rzeczywistości autor poświęca wiele uwagi – tak dalece, że można to uznać za jeden z motywów wiodących całości rozważań. Postuluje sięgnięcie po narzędzia planowania (zwłaszcza rozdz. 7), ale pozbawionego błędów planowania centralistyczno-dyrektywnego. Chodzi tu o znane już z doświadczeń wielu krajów planowanie indykatywne, dzięki któremu można wykorzystać reguły gry rynkowej dla alokacji zasobów uwzględniającej potrzeby społeczne oraz rangę ich ważności. Autor trafnie wskazuje na sfery, których takie działania powinny dotyczyć. Są to zwłaszcza: infrastruktura ekonomiczna i społeczna, ochrona środowiska naturalnego, badania naukowe i wdrożenia, edukacja. Trzeba tu dodać – jak się zdaje niedocenianą przez autora – sferę planowania geograficznej przestrzeni społeczno-gospodarczej, w tym – planowania urbanistycznego. Ta przestrzeń nigdy nie powinna być traktowana jako czynnik zewnętrzny wobec działań ekonomicznych.

Recenzje i omówienia

719

narodowych i ponadnarodowych tak niebezpiecznymi dla gospodarki światowej. Są to: alianse strategiczne – często o ukrytym charakterze kartelowym – oraz cały system tzw. rajów podatkowych jako powszechnie stosowana metoda okradania społeczeństw państw narodowych. Tak kategorycznie przez autora przestrzegane zasady wszechstronności oraz koincydencji wymagają nieco więcej konsekwencji w ich stosowaniu. Tekst książki zawiera stosunkowo mało ilustracji statystycznych; autor odsyła czytelnika do zgromadzonej przez siebie i opracowanej bazy danych dostępnej w postaci elektronicznej. Recenzowana książka (a krótka recenzja nie może ukazać całego bogactwa jej treści) należy do tych nielicznych publikacji, którym można przypisać rolę torowania nowych dróg naukowego poznania, formułowania wielu nowych pól poznawczych, wzbudzania krytycznych dyskusji. Pod względem stylu i rodzaju analizy naukowej i narracji, jak też dążenia do wszechstronności tejże analizy, recenzowaną książkę można zaliczyć do gatunku dzieł takich uczonych, jak np. L. Krzywicki, W. Kula, A. Walicki, L. Braudel czy J. Stiglitz. Aleksander Łukaszewicz

Jan Rymarczyk, Biznes międzynarodowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012, s. 603. Profesor Jan Rymarczyk z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu zasługuje z pewnością na miano klasyka polskiej literatury z zakresu biznesu międzynarodowego. Nie sposób tutaj wymienić wszystkich opracowań przygotowanych przez prof. Jana Rymarczyka, ale w kontekście recenzowanej pozycji na przywołanie zasługują zwłaszcza dwie prace. W jego bardzo szerokim dorobku publikacyjnym szczególne miejsce odgrywała wydana w 1996 r. książka Internacjonalizacja przedsiębiorstwa. Książka ta służyła jako podręcznik tysiącom studentów w całej Polsce. Był to znakomity podręcznik wykorzystywany we wszystkich bodajże uczelniach ekonomicznych, a także innych szkołach kształcących studentów w zakresie międzynarodowej współpracy gospodarczej. Upływ czasu doprowadził do jego częściowej dezaktualizacji i wywołał konieczność napisania książki dopasowanej do zmieniających się realiów. Z wielkim zadowoleniem i uznaniem przyjąłem wydanie w 2004 r. książki Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa. Jak napisał we wstępie do tej książki Jan Rymarczyk, „w istotnej mierze jest ona oparta na poprzedniej, zarówno jeśli chodzi o konstrukcję, jak i poszczególne partie tekstu”. Recenzowana obecnie książka jest w pewnym sensie logicznym rozwinięciem wymienionych dwóch poprzednich dzieł. Z jednej strony w szerokim zakresie nawiązuje do nich, a z drugiej strony zawiera znaczne poszerzenie pól analiz podjętych w wymienionych publikacjach. Pojawienie się na polskim rynku wydawniczym dzieła tak kompleksowego i ambitnego na pewno zasługuje na szerszą refleksję. Recenzowana książka posiada wiele zalet, ale może wzbudzać także pewne kontrowersje. Omawianie mocnych stron pracy rozpocznę od przytoczenia cytatu z recenzji mojego autorstwa przygotowanej w związku z wydaniem książki Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa: „Pierwszym atutem pracy jest doniosłość i aktualność podejmowa-

722

Recenzje i omówienia

uznać za właściwy. Poprawność struktury pracy jest jednym z czynników sprawiających, że jest ona przejrzysta, przyjazna i przystępna dla czytelnika. Trzecim pozytywnym wyróżnikiem omawianej książki jest jej prawidłowy i zrozumiały język. Nie ma w niej zbędnych udziwnień i konstrukcji językowych powodujących niejasności i dwuznaczności interpretacyjne. Jest to szczególnie cenne w publikacji mającej charakter przeglądowy i nawiązującej w szerokim zakresie do literatury zagranicznej. Kolejną zasługującą na uwagę cechą książki jest rozbudowana i aktualna bibliografia. Autor podkreśla, że ilość miejsca poświęconego na poszczególne zagadnienia jest jego subiektywnym wyborem, ale daje czytelnikowi szansę na rozwinięcie rozmaitych wątków poprzez odsyłacze do najnowszej literatury zagranicznej i polskiej. Paradoksalnie jednak należy zaznaczyć, że główny atut recenzowanej książki, a więc fundamentalne, całościowe i kompleksowe ujęcie podjętej problematyki, może niestety stanowić jednocześnie pewne zagrożenie dla przedsięwzięcia wydawniczego, jakim jest opublikowanie dzieła o tak znaczących rozmiarach. Jak zaznaczono wcześniej, koncepcja i konstrukcja książki w pełni wpisują się w najnowsze tendencje obowiązujące na rynku wydawniczym, zwłaszcza krajów anglosaskich. W uczelniach zachodnich obserwowalny jest trend do wykładania przedmiotów o większych rozmiarach godzin wykładowych, wspartych podręcznikami znaczniejszych rozmiarów. W Polsce z kolei panuje nastawienie odwrotne – przedmiotów jest dużo, mają one mniejsze rozmiary, są bardziej wyspecjalizowane; innymi słowy, wiedza przekazywana studentom jest bardziej poszatkowana, poszufladkowana. Tej tendencji w zakresie organizacji procesu dydaktycznego towarzyszy fragmentaryzacja wydawnictw wspierających dydaktykę – podręczniki mają także często wyspecjalizowany charakter, obejmujący dość wąskie obszary tematyczne. Jest to oczywiście swego rodzaju konwencja, która jednak wydaje się już dość silnie zakorzeniona i jako taka powinna być wzięta pod uwagę przy konstruowaniu planu wydawniczego. Drugą słabością książki jest brak w niej rozdziału poświęconego internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw. Ta uwaga stoi akurat w sprzeczności z poprzednią, gdyż wprowadzenie każdego dodatkowego składnika zwiększa rozmiary publikacji. Wydaje się jednak, że krótki rozdział o umiędzynarodowieniu polskich firm stanowiłby bardzo ważny składnik „wartości dodanej” tego podręcznika dla polskiego czytelnika. Podsumowując, pragnę stwierdzić, iż przedstawione wyżej argumenty stanowią – w moim przekonaniu – w pełni przekonujące uzasadnienie polecenia lektury tej książki szerokim rzeszom naukowców, studentów, a także praktyków zajmujących się zagadnieniami międzynarodowej współpracy gospodarczej. Marian Gorynia

Rusłan S. Grinberg, Swoboda i sprawiedliwost’. Rossijskieje sobłazny łożnogo wybora, Magistr Infra-M, Moskwa, 2012, s. 412. Książkę o „pokusach fałszywego wyboru między liberalizmem i społeczną sprawiedliwością” napisał znany rosyjski ekonomista Rusłan Grinberg – członek-korespondent Rosyjskiej Akademii Nauk, dyrektor Instytutu Ekonomii RAN, prezydent Międzynarodowej Fundacji Kondratiewa, założyciel i wiceprezes Nowego Towarzystwa Ekonomicznego.

Recenzje i omówienia

723

Prof. R. Grinberg jest również wykładowcą Uniwersytetu im. Łomonosowa, a ściślej działającej w jego ramach Moskiewskiej Szkoły Ekonomicznej, oraz redaktorem naczelnym czasopisma „Mir Pieremien”. W bogatym dorobku naukowym i publicystycznym autora znajdują się ważne prace teoretyczne, ale także wiele opracowań dotyczących polityki gospodarczej oraz transformacji i globalizacji. Jego ostatnio wydana książka jest wielowątkowa i warta zainteresowania, chociażby ze względu na to, że dobrze się wpisuje w naszą debatę o transformacji i kierunkach dalszego rozwoju, toczoną przed zbliżającym się IX Kongresem Ekonomistów Polskich. Omawiana książka nosi tytuł: „Wolność i sprawiedliwość. Rosyjskie pokusy fałszywego wyboru”. W tak sformułowanym podtytule autor w swoisty sposób wyraża swój stosunek do przemian, jakie dokonują się w Rosji. Pisze on, że na początku XX w. Rosja postawiła na osiągnięcie ideału społecznej sprawiedliwości, zaniedbując zupełnie ideały wolności. Natomiast przed końcem tego wieku elity postradzieckie poszły w kierunku drugiej skrajności – absolutyzacji wolności, przy pełnym lekceważeniu sprawiedliwości. Stąd w praktyce mamy do czynienia tylko z dwoma wariantami funkcjonowania władzy – z samowolą bądź woluntaryzmem. Dlatego – jak podkreśla autor – trzeba zrobić wszystko, aby nie podlegać pokusom fałszywego wyboru. W swoich rozważaniach o transformacji systemowej, polityce gospodarczej, a także przy formułowaniu rekomendacji, autor posługuje się opracowaną i opublikowaną wcześniej (wspólnie z A. Rubinsteinem), koncepcją tzw. socjodynamiki ekonomicznej. Istota tej koncepcji polega na uznaniu równoległego występowania interesów jednostek i interesu społecznego jako takiego. Na tej podstawie autor „Wolności i sprawiedliwości” formułuje swoją główną tezę: aktywność gospodarcza państwa i firm prywatnych musi się wzajemnie uzupełniać. Jednakże państwo jako wyraziciel interesu społecznego powinno występować na rynku jako równoprawny gracz, ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. I dzięki temu – zgodnie z koncepcją socjodynamiki – zamiast interwencji państwa mielibyśmy do czynienia z równoprawnym uczestnictwem państwa w życiu gospodarczym kraju. W związku z tym inna powinna też być polityka ekonomiczna. Jej siłą motoryczną muszą się stać – zdaniem autora – instytucje polityczne, ekonomiczne i społeczne pobudzające konkurencję. W dzisiejszej Rosji takich instytucji brakuje. Nowy typ polityki ekonomicznej musi zatem – zdaniem autora – zawierać takie elementy, jak: nowoczesna industrializacja, prowadzenie odpowiedniej polityki przemysłowej, planowanie strategiczne, wdrożenie podatku progresywnego (w Rosji obowiązuje podatek liniowy), eliminowanie ustaw i instytucji korupcjogennych, istotne preferencje dla rozwoju klasy średniej, znaczne zwiększenie wydatków budżetowych na naukę, zdrowie i kulturę, rozwój świadomości obywatelskiej i odrodzenie samorządów lokalnych. Główne rozdziały książki poświęcone zostały następującym zagadnieniom: lekcji z dwóch dekad transformacji, rozwojowi gospodarki mieszanej, analizie stanu gospodarki i społeczeństwa. Wyciągając wnioski z analiz makroekonomicznych, autor za najważniejsze uznaje zahamowanie prymitywizacji struktury gospodarczej i przejście do gospodarki innowacyjnej. Pomóc w tym mogą planowanie strategiczne oraz nauki ekonomiczne i ekonomiści, zwłaszcza zgrupowani w powstałym niedawno, rosyjskim Nowym Towarzystwie Ekonomicznym (Rusłan Grinberg był jednym z głównych założycieli). Do tej pory władzom rosyjskim – pisze dalej autor – nie udało się zatrzymać prymitywizacji produkcji, dezintelektualizacji pracy i degradacji sfery socjalnej. W rezultacie Rosja oddala się od standardów

Komunikat Sądu Konkursowego Nagrody Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. prof. Edwarda Lipińskiego w 2013 r. Nagroda im. prof. Edwarda Lipińskiego jest przyznawana corocznie przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne za książkę wnoszącą nowe wartości do dorobku nauk ekonomicznych w Polsce, a opublikowaną w dwóch kolejnych latach poprzedzających rok, w którym nagroda jest przyznawana. Po przeprowadzeniu postępowania konkursowego Sąd Konkursowy postanowił przyznać nagrodę w 2013 r.

Joannie TYROWICZ za książkę

Histereza bezrobocia w Polsce wydaną przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego w 2011 r. W pracach Sądu Konkursowego brali udział: prof. prof. S. Ryszard Domański, Bogusław Fiedor, Bożena Klimczak, Joanna Kotowicz-Jawor, Witold Kwaśnicki, Elżbieta Mączyńska, Jan Lipiński, Krzysztof Porwit , Stanisław Rudolf, Eugeniusz Rychlewski (przewodniczący), Zdzisław Sadowski, Czesław Skowronek, Andrzej Sławiński.

prof. dr hab. Eugeniusz Rychlewski Przewodniczący Sądu Konkursowego

Warszawa, 25 września 2013 r.

PROPONUJEMY

ZAMIESZCZENIE

REKLAMY

7(0$7<&=1,( =:,k=$1(= '=,('=,1k NAUK EKONOMICZNYCH Reklama w kolorze 2100 ]Ã¯ 9$7 ]Ã¯ EUXWWR

5HNODPD F]DUQR ELDÃ¯D 1600 ]Ã¯ 9$7 ]Ã¯ EUXWWR

&HQD GRW\F]\ MHGQRUD]RZHM SXEOLNDFML UHNODP\ w pojedynczym numerze

Zainteresowanych prosimy o kontakt z Wydawnictwem Key Text :\GDZQLFWZR .H\ 7H[W VS ] R R :DUV]DZD XO 6RNRÃ¯RZVND tel. 22 632-11-36, kom. 665-108-002 www.keytext.com.pl, e-mail: wydawnictwo@keytext.com.pl

=DSUDV]DP\ RG SRQLHG]LDÃ¯NX GR SLÃ&#x2C6;WNX Z JRG]LQDFK RG GR

www.ekonomista.info.pl

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW

WYBRANE TYTUŁY WYDAWNICZE

POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO

John E. Stiglitz, Amartya Sen, Jean-Paul Fitoussi, Błąd pomiaru. Dlaczego PKB nie wystarcza, Warszawa 2013

Mitchell A. Orenstein, Prywatyzacja emerytur. Transnarodowa kampania na rzecz reformy zabezpieczenia społecznego, Warszawa 2013

Julio López G., Michaël Assous, Michał Kalecki, Warszawa 2012

John K. Galbraith, Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa 2012

EKONOMISTA

Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

EKONOMISTA

CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

Warunki prenumeraty 11 Wydawnictwo Key Text

2013 5

Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Prenumerata rozpoczy na się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy nr:

2013

64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9/410 (1 piętro), 01-142 Warszawa +48 22 632 11 36

W numerze

Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów jest wielokrotnością tej sumy.

MICHAŁ GRADZEWICZ JAKUB GROWIEC ROBERT WYSZYŃSKI

11 Prenumerata realizowana przez „RUCH” S.A.

Nieefektywność alokacji zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym w Polsce PIOTR CIŻKOWICZ ANDRZEJ RZOŃCA

Międzynarodowy system monetarny a globalny kryzys finansowy: wnioski dla polityki makroekonomicznej w krajach rozwijających się

EUGENIUSZ NAJLEPSZY

MICHAŁ BRZOZOWSKI JOANNA SIWIŃSKA-GORZELAK

770013

320303

Fiscal Imbalances, Fiscal Rules, and Sovereign Bond Yields

POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH 9

ISSN 0013-3205

12 > 9

770013

320303

10 >

ISSN 0013-3205

320303 770013 9

ISSN 0013-3205

770013 9

ISSN 0013-3205

320303

770013 9

ISSN 0013-3205

320303

770013 9

320303

06 >

04 >

02 >

ISSN 0013-3205

Ekonomista 2013, nr 5, s. 583–726 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

08 >

Eskalacja nierównowagi zewnętrznej krajów zadłużonych w warunkach globalnej mobilności kapitału

Indeks 357030 ISSN 0013-3205 Cena 55,65 zł (w tym 5% VAT)

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE

WYDAWNICTWO KEY TEXT