Nobel z ekonomii 1969 2014 demo by keytext

Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Niniejsza publikacja składa się z czterech części. Rozpoczyna ją przedstawienie genezy i zasad przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. W głównej części książki zostały omówione sylwetki, poglądy i najważniejsze publikacje sześćdziesięciu ośmiu laureatów nagrody (od 1969 do 2013 roku). Na końcu pracy podano, jakie szczegółowe obszary nauk ekonomicznych i ośrodki naukowe zostały wyróżnione i kto może okazać się kolejnym noblistą.

Leszek Jerzy Jasiński

Nobel z ekonomii 1969–2014

Leszek J. Jasiński – ekonomista, pracownik Politechniki Warszawskiej na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych, dyrektor Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w latach 2005–2013. Zajmuje się ekonomią międzynarodową, finansami i makroekonomią. Autor książek: • Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej, • Myślenie perspektywiczne (Uwarunkowania badania przyszłości typu foresight), • Podstawy makroekonomii, • Podstawy mikroekonomii i finansów, • Bliżej centrum czy na peryferiach? (Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku), • Sektory przemysłu i wiedzy (Ewolucja struktury gospodarki), • Ekonomia i etyka, • Spójność ekonomiczna i społeczna regionów państw Unii Europejskiej, Podstawy ekonomii.

www.keytext.com.pl

1969–2014

poglądy laureatów w zarysie Wydawnictwo Key Text

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

– Wydawnictwo Key Text

Opracowanie graficzne i typograficzne Jacek Tarasiewicz Redaktor Małgorzata Bednarkiewicz

Wydawnictwo Key Text sp. z o. o. ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, tel. kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl

Spis treci Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I. Alfred Nobel i nagroda jego imienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II. Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych .

III. Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1970 Paul A. Samuelson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1971 Simon Kuznets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1972 Kenneth J. Arrow, John R. Hicks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1973 Wassily Leontief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1974 Friedrich A. von Hayek, Gunnar K. Myrdal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1975 Leonid Kantorowicz, Tjalling C. Koopmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1976 Milton Friedman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977 James E. Meade, Bertil Ohlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1978 Herbert A. Simon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1979 Arthur Lewis, Theodore W. Schultz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1980 Lawrence R. Klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981 James Tobin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1982 George J. Stigler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1983 Gerard Debreu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1984 Richard Stone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1985 Franco Modigliani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1986 James M. Buchanan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1987 Robert Solow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1988 Maurice Allais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1989 Trygve Haavelmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1990 Harry M. Markowitz, Merton H. Miller, William F. Sharpe . . . . . . . . 1991 Ronald H. Coase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1992 Gary S. Becker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten . . . . . . . . . . . . . . 1995 Robert E. Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1996 James A. Mirrlees, William Vickrey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1997 Robert C. Merton, Myron S. Scholes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1998 Amartya Kumar Sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1999 Robert A. Mundell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 27 32 40 44 52 56 63 66 79 83 86 90 92 95 98 103 107 110 113 116 119 123 128 131 133 135 139 147 150 154 158

Nobel z ekonomii

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

James J. Heckman, Daniel L. McFadden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . George A. Akerlof, A. Michael Spence, Joseph E. Stiglitz . . . . . . . . . Daniel Kahneman, Vernon L. Smith . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finn E. Kydland, Edward C. Prescott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edmund S. Phelps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson . . . . . . . . . . . . . . Paul Krugman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides . . Thomas J. Sargent, Christofer A. Sims . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alvin E. Roth, Lloyd S. Shapley. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen, Robert J. Shiller. . . . . . . . . . . . . . Jean Tirole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

166 170 175 179 182 186 191 196 201 207 215 224 230 236 243

IV. Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody. 251 Literatura wykorzystana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

Wstęp

Wstp Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla, jak brzmi pełna nazwa Nagrody Nobla w ekonomii, jest najbardziej prestiżowym wyróżnieniem, jakie może spotkać ekonomistę. Analiza dorobku laureatów tej nagrody stanowi okazję nie tylko do poznania osiągnięć znajdujących tak wysoką formę międzynarodowego uznania, rodzi także możliwość wzbogacenia własnej, ogólnej wiedzy ekonomicznej. Przyjrzenie się pracom noblistów daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązania najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Zapewne nie wszyscy autorzy najważniejszych osiągnięć w dziedzinie ekonomii zostali uhonorowani przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jej wyróżnienia trafiają jednak do ludzi wybitnych i często bardzo znanych, posuwających wiedzę o gospodarce znacząco naprzód. Wielu z tych ludzi uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Praca rozpoczyna się od przedstawienia genezy Nagrody Nobla i zasad jej przyznawania w dziedzinie nauk ekonomicznych. Następnie, w głównej części książki omówiono sylwetki poszczególnych laureatów i ich poglądy. W części końcowej analizowane są decyzje Szwedzkiej Akademii en bloc, ze wskazaniem szczegółowych obszarów nauk ekonomicznych i naukowych ośrodków, wyróżnionych w tak wysoki sposób. Ostatni fragment książki stanowi swego rodzaju podsumowanie prezentacji poglądów noblistów zawarte w części trzeciej. Przedkładana Czytelnikowi książka jest „zarysem poglądów” omówionych w formie skrótowej i często niestety niepozbawionych uproszczeń. Pełna prezentacja dorobku ponad sześćdziesięciu wybitnych naukowców jest jednak zadaniem niezwykle trudnym ze względu na rozległość i złożoność tematu. O tym, jak bardzo skomplikowane są prace niektórych noblistów, daje wyobrażenie opisywany model równowagi ogólnej Arrowa-Debreu. Na dodatek rezultaty naukowe laureatów stanowią nierzadko połączenie tradycyjnie rozumianej ekonomii, matematyki, psychologii i socjologii. Także sami zdobywcy nagrody z punktu widzenia wykształcenia i sposobu uprawiania pracy naukowej wykraczali poza granice wąsko rozumianej ekonomii, a może i szeroko definiowanych nauk ekonomicznych. Tym noblistom, których subiektywnie uznano za szczególnie ważnych dla rozwoju ekonomii, poświęcono w książce więcej miejsca. Nie opisuje się

Nobel z ekonomii

bliżej metod ilościowych, do rozwoju których przyczynili się zdobywcy Nagrody Nobla, zajęłoby to bowiem zbyt wiele miejsca i byłoby niepotrzebne wobec istnienia na ten temat literatury specjalistycznej. Za niezbędne uznano wprowadzenie do tekstu elementów matematyki, bez czego opis poglądów niektórych noblistów stałby się nadmiernie ogólny i pozbawiony precyzji. Obok wzorów matematycznych starano się zamieszczać opisową prezentację problemu, aby w ten sposób ułatwić lekturę wszystkim Czytelnikom. Niniejsza praca odwołuje się wielokrotnie do ekonomii keynesowskiej, ponieważ zdobywcy Nagrody Nobla często uprawiali swą działalność naukową jako wyraźni zwolennicy lub przeciwnicy tego nurtu myślenia ekonomicznego, uważanego za najbardziej wpływowy w XX wieku. Sam John Maynard Keynes, zmarły w 1946 roku, nagrody nie zdobył i z tego powodu nie poświęcono mu osobnego rozdziału. Pośrednia rekonstrukcja jego poglądów ekonomicznych na podstawie tej pracy, znowu w formie „zarysu”, wydaje się realna i potrzebna. Napisanie tej książki było niezwykle ciekawym i bardzo kształcącym spotkaniem z wielkimi osiągnięciami współczesnej myśli ekonomicznej. Wcześniej miałem okazję do bezpośredniego kontaktu z pięcioma noblistami: Robertem Aumannem, Garym Beckerem, Leonidem Kantorowiczem, Lawrence’em Kleinem i Robertem Mundellem. Nie zamierzam przekonywać Czytelnika do poglądów żadnego z omawianych tu ekonomistów, które skądinąd okazują się ze sobą niezgodne. Moim celem była jedynie ich prezentacja, pozwalająca Czytelnikowi wyrobić sobie w omawianych kwestiach własne zdanie. Jeżeli pojawia się w jakimś miejscu ocena osobista, została ona w tym charakterze wyraźnie oznaczona. Książka ta nie powstałaby, gdyby nie inicjatywa z końca lat dziewięćdziesiątych profesora Włodzimierza Kamińskiego. Podjął on kroki, by zorganizować w bibliotece Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej im. Edwarda Wiszniewskiego zbiór prac laureatów ekonomicznej Nagrody Nobla. Dzięki jego wieloletnim staraniom powstała w tej uczelni jedyna taka w Polsce kolekcja tekstów w językach oryginalnych i w tłumaczeniu na język polski. Przy tej okazji okazało się, że duże polskie biblioteki posiadają znikome zbiory prac niektórych noblistów w języku oryginalnym, można też było stwierdzić, że publikacji sporej grupy noblistów nie tłumaczono na język polski. Kolekcję w WWSE uzupełniają książki i artykuły w języku polskim na temat zdobywców Nagrody Nobla. Częste kontakty z profesorem Kamińskim w Warszawskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej stały się inspiracją do napisania w 2001 roku książki Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii 1969–2000. Zarys poglądów laureatów. Wydała ją WWSE. Niniejsza praca stanowi rozszerzoną wersję tej publikacji, objętość pracy powiększyła się o ponad jedną czwartą. Zostali w niej omówieni kolejni nowi nobliści, wprowadzono pewne zmiany i uzupełnienia. Opis osiągnięć tych ekonomistów–noblistów w języku polskim, pozwalający na poznanie ich oryginalnego dorobku w sposób pośredni, trzeba

Wstęp

I Alfred Nobel i nagroda jego imienia Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie w 1833 roku w rodzinie o dużych tradycjach technicznych. Jego ojciec Immanuel był wynalazcą miny morskiej, odmiany tokarki i producentem materiałów wybuchowych; w ślady ojca poszedł syn. Kiedy ojciec prowadził interesy w Rosji, młody Alfred studiował w tym kraju chemię. Bankructwo przedsięwzięcia spowodowało powrót Alfreda do Szwecji, gdzie skoncentrował się na technologiach produkcji materiałów wybuchowych. W fabryce Alfreda Nobla podczas wytwarzania nitrogliceryny doszło do wybuchu, w którym poniósł śmierć jego brat i kilku pracowników. Skłoniło to Alfreda do poszukiwania materiału wybuchowego bardziej bezpiecznego – okazał się nim dynamit. Łącznie Nobel zdobył ponad trzysta pięćdziesiąt patentów oraz utworzył firmy i laboratoria w ponad dwudziestu krajach. Victor Hugo nazwał go „najbogatszym wagabundą Europy”. W ostatnich latach życia kierował przedsiębiorstwem Bofors, które zaczął przekształcać z niedużych zakładów metalowych, wytwarzających wyroby o małym stopniu przetworzenia, w nowoczesną, znaną na świecie fabrykę armat i wyrobów chemicznych. Alfred Nobel zgromadził spory majątek, żył samotnie i bywał traktowany przez otoczenie jako wytwórca środków niosących śmierć i zniszczenie. Nie był żonaty, nie miał dzieci. Łączył w sobie cechy naukowca–odkrywcy, przemysłowca dążącego do sukcesu w długim okresie oraz osoby zainteresowanej problemami społecznymi i utrzymaniem pokoju na świecie. Uważał, że wynalazek dynamitu i innego groźnego materiału wybuchowego, balistytu, powinien odstraszać polityków i narody od rozpoczynania wojen. Był miłośnikiem literatury, pisał wiersze, jest autorem dramatu Nemezis o Beatrice Cenci5. Inicjatywa nagradzania osób legitymujących się wybitnymi osiągnięciami 5 Tragedia została wydrukowana w chwili, gdy Nobel umierał. Zaraz po jego śmierci cały nakład, poza trzema egzemplarzami, został zniszczony. Utwór został wydrukowany ponownie w Szwecji w 2003 roku. Tekst oceniano jako skandaliczny i bluźnierczy.

Nobel z ekonomii

staje się zrozumiała w świetle poglądów i zainteresowań Nobla. Zmarł w 1896 roku w San Remo. W testamencie sporządzonym rok przed śmiercią pozostawił 9 milionów dolarów na nagrody za szczególne osiągnięcia w dziedzinie literatury, fizyki, chemii, fizjologii i medycyny oraz za działalność na rzecz zbliżenia między narodami. Nagroda literacka miała być udzielana za prace idące „w idealnym kierunku” (po angielsku in an ideal direction, po szwedzku idealisk riktning). Sformułowanie to odbierano jako wskazanie na idealizm lub romantyzm, co stało się powodem nieprzyznania nagrody takim pisarzom, jak Henrik Strinberg, August Strinberg i Lew Tołstoj. Z czasem interpretację tę zarzucono. Niejasny był także zapis w sprawie nagród w dziedzinie fizyki i chemii. Kontrowersja dotyczyła tego, czy szukając kandydatów do wyróżnienia, należy odróżniać odkrywców od wynalazców, a więc przedstawicieli nauki od ludzi techniki. Zapis Nobla takiej różnicy w zasadzie nie czynił, w praktyce wyróżnienie zaczęło trafiać do teoretyków6. W 1900 roku powstała Fundacja Nobla (Nobelstiftelsen), realizująca testament szwedzkiego chemika i przedsiębiorcy. Jest ona prywatną instytucją finansującą i administrującą procesem przyznawania nagród. Fundacja organizuje także sympozja noblowskie poświęcone przełomowym wydarzeniom w nauce i kulturze. W 1901 roku Nagrody Nobla przyznano po raz pierwszy. Ich bieżąca wysokość pozostaje zależna od dochodów szwedzko-norweskiej Fundacji Nobla, której siedzibą jest Sztokholm. W 1969 roku wyróżnienie noblowskie rozszerzono na ekonomistów. W chwili pisania książki nagroda w formie pieniężnej wynosiła 10 milionów koron szwedzkich, czyli około 1 miliona euro. Jeżeli laureatów jest dwóch, kwotę dzieli się na połowy, jeżeli jest ich trzech, może zostać podzielona po równo lub też jej połowa trafia do jednego z nagrodzonych, a reszta w jednakowych częściach do pozostałych osób. Każdy noblista otrzymuje również specjalny medal. Nagrody w dziedzinach fizyki, chemii i ekonomii przyznaje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, w dziedzinie fizjologii i medycyny – Instytut Karolinska, w dziedzinie literatury – Akademia Szwedzka, natomiast za działalność na rzecz pokoju Komitet Nobla parlamentu norweskiego, złożony z pięciu osób nominowanych przez parlamentarzystów. W chwili ustanowienia nagrody Norwegia i Szwecja tworzyły unię personalną. Królewska Szwedzka Akademia Nauk została założona w 1739 roku. Jest niezależną organizacją wspierającą badania naukowe i upowszechnianie ich wyników w społeczeństwie. Szczególne znaczenie przywiązuje tradycyjnie do rozwoju nauk przyrodniczych i matematyki. Instytut Karolinska, który należy do największych w Europie uniwersytetów medycznych, istnieje od 6

Uważa się, że odpowiednikiem Nagrody Nobla dla ludzi techniki są nagrody i wyróżnienia World Technology Network, przyznawane od 2000 roku.

Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych

II Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych Po raz pierwszy Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano w 1969 roku, a ustanowiono ją w roku poprzednim. W ten sposób ekonomia znalazła się obok pięciu szczególnie ważnych obszarów ludzkiej aktywności, trzech nauk ścisłych i dwóch dziedzin działalności pozanaukowej. Niewątpliwie zwiększyło to rangę wiedzy o gospodarce. W jej przypadku, inaczej niż w dziedzinach pozostałych, nagroda nie jest finansowana przez Fundację Nobla, ale przez szwedzki bank centralny, Sveriges Riksbank, który sfinansował ją po raz pierwszy w trzystulecie swego istnienia. Selekcja kandydatów do nagrody w dziedzinie ekonomii przypomina procedurę stosowaną w innych dyscyplinach. Każdego roku Królewska Szwedzka Akademia Nauk otrzymuje od dwustu do trzystu nominacji, wskazujących zwykle ponad sto osób, przy czym nie są rozpatrywane nominacje nadsyłane przez osoby lub instytucje niezaproszone do udziału w procedurze. Tak zwanymi kwalifikowanymi podmiotami nominującymi (qualified nominators) są: krajowi i zagraniczni członkowie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, członkowie Komitetu Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii, laureaci Nagrody z lat poprzednich, profesorowie nauk ekonomicznych uniwersytetów i kolegiów w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji, naukowcy zajmujący wysokie stanowiska na sześciu uniwersytetach i kolegiach w różnych krajach wybranych w danym roku przez Akademię oraz inni naukowcy uznani przez Akademię za odpowiednich, by zgłaszać trafne kandydatury. Komitet Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii działa w ramach Akademii i liczy od pięciu do ośmiu członków, aktualnie sześciu oraz czterech członków stowarzyszonych. Zleca on wykonanie opinii o najpoważniejszych kandydatach. Przygotowują je eksperci szwedzcy i zagraniczni. Na tej pod-

Nobel z ekonomii

stawie Komitet przekazuje Nagrody Wydziałowi Nauk Społecznych Akademii swoje propozycje; przyjmują one formę raportu, w którym są opisane szczegółowo główne kandydatury. Ostateczną decyzję podejmuje cała Akademia. Procedura wyboru zdobywców Nagrody rozpoczyna się każdego września, kiedy Komitet rozsyła zaproszenia (nomination forms) do środowisk naukowych z prośbą o wskazanie kandydatów. Propozycje z uzasadnieniem muszą zostać przekazane do Szwecji do końca lutego. Następnie, od marca do końca maja, rozpoczynają pracę selekcyjną członkowie komitetu i pracujący na jego rzecz eksperci. Przez trzy kolejne miesiące trwa praca nad raportem z rekomendacjami dla Akademii. We wrześniu Komitet przekazuje raport Akademii, gdzie jest rozpatrywany na dwóch posiedzeniach sekcji ekonomicznej. W październiku Akademia dokonuje rozstrzygnięcia drogą głosowania większościowego. Jest to decyzja ostateczna, niepodlegająca zmianie. W grudniu ma miejsce uroczystość wręczenia Nagrody z udziałem króla Szwecji. Zgłoszone w danym roku nominacje i przedstawione przy tej okazji opinie mogą stać się informacją publiczną po pięćdziesięciu latach. W 2014 roku Komitet Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii, wyłoniony z członków Akademii, miał skład następujący7. Członkowie: 1 Tore Ellingsen, przewodniczący, profesor ekonomii, 1 Peter Gärdenfors, profesor kognitywistyki, 1 Mats Persson, profesor ekonomii, 1 Torsten Persson, sekretarz, profesor ekonomii, 1 Tomas Sjöström, profesor ekonomii, 1 Per Strömberg, profesor finansów, Członkowie stowarzyszeni: 1 Peter Englund, profesor ekonomii, 1 John Hassler, profesor ekonomii, 1 Eva Mörk, profesor ekonomii, 1 Jacob Svensson, profesor ekonomii8. Wśród kryteriów przyznawania wymienia się oryginalność wkładu kandydata do nauk ekonomicznych, wartość czysto naukową i praktyczną osiągnięcia oraz jego wpływ na rozwój nauki, a w pewnym stopniu także na życie społeczeństw i politykę. Zaznaczmy, że nagrodę przyznaje się w dziedzinie nauk ekonomicznych, na które składają się wąsko rozumiana ekonomia oraz dyscypliny z nią związane. Taka klasyfikacja dyscyplin ekonomicznych została przyjęta przez Szwedzką Akademię. W procesie wyłaniania laureatów niewielką rolę odgrywają dwa, niepozbawione znaczenia, kryteria ilościowe: liczba zgłoszonych nominacji na rzecz określonego kandydata i liczba cytatów jego prac w literaturze. Chociaż zdobywcy nagrody legitymują się często dobrą pozycją 7 8

www.nobelprize.org

Przez wiele lat w Komitecie Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii członków stowarzyszonych nie było.

Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy

III Zdobywcy Nagrody Nobla i ich pogldy W trzeciej, głównej części książki są przedstawione najważniejsze dokonania naukowe ekonomistów uhonorowanych Nagrodą Nobla. Opisano, czym się zajmowali, co stanowi ich oryginalny wkład w rozwój nauk ekonomicznych, w jaki sposób odnosili się do poglądów i ocen już istniejących oraz co po latach tworzy ich trwały udział w dostępnej nam dzisiaj wiedzy ekonomicznej. Mniej miejsca zajmuje pozanaukowa aktywność noblistów, w przypadku niektórych z nich równie intensywna jak praca naukowa. Kolejne osoby są opisane zgodnie z kolejnością otrzymania wyróżnienia. Prezentację laureatów rozpoczyna naszkicowanie ich życiorysów i wymienienie najważniejszych publikacji, głównie książkowych. Dorobek laureatów przedstawiony jest przede wszystkim drogą zestawienia napisanych przez nich książek, chociaż w odniesieniu do kilku późniejszych zdobywców nagrody metoda ta okazuje się mało odpowiednia. Są oni autorami przede wszystkim artykułów, a ich publikacje książkowe, czasem nieliczne, okazują się pracami zbiorowymi, w których zamieścili krótkie teksty. Dzisiaj często nowe idee są prezentowane w formie krótkich tekstów; natomiast po wypowiedź długą, jaką jest książka, zawierającą z reguły opis wyników wielu badaczy, sięga się rzadziej niż dawniej. Obok listy książek podano także wybrane artykuły noblistów; pełne przedstawienie tej części ich dorobku byłoby trudne i zajęłoby zbyt wiele miejsca. Pisany dorobek niektórych noblistów może wydawać się nieduży z perspektywy oczekiwań stawianych w Polsce pracownikom naukowym, zwłaszcza przed ich awansowaniem. Niekiedy wręcz – widziany w kategoriach ilościowych – jawi się jako skromny. W spisach publikacji zamieszczonych na własnych stronach internetowych wielu opisywanych naukowców miejsce eksponowane zajmują working papers, w naszym kraju traktowane ciągle jako materiał mniej ważny niż książki i artykuły. Po krótkiej prezentacji dorobku omówiono poglądy i główne dokonania ekonomiczne laureatów. Tworzą one zasadniczy temat tej części książki. Oprócz zagadnień wskazanych w sentencji towarzyszącej ogłoszeniu decyzji

Nobel z ekonomii

Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, czyli tego, za co zostało przyznane wyróżnienie, opisane są również pozostałe wyniki noblistów. W przypadku przyznania Nagrody Nobla w danym roku więcej niż jednej osobie, opisy dwóch lub trzech laureatów znajdują się w jednym punkcie. W takiej sytuacji decyzja Akademii Nauk oznaczała albo uznanie osiągnięć wyróżnionych ekonomistów za komplementarne w stosunku do siebie, albo za wypowiedzi w istocie rozbieżne, ale dotyczące tego samego problemu badawczego. W obu przypadkach istnieją powody, by przedstawić poglądy i wyniki zdobywców nagrody jednocześnie. Niektórzy nobliści doszli do określonych rezultatów wspólnie i chociaż tak są im one po latach przypisywane, wyróżnienie otrzymali w różnym czasie. Na przykład teoria ogólnej równowagi rynkowej sformułowana przez Kennetha Arrowa i Gerarda Debreu, laureatów Nagrody Nobla z 1972 i 1983 roku. W takich przypadkach wspólny wynik badawczy omówiony jest raz, przy okazji prezentacji dorobku jednego z autorów danego rezultatu. Podobnie w jednym punkcie są scharakteryzowane teorie cji Miltona Friedmana i Franco Modiglianiego, noblistów z 1976 i 1985 roku, są one zbliżone do siebie i rodzą podobne konsekwencje. Opisując kolejnych laureatów, podano ich obywatelstwo i instytucję naukową, z jaką noblista był związany. Część związanego z nagrodą prestiżu spada na placówkę naukową. Podając obywatelstwo, kierowaliśmy się oficjalną informacją na ten temat, zamieszczoną na stronach internetowych Szwedzkiej Akademii Nauk. W przypadku kilku osób w innych źródłach w tej sprawie były informacje rozbieżne, z których nie korzystano. Są nobliści z podwójnym obywatelstwem. Dokonując prezentacji poszczególnych zdobywców nagrody, zamieszczono obok ich nazwisk i roku jej uzyskania oficjalne wygłoszone przy tej okazji sentencje Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Wskazują one, za jakie osiągnięcia naukowe została ona przyznana. Najczęściej taka sentencja jest łatwo zrozumiała, jednak w niejednym przypadku trudno ją uznać za niewolną od dyplomatycznej zawiłości. Z tego powodu na początku opisu dokonań poszczególnych laureatów przedstawiona jest krótka charakterystyka ich osiągnięć. Sentencje towarzyszące ogłoszeniu decyzji o przyznaniu Nagrody Nobla z różnych dziedzin stanowią ciekawy materiał do analiz. Gdyby książka traktowała o noblistach–fizykach, uzupełnienie sentencji byłoby absolutnie niezbędne w przypadku Alberta Einsteina. Otrzymał on Nagrodę Nobla za prace nad zjawiskiem fotoelektrycznym, a nie za teorię względności, która stała się jego odkryciem najsłynniejszym i najważniejszym. Podobno o takim werdykcie Akademii Nauk zadecydował konserwatyzm i naukowa „ostrożność” jej członków14. Omawiając zwyczaj zamieszczania sentencji, pozwolę sobie na następującą, szerszą uwagę. W naszym kraju uważa się powszechnie, że Henryk Sien14

J. Trefil, 1001 spotkań z nauką, Świat Książki, Warszawa 1997, s. 251.

1969

Ragnar Frisch, Jan Tinbergen



Ragnar Frisch NORWEGIA Uniwersytet w Oslo

Jan Tinbergen HOLANDIA Holenderska Szkoła Ekonomii Nagroda za opracowanie i zastosowanie modeli dynamicznych dla potrzeb analizy procesów gospodarczych

Pierwsi nobliści przeszli do historii jako pionierzy współczesnych badań bieżącego i przyszłego stanu gospodarki, budując przy tej okazji podstawy ekonometrii.

Norweg Ragnar Frisch (1895–1973) był wychowankiem, a później wykładowcą, Uniwersytetu w Oslo. Studiował we Francji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. Politycznie związał się z lewicą społeczną, pozostając gorliwym chrześcijaninem. Jego główne prace to: Statistical Confluence Analysis by Means of Complete Regression Systems (1943), Planning for India (1960), Theory of Production (1965), Maxima and Minima (1966), Economic Planning Studies: A Collection of Essays (1976). Swej aktywności nie ograniczał do ekonomii: zajmował się także pszczelarstwem i złotnictwem – pochodził z rodziny o silnej tradycji jubilerskiej. Być może pozostałby w kręgu zawodu swoich przodków, gdyby nie decyzja o rozpoczęciu studiów ekonomicznych, uznanych przez jego rodziców za „najkrótsze i najłatwiejsze”16. Holender Jan Tinbergen (1903–1994). Jego brat Niko zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie psychologii i medycyny, inny brat Luuk został znanym or16 W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004, s. 176.

Nobel z ekonomii



Paul A. Samuelson USA Massachusetts Institute of Technology Nagroda za pracę naukową, dzięki której rozwinął statyczną i dynamiczną teorię ekonomiczną i przyczynił się do podniesienia poziomu analizy w naukach ekonomicznych

Samuelson wypowiedział się w wielu kwestiach ekonomicznych o podstawowym znaczeniu: sformułował twierdzenie o zrównywaniu się cen czynników wytwórczych w warunkach wolnego handlu, w teorii konsumpcji wprowadził pojęcie ujawnionych preferencji, w makroekonomii zbudował model jednoczesnego występowania akceleratora i mnożnika, których połączenie prowadzi do zmniejszenia oscylacji poziomu produkcji i zatrudnienia.

Paul Samuelson urodził się w 1915 roku w rodzinie średnio zamożnej24 . Studiował na uniwersytetach w Chicago i harwardzkim. Jak pisze we wspomnieniu, jeszcze jako absolwent szkoły średniej trafił przypadkowo na wykład na University of Chicago na temat teorii Malthusa, i tak zaczął się jego kontakt z ekonomią25. Od 1947 roku był profesorem Massachusetts Institute of Technology, przez siedem lat po II wojnie światowej pracował w US Treasury, amerykańskim ministerstwie finansów. Pod koniec II wojny światowej uczestniczył w badaniach w zakresie fizyki jądrowej. Najsłynniejszymi pracami Samuelsona są Interaction Between the Multiplier Analysis and the Principle of Acceleration (artykuł w „Review of Economics and Statistics” z 1939), Foundations of Economic Analysis (mówi się, że na powstanie tej książki duży wpływ miała jego żona, ekonomistka Marion Crawford, 1947), Economics (1948) oraz napisana razem z R. Dorfmanem i R.M. Solowem, noblistą z 1987 roku, Linear Programming and Economic Analysis (1958). Ogromnym rozgłosem cieszył się przez dziesięciolecia i cieszy się 24

Jak pisze J. Semkow, dziadek Paula Samuelsona, Amerykanina pochodzenia żydowskiego, przybył do USA jeszcze przed wojną domową i po osiągnięciu pewnych dochodów w okresie gorączki złota powrócił do Polski. J. Semkow, Śladami wielkich ekonomistów, PWN, Warszawa 1988, s. 287. 25

P. Samuelson, How I Became an Economist, http://www.nobelprize.org

Nobel z ekonomii



Simon Kuznets USA Harvard University Nagroda za empirycznie ugruntowaną interpretację wzrostu ekonomicznego, która pozwoliła na nowy i pogłębiony ogląd struktur gospodarczych i społecznych oraz procesu rozwoju

Z osobą Kuznetsa wiąże się także wprowadzenie jednego z najważniejszych pojęć ekonomicznych: produktu narodowego brutto.

Żył w latach 1901–1985. Urodził się w przedrewolucyjnej Rosji34. W 1922 roku, po krótkim okresie pracy w lokalnym radzieckim biurze statystycznym, przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie jeszcze przed wybuchem I wojny światowej zamieszkał jego ojciec. Studia ekonomiczne, które rozpoczął w Rosji, ukończył za oceanem na Columbia University. Podczas II wojny światowej pracował w biurze planowania i statystyki US War Production Board. Jako pracownik naukowy znalazł zatrudnienie kolejno na trzech uniwersytetach amerykańskich, z których ostatnim był Harvard. Do najważniejszych jego prac należą: Secular Movements in Production and Prices (1930), National Income, 1929–1932 (1934), National Income and its Composition, 1919–1938 (1934), National Product since 1869 (1946), Economic Change (1954), Six Lectures on Economic Growth (1959), Economic Growth and Structure (1965), Modern Economic Growth: Rate, Structure and Spread (1965), Economic Growth of Nations (1971) i Population, Capital and Growth (1979). Simon Kuznets zajmował się głównie szeroko rozumianą problematyką wzrostu, także w ujęciu historycznym. W swych badaniach rozpatrywał długookresowe zjawiska gospodarcze, przyjmując za podstawę bogaty materiał statystyczny, po jego skrupulatnej analizie dokonywał szerszych uogólnień. Kuznets wybrał podejście badawcze odległe od dominującego w ekonomii XX wieku tworzenia modeli abstrakcyjnych, które nierzadko okazują się 34

Jedne źródła podają, że miejscem urodzenia noblisty był Charków na wschodzie Ukrainy, inne, że Pińsk na Polesiu.

Nobel z ekonomii



Kenneth J. Arrow USA Harvard University

John R. Hicks WIELKA BRYTANIA All Souls College, Oxford Nagroda za pionierski wkład do teorii równowagi ogólnej i teorii dobrobytu

Hicks jest autorem głośnego modelu IS-LM zgodności popytu i podaży na rynkach towarów i pieniądza, Arrow – autorem twierdzenia o niemożliwości oraz teorii ogólnej równowagi w gospodarce.

Kenneth J. Arrow urodził się w 1921 roku. Był profesorem Stanford University, przez pewien czas wykładał na Harvardzie. Wśród jego najgłośniejszych publikacji znajdują się: Social Choice and Individual Values (1951), napisana wspólnie z innym noblistą Gerardem Debreu Existence of an Equilibrium for a Competetive Economy (1954), Studies in Mathematical Theory of Inventory and Production (1958), Public Investment, the Rate of Return and Optimal Fiscal Policy (1970), Essays in the Theory of Risk-Bearing (1971) i General Competetive Analysis (1971). Otrzymał National Medal of Science. Sir John Richard Hicks (1904–1989) był absolwentem Oxfordu. Pracował kolejno w London School of Economics, Cambridge, Manchesterze i Oxfordzie. W jego bogatym dorobku pozycjami szczególnie ważnymi są: The Theory of Wages (1932), Mr Keynes and the Classics (1937), Value and Capital (1939), The Social Framework (1942), A Contribution to the Theory of the Trade Cycle (1950), A Revision of Demand Theory (1956), Capital and Growth (1965), Critical Essays in Monetary Theory (1967), A Theory of Economic History (1969), The Crisis in Keynesian Economics (1974), Causality in Economics (1979), A Market Theory of Money (1989).

Nobel z ekonomii



Wassily Leontief USA Harvard University Nagroda za rozwój metody nakładów i wyników i jej zastosowanie do badania ważnych problemów ekonomicznych

Wassily Leontief, obok metody input-output, z której jest najbardziej znany, opisał również paradoks ekonomiczny, polegający na eksportowaniu przez kraj wysoko rozwinięty towarów, do produkcji których wykorzystano relatywnie dużo kapitału, a mało pracy, zupełnie inaczej, niż wskazuje powszechnie akceptowana zasada Heckschera-Ohlina.

Urodził się w 1906 roku w Monachium, młode lata spędził w Petersburgu. Jego ojciec, wywodzący się z kupieckiej rodziny staroobrzędowców, mieszkającej od dawna w stolicy Rosji, był profesorem ekonomiki pracy miejscowego uniwersytetu. Wassily Leontief rozpoczął studia w wieku 15 lat. Jako młody pracownik naukowy wyjechał z porewolucyjnej Rosji. O wczesnym okresie swego życia powiedział po latach: „wypowiadałem się zbyt otwarcie i od czasu do czasu lądowałem w więzieniu”47. Zgoda władz bezpieczeństwa na jego wyjazd na Zachód w 1925 roku wynikała z przekonania, że jest śmiertelnie chory na raka. W 1927 roku podjął pracę na uniwersytecie w Kilonii i w Kieler Institut fuer Weltwirtschaft, w Berlinie poznał szeroko znanych ekonomistów niemieckich W. Sombarta i L. von Bortkiewicza. Na początku lat trzydziestych przeniósł się do Stanów Zjednoczonych na uniwersytet harwardzki. Umarł w 1999 roku. Do najgłośniejszych jego publikacji należą: The Structure of the American Economy (wydanie pierwsze dotyczące lat 1919– 1929 ukazało się w 1941 roku, wydanie drugie obejmujące okres 1919–1939 w 1951 roku), Studies in the Structure of the American Economy (1953), Input-Output Economics, Collected Essays (1966), The Future of the World Economy (1977). Umarł w 1999 roku w wieku 93 lat. Metoda przepływów gałęziowych należy do najbardziej znanych narzędzi ekonomicznych. Pozwala opisywać współzależność poszczególnych sektorów gospodarki z punktu widzenia przeznaczenia ich produkcji na wytwo47

J. Semkow, Śladami wielkich..., op. cit., s. 240.

Nobel z ekonomii



Friedrich A. von Hayek WIELKA BRYTANIA

Gunnar K. Myrdal SZWECJA Nagroda za pionierskie prace w teorii pieniądza i wahań cyklicznych oraz za pogłębioną analizę współzależności zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych

Myrdal i von Hayek reprezentowali przeciwstawne sobie poglądy w kwestii roli państwa w gospodarce, pierwszy z nich dopuszczał jego interwencję w procesy rynkowe, drugi był temu całkowicie przeciwny.

Friedrich August von Hayek żył w latach 1899–1992. Urodził się w Wiedniu w rodzinie o tradycjach naukowych. Wyszedł z głośnej na początku XX wieku austriackiej szkoły w ekonomii, do 1931 roku był dyrektorem Austriackiego Instytutu Badań Ekonomicznych. Następnie wykładał w London School of Economics, od 1950 roku w Chicago University i od 1964 roku na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim w Niemczech. Uważany jest za ważnego współtwórcę głośnej szkoły ekonomicznej z Chicago. Uzyskanie Nagrody Nobla bardzo przyczyniło się do umocnienia jego pozycji jako głównej postaci wśród liberałów. Był nie tylko ekonomistą, ale także filozofem i myślicielem społecznym. Z jego bogatego dorobku wymienimy następujące książki: Monetary Theory and Trade Cycle (1929), Prices and Production (1931), The Pure Theory of Capital (1941), Road to Serfdom (1944), Individualism and Economic Order (1948), Konstytucja wolności (1961, tłumaczenie polskie 2006), Studies in Philosophy, Politics and Economics (1967), Law, Legislation and Liberty (trzy tomy pochodzące z lat 1973–1979), Denationalisation of Money (1976), New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas (1978), Zgubna pycha. O błędach socjalizmu (1988, tłumaczenie pol-

1975

Leonid Kantorowicz, Tjalling C. Koopmans



Leonid Kantorowicz ZSRR Akademia Nauk ZSRR

Tjalling C. Koopmans USA Yale University Nagroda za wkład do teorii optymalnej alokacji zasobów

Obaj nobliści przyczynili się do rozszerzenia praktycznych zastosowań programowania liniowego, pozwalającego na wybór optymalnych decyzji w gospodarce. W ten sposób położyli podstawy pod współczesne badania operacyjne.

Leonid Kantorowicz (1912–1986) urodził się w Petersburgu. W tym właśnie mieście, kiedy nosiło ono nazwę Leningrad, studiował matematykę i pracował. W 1935 roku otrzymał stopień doktora bez obrony dysertacji. Zajmował się między innymi analizą funkcjonalną i metodami numerycznymi. W 1949 roku kierował grupą obliczeniową w ramach prac nad bronią jądrową. Przez pewien czas jego miejscem pracy stał się prężny syberyjski oddział Akademii Nauk w Nowosybirsku. Był członkiem Akademii Nauk ZSRR. Umarł w Moskwie. Opublikował głośne książki Matematyczne metody organizacji i planowania produkcji (1939), Rachunek ekonomiczny optymalnego wykorzystania zasobów (1959), The Best Use of Economic Resources (1965). Tjalling C. Koopmans (1910–1986) urodził się w Holandii w rodzinie nauczycielskiej. Studiował fizykę i matematykę w Utrechcie i Leyden w Holandii, gdzie też rozpoczął pracę naukową. Przez cztery lata pracował w biurze Ligi Narodów w Genewie. Od 1940 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych, gdzie w kilka lat po przybyciu objął stanowisko profesora na uniwersytecie w Yale. Prowadził działalność w ramach Komisji Cowlesa, opracowującej zasady ekonometrii. Wśród jego publikacji znajdują się: Linear Regression and Activity Analysis of Economic Time Series (1937), Statistical Inference in

Nobel z ekonomii



Milton Friedman USA University of Chicago Nagroda za osiągnięcia na polu analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej oraz przedstawienie złożoności polityki stabilizacyjnej

Friedman walnie przyczynił się do odejścia szerokich kręgów ekonomistów od keynesizmu w jego postaci dominującej w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz zaproponował doktrynę wobec niego konkurencyjną: monetaryzm. Został nagrodzony za pracę nad zjawiskiem konsumpcji oraz historię i teorię pieniądza. Jego teoria trwałego dochodu, w odróżnieniu od wcześniejszej, keynesowskiej teorii dochodu bieżącego, wiąże poziom konsumpcji w dużej mierze z oczekiwanym dochodem w przyszłości. Podtrzymywanie przez rząd słabego poziomu konsumpcji, co należy do zasad ekonomii keynesowkiej, ma jego zdaniem sens jedynie w ramach określonych przez stały dochód konsumentów. Friedman stał się niezwykle wpływowym propagatorem ilościowej teorii pieniądza, którą uczynił głównym narzędziem analizy historii gospodarczej. W ten sposób zdobył pozycję koryfeusza monetaryzmu, a przy tej okazji – błyskotliwego obrońcy wolnego rynku. Sprzeciwiał się traktowaniu polityki fiskalnej jako narzędzia stabilizacji popytu globalnego, z tego punktu widzenia istotne znaczenie ma, w jego ocenie, polityka monetarna prowadzona zgodnie z dynamiką PKB. Uważał, że na dłuższą metę nie ma dylematu opisywanego za pomocą krzywej Phillipsa: inflacja czy bezrobocie, istnieje jedynie problem naturalnej stopy bezrobocia.

Ten bardzo głośny profesor University of Chicago i najsłynniejszy przedstawiciel szkoły chicagowskiej urodził się w 1912 roku. Pochodził z rodziny emigrantów z Bukowiny, należącej dawniej do Austro-Węgier, obecnie do Ukrainy. Jego ojciec był drobnym kupcem, matka krawcową. Edukację młodego Miltona utrudniały skromne dochody rodziców, przyszły noblista ukończył studia nie bez kłopotów. Przed i w czasie II wojny światowej pracował w instytucjach rządowych, od 1946 roku wykładał na uniwersytecie w Chicago. Legitymował się dużym dorobkiem naukowym i publicystycznym. Do jego najlepiej znanych prac należą: Taxing to Prevent Inflation (1943), Essays in Positive Economics (1953), Studies in the Quantity Theory of Money (1956), A Theory of the Consumption Function (1957), A Program for Monetary Stability (1960), Capitalism and Freedom (1962), A Monetary Hi-

1977

James E. Meade, Bertil Ohlin



James E. Meade WIELKA BRYTANIA Cambridge University

Bertil Ohlin SZWECJA Sztokholmska Szkoła Ekonomiczna Nagroda za wytyczający nowe drogi wkład do teorii handlu międzynarodowego i międzynarodowych przepływów kapitału

Z osobą Ohlina wiązana jest podstawowa w ekonomii międzynarodowej zasada określająca strukturę produkcji i handlu zagranicznego poszczególnych krajów, nazywana zasadą Heckschera-Ohlina. Meade, który badał równoczesne występowanie w gospodarce nierównowagi zewnętrznej i wewnętrznej, został uznany za pioniera makroekonomii międzynarodowej.

Sir James Edward Meade żył w latach 1907–1995. Kształcił się w Oxfordzie i Cambridge, pracował w London School of Economics, skąd przeniósł się na uniwersytet w Cambridge. Wśród jego nauczycieli i naukowych kolegów na uniwersytecie byli R. Kahn, P. Sraffa, małżeństwo J. i A. Robinsonowie oraz R. Harrod. Wymienimy następujące napisane przez niego książki: The Theory of International Economic Policy (1951), A Geometry in International Trade (1953), The Theory of Customs Union (1955), A Neo-Classical Theory of Economic Growth (1961), Efficiency, Equality and the Ownership of Property (1964), Principles of Political Economy (1965–1976), The Inheritance of Inequalities (1974), The Intelligent Radical’s Guide to Economic Policy (1975), Stagflation (1981–1983). Bertil Ohlin żył w latach 1899–1979. Wykształcenie zdobył na uniwersytecie w Lund w Szwecji, po studiach pracował początkowo na uniwersytecie w Kopenhadze, a następnie w Sztokholmskiej Szkole Ekonomicznej. Przez ponad trzydzieści lat był członkiem parlamentu swego kraju z ramienia partii liberalnej, której jednocześnie w latach 1944–1967 przewodniczył. Odbie-

1978

Herbert A. Simon



Herbert A. Simon USA Carnegie Mellon University Nagroda za pionierskie badania procesów podejmowania decyzji wewnątrz organizacji gospodarczych

Herbert A. Simon, działając na pograniczu ekonomii i psychologii, analizował mechanizmy podejmowania decyzji. Doszedł do wniosku, że decydenci nie szukają najlepszego rozwiązania, lecz jedynie rozwiązanie możliwe do zaakceptowania, zwłaszcza gdy problem okazuje się dosyć trudny. Ograniczona racjonalność przy podejmowaniu decyzji wynika także z braku dostępu do pełnej informacji, której uzyskanie byłoby bardzo kosztowne.

Herbert A. Simon urodził się w 1916 roku. Kształcił się w University of Chicago, pracował w University of California, Illinois Institute of Technology i Carnegie Mellon University. Spośród najważniejszych jego prac wymienimy Administrative Behaviour (1947), Public Administration (1950), Organisations (1958), The New Science of Management Decisions (1960), The Shape of Automation for Men and Management (1965), Models of Discovery (1977), Models of Bounded Rationality and Other Topics in Economics (1982). Został nagrodzony National Medal of Science. Zmarł w 2001 roku. W tradycyjnej ekonomii uważano, że przedsiębiorca nakierowuje swoje postępowanie na realizację tylko jednego celu, jakim jest maksymalizacja zysku jego firmy. Przedsiębiorca był przedstawiany schematycznie i w sposób uproszczony, nie dostrzegano istotnej dla analizy ekonomicznej różnicy między nim samym a jego przedsiębiorstwem. Taki obraz przedsiębiorcy wynikał w niemałym stopniu z braku potrzeby pogłębionej analizy tego, co działo się w mikroskali, zjawiska rynkowe rozpatrywano jako całość, co dawniej wydawało się wystarczające. W ten stereotypowy sposób odczytywano leżącą u podstaw ekonomii klasycznej koncepcję homo oeconomicus. Rozwój nauk ekonomicznych, w tym nauki o zarządzaniu, i przemiany w sferze biznesu, jak powstawanie dużych firm, uczyniły takie widzenie ludzi prowadzących działalność gospodarczą nierealistycznym i nieużytecznym. Sytuacja wewnątrz przedsiębiorstw stała się bardziej złożona przez rozdzielenie własności od bieżącego zarządzania, wzrost siły związków zawodo-

Nobel z ekonomii



Arthur Lewis WIELKA BRYTANIA Princeton University

Theodore W. Schultz USA University of Chicago Nagroda za pionierskie badania rozwoju gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem problemów krajów rozwijających się

Lewis badał rozwój ekonomiczny krajów Trzeciego Świata z punktu widzenia relacji między przemysłem a rolnictwem oraz miastem a wsią. Schultz analizował problemy rolnictwa w krajach rozwijających się uwzględniając zależność jego rozwoju od postępu procesu edukacji.

Sir Arthur Lewis (1915–1991) urodził się na wyspie Święta Łucja na Karaibach w rodzinie nauczycielskiej94. W młodości chciał zostać inżynierem, ale zawód ten nie dawał wtedy dużych perspektyw zdobycia pracy osobie o czarnym kolorze skóry. Przyszły noblista wybrał ostatecznie studia w zakresie ekonomii i zarządzania w London School of Economics i na uniwersytecie w Manchesterze. Po ich ukończeniu pracował na uczelni manchesterskiej, w University College of the West Indies i na uniwersytecie w Princeton. Na tym prestiżowym uniwersytecie został pierwszym czarnym profesorem. Spośród jego najważniejszych prac wymienimy: Overhead Costs (1949), Economic Survey, 1918–1939 (1949), The Principles of Economic Planning (1950), The Theory of Economic Growth (1955), Development Planning (1966), Some Aspects of Economic Development (1969), Tropical Development, 1880–1913 (1971), The Evolution of the International Economic Order (1977), Growth and Fluctuations, 1870–1913 (1978). 94

W niektórych źródłach Lewis jest przedstawiany jako obywatel Świętej Łucji. Internetowe strony Szwedzkiej Akademii podają amerykańską przynależność państwową.

Nobel z ekonomii



Lawrence R. Klein USA University of Pennsylvania Nagroda za budowę modeli ekonometrycznych i ich zastosowanie do analizy wahań cyklicznych i polityki ekonomicznej

Najgłośniejsze na świecie zastosowania ekonometrii, zwłaszcza w postaci dużych modeli wielorównaniowych konstruowanych dla potrzeb prognostycznych, związane są z nazwiskiem Lawrence’a Kleina.

Lawrence Robert „Larry” Klein urodził się w 1920 roku. Studiował na University of California w Berkeley, doktorat zrobił w Massachusetts Institute of Technology, pracował na uniwersytecie Michigan i w Oxfordzie. Jego czteroletni pobyt w Wielkiej Brytanii wynikał z zarzutów sformułowanych przez komisję McCarthy’ego ścigającą działalność komunistyczną. Studiował pod kierunkiem młodego jeszcze Paula Samuelsona, noblisty z 1970 roku. Na stałe związał się z Wharton School of Finance Uniwersytetu Pensywalnia, głośną szkołą biznesu. Był członkiem zespołu ekonomicznego wspierającego Jimmy Cartera ubiegającego się o prezydenturę USA. Zmarł w 2013 roku. Do najgłośniejszych prac Kleina należą: The Keynesian Revolution (1947), Economic Fluctuations, 1921–1941 (1950), Econometric Model of the United States, 1929–1952 (1955), Wstęp do ekonometrii (1962, tłumaczenie polskie 1965), An Essay in the Theory of Economic Prediction (1971) i The Economics of Supply and Demand (1983). W języku polskim ukazały się teksty wykładów noblisty dla doktorantów Wykłady z ekonometrii (1982). W 1950 roku Lawrence Klein opublikował artykuł przedstawiający pierwsze modele gospodarki amerykańskiej, opisywały one jej funkcjonowanie w okresie międzywojennym. Rozpoczął od konstrukcji modelu liczącego sześć równań w tym trzy stochastyczne, dotyczył on lat 1921–1941. Kontynuacją tej pracy była budowa dalszych modeli, wśród nich głośnego modelu Kleina-Goldbergera. Była to pierwsza empiryczna reprezentacja koncepcji ekonomicznej Johna Keynesa, w modelu występowały 63 zmienne endogeniczne i 43 z góry ustalone, było 20 równań, w tym 15 stochastycznych96. 96

H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli..., op. cit., s. 734.

Nobel z ekonomii



James Tobin USA Yale University Nagroda za analizę rynków finansowych i ich związków z decyzjami o wydatkach, zatrudnieniem, produkcją i cenami

Tobin, znany jako krytyk monetaryzmu, zajmował się opisem związków zachodzących między sytuacją na rynkach finansowych a poziomem zatrudnienia, produkcji i cen. Badał strukturę aktywów inwestycyjnych podmiotów ekonomicznych oraz relację między wartością przedsiębiorstwa a wartością kapitału pozostającego w jego dyspozycji. Bardzo znany jest jego niezrealizowany projekt opodatkowania transakcji na rynkach walutowych.

Urodził się w 1918 roku. Studiował na Harvardzie, pracował na uniwersytecie Yale. Uczestniczył w pracach Komisji Cowlesa. Był doradcą ekonomicznym prezydenta Johna Kennedy’ego. Z publikacji składających się na jego dorobek wymienimy: Liquidity Preference as Behaviour towards Risk (1958), National Economic Policy (1966), Financial Markets and Economic Activity (1967), Economics. One Decade Older (1974), Essays in Economics: Consumption and Econometrics (1975), Asset Accumulation and Economic Activity (1980), Essays in Economics: Theory and Policy (1982) i Policies for Prosperity. Essays in a Keynesian Mode (1987). Zmarł w 2002 roku. Szczególne miejsce w dorobku Jamesa Tobina zajmuje teoria kształtowania przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa zestawu posiadanych przez siebie aktywów. Nazywa się ją teorią wyboru portfela, na jej gruncie rozważa się nabycie aktywów rzeczowych i finansowych połączone z ewentualnym zaciągnięciem pożyczki. Noblista z uniwersytetu Yale znalazł rozwiązanie tego problemu uwzględniające prawdopodobieństwo niezbędności używania różnych aktywów i oczekiwaną korzyść z ich posiadania. Przedstawimy w skrócie zasobową teorię popytu na pieniądz98. James Tobin założył, że alternatywą dla posiadania przez podmiot ekonomiczny gotówki jest – mówiąc w uproszczeniu – zakup obligacji, który możemy ro98

L. Próchnicki, Zrozumieć gospodarkę. Makroekonomia, Zachodniopomorska Szkoła Businessu, Szczecin 1997, s. 206–208.

1982

George J. Stigler



George J. Stigler USA University of Chicago Nagroda za badania struktur przemysłu, funkcjonowania rynków, a także przyczyn i skutków regulacji publicznych

Stiglera uważa się często za pioniera ekonomii informacji i ekonomii regulacji. Przekonywał, że regulacje prawne, ustanawiane z myślą o interesach konsumentów, w rzeczywistości przynoszą często korzyści producentom.

Żył w latach 1911–1991. Ukończył studia na University of Washington. Pracował na wielu uczelniach amerykańskich, ostatecznie wykładał na uniwersytecie w Chicago, gdzie, obok Miltona Friedmana, był uważany za lidera miejscowej szkoły ekonomicznej. Dorobek George’a Stiglera tworzą między innymi następujące prace: Production and Distribution Theories (1941), The Theory of Prices (1942), The Theory of Price (1946), Five Lectures on Economic Problems (1948), Capital and Rates of Return in Manufacturing Industries (1963), Essays in the History of Economics (1965), The Organisation of Industry (1968), Domestic Servants in the USA (1974), The Citizen and the State: Essays on Regulation (1975), Demand and Supply of Scientific Personnel (1975), The Economist as Preacher (1982) i Memoirs of an Unregulated Economist (1988). Noblista z Chicago skoncentrował swą uwagę na analizie zjawisk rynkowych. Zawsze opierała się ona na wielu założeniach upraszczających. W przypadku badania problemów bardzo ogólnych opis i interpretacja działania na rynku podmiotów ekonomicznych, uzyskane przy użyciu abstrakcji, okazywały się zadowalające. Kiedy jednak podejście to przenoszono na problemy jednostkowe, jakość otrzymywanych wyników stawała się niewystarczająca. Ta niejednolitość rezultatów badań została w niemałym stopniu przełamana dzięki wynikom Stiglera. Sformułował tak zwane prawo popytu i podaży Stiglera. Zgodnie z nim funkcje popytu i podaży są nieelastyczne, szczególnie na dłuższą metę. Przed podjęciem przez niego nowego rodzaju analizy uważano na przykład, że cena towarów powinna kształtować się na rynku jednakowo, trady-

Nobel z ekonomii



Gerard Debreu USA University of California Nagroda za włączenie do teorii ekonomii nowych metod analizy oraz za istotną przebudowę teorii równowagi ogólnej

Wielkim osiągnięciem Gerarda Debreu jest model ogólnej równowagi gospodarczej zbudowany wspólnie z innym noblistą, Kennethem Arrowem. Uwieńczył on długoletnie badania na tym polu prowadzone od dawna przez wielu ekonomistów. Debreu rozwiązał problem równowagi w gospodarce, sięgając po teorię zbiorów wypukłych.

Urodził się w 1921 roku. Studiował matematykę na uniwersytecie w Paryżu. W 1950 roku dołączył do Komisji Cowlesa, określającej zasady zastosowań matematyki w ekonomii. Aktywność naukową rozwinął w Stanach Zjednoczonych jako profesor ekonomii i matematyki na University of California. Jego dorobek naukowy obejmują przede wszystkim prace Existence of an Equilibrium for a Competitive Economy (1954), którą napisał razem z Kenmethem Arrowem, oraz The Theory of Value , an Axiomatic Analysis of Economic Equilibrium (1959), On a Theorem of Scarf (1961) i Economic Theory in the Mathematical Mode (1984). Zmarł w 2004 roku w Paryżu. Kenneth J. Arrow104 i Gerard Debreu zastosowali w teorii ogólnej równowagi gospodarczej zaawansowaną matematykę, do popularyzacji której w ekonomii wcześniej walnie przyczynił się inny noblista, Paul Samuelson. Sięgnęli oni po teorię zbiorów wypukłych. Wcześniej to samo zagadnienie badawcze rozpatrywał inny zdobywca Nagrody Nobla, Maurice Allais, który otrzymał ją w 1988 roku. Oryginalne prace w tym zakresie przedstawiali również twórca teorii gier matematyk John von Neumann, Abraham Wald i wspomniany Paul Samuelson. Jednak dopiero autorzy opisywanego niżej modelu podali wyraźne założenia mikroekonomiczne niezbędne, by równowaga istniała. Dzięki zastosowaniu nowych metod Arrow i Debreu przedstawili na nowo zagadnienie sformułowane jeszcze w XIX wieku przez Leona Walrasa. 104

Otrzymał Nagrodę Nobla razem z J. Hicksem w 1972 roku.

1984

Richard Stone

103



Richard Stone WIELKA BRYTANIA Cambridge University Nagroda za decydujący wkład do rozwoju systemu rachunków narodowych i dzięki temu znaczące udoskonalenie podstawy dla empirycznych analiz ekonomicznych

Z rezultatów pracy Stone’a, pozwalających na zbudowanie całościowego obrazu zjawisk gospodarczych, korzysta obecnie, przynajmniej w sposób pośredni, każdy ekonomista analizujący bieżący ogólny stan gospodarki i politykę ekonomiczną.

Sir John Richard Nicholas Stone żył w latach 1913–1991. Był absolwentem uniwersytetu w Cambridge, z którym później związał swoją karierę naukową. W okresie II wojny światowej pracował w sekcji statystycznej Office of the War Cabinet, co dla osiągniętych przez niego wyników naukowych miało duże znaczenie. Do jego najbardziej znanych książek należą: National Income and Expenditure (1944, napisana wspólnie z J. Meade’em, noblistą z 1977 roku), The Role of Measurement in Economics (1951), Measurement of Consumers’ Expenditures and Behaviour in the United States (1954, napisana razem z D.A. Rowe) i Aspects of Economic and Social Modelling (1981). Wymieńmy także głośny artykuł Linear Expenditure Systems and Demand Analysis („Economic Journal” 1954). Richard Stone przeszedł do historii jako twórca systemu rachunków narodowych w jego ostatecznej, znanej nam dzisiaj formie, która szybko stała się podstawowym instrumentem analiz makroekonomicznych. Na powstanie tego systemu, obok innych ekonomistów niewyróżnionych przez Szwedzką Akademię, mieli znaczny wpływ nobliści Ragnar Frisch i Simon Kuznets. Bez systemu rachunków narodowych, czyniącego możliwym ustalenie, jakie zjawiska zachodzą w gospodarce w makroskali, nie istniałaby współczesna ekonomia teoretyczna i powszechnie przyjęte w praktyce metody analizy i oceny aktualnego stanu gospodarki. Pracę nad ewidencją zjawisk gospodarczych Stone rozpoczął podczas II wojny światowej. Razem ze zdobywcą Nagrody Nobla z 1977 roku, Jamesem Meade’em, został asystentem Johna M. Keynesa. Autor przełomowej

1985

Franco Modigliani

107



Franco Modigliani USA Massachusetts Institute of Technology Nagroda za pionierskie analizy w dziedzinie oszczędności i rynków finansowych

Modigliani jest znany dzięki dwóm znaczącym osiągnięciom: hipotezie cyklu życia w analizie konsumpcji i oszczędności gospodarstw domowych oraz twierdzeniu, sformułowanym wspólnie z Mertonem Millerem, na temat sposobów finansowania przez firmy swego rozwoju. Wymieniona hipoteza miała duże znaczenie w polemice między keynesizmem a monetaryzmem, twierdzenie Modiglianiego-Millera, chociaż powstało przy dosyć mocnych założeniach, jest praktycznie wykorzystywane także wtedy, gdy nie są one spełnione.

Franco Modigliani urodził się w 1918 roku w Rzymie. Studiował na uniwersytecie rzymskim. Czując się zagrożony nadchodzącą wojną w Europie, z powodu swego pochodzenia i antyfaszystowskich przekonań, w sierpniu 1939 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Zrobił tam doktorat w School of Social Research of New York i następnie podjął pracę kolejno w kilku uniwersytetach i instytucjach. Od 1962 roku zajmował stanowisko profesora ekonomii i finansów w Massachusetts Institute of Technology. Wiele jego ważnych artykułów zostało opublikowanych łącznie w postaci książki Collected Papers of Franco Modigliani (1980). Artykułem szczególnie głośnym jest napisany wspólnie z Mertonem Millerem, noblistą z 1990 roku, The Cost of Capital, Corporation Finance and the Theory of Investment („American Economic Review” 1958). Napisał też z F. Fabozzim Capital Markets. Institutions and Instruments (1992). Protestował, kiedy Liga Przeciwko Zniesławieniu nagrodziła premiera Włoch, Silvio Berlusconiego; powodem protestu były wypowiedzi włoskiego polityka na temat Mussoliniego. Zmarł w 2003 roku. Opublikowanie hipotezy (teorii) cyklu życia Franco Modiglianiego stanowiło zanegowanie dominującego wcześniej spojrzenia na relację zachodzącą między poziomem konsumpcji a bieżącym dochodem konsumenta. Autor starszej teorii, John Keynes, uważał, że wzrost spożycia następuje jako skutek wzrostu dochodu narodowego, przy czym ta pierwsza wielkość powiększa się wolniej niż druga. W konsekwencji w okresie wzrostu gospodarczego zwiększa się udział oszczędności w dochodzie narodowym.

110

Nobel z ekonomii



James M. Buchanan USA Center for Study of Public Choice Nagroda za rozwój teorii podejmowania decyzji ekonomicznych i politycznych wynikających z zawierania umów i zasad prawa

Wskazał na złożoność motywów, jakimi kierują się władze publiczne, podejmując decyzje ekonomiczne. Zbudował teorię funkcjonowania władz politycznych przyjmując za jej podstawę obraz życia gospodarczego zaproponowany przez Adama Smitha i uznawany do chwili obecnej za trafny.

James McGill Buchanan Jr. urodził się w 1919 roku. Studiował na University of Tennessee. Pracował na University of Virginia, w Center for Study of Public Choice i na George Mason University w stanie Wirginia. W chwili otrzymania Nagrody Nobla jego dorobek był znany głównie w Stanach Zjednoczonych, wyróżnienie noblowskie przyczyniło się do jego poznania w innych częściach świata. Do jego głównych publikacji należą: The Calculus of Consent: Logical Foundations of Constitutional Democracy (razem z G. Tullockiem, 1962), Finanse publiczne w warunkach demokracji (1966, tłumaczenie polskie 1997), The Demand and Supply of Public Goods (1968), Cost and Choice. An Enquiry of Economic Theory (1969), Theory of Public Choice. Political Applications of Economics (1972), The Limits of Liberty. Between Anarchy and the Leviathan (1975), Freedom in Constitutional Contracts. Perspective of a Political Economist (1977), Democracy in Deficit. The Political Consequences of Lord Keynes (1977), The Power of Tax (1980) i Liberty, Market and State (razem z G. Brennanem, 1985). Zmarł w 2013 roku. Buchanan, który walnie przyczynił się do powstania współczesnej postaci teorii wyboru publicznego, w dużej mierze dzięki książce The Calculus of Consent: Logical Foundations of Constitutional Democracy, wybrał tematykę pośrednią między ekonomią a naukami politycznymi. Badał uwarunkowania decyzji podejmowanych przez władze publiczne, także w zakresie polityki ekonomicznej. Teoria wyboru publicznego traktuje o podejmowaniu decyzji przez społeczeństwo jako całość i jest uważana za część ekonomii dobrobytu. Jej prekursorem był znany ekonomista szwedzki Knut Wicksell (1851–1926). W istnie-

1987

Robert Solow

113



Robert Solow USA Massachusetts Institute of Technology Nagroda za wkład do teorii wzrostu gospodarczego

Prace Solowa w zakresie teorii wzrostu stanowią ciągle podstawowy zbiór metod analizy tego procesu ekonomicznego. Opracował on schemat wyznaczania udziału poszczególnych czynników w osiągniętym wzroście gospodarczym, przez co stał się ojcem „rachunkowości wzrostu”.

Robert M. Solow, urodzony w 1924 roku w Brooklynie, ukończył studia na Harvardzie. Jego nauczycielem był Wassily Leontief110. W czasie II wojny światowej walczył w Afryce Północnej i we Włoszech. Pracował w Massachusetts Institute of Technology, skąd przeszedł na emeryturę. Wśród jego uczniów znajduje się Ben Bernanke, obecny przewodniczący Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej. Solowa uważa się za człowieka pełnego humoru, bardzo dobrze wyrażającego swoje myśli piórem111. Z jego publikacji wymienimy następujące książki: Linear Programming and Economic Analysis (napisana razem z R. Dorfmanem i P. Samuelsonem, 1958), Capital Theory and the Rate of Return (1963), The Nature and Sources of Unemployment in the US (1964), Growth Rate. An Exposition (1970), oraz artykuły A Contribution to the Theory of Growth („Quarterly Journal of Economics” 1956) i Technical Change and the Aggregate Production Function („Review of Economics and Statistics” 1957). Otrzymał amerykański National Medal of Science. Robert Solow okazał się niezwykle wpływowym znawcą zagadnień wzrostu ekonomicznego. Opisując go uwzględniał rolę kapitału, pracy i technologii, przedstawiając często wykorzystywaną w praktyce metodę wyznaczania udziału tych czynników wytwórczych we wzroście PKB. Podkreślał znacze110

Jako asystent Leontiefa Robert Solow pierwszy opracował zestaw współczynników do tablicy przepływów międzygałęziowych. 111 P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Economics, op. cit., s. 855. Przypisuje mu się następujące zdania: You can see the computer age everywhere but in the productivity statistics, Everything reminds Milton Friedman of the money supply. Everything reminds me of sex, but I try to keep it out of my papers.

116

Nobel z ekonomii



Maurice Allais FRANCJA Ecole Nationale Superieure de Mines de Paris Nagroda za pionierski wkład do teorii rynków i problematyki efektywnego wykorzystania zasobów

Allais jest znany głównie z prac poświęconych zasadom działania przedsiębiorstwa na rynku i utrzymywaniu się równowagi ogólnej w gospodarce. Przedstawił tak zwany paradoks Allaisa pojawiający się podczas podejmowania decyzji ekonomicznych w warunkach niepewności.

Urodził się w 1911 roku w Paryżu. Ekonomista ten, pierwszy obywatel francuski wyróżniony przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jest absolwentem paryskiej Ecole Polytechnique. Był dyrektorem Centre d’Analyse Economique w Ecole Nationale Superieure de Mines de Paris, gdzie wśród jego uczniów znaleźli się Gerard Debreu, pracujący w USA noblista z 1983 roku, oraz głośny ekonomista znany z zastosowań matematyki, mieszkający we Francji Edmond C. Malinvaud. Jego główną pracą jest A la recherche d’une discipline economique z 1943 roku, poświęcona zagadnieniom ustanowienia ogólnej równowagi w gospodarce. Napisał też La question des houilleres nationalisees et la theorie economique (1953), Les theories de l’equilibre general et de l’efficacite maximale (1971) i La liberasation des relations economiques internationales (1972). Maurice Allais wskazywał na proces zaniku uzyskiwania zysków przez przedsiębiorstwa w procesie dochodzenia do równowagi na rynku. Badał warunki efektywnego wykorzystywania zasobów w dużych przedsiębiorstwach publicznych o pozycji monopolistycznej. Uważał, że tradycyjne założenie, zgodnie z którym podmioty ekonomiczne dążą do maksymalizacji oczekiwanej użyteczności, nie jest na ogół spełnione; często bowiem zadowalamy się korzyścią wyraźnie mniejszą, ale pewną. Jest znany z prac w zakresie równowagi ogólnej w gospodarce. Zagadnienie to, przyjmujące formę pytania, czy równowaga taka jest w ogóle możliwa, a gdy tak, jakie warunki są niezbędne, by się ujawniła, stanowiło obszar zainteresowań ekonomistów, poczynając od Adama Smitha. Pod koniec XIX wieku Leon Walras sformułował je w postaci matematycznej. Otwarta

1989

Trygve Haavelmo

119



Trygve Haavelmo NORWEGIA Uniwersytet w Oslo Nagroda za wyjaśnienie probabilistycznych podstaw ekonometrii i analizę jednoczesnych struktur ekonomicznych

Wprowadził on zmienne losowe do modeli ekonometrycznych, uznając taki opis zjawisk ekonomicznych za bardziej realistyczny od jego wersji deterministycznej. Badał konsekwencje konstrukcji wielorównaniowych modeli ekonometrycznych o równaniach współzależnych. Znany jest z obserwacji, że wzrost wydatków publicznych może stymulować wzrost PKB wtedy, gdy są one finansowane w całości z dodatkowych podatków o tej samej co one wielkości. Pogląd ten przyjmuje formę tak zwanego twierdzenia Haavelmo, bywa też określany jako efekt zrównoważonego budżetu.

Ten norweski ekonomista urodził się w 1911 roku. Był uczniem innego noblisty, Norwega Ragnara Frischa. Swoje najważniejsze prace przedstawił podczas II wojny światowej w Stanach Zjednoczonych, gdzie przebywał pracując na rzecz rządu swojego kraju pozostającego na emigracji. Już jego praca doktorska z 1941 roku zawierała wyniki, które wydają się najważniejsze w jego dorobku: przedstawienie za pomocą matematyki, w tym rachunku prawdopodobieństwa, związków łączących zmienne ekonomiczne. Zmarł w 1999 roku. Do najważniejszych jego prac należą: The Statistical Implications of a System of Simultaneous Equations (artykuł w „Econometrica” 1943), The Probability Approach in Econometrics (artykuł w „Econometrica” 1944), Multiplier Effects of a Balanced Budget (artykuł w „Econometrica” 1945), A Study in the Theory of Economic Evolution (1954), A Study in the Theory of Investment (1960). W pierwszych w historii pracach w zakresie ekonometrii, jakie pojawiły się w pierwszej połowie XX wieku, wykorzystywano już aparaturę pojęciową wypracowaną na gruncie statystyki matematycznej. Czyniono to jednak w małym stopniu i w odniesieniu do błędów pomiaru wartości zmiennych, wprowadzanych do modelu. W tym kierunku szły prace głośnych pionierów ekonometrii, pierwszych noblistów w dziedzinie ekonomii, Tinbergena i Frischa. Młody ekonomista norweski pracujący w USA doszedł do wniosku, wbrew stanowisku reprezentowanemu między innymi przez Johna Keynesa, że opis kształtowania się zmiennych ekonomicznych właściwie korygują narzędzia pro-

1990

Harry M. Markowitz, Merton H. Miller, William F. Sharpe

123



Harry M. Markowitz USA City University of New York

Merton H. Miller USA University of Chicago

William F. Sharpe USA Stanford University Nagroda za pionierskie prace z ekonomii finansowej

Ci trzej ekonomiści są autorami modelu ustalania cen aktywów kapitałowych umożliwiającego określenie struktury portfela walorów finansowych tak, by zmaksymalizować oczekiwane zwroty z posiadanych aktywów przy z góry ustalonym ryzyku.

Urodzony w 1927 roku Harry M. Markowitz jest profesorem City University of New York. Napisał między innymi Porfolio Selection: Efficient Diversification of Investment (1959) i Mean-Variance Analysis in Portfolio Choice and Capital Markets (1987). Cztery lata od niego starszy Merton H. Miller związał się naukowo z uniwersytetem w Chicago, zmarł w 2000 roku. Z jego prac wymienimy Debt and Taxes (1977), Behavioural Rationality in Finance. The Case of Dividends (1986). William F. Sharpe, urodzony w 1934 roku, pracuje na Stanford University w Kalifornii. Jego główne prace to Theory and Capital Market (1970), Fundamentals of Investment (1989) oraz artykuł Capital Asset Prices: A Theory of Equilibrium under Condition of Risk („Journal of Finance” 1964).

128

Nobel z ekonomii



Ronald H. Coase WIELKA BRYTANIA Nagroda za odkrycie i wyjaśnienie znaczenia kosztów transakcyjnych i praw własności w strukturach instytucjonalnych w gospodarce

Zgodnie z twierdzeniem Coase’a warunkiem osiągnięcia efektywności ekonomicznej jest dowolny, byle jednoznacznie określony, rozkład praw własności oraz możliwość nieskrępowanego ich kupna i sprzedaży. Noblista ukazał znaczenie ekonomiczne kosztów transakcyjnych, jakie towarzyszą niemal każdej transakcji sprzedaży i kupna.

Ronald H. Coase urodził się w Wielkiej Brytanii w 1910 roku. Ukończył London School of Economics, pracował naukowo w Dundee, Liverpoolu i w swej macierzystej uczelni. W latach pięćdziesiątych wyjechał do USA, gdzie wykładał w Buffalo, Wirginii i Chicago Law School. W 1937 roku, jeszcze w Wielkiej Brytanii, opublikował w czasopiśmie „Economica” ważny artykuł The Nature of Firm. W 1959 i 1960 roku, pracując już za oceanem, opublikował dwa dalsze ważne artykuły, tym razem w „Journal of Law and Economics”. Były to: The Federal Communications Commission i The Problem of Social Costs. Napisał też British Broadcasting. A Study in Monopoly (1950) i The British Post Office and the Messenger Companies (1961). Zmarł w 2013 roku, w wieku 103 lat. Ronald Coase opisywał instytucjonalną strukturę gospodarki, uprawiając naukę na skrzyżowaniu szlaków ekonomii, prawa i teorii organizacji. Wskazał na duże znaczenie dla pełnego opisu funkcjonowania gospodarki uwzględnienia kosztów transakcyjnych, czyli nakładów, jakie muszą ponieść podmioty gospodarcze, by rozpocząć działalność, realizować zawarte transakcje i na bieżąco zarządzać przedsiębiorstwami. Koszty transakcyjne są, jego zdaniem, na tyle ważne i wysokie, że analizując je można wyjaśnić istnienie różnych form organizacji gospodarczych. Zaproponował termin „prawa własnościowe” (property rights) na oznaczenie własności w ścisłym tego słowa znaczeniu i różnych innych form użytkowania aktywów. Zauważył, że dowolne rozłożenie praw własnościowych zostanie zmienione drogą umów między zainteresowanymi stronami, gdy okaże

1992

Gary S. Becker

131



Gary S. Becker USA University of Chicago Nagroda za rozszerzenie zakresu analiz mikroekonomicznych przez objęcie nimi szeroko rozumianego postępowania i współdziałania ludzi, z uwzględnieniem zachowań nierynkowych

Becker bardzo przyczynił się do uznania przez ekonomistów ogromnego znaczenia kapitału ludzkiego w procesie rozwoju gospodarczego. Opisywał też różnorakie zachowania ludzkie z pozycji analitycznych typowych dla ekonomii.

Gary Stanley Becker urodził się w 1930 roku. Pochodzi z rodziny emigrantów z Europy Wschodniej. Studiował u noblistów M. Friedmana i T. Schultza. W 1970 roku zaczął pracować na uniwersytecie w Chicago125. Do jego najważniejszych książek należą: The Economics of Discrimination (1957), An Economic Analysis of Fertility (1960), A Theory of the Allocation of Time (1965), Crime and Punishment: an Economic Approach (1968) i Human Capital: a Theoretical and Empirical Analysis with Special Reference to Education (1975), Ekonomia życia (razem z G.N. Becker, 1997, tłumaczenie polskie 2006). Otrzymał National Medal of Science. Zmarł w 2014 roku. Gary Becker znany jest przede wszystkim ze swych prac na temat kapitału ludzkiego i, by użyć jego określenia, inwestowania w człowieka. W ekonomii rozumie się przez kapitał ludzki, obok jego postaci fizycznej, ogół umiejętności posiadanych przez poszczególne osoby i społeczeństwo jako całość określających ich zdolność do wykonywania pracy, zwłaszcza kreatywnej126. Inwestowanie w kapitał ludzki polega na edukacji młodych ludzi na różnych szczeblach, na szkoleniu zawodowym osób już posiadających pracę i na ochronie zdrowia. Współcześnie, w dużej mierze dzięki wynikom naukowym Beckera, uważa się, że ten rodzaj inwestycji przynosi relatywnie duży zwrot w skali całego społeczeństwa i gospodarki, co więcej, uznaje się je za niezbędny warunek długookresowego rozwoju ekonomicznego, niemniej istotny jak inwestycje w maszyny, urządzenia i nieruchomości. 125

Jest doktorem honorowym Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

126

Mówi się czasem o trzech rodzajach kapitału: fizycznym, ludzkim i publicznym.

1989

Trygve Haavelmo

133



Robert W. Fogel USA University of Chicago

Douglass C. North USA Washington University Nagroda za odnowę historii gospodarczej drogą zastosowania teorii ekonomii i metod ilościowych w celu wyjaśnienia zmian ekonomicznych i instytucjonalnych

W wyniku połączenia przez Fogla i Northa ekonometrii i historii gospodarczej powstała nowa dziedzina wiedzy składająca się na współczesne nauki ekonomiczne: kliometria. Historia gospodarcza zyskała w ten sposób nowe możliwości badawcze, pojawiły się również nowe oceny faktów zaistniałych w przeszłości.

Robert William Fogel urodził się w 1926 roku w Stanach Zjednoczonych w rodzinie emigrantów z Rosji. Pracuje na uniwersytecie w Chicago w Center for Population Economics. W jego dorobku znajdują się następujące prace: Railroads and American Economic Growth (1964), Time on the Cross (razem z S. Engermanem, 1974, praca najbardziej głośna), Without Consent or Contract: The Rise and Fall of American Slavery (1989–1992). Zmarł w 2013 roku. Douglass Cecil North urodził się w 1920 roku. Naukowo związał się z Washington University w St. Louis w stanie Missouri. Napisał The Economic Growth of the United States from 1790 to 1869 (1968), The Rise of Western World. A New Economic History (1973), Institutions, Institutional Change and Economic Performance (1990). Fogel i North są traktowani jako naukowcy z pogranicza ekonomii i historii. Pierwszy, jako badacz historii gospodarczej Stanów Zjednoczonych, wskazywał na ograniczoną rolę sieci kolejowych w rozwoju gospodarki amerykańskiej w XIX wieku. Częste w nauce traktowanie tego środka transportu jako czynnika o zasadniczym znaczeniu uznawał za mało uzasadnione. Był zdania, że należy zmienić generalną, przyjmowaną z pozycji ekonomicznych, ocenę instytucji niewolnictwa w historii gospodarczej USA. Doszedł

1994

John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten

135



John C. Harsanyi USA University of California

John F. Nash Jr. USA Princeton University

Reinhard Selten NIEMCY Rheinische Friedrich-Wilhelms Universitaet Nagroda za pionierskie prace w dziedzinie analizy równowagi w teorii gier niezespołowych

Nash zdefiniował równowagę w grze wieloosobowej, stan w pewnym sensie zadowalający dla wszystkich jej uczestników, Selten rozszerzył to pojęcie na przypadek ujęcia dynamicznego, Harsanyi opisywał grę z niepełną informacją.

John C. Harsanyi urodził się na Węgrzech w 1920 roku. Związał się naukowo z University of California w Berkeley. Zmarł w 2000 roku. W jego dorobku pozycją szczególnie znaczącą są artykuły z lat 1967–1968 pod wspólnym tytułem Games with Incomplete Information Played by Bayesian Players, zamieszczone w Management Science. Matematyk z uniwersytetu w Princeton, John F. Nash, urodził się w 1928 roku. Jego wielkim osiągnięciem była praca doktorska z dziedziny matematyki z 1950 roku Noncooperative Games, rok później opublikował pod tym samym tytułem artykuł w „Annals of Mathematics”. Jest on bohaterem głośnego filmu z 2001 roku „Piękny umysł” w reżyserii Rona Howarda o matematyku walczą-

1995

Robert E. Lucas

139



Robert E. Lucas USA University of Chicago Nagroda za rozwinięcie i zastosowanie hipotezy racjonalnych oczekiwań oraz dzięki temu przebudowę analizy makroekonomicznej i pogłębienie naszego rozumienia polityki ekonomicznej

Hipoteza racjonalnych oczekiwań, rozpropagowana przez Lucasa, jest we współczesnej ekonomii podstawowym narzędziem analizy skuteczności polityki ekonomicznej prowadzonej przez rządy. Stanowi także istotną okoliczność, jaką biorą one pod uwagę planując tę politykę. Hipoteza zakłada, że podmioty ekonomiczne uczą się na podstawie dostępnego im doświadczenia, co pozwala rozpoznawać działania rządu zanim jeszcze zostaną one praktycznie wdrożone, nie popełniając przy tym ponownie tych samych błędów co w przeszłości. O pojawianiu się tego zjawiska informuje twierdzenie o nieefektywności polityki (prowadzonej przez rząd). Z kolei, w świetle tak zwanej krytyki Lucasa, płynącej z hipotezy racjonalnych oczekiwań, ekonomiści bez uzasadnienia uważają, że relacje między wielkościami gospodarczymi obserwowane przez nich w przeszłości zachowują dalej aktualność, nawet wtedy, gdy zmieniają się warunki zewnętrzne. Noblista przyczynił się także do szerokiej akceptacji hipotezy efektywnego rynku, która uznaje za praktycznie nieosiągalne uzyskanie korzyści przez podmioty rynkowe dzięki posiadaniu przez niektóre z nich istotnej wiedzy, jak może się początkowo wydawać dostępnej tylko niektórym sprzedawcom i nabywcom. Lucas jest głównym przedstawicielem nowej ekonomii klasycznej.

Robert Emerson Lucas Jr. urodził się w 1937 roku. Jest ekonomistą z uniwersytetu w Chicago. Pochodzi z rodziny właścicieli niedużej restauracji. W młodym wieku zamierzał zostać inżynierem, ale na uniwersytecie w Chicago, gdzie uzyskał stypendium umożliwiające mu podjęcie studiów, takiej specjalności nie było. Jego kontakty z naukami ekonomicznymi rozpoczęły się od historii gospodarczej. Z prac Lucasa wskażemy Studies in the Business Cycle Theory (1981) oraz ważne artykuły Expectations and the Neutrality of Money (1972) i Some International Evidence on Input-Inflation Tradeoff (1973), zamieszczone w „American Economic Review”137. 137

W 1988 roku Lucas rozwiódł się. Zgodnie z umową rozwodową w przypadku przyznania mu Nagrody Nobla w ciągu najbliższych siedmiu lat, połowę kwoty pieniędzy miała

1996

James A. Mirrlees, William Vickrey

147



James A. Mirrlees WIELKA BRYTANIA Cambridge University

William Vickrey USA Columbia University Nagroda za wkład w ekonomiczną teorię bodźców w warunkach niesymetrycznej informacji

Wzbogacili oni nurt myślenia ekonomicznego o pojęcie asymetrii informacyjnej występującej wśród podmiotów ekonomicznych. Pierwszy opisywał relacje między rządem a przedsiębiorstwami prywatnymi, drugi funkcjonowanie aukcji, w szczególności tych z nich, które znajdują wykorzystanie jako forma przekazywania uprawnień do prowadzenia działalności gospodarczej.

Sir James Alexander Mirrlees urodził się w 1936 roku w Szkocji. Ten brytyjski ekonomista doktoryzował się i pracował na uniwersytecie w Cambridge, skąd na pewien czas przeniósł się do Oxfordu. Spośród jego prac wymienimy następujące: An Exploration in the Theory of Optimal Income Taxation (artykuł w „Review of Economic Studies” 1971), On Producer Taxation (artykuł w „Review of Economic Studies” 1972), The Optimal Structure of Incentives and Authority within an Organization (artykuł w „Bell Journal of Economics” 1976). William Vickrey urodził się w 1914 roku w Kanadzie. Jego miejscem pracy był Columbia University. Umarł w 1996 roku, kilka dni po przyznaniu mu Nagrody Nobla. Wskażemy kilka artykułów, najważniejszych w jego dorobku: Measuring Marginal Utility by Reactions to Risk (artykuł w „Econometrica” 1945), A Proposal for Revising New Yorks Subway Fare System (artykuł w „Journal of the Operations Research Society of America” 1955), Utility, Strategy and Social Decision Rules (w „Quarterly Journal of Economics” 1960), Counterspeculation, Auctions and Competitive Sealed Tenders (w „Journal of Finance” 1961), Congestion Theory and Transport Investment

150

Nobel z ekonomii



Robert C. Merton USA Harvard University

Myron S. Scholes USA Stanford University Nagroda za nową metodę określania wartości instrumentów pochodnych

Wzór Blacka-Scholesa należy do podstawowych narzędzi używanych przez podmioty działające na rynku instrumentów pochodnych, który w latach dziewięćdziesiątych rozwijał się szczególnie dynamicznie.

Robert C. Merton urodził się w 1944 roku w rodzinie profesora socjologii, Roberta Kinga Mertona, znanego głównie z określenia „samospełniająca się prognoza”. Pracuje na Uniwersytecie Harvarda, wcześniej działał w MIT. Obok licznych artykułów w jego dorobku znajdują się następujące książki: Continuous-Time Finance (1992), Cases in Financial Engineering: Applied Studies of Financial Innovation (razem z S. Masonem, A.F. Peroldem i P. Tufano, 1995), The Global Financial System: A Functional Perspective (praca zbiorowa, 1995), Finance (razem z Z. Bodie, 1998, tłumaczenie polskie 2003). Myron S. Scholes urodził się w 1941 roku w Kanadzie147. W młodym wieku przeszedł chorobę wzroku, która poważnie utrudniła mu czytanie; szczęśliwie ograniczenie to z czasem minęło. W 1960 roku napisał pracę doktorską, której academic advisor był Robert Miller. Pracuje w Stanford University. Na liście jego publikacji zamieszczonej na oficjalnych stronach internetowych Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, obok bardzo wielu pozycji artykułowych, znajduje się tylko jedna książka Taxes and Business Strategies: A Planning Approach… (1991). 147

W niektórych źródłach podaje się, że Scholes ma obywatelstwo amerykańskie i kanadyjskie.

154

Nobel z ekonomii



Amartya Kumar Sen INDIE Trinity College, Cambridge University Nagroda za wkład w ekonomię dobrobytu

Amartya Kumar Sen przeanalizował na nowo sposoby oceny poziomu dobrobytu i ubóstwa w społeczeństwie, badał także przyczyny i następstwa występowania głodu w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo. Doszedł do wniosku, że jego przyczyną jest nierzadko w większym stopniu zła redystrybucja dochodów niż spadek podaży żywności. Wskazał praktyczne miary rozkładu dochodów i ubóstwa w społeczeństwie. Zajmował się również związkiem między ekonomią a filozofią oraz gospodarką a moralnością.

Urodził się w 1933 roku w Indiach w miejscowości Sanliniketan, założonej przez głośnego indyjskiego poetę Rabindranatha Tagore, zdobywcę Nagrody Nobla z 1913 roku w dziedzinie literatury. Tagore miał dać młodemu chłopcu imię: Amartya, nieśmiertelny. Ojciec Sena był profesorem chemii na uniwersytecie w Dhakce, obecnej stolicy Bangladeszu154. Sen studiował w Kalkucie, po podziale dawnej kolonii brytyjskiej jego rodzina przeniosła się do Republiki Indii. Od 1953 roku przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie związał się z uniwersytetem w Cambridge. Obecnie mieszka w USA, gdzie wykłada na Harvard University; zachowuje obywatelstwo indyjskie. Jego małżonką jest Ema Georgina Rothschild, ze znanej rodziny bankierskiej, brytyjski historyk gospodarczy specjalizujący się w epoce Adama Smitha. Sen współpracował z Międzynarodową Organizacją Pracy i innymi międzynarodowymi organizacjami ekonomicznymi. Był honorowym prezesem Oxfam, międzynarodowej organizacji humanitarnej walczącej z ubóstwem i niesprawiedliwością. Napisał następujące książki: Collective Choice and Social Welfare (1970), Poverty and Famines (1981), Commodities and Capabilities (1985), Nierówności. Dalsze rozważania (1992, tłumaczenie polskie 2000), Quality of Life (1993), Development as Freedom (2001). Sen otrzymał Nagrodę Nobla za prace w dziedzinie ekonomii dobrobytu, rozpatrującej atrakcyjność i akceptowalność społeczną alternatywnych 154

W swej oficjalnej autobiografii na stronach internetowych Szwedzkiej Akademii noblista pomija datę swych urodzin.

158

Nobel z ekonomii



Robert A. Mundell KANADA Columbia University Nagroda za analizę polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach różnych systemów kursowych i analizę optymalnego obszaru walutowego

Mundell wskazał na rozstrzygające znaczenie dla stabilizacji gospodarczej polityki monetarnej w warunkach zmiennego kursu walutowego oraz polityki fiskalnej w warunkach kursu stałego, co jest kanonem współczesnej polityki ekonomicznej. Pierwszy opisał uwarunkowania wprowadzenia w kilku krajach jednolitego pieniądza i ustanowienia jednolitej polityki pieniężnej. W ten sposób zapoczątkował teorię optymalnego obszaru walutowego.

Robert Mundell jest Kanadyjczykiem. Urodził się w 1932 roku. Studiował w Massachusetts Institute of Technology i London School of Economics. Pracował na wielu uczelniach amerykańskich, a także we Włoszech i w Szwajcarii. Współpracował z wieloma organizacjami międzynarodowymi, a zwłaszcza z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Jest uważany za ekonomistę z kręgu oddziaływania szkoły chicagowskiej. Na jego dorobek książkowy składają się: The International Monetary System: Conflict and Reform (1965), Man and Economics and International Economics (1968), Monetary Theory: Interest, Inflation and Growth in the World Economy (1971), Global Disequilibrium (1990), Debts, Deficits and Economic Performance (1991), Building the New Europe (1992), Inflation and Growth in China (1996)158. Imieniem noblisty została nazwana wyższa uczelnia w Chinach w miejscowości Zhongguancum pod Pekinem – The Mundell International University of Entrepreneurship. Robert Mundell jest znany przede wszystkim jako współautor krótkookresowej analizy związków pomiędzy stosowaną przez kraj o gospodarce otwartej regułą kursową a polityką monetarna i fiskalną159. Stworzony na tej podstawie model powstał po rozszerzeniu znanego modelu IS-LM, opisują158 Z powodzeniem występował w programach telewizyjnych, także humorystycznych. Nawiązał współpracę z państwową telewizją chińską. 159

L.A. Winters, International Economics, op. cit., s. 349–356.

166

Nobel z ekonomii



James J. Heckman USA University of Chicago

Daniel L. McFadden USA University of California Nagroda J. Heckman: za rozwój teorii i metod analizy prób selektywnych D. McFadden: za rozwój teorii i metod analizy wyboru nieciągłego

Heckman i McFadden rozwinęli mikroekonometrię, dyscyplinę znajdującą się na pograniczu ekonomii i statystyki, zajmującą się analizą mikrodanych, informacji o dużych zespołach podmiotów ekonomicznych.

James J. Heckman urodził się w 1944 roku. Studiował w Colorado College i na Princeton University. Był związany zawodowo z RAND Corporation, Columbia University i New York University, od 1973 roku pracuje w University of Chicago. Wykłada w University College w Dublinie. Jego bogaty dorobek obejmuje głównie artykuły, z książek wymieńmy: pracę zbiorową Longitudinal Analysis of Labor Market Data (pod redakcją B. Singera, 1985) i Lectures Notes on Longitudinal Data Analysis (napisaną wspólnie z B. Singerem i G. Tsiang, 1997), oraz monografie techniczne Evaluating Social Programs: Methodological and Empirical Lessons from a Prototypical Job Training Program (2000) i Incentives in Government Bureaucracies: Can Incentives in Bureaucracies Emulate Market Efficiency? (2000). Daniel L. McFadden urodził w 1937 roku. Jest absolwentem University of Minnesota, gdzie uzyskał doktoraty z fizyki i ekonomii. Pracuje w University of California, wcześniej związał się z Massachusetts Institute of Technology. W połowie lat osiemdziesiątych był prezesem Towarzystwa Ekonometrycznego. Podobnie jak w przypadku Heckmana dorobek tego noblisty tworzą głównie artykuły, z książek, które są pracami zbiorowymi, wymienimy: Essays on Economic Behaviour under Uncertainty (razem z M. Balch i S. Wu,

170

Nobel z ekonomii



George A. Akerlof USA University of California

A. Michael Spence USA Stanford University

Joseph E. Stiglitz USA Columbia University Nagroda za ich analizy rynków z asymetryczną informacją

Asymetria informacyjna występuje, kiedy strony transakcji ekonomicznej nie dysponują taką samą wiedzą na temat przedmiotu transakcji. Poszukiwanie sposobów ograniczenia takiej asymetrii przyczynia się do lepszego funkcjonowania rynku.

George A. Akerlof urodził się w 1940 roku. Doktorat zrobił w Massachusetts Institute of Technology, pracował w Indian Statistical Institute i London School of Economics, obecnie jego uczelnią jest uniwersytet w Berkeley. A. Michael Spence urodził w 1943 roku. Pracował najpierw na Harvardzie, potem w Stanford University. Joseph E. Stiglitz, który jest rówieśnikiem Spence’a, zanim objął profesurę w Columbia University w 2001 roku pracował w Yale, Princeton, Oxfordzie, Stanfordzie i w Banku Światowym. Żoną noblisty jest Janet Yellen, od 2014 roku przewodnicząca Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej. Wymienimy trzy artykuły, zawierające szczególnie ważne przyczynki tych ekonomistów do ekonomii informacji: napisany przez Akerlofa The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism (1970), napisany przez Spence’a Job Market Signaling (1973) oraz autorstwa Stiglitza i M. Rothschilda Equilibrium in Competitive Insurance Markets:

2002

Daniel Kahneman, Vernon L. Smith

175



Daniel Kahneman USA Princenton University Izrael

Vernon L. Smith USA George Mason University Nagroda D. Kahneman za włączenie do nauk ekonomicznych badań psychologicznych, zwłaszcza w obszarze tworzenia ocen i podejmowania decyzji w warunkach niepewności V.L. Smith za prowadzenie doświadczeń laboratoryjnych w empirycznej analizie ekonomicznej, szczególnie w badaniach alternatywnych mechanizmów rynkowych

Kahneman rozszerzył zastosowania psychologii do wyjaśniania zjawisk ekonomicznych, Smith zapoczątkował ekonomię eksperymentalną.

Daniel Kahneman urodził się w 1934 roku w Tel Awiwie. Jak pisze w swej autobiografii, jego rodzice byli Żydami z Litwy i na początku lat dwudziestych zamieszkali w Paryżu. Przyszły noblista urodził się na obszarze dzisiejszego państwa Izrael, kiedy jego matka wyjechała odwiedzić rodzinę; jego miejscem zamieszkania w latach najmłodszych była Francja. Kahneman spędził lata II wojny światowej we Francji; pomimo bezpośrednich zagrożeń, z jakimi się zetknął, przeżył wojnę razem z matką i siostrą. Wyjazd do jeszcze brytyjskiej Palestyny otworzył nowy rozdział w jego życiu. Po ukończeniu studiów odbył służbę w wojsku, które korzystało z jego umiejętności psychologa, między innymi do oceny kandydatów na oficerów. W 1961 roku zrobił doktorat na University of California w Berkeley. Na tej uczelni prowadził wykłady w latach późniejszych, wykładał też na University of British Columbia w Kanadzie i na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, w 1993 roku objął stanowiska Eugene Higgins Professor of Psychology i Professor of Public Affairs w Princeton University. Przez wiele lat jego bliskim współpracownikiem i współautorem wyników naukowych był Amos Tversky, wykładowca Uniwersytetu Hebrajskiego i Stanford University, zmarły w 1996 roku.

2003

Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger

179



Robert F. Engle III USA New York University

Clive W.J. Granger WIELKA BRYTANIA University of California Nagroda R.F. Engle III za metody analizy ekonomicznych szeregów czasowych o niejednakowej zmienności w czasie (ARCH) C.W.J. Granger za metody analizy ekonomicznych szeregów czasowych ze wspólnym trendem (kointegracja)

Engle i Granger poszerzyli możliwości analityczne modeli ekonometrycznych. Wprowadzili metody analizy szeregów czasowych o niejednakowej zmienności w czasie i ze wspólnym trendem.

Robert F. Engle III urodził się w 1942 roku. Studiował fizykę. W 1969 roku obronił pracę doktorską na Cornell University. Wykładał w MIT i University of California. W chwili otrzymania Nagrody Nobla zajmował na New York University stanowisko Michael Armellino Professor in Management of Financial Services. C.W.J. Granger urodził się w 1934 roku w Walii w rodzinie angielskiej. Zdobył wykształcenie ekonomiczne i matematyczne. Doktorat zrobił w 1959 roku na University of Nottingham. Pracując na Princeton University, współpracował z Oskarem Morgensternem, głośnym współtwórcą teorii gier. Wykładał na macierzystej uczelni w Nottingham, gdzie budynek ekonomii nosi dziś jego imię. Jest emerytowanym profesorem University of California. Używa tytułu honorowego sir dzięki otrzymaniu od królowej brytyjskiej w 2005 roku godności Knight Bachelor. Zmarł w 2009 roku. Dorobek R.F. Engle’a tworzą między innymi następujące publikacje: Autoregressive Conditional Heteroskedasticity With Estimates of the Variance of UK Inflation, („Econometrica” 1982), Exogeneity (razem z D.F. Hendry i J.F. Richard,

182

Nobel z ekonomii



Finn E. Kydland NORWEGIA Carnegie Mellon University, University of California

Edward C. Prescott USA Arizona State University, Federal Reserve Bank of Minneapolis Nagroda za wkład do dynamicznej makroekonomii: badanie zgodności w czasie polityki ekonomicznej i badanie czynników rozstrzygających o przebiegu cyklu koniunkturalnego

Opisana przez noblistów zgodność w czasie działań podejmowanych w ramach polityki makroekonomicznej ma zasadnicze znaczenie dla jej skuteczności. Kydland i Prescott stwierdzili także, że o przebiegu cyklu koniunkturalnego, wyrażającego się we fluktuacjach poziomu produkcji i zatrudnienia, decydują losowe zmiany produktywności. Wyniki te pozostały nie bez wpływu na praktyczne projektowanie polityki makroekonomicznej.

F.E. Kydland urodził się w 1943 roku w Norwegii w rolniczym dystrykcie Jæren, stanowiącym część obszaru Rogaland, centrum norweskiego przemysłu petrochemicznego. Rogaland wskazuje się jako miejsce o najniższym bezrobociu na świecie, co daje dobrą rekomendację ekonomistom pochodzącym z tego terenu. Zainteresowania ekonomią i matematyką rozbudził w sobie, pracując w młodym wieku jako księgowy w gospodarstwie mlecznym swego kolegi. Ukończył Norwegian School of Economics. W wieku trzydziestu lat uzyskał doktorat na Carnegie Mellon University, następnie przeniósł się na uczelnię norweską, skąd w 1978 roku powrócił na uniwersytet amerykański. Pracował także na University of California. Interesuje się bluesem, piłką nożną, chętnie jeździ motocyklem, uczestniczył w biegach maratońskich. E.C. Prescott urodził się w 1940 roku w Glen Falls w stanie Nowy Jork. W 1967 roku napisał pracę doktorską na Carnegie Mellon University. Na tej uczelni w Graduate School of Industrial Administration (obecnej Tepper

186

Nobel z ekonomii



Robert J. Aumann IZRAEL Hebrew University of Jerusalem, Center for Rationality USA178

Thomas C. Schelling USA University of Maryland Nagroda za ulepszenie naszego rozumienia konfliktu i współpracy dzięki analizie na gruncie teorii gier

Aumann i Schelling rozwinęli teorię gier i wskazali wiele jej zastosowań, między innymi w sferze gospodarki i polityki.

Robert J. Aumann posiada podwójne obywatelstwo: Izraela i Stanów Zjednoczonych. Urodził się w 1930 roku we Frankfurcie nad Menem. W 1938 roku jego rodzina przeniosła się do USA, dokładnie dwa tygodnie przed pogromem, który przeszedł do historii jako noc kryształowa. Edukację matematyczną zakończył w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych w USA, doktorat obronił w Massachusetts Institute of Technology. Od 1956 roku był związany z Uniwersytetem Hebrajskim w Jerozolimie, utrzymując szerokie kontakty z innymi placówkami naukowymi. Jest członkiem, zapewne najbardziej znanym, organizacji Professors for a Strong Israel, przeciwstawiającej się powstaniu państwa palestyńskiego. W izraelskich mediach wyrażał pogląd, że oddawanie ziemi Palestyńczykom jest błędne w świetle teorii gier. Jest zdania, że dylematy wynikające z Talmudu mogą być rozstrzygane za pomocą uprawianej przez siebie dyscypliny naukowej. Uczestniczył w badaniu polegającym na poszukiwaniu w tekście 178 Na oficjalnych stronach Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk wskazuje się na podwójne obywatelstwo laureata, nie podając jednak jego afiliacji w USA. R. Aumann jest visiting professor w State University of New York.

2006

Edmund S. Phelps

191



Edmund S. Phelps USA Columbia University Nagroda za analizę poszukiwania kompromisu w sytuacji rozłożonego w czasie konfliktu celów (intertemporal tradeoffs), występującego w polityce makroekonomicznej

Edmund Phelps zaproponował nowy sposób rozumienia wzajemnej zależności inflacji i bezrobocia oraz określania udziału inwestycji w PKB, który zapewni wysoki poziom produkcji i konsumpcji w przyszłości. Oba zagadnienia należą do głównych w polityce makroekonomicznej.

Urodził się w 1933 roku w Stanach Zjednoczonych. Obronił doktorat z ekonomii na Yale University w 1959 roku. Na tej uczelni rozpoczął pracę naukową. Następnie wykładał na University of Pennsylvania, a od 1971 roku na Columbia University. W 1982 roku objął tam stanowisko McVickar Professor of Political Economy. Lista publikacji noblisty obejmuje między innymi: The Golden Rule of Capital Accumulation („American Economic Review” 1961), Golden Rules of Economic Growth: Studies of Efficient and Optimal Investment (1966), Models of Technical Progress and the Golden Rule of Research („Review of Economic Studies” (1966), Microeconomic Foundations of Employment and Inflation Theory (praca zbiorowa, 1970), Inflation Policy and Unemployment Theory (1972), Stabilizing Powers of Monetary Policy under Rational Expectations („Journal of Political Economy” 1977, razem z J.B. Taylorem), Structural Slumps: The Modern Equilibrium Theory of Employment, Interest and Assets (1994), Designing Inclusion (2003). Praca z 1970 roku uchodzi za szczególnie ważną i chociaż powstała przy współpracy innych osób bywa nazywana krótko Phelps volume. Phelps zakwestionował z pozycji teoretycznych prawidłowość określającą zależność między inflacją a bezrobociem. Dla obserwatorów życia gospodarczego krajów Zachodu stało się w latach siedemdziesiątych XX wieku jasne, że nie znajduje praktycznego potwierdzenia związek między tymi wielkościami makroekonomicznymi opisany przez tak zwaną krzywą Phillipsa184. 184

O krzywej Phillipsa wspominaliśmy, omawiając poglądy noblistów Miltona Friedmana, Roberta Solowa i Roberta Lucasa.

196

Nobel z ekonomii



Leonid Hurwicz USA University of Minnesota

Eric S. Maskin USA Institute for Advanced Studied w Princeton

Roger B. Myerson USA University of Chicago Nagroda za położenie podstaw pod teorię projektowania mechanizmów

Teoria projektowania mechanizmów pozwala oceniać skuteczność funkcjonowania rynków i prawidłowość zachowania się na nim podmiotów rynkowych.

Leonid Hurwicz urodził się w 1917 roku w Moskwie w rodzinie polskich Żydów, która podczas I wojny światowej została ewakuowana z Królestwa Kongresowego do stolicy Rosji; w 1919 roku rodzina Hurwicza powróciła do Polski. W 1938 roku ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po wybuchu II wojny światowej był zmuszony opuścić Polskę, przez Szwajcarię i Portugalię trafił do Stanów Zjednoczonych. Studiował w London School of Economics, w Genewskim Instytucie Wyższych Studiów Międzynarodowych oraz na University of Chicago i Harvard University. W latach swej edukacji spotkał F. von Hayeka, L. von Misesa i P. Samuelsona; na uniwersytecie w Chicago kontaktował się z O. Langem. Nie ma stopnia doktora, powiedział kiedyś: „Whatever economics I learned I learned by listening and learning”. Pracował na wielu uniwersytetach, między innymi w Minnesocie, Chicago, na Harvardzie, w MIT, Berkeley i Stanfordzie, a także w ONZ i amerykań-

2008

Paul Krugman

201



Paul Krugman USA Princeton University Nagroda za analizę struktury handlu i wyjaśnienie lokalizacji działalności gospodarczej

Krugman przedstawił nową interpretację struktury towarowej i geograficznej handlu międzynarodowego, który w drugiej połowie XX wieku często sprowadzał się do handlu wewnątrzgałęziowego. W następstwie tego teorie wcześniejsze okazały się niedostatecznie przekonujące. Ustalenia Krugmana rzuciły także nowe światło na teorię rozmieszczenia w skali międzynarodowej i międzyregionalnej zasobów kapitału i pracy.

Paul Robin Krugman urodził się w 1953 roku w Nowym Jorku w rodzinie imigranta z Białorusi. Jest noblistą bardzo młodym. Studiował na uniwersytecie Yale, a pracę doktorską napisał w Massachusetts Institute of Technology. Pracował w Yale, MIT, Berkeley, London School of Economics, Stanford University i wreszcie w Princeton. Należał do Rady Doradców Ekonomicznych prezydenta Reagana. Doradzał w trakcie kampanii wyborczej Billowi Clintonowi, jednak później nie uzyskał żadnej funkcji w Białym Domu. W kampanii prezydenckiej w 2008 roku wspierał Hillary Clinton, ubiegającą się o nominację z ramienia partii demokratycznej. Był konsultantem firmy energetycznej Enron w 1999 roku, dwa lata przed jej głośnym bankructwem. Czynione mu z tego powodu zarzuty nie wydają się przekonujące. Pracę na uniwersytecie łączył z pisaniem dla szerokiego kręgu odbiorców książek na tematy gospodarcze i felietonów w „New York Times”. Jest również autorem cieszącego się dużym zainteresowaniem blogu192. Paul Krugman jest autorem wielu książek, między innymi: Market Structure and Foreign Trade: Increasing Returns, Imperfect Competition, and the International Economy (1985), Strategic Trade Policy and the New International Economics (1986), Trade Policy and Market Structure (1989), Ekonomia międzynarodowa: teoria i polityka (razem z Maurice Obstfeld, 1981, tłumaczenie polskie skrócone 1993), Rethinking International Trade (1990), 192

http://krugman.blogs.nytimes.com/?scp=1&sq=Krugman%20blog&st=cse

2009

Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson

207



Elinor Ostrom USA Indiana University, Arizona State University

Oliver E. Williamson USA University of California Nagroda E. Ostrom: za analizę sposobu zarządzania, zwłaszcza przez wspólnoty. O.E. Williamson: za analizę sposobu zarządzania, zwłaszcza za ustalenie ograniczenia na wielkość firmy.

Dwoje badaczy wywarło istotny wpływ na współczesne rozumienie sposobów sprawowania władzy ekonomicznej, na zarządzanie i tworzenie instytucji niezbędnych do sprawnego funkcjonowania gospodarki. Elinor Ostrom wskazała warunki niezbędne do efektywnego zarządzania wspólną własnością przez zorganizowaną grupę jej użytkowników. Oliver Williamson uzasadnił, w jakich okolicznościach istnienie przedsiębiorstw przyczynia się do rozwiązywania konfliktów między podmiotami ekonomicznymi.

Elinor Ostrom urodziła się w 1933 roku w Los Angeles. Studiowała nauki polityczne na University of California, na którym w 1965 roku obroniła pracę doktorską. W 1973 roku wspólnie z mężem Vincentem Ostrom założyła na Indiana University ośrodek badawczy Workshop in Political Theory and Policy Analysis. Zajmowała stanowiska Arthur F. Bentley Professor of Political Science na Indiana University oraz Research Professor i Founding Director of the Center for the Study of Institutional Diversity na Arizona State University. Mieszkała w Bloomington w stanie Indiana. Zmarła w 2012 roku. Ostrom zwykło się uważać za przedstawicielkę nauk politycznych, na tym polu uzyskała wiele wyróżnień197. W roku 1999 została jej przyznana 197

Przyznanie Nagrody Nobla Elinor Ostrom nie jest pierwszym wyróżnieniem naukowca uprawiającego dyscyplinę zbliżoną do ekonomii. Na liście noblistów jest wielu matematyków, których prace miały duże znaczenia dla rozszerzenia wiedzy o gospodarce. Trzeba pamiętać, że Nagroda jest kierowana do przedstawicieli nauk ekonomicznych, które Szwedzka Królewska Akademia Nauk rozumie dużo szerzej niż ekonomię.

2010

Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides

215



Peter A. Diamond USA Massachusetts Institute of Technology

Dale T. Mortensen USA Northwestern University, Evanston

Christopher A. Pissarides Wielka Brytania, Cypr London School of Economics and Political Sciences Nagroda za analizę rynków, na których występują frykcje (tarcia) wymagające przezwyciężenia (markets with search frictions)

Trzej nagrodzeni ekonomiści walnie przyczynili się do rozwoju teorii dopasowywania się i jej wykorzystania głównie do analizy rynku pracy. Teoria dopasowywania się opisuje rynki, na których dokonuje się niełatwy proces odnalezienia się nabywcy i odbiorcy określonego towaru, trwający pewien czas i wymagający poniesienia pewnych dodatkowych nakładów. Na rynku pracy poszukujący jej muszą nierzadko uporać się z dotarciem do odpowiadającej im oferty zatrudnienia, i odwrotnie, potencjalny pracodawca nie znajduje od razu potrzebnego mu pracobiorcy (pracownika). Podobne problemy występują także na innych rynkach, zwłaszcza na rynku nieruchomości. Dużą część istniejącego w gospodarce bezrobocia określa się jako frykcyjne, czyli przejściowe, wynikające z ograniczoności systemu kojarzenia ze sobą obu stron występujących na rynku pracy. Wyniki Diamonda, Mortensena i Pissaridesa pozwoliły na lepsze zrozumienie istoty funkcjonowania rynków z frykcjami i kształtowania się na nich cen, w tym płac.

224

Nobel z ekonomii



Thomas J. Sargent USA New York University

Christofer A. Sims USA Princeton University Nagroda za ich prace empiryczne na temat przyczyn i efektów w makroekonomii

Zawarta w dołączonej do decyzji o Nagrodzie Nobla sentencja, „za ich badania empiryczne nad przyczynami i efektami w makroekonomii”, wskazuje wspólny mianownik dokonań obu ekonomistów. Ich osiągnięcia, pomimo przypadków bezpośredniej współpracy, okazują się w znacznej mierze rozdzielne. Najważniejszym wynikiem Sargenta jest rozwinięcie i rozpropagowanie teorii racjonalnych oczekiwań. Zgodnie z nią, podmioty gospodarcze, a więc przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe, budując swój obraz przyszłości, wykorzystują wszystkie dostępne informacje i szybko uczą się na własnych, popełnionych w przeszłości błędach przy formułowaniu ocen. Oznacza to łatwość szybkiego dostosowania się tych podmiotów do zmian w polityce gospodarczej, a to powoduje jej pełną lub częściową nieskuteczność. Sims zyskał uznanie jako autor ekonometrycznych modeli autoregresji wektorowej. Na jej gruncie kształtowanie się w danym okresie wartości zmiennej poddanej analizie tłumaczą jedynie jej wartości w okresach minionych, a nie, jak czyni się to w równaniach strukturalnych, inne zmienne, zewnętrzne w stosunku do występujących w danym badaniu. Obaj ekonomiści opisywali problem przyczyn i efektów zjawisk makroekonomicznych w wyraźnie odmienny sposób.

Thomas J. Sargent urodził się w 1943 roku w Pasadenie w stanie Kalifornia. Studiował na University of California, gdzie uzyskał stopień Bachelor of Arts, oraz w Harvadzie, gdzie obronił doktorat. Po latach jako przyczynę swojego zainteresowania się ekonomią podawał poszukiwanie przyczyn bankructwa swoich dziadków w okresie wielkiego kryzysu. Jeden z nich kierował kamieniołomem, drugi pracował w przemyśle radiowym. Po zakończeniu studiów uzyskał stopień

230

Nobel z ekonomii



Alvin E. Roth USA Harvard University, Harvard Business School

Lloyd S. Shapley USA University of California Nagroda za teorię stabilnych alokacji i wykorzystanie projektowania rynku

Teoria stabilnych alokacji lub inaczej teoria dopasowania znajduje wykorzystanie, gdy kojarzenie ze sobą podmiotów rynkowych nie udaje się przeprowadzić przy pomocy tradycyjnego prawa popytu i podaży. Przyczyną tego jest niezmienność ceny, która nie reaguje na zmiany popytu i podaży oraz nie oddziałuje sama na te wielkości. Algorytm Gale’a-Shapleya pozwala rozwiązywać problem stabilnych małżeństw, kiedy należy połączyć w pary elementy dwóch zbiorów równolicznych. Każdemu elementowi pierwszego zbioru odpowiada ciąg elementów drugiego zbioru, uporządkowanych według przyjętego porządku preferencyjnego. Rozwiązaniem jest zestaw optymalny par elementów obu zbiorów, o którym można powiedzieć, że nie ma innego zestawu par, w którym dwa elementy po skojarzeniu ze sobą poprawiają swą sytuację. Lloyd Shapley zaproponował również kilka pojęć używanych powszechnie w zastosowaniach teorii gier. Należy do nich tak zwana wartość Shapleya oraz indeks siły Shapleya-Shubrika.

Alvin Roth urodził się w 1951 roku. Studiował na uniwersytetach Columbia i Stanford, na tej drugiej uczelni napisał pracę doktorską. Pracował na uniwersytetach Illinois, Pittsburgh, Stanford i Harvard. Jego syn, Aaron Roth, jest profesorem informatyki na University of Pennsylvania. Dorobek noblisty tworzą między innymi następujące książki, których jest autorem lub redaktorem: Game-Theoretic Models of Bargaining, (red. 1985), Laboratory Experimentation in Economics: Six Points of View (red. 1987), The Shapley Value: Essays in Honor of Lloyd S. Shapley (red. 1988), Two-Si-

236

Nobel z ekonomii



Eugene F. Fama USA University of Chicago

Lars Peter Hansen USA University of Chicago

Robert J. Shiller USA Yale University Nagroda za empiryczną analizę cen aktywów

Eugene Fama i Robert Shiller zajmowali się w sposób bezpośredni funkcjonowaniem rynków finansowych, warunkami prognozowania cen aktywów, opisem reakcji inwestorów na pojawiające się bodźce, niestabilnością rynków i zadaniami państwa w przypadku pojawienia się zaburzeń. Hansen skoncentrował się na metodach statystycznych. Fama jest twórcą głośnej hipotezy rynku efektywnego, obrazującej szybkość, z jaką ceny instrumentów finansowych odzwierciedlają pojawiające się informacje ekonomiczne. Shiller opisywał wpływ emocji i uproszczonych sądów na podejmowanie decyzji przez podmioty rynku finansowego. Tytuły jego książek stanowią krótkie charakterystyki ważnych i niebezpiecznych zjawisk rynkowych: zwierzęce instynkty i nieracjonalny entuzjazm. Lars Peter Hansen zdobył uznanie dzięki uogólnionej metodzie momentów, pozwalającej na estymację parametrów modeli społecznych i ekonometrycznych w sytuacjach, kiedy nie znajdowały wykorzystania metody wypracowane wcześniej. Wyniki Hansena poszerzyły pole zastosowań ekonometrii także w analizie zjawisk obserwowanych na rynkach finansowych.

Eugene F. Fama urodził się w 1939 roku w rodzinie imigrantów z Włoch. Studiował na Tufts University i University of Chicago. W tej dru-

2014

Jean Tirole

243



Jean Tirole Francja Université Toulouse 1 Capitole Nagroda za analizę siły rynkowej i regulacji

Prace noblisty są uważane za przełomowe dla określania sposobów reakcji na występowanie na rynku firm o pozycji dominującej. Pojawia się w takiej sytuacji groźba nadużywania przez nie możliwości kształtowania cen. Przeciwdziałająca temu regulacja nie powinna przyjmować w każdym przypadku tej samej postaci, lecz uwzględniać specyfikę poszczególnych sektorów gospodarczych.

Jean Tirole urodził się w 1953 roku w Troyes. Odbył studia w École polytechnique i École nationale des ponts chaussées, gdzie zdobył wykształcenie techniczne. W 1978 roku uzyskał w Paris IX – Dauphine stopień doktora za pracę z pogranicza ekonomii i matematyki, z zakresu analizy kosztów i korzyści (cost-benefit analysis). W 1981 roku obronił pracę doktorską z dziedziny ekonomii w Massachusetts Institute of Technology. W tej uczelni w chwili przyznania mu Nagrody Nobla zajmował pozycję visiting professor. Obecnie jest dyrektorem naukowym w Institut d’économie industrielle w Toulouse School of Economics, która wchodzi w skład Université Toulouse 1 Capitole. Uczelnia ta kontynuuje tradycje Uniwersytetu w Tuluzie, jednego najstarszych uniwersytetów Europy, niewiele młodszego od Sorbony. Cieszy się opinią bardzo dobrego wykładowcy. Wśród publikacji noblisty znajdują się: On the Possibility of Speculation under Rational Expectations („Econometrica”, 1982), Asset Bubbles and Overlapping Generations („Econometrica”, 1985), Dynamic Models of Oligopoly (razem z D. Fudenbergiem, 1986), Procurement and Renegotiation („Journal of Political Economy”, 1986), Hierarchies and Bureaucracies („Journal of Law, Economics and Organization”, 1986), The Theory of Industrial Organization (1988), Game Theory (razem z D. Fudenbergiem, 1991), A Theory of Incentives in Regulation and Procurement (razem z J.-J. Laffontem, 1993), The Prudential Regulation of Banks (razem z M. Dewatripontem, 1994), Competition in Telecommunications (1999), Financial Crises, Liquidity and the International Monetary System (2002), Incentives and Prosocial Behaviour (razem z R. Bénabou, „American Economic Review”, 2003), The Theory of

Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 251

IV Kierunki bada ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody Wyróżnienie noblowskie jest przyznawane za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauk ekonomicznych, a zatem na szerokim polu zagadnień badawczych, obejmującym ekonomię sensu stricto i dyscypliny pokrewne. Warto przeanalizować, jakie obszary badawcze zostały przy tej okazji wskazane przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk. Będziemy rozpatrywać przede wszystkim pięć podstawowych działów: teorię równowagi ogólnej, pozostałą część mikroekonomii, makroekonomię, metody analizy ekonomicznej oraz badania interdyscyplinarne233. Teorię równowagi ogólnej warto wyodrębnić raz, dlatego że stanowi ona specyficzny i w dużym stopniu odrębny temat analiz rynku, dwa, ponieważ przez pewien czas nagrody w tej dziedzinie były przyznawane stosunkowo często. W ostatnich latach liczba laureatów zajmujących się tym zagadnieniem nie rośnie. W dużym przybliżeniu wolno stwierdzić, że częstotliwość wyróżniania przedstawicieli tych pięciu dziedzin okazała się do tej pory jednakowa, byłoby trudno dowodzić, że w decyzjach Szwedzkiej Akademii ujawniła się wyraźna asymetria tematyczna. Dokonamy obecnie krótkiego przeglądu obszarów badawczych poszczególnych noblistów, mając świadomość tego, że zaklasyfikowanie niektórych naukowców tylko do jednej ze wskazanych wyżej dziedzin stanowi uproszczenie. Wśród reprezentantów pierwszego obszaru, teorii równowagi ogólnej, znalazła się niemała grupa ekonomistów. Stało się tak, mimo że poszukiwa233 Nieco inną klasyfikacje zastosował J. Nowicki, Współczesna światowa myśl ekonomiczna. Próba syntezy wkładu laureatów Nagrody Nobla, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, op. cit., s. 21–32.

252

Nobel z ekonomii

nie warunków do powstania równowagi między popytem a podażą na rynkach wszystkich towarów dostępnych w gospodarce jest dziedziną relatywnie wąską. Paul Samuelson, który otrzymał Nagrodę Nobla w drugim roku jej istnienia, obok wielu innych zagadnień zajmował się właśnie równowagą ogólną. Przy tej okazji walnie przyczynił się do popularyzacji matematyki w ekonomii, był w pewnym sensie ekonomistą od metod analizy ekonomicznej. Kenneth Arrow i Gerad Debreu zastosowali w teorii równowagi elementy bardziej zaawansowanej matematyki, sięgnęli po teorię zbiorów wypukłych, dzięki czemu przedstawili w nowy sposób i rozwiązali problem postawiony jeszcze w XIX wieku przez Leona Walrasa. Sformułowane przez niego zagadnienie było analizowane przez bardzo wielu naukowców, jednak dopiero przyjęcie przez obu tych noblistów odpowiednich założeń i sięgnięcie po teorię zbiorów wypukłych uczyniło problem rozwiązalnym, przynajmniej na polu czysto teoretycznym. Kolejnym noblistą zajmującym się tym samym zagadnieniem był Maurice Allais, nauczyciel innego noblisty, Gerarda Debreu. John Hicks przedstawił opisywany w każdym podręczniku ekonomii model IS-LM, zawierający określenie możliwości wystąpienia równowagi na związanych ze sobą rynkach: towarów, pieniądza i kredytu. Jest to jednak, inaczej niż w przypadku modeli wymienionych wyżej osób, makroekonomiczne ujęcie tego problemu, z tego powodu tego ekonomistę trzeba będzie ponownie zaszeregować do jeszcze jednej grupy noblistów. Analiza decyzji podejmowanych przez firmy i gospodarstwa domowe, alokacja zasobów w gospodarce, a więc funkcjonowanie rynków, także rynku pracy, oraz ekonomia dobrobytu, czyli mówiąc krótko mikroekonomia, została wybrana jako obszar badawczy przez wielu przyszłych noblistów. Tematyka ta znajduje swe współczesne rozszerzenie w mikroekonomicznych podstawach makroekonomii. George Stigler zajął się funkcjonowaniem rynków i efektami regulacji działalności gospodarczej podejmowanych przez władze publiczne. Opisał uwarunkowania, w jakich wprowadza się regulacje odnoszące się do prowadzenia działalności gospodarczej; przy tej okazji zwrócił uwagę na tak zwaną niewolę regulacyjną, kiedy podmioty stanowiące przedmiot regulacji mają duży wpływ na decyzje podmiotów, które je wprowadzają. Położył też podstawy pod ekonomię informacyjną, na której gruncie rozpatrywał koszt pozyskania informacji przez uczestników życia gospodarczego. Opracował teorię poszukiwania pracy, w jej świetle bezrobocie okazuje się w części dobrowolne, ponieważ może ono wynikać z faktu szukania pracy w celu uzyskania lepiej płatnego zatrudnienia. Dwaj inni zdobywcy Nagrody Nobla, James Mirlees i William Vickrey, wzbogacili opisywany nurt myślenia ekonomicznego o pojęcie asymetrii informacyjnej występującej wśród podmiotów ekonomicznych. Pierwszy z nich opisywał relacje między rządem a przedsiębiorstwami prywatnymi, drugi

Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 267

Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla Acemoglu D., Robinson J.A., Why Nations Fail. The Origins of Power, Prosperity and Poverty, Profile Books, London 2013. Balassa B., The Purchasing Power Parity Doctrine, „Journal of Political Economy” 1964. Bannock G., Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998. Barber W.J., A History of Economic Thought, Penguin, London 1985. Barro R., Grilli V., European Macroeconometrics, Macmillan, London 1994. Barro R., Nic świętego. Ekonomiczne idee na nowe Millenium, CeDeWu, Warszawa 2003. Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003. Bartosik K., Handel międzynarodowy a zatrudnienie i płace. Teoria i polskie doświadczenia, INE PAN, Warszawa 2006. Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998. Belka M., Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, PWN, Warszawa 1986. Belka M., Reaganomika: sukces czy porażka, INE PAN, Ossolineum, Wrocław–Warszawa 1991. Besanko D., Braeutigam R., Microeconomics, J. Wiley, New York 2011. Black J., Oxford Dictionary of Economics, Oxford University Press, Oxford 1997. Brakman S., Garretsen H., van Marrewijk C., van Witteloostuijn A., Nations and Firms in the Global Economy. An Introduction to International Economics and Business, Cambridge University Press, Cambridge 2006. Bremond J., Salort M.-M., Leksykon wybitnych ekonomistów, PWN, Warszawa 1997. Briscoe S., Interpreting the Economy. An Essential Guide to Economic Statistics, Penguin, London 2000. Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 1995. Carbaugh J., International Economics, South-Western, Mason 2002. Cleaver T., Economics. The Basics, Routledge, New York 2005. Conway E., 50 Economics Ideas you Really Need to Know, Quercus, London 2009. Dasgupta P., Economics. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2007. De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2003. Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Diamond P., A Search-Equilibrium Approach to the Micro Foundations of Macroeconomics, MIT Press 1984. Domański S.R., Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993. Domaszewicz R., Finanse w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1991. Dzielski M., Bóg, wolność, własność, OMP, Kraków 2001. Economics. Making Sense of the Modern Economy, red. P. Lane, „The Economist”, London 1999.

268

Nobel z ekonomii

Ekonometria współczesna, red. M. Osińska, „Dom Organizatora”, Toruń 2007. Fores M., Management: Science or Activity, w: Introducing Management, red. P. Lawrence, K. Elliott, Penguin, London 1985. Friedman T.L., Lexus i drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację, Rebis, Poznań 2001. Frydman R., Goldberg M.D., Mechaniczne rynki a świat realny: wahania cen aktywów, ryzyko i rola państwa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013. Fulcher J., Capitalism. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2004. Gaertner M., Macroeconomics, Prentice Hall, Harlow 2003. Galbraith J.K., Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, PWE, Warszawa 1991. Greene W.H., Econometric Analysis, Pearson, Boston 2012. Gruszecki T., Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001. Gujarati D., Econometrics by Example, Palgrave Macmillan, New York 2011. Haas F., Tamirisa N., Euro Area Policies, INE PAN, Warszawa 2008. Hall R.E., Taylor J.B., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000. Hardin G., The Tragedy of the Commons, Science 162, 1968. Heibroner R.L., Wielcy ekonomiści. Życie, czasy, idee, PWE, Warszawa 1993. Hill G.C., Griffiths W.E., Lim G.C., Principles of Econometrics, Wiley, Hoboken 2012. Jasiński L.J., Problem obecności monetaryzmu w polskiej polityce pieniężnej, „Bank i Kredyt”, kwiecień 2005. Jasiński L.J., Nobel ‘91. Ronald Coase, czyli nowe rozumienie kosztu społecznego, „Życie Gospodarcze”, 27 października 1991. Jasiński L.J., Analiza integracji. Przygotowania do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Ziggurat, Warszawa 1998. Jasiński L.J., Podstawy ekonomii, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2013. Jasiński L.J., Polska polityka kursowa w okresie umacniania się systemu rynkowego 1990–1998, wydanie II, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Konsensus waszyngtoński jako formuła rozwoju gospodarczego, „Studia Ekonomiczne” 4, 2006 Jasiński L.J., Uogólnienie i reinterpretacja teorii korzyści komparatywnych, Centrum Europejskie Natolin, praca przygotowywana do wydania. Joskow P., Contract Duration and Relation-Specific Investments: Empirical Evidence from Coal Markets, „American Economic Review” 77, 1987. Joskow P., Vertical Integration and Long-term Contracts: The Case of Coal-burning Electric Generating Plants, „Journal of Law, Economics, and Organization” 1, 1985. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, FG NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 1991. Kamiński W., Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004. Kiwka M., ABC filozofii, Alta 2, Wrocław 2001. Kokoszczyński R., Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa 2004. Kostro K., Hayek kontra socjalizm. Debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno-ekonomicznych Friedricha von Hayeka, DIG, Warszawa 2001. Krugman P., Peddling Prosperity. Economic Sense and Nonsense in the Age of Diminished Expectations, Norton, New York 1996. Krugman P., Obstfeld M., International Economics. Theory and Practice, Addison Wesley, Boston 2003. Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991. Leeb S., Game Over. How You Can Prosper in a Shattered Economy, Business Plus, New York 2009,

Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 269 Legutko R., Dylematy kapitalizmu, Biblioteka Libertas, Paryż 1986. Lindbeck A., The Sveriges Riksbank (Bank of Sweden) Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969–1998, http://www.nobel.se/economics, 16 maja 2001. Lipowski A., Ograniczenia akademickiej koncepcji ekonomicznej zawodności państwa, INE PAN, maszynopis powielony, Warszawa 2001. Luchinger R., 12 ikon ekonomii. Od Smitha do Stiglitza, Studio Emka, Warszawa 2007. Maddala G.S., Lahiri K., Introduction to Econometrics, Wiley, Chichester 2009. Mankiw N.G., Priciples of Economics, Harcourt, Fort Worth 2001. Markusen J.R., Factor Movements and Commodity Trade as Complements, „Journal of International Economics” 13, 1983. McConnell C.R., Pope W.H., Microeconomics, McGraw-Hill, Toronto 1987. Meltzer A.H., Keynes’s "General Theory": A Different Interpreting, „Journal of Economic Literature” 1, 1981. Menon A., Europa. Stan Unii, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013. Misala J., Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, SGH, Warszawa 2001. Mortensen D., Pissarides C., Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment, „Review of Economic Studies” 61, 1994. Moyo D., How the West Was Lost. Fifty Years of Economic Folly – And the Stark Choices Ahead, Penguin Books, London 2012. Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, PWN, Warszawa 2001. Narahari Y., Game Theory, Indian Institute of Science, Bangalore 2012. Narski Z., Ekonomia w rozwoju. Historia myśli ekonomicznej, Suspens, Toruń 2001. Nasiłowski M., Historia myśli ekonomicznej – dlaczego studiujemy?, Key Text, Warszawa 1998. Neary J.P., Two-by-two International Trade Theory and with Many Goods and Factors, „Econometrica” 53, 1985. Nobel Lectures. Economic Sciences 1969–1995, World Scientific Publishing Co., Singapore. Noga A., Bogactwo instytucjonalne gospodarki, „Nowe Życie Gospodarcze” 19–20, 2009. Norberg J., Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006. Obrębski T., Ryzyko w działalności podmiotów gospodarczych, w: Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy współczesności, red. S. Marciniak, PWN, Warszawa 2013. Osiewalski J., Ekonometria bayesowska w zastosowaniach, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2001. Petrongolo B., Pissarides C., Looking into the Black Box: A Survey of the Matching Function, „Journal of Economic Literature” 39, 2001. Próchnicki L., Zrozumieć gospodarkę. Makroekonomia, Zachodniopomorska Szkoła Businessu, Szczecin 1997. Romanow Z.B., Historia myśli ekonomicznej w zarysie, Akademia Ekonomiczna, Poznań 1999. Romer D., Makroekonomia dla zaawansowanych, PWN, Warszawa 2000. Roubini N., Mihm S., Crisis Economics. A Crash Course in the Future of Finance, Penguin Books, London 2011. Rødseth A., Open Economy Macroeconomics, Cambridge University Press, Cambridge 2000. Salanié B., The Economics of Contracts: A Primer, MIT Press, Cambridge 1997. Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Economics, McGraw-Hill, New York 1989. Semkow J., Śladami wielkich ekonomistów, PWN, Warszawa 1988. Serrano R., Cooperative Games: Core and Shapley Value, CEMFI Working Paper, Madrid 2007. Skidelsky R., Świat po komunizmie, Znak, Kraków 1999. Sloman J., Economics, Pearson, Harlow 2000. Smith D., Ekonomia dobrze przygotowana, Helion, Gliwice 2007. Snowden B., Vane H.R., Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, Bellona, Warszawa 2003. Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, Warszawa 1998.

270

Nobel z ekonomii

Socha J., Niespodzianka (artykuł o G.J. Stiglerze w związku z otrzymaniem przezeń Nagrody Nobla), „Życie Gospodarcze” 1983, nr 29. Sorman G., Nowe bogactwo narodów, Kurs, Warszawa 1989. Sorman G., Prawdziwi myślicieli naszej epoki, Kurs, Warszawa 1990. Sorman G., Made in USA, Prószyński, Warszawa 2004. Spychalski G.B., Zarys historii myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1999. Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Straffin P.D., Teoria gier, Scholar, Warszawa 2004. Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999. Sztaudynger J.J., Wzrost gospodarczy a kapitał społeczny, prywatyzacja i inflacja, PWN, Warszawa 2005. The New Palgrave: A Dictionary of Economics, J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (red.), Macmillan, London 1991. Wachowiak P., Teoria gier a sytuacje konfliktowe w organizacji, „Zeszyty Naukowe WWSE” 18, 2001. Wheelan C., Naked Economics. Undressing the Disma Science, Norton, New York 2010. Wilczyński W., Wrogie państwo opiekuńcze, czyli trudna droga Polski do gospodarki rynkowej, PWN, Warszawa 1999. Wilczyński W., Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wyższa Szkoła Bankowa, Poznań 2000. Winiecki J., Polemiki w drodze (do kapitalizmu), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001. Winters L.A., International Economics, Routledge, London 1991. Welfe W., Welfe A., Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa 1996. Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN, Warszawa 2000. Zięba M., OP, Papieże i kapitalizm, Znak, Kraków 1998. Z problematyki współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej, red. M. Belka, E. Kwiatkowski, INE PAN, Warszawa 1989. Zwierzęce duchy rynku – rozmowa z Robertem J. Schillerem, w: J. Żakowski, Zawał. Zrozumieć kryzys, Biblioteka Polityki, Warszawa 2009.

271

Indeks

Indeks A Aghion Philippe  agregat monetarny  akcelerator , , , ,  akcja śmiała ,  – tchórzliwa ,  Akerlof George A. , , –, , ,  aktywa toksyczne  Alesina Alberto  Alfred Cowles III  Allais Maurice , , , –, ,  Allen Roy George Douglas  alokacja stabilna (stable allocation)  analiza autoregresyjna model autoregresyjny – cen aktywów  – ekonomiczna , , , , , , , , , , ,  – konsumpcji , ,  – pożądanych rozmiarów przedsiębiorstwa  – wyboru dyskretnego  Ando Albert , ,  ARCH autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność (autoregressive conditional heteroskedasticity) Arellano Manuel ,  Arrow Kenneth J. , , , , –, , , , , , , ,  arXiv  asymetria informacyjna informacja asymetryczna attention economics  aukcja angielska  – drugiej ceny  – dwóch cen aukcja Vickreya – holenderska  – pierwszej ceny  – podwójna  – Vickreya  Aumann Robert John , , –,  autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność (autoregressive conditional heteroskedasticity, ARCH)  Azariadis Costas 

B Bachelier Louis ,  Bank Światowy , 

Bannock Graham ,  bańka spekulacyjna (economic bubble) – Barr Nick  Barro Robert J. , , , , , , ,  Basudeb-Guha-Khasnobis  Baxter Robert E. ,  Becker Gary Stanley , , , , ,  Becker Guity Nashat  Belka Marek ,  Bentham Jeremy  Bernanke Ben Shalom ,  Beveridge William  Bhagwati Jagdish Natwarlal  Blacka-Scholesa wzór ,  Black Fischer , –,  Blau Julian H.  Blundell Richard  Bollerslev Tim  Bond Stephen  bounded rationality  Bover Olympia  Brumberg Richard , ,  Buchanan James McGill , –, ,  Bush George Walker 

C CAPM model ustalania cen aktywów kapitałowych Carter Jimmy ,  Cassel Gustav ,  Cenci Beatrice  Chamberlin Edward  Chandrasekhar Subrahmanyan  Chruszczow Nikita  Clinton Bill  Clinton Hillary  cliometrics kliometria Coase Ronald Harry , , , –, , , , , , , ,  cost-push inflation inflacja kosztowa Crawford Marion  Curie Piotr  Cyert Richard Michael  cykle Kondratiefa  – koniunkturalne , , , , , , , , , , 

272

Nobel z ekonomii

– Kuznetsa  cykl koniunkturalny realny 

D Dantzig George ,  darwinizm  Davis E. ,  Debreu Gerard , , , , , –, , , ,  Diamond Peter Arthur , – Dickey Davd A.  Dixit Avinash K.  Dorfman R. ,  dopasowanie stabilne (stable matching)  Drucker Peter  drugie twierdzenie Modiglianiego-Millera  drugi po najlepszym  dynamiczna nieefektywność (dynamic inefficiency) 

E economic bubbles bańki spekulacyjne Edgeworth Francis  efekt Allaisa  – Balassy-Samuelsona  teoria Balassy-Samuelsona – bardziej chłonnego rynku (thick market externality)  – Mundella-Tobina  – rynku krajowego (home-market effect)  – zatłoczenia (congestion externality)  – efektywność Kaldora-Hicksa  – efekty zewnętrzne (externalities) , , ,  efficient market hypothesis hipoteza rynku efektywnego Einstein Albert , ,  ekonometria , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,  ekonomia behawioralna  – dobrobytu , , , , , , , ,  – eksperymentalna  – głównego nurtu (mainstream economics) ,  – informacji , , , ,  – instytucjonalna  – keynesowska , ,  – kosztów transakcyjnych (transaction costs economics) 

– międzynarodowa , , ,  – neoklasyczna , , , ,  – procesu starzenia się (economics of aging)  – psychologiczna (psychological economics) ,  – rodziny ( family economics)  eksperyment monetarystyczny ,  – w polu ( field experiment)  Ellingsen Tore  Ellison Glenn  endogeniczna teoria wzrostu  Engerman Stanley  Engle Robert Fry III , , –, ,  Englund Peter  Engwall Lars  etatyzm ,  europocentryzm 

F Fabozzi Frank J.  Fama Eugene F. – Feldstein Martin Stuart  filozofia moralna  Fischer Stanley , , ,  Fisher Irving ,  fizjokratyzm  Fogel Robert William , , , , ,  Friedman Milton , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,  Frisch Ragnar , –, , ,  frykcje rynkowe , , , ,  Fuller Wayne A.  funkcja dopasowania się (matching function)  – produkcji Cobba-Douglasa 

G Galbraith John K. , , , ,  Gale'a-Shapleya algorytm ,  Gandhi Mahatma  Gärdenfors Peter  Gerschenkron Alexander  Glaeser Edward Ludwig  globalizacja , , , , , , ,  gra bazowa  – tchórza  gracz , , , , ,  Granger Clive William John , , , , 

273

Indeks Greenspan Allen  Grossman Sanford ,  Gruszecki Tomasz  gry dwuosobowe  – ewolucyjne  – kooperatywne , ,  – niekooperatywne ,  – o pełnej informacji  – powtarzalne ,  – wieloosobowe 

H Haavelmo Trygve , , –,  Hall Robert E. , , , ,  Hammarskjoeld Dag  handel wewnątrzgałęziowy (inter-industry trade)  Hansen Alvin Harvey  Hansen Lars Peter , –, ,  Hardin Garett  Harrod Roy ,  Harsanyi John Charles , –, , ,  Hart A.G.  Hassler John  Hawtrey Ralph  Hayek Friedrich von , , –, , , , , ,  hazard moralny  HDI indeks rozwoju ludzkiego Heckman James Joseph , –, , ,  Heckscher Eli , , , , , , , , ,  Hess C.  heurystyka reprezentatywna (representativeness heuristic)  Hicks John Richard , –, , , , , , ,  hipoteza rynku efektywnego (efficient-market hypothesis) , , ,  – forma słaba (weak-form efficienty)  – forma semi-mocna (semi strong-form efficiency)  – forma mocna (strong-form efficienty)  homo oeconomicus , ,  Hotelling Harold  Howitt Peter  Hugo Victor  Hume David  Hurwicz Leonid , , –, 

I Im Kyung So  incentive compatible ,  insider trading  indeks dobrobytu  – rozwoju ludzkiego (human development index, HDI)  – siły Shapleya-Shubrika (Shapley-Shubik power index) , – – Theila  – ubóstwa  informacja asymetryczna , , , , –, , ,  informacja prawdziwa  informatyka  instrumenty bezwarunkowe  – finansowe  – pochodne , ,  integracja monetarna , , ,  – akceleratora i mnożnika  interwencja rządowa ,  investment-saving krzywa IS inwestycje , , , , , , , , , , , , ,  irrational exuberance nieracjonalny entuzjazm islamofaszyzm 

J James Madison Award  Jasiński Leszek Jerzy , , , ,  Jensen Michael C.  Johansen Soren  Johan Skytte Prize in Political Science  Johnson Lyndon  Jones Charles I. 

K Kahneman Daniel , , , , ,  Kahn R.  Kamiński Włodzimierz ,  Kanbur Ravi  Kantorowicz Leonid , , , , , –, ,  katalaksja  Kenen P.B.  Kennedy John ,  keynesizm , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 

274

Nobel z ekonomii

Keynes John Maynard , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,  Klein Lawrence R. , , , ,  kliometria ,  Klub Rzymski , ,  Knight Frank  kointegracja szereg czasowy ze wspólnym trendem Komisja Cowlesa , , , ,  Komitet Nagrody Nobla , ,  komunizm , , ,  Konsensus Kopenhaski ,  – Waszyngtoński  konsumpcja , , , , ,  Koopmans Tjalling Charles , , , , ,  Kostro Krzysztof  koszt transakcyjny  koszty mechanizmu cenowego  Kremer Michael  Krueger Anne Osborn  Krugman Paul Robin , , –, , ,  krytyka Lucasa  kryzys , ,  – drugiej generacji  – walutowy pierwszej generacji  krzywa Beveridge’a ,  – Fishera  – IS , , ,  – Kuznetsa ,  – Laffera ,  – LM  – Lorenza  – Phillipsa , , , , , , , , , , , ,  –– rozszerzona o oczekiwania inf lacyjne (expectations-augmented Phillips curve)  – podaży Lucasa ,  – popytu zagregowanego  krzyż keynesowski  kurs walutowy – płynny  – stały , , ,  – zmienny , , ,  Kuznets Simon , –, , ,  Kuznets swings cykle Kuznetsa Kydland Finn Erling , –, 

L Laffer Arthur  Landahl Erik 

Lange Oskar ,  La Porta Rafael  Leontief Wassily , –, , , , ,  lepkość cen i płac  leseferyzm  Levitt Steve  Lewis Arthur , , , , ,  life-cycle hypothesis hipoteza cyklu życia LINK (projekt badań ekonometrycznych)  Lintner J.  Lipsey R.G.  liquidity-money supply krzywa LM Ljungqvist Lars  Long-Term Capital Management  Lopez-de-Silanes Florencio  Lucas Robert Emerson, Jr. , , , , – , , , , , , , 

M mainstream economics  ekonomia głównego nurtu makroekonomia , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,  – racjonalnych oczekiwań  malejąca funkcja PKB  Malinvaud Edmond C.  Malthus  Mankiw Nicholas Gregory , ,  March J.G.  market with search frictions  Markowitz Harry Max , –, ,  marksizm , , ,  Markusen James R.  Marshall Alfred ,  Maskin Eric S. , –, ,  Matkowski Zbigniew  McFadden Daniel Little , –,  McKinnon R.J.  Meade James Edward , , , , ,  mechanizm akceleratora ,  Meckling William H.  Menger Carl  Merton Robert Carhart , , , , , –, ,  Merton Robert King  metoda input-output ,  – Komisji Cowlesa  – momentów  – sympleks  – ujawnionych preferencji Samuelsona  – uogólniona momentów , –

275

Indeks – wartości indukowanej (induced value method)  metody heurystyczne  – ilościowe , , ,  międzynarodowy system walutowy , ,  miękkie państwo  Miller D.T.  Miller Merton Howard , , , , – , , ,  Mill John Stuart ,  Miłosz Czesław  Mirrlees James Alexander , –,  Mises Ludwig Edler von , , , ,  Mitchell Wesley Clair  mnożnik , , , , ,  model Arrowa-Debreu  – autoregresyjny ,  – Diamonda-Mortensena-Pissaridesa  – DMP model Diamonda-Mortensena-Pissaridesa – Harroda-Domara  – Hicksa  – Hicksa-Hansena model Hicksa – IS-LM , , , , , , , , ,  – Kleina-Goldbergera  – Mundella-Fleminga ,  – ogólnej równowagi gospodarczej  – przepływów międzygałęziowych  – rdzenia i peryferii (core and periphery model)  – równowagi ogólnej Arrowa-Debreu , ,  – strukturalny  – ustalania cen aktywów kapitałowych (capital asset pricing model, CAPM) ,  – wolnorynkowy  – wzrostu Solowa model wzrostu Solowa-Swana – wzrostu Solowa-Swana  modele ekonometryczne , , , , , , , ,  –– zorientowane popytowo  – wielorównaniowe , , ,  Modigliani Franco , , , , , , , , , ,  monetaryzm , , , , , , , , , , , , , , , ,  Moore Henry Ludwell  Morgenstern Oskar ,  Morishima Michio  Mörk Eva  Mortensen Dale Thomas –,  Mossin Jan 

Mulligan Casey  Mundell Robert A. , , , , –,  Muth John  Myerson Roger B. , –,  Myrdal Alva Reimer  Myrdal Gunnar Karl , , , , –, , , , 

N Nagypál E.  NAIRU stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflacji (non-accelerating inflation rate of unemployment) Nash John Forbes, Jr. , –, , , ,  naturalna stopa bezrobocia , , , ,  Nelson Richard  Neumann John von , ,  New Deal ,  Newey Whitney K.  Ngai L.R.  nieefektywność polityki ekonomicznej (policy ineffectiveness proposition) , , , ,  niekorzystna selekcja (adverse selection)  nieracjonalny entuzjazm (irrational exuberance) ,  nierówność dopuszczająca ,  Nobel Alfred , , , , , ,  Nobel Immanuel  Nobel Peter  noc kryształowa  Nordhaus William Dawbney , , , , , , , , , , , , ,  norma Tinbergena  North Douglass Cecil , , , , ,  nowa ekonomia instytucjonalna  –– keynesistowska , ,  –– klasyczna , , , ,  nowa keynesistowska analiza cyklu koniunkturalnego  – makroekonomia klasyczna  – szkoła austriacka  – teoria oczekiwań  nowoczesna ekonomia neoklasyczna  nowoczesny wzrost gospodarczy  Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny  nurt instytucjonalny ,  – keynesowski ,  – neoklasyczny , ,  nurty heterodoksyjne 

276

Nobel z ekonomii

O Obama Barrack ,  Obstfeld Maurice ,  oczekiwania adaptacyjne ,  – racjonalne , , , , , , , , , , , , , ,  Ohlin Bertil Gotthard , , , , , , , , –, , ,  Okun Arthur  opcje kupna ,  opcje sprzedaży ,  opis symptomatyczny  optimum w sensie Pareto , , ,  Orszag Peter Richard  Orwell George  Ostrom Elinor – Ostrom Vincent  outsourcing  overemployment 

P paradoks Allaisa , ,  – Diamonda  – głosowania ,  – Grossmana-Stiglitza  – Leontiefa ,  Pattanaik Prasant  Persson Mats  Persson Torsten  Pesaran M. Hashem  Pesendorfer Wolfgang  Phelps Edmund Strother , , , , , , –, , , ,  Phelps W.S. ,  Phillips Alban William , , ,  pierwsze twierdzenie Modiglianiego-Millera  Pissarides Christopher Antoniou , , ,  planowanie dyrektywne (planning by direction)  – w otoczeniu rynkowym (planning through the market)  playometrics  podatek na spekulacyjne operacje  podejście autoregresyjne model autoregresyjny – neokeynesowskie  – strukturalne model strukturalny polityka keynesowska  – monetarna , ,  – powstrzymywania wzrostu cen i dochodów  Pollak Robert 

Popper Karl  popyt inwestycyjny  – konsumpcyjny , ,  – zagregowany , , , , , , , ,  prakseologia ,  prawa własnościowe (property rights) , ,  prawo kosztów komparatywnych Davida Ricardo  Prescott Edward Christian , –,  prices and incomes policy  polityka powstrzymywania wzrostu cen i dochodów principle of cumulative causation  zasada skumulowanej przyczynowości problem stabilnych małżeństw (stable marriage problem)  prognozowanie cyklu koniunkturalnego  prognozy ekonometryczne ,  programowanie liniowe , , ,  programowanie nieliniowe  projektowanie rynku  przepełnienie informacyjne (information impactedness)  przepływy użyteczności (utility flows)  przyczynowość Grangera (Granger causality)  punkt ogniskowy  – równowagi w grze , , ,  – Schellinga 

Q Quesnay Francois 

R racjonalne oczekiwania  R&D (research and development)  recesja , , , ,  reguła kciuka  – Taylora  relacja oszczędności do dochodu  relation-specific ,  revealed preference  metoda ujawnionych preferencji Samuelsona revelation principle zasada odkrycia rewolucja racjonalnych oczekiwań  Reymont Władysław  ricardiański teoremat ekwiwalentności  Ricardo David , , ,  Robbins Lionel  Robinson A.  Robinson Joan , ,  Rogoff Kenneth S. 

277

Indeks Romer David ,  Romer Paul M. , ,  Roosevelt Franklin Delano  Rostow Walt Whitman  Roth Aaron  Roth Alvin E. – Rothschild Ema Georgina  rotten kid theorem  rozłożony w czasie konfliktu celów (intertemporal tradeoffs) ,  równanie Fishera  równowaga rozdzielna (separating equilibrium)  – skorelowana ,  – w sensie Nasha , , ,  rynek efektywny hipoteza rynku efektywnego – z frykcjami frykcje rynkowe

S Sachs Jeffrey  samospełniająca się prognoza  Samuelson Paul Anthony , , , –, , , , , , , , , , , , , , , , ,  Sargent Thomas John , , –,  Scarf Herbert  Schelling Thomas Crombie , –,  Schleifer Andrei  Scholes Myron Samuel , , –, ,  Schroeder Larry  Schultz Theodore William , , –,  Schwarz Anna  screening  second best drugi po najlepszym Selten Reinhard , , , , ,  semi-strong form efficiency hipoteza rynku efektywnego: forma semi-mocna Sen Amartya Kumar , –,  Shapley Lloyd S. – Shapleya wartość (Shapley value) ,  Sharpe William Forsyth , –, ,  Shiller Robert James , , – Shin  Shleifer Andrei  Shubik Martin ,  Sienkiewicz Henryk ,  signaling  Silvio Berlusconi  Simon Herbert A. , –, ,  Simons Henry  Sims Christofer A. , –,  Singer Burton 

Sjöström Tomas  Skłodowska-Curie Maria ,  skłonność gospodarstw domowych do oszczędzania  Slutzky Eugen  Smith Adam , , , , , ,  Smith Vernon L. , –, ,  soft state miękkie państwo Solow Robert Merton , , , , , – , , , , ,  Sombart Werner  Spence Andrew Michael , –,  sposób reakcji konsumenta na cenę i zmianę dochodu wzór Slutzky'ego Sraffa Piero  stagflacja  Stigler George Joseph , , , –, , , ,  Stiglitz Joseph Eugene , , –, , , ,  Stolper Wolfgang  Stone Richard , , –,  stopa bezrobocia , , , , , , , , , , , ,  –– nieprzyspieszająca inflacji (NAIRU, non-accelerating inflation rate of unemployment) ,  Strinberg August  Strinberg Henrik  strong form efficiency hipoteza rynku efektywnego: forma mocna Swan Trevor Winchester  swapy  synteza neoklasyczna  sytuacja optymalna w sensie Pareto  szereg czasowy , ,  – o niejednakowej zmienności w czasie (ARCH)  szeregi czasowe ze wspólnym trendem (kointegracja)  szkoła chicagowska , , , ,  szoki , , ,  – podażowe ,  – popytowe  – asymetryczne , , , ,  – stochastyczne  – symetryczne  sztywność płac  Szymborska Wisława 

T Tagore Rabindranath  takeoff hipoteza startu Taylor John Brian ,  teoria Ando-Modiglianiego 

278

Nobel z ekonomii

– Balassy-Samuelsona  – dobrobytu  – dopasowywania się (matching theory) , , , – – gier , , , , , , , , , , , , ,  –– niezespołowych  – integracji ekonomicznej  – Jacoba Vinera  – keynesowska ,  – konkurencji niedoskonałej Edwarda Chamberlina  – korzyści komparatywnych ,  – kumulatywnego uwarunkowania  – neoklasyczna  – ogólnej równowagi w gospodarce  – optymalnego obszaru walutowego  – perspektyw (prospect theory)  – pierścieni O – poszukiwania (search theory)  –– i dopasowywania się (search and matching theory)  – przedsiębiorstwa  – racjonalnych oczekiwań  – równowagi ogólnej , ,  –– rynkowej  –– skorelowanej  – rynku niedoskonałego  – stabilnej alokacji  – sztucznej inteligencji  – wyboru społecznego  – wyczerpywania się zasobów (depletion theory)  – względności  – wzrostu endogenicznego ,  – wzrostu egzogenicznego  terms of trade ,  Thatcher Margaret  Theil Henri  Tinbergen Jan , , –, , ,  Tinbergen Luuk  Tinbergen Niko  Tirole Jean –,  Tobin James , , –, ,  tobit  Tołstoj Lew  Tom Doan  transakcje terminowe warunkowe  Tsiang Sho-Chieh  Tullock Gordon ,  Tversky Amos , ,  twierdzenie Arrowa ,  – Coase’a ,  – Hawkinsa-Simona  – Heckschera-Ohlina 

– Heckschera-Ohlina-Samuelsona , , ,  – HOS  twierdzenie Heckschera-Ohlina-Samuelsona – Koopmansa  – Modiglianiego-Millera , , , ,  – Stolpera-Samuelsona 

U Ulam Stanisław  uznaniowość (discretion) 

V Vickrey William , , , ,  Viner Jacob ,  Vishny Robert Ward 

W Wald Abraham ,  Wallace N. , , ,  Walras Leon , , , , , ,  Wałęsa Lech  warunek Lindahla-Bouwena-Samuelsona  – Samuelsona warunek Lindahla-Bouwena-Samuelsona warunkowa analiza logitowa  weak form efficiency hipoteza rynku efektywnego: forma słaba Weil N. David  Weiss Andrew  Wells Robin  West Kenneth D.  White Halbert  Wicksell Knut , ,  William H. Riker Prize  Williamson Oliver Eaton , – Winter S.  wskaźnik Kuznetsa  współczynnik beta ,  – ujemny  – Gini ,  wymienność (tradeoff)  wynik optymalny w sensie Hicksa  Wynne Susan  wzór Blacka-Scholesa , ,  – Slutzky’ego 

Y Yellen Janet 

Indeks

Z zachowania zgodne (incentive compatible)  zagregowana podaż ,  zagregowany popyt ,  zasada akceleratora  – Heckschera-Ohlina , , , , , , , , 

– – – –

279

Mundella (revelation principle)  odkrycia  skumulowanej przyczynowości  ujawnienia, odkrycia (revelation principle)  zgodność oszczędności i inwestycji ,  złota reguła tworzenia kapitału ,  zwierzęce instynkty (animal spirits) , 

EKONOMISTA

EKONOMISTA 2015/1 Tylko prenumerata zapewni regularne otrzymywanie czasopisma

Warunki prenumeraty

1 Wydawnictwo Key Text

Zamówienia na prenumeratę na 2015 r. oraz na sprzedaż egzemplarzową należy składać na stronie: www.ekonomista.info.pl lub wysłać zamówienie na adres wydawnictwo@keytext.com.pl z podaniem dokładnych danych. Ceny na 2015 r.: 352,80 zł 404,46 zł 58,80 zł 49,20 zł 67,41 zł

– prenumerata krajowa wersji drukowanej, – prenumerata wersji łączonej (druk + PDF), – jeden numer w wersji drukowanej, – jednen numer w wersji elektronicznej (PDF), – jednen numer wersji łączonej (druk + PDF).

Zamówienia na prenumeratę przyjmowane są na okres nieprzekraczający jednego roku. Cena prenumeraty za okres obejmujący kilka numerów (niepełny rok) jest wielokrotnością ceny jednego numeru. Prenumerata rozpoczyna się od najbliższego numeru po dokonaniu wpłaty na rachunek bankowy Wydawnictwa nr: 64 1160 2202 0000 0001 1046 1312 Egzemplarze drukowane wysyłamy ekonomiczną przesyłką rejestrowaną, spersonalizowane PDF-y na podany w zamówieniu adres e-mail. Wydawnictwo Key Text sp. z o.o., ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. +48 22 632 11 36, kom. +48 665 108 002

1 RUCH S.A.

Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ ruch.com.pl lub kontaktując się z Centrum Obsługi Klienta „RUCH” pod numerami: 22 693 70 00 lub 801 800 803 – czynne w dni robocze w godzinach 700 – 1700. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Paweł Kozłowski Zdzisław Sadowski – nie tylko z powodu jubileuszu 90-lecia urodzin 1 Kolporter S.A. – pren-kold@kolporter.com.pl, +48 22 35 50 471 do 478

1 Garmond Press S.A. – prenumerata.warszawa@garmondpress.pl, 01–106 Warszawa, ul. Nakielska 3, +48 22 836 69 21

Ekonomista 2015, nr 1, s. 1–150 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

Marcin Woźniak Aktywne programy rynku pracy: szacunki funkcji dopasowań dla Polski z wykorzystaniem danych regionalnych Sławomir Kuźmar The Impact of Labor MarMichał Pilc ket Institutions on Labor Market Performance in Transition Countries Bartłomiej Rokicki Regionalne deflatory PPP w Polsce oraz ich wykorzystanie Michał Burzyński Wpływ migracji na dobrobyt w krajach OECD Łukasz Piętak Polaryzacja ekonomiczna w Hiszpanii w latach 1955– 2013 Adam Noga Modelowanie zachowań strategicznych w gospodarce: Jean Tirole – Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii w 2014 r. Maria Jarosz Rzemieślnicy i biznesmeni. Właściciele małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych

EKONOMISTA CZASOPISMO POŚWIĘCONE NAUCE I POTRZEBOM ŻYCIA ZAŁOŻONE W ROKU 1900

2015 1

Indeks 357030 ISSN 2299–6184 Cena 49,20 zł (w tym 23% VAT)

2015

1 W numerze PAWEŁ KOZŁOWSKI

Zdzisław Sadowski – nie tylko z powodu jubileuszu 90-lecia urodzin MARCIN WOŹNIAK

Aktywne programy rynku pracy: szacunki funkcji dopasowań dla Polski z wykorzystaniem danych regionalnych SŁAWOMIR KUŹMAR, MICHAŁ PILC

The Impact of Labor Market Institutions on Labor Market Performance in Transition Countries BARTŁOMIEJ ROKICKI

Regionalne deflatory PPP w Polsce oraz ich wykorzystanie MICHAŁ BURZYŃSKI

Wpływ migracji na dobrobyt w krajach OECD

POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NAUK EKONOMICZNYCH

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE

WYDAWNICTWO KEY TEXT

Cena: 58,80 zł Cena PDF: 49,20 zł Pojedyńcze egzemplarze oraz prenumerata dostępne są: www.keytext.com.pl www.ekonomista.info.pl Tylko wersje elektroniczne: www.ibuk.pl Wydawnictwo Key Text ul. Sokołowska 9/410 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36 665 108 002 wydawnictwo@keytext.com.pl

Leszek Jerzy Jasiński

Nobel z ekonomii 1969–2014

www.keytext.com.pl

1969–2014

poglądy laureatów w zarysie Wydawnictwo Key Text