Zrodla ryzyka systemowego demo by keytext

Prof. dr hab. Jerzy Osiatyński Instytut Nauk Ekonomicznych PAN oraz Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku-Białej

na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej

„Przeprowadzona […] analiza jest oryginalnym wkładem w badania leżące na pograniczu teorii ekonomii i praktyki gospodarczej. Identyfikacja systemowego ryzyka finansowego i jego źródeł, jego pomiar, jak i analiza instrumentów zarządzania tym ryzykiem i jego neutralizacji – wszystko to są pola badawcze stosunkowo od niedawna studiowane, leżące na przecięciu teorii ekonomii, finansów publicznych i teorii zarządzania. […] Rozprawę uważam za pogłębioną analizę stosunkowo od niedawna dyskutowanego w literaturze problemu systemowych ryzyk finansowych w świecie globalnych finansów, a przy tym problemu o znaczeniu fundamentalnym dla polityki gospodarczej na szczeblu państwowym, regionalnym (zwłaszcza w reżimie wspólnej waluty) i globalnym. Recenzowana praca jest ważnym uzupełnieniem naszej wiedzy w omawianych przez nią obszarach ekonomii, finansów i polityki gospodarczej”.

Źródła ryzyka systemowego i metody jego ograniczania

na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej

zobowiązanie polityka pieniężna konkurencja

system ﬁnansowy kredyty ﬁnansowanie efekt walutowe system domina

ekonomia ryzyko bankowy ﬁnansowania

kabza okladka 1 192 strony.indd 1

kurs

pieniężna centralny współpraca

ﬁskalna podmiot gospodarka polityka koniunktura cykl rekomendacja zagraniczny bank

cena ryzyko reżim kursowy pasywa regulacje systemowebufor asymetria informacji

aktywa Europa Środkowo-Wschodnia

shadow zobowiązanie banking płynność

nierównowaga efekty analiza boom maturity ﬁnansowa zewnętrzne polityka kredytowy mismatch płynność

rezerwy makroostrożnościowa ryzyko walutowe gospodarkazintegrowane nadzór kurs walutowy otwarta kryzys zarażanie inwestycja procykliczność ﬁnansowy koszt ﬁnansowy czas ważny moral

zobowiązanie

systemowo

w w w. k e y t e x t . c o m . p l

ﬁnanse

dźwignia stabilność koncentracja finansowa finansowa spekulacja polityka polityka stabilności polityka rynek bank dług mikroostrożnościowa finansowej

zarządzanie

Milena Kabza

Dr Milena Kabza – tytuł doktora nauk ekonomicznych uzyskała w Instytucie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Ukończyła Politechnikę Łódzką w 2010 r., otrzymując tytuł magistra z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem oraz inżyniera w dziedzinie inżynierii biomedycznej. Autorka prac naukowych poświęconych m.in. teorii ekonomii oraz stabilności finansowej. Jej aktywność zawodowa jest związana z bankowością centralną. Niniejsza książka powstała na podstawie jej rozprawy doktorskiej o tym samym tytule.

Źródła ryzyka systemowego i metody jego ograniczania

Milena Kabza

hazardinstrumenty ryzyko

stopa procentowa zaufanie kredytowe

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

Wydawnictwo Key Text

2014-09-04 13:26:41

ƌſĚųĂ ƌǇǌǇŬĂ ƐǇƐƚĞŵŽǁĞŐŽ i metody jego ograniczania

ŶĂ ƉƌǌǇŬųĂĚǌŝĞ ŬƌĞĚǇƚſǁ ǁĂůƵƚŽǁǇĐŚ ǁ ƐǇƐƚĞŵĂĐŚ ďĂŶŬŽǁǇĐŚ ŬƌĂũſǁ ƵƌŽƉǇ _ƌŽĚŬŽǁŽͲtƐĐŚŽĚŶŝĞũ

Milena Kabza

rſĚųĂ ryzyka systemowego i metody jego ograniczania

na przǇŬųĂĚǌŝĞ Ŭredytów walutowych w systemach bankowych krajów EuropǇ _rodkowo-Wschodniej

zoboǁŝČzanie polityka pieniħǏna konkurencja

system Įnansowy kredyty ĮŶĂŶƐowanie efekt walutowe system domina

ekonomia ryzyko bankowy

ĮŶĂŶƐĞ

ĮŶĂŶƐowania

dǍwignia stabilnoƑđ koncentracja ĮŶĂŶƐowa Įnansowa spekulacja polityka polityka stabilnoƑci polityka rynek bank ĚųƵŐ mikroostroǏŶŽƑĐŝowa Įnansowej

kurs

pieniħǏŶĂ centralny wƐƉſųƉraca

Įskalna podmiot gospodarka polityka koniunktura cykl rekomendacja zagraniczny bank

cena pasywa ryzyko reǏŝŵ kursowy regulacje systemowebufor asymetria informacji zĂƌǌČĚzanie

aktywa Europa _rodkowo-Wschodnia

shadow zoboǁŝČzanie banking ƉųǇŶŶŽƑđ

nierównowaga efekty analiza boom maturity Įnansowa zewnħtrzne polityka kredytowy mismatch ƉųǇŶŶŽƑđ

rezerwy makroostroǏnoƑciowa ryzyko walutowe gospodarkazintegrowane nadzór kurs walutowy otwarta kryzys zaraǏanie inwestycja procyklicznoƑđ ĮŶĂŶƐowy koszt ĮŶĂŶƐowy czas wĂǏny moral zoboǁŝČzanie

systemowo

hazardinstrumenty ryzyko

stopa procentowa zaufanie kredytowe

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

Wydawnictwo Key Text

Książka powstała na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „Źródła ryzyka systemowego i metody jego ograniczania na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej” napisanej pod kierunkiem naukowym prof. dr. hab. Zbigniewa Hockuby. Recenzenci rozprawy doktorskiej: Prof. dr hab. Witold Koziński Prof. dr hab. Jerzy Osiatyński

Patronat naukowy publikacji Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Opracowanie graficzne i typograficzne Jacek Tarasiewicz Redaktor Jadwiga Witecka

Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9/410, 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, kom. 665 108 002 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 1. Ryzyko systemowe, determinanty i koszty materializacji . . . . 1.1. Ryzyko systemowe – cecha współczesnych rynków finansowych. . . . . . . . . 1.2. Definicje ryzyka systemowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Determinanty ryzyka systemowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Zagrożenia związane z ryzykiem systemowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. Kryzys 2007–2009 w kontekście problemu ryzyka systemowego . . . . . . . . .

13 13 15 20 27 36

Rozdział 2. Instytucje i instrumenty ograniczania ryzyka systemowego . . 2.1. Zarządzanie ryzykiem systemowym w zmiennym otoczeniu systemu finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Polityka regulacyjno-nadzorcza jako forma ograniczania ryzyka systemowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Rola polityki makroostrożnościowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Różnica między polityką mikro- i makroostrożnościową . . . . . . . . . . . . . . . 2.5. Polityka makroostrożnościowa a polityka fiskalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6. Polityka makroostrożnościowa a polityka pieniężna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7. Sposób organizacji polityki makroostrożnościowej – doświadczenia międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8. Polityka makroostrożnościowa a jednolity rynek w Unii Europejskiej . . . . . 2.9. Instrumenty polityki makroostrożnościowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 3. Kredyty walutowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jako źródło ryzyka systemowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Boom kredytowy jako przyczyna niestabilności finansowej . . . . . . . . . . . . . 3.2. Kredyty walutowe jako źródło ryzyka systemowego w krajach EŚW . . . . . . 3.3. Zagrożenia dla stabilności finansowej wynikające z wysokiego udziału kredytów walutowych w krajach EŚW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Determinanty udzielania kredytów walutowych w krajach EŚW. . . . . . . . . 3.5. Wnioski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48 52 59 62 65 69 74 80 86 97 99 104 112 118 131

Rozdział 4. Ograniczanie ryzyka systemowego – wnioski dla polityki gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 4.1. Materializacja ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi w krajach EŚW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

4.2. Metody ograniczania ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi w krajach EŚW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 4.3. Zapobieganie niestabilnym boomom kredytowym – podejście makroostrożnościowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 4.4. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Spis rysunków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Wstęp

Stabilność finansowa jest niezbędnym warunkiem rozwoju gospodarki. Jest to stan, w którym system finansowy pełni wszystkie swoje funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali. Oznacza także warunki, w których system finansowy jest zdolny do sprostania wstrząsom i poradzenia sobie z nierównowagami rynkowymi, ograniczając w ten sposób prawdopodobieństwo zakłóceń procesu pośrednictwa finansowego. Ochrona stabilności finansowej wymaga identyfikacji głównych źródeł ryzyka, takich jak: nieefektywność alokacji zasobów finansowych oraz nieprawidłowa wycena lub złe zarządzanie ryzykiem finansowym. Monitorowanie stabilności finansowej powinno mieć zatem charakter wyprzedzający, ponieważ nieefektywność w alokacji kapitału lub niedostatki w wycenie i zarządzaniu ryzykiem mogą podważyć przyszłą stabilność systemu finansowego, a przez to stabilność ekonomiczną. Stabilność finansowa oznacza również sytuację, kiedy w otoczeniu gospodarczym nie występuje ryzyko systemowe. Ryzyko to oznacza, że zdarzenie systemowe spowoduje na tyle istotną utratę wartości ekonomicznej lub zaufania do znaczącej części systemu finansowego, że prawdopodobne staje się wystąpienie negatywnych skutków dla realnej gospodarki. Kryzys finansowy zapoczątkowany w 2007 r. ujawnił istotne braki w nadzorze finansowym, który nie był w stanie przewidzieć negatywnych zmian sytuacji makroekonomicznej z perspektywy makroostrożnościowej i zapobiec nagromadzeniu się nadmiernego ryzyka systemowego w obrębie systemu finansowego. Wykazał także, że stosowane do tej pory instrumenty i środki mające zapewnić stabilność finansową nie były wystarczające. Utrzymanie stabilności systemu bankowego ma szczególne znaczenie dla zachowania stabilności systemu finansowego, ponieważ banki odgrywają kluczową rolę w finansowaniu gospodarki i w rozliczeniach płatniczych. Ważną ich funkcją jest także tworzenie produktów umożliwiających innym podmiotom zarządzanie ich ryzykiem finansowym. Co więcej, znaczącym czynnikiem wpływającym na stabilność systemu finansowego może być struktura walutowa kredytów udzielanych

Wstęp

przez banki. Duży udział kredytów walutowych może dotyczyć krajów rozwijających się, o gospodarce otwartej. Jednak zagrożenia związane z niekorzystną strukturą walutową kredytów charakteryzują wszystkie kraje o wysokim udziale kredytów denominowanych w walutach obcych. Wśród czynników ryzyka związanych z udzielaniem kredytów walutowych można wymienić m.in. ryzyko kredytowe oraz osłabienie mechanizmu transmisji monetarnej. Celem książki jest przedstawienie zjawiska ryzyka systemowego, jego źródeł i metod ograniczania, na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Szczególna uwaga została poświęcona usystematyzowaniu wieloaspektowej i rozproszonej wiedzy na ten temat, dlatego do jej przedstawienia wykorzystano różne perspektywy, tj. ekonomii, zarządzania i finansów. W warstwie metodologicznej połączono elementy rozważań teoretycznych z badaniem ekonometrycznym. Zjawisko kredytów walutowych dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej jest przedmiotem przeprowadzonego w opracowaniu badania empirycznego, które służy egzemplifikacji rozważań teoretycznych. Analiza ekonometryczna wskazuje na zjawiska, których wystąpienie może sprzyjać zwiększonej akcji kredytowej w walucie obcej. Dotychczasowe badania ekonomiczne dotyczące kredytów walutowych dla sektora niefinansowego, czyli gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, koncentrowały się na ich zmianach w czasie; co do zasady, nie wykazywano w nich różnic między krajami. W analizie przedstawionej w pracy nacisk został położony na różnice między krajami w udziale kredytów walutowych na cele mieszkaniowe w kredytach ogółem na cele mieszkaniowe dla gospodarstw domowych. W badaniu empirycznym zostały zweryfikowane następujące hipotezy:  w badanych krajach występuje substytucja między kredytem w walucie krajowej a kredytem w walucie obcej dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe – zależna od różnicy między krajowymi a zagranicznymi stopami procentowymi, przy czym, im wyższa jest różnica między krajowymi a zagranicznymi stopami procentowymi, tym większy jest udział kredytów w walucie zagranicznej w kredytach ogółem,  poziom koncentracji sektora bankowego w poszczególnych krajach jest skorelowany z udziałem kredytów walutowych dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w kredytach mieszkaniowych ogółem, przy czym większy poziom koncentracji powoduje zmniejszenie udziału kredytów w walucie zagranicznej w kredytach ogółem1,  sztywny reżim kursowy w poszczególnych krajach ma wpływ na wzrost udziału kredytów walutowych dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe2. Należy zauważyć, że według nowej teorii konkurencji (New Empirical Industrial Organization – NEIO) może się zdarzyć, że nawet kiedy koncentracja rośnie to (wbrew tradycyjnym teoriom) konkurencja także może się zwiększać. 2 Ryzyko walutowe postrzegane jako niskie może powodować wyższy popyt na kredyty walutowe w krajach posiadających sztywny reżim kursowy, ponieważ kredytobiorcy uważają, że istniejący stały reżim kursowy będzie odgrywał rolę zabezpieczenia (tj. ryzyka związane z wahaniami kursów walutowych są mniej istotne dla krajów posiadających sztywne reżimy kursowe). 1

Rozdział 1 Ryzyko systemowe, determinanty i koszty materializacji Kryzys finansowy, który rozpoczął się w 2007 r. w Stanach Zjednoczonych, szybko rozprzestrzenił się na sferę realną, osiągając wymiar światowy. Załamanie na rynkach finansowych sprawiło, że więcej uwagi zaczęto poświęcać ryzyku systemowemu. Celem rozdziału 1 jest przedstawienie ryzyka systemowego jako zjawiska wielowymiarowego, które jest częścią współczesnych, zintegrowanych rynków finansowych. Obecnie nie istnieje jedna, uniwersalna definicja ryzyka systemowego, dlatego w rozdziale zostały zaprezentowane wybrane koncepcje, które usystematyzowano według źródła, wpływu i kanału transmisji oraz w odniesieniu do wymiaru czasowego i międzysektorowego. W rozważaniach zostały podkreślone źródła szoków ekonomicznych, które mogą spowodować kryzysy finansowe oraz mechanizmy przenoszenia, kiedy niewielkie zaburzenie dla jednej instytucji finansowej może rozprzestrzenić się wśród innych instytucji, a przez to stać się zagrożeniem dla całego systemu finansowego. Następnie opisano przykładowe czynniki determinujące pojawienie się i narastanie ryzyka systemowego oraz zagrożenia związane z jego materializacją. Opisany w ostatnim fragmencie kryzys finansowy 2007–2009 jest przykładem materializacji ryzyka systemowego.

1.1. Ryzyko systemowe – cecha współczesnych rynków finansowych Globalizacja i integracja rynków finansowych jako tendencje rozwojowe współczesnych systemów finansowych stwarzają zagrożenia dla stabilności finansowej – pomimo ich pozytywnego wpływu na rozwój i efektywność systemu finansowego. Konsekwencją obu procesów jest wzrost wartości przepływów kapitałowych i rozwój pośrednictwa finansowego oraz coraz silniejsze wzajemne powiązania systemów finansowych.

Rozdział 1 . Ryzyko systemowe, determinanty i koszty materializacji

Kryzysy finansowe w sposób szczególnie wyraźny wykazały, że problemy w obszarze stabilności finansowej mogą doprowadzić do zaburzeń nie tylko na rynkach finansowych, ale także w sferze realnej gospodarki. Efektywne świadczenie usług pośrednictwa finansowego i zarządzania ryzykiem przez system finansowy na rzecz sektora realnego, czyli stabilność finansowa, zależy od dwóch głównych czynników: z jednej strony uwarunkowana jest bieżącym stanem systemu finansowego, a z drugiej – możliwym zakresem i skalą zewnętrznych szoków1. Zdarzenia mające negatywny wpływ na działanie systemu finansowego mogą mieć charakter zarówno egzo-, jak i endogeniczny. Przykładem zaburzenia egzogenicznego może być zmiana otoczenia makroekonomicznego niezależna od funkcjonowania systemu finansowego – np. nagły spadek tempa wzrostu PKB, który powoduje pogorszenie sytuacji ekonomicznej klientów instytucji finansowych oraz niekorzystnie wpływa m.in. na rentowność i poziom kapitału w instytucjach sektora finansowego. Zaburzenia mogą być generowane także wewnątrz systemu finansowego, tj. endogenicznie. Dzieje się tak wówczas, kiedy np. w wyniku m.in. (i) nieprawidłowej struktury bodźców (np. w postaci systemu wynagradzania, regulacji prawnych) lub (ii) istotnego obniżenia poziomu awersji do ryzyka, w systemie finansowym narastają strukturalne nierównowagi. Taką nierównowagą może być zwiększony i nieuzasadniony charakterem prowadzonej działalności poziom stosowanej dźwigni finansowej i powiązany z tym zjawiskiem przyrost kredytu w gospodarce2. Chociaż kryzys finansowy sprawił, że termin „ryzyko systemowe” stał się szczególnie popularny, to właściwie każdy z wcześniejszych kryzysów finansowych był spowodowany przez zaburzenia systemowe przyjmujące różne formy3. Koncepcja ryzyka systemowego ewoluowała, stając się coraz bardziej skomplikowana i rozpowszechniona. Do połowy lat 80. XX w. ryzyko systemowe odnosiło się do zakłóceń systemowych, które wynikały ze skutków akcji kredytowej banków dla sektora bankowego4. Przez lata ujawniły się różne wymiary ryzyka systemowego, ponieważ rozwój rynków finansowych powodował ich coraz większą integrację, wzrosło uzależnienie banków od finansowania na rynkach finansowych, innowacje finansowe i technologiczne pozwoliły na rozwój rynków instrumentów pochodnych i produktów strukturyzowanych itd. Pojęcie ryzyka systemowego zaczęło obejmować różne rodzaje działalności finansowej oraz skupiać się na współzależnościach między uczestnikami rynku, 1 M. Kabza, Ryzyko systemowe – cecha współczesnych rynków finansowych, Studia Ekonomiczne, nr 3, 2012. 2 M. Misina, G. Tkacz, Credit, Asset Prices, and Financial Stress in Canada, Working Paper, Bank of Canada, 2008. 3 Przykładami zaburzeń, które przyczyniły się do powstania wcześniejszych kryzysów są m.in. niewypłacalność rządu Rosji w 1998 r., która miała duży wpływ na rynki finansowe na całym świecie; niewypłacalność rządu Argentyny w 2001 r., co nie miało znaczącego wpływu na rynki światowe; atak terrorystyczny 11 września 2001 r., który nie tylko spowodował straty materialne, ale również wpłynął negatywnie na cały amerykański system finansowy. 4 K.C. Chakrabarty, Systemic risk assessment – The cornerstone for the pursuit of financial stability, przemówienie podczas konferencji Operationalising Tools for Macro-financial surveillance: Country experiences, FSU, Reserve Bank of India, Mumbaj, 3.04.2012.

Rozdział 2 Instytucje i instrumenty ograniczania ryzyka systemowego

Trwający od połowy lat 80. ubiegłego wieku do wybuchu ostatniego kryzysu długi okres względnej stabilności koniunktury (tzw. great moderation1) zmniejszał obawy, że rozwój systemu bankowego może mieć także niekorzystne następstwa2. Dyskusje ekonomistów dotyczyły raczej tego, w jakim stopniu zmniejszenie się wahań koniunktury było efektem korzystnego zbiegu okoliczności i zmian strukturalnych (m.in. znacznego wzrostu znaczenia sektora usług w gospodarkach krajów rozwiniętych), a na ile było wynikiem zmian w sposobie prowadzenia polityki pieniężnej3. Publikacje mówiące o tym, że rozwój sektora finansowego następował w pewnym stopniu kosztem wzrostu poziomu ryzyka systemowego nie były brane pod uwagę4. Międzynarodowy kryzys finansowy sprawił, że ekonomiści i decydenci zaczęli zwracać większą uwagę na ryzyko systemowe, co ono oznacza, jak je mierzyć, a przede wszystkim – jak mu zapobiegać. Istnieje powszechne przekonanie, że ryzyko systemowe nie było doceniane przed kryzysem. W związku z tym wysiłki w zakresie stworzenia ram służących do oceny i pomiaru ryzyka systemowego oraz przewidywania zdarzeń systemowych są podejmowane zarówno na poziomie międzynarodowym, jak i wśród lokalnych nadzorów finansowych. Celem jest także stworzenie mechanizmów ograniczania ryzyka systemowego, które potrafiłyby wychwycić pojawiające się nierównowagi makroekonomiczne oraz ocenić ich możliwy 1 Great moderation (Wielkie Uspokojenie) to okres względnej stabilności makroekonomicznej, który rozpoczął się w latach 80. XX. w. i trwał przez następne dwie dekady. Okres ten charakteryzował się niskim poziomem inflacji i stabilnym wzrostem gospodarczym. Por. D. Giannone, M. Lenza, L. Reichlin, Explaining the great moderation. It is not the shocks, ECB Working Paper, nr 865, 2008, http:// www.ecb.int/pub/ pdf/scpwps/ecbwp865.pdf. 2 K. Rogoff, Globalization and Global Disinflation, [w:] Monetary Policy and Uncertainty: Adapting to a Changing Economy, materiały konferencyjne, Federal Reserve Bank of Kansas City, Jackson Hole, 2003, s. 77–112. 3 S. Summers, What Caused The Great Moderation? Some Cross-Country Evidence, Federal Reserve Bank of Kansas City, Economic Review, Third Quarter, 2005, s. 5–32. 4 R.G. Rajan, Has Financial Development Made the World Riskier?, NBER Working Paper, nr 11728, 2005.

Rozdział 2. Instytucje i instrumenty ograniczania ryzyka systemowego

wpływ na stabilność systemu finansowego. Szczególną rolę w ograniczaniu ryzyka systemowego w sektorze finansowym ma odgrywać polityka makroostrożnościowa. Celem rozdziału 2 jest dokonanie przeglądu rozwiązań instytucjonalnych oraz instrumentów mogących przyczynić się do ograniczania ryzyka systemowego. Na początek zostały omówione metody zarządzaniem ryzykiem systemowym w warunkach zmienności systemu finansowego. Następnie przedstawiono rolę polityki makroostrożnościowej, sposoby jej organizacji w odniesieniu do rozwiązań międzynarodowych oraz wybrane instrumenty polityki makroostrożnościowej. Przedmiotem rozważań stały się również kwestie wpływu polityki makroostrożnościowej na politykę pieniężną, fiskalną oraz jej odniesienie do uwarunkowań instytucjonalnych Unii Europejskiej.

2.1. Zarządzanie ryzykiem systemowym w zmiennym otoczeniu systemu finansowego Zarządzanie ryzykiem systemowym nie jest zadaniem łatwym, głównie ze względu na innowacje technologiczne dotyczące m.in. instrumentów finansowych oraz niekontrolowane i szybkie przepływy kapitału. Czynnikami, które pozwalają na wcześniejsze rozpoznanie ryzyka systemowego, są m.in. wysoka dźwignia finansowa, boom kredytowy, wzajemnie zależne strategie inwestycyjne i sprzeczne informacje napływające z rynku5. Analizując możliwości zarządzania ryzykiem systemowym, można wyróżnić dwa podejścia6: (i) koncentrację na czynnikach ryzyka, które powstają w ramach systemu finansowego (ryzyko endogeniczne) oraz na efekcie zarażania lub (ii) koncentrację na egzogenicznych czynnikach ryzyka. W pierwszym przypadku przedmiotem analizy jest np. skala i koncentracja transakcji kredytowych instytucji finansowych. Organy nadzorcze monitorują kondycję kluczowych instytucji finansowych, rynki papierów wartościowych oraz systemy płatnicze, aby zidentyfikować trendy dotyczące ryzyka kredytowego, płynności oraz ryzyka rynkowego. Ryzyko wewnętrznych zakłóceń jest najczęściej ograniczane przez regulacje nadzorcze, kontrole oraz mechanizmy zarządzania kryzysowego. W drugim przypadku, odzwierciedlającym tezę, że stabilność systemu finansowego zależy od czynników makroekonomicznych, czynnikami ryzyka są m.in.: istotny wzrost zadłużenia, znaczące wahania cen aktywów finansowych oraz krajowe i międzynarodowe zakłócenia makroekonomiczne, które łącznie powodują trudności w obsłudze zadłużenia i spadek wartości zabezpieczeń. Większą trudność sprawia zarządzanie czynnikami zewnętrznymi, co wynika z ich natury, bardziej złożonych mechanizmów transferu oraz konieczności iden5 A. Sławiński, Przyczyny globalnego kryzysu bankowego, [w:] Nauki społeczne wobec kryzysu na rynkach finansowych, SGH, Warszawa, 2009. 6 G. Bardsen, K.G. Lingquist, D.P. Tsomocos, Evaluation of macroeconomic models for financial stability analysis, Norges Bank, 2006, s. 2–4.

Rozdział 3 Kredyty walutowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jako źródło ryzyka systemowego

Współczesne badania ekonomiczne wskazują, że pojawienie się kryzysu finansowego jest następstwem szoku zewnętrznego, który ma potencjał do zmiany zagregowanej podaży, popytu lub warunków płynnościowych – wówczas agenci ekonomiczni, którzy są racjonalni i posiadają wszelkie możliwe informacje, dostosowują się do nowej sytuacji1. Założenie o lepkości cen2 umożliwia okres dostosowawczy, co jest interpretowane jako cykl koniunkturalny3. Według Hayeka i Misesa zbyt duży wzrost poziomu kredytu powoduje boom przeinwestowania4, który prowadzi do kryzysu (w gospodarce zamkniętej)5 – tzw. boom-bust cycle6.

1 A. Hoffmann, An Overinvestment Cycle in Central and Eastern Europe?, Munich Personal RePEc Archive, 2009; http://mpra.ub.uni-muenchen.de/15668/. 2 Lepkość cen jest przykładem niedoskonałości rynku; polega na opóźnionym dostosowaniu się cen do sił podaży i popytu; może wynikać np. z zawartych wcześniej umów, braku informacji, kosztów zmian cen. 3 P. De Grauwe, Animal Spirits and Monetary Policy, CESifo Working Paper, nr 2418, 2008; M. Lombari, S. Sgherri, (Un)naturally low? Sequential Monte Carlo Tracking of the US Natural Interest Rate, DNB Working Paper, nr 142, 2007. 4 Inwestowanie w niewłaściwe lub w zbyt wiele projektów inwestycyjnych, które mają przynieść zysk (ze względu na niedoszacowanie ryzyka lub nadmierną zależność od kredytu), ale w końcu okazują się nieopłacalne. 5 F.A. von Hayek, Prices and Production: And Other Works on Money, the Business cycle, and the Gold Standard, Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama, 2008; L. von Mises, The Theory of Money and Credit, Ludwig von Mises Institute, Auburn, 2009. 6 Kilka innych teorii, które wyjaśniają cykle koniunkturalne, odbiega od teorii racjonalnych oczekiwań i założeń o pełnej informacji, ale bez szczególnego nacisku na znaczenie warunków kredytowych. Teorie te opisują przeinwestowanie jako rezultat istnienia animal spirits (J.M. Keynes), zachowań stadnych i samospełniających przepowiedni. Por. G. Akerlof, R. Shiller, Animal Spirits: How Human Psychology Drives the Economy, and Why It Matters for Global Capitalism, Princeton University Press, 2009; R. Shiller, Irrational Exuberance, Princeton University Press, 2000; P. De Grauwe, Animal Spirits and Monetary Policy, CESifo Working Paper, nr 2418, 2008; H. Minsky, The Financial Instability Hypothesis – Capitalist Processes and the Behaviour of the Economy, [w:] C. Kindleberger, J. Laffargue (red.), Financial Crises – Theory, History, and Policy, Cambridge University Press, Cambridge, 1982, s. 13–39.

Rozdział 3. Kredyty walutowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jako źródło ryzyka…

Przyczynami szybkiego wzrostu akcji kredytowej są irracjonalne zachowania uczestników rynku oraz duża płynność w sektorze bankowym7. White twierdzi, że w przypadku (małych) otwartych gospodarek pojawienie się boomu kredytowego jako elementu cyklu koniunkturalnego jest spowodowane przepływami kapitału finansowanymi przez zagraniczne kredyty8. Również McKinnon i Pill wyjaśniają, że zbytnia zależność od pożyczania na rynkach zagranicznych może spowodować przeinwestowanie w małych, otwartych gospodarkach9. Schnabl i in. oraz McKinnon i in. twierdzą, że dogodne warunki płynnościowe po 2001 r. przyczyniły się do boomów inwestycyjnych na całym świecie, zwłaszcza w małych, otwartych gospodarkach10. Napływ kapitału zagranicznego, finansującego w szczególności kredyty walutowe, umożliwia szybszy wzrost kredytu w gospodarce niż wynikałoby to ze wzrostu oszczędności krajowych, a to może oznaczać powstanie boomu kredytowego. Zjawisko kredytów udzielonych lub indeksowanych w walutach obcych, czyli kredytów walutowych w Europie Środkowo-Wschodniej może być interesujące dla polityki makroostrożnościowej ze względu na trzy kwestie. Po pierwsze, jest to przykład sytuacji, w której suma racjonalnych, indywidualnych działań uczestników rynku generuje ryzyko, tj. zawodność rynku tworzy ryzyko systemowe. Po drugie, historia działań regulacyjnych i ich rezultatów wskazują, że zestaw instrumentów polityki makroostrożnościowej powinien być szeroki, aby zapewnić możliwość wyboru konkretnych narzędzi w zależności od specyficznych cech ryzyka. Po trzecie, w warunkach jednolitego rynku Unii Europejskiej, współpraca międzynarodowa ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia skuteczności i efektywności działań nadzorczych. Celem rozdziału trzeciego jest analiza problemu kredytów walutowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w latach 2004–2011. W pierwszym fragmencie zostały zaprezentowane czynniki sprzyjające powstawaniu niestabilności finansowej w postaci boomu kredytowego. Następnie, szczególną uwagę skupiono na czynnikach, które decydowały o wzroście akcji kredytowej w walutach obcych w krajach EŚW oraz zagrożeniach dla stabilności finansowej wynikających z kredytów walutowych. W tej części pracy przeprowadzone zostało badanie ekonometryczne dotyczące czynników sprzyjających udzielaniu kredytów w walutach obcych, w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

7 Robbins w stosuje teorię Misesa-Hayeka do wyjaśnienia przyczyn Wielkiego Kryzysu, a Eichengreen i Mitchener, korzystając z narzędzi ilościowych – w celu odnalezienia dowodów na to, czy boom kredytowy przyczynił się do Wielkiego Kryzysu – potwierdzają główne argumenty tej teorii. Por. L. Robbins, The Great Depression, Macmillan, New York, 1934; B. Eichengreen, K. Mitchener, The Great Depression as a Credit Boom Gone Wrong, BIS Working Paper, nr 137, 2003. 8 W. White, Is Price Stability Enough?, BIS Working Paper, nr 205, 2006. 9 R. McKinnon, H. Pill, Credible Economic Liberalizations and Overborrowing, The American Economic Review 87, nr 2, 1997. 10 G. Schnabl, A. Hoffmann, Monetary Policy, Vagabonding Liquidity and Bursting Bubbles in New and Emerging Markets – An Overinvestment View, The World Economy 31, 2008, s. 1226–1252; R. McKinnon, G. Schnabl, The Case for Stabilizing China’s Exchange Rate: Setting the Stage for Fiscal Expansion, China and The World Economy, Vol. 17, nr 1, 2009, s. 1–32.

Rozdział 4 Ograniczanie ryzyka systemowego – wnioski dla polityki gospodarczej

W większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej boom kredytowy był związany z silnym wzrostem kredytów walutowych, ale wynikające z niego ryzyka nie były uwzględniane i szacowane w wystarczający sposób1. Wiele czynników sprzyjało zaciąganiu kredytów walutowych przez gospodarstwa domowe. Po stronie popytu kredyty walutowe stały się popularne ze względu na różnice stóp procentowych. Były one tańsze szczególnie wtedy, gdy ignorowane było ryzyko kursowe2. Co więcej, nie ograniczały się jedynie do kredytów w euro – w niektórych krajach kredyty były denominowane także w innych walutach, takich jak np. frank szwajcarski. Po stronie podaży struktura finansowania banków stała się zachętą do udzielania kredytów walutowych, ponieważ banki zależne uzyskiwały finansowanie z banków dominujących np. w euro i dlatego chętniej udzielały kredytów w innych walutach niż lokalnej3. Jeśli popyt na kredyty walutowe przekroczył podaż walutowego finansowania zagranicznego, to banki wykorzystywały swapy do zamiany posiadanych depozytów w walucie krajowej na finansowanie walutowe. Z punktu widzenia dzisiejszych doświadczeń niepowodzenie zastosowanych polityk i instrumentów ostrożnościowych, mających zapobiec eskalacji ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi, zostało spowodowane przez współdziałanie różnych czynników. W warunkach sztywnych lub aprecjonujących (ze względu na proces konwergencji) kursów walutowych ryzyko związane z kredytami walutowymi było postrzegane jedynie jako teoretyczne. Ponadto niektóre kraje, w których funkcjonowały banki macierzyste – dotyczyło to Austrii i, do pewnego stopnia, Włoch – miały własną tradycję udzielania kredytów waDotyczyło to głównie kredytów dla gospodarstw domowych. Wyjątkami były Czechy i Słowacja, gdzie udział kredytów walutowych był niewielki. Dodatkowo w przypadku Czech różnice między stopami procentowymi Narodowego Banku Czech, EBC i SNB były mniejsze. 3 Struktura finansowania, a nie własność, jest kluczem do wyjaśnienia udziału kredytów walutowych w kredytach ogółem. W przypadku Czech, gdzie system bankowy jest w dużej mierze własnością zagranicznych banków, zjawisko kredytów walutowych było marginalne. Por. International Monetary Fund, Central, Eastern and Southeastern Europe, Regional Economic Issues, 04.2013. 1 2

138

Rozdział 4. Ograniczanie ryzyka systemowego – wnioski dla polityki gospodarczej

lutowych, którą chciały wprowadzić na inne rynki4. W rezultacie tylko nieliczne kraje były rzeczywiście zainteresowane ograniczaniem ryzyka kursowego i podejmowały działania w tym zakresie5. Znaczenie ryzyk i skutków ich potencjalnej materializacji mogą się znacznie różnić w poszczególnych krajach. Jest to, przynajmniej częściowo, wynikiem różnych metod stosowanych przez organy nadzoru i/lub heterogeniczne standardy rynkowe. Przykładem stosowania różnych standardów rynkowych jest rola, jaką odgrywała struktura umów hipotecznych w zwiększaniu lub łagodzeniu skutków deprecjacji waluty lokalnej w niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Na przykład w Polsce banki bezpośrednio łączyły koszty kredytów hipotecznych z rynkowymi stopami procentowymi6. W związku z tym negatywne skutki silnej deprecjacji złotego na przełomie lat 2008 i 2009 były w znacznym stopniu kompensowane spadkiem rynkowych stóp procentowych w Szwajcarii i strefie euro. W przypadku Węgier taki mechanizm nie zaistniał, ponieważ banki mogły jednostronnie ustalać stawki oprocentowania pożyczek bez odniesienia do stawek rynkowych. Spadek głównych światowych stóp procentowych nie znalazł zatem odzwierciedlenia w oprocentowaniu kredytów walutowych, a gospodarstwa domowe odczuły znaczny wzrost wysokości rat kredytowych w czasie deprecjacji walut regionu EŚW. Celem rozdziału 4 jest analiza doświadczeń wynikających ze sposobów ograniczania ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi w krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz przedstawienie wybranych koncepcji prowadzenia polityki ekonomicznej. W pierwszych częściach rozdziału zaprezentowano zagadnienia związane z materializacją ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi w krajach EŚW oraz zastosowane metody jego ograniczania. Następnie wskazano możliwe działania dotyczące polityki makroostrożnościowej mające na celu zapobieganie niestabilnym boomom kredytowym.

4.1. Materializacja ryzyka systemowego związanego z kredytami walutowymi w krajach EŚW W okresie poprzedzającym kryzys, pomimo narastania nierównowag w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, premie za ryzyko spadały aż do połowy 2007 r. B.B. Bakker, Ch. Klingen, How Emerging Europe Came Through the 2008/09 Crisis: An Account by the Staff of the IMF’s European Department, IMF, 2012. 5 Co ciekawe, kraje, które były w tym skuteczne, nie należały do Unii Europejskiej – np. Białoruś, Mołdowa i Turcja skutecznie ograniczyły zadłużenie gospodarstw domowych w walutach obcych poprzez regulacje ostrożnościowe. Por. B. Bakker, C. Klingen (red.), How Emerging Europe Came Through the 2008/09 Crisis…, op. cit. 6 P.J. Szpunar, A. Głogowski, Lending in foreign currencies as a systemic risk, Macro-prudential Commentaries, nr 4, ESRB, 2012. 4

Podsumowanie

Ryzyko systemowe i polityka makroostrożnościowa Kryzys finansowy zapoczątkowany w 2007 r. zwrócił szczególną uwagę na koszty niestabilności systemowej zarówno na poziomie lokalnym, jak i światowym. Niestabilność systemowa była wynikiem materializacji ryzyka systemowego zakumulowanego w różnych częściach systemu finansowego oraz poza nim. Ryzyko systemowe, którego ograniczanie jest podstawowym celem polityki stabilności finansowej prowadzonej ex ante, tj. makroostrożnościowej, jest zjawiskiem wielowymiarowym, trudnym do identyfikacji i pomiaru. Źródła ryzyka systemowego mogą mieć charakter zarówno endo-, jak i egzogeniczny, co oznacza, że polityka makroostrożnościowa powinna być zdolna do identyfikacji źródeł ryzyka systemowego w krajowym systemie finansowym, jak i poza nim, w tym nierównowag makroekonomicznych, problemów strukturalnych, tendencji w globalnym systemie finansowym. Ich identyfikacja wymaga współdziałania wielu różnych instytucji. Ograniczanie ryzyka systemowego może wymagać działań w zakresie regulacji systemu finansowego oraz innych polityk (w tym makroekonomicznych czy strukturalnych), a także współdziałania z podmiotami zagranicznymi. Na obecnym etapie problemem jest kalibracja instrumentów polityki makroostrożnościowej z uwagi na niepewność dotyczącą mechanizmów ich transmisji do systemu finansowego i gospodarki. Ryzyko systemowe może szybko ewoluować (m.in. dzięki arbitrażowi regulacyjnemu oraz innowacjom finansowym), co ma negatywny wpływ na skuteczność podejmowanych działań. Głównym wyzwaniem jest stworzenie spójnego i skutecznego systemu współpracy polityki makroostrożnościowej z polityką mikroostrożnościową, pieniężną oraz z pozostałymi elementami krajowej polityki finansowej. Dodatkowo polityka makroostrożnościowa posiada istotny wymiar międzynarodowy. Duży zakres obecności podmiotów zagranicznych, przynależność do Unii Europejskiej, tworzenie unii bankowej, wpływ unijnej polityki makroostrożnościowej powodują konieczność daleko idącej współpracy transgranicznej w celu zapewnienia jej skuteczności.

172

Podsumowanie

Systemowy charakter ryzyk związanych z kredytami walutowymi Jednym z najważniejszych źródeł narastania zagrożeń w wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej był napływ kapitału zagranicznego w okresie sprzed kryzysu. Napływ ten odbywał się w dużej mierze za pośrednictwem systemu bankowego i przyczynił się do zwiększonej ekspansji kredytowej. W wyniku procesów prywatyzacji, restrukturyzacji oraz ze względu na inwestycje zagraniczne, wiele banków w Europie Środkowo-Wschodniej stało się podmiotami zależnymi instytucji działających na arenie międzynarodowej, głównie dużych europejskich grup bankowych, które – w niektórych przypadkach – działały także poprzez oddziały. Banki te były pośrednikami napływu kapitału, ponieważ udzielały kredytów finansowanych w dużej mierze ze źródeł zagranicznych – zazwyczaj za pomocą linii kredytowych od instytucji macierzystych lub poprzez rynki międzybankowe. Przepływy finansowe w bankach były kierowane głównie na kredyty konsumpcyjne i hipoteczne, co powodowało wzrost konsumpcji i cen nieruchomości. W rezultacie duża skala napływu kapitału zagranicznego stworzyła boom na rynku nieruchomości i w gospodarce. Ponadto w przeciwieństwie do bezpośrednich inwestycji zagranicznych, napływ kapitału zagranicznego poprzez banki nie przyczynił się do wzrostu kapitału produkcyjnego, ponieważ zagraniczne środki finansowe były przekazywane w znaczniej mierze do sektora nieruchomości. Napływ kapitału spowodował również wzrost zadłużenia zagranicznego oraz rosnące uzależnienie od zagranicznych źródeł finansowania. W okresie poprzedzającym kryzys szybki wzrost akcji kredytowej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej był w dużej mierze konsekwencją udzielania przez banki kredytów walutowych. Najważniejszymi czynnikami zwiększenia podaży kredytów walutowych były coraz większa obecność banków zagranicznych w Europie Środkowo-Wschodniej, rosnąca konkurencja w sektorze bankowym, różnice w stopach procentowych oraz łatwy dostęp do finansowania hurtowego (dzięki płynności na rynkach globalnych i finansowaniu ze strony zagranicznych podmiotów dominujących). Wkrótce pojawił się bardzo silny popyt na kredyty walutowe wynikający głównie z różnic stóp procentowych oraz nieprawidłowego postrzegania ryzyka kursowego (zwłaszcza w krajach posiadających sztywny reżim kursowy). W Bułgarii, na Łotwie, Litwie, Węgrzech, w Austrii, Polsce i Rumunii kredyty walutowe osiągnęły znaczny, choć zróżnicowany udział w portfelach kredytowych banków. Nie tylko skala, ale także struktura walutowa kredytów walutowych różniła się pomiędzy państwami. W niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej (takich jak Bułgaria, Litwa, Łotwa i Rumunia) kredyty walutowe były udzielane głównie w euro, a na Węgrzech, w Austrii oraz Polsce inne waluty odgrywały dominującą rolę, szczególnie dotyczyło to franków szwajcarskich. Kredyty walutowe są związane z różnymi rodzajami zagrożeń, począwszy od zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia boomu kredytowego, poprzez zwiększony poziom ryzyka kredytowego i finansowania, do utrudnień w prowadzeniu polityki pieniężnej. Doświadczenia krajów Europy Środkowo-Wschodniej pokazują, że kredyty walutowe mogą sprzyjać nadmiernemu wzrostowi akcji kredytowej oraz bańkom cenowym na rynkach aktywów. Z powodu różnic stóp

Literatura

Acharya V., Yorulmazer T. (2008), Cash-in-the-market pricing and optimal resolution of bank failures, Review of Financial Studies. Acharya V., Gale D., Yorulmazer T. (2009), Rollover Risk and Market Freezes, New York University and Federal Reserve Bank of New York Working Paper; www.newyorkfed.org/research/conference/2009/ cblt/Acharya-Gale-Yorulmazer.pdf. Acharya V., Wachtel P., Walter I. (2009), International Alignments of Financial Sector Regulation, [w:] V. Acharya, M. Richardson (red.), Restoring Financial Stability: How to Repair a Failed System, Wiley, Hoboken. Admati A.R., De Marzo P.M., Hellwig M.F., Pfleiderer P. (2010), Fallacies, Irrelevant Facts, and Myths in the Discussion of Capital Regulation: Why Bank Equity is Not Expensive, Rock Center for Corporate Governance at Stanford University, Working Paper, nr 86, Stanford Graduate School of Business Research Paper, nr 2065. Admati A.R., De Marzo P.M., Hellwig M.F., Pfleiderer P. (2012), Debt Overhang and Capital Regulation, Rock Center for Corporate Governance, Working Paper, nr 114, Max Planck Institute, Bonn. Admati A., Hellwig M. (2013), The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It, Princeton University Press, Princeton. Adrian T., Shin H.S. (2010), The Changing Nature of Financial Intermediation and the Financial Crisis of 2007–2009, Federal Bank of New York Staff Reports, nr 439. Akerlof G., Shiller R. (2009), Animal Spirits: How Human Psychology Drives the Economy, and Why It Matters for Global Capitalism, Princeton University Press. Allen F., Gale D. (2007), Understanding Financial Crises, Oxford University Press. Altig D.E. (2003), What is the Right Inflation Rate?, Federal Reserve Bank of Cleveland. Aslund A. (2009), The East European Financial Crisis, Studia i Analizy, CASE , No 395. Aspachs-Bracons O., Rabanal P. (2011), The effects of housing prices and monetary policy in a currency union, IMF Working Paper, nr WP/11/6, http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2011/wp1106.pdf. Avdjiev S., McCauley R., McGuire P. (2012), Rapid credit growth and international credit: Challenges for Asia, BIS Working Papers, nr 377. Backé P., Wójcik C. (2006), Catching-up and credit booms in Central and Eastern European EU Member States and Acceding Countries: An Interpretation within the New Neoclassical Synthesis Framework, CESifo-Working Paper, nr 1836. Backé P., Égert B., Walko Z. (2007), Credit Growth in Central and Eastern Europe Revisited, Focus on European Economic Integration, OeNB. Bakker B., Gulde A.M. (2010), The Credit Boom in the EU New Member States: Bad Luck or Bad Policies?, IMF Working Paper, nr 10/130. Bakker B., Klingen C. (red.) (2012), How Emerging Europe Came Through the 2008/09 Crisis – An Account by the Staff of the IMF’s European Department, International Monetary Fund. Bancarewicz G. (2005), Kryteria klasyfikacji i uprzywilejowana pozycja banków ważnych systemowo oraz wyrównywanie szans banków w systemie finansowym, Bank i Kredyt, nr 11–12.

178

Literatura

Banerjee A. (1992), A simple model of herd behaviour, Quarterly Journal of Economics. Bank for International Settlements (1994), 64th Annual Report, Basel. Bank for International Settlements (2001), Core Principles for Systemically Important Payment Systems, Committee on Payment and Settlement Systems. Bank for International Settlements (2010), Practical approaches to designing and conducting macroprudential policy. Bank for International Settlements (2010), Funding Patterns and Liquidity Management of Internationally Active Banks, CGFS Paper 39. Bank of England (2011), Instruments of macroprudential policy, Discussion Paper, ISSN 1754–4262. Bardsen G., Lingquist K.G., Tsomocos D.P. (2006), Evaluation of macroeconomic models for financial stability analysis, Norges Bank. Baring F. (1797), Observations on the Establishment of the Bank of England, Hinerba Prefs. Barth J.R., Caprio G. Jr., Levine R. (2002), Bank Regulation and Supervision: what works best?, NBER Working Paper, nr 9323. Bartholomew P., Whalen G. (1995), Fundamentals of Systemic Risk, [w:] G. Kaufman, Banking, Financial Markets, and Systemic Risk, Research in Financial Services, Vol. 7, Londyn. Basel Committee on Banking Supervision (2010), Review of the Differentiated Nature and Scope of Financial regulation. Key issues and recommendations, Bazylea. Basso H.S., Calvo-Gonzalez O., Jurgilas M. (2007), Financial dollarisation: the role of banks and interest rates, ECB Working Paper, nr 748. Beau D., Clerk L., Majon B. (2011), Macroprudential policy and the conduct of monetary policy, Occasional Paper, nr 8, Bank Francji. Beck T., Demirgüç-Kunt A., Levine R. (2000), A New Database on Financial Development and Structure, World Bank Economic Review, nr 14. Beckmann E., Scheiber T., Stix H. (2011), How the Crisis Affected Foreign Currency Borrowing in CESEE: Microeconomic Evidence and Policy Implications, Focus on European Economic Integration, Oesterreichische Nationalbank. Belka M. (2011), Polityka makrostabilnościowa jako konieczny element polityki stabilizowania koniunktury, wystąpienie podczas Kongresu Ryzyka Bankowego, Warszawa, 14.11.2011. Beltratti A., Stulz R.M. (2009), Why did some banks perform better during the credit crisis? A cross-country study on the impact of governance and regulation, NBER Working Paper, nr 15180. Bems R., Schellekens P. (2007), Finance and Convergence: What’s Ahead for Emerging Europe, IMF Working Paper, WP/07/244. Bernanke B.S., Gertler M. (1995), Inside the Black Box: Credit Channel of Monetary Policy Transmission, NBER Working Paper, nr 5146. Bernanke B.S., Gertler M., Gilchrist S. (1998), The Financial Accelerator in a Quantitative Business Cycle Framework, NBER Working Paper, nr 6455. Bernanke B.S., Gertler M., Gilchrist S. (1999), The Financial Accelerator in Quantitative Business Cycle Framework, Handbook of Macroeconomics, Vol. 1. Bernanke B.S. (2007), GSE Portfolios, Systemic Risk, and Affordable Housing, przemówienie podczas Independent Community Bankers of America’s Annual Convention and Techworld, Honolulu, Hawaii, 6.03.2007, http://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/bernanke20070306a.htm. Bernanke B.S. (2011), The Effects of the Great Recession on Central Bank Doctrine and Practice, przemówienie podczas konferencji Federal Reserve Bank of Boston 56th Economic Conference pt. Long Term Effects of the Great Recession, Boston, 18–19.10.2011. Bikhchandani S., Hirshleifer D., I Welch. (1992), A theory of fads, fashions, customs and cultural changes in informational cascades, Journal of Political Economy. Bech M.L. (2007), The Interbank Payment System Following Wide-Scale Disruptions, ECB. Beer C., Ongena S., Peter M. (2010), Borrowing in Foreign Currency: Austrian Households as Carry Traders, Journal of Banking and Finance, 34, 2198–2211. Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Makroekonomia, Warszawa. Bessis J. (2002), Risk management in banking, druga edycja, John Wiley and Sons. Board of Governors of the Federal Reserve System (2001), Policy Statement on Payments System Risk, Waszyngton, 30.05.2001. Bookstaber R. (2007), A Demon of our Own Design. Markets, Hedge Funds, and the Perils of Financial Innovations, John Wiley and Sons, Hoboken, NJ. Boot A., Thakor A. (1993), Bank regulation, reputation and rents: Theory and policy, [w:] C. Mayer, X. Vives (red.), Capital Markets and Financial Intermediation, Cambridge University Press, 1993.

Literatura

179

Bordo M.D., Mizrach B., Schwartz A.J. (1995), Real Versus Pseudo-International Systemic Risk: Some Lessons from History, NBER Working Paper, nr 5371. Borio C., Furfine C., Lowe P. (2001), Procyclicality of the Financial System and Financial Stability: Issues and Policy Options, [w:] Marrying the Macro- and Micro-Prudential Dimensions of Financial Stability, BIS Papers, nr 1. Borio C., Lowe P. (2002), Asset prices, financial and monetary stability: exploring the nexus, Working Paper, nr 114, BIS. Borio C. (2003), Towards a macroprudential framework for financial supervision and regulation?, BIS Working Paper, nr 128. Borio C., Lowe P. (2004), Securing sustainable price stability. Should credit come back from the wilderness?, BIS Working Papers, nr 157. Borio C., Shim I. (2007), What can (macro-)prudential policy do to support monetary policy?, BIS Working Paper, nr 242. Borio C. (2011), Implementing the macroprudential approach to financial regulation and supervision, [w:] The Financial Crisis and the Regulation of Finance, Edward Elgar Publishing Ltd. Borio C., Zhu H. (2011), Capital regulation, risk-taking and monetary policy: a missing link in the transmission mechanism?, Journal of Financial Stability. Borio C., Disyatat P. (2011), Global imbalances and the financial crisis: Link or no link?, BIS Working Papers, nr 346, 2011. Borio C. (2012), The financial cycle and macroeconomics: what have we learnt?, BIS Working Papers, nr 395. Boyd J.H., Champ B. (2006), Inflation, Banking, and Economic Growth, Federal Reserve Bank of Cleveland. Breuer T., Jandacka M., Rheinberger K., Summer M. (2010), Does adding up of economic capital for marketand credit risk amount to conservative risk assessment?, Journal of Banking and Finance, Vol. 34(4). Brown M., De Haas R. (2000), Foreign Currency Lending in Emerging Europe: Bank-Level Evidence, Working Paper, nr 122. Brown M., Ongena S., Yesin P. (2008), Currency denomination of bank loans: Evidence from small firms in transition countries, Center for Economic Research Discussion Paper, nr 16. Brown M., Ongena S., Yesin P. (2009), Foreign Currency Borrowing by Small Firms, Swiss National Bank, Working Paper, nr 2. Brown M., Kirschenmann K., Ongena S. (2009), Foreign currency loans – Demand or supply driven?, European Banking Center Discussion Paper, nr 21, Center for Economic Research Discussion Paper, nr 78. Brunnermeier M., Pedersen L. (2008), Market liquidity and funding liquidity, Review of Financial Studies. Brunnermeier M., Crockett A., Goodhart Ch., Persaud A.D., Shin H. (2009), The Fundamental Principles of Financial Regulation. Geneva Reports on the World Economy, Preliminary Conference Draft, International Centre for Monetary and Banking Studies, Centre for Economic Policy Research. Brusco S., Castiglionesi F. (2007), Liquidity coinsurance, moral hazard and financial contagion, Journal of Finance. Brzoza-Brzezina M. (2005), Lending Booms in Europe’s Periphery: Will Euro Adoption Matter?, ECB Working Paper, nr 543. Brzoza-Brzezina M., Chmielewski T., Niedźwiedzińska J. (2010), Substitution between domestic and foreign currency loans in Central Europe, ECB Working Paper, nr 1187. Brzoza-Brzezina M. (2011), Polska polityka pieniężna. Badania teoretyczne i empiryczne, Wyd. C.H. Beck, Warszawa. Bullard J., Neely C.J., Wheelock D.C. (2009), Systemic Risk and the Financial Crisis: A Primer, Federal Reserve Bank of St. Louis Review, The Federal Reserve Bank of St. Louis. Calvo G.A. (1998), Capital Flows and Capital-Market Crises: The Simple Economics of Sudden Stops, Journal of Applied Economics. Caprio G. Jr. (1997), Safe and sound banking in developing countries: we’re not in Kansas anymore, Policy Research Working Paper Series, The World Bank, nr 1739. Cassola N., Drehmann M., Hartmann P., Lo Duca M., Scheicher M. (2008), A research perspective on the propagation of the credit market turmoil, ECB Research Bulletin, nr 7, Chan N., Getmansky M., Hass S.M., Lo A.W. (2007), Systemic Risk and Hedge Funds, ECB. Chakrabarty K.C. (2012), Systemic risk assessment – The cornerstone for the pursuit of financial stability, przemówienie podczas konferencji Operationalising Tools for Macro-financial surveillance: Country experiences, FSU, Reserve Bank of India, Mumbaj, 3.04.2012. Charemza W.W., Deadman D.F. (1997), Nowa ekonometria, PWE, Warszawa.

180

Literatura

Chen Y. (1999), Banking panics: The role of the first-come, first-served rule and information externalities, Journal of Political Economy. Cifuentes R., Shin H., Ferrucci V. (2005), Liquidity risk and contagion, Journal of the European Economic Association. Clement P. (2010), The term ‘macroprudential’: origins and evolution, BIS Quarterly Review, http://www. bis.org/publ/qtrpdf/r_qt1003h.pdf. Committee on the Global Financial System (2011), Practical Approaches to Designing and Conducting Macroprudential Policy, Bank for International Settlements. Cottarelli C., Dell’Ariccia G., Vladkova-Hollar I. (2003), Early Birds, Late Risers, and Sleeping Beauties: Bank Credit Growth to the Private Sector in Central and Eastern Europe and the Balkans, IMF Working Paper, nr WP/03/213. Crockett A. (1997), Why Is Financial Stability a Goal of Public Policy? [w:] Maintaining Financial Stability in a Global Economy, 7–36, Kansas City, Federal Reserve Bank of Kansas City. Cuaresma J.C., Fidrmuc J., Hakel M. (2011), Determinants of Foreign Currency Loans in CESEE Countries: A Meta-Analysis, [w:] Focus on European Economic Integration, Oesterreichische Nationalbank, nr 4. Czaplicki M. (2012), Boomy kredytowe w gospodarkach wschodzących. Przyczyny i sposoby przeciwdziałania, Materiały i Studia NBP, Zeszyt nr 284. Danielsson J., Zigrand J.P., Shin H.S. (2009), Risk Appetite and Endogenous Risk, Mimeo, London School of Economics. Davis E.P. (1992), Debt, Financial Fragility and Systemic Risk, Clarendon Press, Oxford. De Bandt O., Hartman P. (2000), Systemic Risk: A Survey, ECB Working Paper, nr 35. De Bandt O., Hartmann P. (2004), Systemic risk management, ECB, Frankfurt. De Bandt O., Hartmann P., Peydró-Alcalde J.L. (2009), Systemic risk in banking: An update, [w:] A. Berger, P. Molyneux, J.O.S. Wilson (red.), Oxford Handbook of Banking, Oxford University Press. De Grauwe P. (2008), Animal Spirits and Monetary Policy, CESifo Working Paper, nr 2418. Dell’Arricia G., Marquez R. (2006), Lending booms and lending standards, Journal of Finance. Dell’Ariccia G., Igan D., Leaven L. (2008), Credit Booms and Lending Standards: Evidence from the Subprime Mortgage Market, IMF Working Paper, nr WP/08/106. Dell’Ariccia G., Deniz I., Laeven L., Tong H., Bakker B., Vandenbussche J. (2012), Policies for Macrofinancial Stability: How to Deal with Credit Booms, IMF Staff Discussion Note 12/6. Demirguc-Kunt A., Detragiache E. (1997), The Determinants of Banking Crises – Evidence from Developing and Developed Countries, IMF Working Paper, nr WP/97/100. Dewatripont M., Tirole J. (1994), The prudential regulation of banks, MIT Press, Cambridge. Dębski W. (2007), Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Di Marco K., Pirie M., Au-Yeung W. (2009), A history of public debt in Australia, Australian Treasury. Diamond D., Dybvig P.H. (1986), Banking Theory, Deposit Insurance and Bank Regulation, The Journal of Business, t. 59, nr 1. Dincer N., Nevapti B. (2005), Measuring the Quality of Bank Regulation and Supervision with an Application to Transition Economies, Economic Inquiry, t. 43, nr 1. Drees B., Pazarbasioglu C. (1995), The Nordic Banking Crisis: Pitfalls in Financial Liberalization?, IMF Working Paper, nr WP/95/61. Duenwald C., Gueorguiev N., Schaechter A. (2005), Too Much of a Good Thing? Credit Booms in Transition Economies: The Cases of Bulgaria, Romania, and Ukraine, IMF Working Paper, nr 05/128. Duffie D., Zhu X. (2009), Does a central clearing counterparty reduce counterparty risk?, Rock Center for Corporate Governance at Stanford University Working Paper, nr 46. Dziawgo L. (2009), Status instytucji zaufania publicznego we współczesnej bankowości: pomiędzy Partnership Banking a Killer Banking? [w:] Finanse 2009 – Teoria i praktyka bankowości, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin. Eckhardt A., Eckhardt K. (2008), Demokratyczna koncepcja bankowości – wybrane problemy krytyki z pozycji doktryny konserwatywnej i empirii ekonomicznej, [w:] Państwo – koncepcje, zadania, Wrocławskie Studia Erazmiańskie, nr II, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław. Economic and Financial Committee (2001), Report on Financial Crisis Management, EFC/ECFIN/251/01– en–Final; Economic Paper, nr 156; http://europa.eu.int/ economy_finance. Economic Report of the President (2009), Washington, DC, U.S. Government Printing Office, www.gpoaccess.gov/eop/2009/2009_erp.pdf. Eichengreen B., Hausmann R. (1999), Exchange Rates and Financial Fragility, NBER, Waszyngton.

Literatura

181

Eichengreen B., Mitchener K. (2003), The Great Depression as a Credit Boom Gone Wrong, BIS Working Paper, nr 137. Erste Group Bank AG (2011), Annual Financial Report. European Central Bank (2005), Financial market contagion, Financial Stability Review. European Central Bank (2006), Macroeconomic and financial stability challenges for accession and candidate countries, ECB Occasional Paper, nr 48. European Central Bank (2009), Concept of systemic risk, [w:] Financial Stability Review. European Central Bank (2009), Financial Stability Report, 06.2009. European Central Bank (2010), Financial Stability Review, 12.2010. European Central Bank (2012), Technical features of Outright Monetary Transactions, EBC Press Release, 6.09.2012. Favara G. (2003), An Empirical Reassessment of the Relationship Between Finance and Growth, IMF Working Paper WP/03/123. Ferguson R., Hartmann P., Panetta F., Portes R. (2007), International financial stability, Geneva Report on the World Economy, nr 9. Fidrmuc J., Korhonen I. (2006), Meta-analysis of the Business Cycle Correlation between the Euro Area and the CEECs, CESifo Working Paper, nr 1693. Financial Services Authority (2009), Mortgage Market Review, Discussion Paper, nr 3, FSA. Fischer S. (2001), Exchange Rate Regimes: Is the Bipolar View Correct?, Journal of Economic Perspectives, 15. Flannery M. (1996), Financial crises, payment system problems and discount window lending, Journal of Money, Credit and Banking. Fostel A., Geanakoplos J. (2008), Leverage cycles and the anxious economy, American Economic Review. Freixas X., Parigi B. (1998), Contagion and efficiency in gross and net interbank payment systems, Journal of Financial Intermediation. Freixas X., Santomero A.M. (2003), An Overall Perspective on Banking Regulation, Economic and Business Working Paper, nr 664, Universitat Pompeu Fabra, Barcelona. Friedman M. (1968), The Role of Monetary Policy, American Economic Review, nr 58 (1). Friedman M. (1992), Do old fallacies ever die?, Journal of Economic Literature, Vol. 30, nr 4, s. 2129–2132. Frydl E.J., Quintyn M. (2000), The Benefits and Costs of Intervening in Banking Crises, IMF Working Paper, nr WP/00/147. Fuerst T. (1995), Monetary and Financial Interactions in the Business Cycle, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 27. G-30 (2010), Enhancing Financial Stability and Resilience: Macroprudential Policy, Tools, and Systems for the Future. Galati G., Moessner R. (2011), Macroprudential policy – a literature review, BIS Working Papers, nr 337. Geneva Reports on the World Economy (2009), The fundamental principles of financial regulation, Centre for Economic Policy Research (CEPR). George E.A.J. (1998), The New Lady of Threadneedle Street. Governor’s Speech, Bank of England, London, http://www.bankofengland.co.uk/Links/setframe.html. Giannone D., M Lenza., Reichlin L. (2008), Explaining the great moderation. It is not the shocks, ECB Working Paper, nr 865, http://www.ecb.int/pub/pdf/scpwps/ecbwp865.pdf. Global Institutions (1997), National Supervision and Systemic Risk. A Study Group Report of Group of Thirty, Waszyngton. Goldfajn I., Valdes R. (1997), Capital Flows and the Twin Crises: Role of Liquidity, IMF Working Paper, nr WP/97/87. Goldstein M. (2001), Global Financial Stability: Recent Achievements and Ongoing Challenges, Global Public Policies and Programs: Implications for Financing and Evaluation, prezentacja podczas warszatów Banku Światowego. Goldstein M., Turner P. (2004), Controlling Currency Mismatches in Emerging Markets, Peterson Inst for International Economics. Goodhart C. (2000), The Organizational Structure of Banking Supervision, FSI Occasional Paper, nr 1, BIS. Goodhart C., Huang H. (2005), The lender of last resort, Journal of Banking and Finance, nr 29, s. 1059–1082. Goodhart C. (2009), The Continuing Muddles of Monetary Policy: A Steadfast Refusal to Face Facts, Economica, Vol. 76, 2009. Goodhart C. (2011), The Macro-Prudential Authority: Powers, Scope and Accountability, OECD Journal: Financial Market Trends, Vol., 2011, nr 2, OECD, http://www.ocde.fr/dataoecd/0/0/48979021.pdf.

182

Literatura

Gourinchas P., Valdes R., Landerretche O. (2001), Lending Booms: Latin America and the World, Economia, Vol. 1. Goyal R., Koeva Brooks P., Pradhan M., Tressel T., Dell’Ariccia G., Pazarbasioglu C. (2013), A Banking Union for the Euro Area, IMF Staff Discussion Note 13/1. Green R.K., Wachter S.M. (2007), The Housing Finance Revolution, University of Pennsylvania, Institute for Law and Economics, Research Paper Series, nr 09–37. Gros D., Micossi S. (2008), A call for European Financial Stability Fund, CEPS Commentary, 30.11.2008. Gros D. (2009), Collapse in Eastern Europe? The Rationale for a European Financial Stability Fund, CEPS Commentary, 25.02.2009. Group of Ten (2001), Report on Consolidation in the Financial Sector, 25.01.2001. Group of Thirty (1997), Global Institutions, National Supervision and Systemic Risk, Washington. Group of Thirty (2003), Global Clearing and Settlement, Consultative Group on International Economic and Monetary Affairs, Inc. Group of Thirty (2010), Enhancing Financial Stability and Resilience: Macroprudential Policy, Tools, and Systems for the Future, http://www.group30.org/images/PDF /Macroprudential_Report_Final.pdf. Gruen D., Plumb M., Stone A. (2003), How Should Monetary Policy Respond to Asset-price Bubbles?, Research Discussion Paper, Reserve Bank of Australia. Hahm J., Mishkin F.C., Shin H.S., Shin K. (2012), Macroprudential Policies in Open Emerging Economies, NBER Working Paper, nr 17780. Haldane A.G. (2009), Why banks failed the stress test, przemówienie podczas konferencji „Marcus-Evans Conference on Stress-Testing”, Londyn, 9–10.02.2009, http://www.bankofengland.co.uk/publications/Documents/speeches/2009/speech374.pdf. Hanson S.G., Kashyap A.K., Stein J.C. (2011), A macroprudential approach to financial regulation, Journal of Economic Perspectives, 25(1). Hayek F.A. von (1976), Geldtheorie und Konjunkturtheorie, Salzburg, (1929). Hayek F.A. von (2008), Prices and Production: And Other Works on Money, the Business cycle, and the Gold Standard, Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama. He D. (2013), Hong Kong’s approach to financial stability, Hong Kong Monetary Authority and Hong Kong Institute for Monetary Research, Vol. 9, nr 1. Heremans D., Bouckaert B., De Geest G. (red.) (2000), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. 3, The Regulation of Contracts, Cheltenham. Herzberg V., Watson M. (2007), Economic Convergence in South-Eastern Europe: Will the Financial Sector Deliver?, SUERF Studies. Hilbers P., Otker-Robe I., Pazarbasioglu C., Johnsen G. (2005), Assessing and Managing Rapid Credit Growth and the Role of Supervisory and Prudential Policies, IMF Working Paper, nr WP/05/151. Hirsch W.Z. (1979), Law and Economics. An Introductory Analysis, Academic Press, Nowy Jork, Londyn. Hockuba Z. (2008), Stabilność finansowa a stabilność cen, przemówienie podczas Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich, 16.04.2008. Hoffmann A. (2009), An Overinvestment Cycle in Central and Eastern Europe?, Munich Personal RePEc Archive; http://mpra.ub.uni-muenchen.de/15668/. Hoffmann A. (2010), An Overinvestment Cycle in Central and Eastern Europe?, Metroeconomica, nr 4. Hong Kong Monetary Authority, Loan-to-value ratio as a macroprudential tool – Hong Kong SAR’s experience and cross-country evidence, BIS Papers, nr 57, 2011. Honohan P. (2000), Banking System Failures in Developing and Transition Countries: Diagnosis and Prediction, Economic Notes, nr 29. Huang R., Ratnovski L. (2008), The dark side of bank wholesale funding, Federal Reserve Bank of Philadelphia Working Paper, nr 09–3. Icard A. (2005), Risk measurement and systemic risk, Bank for International Settlements, wystąpienie podczas konferencji Fourth Joint Central Bank Research Conference on Risk Measurement and Systemic Risk, Europejski Bank Centralny, Frankfurt, 8.11.2005. Impavido G., Rudolph H., Ruggerone L. (2013), Bank Funding in Central, Eastern and South Eastern Europe Post Lehman: a “New Normal”?, IMF Working Paper, nr WP/13/148. Illing G. (2001), Financial fragility, bubbles and monetary policy, CESifo Working Paper Series, nr 449, http://ssrn.com/abstract=270175. Institute of International Finance (2010), Systemic risk and systemically important firms: an integrated approach, http://www.iif.com/mwg-internal/de5fs23hu73ds/progress?id=HCUhs+Lir2. International Monetary Fund (2004), Are Credit Booms in Emerging Markets a Concern?, World Economic Outlook.

Literatura

183

International Monetary Fund (2005), Financial Sector Assessment Program – Review, Lessons and Issues Going Forward. International Monetary Fund (2009), Navigating the Financial Challenges Ahead. Global Financial Stability Report. International Monetary Fund (2010), Central Banking Lessons from the Crisis. International Monetary Fund (2010), How Did Emerging Markets Cope in the Crisis?, IMF Policy Paper, 15.06.2010. International Monetary Fund (2011), Macroprudential Policy: An Organizing Framework, http://www.imf. org/external/np/pp/eng/2011/031411.pdf. International Monetary Fund (2011), Cross-Cutting Themes in Advanced Economies with Emerging Market Banking Links, IMF Policy Paper. International Monetary Fund (2011), Toward Operationalizing Macroprudential Policies: When to Act?, Global Financial Stability Report, 2011. International Monetary Fund (2012), The liberalization and management of capital flows – an institutional view, http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2012/111412.pdf. International Monetary Fund (2013), Key aspects of macroprudential policy. International Monetary Fund (2013), Lithuania – Report for the 2013 Article IV Consultation, IMF Country Report. International Monetary Fund (2013), Central, Eastern and Southeastern Europe, Regional Economic Issues. Ize A., Levy-Yeyati E. (2003), Financial Dollarization, Journal of International Economics 59. Jeanne O. (2008), Dealing with Credit Booms and Busts: the Case for Prudential Taxation, referat na konferencję pt. „Building an International Monetary and Financial System for the 21st Century: Agenda for Reform”, Nowy Jork, 11.2008. Jiménez G., Saurina J. (2006), Credit Cycles, Credit Risk and Prudential Regulation, International Journal of Central Banking, Vol. 2, nr 2. Joint FSB/IMF/BIS Report to the G-20 (2009), Guidance to Assess the Systemic Importance of Financial Institutions, Markets and Instruments: Initial Considerations. Josefsson M. (2007), Rapid Credit Growth – The Role of Supervisors, [w:] C. Enoch, I. Ötker-Robe (red.), Rapid Credit Growth in Central and Eastern Europe: Endless Boom or Early Warning?, Palgrave Macmillan, Nowy Jork. Kabza M. (2010), Zarządzanie w kryzysie finansowym i gospodarczym, praca dyplomowa, Politechnika Łódzka. Kabza M. (2012), Ryzyko systemowe – cecha współczesnych rynków finansowych, Studia Ekonomiczne Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, nr 3. Kahn C., McAndrews J., Roberds W. (2003), Settlement risk under gross and net settlement, Journal of Money, Credit and Banking. Kaminsky G., Lizondo S., Reinhart C. (1997), Leading Indicators of Currency Crises, IMF Working Paper, nr WP/97/79. Kaminsky G., Reinhart C. (1999), The Twin Crises: The Causes of Banking and Balance of Payments Problems, American Economic Review, Vol. 89, nr 3. Kaufman G.G. (1996), Bank Failures, Systemic Risk, and Bank Regulation, Cato Journal, Vol.16, nr 1, http://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/1996/5/cj16n1-2.pdf. Kaufman G.G. (2000), Banking and currency crises and systemic risk: Lessons from recent events, Federal Reserve of Chicago, Economic Perspectives, Vol. 24, nr 3. Kaufman G., Wallison P. J. (2001), The New Safety Net, Regulation Magazine. Kindleberger C. (1996), The Lender of Last Resort: Pushing the Doctrine Too Far?, Monetary Economics in the 1990s: The Henry Thornton Lectures, nr 9–17, St. Martin’s Press, New York. Kindleberger C. (1999), Szaleństwo, panika, krach: historia kryzysów finansowych, WIG – Press, Warszawa. King R.G., Plosser C.I. (1984), Money, Credit and Prices in Real Business Cycle, American Economic Review, Vol. 74, nr 3. King R.G., Levine R. (1993), Finance and Growth: Schumpeter Might Be Right, The Quarterly Journal of Economics, 108(3). King M. (2012), Twenty Years of Inflation Targeting, wykład na London School of Economics, Londyn, 9.10.2012. Kiyotaki N., Moore J. (1997), Credit Cycles, Journal of Political Economy, 105(2). Kiyotaki N., Moore J. (2002), Balance sheet contagion, American Economic Review. Kotowicz-Jawor J. (2008), Adaptacja w sferze rozwoju – inwestycje, innowacje, [w:] J. Kotowicz-Jawor (red.), Adaptacja polskich przedsiębiorstw do rynku Unii Europejskiej, Wyd. Key Text, Warszawa.

184

Literatura

Kuppens T., Prast H., Wesseling S. (red.) (2003), Banking Supervision at the Crossroads, E. Elgar Publishing, Cheltenham. Laeven L., Valencia F. (2012), Systemic Banking Crises Database: An Update, IMF Working Paper 12/163. Lagunoff R., Schreft S.L. (2001), A Model of Financial Fragility, Journal of Economic Theory, Vol. 99, nr 1–2. Lee K., Pesaran M.H., Smith R. (1997), Growth and Convergence in a Multi-Country Empirical Stochastic Solow Model, Journal of Applied Econometrics, Vol.12, nr 12. Leitner Y. (2005), Financial networks: Contagion, commitment, and private sector bailouts, Journal of Finance. Leslé V. Le (2012), Bank Debt in Europe: Are Funding Models Broken?, IMF Working Paper, nr 12/299. Levine R. (1997), Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda, Journal of Economic Literature, 35(2). Liikanen Report (2012), High-Level Expert Group on Reforming the Structure of the EU Banking Sector, Komisja Europejska. Lim C., Columba F., Costa A., Kongsamut P., Otani A., Saiyid M., Wezel T., Wu X. (2011), Macroprudential Policy: What Instruments and How to Use Them? Lessons from Country Experiences, IMF Working Paper, nr 11/238, http://www.imf.org/ external/pubs/ft/wp/2011/wp11238.pdf. Lindstrom N., Piroska D. (2004), The Politics of Europeanization in Europe’s Southeastern Periphery: Slovenian Banks and Breweries on S(c)ale, Queen’s Papers on Europeanization, nr 4, Queen’s University. Longworth D. (2011), A Survey of Macroprudential Policy Issues, http://www2.carleton.ca/economics/ ccms/wp-content/ccms-files/brownbag-paper-110329.pdf. Lombari M., Sgherri S. (2007), (Un)naturally low? Sequential Monte Carlo Tracking of the US Natural Interest Rate, DNB Working Paper, nr 142. Lowenstein R. (2000), When Genius Failed: The Rise and fall of Long Term Capital Management, Random House. Luca A., Petrova I. (2008), What drives Credit Dollarization in Transition Economies?, Journal of Banking and Finance Vol. 32, nr 5, s. 858-869. Luengnaruemitchai P., Schadler S. (2007), Do Economists’ and Financial Markets’ Perspectives on the New Members of the EU Differ?, IMF Working Paper, nr 07/65. Mayes D.G. (2004), The Role of the Safety Net in Resolving Large Financial Institutions, materiał przygotowany na konferencję organizowaną przez Federal Reserve Bank of Chicago pt. Systemic Financial Crises: Resolving Large Bank Insolvencies, 30.10.2004. McKinnon R. (1997), The Order of Economic Liberalization: Financial Control in the Transition to a Market Economy, John Hopkins University Press, Boltimore. McKinnon R., Pill H. (1997), Credible Economic Liberalizations and Overborrowing, The American Economic Review 87, nr 2. McKinnon R., Schnabl G. (2009), China’s Financial Conundrum and Global Imbalances, BIS Working Paper, nr 277. McKinnon R., Schnabl G. (2009), The Case for Stabilizing China’s Exchange Rate: Setting the Stage for Fiscal Expansion, China and The World Economy, 1−32, Vol. 17, nr 1. Menegatti C., Roubini N. (2006), Vulnerabilities in Central and Southern Europe, Roubini Global Economics, http://www.rgemonitor.com. Merza A. (2004), Exchange Rate Regime, Speculation and Price Stability in Iraq, Middle East Economic Survey. Minsky H. (1977), A theory of systemic fragility, [w:] E. Altman, A. Sametz, Financial Crises: Institutions and Markets in a Fragile Environment, Wiley. Minsky H. (1982), The Financial Instability Hypothesis – Capitalist Processes and the Behaviour of the Economy, [w:] C. Kindleberger, J. Laffargue (red.), Financial Crises – Theory, History, and Policy, Cambridge University Press, Cambridge, s. 13–39. Minsky H. (1992), Profit, Deficits and Instability, London: Macmillan Academic and Professional. Mises L. von (2009), The Theory of Money and Credit, Ludwig von Mises Institute, Auburn. Mishkin F.S. (2006), The Economics of Money, Banking, and Financial Markets, siódma edycja. Mishkin F.S. (2010), Monetary Policy Strategy: Lessons from the Crisis, prezentacja podczas konferencji ECB Central Banking Conference pt. Monetary Policy Revisited: Lessons from the Crisis, Frankfurt, 18–19.11.2010. Mishkin F.S. (2012), The Economics of Money, Banking, and Financial Markets, dziesiąta edycja, Prentice Hall. Misina M., Tkacz G. (2008), Credit, Asset Prices, and Financial Stress in Canada, Working Paper, Bank of Canada.

Literatura

185

Moreno R. (2011), Policymaking from a “macroprudential” perspective in emerging market economies, BIS Working Papers, nr 336. Narodowy Bank Polski (2011), Raport o stabilności systemu finansowego. Narodowy Bank Polski (2012), Raport o stabilności systemu finansowego. Neanidis K.C. (2010), Financial Dollarization and European Union Membership, International Finance, nr 13(2). Oesterreichische Nationalbank (OeNB) (2012), Financial Stability Report. Osiatyński J. (2011), Warunki gotowości Polski do wejścia do strefy euro, Ekonomista, nr 5. Osiński J., Seal K., Hoogduin L. (2013), Macroprudential and Microprudential Policies: Toward Cohabitation, IMF Staff Discussion Note, SND 13/05. Ostry J., Atish D., Ghosh R., Chamon M. (2012), Two Targets, Two Instruments: Monetary and Exchange Rate Policies in Emerging Market Economies, IMF Staff Discussion Note 12/01. Patena W. (2008), Łotwa w pułapce sztywnego kursu walutowego, Ekonomista, nr 1. Pawlikowski A. (2006), Kryzys finansowy w Turcji 2000–2001, Bank i Kredyt, nr 9. Pawłowska M. (2005), Konkurencja i efektywność na polskim rynku bankowym na tle zmian strukturalnych i technologicznych, Materiały i Studia NBP, nr 192. Pawłowska M. (2012), Competition, concentration and foreign capital in the Polish banking sector (prior and during the financial crisis), NBP Working Paper, nr 130. Perotti E., Suarez J. (2009), Liquidity insurance for systemic crisis, http://www.publications.parliament. uk/pa/ld200809/ldselect/ldeconaf/101/9022405.htm. Persaud A. (2009), Macro-Prudential Regulation, ECMI Commentary, nr 25/4. Pintus P.A., Wen Y. (2008), Excessive Demand and Boom-Bust Cycles, Working Paper 2008-014B, Federal Reserve Bank of St. Louis, http://research.stlouisfed.org/ wp/2008/2008-014.pdf. Posner R.A. (2011), Economic Analysis of Law, ósma edycja, Aspen Publishers, 2011. Quarterly Deleveraging Monitors (http://www.vienna-initiative.com). Rahman J. (2008), Current Account Development in the New Member States of the European Union: Equilibrium, Excess and EU-Phoria, IMF Working Paper, nr 08/92. Rajan R.G. (2005), Has Financial Development Made the World Riskier?, NBER Working Paper, nr 11728. Ren H. (2011), Countercyclical financial regulation, Policy Research Working Paper, nr 5823, World Bank. Report of the High-Level Group on Financial Supervision in the EU (2009), Bruksela, 25.02.2009, http:// ec.europa.eu/internal_market/finances/docs/de_larosiere_report_en.pdf. Robbins L. (1934), The Great Depression, Macmillan, New York. Rochet J.C., Tirole J. (1996), Interbank lending and systemic risk, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 28, nr 4, s. 733–762. Rogoff K. (2003), Globalization and Global Disinflation, [w:] Monetary Policy and Uncertainty: Adapting to a Changing Economy, materiały konferencyjne, Federal Reserve Bank of Kansas City, Jackson Hole. Romer D. (2012), Makroekonomia dla zaawansowanych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. Rosenberg Ch.B., Tirpák M. (2008), Determinants of Foreign Currency Borrowing in the New Member States of the EU, IMF Working Paper, nr WP/08/173. Rosenberg Ch., Tirpák M. (2009), Determinants of foreign currency borrowing in the new member states of the EU, Czech Journal of Economics and Finance, Vol.59, nr 3. Ruckes M. (2004), Bank competition and credit standards, Review of Financial Studies. Saporta V., Haldane A., Hall S., Tanaka M. (2004), Financial stability and macroeconomic models, [w:] Bank of England, Financial Stability Review, nr 16. Sargent T., Walace N. (1981), Some unpleasant monetarist arythmetics, Federal Reserve Bank of Minneapolis. Schadler S., Murgasova Z., Elkan R. (2005), Credit Booms, Demand Booms, and Euro Adoption, Schriftenreihe der Österreichischen Gesellschaft für Europaforschung (ECSA Austria), nr 9. Schnabl G., Hoffmann A. (2008), Monetary Policy, Vagabonding Liquidity and Bursting Bubbles in New and Emerging Markets – An Overinvestment View, The World Economy 31, 1226–1252. Schnabl G. (2008), Inflation and Growth in Emerging Europe, mimeo, University of Leipzig. Schoenmaker D., Wierts P. (2011), Macroprudential Policy: The Need for a Coherent Policy Framework, DSF Policy Paper, nr 13, Duisenberg School of Finance. Schumpeter J. (1928), The Instability of Capitalism, The Economic Journal 38. Schumpeter J. (1983), The Theory of Economic Development, Cambridge, Massachusetts, (1912). Schwarcz S.L. (2008), Systemic Risk, Duke University School of Law, Georgetown Law Journal 1. Shiller R. (2000), Irrational Exuberance, Princeton University Press. Shin H. (2011), Global banking glut and loan risk premium, wystąpienie podczas Mundell-Fleming Lecture, 12th Jacques Polak Annual Research Conference, IMF, Washington DC, 10–11.11.2011.

186

Literatura

Shinn B. (2007), Institutional Arrangements for Financial Sector Supervision. An overview of banking supervision arrangements, konferencja, Warszawa, 7.11.2007. Sirtaine S., Skamnelos I. (2007), Credit Growth in Emerging Europe: A Cause for Stability Concerns?, World Bank Policy Research Working Paper, nr 4281. Slay B., Pospišilová M. (2009), The Baltic Conundrum, CASE Network E-briefs, nr 9. Sławiński A. (2009), Polska w strefie euro: Jak zapewnić długookresową konkurencyjność gospodarki? [w:] D. Rosati (red.), Euro – ekonomia i polityka, Oficyna Wydawnicza WSHiP im. Łazarskiego, Warszawa. Sławiński A. (2009), Przyczyny globalnego kryzysu bankowego, [w:] Nauki społeczne wobec kryzysu na rynkach finansowych, Wyd. SGH, Warszawa. Sławiński A. (2010), Wpływ globalnego kryzysu bankowego na bankowość centralną, [w:] Banki centralne wobec kryzysu ekonomicznego, Wyd. SGH, Warszawa. Sławiński A. (red.) (2011), Polityka pieniężna, Wyd. C.H. Beck, Warszawa. Sławiński A., Tymoczko D. (2013), Polityka makroostrożnościowa jako instrument ograniczania wykorzystywania przez banki krótkoterminowego finansowania hurtowego, Zarządzanie i Finanse (Journal of Management and Finance), Uniwersytet Gdański. Smets F., Wouters R. (2005), Welfare analysis of non-fundamental asset price and investment shocks: implications for monetary policy, BIS, nr 22. Solarz J.K. (2008), Zarządzanie ryzykiem systemu finansowego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. Soon-taek C. (2010), Mortgage Lending in Korea. An Example of a Countercyclical Macro-prudential Approach, Policy Research Working Paper, nr 5505, World Bank. Soros G. (2008), The New Paradigm for Financial Markets. The Credit Crisis of 2008 and What It Means, Public Affairs, New York. Sorsa P., Bakker B., Duenwald C., Maechler A.M., Tiffin A. (2007), Vulnerabilities in Emerging Southeastern Europe – How Much Cause for Concern?, IMF Working Paper, nr 07/326. Soussa F. (2000), Too Big To Fail: Moral hazard and Unfair Competition? [w:] Selected Issues for Financial Safety Nets and Market Discipline, CCBS, Bank of England. Spiegel M.M., Yamori N. (2000), The Evolution of “Too-Big-To-Fail” Policy in Japan: Evidence from Market Equity Values, Pacific Basin Working Paper Series, Working Paper, nr PB00-01. Stein J.C. (2011), Monetary policy as financial-stability regulation, NBER Working Paper Series, nr 16883. Stelmach J. (2007), Spór o ekonomiczną analizę prawa, [w:] J. Stelmach, M. Soniewicka (red.), Analiza ekonomiczna w zastosowaniach prawniczych, Wolters Kluwer Polska, Kraków. Stern G., Feldman R. (2004), To Big to Fail: The Hazards of Bank Bailouts, Brookings Institute Press, International Edition. Stroiński R.T. (2002), Ekonomiczna analiza prawa, czyli w poszukiwaniu efektywności, Kwartalnik Prawa Prywatnego, nr 3. Stroiński R.T. (2007), Analiza ekonomiczna w prawie, [w:] M. Bednarski, J. Wilkin, Ekonomia dla prawników i nie tylko, Lexis Nexis, Warszawa. Summers S. (2005), What Caused The Great Moderation? Some Cross-Country Evidence, Federal Reserve Bank of Kansas City, Economic Review, Third Quarter. Svensson L. (2009), Flexible Inflation Targeting: Lessons from the Financial Crisis, przemówienie, De Nederlandsche Bank, Amsterdam, 21.09.2009. Szczepańska O., Sotomska-Krzysztofik P., Pawliszyn M., Pawlikowski A. (2004), Instytucjonalne uwarunkowania stabilności finansowej na przykładzie wybranych krajów, NBP, Materiały i Studia, nr 173. Szczepańska O., Sotomska-Krzysztofik P., Pawliszyn M. (2004), Banki centralne wobec kryzysów w systemie bankowym, NBP, Materiały i Studia, nr 179. Szczepańska O. (2005), Funkcja stabilności finansowej w Eurosystemie, Bank i Kredyt, nr 6. Szpunar P.J. (2012), Rola polityki makroostrożnościowej w zapobieganiu kryzysom finansowym, [w:] J. Osiatyński (red.), Stabilność systemu finansowego warunkiem rozwoju gospodarczego, t. 1, Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku-Białej. Szpunar P.J., Głogowski A. (2012), Lending in foreign currencies as a systemic risk, Macro-prudential Commentaries, nr 4, ESRB. Tamirisa N., Igan D. (2008), Are Weak Banks Leading Credit Booms? Evidence from Emerging Europe, IMF Working Paper, nr 08/219. Taylor J. (2008), The Financial Crisis and the Policy Responses: An Empirical Analysis of What Went Wrong, Stanford University Working Paper. Taylor J. (2009), Getting Off Track: How Government Actions and Intervention Caused, Prolonged, and Worsened the Financial Crisis, Hoover Institution Press, Stanford, CA.

Literatura

187

Taylor J. (2010), Defining Systemic Risk Operationally, Board of Trustees of the Leland Stanford Junior University, 2010. Truitt W.B. (2006), The Corporation, Greenwood Press, Westport, CT. Turner A. (2009), The financial crisis and the future of financial regulation, przemówienie prezesa FSA podczas „The Economist’s Inaugural City Lecture”, Londyn, 21.01.2009. Turner P. (2009), Currency mismatches and liquidity risk: diagnosis and reform, prezentacja podczas warsztatów EBRD High level workshop on Local currency lending and capital market development in emerging Europe and central Asia, Londyn, 3.12.2009. Ueda K., Weder di Mauro B.W. (2012), Quantifying Structural Subsidy Values for Systematically Important Financial Institutions, IMF Working Paper, nr 12/128. Vandenbussche J., Vogel U., Detragiache E. (2012), Macroprudential Policies and Housing Prices – A New Database and Empirical Evidence for Central, Eastern, and Southeastern Europe, IMF Working Paper, nr 12/303. Vienna Initiative (2012), Working Group on NPLs in Central, Eastern and Southeastern Europe, http:// vienna-initiative.com/wpcontent/uploads/2012/08/Working-Group-on-NPLs-in-Central-Eastern-and-Southeastern-Europe.pdf. Viñals J., Fiechter J., Pazarbasioglu C., Kodres L., Narain A., Moretti M. (2010), Shaping the New Financial System, IMF Staff Position Note, SPN/10/15. Viñals J. (2011), Seeing Both the Forest and the Trees – Supervising Systemic Risk, IMF, (przemówienie), http://www.imf.org/external/np/speeches/2011/060211.htm. Wadhwani S. (2008), Should Monetary Policy Respond to Asset Price Bubbles? Revisiting the Debate, przemówienie, SUERF Colloquium, Monachium, 12.06.2008. Walko Z. (2008), The Refinancing Structure of Banks in Selected CESEE Countries, [w:] Financial Stability Report, Nr 16, Oesterreichische Nationalbank. White W. (2006), Is Price Stability Enough?, BIS Working Paper, nr 205. Wilmarth A.E. (2002), The Transformation of the U.S. Financial Services Industry, 1975–2000: Competition, Consolidation and Increased Risks, University of Illinois Law Review, nr 2. Wilmarth A.E. (2009), The Dark Side of Universal Banking: Financial Conglomerates and the Origins of the Subprime Financial Crisis, Connecticut Law Review, Vol. 41, nr 4. Wittman D.A. (2006), Economic Foundations of Law and Organization, Cambridge University Press, Cambridge. Wray L.R. (2012), Modern Money Theory. A Primer on Macroeconomics for Sovereign Monetary Systems, Palgrave Macmillan. Zaręba J. (2004), Podobieństwa i różnice między bankami Polski i pozostałych krajów Europy Środkowej i Wschodniej a bankami Europy Zachodniej, Zeszyty BRE Bank – CASE, nr 71. Zettelmeyer J., Nagy P.M., Jeffrey S. (2010), Addressing private sector currency mismatches in emerging Europe, EBRD Working Paper, nr 115.

Akty prawne Dekret rządowy nr 110/2011 dotyczący zmiany dekretu rządowego nr 361/2009 w sprawie warunków ostrożnego udzielania kredytów detalicznych i oceny zdolności kredytowej, Węgry. Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act, 111th Congress (2009–2010), H.R. 4173.ENR. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/111 WE z dnia 16 września 2009 r. zmieniająca dyrektywy 2006/48/WE, 2006/49/WE i 2007/64/WE w odniesieniu do banków powiązanych z centralnymi instytucjami, niektórych pozycji funduszy własnych, dużych ekspozycji, uzgodnień w zakresie nadzoru oraz zarządzania w sytuacji kryzysowej, Dz.Urz. UE L 302 z 17.11.2009 r. FDICIA, The Federal Deposit Insurance Corporation Improvement Act, 1991. Financial Services: Implementing the framework for financial markets: Action Plan, Communication of the Commission, COM 1999/232, 11.05.1999. Komisja Nadzoru Finansowego, Rekomendacja T dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych, KNF, 2010. New Proposals on Capital Requirements, ec.europa.eu/internal_market/bank/regcapital/ index_en.htm# consultation_credit_risk (2.05.2012). Porozumienie międzyinstytucjonalne między Parlamentem Europejskim a Europejskim Bankiem Centralnym w sprawie praktycznych zasad egzekwowania demokratycznej odpowiedzialności i sprawowania nadzoru nad wykonywaniem zadań powierzonych EBC w ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego (2013/694/UE), 6 listopada 2013, Dz.Urz. 2013, L 320.

188

Literatura

Recommendation of the ESRB of 21 September 2011 on lending in foreign currencies (ESRB/2011/1). Recommendation of the European Systemic Risk Board of 22 December 2011 on the macro-prudential mandate of national authorities (ESRB/2011/3). Recommendation of the European Systemic Risk Board of 4 April 2013 on intermediate objectives and instruments of macro-prudential policy (ESRB/2013/1). Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie rozporządzenia PE i Rady ustanawiającego jednolite zasady i jednolitą procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego bankowego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 PE i Rady (COM(2013)0520 – C7-0223/2013 – 2013/0253(COD)). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1094/2010. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1095/2010. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1096/2010. Rozporządzenie Rady powierzające Europejskiemu Bankowi centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi, KOM (2012) 522 ostateczny. Rozporządzenie Rady (UE) nr 1024/2013 z dnia 15 października 2013 r. powierzające Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi, Dz.Urz. UE 2013 L 287. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1022/2013 z dnia 22 października 2013 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego) w odniesieniu do powierzenia Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególnych zadań zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) nr 1024/2013, Dz.Urz. UE 2013 L 287. Teksty Dyrektywy (CRDIV) oraz Rozporządzenia (CRR) można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/internal_market/bank/regcapital/legislation-in-force/index_en.htm. Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej; wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 321E, 29.12.2006. Ustawa XC z 2010 r. w sprawie tworzenia i zmian niektórych praw dotyczących kwestii gospodarczych i finansowych, Węgry. Wieloletni plan finansowy państwa 2012–2015, Załącznik do uchwały nr 71 Rady Ministrów z dnia 8 maja 2012, Warszawa.

Artykuły prasowe Bieszki M.A., Za duże, by upaść, czy zbyt bezkarne, by upaść?, www.obserwatorfinansowy.pl (7.08.2012). Blankfein L., Do not destroy the essential catalyst of risk, Financial Times, 9.02.2009. Buiter W., I know I know nothing: but at least I know that, Financial Times, 10.09.2009. De Grauwe P., Economics is in crisis: it is time for a profound revamp, Financial Times, 21.07.2009. Editorial, Capitalism is dead; long live capitalism, Financial Times, 27.12.2011. Ferguson N., Why are so many economists stuck in 1930s?, Financial Times, 19.07.2010. Garcia C., Fiscalists vs. market monetarists, a bloggy taxonomy, Financial Times, 13.06.2013. Goodhart C., Persaud A., A proposal for how to avoid the next crash, Financial Times, 31.01.2008. Goodhart C., Persaud A., A party pooper’s guide to financial stability, Financial Times, 5.06.2008. Guerrera F., Politi J., Moody’s Threat on ‘Aggressive’ Buy-outs, Financial Times, 15.01.2008. Jackson T., Wanted: a new economic model, Financial Times, 28.03.2010. Jajuga K., Czy banki będą lepiej zarządzać ryzykiem?, www.obserwatorfinansowy.pl (7.08.2012). Kay J., Economics may be dismal, but it is not a science, Financial Times, 13.04.2010. Ramotowski J., W polskim sektorze bankowym jest sporo miejsca na fuzje, Obserwator Finansowy, http://www.obserwatorfinansowy.pl/forma/debata/w-polskim-sektorze-bankowym-jest-sporo-miejsca-na-fuzje/, 2013. Roe M., The London Whale is the cost of too-big-to-fail, Financial Times, 25.03.2013. Wolf M., What future for economics?, Financial Times, 26.01.2012. Zaleska M., Utrata narodowości w bankowości – krok po kroku, felieton, Rzeczpospolita, 23.05.2013.

Spis rysunków

Rysunek 1.1. Mechanizm prowadzący do wystąpienia ryzyka systemowego w systemie finansowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 1.2. Ryzyko systemowe a teoria sieci: banki jako węzły, pożyczki międzybankowe jako wektory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 1.3. Ceny akcji na świecie od kwietnia 1998 r. do kwietnia 2013 r. (cumulative index performance – wartość brutto; w USD) . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 1.4. Dynamika cen nieruchomości na rynku amerykańskim w latach 1987–2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 1.5. Liczba sprzedanych nieruchomości na amerykańskim rynku pierwotnym w latach 1963–2012 (w tys.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 1.6. Opóźnienia w spłacie kredytów subprime przekraczające 60 dni (jako procent początkowej wartości bilansu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 2.1. Czynniki zagrożenia dla systemu finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 2.2. Czynniki wpływające na stabilność systemu finansowego i jego oddziaływanie ze sferą realną. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 3.1. Udział oddziałów i filii banków zagranicznych w sektorach bankowych wybranych krajów EŚW w czerwcu 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 3.2. Udział kredytów walutowych dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w stosunku do ogółu kredytów dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w wybranych krajach, w 2004 r. i 2011 r. Rysunek 3.3. Stopy procentowe EBC i SNB w latach 2004–2011 . . . . . . . . . . . . . . . . Rysunek 3.4. Możliwe ryzyka płynności i finansowania związane z kredytami walutowymi (fx – waluta zagraniczna, lc – waluta krajowa). . . . . . . . . . . Rysunek 3.5. Różnice między krajowymi stopami procentowymi a stopą procentową EBC dla wybranych krajów EŚW ze stałym reżimem kursowym. . . . . . . Rysunek 3.6. Różnice między krajowymi stopami procentowymi a stopą procentową EBC dla wybranych krajów EŚW z płynnym kursem walutowym . . . . . Rysunek 3.7. Różnice między krajowymi stopami procentowymi a stopą procentową SNB dla wybranych krajów EŚW z płynnym kursem walutowym . . . . . Rysunek 3.8. Kursy walut (CHF, JPY, USD) do euro, 2001–2011 (2001=100) . . . . Rysunek 3.9. Udział kredytów walutowych dla gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w kredytach mieszkaniowych ogółem w krajach o sztywnym kursie walutowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25 31 40 41 41 43 49 61 107 110 113 115 121 121 122

124

133

Spis tabel

Tabela 1.1. Tabela 2.1. Tabela 2.2. Tabela 2.3. Tabela 2.4. Tabela 2.5. Tabela 2.6. Tabela 3.1. Tabela 3.2. Tabela 3.3. Tabela 3.4. Tabela 4.1.

Zestawienie przyczyn wzrostu cen na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych w latach 2000–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Porównanie polityki mikroostrożnościowej i makroostrożnościowej. . Procedura nadmiernej nierównowagi – zestaw wskaźników . . . . . . . . Organy Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego . . . . . . . . . . . . Wybrane instrumenty polityki makroostrożnościowej służące ograniczeniu procykliczności systemu finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Typy instrumentów polityki makroostrożnościowej o charakterze strukturalnym i cyklicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alternatywne instrumenty wspierające stabilność finansową . . . . . . . Oszacowania równania z pierwszego modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oszacowania równania z drugiego modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oszacowania równania z trzeciego modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oszacowania równania z czwartego modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Środki wprowadzone w celu ograniczenia nadmiernej akcji kredytowej w walutach obcych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42 63 67 79 89 92 94 127 128 129 131 145

Prof. dr hab. Jerzy Osiatyński Instytut Nauk Ekonomicznych PAN oraz Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku-Białej

na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej

Źródła ryzyka systemowego i metody jego ograniczania

na przykładzie kredytów walutowych w systemach bankowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej

zobowiązanie polityka pieniężna konkurencja

system ﬁnansowy kredyty ﬁnansowanie efekt walutowe system domina

ekonomia ryzyko bankowy ﬁnansowania

kabza okladka 1 192 strony.indd 1

kurs

pieniężna centralny współpraca

ﬁskalna podmiot gospodarka polityka koniunktura cykl rekomendacja zagraniczny bank

cena ryzyko reżim kursowy pasywa regulacje systemowebufor asymetria informacji

aktywa Europa Środkowo-Wschodnia

shadow zobowiązanie banking płynność

nierównowaga efekty analiza boom maturity ﬁnansowa zewnętrzne polityka kredytowy mismatch płynność

rezerwy makroostrożnościowa ryzyko walutowe gospodarkazintegrowane nadzór kurs walutowy otwarta kryzys zarażanie inwestycja procykliczność ﬁnansowy koszt ﬁnansowy czas ważny moral

zobowiązanie

systemowo

w w w. k e y t e x t . c o m . p l

ﬁnanse

dźwignia stabilność koncentracja finansowa finansowa spekulacja polityka polityka stabilności polityka rynek bank dług mikroostrożnościowa finansowej

zarządzanie

Milena Kabza

Źródła ryzyka systemowego i metody jego ograniczania

Milena Kabza

hazardinstrumenty ryzyko

stopa procentowa zaufanie kredytowe

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

Wydawnictwo Key Text

2014-09-04 13:26:41