Youth voice on good governance of extractive industry

អត្ថបទនិពន្ធដែលទទួលបានជោគជ័យ

ការប្រកួតប្រជែងអត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជនកម្ពុជា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ច នៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

២០១៣

សំគាល់ អង្គការអុកស្វាម និងសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន ធ្វើការចងក្រង និងបោះពុម្ពផ្សាយសំណេរអត្ថបទទាំង១០នេះ ក្នុងគោលបំណងរួមចំណែកបង្កើនការអាន និងការយល់ដឹង ស្តីពីកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍ ព្រមទាំងលើកទឹកចិត្តដល់ ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសយុវជន ឱ្យចូលរួមជជែកពិភាក្សាលើកិច្ចការសំខាន់ៗ ក្នុងដំណើរ អភិវឌ្ឍន៍ទាំងនោះ។ រាល់គំនិត យោបល់ ទស្សនៈ ការវិភាគ សេចក្តីសន្និដ្ឋាន និងអនុសាស្ត្រទាំងឡាយដែលមាននៅក្នុងកំរង សំណេរនេះ គឺជារបស់អ្នកនិពន្ធ ហើយមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនៈ និងគោលជំហររបស់អង្គការអុកស្វាម និង សាកលវិទ្យាល័យន័រតុនឡើយ។

មាតិកា

អារម្ភកថា ....................................................................................................................................៤ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ របស់យុវតី​ណារ៉ា សុខេមា ...............................................................៥ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ របស់យុវជន​សុខ ហេងឡាយ ........................................................១៥ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៣ របស់យុវជន​អេង​រ៉ាមីន ................................................................២៦ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៤ របស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម ................................................................៣៨ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៥ របស់យុវជន​តាំង ស៊ីហួត ...............................................................៥០ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៦ របស់យុវជន​ហេង ឧត្ដម .................................................................៥៩ អត្ថបទនិពន្ធច ​ ំណាត់ថ្នាក់លេខ៧ របស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន ......................................................៨៣ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៨ របស់យុវជន​តៃ សុវណ្ណារុណ ........................................................៩៣ អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់លេខ៩ របស់យុវជន​រិន រដ្ឋា ....................................................................១០៥ អត្ថបទនិពន្ធកិត្តិយស របស់លោក ហេង ឌីណា ............................................................................១២១

Introduction Aimed to promote a culture of reading, encourage participation, and provide space for youth to express their views on development and its challenges, Oxfam and Norton University launched an essay competition: Voices of Young People on Governance of Extractive Industries. Participating essays are based on global thinking on development written in world acclaimed book “The Bottom Billion: Why the Poorest Countries are Failing and What Can Be Done About It.�

With the permission from the author, Professor Paul Collier, Oxfam had translated the book into Khmer, published it and made it available to the Cambodian public. The book is now available in English and Khmer and can be found at most university libraries across Cambodia.

The essay competition is open to Cambodian youth aged from 16 to 29.

Participating youth write their essays by responding to the following questions: 1. Based on The Bottom Billion, what factors contribute to the failing of states?

Please elaborate.

2. Among those factors, what do you think are the greatest challenges for Cambodia? Do you agree with the author’s proposed solutions to the challenges? Please discuss by giving examples.

3. How do you think youth such as yourself can best contribute to overcoming the challenges Cambodia is facing?

After rounds of screening and debates among the panel of judges, we have now selected the finest essays and are publishing them in their original formats.

We extend our appreciation to the winners who devoted their time and energy reading the book - some a few times - consulting other sources and writing their essays. We have observed an increasing desire of young Cambodians to become active citizens: sharing their views, concerns, and needs that will contribute to the enhancement of development policy and practices in the country.

At Oxfam, we believe that: The youth of today can be the leaders of TODAY.

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

First Prize Winner

Poverty Traps and Challenges for Cambodia

By Sokhema Nara

Biography Sokhema NARA is a 21 year-old, year-four student of Economics at the University of Cambodia (UC) and a fresh graduate of International Studies Program at the Institute of Foreign Languages (IFL). Sokhema loves learning new things from anyone anywhere, so she’s got involved in social work since the end of grade 10th when she started to see different sides of her society that she had not been taught before. The new learning enabled her to find huge inspiration and passion in social volunteerism. Her ambitions are to be a young female leader who will be remembered as a contributor to Cambodia’s development through her work with different institutions, volunteerism, publications, and social enterprises.

5 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Summary According to Professor Collier, the four traps faced by the bottom billion are: conflict, landlocked with bad neighbors, natural resources and bad governance.

Given Cambodia’s context, I think Conflict used to be our trap, but we luckily got out of it in the previous decade. We need to be very careful not to fall into this trap again and can do so by improving our governance and economic development. Moreover, even though we are not a landlocked country, our access to the world is still at a limited level, so we need to greatly improve the hard and soft infrastructures to open our doors wider to the world. Meanwhile, the serious threat is the trap of natural resources. This is the reason why we are a poor/developing country even though we actually have been walking on gold, gems, oil and other natural resources. We have also been in the trap of bad governance, but we still have the possibility of getting out of this trap. Overall, I mostly agree with the suggested instruments provided by the author, such as right aid at right time, proper international intervention, relevant international law, and preferential trade policies. Additionally, I think that youth can have significant and important roles in helping Cambodia overcome the challenges by seeking for information, showing awareness, sharing lessons with more people, and putting demand and pressure on relevant actors to take actions.

Full Essay When reaching the 7th page of Professor Paul Collier book’s, the Bottom Billion, I was shocked by the phrase “…Haiti, Bolivia, the Central Asian countries, Laos, Cambodia, Yemen, Burma, and North Korea. They all either are still in one of the traps or escaped too late” (Collier, 2007). This peaked my interest to follow up with his arguments in the book and to come up with ideas to be shared through participating in this essay contest. This essay consists of three main parts. The first part covers the summary of the author’s main augments about the factors contributing to the failing states. The second part discusses the greatest challenges for Cambodia, as well as his suggested solutions along with my thoughts about his suggestions. While the third part focuses on how I think youth can best overcome these challenges.

Factors to the failing of states: To begin, Professor Collier discusses four main traps that lead to the failing states, which make the bottom billion people stuck in poverty or even get worse from year to year, while the other 5 billion people on the planet have shown significant or at least some progress. One of the four deadly traps is conflict 6 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

trap, which affects not only the country where the conflict occurs, but also its neighboring countries and the whole region. Civil war reduces growth by 2.3 percent annually, and it is worse than the prolonged economic depression because it kills people, affects culture, destroys infrastructures, and creates fears and social hatreds. Besides, it also creates the issues related to the massive displacements of people, or simply refers to the problems of refugees, which result in the productivity loss, crimes, health deterioration, and other critical problems. Moreover, such problems have no boundary because refugees will cross the line to other countries to spread the insecurities, diseases, epidemics and more. According to his book, Colliers estimates that a war can cost around $64 billion for the country and its neighbors. Plus, war can also affect the economy, stability and harmony of the whole region. These wars happen for many reasons such as the personality of leadership, hatred and mistakes, or other social, political, geographic or economic factors. The fact that the bottom billion countries are prone to civil wars is closely related to the slow growth, stagnation or decline. It’s like a chicken-and-egg issue because with the low growth records, people are hopeless and anticipate wars, and such negative anticipation will make the war more likely because anticipation of wars make the investors flee and people lose their focus on productive activities. This compromises the growth of the country, and makes the wars even more likely to happen. Besides, extreme poverty makes war even cheaper and easier to be set up. For instance, it took only $10,000 and a satellite phone to run a rebellion in Zaire because people are so poor and desperate. Meanwhile, natural resources also contribute in conflict because it is the source of finance to support the conflicting. From a cultural perspective, the dominant power of particular ethnicities over the others can also cause hatred, inequality and finally lead to wars.

The second trap is the natural resource trap. From the common sense perspective, people would be happy and claim that they are blessed to have the land full of natural resources because they can get rich without working hard. In contrast, professor Collier and many other researchers have found that natural resources have turned out to be a curse for a number of countries. Economically, the “Dutch Disease” effect of natural resource makes the country’s currency appreciate so much, making the export of products unattractive. Moreover, people lose the incentive to work hard, and they do not produce things to export because they depend so much on the revenue from selling natural resources to generate foreign exchange. Politically, natural resources make democracy 7 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

unlikely because instead of trying to do the best job or provide the best public services, the government would just use the easy money from selling natural resources to buy the votes. Plus, the government would not need to depend on raising taxes. Therefore, without having to pay much of their money for tax, people are not interested in pressuring the government to be transparent, accountable, or responsible for their work. Sometimes, revenues from natural resources become the source to support the corrupted government, or even finance the civil wars.

The third trap is being landlocked with bad neighbors. It is clear that without access to a seaport, a country loses many opportunities of exporting and importing products. In other words, it is being isolated from the trade, and without trade, there is slow or even no growth. Being landlocked is more disastrous when the neighbors have weak infrastructures and whose economies are hopeless tragedies. This means that the bottom billion has no good market nearby to absorb its exported products or to provide the products that it needs.

These neighbors cannot provide the door for the landlocked country to access to the far away markets because their infrastructures are also useless. The spillover effect is also low. For instance, if the neighboring countries grow by 1 percent, the spillover effect should be 0.4-0.7 percent. However, a landlocked country with bad neighbors experiences the spillover effect of only 0.2 percent or even less, meaning that even its neighbors growth by 1 percent, it will benefit from the growth by only 0.2 percent.

The fourth trap is bad governance in small country. Although some countries are small and landlocked, they do not necessary fall into the bottom billion as long as they have good governance. What makes bad governance a very destructive and deadly trap is that it can destroy the country politically and economically.

Politically, bad governance can be seen in corruption or when the leader resists change. These leaders are uncomfortable with opposition and do not take the criticisms into consideration for improvement. For example, in Chad, its bad governance results in the loss of 99% of the money that was supposed to develop the health service for people, so only 1% of the total allocated fund actually benefiting people’s health. Imagine how great the health service would have been if the fund was used wisely. Economically, bad governance pulls the economy and the development efforts down because it strongly discourages investments and reduces the effectiveness of budget spending for economic development activities.

8 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Apart from the 4 traps above, the author also mentions that globalization can also contribute to leaving the bottom billion behind. Instead of being able to catch up and jump into the global market, the bottom billion has lacks the soft and hard infrastructures to benefit from the globalization and the impacts of agglomeration. While stuck in some or all of the 4 traps, the bottom billion cannot convince the investor to take risk in their countries, so other countries, especially China and India have taken the chance to grab many of the opportunities and expand the agglomeration which make their countries grow faster and faster. Moreover, as they grow incredibly fast, the chance for the bottom billion to grow has been minimized and marginalized even further.

Greatest challenges for Cambodia and Suggestions Of all the challenges and traps above, two of them are the biggest concern for us, even though I think we faced or have faced all of them. Cambodia was stuck in the conflict trap for decades (1970s to 2000s), but luckily we had seemed to recover in the last decade. For this part, I agree with the suggestions of the author that aid, military intervention, laws and trade policy have helped us out of this trap. For instance, in the 1990s, the intervention of the UNTAC had helped Cambodia keep stability and avoid major breakdown again, although there were still some small arms clashes. Those interventions and election arrangements have also contributed significantly to the peace building and for Cambodia in the last decade. Moreover, development aid, both technical and financial, has spurred a lot of results on the development of Cambodia to persist against the major problems after the wars, such as the fight against HIV/AIDS, de-mining, construction of infrastructures, rehabilitation of governance, legal assistance and so forth. Meanwhile, the trade policies, such as preferential treatment, taxfree exports of garments and other exported products have helped our economy recover. This has reduced the possibility of another civil war. Nowadays, Cambodia seems to have recovered from the conflict trap, making this no longer the a threat for us. There is still some concern about the conflicts due to the great inequalities, especially in the land and human right issues, that make a number of poor people unhappy and allow the opposition parties to use this as a political tool against the ruling party.

Cambodia is not a landlocked country, so we are not likely to get into the trap of being landlocked with bad neighbors. However, our exports are still not strong enough. Not because we don’t have access to the seaport for exportation, but because our transportation infrastructures are not good enough to facilitate 9 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

major exports for our country, or make our country a good corridor for our neighbors, especially the landlocked Laos, to depend as their major door to international exportations.

The trap that Cambodia has started to get into is the natural resources trap. In primary school, Cambodian kids, including me, were taught that Cambodia is blessed to be located in area with great landscape that is best for agricultural production, with great weather and climate zone that is easy for living, and with abundance of minerals and natural resources that can make us rich. However, up until now, many of us start to question that. If we have been walking on coal, gems, oil and other natural resources, why are we still amongst the poorest developing countries? The answer is related to natural resources. Why should we be worried about this? If we don’t get out of this trap, we run the risk of horrible tragedy like other extremely poor countries in Africa who have abundant of resources but remain extremely poor. From an economic perspective, if exportation of natural resources as a primary commodity becomes the biggest source of foreign currency generation, the business people and government of our country will have less focus on developing industry or sectors to expand our exports. Meanwhile, the flow of foreign currency makes our products less competitive in the market, which has the possibility to reduce or eliminate our exports. Moreover, the revenue from natural resources, especially oil and gases, are not sustainable because these are non-renewable resources and their prices fluctuate at all times.

From a political perspective, such revenue discourages the government from working their best to maximize and provide the best services to people who need them. They are less motivated to create policies that best improve the country’s income because they can get easy money from signing contracts with various extractive companies and use the revenues to provide services or get people to support them. Meanwhile, the author has not mentioned the environmental impacts of the extraction of natural resources. It is crucial to be aware that environmental impacts will add more problems for Cambodia in the future such as land destruction, water contamination, air pollution, and environmental disasters such as earth quake, land slide, floods and climate change. It also has a negative impact on our health that leads to a loss in productivity, loss of life, and can make the country even poorer. Moreover, Cambodia has already experienced some of the detriments related to the natural resources trap. For instance, many foreign companies, especially from China, have received the 10 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

economic concession agreement to use our land (UNHCR, 2007), but there are accusations that these companies have been exploiting the forest and the land, while replacing trees with the not-so-valuable plantations (Siphat, 2008; Seiha, 2011). What is worse is that some of those companies took land that belonged to some of the poorest populations, creating further inequalities and sufferings (CHRAC, 2010).

As a response to the natural resource trap, I do agree with the author that Cambodia should adopt the Extractive Industry Transparency Initiative (EITI). It sounds impossible given our country’s current condition, but it does not mean that it is not possible at all. We really need to adopt this policy because with the estimated revenue of 1.7 billion annually (PACT, 2007), Cambodia has the potential to use the revenue effectively to develop many other sectors and get out of poverty. However, without proper management, Cambodia will still be poor and encounter the issues mentioned above. The extractive industry needs transparency in all related stages of the value chain, including open and fair auction for the companies to compete for contracts and licenses. Information on the details of the procedures and proper regulations and monitoring of extraction activities must me made accessible. The amount of taxes paid to the government, the publication of the revenues and its expenditure will also be made public. Such transparencies are important to reduce corruption in each of the processes and ensure that the revenue is used correctly and fairly to develop the country.

Cambodia has also been falling into another deadly trap; bad governance trap. It is actually hard to say if natural resources are the cause of poverty and leading to bad governance or if bad governance makes us fall into natural resource trap and keeps us stuck in poverty. Professor Collier claimed that revenue from natural resources makes democracy less apparent and allows the government to get away with bad governance. The revenues from resources are not used in a way that benefits the whole country, nor being shared equally in the countries to ensure equitable growth and development. Meanwhile, it is also very hard to say if bad governance is actually the main cause that drives Cambodia away from making good use of natural resources to benefit Cambodian people and the country’s development. One thing we know for sure is that these 2 traps supplement each other in keeping Cambodia in a pattern of slow growth. Cambodia is ranked amongst the most corrupted countries in the world according to the Corruption Perception Index (CPI) of Transparency 11 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

International Organization. Cambodia scored 2.1/10 of the CPI and was ranked 164 of 183 countries (Transparency International, 2011). The governance is imbalanced and people still have not enjoyed full power as they are supposed to receive under the democratic regime. For example, we have signed and ratified several international conventions on human rights, corruption, and access to information, but we have not fully implemented or integrated some of those international laws into our own national law. Nevertheless, it does not mean that Cambodia is hopeless because we can still improve. I also agree with the author that international law and aid can help us get out of this trap. What international law and intervention can help is to provide the framework, policies, and assistance (technical and financial), as well as the international pressure to get our government to implement laws for a better, more transparent, accountable and fair country. In addition, I also want to add that the actual changes need to come from us inside the countries, which includes leaders as well as the citizens.

In terms of globalization, I think we are a bit left behind in this race. We do have the chance to catch up, given that we work harder and more cooperatively amongst stakeholders to make ourselves more competitive and ready to jump into this globalized world. Therefore, I think globalization is not a trap, but a potential opportunity for us. What we need to is create hard infrastructure to facilitate communication such as roads, bridges, a more advanced telecom network, better internet access to all provinces, electricity, irrigation and other important infrastructures. Meanwhile, we also need to improve the quantity and quality of the soft infrastructure, such as the knowledge, particularly the technical skills (mechanics, engineers, scientists), as well as the skilled labors who can do more advanced and higher value-added tasks. People with knowledge can make Cambodia a market for global outsourcing and global competitions like what China and India have been doing.

How youth can best contribute to overcome the challenges Youths have more power than they know. The problem is that they do not know all they should have known because the school never teaches them and they have not been inspired into the culture of independent reading, self learning, researching or they simply have lack of access to resources and information.

From what I have learned and explored from this book and other sources, is that youth can contribute to overcome these challenges through various means.

Firstly, youth should try to seek for awareness and more knowledge instead 12 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

of just waiting to be handed information. As youth, we should love reading, searching, and expanding our knowledge because those things will open our eyes wider about what has been actually happening in our country. We also get to learn from other countries what has been happening around the world that might affect Cambodia. Education and awareness is the first thing we need in order to climb over the walls surrounding us, which have been blocking us from seeing the whole picture of what has been going on.

Secondly, youth have to show their awareness. Why is this important? Because showing our awareness can change the way we are treated. In other word our awareness is proof of our demands to the leaders to improve themselves.

Thirdly, youth should not think that change comes only from leaders, because as a youth, we can actually lead the changes and improvements for society through sharing awareness with other citizens and youths. There are various ways to share information and this is where youth can take the lead. Some examples are organizing small sharing sessions at school to spread important knowledge, running a reading club at school to encourage other youths to expand knowledge, organizing events (like workshops, conferences, round table discussions) to invite knowledgeable people from various institutions to share their knowledge and experience with us, campaigning to raise the collective voice of people or to express the interest of people on particular issue, initiating small projects to spread information or build capacity for youths or local people, or volunteering with NGOs to learn important skills and get practical experience on how to advocate or run projects to help their community. Youth and Cambodian citizens need to take action instead of waiting for the improvement to fall from the while we wait. Our actions as mentioned above could show the government that Cambodians are now demanding more thoughtful and better governance. It is less likely that the leaders will have political will to give people rights or to work their hardest to make the most significant improvements, unless there is pressure from all sides. Our voice will not only send a demands for better governance from our leader, but also a message to the international community to inform them about the conditions of our countries, so they can help us put pressure on the government for improvement. (For example the international community can cut aid if our government shows no improvement, or provide more assistant to facilitate improvement.)

In addition, our behavior can also influence the behavior of the companies who can add more demands and pressure to improve our country. For instance, if 13 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

an oil company tries to bribe our government to get some illegal extraction agreement or hide information on the oil revenue, we can pressure that company by not buying the oil from it or using the products from its competitors instead. If only one of us does so, it doesn’t really change anything. However, if all of us do so, the company will be scared of destroying its brand, reputation and income, so it will start to change its way of doing business and lobby the government to change.

What we, as youth, choose to do are 3Ss and 1P: Seek for information, Show awareness, Share knowledge, and take action by Putting Demand and Pressure on the government and relevant actors to change and improve for the future of Cambodia.

14 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Bibliography Cambodian Human Rights Action Committee (CHRAC). (2010). Still Losing Ground : Forced Evictions and Intimidation in Cambodia. Phnom Penh: CHRAC. Collier, P. (2007). The Bottom Billion. New York, USA: Oxford University Press.

Heng Seiha, K. S. (2011). Decentralized Governance in a Hybrid Polity: Localisation of Decentrasation in Cambodia.

PACT organization. (2007). Oil and Gas in Cambodia. Phnom Penh: PACT. Siphat, T. (2008). Degraded Forest as a Discursive Tactic of Economic Land Concessions: A case Study of O Tanoeung Village, Kbal Dam Rey Commune, Kratie Province, Northeastern Cambodia. Changes and Challenges in Greater Mekong Sub-region.

Transparency International. (2011). Transparency International Organization.

Retrieved 09 25, 2012, from Curruption by Country: http://www.transparency. org/country#KHM UNHCR. (2007). Land Concession for Economic purposes in Cambodia. A human right perspectivie. Phnom Penh: United Nations Cambodia Office.

15 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី ណារ៉ា សុខេមា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Second Prize Winner

Poverty in Cambodia

By Sok Heng Lay

Summary Social or economic disparity exists everywhere on earth. The growing inequality between the rich and the poor has been seen in both developing and developed nations. The absolute poverty (which is defined as a situation of being unable to meet the minimum levels of basic needs such as income, food, clothing, shelter, healthcare, and other essentials) is the main constraint for national development. In the study on poverty published in “The Bottom Billion,” Professor Paul Collier argues that there are four traps – conflict, natural resources, poor governance, and the curse of being landlocked – which cause all the bottom population to live in the worst conditions in countries that are not developing, but moving backwards. Compared to the four causes, I argue that conflicts and bad governance are root problems of the poverty in Cambodia. Collier’s has four proposed interventions: foreign aid, military interventions, modification of laws and charters, and trade policy reforms. I agree with solutions except the military interventions. Cambodians are tired of using armed forces to deal with problems, and what they really need is peace, stability and growth. As youths will be the replacement of the old generation, Cambodian youths should realize problems facing their country as well as learning how to deal with challenges. Education is the only way that can help Cambodia to escape from poverty. As Cambodia is going to extract natural resources from the ground, their education will help to manage the resources with transparency and guarantee better governance.

Strong human capital and discovery of natural resources could be blessing, and it is believed that Cambodia could escape from poverty within a decade.

16 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Introduction Social or economic disparity exists everywhere on earth. The growing inequality between the rich and the poor has been seen in both developing and developed nations. Some people are born and live in a comfortable house with many rooms and utensils. They cannot only afford basic essentials and but also have high levels of income; whereas some others are unfortunate and are born and live in a situation that cannot accommodate basic needs. Comparing the living standard of people in the developed and developing countries, there is a huge gap in terms of the quality of life and happiness. For example, an average family in high-income countries would probably live in a comfortable suburban house with a few family members, and owns one or two cars. Their house would be filled with numerous consumer goods, electronics, and electrical appliances. Normally, a typical family in rich nations may travel overseas, at least once a year, for vacation and leisure. However, if we examine the typical extended family in the poor countries, the household may consist of six or more people in the family, usually living under one roof of a poorly-constructed house with only one or two rooms. They are likely to own a plot of land, where the father, mother, uncle, and older children have to work on that land in order to earn a living. It is observed that people living in developing countries are more vulnerable to poverty.

The absolute poverty, which is defined as a situation of being unable to meet the minimum levels of basic needs such as income, food, clothing, shelter, healthcare, and other essentials, is the main constraint for national development. People living under the poverty line typically face the state of being illiterate due to the inability to attend schools, even primary education.

They are able to eat only one or two meals per day, usually food lacking nourishment, and their house has no electricity, sanitation, or fresh water supply. If they get sick, there are no qualified medical doctors and medical practitioners, and if there are, they may not be able to pay for medical services.

It is undeniable that for a poor person, everything is terrible—illness, humiliation and shame. Therefore, poverty is what most people are trying to escape. The topic of poverty becomes one of the hottest issues among scholars who seek to answer some questions on poverty, what causes the poverty, and how to end poverty.

Professor Paul Collier, the Director of Centre for the Study of African Economies, has spent the last thirty years of his life on the study of the African economy while he was a director of the development research group of the World 17 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Bank. The focus of the book is why some people are poor, discussed in the development economics overview in his book. Collier tried to seek answers by examining poverty and its impact in the world. He illustrated how the world’s total population is divided into different levels in both developed and developing countries by arguing that the world’s population of about 6 billion should be divided into 1-4-1. The first billion of the population live in prosperity in developed countries, and developing world consists of the remaining five billion, in which one billion is marked as being the poorest and they are living in countries that are not developing, but actually moving backwards. These countries include Bolivia, Burma, Cambodia, the Central Asian countries, Haiti, Laos, North Korea, Yemen and many throughout Africa. All of these countries are stuck in one of the traps as well..

This essay intends to discuss challenges for Cambodia and proposed solutions to the challenges within the Professor Collier’s argument. As Cambodia is one of the poorest countries in the world, natural resources underground has been recently discovered and the topic on poverty in Cambodia is worth observing. In order to reach the final conclusion of the solution to the challenges, the essay will first summarize the factors contributing to the failing of states outlined in “The Bottom Billion,” which is in Section 2. Next, in Section 3, I will discuss the challenges of Cambodia and analyze the applicability of Professor Collier’s proposed solutions to apply to the case of Cambodia. Finally, I would propose the role of Cambodian youths in contributing to the overcoming the challenges, which is discussed in Section 4. Section 5 concludes.

The Bottom Billion After the World War II, every country had struggled to overcome challenges and the world has been separated into two categories of development. One is the developed nations consisting of one billion people who would commonly live in a comfortable suburban house with many other comfortable features filled with numerous consumer goods, electronics and electrical appliances. The other is the developing nations consisting of majority of the earth’s five billion people.

Among the five billion, about 80% lives in developing countries where the speed of development is moving forwards, while the rest, one billion people, consists of a group of countries that are not developing, but actually moving backwards.

As outlined in his book “The Bottom Billion,” Professor Paul Collier claims four poverty traps that prevent some nations from development.

18 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

The first argument of the four traps is conflict. Collier considers two types of conflicts–civil war and coups–for his analysis. He points out that seventy three percent of the poorest people of the bottom billion have been recovering from or still involved in civil war. The war has caused poverty, and low income contributes become more tense in the country due to an increase in unemployment. There are plenty of angry young men ready to fight. Indeed, there is a reciprocal relationship between low income and civil war, in that low income increases the risks of civil war, while the war reduces income. He also further argues that countries depends upon primary exports of commodities; such as oil, diamonds and the like; have substantially increased the risk of civil war.

The donations through foreign aid or personal contribution are also the main sources of financing for the rebel movements. However, Collier finds that there is basically no relationship between political repression and the risk of civil war.

Similarly, the other form of the conflict is a coup, which also causes low income and low growth.

The second poverty trap, as observed by Collier, is natural resources. In this regards, countries with rich natural resources tend to perform badly in the post-world-war II period. This may contradict the assumption that natural resources provide wealth. In reality, natural resources in country can be a factor of poverty. Collier discovers that the main contributor to the economy in the bottom billion governments comes from resource wealth, accounting for twenty nine percent. For example, countries such as Sudan, Angola, and Zimbabwe, are rich in oil, but these resources have rarely returned to the people. This has been known as the “resource curse.” Furthermore, it has been claimed by some economists that countries with rich in natural resources tend to have the Dutch disease as surplus from natural resource exports. This may cause the country’s currency to rise in value against other currencies, which make the country’s other export activities less competitive in the world market. Consequently, the surplus from natural resource exports significantly reduces growth. When the resource surplus decreases, the government has less money, leading to the decline in basic investment and public goods. Collier states that, “The heart of the resource curse is that resource rents make democracy malfunction.” As the national revenues are mostly from natural resources, income from taxes becomes insignificant to the national budget. As a result, it creates disincentive for the citizens to hold the government accountable for the budget and expenditures.

19 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

The aspect of geography is also a matter for development, in which Collier points out the third trap as landlocked countries. About 38% of the bottom billion lives in landlocked countries, where they have to rely on kind neighboring countries to use their ports. Transportation costs depend mostly on the amount the coastal neighbors. Unfortunately, landlocked country such as Uganda, which shares borders with Kenya, Sudan, Somalia, and Rwanda, face difficulties in participating in the global economy through trade and services. It is true that trades may happen through airplane; however, this may be very costly. This does not mean that there is no solution. Collier presents nine strategies of how to get out of the trap: 1) increase neighborhood growth spillovers through cross-border trade and improvement in the transport infrastructure, 2) improve neighbors’ economic policies because the faster neighbors grow, the faster the landlocked country will grow, 3) improve coastal access, 4) Become a haven for the region by setting policies which are better than surrounding region, 5) don’t be air-locked or E-locked through deregulation of transportation industry and improvement in infrastructure, 6) encourage remittances, 7) create a transparent and investorfriendly environment for resource prospecting, 8) invest in rural development with higher priority than in other economies, and 9) attract aid.

The last trap investigated by Collier is bad governance. Around 75% of the bottom billion live in countries with a prolonged period of bad governance and poor economic policies. These countries include Somalia, Haiti, Sudan, and Zimbabwe. The governments of these countries do not function, so the development is ultimately impossible because they exist to benefit only themselves. Overall there is an asymmetry in the effect of governing well and making good economic policy decisions and in doing them wrong. However, in the short run, if the external shocks such as export prices are sufficiently favorable, a society can get away from the bad governance. Furthermore, Collier is less worried about poor governance than many economists because he points out that Bangladesh was able to achieve economic growth despite being tied to the most corrupt government in the world.

In short, The Bottom Billion addresses contemporary world concerns like the role of slow growth, bad governance, geographical proximity, economic development, and natural resources. In the next section, I will discuss the challenges using the four traps – conflicts, natural resources, poor governance, and the curse of being landlocked – in the context of Cambodia. I will also analyze the Collier’s proposed solutions to the challenges in Cambodia.

20 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Challenges for Cambodia Poverty is still one of the main challenges for Cambodia. With reference to the Cambodia Socio-Economic Survey of 2004, conducted by National Institute of Statistics (NIS), 35 percent of the Cambodian population was estimated to live below the national poverty line, and 20 percent below the lower food poverty line. The poor people are unable to get the basic necessities of life. Cambodian people living below the poverty line do not have adequate resources to buy all the commodities that they need. Besides, they lack the ability to live and function properly in society or are more vulnerable to shocks and disasters.

Compared to other developing countries in the region, Cambodia has higher percentage of population below the national poverty line than that of other developing countries, such as the Philippines, Indonesia, and Vietnam. Although civil war has completely ended, struggling to rebuild the country is an on-going process. There has been remarkable achievement by the government, but poverty is still the main concern of the current government. Poverty in Cambodia is characterized by low income and consumption, low educational attainment, poor nutrition among children and women, little access to health care services and credit, and few economic opportunities.

In order to understand the poverty concept in Cambodia, we should find out the root problem of the poverty by comparing the concept of poverty traps described

by Collier. These traps are conflict, natural resources, poor governance, and the curse of being landlocked. Compared to the four causes, I argue that conflict and bad governance are the root problems of poverty in Cambodia. However, the underground natural resources which include oil, gas and mining would be blessing for the future growth of Cambodia when governance and policy towards transparency are fully reformed.

Cambodia has undergone a civil war and political turmoil since the early 1970s.

The political regimes were changed several times starting with Lon Nol’s coup d’état in March 1970, and Cambodia has gone through political unrest of external and internal conflicts since then. The new regime started again in April 1975 when the Khmer Rouge seized power, and the regime was even worse than its predecessor, when Cambodia was taken back to “year zero.” Educated people were killed, and the innocent people were forced to leave the city and work in agriculture. The Khmer Rouge regime left more than two million dead Cambodians due to torture and starvation. The brutal regime ended in 1979, when the new Cambodian communist state started with the influence of the Soviet Union and 21 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

support from communist Vietnam. Cambodia has been rebuilding the country from scratch since then. Finally, Cambodia became an independent state with an open market economy system and the first general election was organized in 1993 by the United Nations. Though the civil war ended, people still had less confidence in the political stability due to the experience in the previous conflicts. The internal clash was still going on until the coup d’état in 1997.

At that point, the country became peaceful, but the government has to fight poverty and other challenges still. The political conflicts and the civil war are very costly, and these two things can trap Cambodia in poverty.

Cambodia is still fighting with bad governance and policies because these two factors can undermine development. Corruption, lack of transparency and accountability, poorly designed decentralization, inadequate service delivery, and social exclusion are the main obstacles for growth and poverty elimination.

Thus, social funds are not incorporated in local political decision-making.

While some political analysts and economists report the poor governance in Cambodia, we should recognize that the governance is improving in the last few decades. The Worldwide Governance Indicators by the World Bank presents that Cambodia has better governance from 1996 to 2011. Figure 1 shows Cambodia’s governance indicators – voice and accountability, political stability, government effectiveness, regulatory quality, rule of law and control of corruption. Percentile ranks indicate the percentage of countries worldwide that rank lower than the indicated country, so that higher values indicate better governance scores. The overall governance of Cambodia is getting better compared to the previous years and this shows that the Cambodian government is working towards improving the governance through reforms. However, the regulatory quality in Cambodia was worse in 2011 compared to that of 1996, and the overall governance of Cambodia is still bad compared to other countries in the region.

22 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Figure 1: Cambodian Governance Indicators, 1996 - 2011

Source: Kaufmann D., A. Kraay, and M. Mastruzzi (2010), The Worldwide Governance Indicators: Methodology and Analytical Issues The recent discovery of the underground natural resources such as oil, gas, and mining will bring economic and social benefits to Cambodia. The Royal Government of Cambodia now allows Chevron, a California-based oil giant corporation, and other companies to explore oil fields in the territorial waters of Cambodia. Based on the recent estimation, Cambodia could earn USD 1.7 billion per year, which is higher than the USD 1.2 billion of the 2011 current GDP of Cambodia. The natural resources are publicly owned by Cambodian people, and 23 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

the legal and financial arrangement now in place is worrisome. The government is now facing new challenges in wealth management even though the oil has not been extracted. Based on experiences by many countries around the world, the discovery of natural resources could be a curse, not blessing, if the government does not have any proper measure to improve financial transparency, promote better government and control corruption.

Based on “The Bottom Billion,” Collier proposes four interventions – foreign aid, military interventions, modification of laws and charters, and trade policy reforms. In order to overcome the challenges in Cambodia, I agree with all of Collier’s proposed solutions except the military interventions. Foreign aid has played an important role for Cambodia’s economic reconstruction after 1993 when infrastructure and human capital were totally destroyed by the decades of civil wars. Cambodia is one of the largest recipients of foreign aid among Asian countries. Foreign aid flows in Cambodia have averaged 12 percent of the national GDP a year for the past decade, reaching USD 500 million in 2003.

Cambodia has relied heavily on external financing and technical assistance due to the limited domestic resources. Aid flow helps Cambodian government to run the country through rebuilding basic economic system. Besides foreign aid, Cambodia has been working hard on domestic reforms. The government’s main agenda has also been placed on the legal and judicial reforms. The latest progress is that the final draft of the anti-corruption law had been discussed and adopted by the National Assembly in 2010. Cambodia had made dramatic progress in drafting new legislation necessary to support a market economy and to integrate Cambodia into ASEAN and world markets through trade policy reforms.

I disagree with Collier’s proposed solution of using military intervention. The concept of military intervention is not the optimal solution in the context of Cambodia. Three or four decades ago, Cambodia was in need of military intervention due to the internal conflicts and civil wars, but there are no more rebel movements nationwide. Cambodians have suffered a lot from the civil wars and fighting, so they are tired of the wars and using armed forces to deal with problems. They will not support any military intervention from any country anymore. Cambodian people are now starving for peace, stability and growth, without any division of ethnicity or religion in the society.

24 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Youths and Roads Ahead The future of Cambodia lies in the hands of the youth. They will be involved in national development after this generation is gone. Thus, it is required that they understand the problems facing the country and try to overcome all these challenges. As youths will be the replacement for the next generation, Cambodian youths should prepare themselves in order to develop the country.

First, Cambodian youths should realize problems facing the country as well as be competent enough to deal with new challenges. Historically, civil wars and internal conflicts were the main causes of poverty in Cambodia; therefore, they should be well aware of the history and learn the lessons in order to avoid this type of conflicts. Furthermore, governance is still an obstacle in country development. Therefore, education is the only way to make our Cambodian youths to solve these challenges. As Cambodia has not been yet able to exterminate the problem of illiteracy, the dedication of youths will contribute to the increase in literacy rate among the population. If Cambodian youths are highly educated, they can help remove the social ills such as the caste system, illiteracy, superstition, child marriage, dowry and many others, which are the root cause of unbalance in the society. Therefore, they should do their best in order to get higher education and participate in the labor forces in order to increase the productivity of the economy. They should not rely too much on the natural resources that we are going extract. Their education will help to manage the future resources with transparency and guarantee better governance. If our youths are waiting for their resource wealth without gaining knowledge, the discovery of the resource would not be blessing, but the curse.

Next, the youths should continue to supply workforce in the local economy in order to avoid brain drain. Usually, highly educated youths who become skilled professionals and technicians, tend to migrate to the developed world seeking job opportunities. The shortages of technicians and skilled workers are a major obstacle to accelerating economic development in both urban and rural areas.

In order to help Cambodia overcome its challenges, youths should stay in the country and use their knowledge and skills in both private and public sectors.

Although, the country is traditional in its method of leadership, changes have been made in both public and private agencies. The institutions are now looking for young, talented Cambodians in order to make changes. It is another step to retain skilled labor forces and highly educated workforce. Furthermore, the young unskilled laborers are also needed in the domestic job markets. Recently, 25 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

the migration of youths to neighboring countries seeking job opportunities becomes the main concerns for the government. The concern is the internal shortage of the labor force in the agriculture, industry, and service sectors, and some of them may migrate to other countries illegally. Therefore, it is risky for them to work in other countries. Furthermore, the wage rates of unskilled labor between domestic and neighboring markets are the same.

Conclusion This essay is intended to discuss challenges for Cambodia as the country is discovering the underground natural resources. “The Bottom Billion” has been discussed in the essay in order to examine the main reason on the failing of state, seek the answer on why some people are poor, and find solutions to deal with the problems. According to Collier, less developed countries may fall into one of the four traps – conflict, natural resources, poor governance, and the curse of being landlocked. Two of the traps, conflict and poor governance, have been applied to the context of Cambodia. Therefore, the new generation of Cambodia will be the ones who could overcome these challenges through the higher education attainment and labor supply domestically. Strong human capital and discovery of natural resources could be blessing, and it is believed that Cambodia could escape from poverty within a decade.

26 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

References Collier, P.(2007). The Bottom Billion: Why the poorest countries are failing and what can be done about it. Oxford: Oxford University Press Kaufmann D., A. Kraay, and M. Mastruzzi (2010). The Worldwide Governance Indicators: Methodology and Analytical. World Bank Policy Research Working Paper No. 5430.

Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1682130 Nakamura, K. (2006). Foreign aid flows and foreign direct investment in Cambodia.

Cambodia: Rebuilding for a challenging future (pp. 51-58). Washington, D.C.: International Monetary Fund.

Rendak, N. & Eastman, D. (2006). Legal and judicial reform: Recent developments and prospects. Cambodia: Rebuilding for a challenging future (pp. 51-58). Washington, D.C.: International Monetary Fund.

Sachs, J. D. (2005). The End of Poverty: Economic Possibilities for Our Time. New York: Penguin Group.

The Economist. (2009). Retrieved September 24, 2012, from Cambodia’s oil resources: Blessing or curse? http://www.economist.com/node/13184945 World Food Program. (2012). Retrieved September 24, 2012, from National Poverty: http://www.foodsecurityatlas.org/khm/country/access/poverty

27 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ឡាយ សុខ ហេង

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Third Prize Winner

Governance of Extractive Industries

By Eng Ramin

Biography Hello, I am Eng Ramin, a 2012 graduate from the University of Cambodia and Institute of Foreign Languages. Majoring in International Relations at University of Cambodia, I have exposed to both theoretical and practical concepts about international, regional and domestic politics, security, economics and international diplomacy.

My interest particularly runs deep in energy policies, environmental challenges such as climate change as well as role of natural resources in sustainable and inclusive socio-economic development. Also, my Bachelor of Education at the Institute of Foreign Languages has helped to furnish my English language and provided me with teaching theories and methodology as well as first-hand experiences in teaching English as a Foreign Language.

28 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Summary In the book ‘‘ The Bottom Billion’’, Professor Paul Collier identified that conflicts, being landlocked with bad neighbors, natural resources, and bad governance and policies, constitute the four traps contributing to the failing of a group of the poorest countries on earth. This essay briefly describes those four traps and points out several surprising findings of their causes based on the research of Collier and his colleagues. With extensive analysis, evidence, and the combination of opinions of several prominent figures, professionals and experts, Cambodia appears to be trapped in bad governance and poor policies with a high possibility of being caught in natural resource trap when the country starts receiving revenues from oil and natural gas in the near future. The essay also goes on to discuss several suggestions made by Collier, including better provision and use of foreign aid and adopting several Charters to bring about good governance, democracy, effective management of natural resource revenues, and sound trade and investment policies. It will also seek to integrate those suggestions into the Cambodian context. In the final part, the paper discusses how youth plays a role as one of the most important agents of transformation. Constituting the majority of Cambodian population, youth play potential roles in bringing about good governance, sound trade and investment policies in a bid to carry out necessary reforms and rebuild the country.

Full Essay Since 1993, Cambodia has adopted a new constitution embracing constitutional monarchy political regime and a free-market economy. Despite some growth in the last 2 decades, poverty and other social problems remain tremendous challenges. Cambodia ranked 139th and 154th in the world respectively regarding its poverty level and corruption in 20101. These low rankings are reiterated by Paul Collier in his book, ‘‘The Bottom Billion’’. Cambodia is classified as one of the Bottom Billion societies, a group of failing countries characterized by poverty and hopelessness. This essay will briefly describe the four traps making these states fail. It will continue to elaborate on significant challenges Cambodia is facing and suggestions made by Collier. The final part will explore how Cambodian youth can contribute to meeting those challenges.

Let us begin with the four daunting traps contributing to the failing of states.

First, the conflict trap discusses civil wars and coup d’états. Contradictory 1 http://www.hdrstats.undp.org 29 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

to popular views, they are not triggered by repression, exploitation, or even exclusion. According to research done by Collier and his colleagues, there is no correlation between conflicts and political oppression, economic or political discrimination against an ethnic minority, income inequality, colonial history of the country, or ethnic strife. Yet, dependence upon primary commodity products such as oil and diamonds does make a country prone to civil war (Paul, 2007, page 21). Also, conflict is a trap because it involves slow growth and economic stagnation or decline. Growth would help to reduce risk of civil war2.

Second, natural resources can also be a trap. A poor country that suddenly discovers natural resources (such as oil) may experience prolonged conflict.

While at peace, the country’s economic activities may fail to grow due to “Dutch Disease”, among which labor-intensive manufactures and services are worst hit. Moreover, natural resource revenues are so volatile that it leads to crises—the boom-bust cycle. Worse, resource revenues induce autocracy and make democracy malfunction since an abundance of resource rents induce the politics of patronage. Similarly, huge resource revenues reduce political constraint since the government does not need to tax as much from the people.

Overall, it is detrimental to economic development and entraps the Bottom Billion societies in poverty and stagnation.

The third trap is being landlocked with bad neighbors. The landlocked country has to gain access to global markets through its neighbor’s infrastructure and depends on neighbors as markets. However, if neighbors are also trapped in conflicts and damaged infrastructures with bad bilateral relations, the landlocked country simply cannot benefit from the growth spillover effect that is normally experienced by other landlocked countries.

Bad governance in a small country, a common characteristic of all Bottom Billion societies, constitutes the last trap. Corruption often impedes the process of transforming government’s money into public services. Bad governance and corruption are so persistent in some environments that they become traps. Some leaders, politicians, and senior officials often seek self-interest. Worse, when 2 Cumulatively growth raises the level of income, which also reduces risk, and that in turn helps to diversify the country’s export away from primary commodities, which further reduces risk (Paul, 2007, page 32).

30 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

leaders feel coerced and that their sovereignty is threatened by pressure from donors and civil society, economic reform is less likely. Moreover, there are not enough human resources to support the reform as most of the bright population have already left.

Collier also stated that the downside of globalization is the contribution to the failing of the Bottom Billion societies. Firstly, regarding trade, the growth of agglomerations in Asia has made the export diversification route more difficult for the Bottom Billion societies, which supply the natural resources to Asia’s fast growing economies.

Similarly, the capital flow will make the situation worse. Collier explained that because the perceived investment risk in their economies remains high, there is a huge lack of capital inflow for the Bottom Billion countries (2007). Likewise, financial capital flight dominates since individuals seek to secure their fortune abroad. Similarly, migration helps promote human capital flight, making it very difficult to carry out necessary reforms.

Now, we shall discuss what implications these four traps have on Cambodian society nowadays.

Fortunately, we have broken the conflict trap. The civil war, which lasted for nearly three decades, was brought to an end thanks to the Prime Minister’s Win-Win Policy by integrating former Khmer Rouge’s soldiers into the society and the change of the international political context. There are no more guerrilla forces against the government, which has since effectively, if not excessively, exercised its authority throughout the country. The recent crackdown on alleged secessionist movement in Kratie led by Bun Rotha shows how the government would respond without any tolerance to rebellion or resistance attempts. Do not expect coup d’état because the military is not a threat, thanks to the Prime Minister’s iron fist and several reforms within the army. Therefore, conflict trap is not currently a challenge to our society.

What about the trap of being landlocked with bad neighbors? Of course, Cambodia is not landlocked. She has a beautiful 440-km coastline, which is the popular tourist destination and provides full access to the global market.

Normally, landlocked Bottom Billion countries cannot gain access to their neighbors’ market. Yet, Thailand and Vietnam can be markets for Cambodian products but so far Cambodia has not been able to export anything but a few 31 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

primary products. According to latest trade statistics, Thailand and Vietnam overwhelmingly dominate the trade balance3. Frankly speaking, Cambodia is in a relatively unsafe neighborhood. Many of Cambodian people still have a negative perception towards Thailand and Vietnam, the historical enemies of Khmers.

Wars with them have resulted in completely destroyed infrastructures, lost human resources, and valuable properties. The spillover effect of the Vietnam War, leading to civil war in Cambodia, let Khmer Rouge come into power, whose regime lead to the death of two million people and the country was set back to square one. After its collapse by the invasion of Vietnamese troops, the Khmer Rouge was supported

by Thailand to station in the western part of Cambodia and to have access to weapons to fight against Phnom Penh’s Government4. It can be said that Cambodia is in relatively bad neighborhood and the region is of great interest to superpowers. In another sense, it was because we adhered to poor diplomacy, and the leaders simply sought self-interest at the expense of the nation.

We are trapped in bad governance and poor policy. Recalling Cambodia’s rank according to Transparency International, former U.S. Ambassador Kent Wiedemann echoed the serious problem of corruption in Cambodia and that it undermines and wastes the money of donor countries, the ADB, the World Bank and multilateral institutions5. Corruption has widened the wealth gap, slowed down the economy, prolonged high unemployment rate and inflation, and compromised hope for the future. However, it is worth noticing that the government, together with donor countries, civil society, and international organizations, are working hard on reforms such as building good governance, judicial reform, and the decentralization process. It is not an easy task for a country completely destroyed by wars. However, at present, the government seems to rely too much on aid in order to carry out necessary reforms. If the government finds ways to effectively use the country’s natural resources and prevent corruption, it would be able to implement fundamental reforms without 3 In 2010, while Cambodia exported to Thailand goods worth only 214.7 million U.S. dollars, Thailand exported to Cambodia worth up to 2.34 billion U.S. dollars. Similarly, the total value of Cambodia’s exportation to Vietnam was 277 US$ million and Vietnam’s exportation to Cambodia was 1.55 US$ billion. http://www.news.xinhuanet.com/english2010 4 A leaked document from CIA reported that the Thai prefer any outcome in Cambodia—including a Khmer Rouge return to power—to permanent Vietnamese dominance there. http://www.foia.cia.gov 5 http://www.unpan1.un.org 32 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

relying too much on foreign assistance. The government has announced new actions to fight corruption, yet the results have been mixed, at best. For example, the mandate to have all government officials to make public their holding of wealth and any interest they may have in business seems rather silent. The anti-corruption unit did arrest several government officials and judges being charged with corruption, but many see their criminal acts as less substantial than those of many high-ranking officials. Civil service is also at its poorest form, severely undermined by corruption. The civil servants are underpaid and they usually extract extra payment from the people when providing services. The lost money through corruption is projected to add up to the salary of civil servant6.

Unless there is fundamental reform in the current governance of extractive industries, the natural resource trap will be a devastating challenge for Cambodia. Cambodia is enriched with a wide variety of natural resources.

However, bad governance and poor policy seen in illegal operations and corrupted bidding processes have destroyed much of them and profits end up in the hands of few individuals. Previous experiences have given us a good lesson. Global Witness reported that the Government has leased 45% of the country’s land to private investors, exploiting the country’s natural resources7.

However, the organization reported extensive mismanagement, wide-spread corruption, and unsustainable practice8. Commonly, the bidding process leading to the contract with extractive companies is not transparent. What could be worse? Huge oil and natural gas reserve has just been discovered off the coast.

Regarding Cambodia’s current situations, the correlation between oil and a decline in socio-economic performance is pronounced. Dutch disease would put severe pressure on manufacturing and agriculture, two main economic drives of Cambodia. The boom-bust cycle may worsen the fact that the external debt of the country already stands at $4.81 billion9. It also has a negative impact on democratization process for it may relentlessly impair efforts in building good governance. Moreover, politics of patronage is already present and the rents 6 The former U.S. Ambassador Carol Rodley once announced that the total amount of $500 million is lost through corruption every year and this amount could otherwise add up to $260 of additional monthly salary to civil servants. http://www.equitycam.tv 7 http://www.globalwitness.org 8 For instance, a minimum of US $187 million of timber was smuggled out of the country and only US $12 million made it into the exchequer. http://www.eeas.europa.eu 9 http://www.indexmundi.com 33 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

from oil will make it worse. The opposition parties would find it even harder to compete in the election campaign, thus the so-called “survival of the fattest” would potentially prevail. Conflict trap is commonly experienced in many resource-rich bottom billion societies but, fortunately, civil wars and coups seem unlikely with current stronghold of military by the Prime Minister and, more importantly, they are friends or relatives and not threats!

Cambodia is trapped or will potentially be trapped in at least two of the four traps. Let us discuss suggestions made by Collier and their practicality in the Cambodian context.

We shall begin with aid. Cambodia has been receiving aid from many donors after the Paris Peace Agreement. Firstly, aid should be used as incentive. The governance conditionality is suggested, in which citizens are actively involved in the scrutiny from the bottom up. Secondly, aid can be provided as skills through technical assistance. In Cambodia, aid increased steadily from US $225 million to US $295 million in 2006 (Ek & Sok, 2008). However, donor countries and other development partners should support capacity building rather than simply fly in experts. Several other practical suggestions include: budgeting for a higher ratio of administrative costs to money actually disbursed, independent service authorities to deliver public services with joint management of the government, the civil society and the private sector, and aid to build necessary infrastructure for the export sector such as sea ports, airports and special economic zones in order to lower the impact of Dutch disease.

Additionally, Professor Collier pointed out the significance of some actions of the West. Some have reformed their banking sector in order to fight against capital flight from the Bottom Billion countries and legislating to make bribery of public officials in a foreign country an offense. All of these efforts are aimed to solve coordination problem—the prisoner’s dilemma, and if properly implemented, it would generate massive positive outcomes for Cambodia in particular. For instance, the U.S. Securities and Exchange Commission (SEC) should be credited for its adopting rules that require listed companies operating in the extractive industries and doing business in Cambodia to disclose all major payments they make to the government10. Next, the Charter for Natural 10 http://www.opendevelopmentcambodia.net 34 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Resource Revenue. According to Collier, this charter spells out key features of an effective bidding process and asks oil companies to bear at least part of the price risk. The government is also required to make all payments of revenue and public expenditures transparent and it also lays out a set of rules for smoothing public spending in the face of revenue shocks. Moreover, there should be joint coordinated actions across government’s ministries and agencies to oversee the extraction process and revenue spending. Cambodian National Petroleum Authority should work closely with civil society and oil companies in order to effectively manage and use resource revenues. Likewise, Cambodians for Resource Revenue Transparency (CRRT) provides a role model for civil society in working with the government, regulatory agencies, and other NGOs to encourage the creation of laws, policies and procedures governing the extractive industries. Last but not least, the Chinese must also be counted in this effort since they are usually careless about building good governance and implementing reforms in all Bottom Billion societies in general.

Several charters are proposed to realize good governance and policies. Firstly, the Charter for Democracy strives to keep radio out of government’s control. This would help balance different political voices in our society. While there is little or no legislation to protect freedom of broadcast media, repressive laws and regulations on radio and televisions do exist. However, community radio is also an option worth promoting and care is needed to check levels of politicization in broadcast media both by government and opposition parties. By monitoring how money is raised and spent on election campaigns, the Charter is a critical step to have a fair election in Cambodia since voters are often bribed to support a particular party. It is very important to establish an independent national election committee to ensure fair competition between the ruling party and the opposition party. Thus, the reform of the National Election Committee and some relevant election regulations are necessary for free and fair elections. According to the Charter, parliament should also set ceilings on contributions and require transparency in party finances, though it would take guts to realize this in Cambodian parliaments. Secondly, Charter for Budget Transparency spells out three directions of scrutiny including the bottom up, the top down and peer pressure, the two time frames namely exante and ex-post, and the two criteria—honesty and efficiency. For Cambodia, donors and civil society should be able to engage in information dissemination on budget issues at all levels. The government’s actions on Public Expenditure 35 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Tracking Systems in health and education sectors are very promising and it should be promoted and covered further in other sectors. Lastly, a Charter for Investment shall set out some simple rules to which a government would commit itself in its treatment of investors. It applies to both domestic investors as well as foreign investors, precludes governments from adopting strategies of confiscation, provides some system of adjudication and provides governments with commitment technologies to promote private investment. In Cambodia, the National Assembly already adopted Law on Commercial Arbitration and there is a National Arbitration Center whose work has brought significant success. The achievements so far of the Arbitration Council should be applauded. Yet, the government should express its willingness in agreeing to seek international arbitration to resolve commercial disputes with foreign investors, most of whom are reluctant to use the Cambodian judicial system.

Export diversification should be integrated into the solution as well. Cambodia should continue enjoying the benefits of temporary trade protection. The garment industry, one of the main drives of Cambodia’s economic growth, has long enjoyed the export quota and low tariff rate to the United States and the European Union since the late 1990s under its ‘‘Everything But Arms’’ scheme. Furthermore, rules of origin should not be too restrictive and it should provide sufficient time scale. The other part of the solution according to Collier is rethinking the Bottom Billion societies in the WTO. Facing challenges of legislation, reform implementation, increasing supply capacity for exports, and competitiveness, Cambodia should receive special treatments regarding several rules which could potentially harm its agriculture industry, manufacturing industry and enterprises.

So far I have talked about how the government of Cambodia, wealthy countries, aid agencies, civil society, and private sector help in meeting our two grave challenges. Yet, it is undeniable that Cambodian youth can also effectively contribute to building good governance and better trade and investment policies.

Let us begin with how youth contributes to building good governance. First, going to the polls is fundamental. Close to 70% of the Cambodians are 29 years or younger11; therefore, youth represents the majority of the population, holding decisive power in shaping the election result. Voting apathy among youth must 11 http://www.citeseerx.ist.psu.edu 36 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

be seriously considered and youth should be encouraged to act as model for the general population. In addition, Chan, Ou, Sen, Sok and Som (2008) suggested that youth express political voices through writing opinion letters to such print media, joining the broadcast media (including call-in shows on the radio or television), and employing the new media, the Internet, as well as gathering information as much as possible. Thus, it is compulsory that the government creates favorable conditions in the media outlets to let youth express their voices, and this perfectly echoes the objective of Charter for Democracy; to keep radio out of the government’s control. Moreover, youth’s active engagement in community services and volunteering bring many positive effects for themselves as well as holding the government accountable for its action; they would keep themselves well informed of the current situations in the country. Similarly, young people should work closely with civil society in an effort to foster local level organization or ‘social capital’ in bringing about the accountability of the local government. They should also actively participate in commune meetings of their local leaders and meet the members of parliaments and other government officials to voice their opinions and raise any issues regarding youths in particular. What’s more, youths should advocate for civil education to be widely and thoroughly studied in high school and university with proper assessment.

Youth should also participate in mock elections, students’ committees and other similar processes in order to familiarize themselves with the governance procedure (Chan, Ou, Sen, Sok & Som, 2008).For example, youth should be made accessible to such programs as the distance learning program under the theme ‘‘youth for good governance’’ introduced by the World Bank, in which they can stimulate a dialogue on governance issues. Youth can be the agents of transformation within their communities and demand accountability and concrete actions from their government. Fighting against corruption is essential.

A study by Indochina Research (2007) showed that some 59% of respondents answered that they would phone a radio show while 48% would tell friends and family they should fight corruption. These are two ways that citizens and youth in particular can take action against corruption in the society without feeling in danger and youth should be the role models for others.

Equally important, youth must be proactive and closely monitor the government by putting pressure on the basis of their voting power in adopting and implementing the Charter of Natural Resource Revenue, Democracy, Transparency, and Investment. The Cambodian government has refused to 37 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

join global oversight schemes such as the Extractive Industries Transparency Initiative. Youth should bring the government to adopt it or explain why it won’t. More importantly, youth must actively and meaningfully get involved in their own capacity building so as to create human capital in checking the government’s actions and carrying out necessary reforms. Youth’s advocacy for such transparency initiatives as ‘‘Publish What You Pay’’ (a bid to monitor the government’s management of natural resource revenues) should be highly encouraged. By asking the government to redirect the investment of potential oil and natural gas revenues in ways that lower costs in education, efficient infrastructure or research and development, youth can help lower the effect of Dutch disease.

To conclude, conflicts, being landlocked with bad neighbors, natural resources, and bad governance and policies constitute the four traps making the Bottom Billion societies failing. The three aspects of the globalization namely trade, capital flow, and migration tend to worsen the situations of these poor countries. Among these, Cambodia is trapped in bad governance and poor policies with the high possibility of being caught in natural resource trap when it starts to receive hydrocarbon reserve revenues. Better provision and use of foreign aid, adoption of international charters to encouraging good governance, democracy, effective management of natural resource revenues, and sound trade and investment policies are all suggested by Collier as ways to meet challenges and their practicality in Cambodia’s situation. Cambodian youth is one of the most important agents of transformation to bring about good governance and better trade and investment policies. They should act, be a role model and inspire others into action. They should closely monitor the Government in order to effectively blend its existing mechanisms and schemes with the afore-mentioned charters in order to help the country break the traps and achieve sustainable economic growth and inclusive socio-economic development.

38 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

References Cambodia—Country profile: Human Development Indicators. Retrieved September 20, 2012 from http://www.hdrstats.undp.org Cambodia’s national anti-corruption council elects its leaders. Retrieved September 15, 2012 from http://www.equitycam.tv Cambodia, Thailand pledge to boost trade amid border conflict. Retrieved September 27, 2012 from http://www.news.xinhuanet.com/english2010 Chan, R., Ou, S., Sen, V., Sok, S., &Som, R. (2008). How can young people help the government be more effective and accountable? Retrieved August 25, 2012 from http://www.siteresources.worldbank.org Corruption index 2010 from Transparency International. Retrieved August 24, 2012 from http://www.guardian.co.uk Developments and trends of merchandise trade between Vietnam and Cambodia. Retrieved September 24, 2012 from http://www.customs.gov.vn Ek, C. & Sok, H. (2008). Aid effectiveness in Cambodia. Wolfensohn Center for Development. Retrieved September 13, 2012 from http://www.brookings.edu Forum Syd. Youth in Cambodia: Organizations, activities and policies. Retrieved September 24, 2012 from http://www.citeseerx.ist.psu.edu Global Witness. Cambodia: Oil, gas, and mining. Retrieved September 10, 2012 from http://www.globalwitness.org/campaigns Global Witness. Country for sale: How Cambodia’s elite has captured the country’s extractive industries. Retrieved August 30, 2012 from http://www. globalwitness.org Index Mundi. Cambodia external debt. Retrieved August 14, 2012 from http:// www.indexmundi.com Indochina Research. (2007). Perceiving and fighting corruption in Cambodia: A quantitative and qualitative survey in five provinces. Retrieved September 24, 2012 from http://www.pactcambodia.org Kent, W. The problem of corruption in Cambodia. Retrieved September 10, 2012 from http://www.unpan1.un.org Open Development Cambodia. US extractive firms obliged to disclose oversea payments. Retrieved September 12, 2012 from http://www.

39 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

opendevelopmentcambodia.net Patrick, A. Fighting exploitation of natural resources and international trade systems.Retrieved September 21, 2012 from http://www.eeas.europa.eu Paul, C. (2007). The bottom billion: Why the poorest countries are failing and what can be done about it. New York: Oxford University Press.

The ‘‘New Face’’ of the Khmer Rouge: Implications for the Cambodian resistance. Retrieved September 20, 2012 from http://www.foia.cia.gov

40 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន អេង​រ៉ាមីន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Fourth Prize Winner

Youth & Governance of Extractive Industries

By Aoudourm Yann

Biography I am a junior student at Pannasastra University of Cambodia (PUC), majoring in Political Science. Last year I was an exchange student at Silla University of South Korea. I served as President of the Pannasastra Student Senate (PASS), the Student Association of PUC, from September 2011 to September 2012. From 2006-2009, I volunteered at the Reproductive Health Association of Cambodia (RHAC) as peer educator. From 2009 to April 2012, I became Youth Representative and national council member of RHAC and a member of Regional Youth Network of International Planned Parenthood Federation (IPPF). From January 2011-April 2012, I was a teacher of English at International Chhun Hak School, Phnom Penh.

From 2007-2009, I volunteered at the Youth Council of Cambodia (YCC).

41 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Abstract The world is reaching new heights in technology, globalization, industrialization, and entering an extraordinary period in history. The key drivers of international development have tried to narrow the gaps in development, targeting countries with a level of development similar to that of the fourteenth century.

Surprisingly, bottom countries are diverging from developmental process in particular ways, while others are moving forward. Noticeably, after the Cold War ended, the world had become increasingly full of “failed states.”

This phenomenon caused a wide range of humanitarian, legal, security, and development problems. It is a common claim that the greatest dangers to world security are no longer the military threats from rival great powers but rather transnational threats which emanate from poorly governed or failed states. Poorly performing states have failed to provide basic services including biological, physiological and security services. These failures are linked to humanitarian catastrophes, mass migration, environmental degradation, regional instability, energy security, global pandemics, international crimes, the proliferation of weapons of mass destruction and transnational terrorism. The diversity of characteristics between strong and weak or failed states have been academically categorized and discussed. Even factors that contribute to failing states have been determined differently. However, this short essay includes factors that contribute to a failing state and proposed solutions of Paul Collier, a Professor of Economics, Director of Center for the Study of African Economies at The University of Oxford. This essay also points out the greatest challenges that Cambodia is facing and provides recommendations for Cambodian youth to best contribute to solution these great challenges.

Traps of failing states In “The Bottom Billion”, Paul Collier points out that all countries used to be poor but most are now doing better. Yet the question of why other countries remain stuck is being enthusiastically explored by many. Collier believes that the answer is “traps”. He claims that the distinctive features of bottom states are that they usually have been caught in at least one or more of four traps: the conflict, natural resources, landlocked with bad neighbors and bad governance trap.

First, in the conflict trap, he generalizes that all societies have conflict. It is inherent in politics and specifically civil war and coups. Empirically, low-income, slow growth and stagnation of a nation put it at risk of civil war, about 14 % in any 5-year period. Technically, if a country grows at a rate of 3%, the risk of civil 42 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

war is cut from 14% to 11%. However, if its economy declines at 3%; the risk increases to 16%. In addition, when a country is at risk of civil war; investors flee while the government neglects economic growth rather than preparing for or preventing civil war. On top of that, civil war tends to reduce growth by about 2.3% per year. For instance, a 7-year war leaves a country around 15% poorer than it would have been. Moreover, it kills people. Young and old men can be forced or paid to join rebel groups and opportunists are already there to exploit.

There is not only the risk of getting killed but it also creates a mass movement of population that puts them at risk of diseases. Civil war, or coups, can snare a low-income country in poverty because it hurts economically, politically, administratively and/or systematically which impedes the development of the entire nation. For example, 73% of people in the societies of failed or weak states have recently gone through a civil war or some of them remain fighting that war.. It is not only a problem for that nation but it also threatens the entire world.

Second, Paul Collier claims that the natural resources trap is another contributor to failing states. Of course, it sounds contradictory because the discovery of natural resource wealth should be a catalyst to a nation’s prosperity, ending poverty and economic growth. Yet he points out that it is a much more paradoxical trap, which he explains in three main points. First, resource wealth is a problem for bottom billion countries because when there are more resources exported, it causes the currency of the country to rise in value against other currencies. In this sense, it makes other export activities in the countries less competitive while those activities could have been the best means for technological or economic progress. For instance, in the 1970s as Nigerian oil revenues built up, the other exports such as peanuts and cocoa became unprofitable and production collapsed rapidly. It mostly hurt producers who were farmers.

Secondly, the resource surplus musses up politics and can make democracy malfunction. Surely, democracy is not only about elections but how power is achieved and used is also under arms of democracy. This is simply associated with checks and balances of power in each branch, yet the heart and defining components of democracy are eroded by the practice of renting resources. For example, an abundance of resource rents alters how electoral competition is done. The idea is that electoral competition forces political parties to attract votes which usually done by delivering public services. In this scenario, voters 43 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

are bribed by politics of patronage with public money generated from the resource rents. Similarly, means of political campaigns and freedom of press are dominated and influenced by patronage to win the election. Consequently, branches of power are influenced back and forth which prevents checks and balances from being done. On top of that, resource revenues radically reduce the need to tax. This causes people to neglect scrutinizing how their taxes and national budget are being spent. Then the situation becomes intense, which can lead to a regime change. Thirdly, natural resource abundance is a conflict trap because it feeds the rules of political game and sometimes creates the possibility of a political development trap. For example, he says that middleincome areas such as Russia, Venezuela and Middle Eastern countries could well be caught in it.

Third, Paul Collier says that landlocked with bad neighbors is another trap that pulls a nation into a failing state. Two sub-ideas are illustrated. First, a landlocked geographic location with no sea-ways to be reached by or to use for trade makes a difference. For example, the Central African Republic, Burkina Faso, Central Southeast Asia-Laos account for 38% of the people living in the bottom billion societies, and all of them are landlocked. Obviously, landlocked countries hardly have the ability to import and export products to the world market. They have to depend largely on air and e-business. Unfortunately they lack the required technological advancement which inhibits them from growing.

The bad neighbor matter is also considerable issue because landlocked countries need neighboring countries to be their markets and receive the green light to both import and export products. If you are coastal, you serve the world; if you are landlocked, you serve your neighbors. But if you are surrounded by bad neighbors then your economic life is in the terrible graves. So, the destiny of the development is not difficult to predict; it will be slow.

The final trap is bad governance in a small country. Most of us acknowledge that good governance and good economic policies can shape economic performance which could make a country grows at amazing speed. Why? Governance is the heart of growth in every country. Governmental transparency and accountably programs encourage participation of government, private sectors, interest groups and ordinary people in the decision-making process and the implementation of these decisions. Additionally, rule of law, responsiveness, equity, inclusiveness, and effectiveness are taken into account and put into practice openly and responsibly. On the other hand, there is no doubt that 44 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

bad governance and policies can ruin an economy at unexpected speed as well. A less effective country in regards to equity, rule of law, responsiveness, transparency, accountability and so on will cause a wide range of issues such as corruption, impunity, injustice, poor health care, poor public services delivery, impediment of the development etc. For example, President Robert Mugabe must take responsibility for the economic collapse in Zimbabwe since 1998, culminating in inflation of over 1,000% a year because of bad governance.

Evidently, bad governance can systematically and generationally destroy an entire nation. In short, a failing state can belong to one or more of these four traps.

Challenges for Cambodia Among the factors mentioned above, I analyzed each factor by comparing them to Cambodia’s context, so I can conclude that bad governance and the conflict trap are the greatest challenges for Cambodia. Our country has been recognized for economic growth (around 10% per year, CIA, 2012) after economic and political reform started in 1989 (centrally planned economy to free market), especially from 1999 until today. Yet Cambodia has faced weak governance.

Therefore, I would like to pinpoint two reasons why it is the greatest challenge and the trap for Cambodia.

In order to understand the weak governance in Cambodia, I would like to point out that the concept of governance has appeared in the developmental, political and academic context for a long time, yet a single definition is hard to agree on. In this regard, the definition provided by Webster’s Third New International Dictionary indicates that governance is a synonym of government, or “the act or process of governing, specifically authoritative direction and control”.

This interpretation specifically focuses on the effectiveness of an executive branch of government. However, UNESCAP defines governance as the process of decision-making and the process by which decisions are implemented (or not implemented). Similarly, good governance refers to the functioning relationship among the three branches of power and the enjoyment of fundamental human rights, independent of judiciary process, abiding by accountability, participatory, predictability and transparency, effectiveness, efficiency, rule of laws, responsiveness, consensus oriented, equity and inclusiveness (Soksreng TE).

First of all, weak governance causes imbalance in the system of checks and balances of power among executive, judiciary and legislative branch of 45 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Cambodia. From a governance point of view, each branch of power must not have any pressure from any other branches. If one of the branches is pressured, especially the judiciary branch, the legislative and executive branches will be left unaccountable. According to Cambodia’s constitution (New Chapter XI, article 128), the judiciary branch shall be an independent power, which shall guarantee and uphold impartiality and protect the rights and freedom of citizens.

Article 130 states that judicial power should not be granted to the legislative or executive branches. This is obviously to ensure the existence of checks and balances of power. Unfortunately, both the civil and military courts are subject to political pressure (executive branch) and allegations of corruption in criminal cases have become common (Soksreng TE).

Based on the world report 2012 (hrw.org), the government failed to take meaningful steps to ensure that the judiciary was impartial and the court continues to be an arm of the CPP. For instance, from 1992 until now, many journalists have been killed for criticizing the government such as Hang Serei Odom, Khem Sambo, Chou Chetharith, Michael Senior, Chan Dara, Thun Bun Ly and many more. Among all who have been killed, 11% are from business, 44% from corruption, 11% from crime and 67% from politics (cpj.org) but criminals are protected. Other examples can be found in the cases of Mu Sochua (VOA, 2010) who sued Prime Minister Hun Sen, Sam Rainsy who was sentenced in absentia to 10-year in prison (NTDTV, Sep,2010), and Mam Sonando, Beehive Radio owner, was held for trial after an order was made by Prime Minister Hun Sen on June (VOA, July 2012).

Second, weak governance causes socioeconomic issues such as weak public services delivery, corruption, injustice, inequality, land conflict and so on.

According to Diagnosis of Prof. Um Vuthdara, B.E.d. & MDM and Associate Director, Research and Development Office at PUC, 2012, the governance factor has negative impacts on other factors such as human capital development, industrial upgrading/diversify products, domestic saving, macroeconomic policy, financial sector development, infrastructure improvement, social and public services delivery, social safety nets, and poverty & inequality. For example, on the Corruption Perceptions Index, which scores countries from 0–10, Cambodia was among the lowest and worst with a score of 2.1 in 2011 and 1.8 in 2009. This is the result of weak governance, and its impact goes beyond this Perceptions Index. Land conflict is pervasive; one of the better known is the Boeung Kak Lake case, illegal logging can be seen in the case of Prey Lang, just 46 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

to name a few.

According to reviews by the U.S. Government Accountability Office (GAO,2002), Cambodia and her donors have established goals in strengthening good governance in seven areas, and made some progress in achieving three of those areas – public finance, the military, and land management. For example, the government has increased GDP growth rate 6.1% (2011, estimate from CIA,2012), reduced military spending by discharging military and issued land titles to around 100,000 rural Cambodian families (Fri, 29th June 2012, The Cambodia Daily). Yet in the areas of legal and judicial reform, anti-corruption, public administration, and forestry management, much improvement is still needed. Consequently, the public has lost trust in the judiciary system because of unfairness and influence from executive branch or powerful people. (Soksreng TE). In my opinion, weak governance is paving a foundation for the existence of unfair world and a horrible nightmare for Cambodia.

Secondly, the legacy of the conflict trap has constrained Cambodia from growing rapidly. First, it is because of a lack of human resources. Many knowledgeable people were killed during the Pol Pot regime (1975-1979). For example, Pol Pot’s teams asked for doctors, engineers, teachers, professors and anyone well educated. If the identities of these people were revealed, they were killed immediately. Subsequently, she is facing economic constraints such as the lack of skillful domestic labors, producers and investors. On top of this, many people have psychological fear of politics and freedom of expression. For example, many people, including my mother, said that they do not want to demand anything more because they are afraid of another war like the Pol Pot regime. In addition, the Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia (ECCC), spent about $140 million ($33 million spent by the Cambodian side and $107 million spent by the international side) from 2006-2011 on prosecution of Khmer Rouge leaders. I think that if this amount of money was spent on other sectors such as education, agriculture, and justice reforming we would be better off.

Additionally, Cambodia has lost millions of dollars because of the CambodianThai conflict that continues today.

The proposed solutions of the greatest challenges, raised by Paul Collier include military intervention. In Cambodia’s context, I do not agree that this would work for two reasons. First, military intervention is against the Cambodian constitution. For example, article 53 states that “The Kingdom of Cambodia shall not permit any foreign military base on its territory and shall not have its own 47 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

military base abroad, except within the framework of a United Nations request.”

And “The Kingdom of Cambodia follows a policy of peaceful co-existence with her neighbors and with all other countries throughout the world.” This implies that Cambodia’s stance in dealing with any problems is peaceful, with due respect for mutual interest. Secondly, military intervention violates the principle of independent and sovereign state. From my point of view, if military intervention is done, Cambodia will psychologically, politically and economically be under pressure. So she will be pressured in exercising of decisions of independent and sovereign state.

However, I agree with Collier on aid, trade policy and laws and charters. First, in a provision of aid to strengthening good governance, he believes that there are three potential ways that aid can assist turnarounds: incentives, skills, and reinforcement. He believes that aid as an incentive can help turnaround because donors provide aid if the government reforms policies to benefit society. He says that if donors provide aid without any conditions, the money could be spent on military such as his estimation in Africa’s military spending which is around 40% of spending fund by aid. If donors provide aid with promises of improvement by the government, there is a possibility that nothing will change, as Kenya did to World Bank five times. In order to reform governance and policies it is not only a matter of political will and political pressure but it also requires people with relevant skills. He thinks that aid as skills is the technical assistance needed to empower local authorities. To encourage aid as skills does not mean supply the country in need with skilled foreigners, but to train local staff, because it costs about a quarter of all the money. He thinks that technical assistance usually works well when new leaders just come. It will have a favorable effect on the momentum of the reform. This is because the provision of the technical assistance to the government holds power for a very long time; it has less impact. For example, when experts come and teach; they listen politely but not much happens. In aid as reinforcement, he mentions that when aid as skills work, it is because the government needs to build their own capacity. Therefore, the increased provision of aid in this stage will be useful to reinforce governance reform.

Second solution is trade and policies. The idea is that trade policies need to encourage free trade and give more preferential access to Cambodia. I do agree with this aspect but at the moment, Cambodia has few products to export; therefore, she needs to diversity her products with acceptable quality. First, I 48 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

think that Cambodia should diversify products to meet domestic needs because at the moment she has a few products that are available on the market. Sadly, she imports even simple products such as chopstick, noodles, shampoo and so on. Surprisingly, the budget revenue is $ 2.018 billion while the expenditures is $ 2.669 billion (2011 est. CIA, 2012). She needs to reduce the amount of imported products, especially luxury goods.

The third solution is laws and charters. He says that laws and charters should provide prototypes including charter for democracy, transparent budgets, and investment. I think that Cambodia has many of these, such as the Paris Peach Agreements (1991); Constitution, Law On Investment, Anti-Corruption Laws, The Civil Code of Cambodia and so on. I acknowledge that she still needs more laws on decentralization; however, I would say that the problem goes back to the implementation of laws, in which the executive branch is to be responsible and reinforced by the judiciary branch. Sadly, as I mentioned above, the system of checks and balances of the three branches is weak in Cambodia. The judiciary system is influenced by executive branch therefore laws and charters will be useful when the judiciary branch is independent. My recommendation is that Cambodia should reform the judiciary and legal framework to ensure the existence of the system of checks and balances.

What can youth contribute?

I think that Cambodian youth can best contribute to overcoming these challenges by being the champion of two arenas. Firstly, youth need to be the “The Champion of the Arena of Youth-Self” which consists of three fundamental aspects. First is being a champion of health by avoiding drugs, cigarettes, drinking too much alcohol and transmitting HIV or STDs. If young people participate in these things; it will cause unpredictable and miserable consequences for his/her life. For example, if a young person has HIV, he cannot be useful resource for developing Cambodia. If he does drugs, he will face physical, emotional, social and spiritual development damage. For instance, if he takes heroin, mental functioning will become clouded due to the depression of the central nervous system (drugfree.org). Subsequently, his family and society will encounter negative impacts.

Second is being knowledgeable and skillful. These skills can come from school or without school but include social skills such as communication, negotiation and leadership. I remember that Sir Francis Bacon, English author, courtier & philosopher (1561-1626), said that “knowledge is power.” Many people, including 49 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

me, believe that it is obviously true because it has the power to end ignorance, violence, inequality, unemployment, violation, drugs abuse, corruption, injustice, impunity and so on. Moreover, in being knowledgeable, youth need to be really passionate, optimistic, active, reflexive, courageous, disciplined and responsible for their own journey of living, and to build a proper standard living.

Third is being a champion of being moral and ethical values. Mahatma Gandhi once said “knowledge without character or morality” will become a social sin.

Surely enough, it implies that if one has good health and great knowledge but he has a little or no morality or ethics; he will fail or be a dangerous person to society. Joseph Stalin and Pol Pot are two examples. In addition, being moral or ethical means that youth need to obey national and international laws by committing no crimes or violence. Instead youth should be helpful, have selfcontrol and think critically and deliver a proper speech. By achieving these points, a number of social challenges will be solved such as unemployment, crime, poor education, drug abuse, violence and inequality.

Secondly, to successfully overcome Cambodia’s challenges, after youth achieve the first arena, they need to actively achieve in “The Champion of the Arena of Social Involvement,” especially in bad governance and conflict traps. For dealing with bad governance, youth should consider and practice 5 steps.

Step #1 Youth should think critically, make educated and informed choices before choosing leaders by studying and analyzing their biographies, visions, policies and social news. Usually, the voice of youth will bring changes for society but positive or negative changes depend entirely on informed or uninformed choices.

Step #2 Youth need to go out and vote for competent leaders after informing themselves and making educated choices. Surprisingly, in June 2012 during the commune election, a lot of youth posted on social media sites, like Facebook, that they don’t go to vote since their votes will not bring any changes for their society. Regarding this, the youth needs to understand that Cambodia practices indirect democracy; therefore, they must go vote to bring the right representatives to office. They should stop complaining about those irresponsible leaders and give them the biggest lesson ever by removing them from the office.

Step #3 After youth have chosen the right and competent representatives/

50 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

leaders to serve office, they need to be actively involved in the process of decision-making and the process by which decisions are implemented. This is because they are living in a society that relies on those decisions. Youth cannot let their representatives make decisions alone, because they could be impacted negatively or the decisions made may not meet their needs. The Cambodian youth needs to join hands and create a culture in which they are equal partners with their representatives for a better society and meeting their needs both in the present and the future.

Step #4 Orderly youth also need to bravely demand the characteristics of good governance from their representatives including accountability, equity, participation, transparency, predictability, responsiveness, inclusiveness, rule of law and so on. It is commonly seen that youth are marginalized and their voices are ignored, therefore they must wake up! Come! Join! Demand! I believe that the togetherness of youth will surely be able to make positive changes for our society.

Step #5 Youth need to be active citizens not only in above mentioned areas but also active in volunteering, exchanging ideas, exploring equality and being willing to make good impact in their community and society. In particular, youth need to be ready to be leaders in both family and society. Youth should remember that positive change starts from themselves, to relatives/friends, from friends/relatives to our friends, from our friends to our community, from our community to our society and then there is the society that we want!

However, youth must not forget another challenge, which is the conflict trap.

To deal with this firstly, youth need to learn from history by taking those as experiences and building a better way by avoiding a repetition of a genocidal regime (Pol Pot). We have learned that the Pol Pot regime affected our human resources, economy, politics, education, and religion. It brought Cambodia to zero at that time. For example, Pol Pot’s teams asked for doctors, engineers, teachers and professors. If the identities of these people were revealed; they would be killed immediately. In addition, even those who wore eye-glasses were considered symbols of educated people and then their lives were ended.

How painful is our history? When other countries go to war, they kill other nationalities, but sadly Pol Pot’s regime killed our citizens and especially our human resources. At least 1.5 million people were killed (CIA, 2012) and now the government is spending millions of dollars to sentence those remaining top

51 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

leaders. What if that money were spent on education? What if we had not had that terrible regime? What if we did not have to start from year zero (after 1979)?

One can easily imagine of those answers. Therefore it is important to NOT repeat the history.

Secondly, youths need to build the spirit of cooperation rather than isolation because cooperation builds mutual trust, peace, respect and mutual help. In this sense, youth may need to learn to cooperate not only nationally but also regionally and globally. A single youth is like a cell; when cells come together they can make a complete body, when youths come together, they make a nation.

Finally, youth need to create a culture of practicing dialogues and dealing with issues peacefully, lawfully and democratically. As Dr. Stephen Covey puts it in his book The Seven Habits of Highly Effective People, “Habit is the destiny.” I am trying to say that when our youths create the habit of dealing issues peacefully; the destiny of our country is peaceful.

In conclusion; Cambodia is facing traps right now, resulting in a fragile education system, corruption, injustice, impunity and stagnation of economic growth.

These are paving a terrible foundation for the future development of Cambodia.

Yet Paul Collier’s proposed solutions and the above mentioned contributions of youths will definitely serve as a best set of solutions for putting an end to Cambodia’s challenges. We, youths, should question this “If it is not us; then who?” So let’s start from us. We are just like the water while country, Cambodia, symbolizes the boat. Whether the boat sinks, disappears or appears is totally depended on us. Let’s drive our nation with our representatives by making our voices heard.

52 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

References Paul Collier: The Bottom Billion, Why the Poorest Countries are Failing and What Can Be Done About it, Publicized by Oxford University Press, Inc, 198 Madison Avenue, New York 2007.

Stephen R.Covey: The 7 Habits of Highly Effective People, Powerful lessons in Personal Change, Rockefeller Center, 1230 Avenue of the Americas, New York, New York 10020, 1990.

Soksreng TE: Good Governance in Cambodia, Exploring the Link between Governance and Poverty Reduction, 2007.

UNDP Cambodia: The Future for Rural Livelihoods In The Face of Climate Change, Cambodia Human Development Index Report 2011.

Um Vuthdara: Cambodia Country Diagnostic study, Phnom Penh, August 2012.

Gütersloh: Bertelsmann Stiftung, BTI 2012 Cambodia Country Report. __________: Research Updated, Presentation on narrowing the development gap, United Nations Industrial Development Organization (UNIDO), No. 1, 2007. __________: The Constitution of The Kingdom of Cambodia of 1993 With Amendments, 1993.

United Nations: Situation Analysis of Youth in Cambodia, United Nations Country Team_May 2009

53 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន យ៉ាន់ ឧត្តម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Fifth Prize Winner

Challenges Ahead: How Cambodia can escape poverty traps

By Tang Sihout

Biography Currently, I am a Securities Representative of Cana Securities Ltd, working in Cambodia’s newly born stock market. Born on Feb 28, 1989, I’m now a graduate student of Accounting and Finance of Build Bright University. I like reading books, especially about social and political issues as well as history. That’s why I am interested in participating in this competition. This is the first time I have written such a long essay. It might not be perfect, but it’s my first try, and I did enjoy it in this process. Whether my essay is selected for the awards or not, it will be my precious experience and it will encourage me to read and write more in the future. Thanks!

54 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Summary According to Professor Paul Collier, there are four traps that lead a country to fall apart. These four traps include: conflict trap, natural resources trap, trap of being landlocked with bad neighbors, and bad governance trap.

In the book “The Bottom Billion”, Professor Paul Collier argued and found out some causes of the traps. Conflict traps occur because of slow growth and low income. He also suggests that discovery of natural resources in context of poverty might close off the country’s opportunity to develop its manufacturing and export industry, which is the most suitable development pattern. Being landlocked and surrounded with bad neighbors might also drag the nation down as it relies on its coastal neighbors to export their manufactured products.

Lastly, bad governance, which is the source of corruption, matters in the development path.

Among the four risk factors argued in the book, I think bad governance and discovering of natural resources are the biggest challenges for Cambodia. As proposed in the book, I agree with the role of aid to help the country caught by the trap of governance, especially with conditionality aid since it is an impetus for the ruling elite of Cambodia for taking action to reform. Regard to natural resources, the Cambodian government should be transparent in processing exploitation rights to private companies, and they must make sure the revenue generated from this is going to benefit people. The whole process should be open and accessible to the public.

Another solution proposed in the book is military intervention. I think this should not happen unless there is a serious humanitarian crisis in the country, and it should be under the authority of General Assembly of United Nation (not Securities Council). Establishment of international law under the framework of the UN (not the EU) will help as well. Poor countries can achieve a friendly trading policy through political dialogue.

What can youth do? Youth are the future leaders and can make their contribution to the country by first enhancing their knowledge, second, by actively participate in social activities and third, by joining political parties and exercising the right to vote.

Professor Paul Collier’s book, “The Bottom Billion,” points out the traps that catch the bottom billion countries locked into failing states and he finds solutions that help these countries escape from failure. Cambodia is a post-conflict nation and 55 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

can learn a lot from this book. Some causes that arose in the book echo the true Cambodian experience. Some traps can be lessons for Cambodia and be used to prevent falling into a failed state again, and some solutions apply directly to our country. Finally, as the youth who might potentially become future leaders of the country, we should do everything we can, take action and make our own contribution to our community, our society and our country as much as possible.

Full Essay According to Professor Paul Collier’s book, “The Bottom Billion”, there are four risk factors that contribute to the failing of states. Collier defines these four risk factors as traps including: conflict, natural resources, being landlocked in a bad neighborhood, and bad governance.

Conflict is a trap that occurs at a country and contributes to failed states. The book outlines two forms of conflict; civil war and coup d’état. Low income, slow growth and primary commodity dependence make a country prone to civil war, whereas low income and slow growth (same factors) make a country prone to coups.

The second factor that contributes to a failed state is natural resources.

Professor Paul Collier discusses that discovering valuable natural resources in context of poverty might also become a trap that drag a nation into falling apart. He talked about “Dutch Disease” in the book and said that the revenue generated from exporting natural resources might crowd out the necessity of exporting other traditional products, including labor-intensive manufacturing products and services, hence the slowing growth. The book also takes the example of Niger, where it had experienced the phenomenon of Dutch Disease, a concept which talks about the apparent relationship between the increase in exploitation of natural resources and decline in manufacturing sectors. During the 1980s, Niger enjoyed an oil boom, which came along with heavy borrowing and massive spending on wasteful project, saturated with corruption. However, the country’s development collapsed after the world oil price dropped down.

Professor Paul Collier came to conclude that the country’s natural resources lead to closing off its chance of diversifying into manufacturing and service export, which would potentially lift it out of poverty and this slow growth contributed to it falling apart.

Besides the trap of conflict and discovery of abundant natural resources in context of poverty, the third trap is being landlocked in a bad neighborhood.

56 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Professor Paul Collier argued that geography also matters to the development of a country. A poor country located in a geographically landlocked region with poor neighbors, increases the difficulty for that country in the development path and is more likely to fall apart. He raised the point that being a landlocked country makes it heavily depend on (or even held hostage by) its neighbors to transport its export manufacturing products, which is the most suitable development pattern at the present time. The landlocked country will incur more cost in order to transport its manufacturing products to its destination. Moreover, if the costal neighbors have poor transportation infrastructure, the cost incurred might be higher and that is something beyond the landlocked country’s control. Professor Paul Collier said that the landlocked country is held hostage to their neighbors.

The last trap that drags the country to be a falling state is having bad governance. In the book, Collier says that terrible governance and bad policy can destroy an economy with alarming speed, citing the example of Zimbabwe where president Robert Mugabe ruled for more than three decades, and now the economy is deteriorated and the inflation rate is up to a startling 1,000%.

However, he also emphasized some successful countries with corrupted poor governance like Bangladesh, where its economy continues to grow despite being one of the most corrupted countries on the earth. Lastly, he came to a conclusion that, the minimum governance criterion for poor countries is that the government merely has to avoid doing harm if it does not provide effective governance with a clean investment environment.

Among the four risk factors, which include conflict trap, discovering of abundance natural resources in context of poverty, being landlocked with bad neighborhood, and bad governance, I think the biggest risk factor that Cambodia faces is bad governance and discovering of natural resources. As Professor Paul Collier argued in his book, some countries may suffer from having fallen into one or more of these four traps. Cambodia was incapable to escape it at all. After three decades of civil war and internal conflict, Cambodia regained its uneasy peace at 1993’s general election after mediation of international community However, this uneasy peace did not really exist until the completely dissolve of Khmer Rouge residual arm force at 1999. Six years from 1993 to 1999, post conflict Cambodia tottered on its development path. This country experienced a brief internal fight in 1997 and continual social security problems, but it luckily prevented itself from relapsing into conflict again.

57 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

I strongly agree with Professor Paul Collier’s proposed solution for bottom billion to escape from conflict trap, with the idea that international aid needs to be sustained during the first decade of the post-conflict era. This international aid should come alongside the provision of technical aid for the first one to three years, and aid should be given with strings attach to aim for reform.

Citing the experience of Cambodia after general election in 1993, aid started to flood into Cambodia for reconstruction of the country in but way of funds and technical support. The evidence to support this perception is the foundation of hundreds and thousands of NGOs that actively operate in various sectors like health care, education, food, human rights and gender equality These NGOs effectively help the country, especially the remote rural areas, to escape poverty and contribute to the development of local community. Without the technical support, especially from NGOs, Cambodia would not have come as far as it has.

Thanks to the stability of the political situation, Cambodia has undergone rapid economic growth after a flood of foreign investment and international aid in the 21st century. Because of that, there has been growth in average income and improvement in the standard of living. I do not think there will be any possibility that this country will relapse into conflict, therefore it is no longer a challenge for Cambodia’s development.

Skipping the possibility of falling into conflict trap, we have the trap of discovering natural resources. As Cambodia has discovered abundant natural resources in recent years, the issues of how to manage these resources properly, and ensure benefit its people, is urgent. Indeed, we need to address this issue properly and carefully in order to get rid of the natural resources curse that used to happen in many countries, especially countries of Bottom Billion.

Discovering natural resources can be either an opportunity or a risk. As professor Paul Collier discussed in the book. Norway became one of the richest countries in term of average income after discovering of its natural resources. Contrarily, Niger’s natural resources closed off its opportunity to develop manufacturing and services export during 1970s. Cambodia has discovered its oil reserve under sea as well as minerals underground, and this can be a turning point for our country. If we handle and manage these resources properly and with efficiency we will be able to turn this black gold to benefit our people as well as developing our economy. Nevertheless, if we take the way other Bottom Billion countries have, it will become a source of corruption and the huge revenue generated from this would benefit only the ruling elite and their allies, potentially widening 58 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

the gap between rich and poor, triggering social unrest. In order to prevent the mismanagement of these resources, we must adopt transparency laws and accountability procedures in this industry.

The government must be transparent and open for the public in the process of awarding private companies the rights of exploitation. This can be done through conducting public bidding with appropriate legal procedures. Secondly, the government should take the impact of exploitation to the environment and local community into consideration. Development should not come under the cost of environmental devastation and pollution. Moreover, the impact to the local community is also crucial, as local populations should be the biggest beneficiary, and not the victim, of natural resources exploitation. Any impact incurred should be carefully restricted and companies should respect the rights of these people. Furthermore, the eviction should not become a possible option.

In the case where it is necessary, it shall be done with the participation of the local community.

The third trap that was discussed in the Books of “The Bottom Billion” is being landlocked with bad neighbor. Fortunately, Cambodia is not a landlocked and we have 443 km of coastal line, so our country will not face the problem as argue in the Professor Paul Collier’s Book. Nevertheless, even though Cambodia is not a landlocked country, but our coastline is relatively short compared to our neighbors. The limited coastline is just like a small window, open to the world while the rest of the region remains landlocked. Cambodia’s economic center, including the majority of its labor-intensive manufacturing, is locating in Phnom Penh and its surrounding region, about 300 km away from its only sea port.

Transportation cost might be high if compared to other countries where most of their manufacturing industry located at coastal region, like Vietnam and China.

Cambodia’s economy is driven especially by the export manufacturing industry and will develop more rapidly if we have good transportation infrastructure that lower the cost, or if we shift this industry to the coastal region.

The last trap in Professor Paul Collier’s book, is the risk that I think is the greatest challenge to Cambodia; bad governance. As a post conflict country, Cambodia inevitably faces the challenge of poor and corrupt governance. The bad governance not only reduces the efficiency and effectiveness of public services, but also undermines aid originally intended to help our people.

The World Bank’s definition of governance is: “the manner in which power is 59 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

exercised in the management of a country’s economic and social resources for development.” The World Governance Indicator is an external assessment of international measure of governance. The indicators include some assessment criteria including indicator of voice and accountability, political stability and absence of violence, government effectiveness, regulatory quality, rule of law, control of corruption. Based on these indicators, Cambodia performs poorly; having score only about 0.10 to 0.30 (the higher the percentage, the better it is).

This is a reflection of bad governance of this country, and this may impact the future development of Cambodia.

Governance is involved in every corner of development in society, so the quality of governance directly determines the quality of development. In Cambodia, examples of bad governance are impossible to count. In public school, students have to spend extra money and taking extra time for special class in order to get pass in an exam. At public hospital, patients have to pay extra money in order to get better medical care, while the poor have to line up for several hours and wait for their turn to meet a doctor. After waiting they often receive only perfunctory treatment with an impolite manner. At government institutions, processing any legal documents such as applications for citizenship ID cards or the request for a criminal record would take longer than a month. The public services in Cambodia truly reflect and tell you how the governance is here.

If the minimum requirement for good governance is to do no harm to business, then governance here may hardly qualify as “good” According to the World Bank, it takes an average of 22 days to export goods in Cambodia while regional average is 19 days, and at Asia average, it takes only 16 days. Setting up a new business in Cambodia takes 9 procedures, about 75 days’ time, while the Asia Pacific region has an average of 7 procedures and need to takes only 37 days.

Poor governance is always the hotbed of corruption as there is no complete mechanism or system to monitor poor law enforcement. As the result of corruption, the wealth of the country is in the hands of a few powerful ruling elite and their allies. The victims are the people who have no access to basic welfare and social security and protection that they deserve. The gap between the rich and poor is widening, which is the potential cause of social unrest.

Professor Paul Collier’s proposed idea of aid with conditions—aid with string attached that aim for reform- can work to help Cambodia to improve its governance quality. Good governance reform has been taken to agenda thanks 60 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

to a push from the donors. However, the most powerful impetus toward good governance comes within the society itself. Everyone in society bears the responsibility of pushing society toward reform, and it really works. Remember that every one of us has a vote and without the support of constituency, the politicians will not have the courage and commitment to reform, and good governance will never become a reality.

In the “Bottom Billion”, Professor Paul Collier proposed several solutions to the problem including aid, military intervention, establishment of international chapter or law, and pro-poor country trading policy. As I already mentioned above, aid can play an important role to help the bottom billion countries like Cambodia. No matter what form, aid greatly assists the people living there.

It helps them survive starvation, illness, and conflict, and helps community development. Aid that comes with strings attached forces leaders to embrace reform, and though not always successful, it is taken on the agenda and people start to talk about it. Cambodia is the real example that aid helps to reform governance. In return for aid, Cambodia government has to promise to achieve some specific target set by donors. In every 18 months, the donor will meet the Royal Government of Cambodia in Cambodia Development Cooperation forum, where donors review their aid program and progress of reform, then set the next development target for government in exchange of additional aid. Throughout this forum, the donors will be able to take this opportunity to encourage government for more reforms which could include land titles, human rights, corruption, judicial system reform and more. It is true that not all reforms are because of donor pressure, but at least some have encouraged funding the necessary reform that is critically important for Cambodia.

Military intervention as a solution should not be a choice of helping the country of bottom billion, unless there is a threat of humanitarian crisis in that country.

Military intervention should not become an excuse for world powers to intervene the internal affair and violate the sovereignty of other countries. The United Nation’s General Assembly (not the Securities Council that controlled by its five permanent members) should be the only authority that have the power to make decision of whether or not to intervene a particular country. This is to avoid the catastrophe that can happen over, like the situation of Iraq by US groundless invasion.

I agree with Professor Paul Collier’s proposal to create an international law as a standard. However, this international chapter should not created by 61 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

the European Union as raised in the book, it is better created by the global institution, which has the participation of all countries around the world, and United Nation is the only possible choice. However, in order to do this, the United Nation should amend its chapter, which gives the absolute power to its Securities Council’s five permanent members; otherwise it will become a power struggle between these world powers. It must give more authority to its General Assembly which represents its all members.

Similar to the establishment of international of chapter, changing trade policy also should lay on United Nations rather than the World Trade Organization (WTO).

World trade policies which work against the Bottom Billion countries need to change through political dialogue but not trade negotiation, as this is a political issue rather than trade issue.

What can youth do to help? Youth bear the responsibility of helping their country escape from development traps and poverty. As the future leaders of Cambodia, youth can make their own contribution through their actions. First of all, they should empower themselves with knowledge and professional skills. Only knowledge and professional skills can help the country. Without these human resources, implementation of reform and development is impossible. Cambodia cannot depend on external technical assistant forever. More importantly, the human resources in Southeast Asia are able to move around the region freely and Cambodia will face strong competition from our neighbor’s ASEAN’s members. Knowledge and professional skills will become critical.

Secondly, youth should actively participate in social activities, making their own contribution as much as possible. The activities they participate can be charity work, volunteer jobs, and other community activities. The power of the individual is not enough, only when youth join together, forming a force, can they have influence to change their community or even their country.

Third, join a political party. Politics matter a lot, so the only way to matter to the public is by joining a political party. Political party youth groups are always an important force of a society, entering one enables you to change your country if you become their leader in the future. Even if you do not become a politician, joining political campaign can also be a precious experience in your life.

Lastly, go to vote. This is the best and most effective way to change your own country and have your voice heard. Do not underestimate the power of your

62 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

vote. You have to exercise your rights, something that is still impossible for some people. Go to vote to choose a leader you think is able to lead your country toward prosperity.

Professor Paul Collier’s “The Bottom Billion” point out the traps that caught the bottom billion population into falling states, and he finds out solutions that help these country escape from falling apart. Cambodia, as a post conflict nation, can learn a lot from this book. Some things in this book echo Cambodia’s experience, some traps can be used as a lesson for Cambodia, and some solutions can directly apply to our country. Finally, as the youth who might potentially become future leaders of the country, we should actively do everything possible to take action and make our own contribution to our community, our society and our country.

63 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តាំង ស៊ីហួត

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់ទី៦

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ច នៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដោយ ហេង ឧត្ដម

ជីវប្រវត្តិសង្ខេប លោក ហេង ឧត្ដម កើតឆ្នាំ១៩៩១ នៅខេត្តកំពង់ចាម និងធំដឹងក្តីនៅខេត្តសៀមរាប។ ក្នុងឆ្នាំសិក្សា២០១២-២០១៣ លោកជានិស្សិតឆ្នាំទី២ ថ្នាក់ពិសេសភាសាបារាំង ផ្នែកនីតិសាស្ត្រប្រៀបធៀប នៃមជ្ឈមណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការបារាំង នៅមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្ត្រ នៃ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ក្រុងភ្នំពេញ។

64 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

សេចក្តីផ្តើម

កម្ពុជា បានធ្លាប់ជាប់ឈ្មោះជា ដែនដីសុវណ្ណភូមិ ពោលគឺជាទឹកដីដែលសម្បូរទៅដោយមាស និងសម្បត្តិ ធនធានធម្មជាតិ។ បើផ្អែកលើការស្រាវជ្រាវ ភូគព្ភសាស្ត្រ ក្នុងទសវត្សទី៦០ ឃើញថា ប្រទេសនេះមានរ៉ែត្បូង ទទឹមនិងកណ្តៀងនៅខេត្តប៉ៃលិន, ត្បូងនិងមាសនៅខេត្តរតនៈគិរី, រ៉ែដែក មាស និងសំណប៉ាហាំងនៅ ខេត្តកំពង់ធំ, ថ្មកំបោរនិងផូស្វាតនៅខេត្តបាត់ដំបងនិងខេត្តកំពត, ហើយនិង ថ្មកែវនៅពោធិ៍សាត់ ជាដើម ព្រម ទាំងនៅមានតំបន់ជាច្រើនដែលមានធនធានធម្មជាតិ ដូចជា រ៉ែប្រេងកាត ឧស្ម័នធម្មជាតិ និងរ៉ែបុកស៊ី1។ ត ទោះបីយ៉ាងនេះក្តី ប្រទេសដែលសម្បូរដោយភោគផលធម្មជាតិ មិនមែនសុទ្ធតែជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៌នោះទេ ប៉ុន្តែវាអាស្រ័យដោយការគ្រប់គ្រងផលចំណូល ដែលបានពីធនធានធម្មជាតិទាំងនោះ។ ប្រសិនបើការគ្រប់ គ្រងចំណូលបានមកពីធនធានទាំងនោះបានល្អ ប្រទេសនោះនឹងទទួលបានពរជ័យ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនជា ការគ្រប់គ្រងចំណូលមិនបានត្រឹមត្រូវ មានអំពើពុករលួយ នោះប្រទេសជាតិនឹងរងនូវបណ្ដាសាទៅវិញ។ ចំពោះ ប្រទេសកម្ពុជាយើងក៏មានជាឧទាហរណ៍ផងដែរ ដូចជា រ៉ែត្បូងដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៅខេត្តប៉ៃលិន ហើយត្រូវ បានបាត់បង់ស្ទើរតែអស់រលីង។ ចំណែកឯព្រៃឈើក្នុងប្រទេសវិញ បានវិវត្តពី៧៥%នៃផ្ទៃប្រទេសក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ មកដល់បច្ចុប្បន្ន សល់ប្រមាណ២១% ហើយនឹងបន្តថយចុះទៅទៀត2 ប្រសិនបើពុំមានចំណាត់ការណាមួយ សមស្របនោះទេ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១មក មានក្រុមហ៊ុនចំនួន៣ ធ្វើសកម្មភាពរុករករ៉ែ ប្រេងកាត និងឧស្ម័ន ក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជា ដូចជាក្រុមហ៊ុនអ៊ិនធ័រប្រាយអយ រុករកនៅប្លុកទី១ និងទី២ នៅភាគនិរតី ក្រុងព្រះសីហនុ, ក្រុមហ៊ុនកាំប៉ិច ខួងប្លុកទី៣ អណ្តូងអប្សរានិងអណ្តូងទេវតា, ក្រុមហ៊ុនព្រីមីញ៉េអយ ខួងប្លុកទី៤ ឈ្មោះអណ្តូងកោះតាង3 តែប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានក្រុមហ៊ុនរហូតដល់ប្រមាណចំនួន២៤ តែខ្លះក៏បញ្ឈប់សកម្មភាពរុករក ទៅវិញ ក្នុងនោះក្រុមហ៊ុមធំៗរបស់អាមេរិក បារាំង ចិន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង វៀតណាម ដូចជា ក្រុមហ៊ុន Chevron, ក្រុមហ៊ុន Total, ក្រុមហ៊ុន China National Off-shore Oil Corporation (CNOOC) , និង 1 មជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍សង្គម The Center For Social Development, សំឡេងយុត្តិធម៌ ព្រឹត្ដិបត្រស្រាវជ្រាវ, ឆ្នាំទី១៥, លេខ១៤១, ខែមករា-កុម្ភៈ, ឆ្នាំ២០០៨, ទំព័រ៣៤ 2 កាលឆ្នាំមុន (២០១១) ខ្ញុំ ហេង ឧត្ដម រៀនថ្នាក់មូលដ្ឋានផ្នែកនីតិសាស្ត្រ សាស្ត្រាចារ្យមុខវិជ្ជាភូមិវិទ្យាសេដ្ឋកិច្ច និងមនុស្សនៃប្រទេសកម្ពុជា បានផ្តល់របាយការណ៍ពីស្ថានភាពព្រៃឈើរបស់កម្ពុជាចាប់ពីឆ្នាំ១៩០០ដល់បច្ចុប្បន្ន ដូច្នេះថា នៅឆ្នាំ១៩៩០ ព្រៃឈើមាន៧៥%, ឆ្នាំ១៩៦០ មាន៧៣%, ឆ្នាំ១៩៨០ មាន ៥០%, ឆ្នាំ១៩៨៩ មាន៤១%, ហើយបច្ចុប្បន្ន (ប្រហែលបួនប្រាំឆ្នាំមុន) ព្រៃឈើមានប្រមាណ២១% ហើយនិងបន្តថយចុះទៀត ប្រសិនបើពុំមានចំណាត់ការណាមួយ ការពារយ៉ាងសមរម្យនោះទេ។ 3 ភូមិវិទ្យាសេដ្ឋកិច្ច និងមនុស្សនៃប្រទេសកម្ពុជា, កម្មវិធីសិក្សាបរិញ្ញាបត្រ ថ្នាក់ឆ្នាំមូលដ្ឋាន, រៀបរៀងដោយក្រុមសាស្រ្ដាចារ្យ នៃសាលកវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច, ២០០៨-២០១០, ទំព័រ២៥១

65 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ក្រុមហ៊ុនសារជីវកម្មជាតិប្រេងកាត ឧស្ម័ន និងលោហធាតុ (JOGMEC) ...។ ចំណែកនៅក្នុងកម្មវិធីទី១៧៣ របស់ខ្លួន កម្មវិធីសមធម៌ ថ្លែងថា រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះរដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុន ប្រមាណ៦០ដើម្បីធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវរ៉ុករករ៉ែ និងប្រេងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ តាមរយៈក្រុមហ៊ុន Chevron របស់អាមេរិក ប្រទេសកម្ពុជានឹងចម្រាញ់ទាញយកតំណក់ប្រេងដំបូងបំផុតពីបាត សមុទ្រ នៅថ្ងៃ១២ ខែ១២ ឆ្នាំ២០១២ វេលាម៉ោង១២4។ ការរំពឹងថានឹងចាប់ផ្តើមផលិតកម្មប្រេងនេះ និង ការរុករកឃើញកំណប់ទ្រព្យធនធានធម្មជាតិរ៉ែ និងឧស្ម័ននានា ជាបន្តបន្ទាប់ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួន សង្ឃឹមថា នឹងអាចផ្លាស់ប្រែកម្រិតជីវភាពរបស់ខ្លួន និងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចដ៏សម្បើម តែមួយចំនួនខ្លះហាក់កំពុង តែស្ទាក់ស្ទើរនឹងបញ្ចេញការសន្និដ្ឋាននៅឡើយ។ ព្រោះអ្វី? ខ្ញុំគិតថា មានមូលហេតុច្រើន តែយើងអាចដឹង មូលហេតុធំៗចំនួនបី គឺទី១ ពួកគេមួយចំនួនពុំទាន់បានសែ្វងយល់ច្បាស់លាស់ និងស៊ីជម្រៅពីដំណើរការក្នុង វិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មនេះនៅឡើយ ទី២ ពួកគេពុំទាន់មានសមត្ថភាពចំណេះជំនាញប្រលូកក្នុង វិស័យនេះដោយផ្ទាល់ ហើយទី៣ គឺពុំមានសេចក្តីទុកចិត្តចំពោះផលចំណូលដែលបានមក តាមរយៈចំណាត់ការ របស់រដ្ឋាភិបាលនិងក្រុមហ៊ុនដៃគូ។ កាសែតភ្នំពេញប៉ុស5្តិ៍ បានសរសេរថា «ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» ជាទូទៅយុវវ័យមិនបានដឹងពីពាក្យនេះទេ។ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនោះធ្លាប់ស្គាល់តែពាក្យសាមញ្ញថា «ប្រេង និង ឧស្ម័ន»។ ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម(EI) គឺជា ធនធានធម្មជាតិថ្មីសម្រាប់កម្ពុជា ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសយុវវ័យហាក់បីដូចជាមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ ទៅលើវិស័យនេះ និងមិនបានដឹងថារដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់វាយ៉ាងដូចម្តេចដើម្បីទទួលបានប្រាក់ចំណូលយ៉ាង មានតម្លាភាព។ តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយរបស់សម្ព័ន្ធភាពដើម្បីតម្លាភាពចំណូលធនធាន (CRRT) បានឱ្យដឹងថាពលរដ្ឋ កម្ពុជាភាគច្រើនពុំទាន់បានជ្រាបអំពីព័ត៌មានស្តីពីការបូមយកប្រេង នៅថ្ងៃទី១២ ខែ១២ ឆ្នាំ២០១២ ហើយលោក ម៉ម សម្បត្តិ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលCRRT គិតថា៖ «សម្រាប់សាធារណៈទូទៅក៏ពុំទាន់ទទួលព័ត៌មាននេះ បានទូលំទូលាយនៅឡើយដែរ»6។ 4 សេចក្តីប្រកាសកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១ របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងឱកាសសម្ភោធដាក់ ឱ្យប្រើប្រាស់ស្ពានតេជោមរកត ហៅ ស្ពានកោះពស់ ស្ថិតនៅសង្កាត់៣ ក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តព្រះសីហនុ។ 5 អត្ថបទ ចំណេះដឹងថ្មីផ្នែកឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម, កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, Wednesday, 30 March 2011, វ៉ន មករា និង ទេត ចាន់ ។ 6 ប្រសាសន៍របស់លោក ម៉ម សម្បត្តិ ក្នុងកម្មវិធីសមធម៌ប្រចាំសប្តាហ៍ របស់ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា, ប្រធានបទ «តម្លៃប្រេង និង ការរំពឹងទុកអំពីធនធានប្រេងនៅកម្ពុជា» ដែលបានប្រកាសក្នុង Youtube, កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកា

66 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ការដែលយុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរ ពុំទាន់យល់ដឹងអំពី «ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» ពុំមែនជារឿងចម្លែកនោះទេ ព្រោះថា វិស័យនេះ ទើបតែលេចមុខមកថ្មីៗចំពោះកម្ពុជាក្នុងរយៈកាលចុងក្រោយនេះ ហើយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ពីដំណើរការរបស់ «ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» ទៀតសោត ក៏ពុំទាន់បានផុសផុលជាទូទៅនៅឡើយ។ ដោយ ផ្អែកទៅលើសៀវភៅ«មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» និពន្ធដោយ ផូល ខូលីយឺរ (PAUL COLLIER) ឱកាសនេះ ជាវេលាប្រសើរមួយដែលអង្គការអុកស្វាម(Oxfam) សហការជាមួយនឹងសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន (Norton) បើកការប្រកួតប្រជែងអត្ថបទនិពន្ធ សំឡេងយុវជនស្តីអំពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ហើយអនុញ្ញាតផ្តល់ឱកាសដ៏ល្អមួយចំពោះសំឡេងនៃយុវជនខ្មែរ។ ជាបន្ទាប់ទៅទៀតនេះ យើងនឹងធ្វើការសិក្សាសែ្វងយល់អំពីវិស័យនេះ តាមកម្រិតចំណេះដឹង និងសមត្ថភាព ព្រមទាំងចូលរួមមតិយោបល់មួយចំនួន ដើម្បីឱ្យមានតម្លាភាពនៃការគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម និងក្នុងការចែករំលែកផលចំណូល និងសារប្រយោជន៍នៃវិស័យនេះដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដោយស្មើភាពគ្នា។ ១. សែ្វងយល់ន័យពាក្យគន្លឹះ នៅក្នុងប្រធានបទ សំឡេងយុវជនស្តីអំពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម មានពាក្យ អភិបាលកិច្ច និង ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដែលជាពាក្យគន្លឹះដ៏សំខាន់ ដែលយើងត្រូវសែ្វងយល់ជាមុនសិន។ អភិបាលកិច្ច (Good Governance) ត្រូវបានអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងរដ្ឋាភិបាលយកមកប្រើយ៉ាងផុសផុល ក្នុងរយៈកាលកន្លងទៅថ្មីៗនេះ។ មានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍បានជជែកគ្នាយ៉ាងច្រើនគួរសមដែរ ពីអភិបាលកិច្ចនេះ។ បើយើងញែកព្យាង្គនៃពាក្យដើម្បីងាយយល់ យើងបាន ពាក្យ អភិ+បាល+កិច្ច ។ តាមការពន្យល់ន័យរបស់វចនានុក្រមខ្មែរ ដែលយើងសូមសង្ខេបយកន័យទាក់ទងនឹងបរិបទរបស់យើង ថា ●● អភិ មានសេចក្ដីថា ក្រៃ, ក្រៃលែង, ក្រៃពេក, ពេកក្រៃ; ណាស់; លើសលែង;...។ ●● បាល មានន័យថា គ្រប់គ្រង, បីបាច់, ថែរក្សា...។ ●● កិច្ច បានដល់ អំពើ, សកម្មភាព ។ ដូច្នេះ អភិបាលកិច្ច ក្នុងទីនេះ មានន័យថា កិច្ចការគ្រប់គ្រង, សកម្មភាពនៃការថែរក្សា។ ចំណែកអត្ថន័យ​ ជាទូទៅនៅក្នុងសង្គមខ្មែរសព្វថ្ងៃវិញ ចំពោះ អភិបាលកិច្ច ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យផ្សេងៗគ្នាជាច្រើនអាស្រ័យ នឹងស្ថានភាពជាក់ស្តែង។ ជាសាមញ្ញ អភិបាលកិច្ច មានន័យថា គឺជាវិធីសាស្ត្រដែលរដ្ឋ ស្ថាប័នអង្គភាព ប្រើប្រាស់ក្នុងការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងសន្តិសុខ ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ កម្មវធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ (UNDP១៩៩៧) បានឱ្យនិយមន័យថាអភិបាលកិច្ច

ឆ្នាំ២០១១ ក្រោមចំណងជើងថា Gasoline price in Cambodia ។

67 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ជាការប្រើប្រាស់អំណាចខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និង រដ្ឋបាល ដើម្បីគ្រប់គ្រងកិច្ចការរបស់ប្រទេ7។ ស យើងអាចទាញបានថា គោលបំណងនៃអភិបាលកិច្ច គឺដើម្បីគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវិបត្តិទាំងឡាយ តាមមធ្យោបាយមួយដែលផ្តល់នូវផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនបំផុតដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅនេះ គេបានទទួលស្គាល់ជាទូទៅថា អភិបាលកិច្ច ទាមទារនូវការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ចំណុចដែលគេគួរដឹងផងដែរ កាលណាដែលគេនិយាយដល់អភិបាលកិច្ច គេត្រូវគិតដល់ចំណុចដែលជាធាតុ សំខាន់នៃអភិបាលកិច្ចល្អ។ ចំណុចទាំងនោះមាន៖ តម្លាភាព, គណនេយ្យភាព, ប្រសិទ្ធភាព និង ភាពស័ក្តិសិទ្ធិ, សមធម៌, ការចូលរួម, ការឆ្លើយតប, ចក្ខុវិស័យជាយុទ្ធសាស្ត្រ, ការព្រមព្រៀងឯកភាពគ្នា និង នីតិរដ្ឋ។ ថ្លែងពីពាក្យ ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម (Extractive Industry) ដែលគេច្រើនហៅកាត់ខ្លីថា អ៊ីអាយ (E.I.)។ ពាក្យនេះ មិនទាន់ត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរស្គាល់ និងដឹងឮ ជាទូលំទូលាយនៅឡើយទេ។ សូម្បីតែ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ជាខេមរភាសាមួយចំនួនពុំមានផ្សាយ ហើយខ្លះលើកឡើងដែរ តែហាក់ដូចជានៅមានការភាន់ ច្រឡំម្តងម្កាលក្នុងការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ។ ប្រសិនបើគេចង់សែ្វងយល់ពីពាក្យ«ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» នេះ ក្នុងគេហទំព័រ និងអ៊ិនធឺរណិត ជាភាសាខ្មែរ ស្ទើរតែពុំមាន ឬមានទាំងលំបាក ក្នុងការរកឃើញ។ ចំណែកឯវេចនានុក្រមខ្មែរ ទៀតសោត ដែលបានបោះពុម្ពលើកទី៥ តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៧ រឹតតែពុំមានផ្តល់ និយមន័យនៅឡើយទេ។ ពាក្យ ឧស្សាហកម្ម ត្រូវនឹងអង់គ្លេសថា Industry ហើយ និស្សារណកម្ម គឺ Extractive (គុ. និស្សារណ, ដែលដក, ដែលស្រង់ចេញពី, ដែលយកចេញពី)។ កន្លងមក យើងធ្លាប់បានប្រើពាក្យ ឧស្សាហកម្មរុករករ៉ែ និស្សារណឧស្សាហកម្ម8 ឬ ឧស្សាហនិស្សារណកម្ម និង ឧស្សាហកម្មទាញយកផល9 ដូចជានៅមាន ភាពចម្រូងចម្រាស់ និងមិនទាន់ឯកភាពគ្នានៅឡើយ តែក៏មានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួនបានប្រើពាក្យ នេះបានត្រឹមត្រូវផងដែរ។ ជាការល្អមួយដែលក្នុងការប្រកួតប្រជែងសរសេរអត្ថបទរបស់អង្គការអុកស្វាម ឆ្នាំ២០១២នេះ បានបង្ហាញចេញនូវប្រធានបទ និងដែលយើងមានពាក្យ «ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» សម្រាប់ប្រើដោយឯកភាពគ្នាជាទូទៅ ចាប់ពីវេលានេះតទៅ។​ចំពោះពាក្យ «និស្សារណកម្ម» នេះ ខ្ញុំបាន 7 អភិបាលកិច្ចល្អ សម្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់, ក្រសួងមហាផ្ទៃ, ឆ្នាំ២០១០, និង ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃអភិបាលកិច្ច, kdevevelop.wordpress ,ខែសីហា 5, 2009 ។ 8 វិចារណកថា, ទំព័រ២, សំឡេងយុត្តិធម៌ ព្រឹត្ដិបត្រស្រាវជ្រាវ, មជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍សង្គម, ឆ្នាំទី១៥, លេខ១៤១, ខែមករាកុម្ភៈ, ឆ្នាំ២០០៨ ។ 9 វេទិកាសាធារណៈស្តីពី ការទាញយកផលធានធម្មជាតិ និងផលប៉ះពាល់ ,ទំព័រ៣៥ និង៣៦, សំឡេងយុត្តិធម៌ ព្រឹត្ដិបត្រស្រាវជ្រាវ, មជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍សង្គម, ឆ្នាំទី១៥, លេខ១៤១, ខែមករា-កុម្ភៈ, ឆ្នាំ២០០៨ ។

68 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម សាកល្បងសាកសួរ និងជជែកជាមួយនឹងអ្នកជំនាញខាងភាសាខ្មែរ មួយចំនួន។ សេចក្តីពន្យល់ទាំងនោះ អាចជាពន្លឺច្រើនចំពោះខ្ញុំ ទោះបីយ៉ាងនេះក្តី ខ្ញុំហាក់នៅមានភាពមន្ទិល ខ្លះដែរ។ លោក ឃឹម ចន្ទសុអហំ ជាបណ្ណាធិការនៃគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយនគរវត្ត និងជាសាស្ត្រាចារ្យអក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ បានលើកឡើងថា ៖ «និស្សារណកម្ម មកពីពាក្យ និសៈ + សារណកៈ (សារណិក) ដែលរួមសេចក្តីមក មានន័យថា ការដកចេញ ការបោះបង់ ការលុបចោល ការរំលស់ចោល ... យ៉ាងនេះជាដើម»។ រីឯភិក្ខុ នៃ ថៃ គង់នៅវត្តសន្សំកុសល ក្រុងភ្នំពេញ មានសង្ឃដីកាថា៖ «និស្សារណ មកពី និស្ស (នាំចេញ, រលាស់ខ្លួនចេញ...) + អារណៈ (ធ្វើឱ្យប្រពៃ)។ អាត្មាទាញសេចក្តីថា ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដោយប្រែ យកន័យឱ្យងាយយល់ស្រួលស្តាប់ គឺការនាំចេញនូវអ្វីដែលឧស្សាហកម្មផលិតបាន»។ មតិនេះហាក់ដូចជា ប្រាស់ចាកប្រធានបទយើងបន្តិច។ មតិមួយក្នុងក្រុមវចនាធិប្បាយភាសាខ្មែរ នៃបណ្តាញសង្គមហ្វេសបុក បានលើកឡើងថា និស្សរណ ស្មើ ការចេញទៅ ឬចេញចាកទៅ។ កម្ម គឺការដាក់ទោសខាងផ្នែកសាសនា មានការបញ្ចុះ ឬដកហូតតំណែង តួនាទី ការមិនឱ្យសេពគប់ ឬរាប់រកជាមួយ ជាដើម, កម្មដែលជាឈ្មោះនៃទណ្ឌកម្ម គឺការដាក់ទោសសម្រាប់អ្នកខុស ខាងសាសនា។ ចំណែកឯ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ទូច គីមស៊្រាង ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ និងជា ប្រធានសមាគម​ទ្រទ្រង់អក្សរសាស្ត្រនិងវប្បធម៌ខ្មែរ បានពន្យល់ថា៖ និស្សរណកម្ម ចេញពីពាក្យ និស (គ្មាន, ឥត) + សារណ (សំខាន់, ប្រពៃ) + កម្ម (អំពើ) ន័យរួមគឺ ការក្រលាស់ចេញ, ការដកចេញ, ការថយក្រោយ...»។ លោកសាស្ត្រាចារ្យ បន្តថា សព្វថ្ងៃ គេច្រើនប្រើ និងនិយាយពាក្យនេះថា ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ឬ និស្សារណកម្មនៃឧស្សាហកម្ម, និស្សារណកម្មនៃ ធនធានធម្មជាតិ។ លោក ទូច គីមស៊្រាង ទាញន័យនេះថា ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម គឺការទាញយក ប្រយោជន៍ពីឧស្សាហកម្ម។ ឯ និស្សារណកម្មនៃធនធានធម្មជាតិ គឺជាការទាញយកប្រយោជន៍ពីធនធាន ធម្មជាតិ។ តាមការបកស្រាយខាងលើនេះ និងតាមការស្របចំពោះប្រធានបទយើង យើងអាចទាញន័យរួម និងសាមញ្ញ បានថា ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម គឺសំដៅយក ការទាញយកផលពីធនធានធម្មជាតិ មកកែច្នៃ ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំតាមបែបឧស្សាហកម្ម និងនិយាយម្យ៉ាងទៀត គឺជាឧស្សាហកម្មដែលប្រើប្រាស់វត្ថុធាតុដើម ដែលកែចៃ្នចេញពីធនធានធម្មជាតិ។ ២. ការបរាជ័យរបស់រដ្ឋមួយចំនួន៖ បញ្ហាប្រឈមមុខរបស់ប្រទេសដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់10

10 «ប្រទេសដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់» ជាឃ្លាប្រយោគដែលពេញនិយមនៅក្នុងសៀវភៅ«មួយពាន់លាន នាក់នៅបាតក្រោម»។ ជាញឹកញយ អ្នកនិពន្ធ ផូល ខូលីយឺរ ប្រើប្រយោគនេះ សម្រាប់ហៅសម្គាល់ ប្រទេសដែលក្រីក្រ

69 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ក្នុងការសិក្សារបស់យើងបន្តទៅទៀតនេះ យើងនឹងព្យាយាមដកស្រង់ឱ្យបានច្រើនបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ដោយផ្អែកលើប្រសាសន៍របស់លោកបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ (PAUL COLLIER) និងសំណេរនិពន្ធរបស់លោក ដែលមាននៅក្នុងសៀវភៅ «មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម, ហេតុអ្វីប្រទេសក្រីក្របំផុតកាន់តែបរាជ័យ? ហើយតើគេអាចធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីដោះស្រាយ?»11 (THE BOTTOM BILLON, Why the Poorest Counties Are Failling and What Can Be Done About It) ដែលជាលក្ខខណ្ឌតម្រូវឱ្យលើកយកមកជជែក និងជាសំអាង របស់ប្រកួតប្រជែងអត្ថបទរបស់យើង។ ក្នុងផ្នែកទី១ អ្វីទៅជាបញ្ហា? នៃសៀវភៅ«មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» លោកបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើងពីអន្ទាក់ទាំង៤ ដែលបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនបានជាប់ផុង និងកំពុងប្រឈមនឹងការជាប់ផុងដែរ ហើយក្នុងនោះមានប្រទេសដែលប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់រស់នៅ ពោលគឺប្រទេសក្រីក្រ និងប្រទេស កំពុងអភិវឌ្ឍ។ លោកសរសេរថា ប្រជាជនទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសនានានៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្រ បំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ធ្លាប់រស់នៅក្នុងអន្ទាក់មួយ ឬអន្ទាក់មួយផ្សេងទៀតនៃអន្ទាក់ នានា។ ពួកគេចំនួន៧៣% ធ្លាប់បានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល ២៩%កំពុងរស់នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសដែល គ្របដណ្តប់ដោយនយោបាយនៃចំណូលពីធនធានធម្មជាតិ ៣០%គ្មានដែនសមុទ្រ ខ្សត់ធនធាន និងស្ថិត នៅកន្លែងដែលមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ ហើយ៧៦%ធ្លាប់បានរស់នៅក្នុងគោលនយោបាយអភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ។ ដើម្បីបកស្រាយឆ្លើយតបនឹងសំណួរដែលថា «កត្តាអ្វីខ្លះដែលរួមចំណែកដល់ការបរាជ័យរបស់រដ្ឋមួយចំនួន?» តទៅនេះ យើងនឹងសិក្សាលម្អិតពីអន្ទាក់ទាំងបួន ដែលលោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើង។ ២.១. អន្ទាក់ទំនាស់ ប្រជាជន៧៣% ក្នុងបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ និងប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍ។ 11 នៅក្នុងអត្ថបទដែលទាក់ទងនឹង«ធនធានធម្មជាតិ» នៃសេចក្ដីរាយការណ៍ពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដោយលោក អ៊ឹម សុធារិទ្ធ, វីអូអេ (VOA) វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក ផ្នែកខេមរភាសា បានបកប្រែឈ្មោះសៀវភៅ THE BOTTOM BILLON, Why the Poorest Counties Are Failling and What Can Be Done About It, Written by Dr. PAUL COLLIER ថា សៀវភៅឈ្នះពានរង្វាន់ ដែលមានចំណងជើងថា «អ្នកក្ររាប់កោដិ៍ ៖ ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសក្រីក្របំ ផុតបរាជ័យ ហើយតើត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណា» និពន្ធដោយបណ្ឌិត ផល ខូលីយ័រ (ឬ ផល ខូលីអ៊័រ) (Paul Collier) ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យសេដ្ឋកិច្ចនៃសាកលវិទ្យាល័យអក់ស្វ៊ត (Oxford University) នៃចក្រភពអង់គ្លេស។ ចំណែកអង្គការ អុកស្វាម ប្រែថា សៀវភៅ «មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម, ហេតុអ្វីប្រទេសក្រីក្របំផុតកាន់តែបរាជ័យ ហើយតើគេអាចធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីដោះស្រាយ» និពន្ធដោយលោក ផូល ខូលីយឺរ (PAUL COLLIER)។

70 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម សង្គ្រាមស៊ីវិលកាលពីពេលថ្មីៗកន្លងទៅ ឬកំពុងស្ថិតនៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅឡើយ។ បុព្វហេតុនៃសង្គ្រាមនេះ គឺក្រៅពីចលនាឧទ្ទាម លោក PAUL COLLIER សរសេរថា សង្គ្រាមភាគច្រើនមានប្រភពមកពីបញ្ហាច្រើន កម្រិត ពោលគឺមានកត្តាបុគ្គលភាព ការស្អប់ខ្ពើម និងកំហុស។ ក្នុងវិធីសាស្ត្រារបស់លោកដើម្បីពន្យល់អំពី សង្គ្រាម គឺតាមន័យស្ថិតិដោយពិនិត្យមើលមូលហេតុនានា ដូចជាមូលហេតុសង្គម នយោបាយ ភូមិសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ច។ សង្គ្រាមស៊ីវិលនៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្រមួយអាចអូសបន្លាយពេលវេលាយូរ។ ហេតុអ្វី? លោកបណ្ឌិតពន្យល់ ជាច្រើនចំណុច តែយើងសូមស្រង់ចំណុចសំខាន់មួយ គឺ ប្រសិនបើផលិតផលនាំចេញសំខាន់របស់សង្គមនោះ កាន់តែមានតម្លៃខ្ពស់ឡើងៗ ក្នុងករណីបែបនេះ ប្រហែលមានលក្ខណៈងាយស្រួលក្នុងការផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែក ហិរញ្ញវត្ថុ ចំពោះការធ្វើសង្គ្រាម។ សង្គ្រាមស៊ីវិលធ្វើឱ្យខាតបង់ចំពោះប្រទេសក្រីក្រ។ លោក ខូលីយឺរ អះអាងថា សង្គ្រាមស៊ីវិលគឺជាការអភិវឌ្ឍថយក្រោយ។ វាធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ប្រទេសសាមី និងប្រទេសជិតខាង។ លោកបន្តថា សង្គ្រាមស៊ីវិលទំនងជាកាត់ បន្ថយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រមាណ២,៣%ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ហេតុនេះ បើសង្រ្គាមមានរយៈពេល៧ឆ្នាំ គឺធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របន្ថែមទៀតប្រហែល១៥%។ ការខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងជំងឺស្ថិតនៅយូរអង្វែង ពោលគឺទោះបីជាការវាយប្រហារបានបញ្ឈប់ហើយក្តី តែការខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងជំងឺស្ថិតនៅតែបន្ត។ លោកបណ្ឌិត ខូលីយឺរ បានបញ្ជាក់ដែរថា រដ្ឋាភិបាលជាច្រើនរងការគំរាមកំហែង ពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ជាជាងរងការគំរាមកំហែងពីចលនាឧទ្ទាម។ តែលោកថា គេអាចចៀសវាងអន្ទាក់ជម្លោះ ឬទំនាស់(សង្គ្រាមនិងរដ្ឋប្រហារ) បាន តាមរយៈគោលនយោបាយរបស់ជី៨ (G8) ពោលគឺការគោរពសិទ្ធិតាម បែបប្រជាធិបតេយ្យ។ ២.២. អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ ដើម្បីអភិវឌ្ឍបានពេញលេញ ប្រទេសក្រីក្រចាំបាច់ត្រូវគ្រប់គ្រង និងប្រើប្រាស់សម្បត្តិធនធានដើម្បីធ្វើឱ្យមាន កំណើន។ នេះជាការអះអាងរបស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ PAUL COLLIER។ ក្នុងសៀវភៅ «មួយពាន់លាននាក់ នៅបាតក្រោម» ក៏បញ្ជាក់ពីចំណុចនេះដែរថា សង្គមនៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់ លាននាក់ ភាគច្រើនស្ថិតនៅក្នុងប្រភេទនៃភាពក្រីក្រដែលមានភាពសម្បូណ៌ធនធាន ពោលគឺប្រមាណ២៩%នៃ ប្រជាជននៅបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ រស់នៅតាមបណ្តាប្រទេស ដែលមានសម្បត្តិធនធានគ្របដណ្តប់មួយផ្នែកធំនៃសេដ្ឋកិច្ច។ លោក ខូលីយឺរ អ្នកនិពន្ធសៀវភៅនេះ ប្រាប់ថា ការវិនិយោគធនធានមិនត្រឹមត្រូវ មិនត្រឹមតែមិនធ្វើឱ្យបានផ្តល់ផលចំណេញប៉ុណ្ណោះទេ ហើយថែមទាំងត្រូវរងនូវ «បណ្តាសាធនធាន» ថែមទៀត។

71 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម គេបានដឹងអំពី បណ្ដាសាធនធាន អស់មួយរយៈមកហើយ។ កាលពី៣០ឆ្នាំមុន សេដ្ឋកិច្ចវិទូនានាបានពន្យល់ នូវអ្វីដែលហៅថា ជំងឺហុល្លង់ (Dutch Disease) បន្ទាប់ពីឧស្ម័ននៅសមុទ្រខាងជើង (North Sea) មាន ផលប៉ះពាល់មកលើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសហុល្លង់។ ការនាំចេញធនធានធ្វើឱ្យរូបិយវត្ថុរបស់ប្រទេសនេះ ឡើងថ្លៃ ធៀបនឹងរូបិយបណ្ណដទៃទៀត។ ប្រការនេះធ្វើឱ្យសកម្មភាពនាំចេញផ្សេងទៀតរបស់ប្រទេសហុល្លង់ គ្មានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែង។ មេរៀនមួយទៀតពីបណ្តាសាធនធាន គឺនៅពាក់កណ្តាលទីមួយនៃទសវត្សរ៍១៩៨០ ប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ារីករាយ ទទួលផលពីសន្ទុះកើនឡើងខ្លាំងនៃថ្លៃប្រេង។ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កឱ្យមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដោយបានខ្ចីនិងចំណាយប្រាក់យ៉ាងច្រើន លើគម្រោងធំៗយ៉ាងខ្ជះខ្ជាយ ពោរពេញដោយអំពើពុករលួយយ៉ាង ក្រាស់ក្រែល។ ប៉ុន្តែក្នុងអំឡុងពេលមានសន្ទុះរីកចម្រើនខ្លាំង មានពេលល្អប្រសើរខ្លះ ក៏បានធ្វើឱ្យប្រជាជន សាមញ្ញបានទទួលផលដែរ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨៦ ថ្លៃប្រេងពិភពលោកបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង ពេលនោះប្រភពចំណូល ងាយស្រួលពីប្រេងរបស់ប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ាក៏ត្រូវរីងស្ងួតភ្លាមៗដែរ។ ពុំមែនត្រឹមតែចំណូលពីប្រេងនោះទេដែល បានកាត់បន្ថយ ប៉ុន្តែធនាគារក៏លែងមានឆន្ទៈក្នុងការបន្តឱ្យខ្ចីតទៅទៀតដែរ ហើយតាមពិតទៅធនាគារ ចង់ឱ្យប្រ ទេសនេះសងប្រាក់មកវិញទៀតផង។ លោក ផូល ខូលីយឺរ សរសេរសង្កត់ធ្ងន់ថា ដោយសារការប្រែប្រួលពី ប្រេងនិងពីការខ្ចីបុលដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ទៅជាមានប្រេងតិចតួចនិងត្រូវសងប្រាក់គេ ធ្វើឱ្យកម្រិតជីវភាពរស់ នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនីហ្សេរីយ៉ាធ្លាក់ចុះពាក់កណ្តាល។ ការរងបណ្តាសាធនធានប្រេងរបស់នីហ្សេរីយ៉ានេះ ជាមេរៀនមួយ ដែលធ្វើឱ្យពលរដ្ឋនីហ្សេរីយ៉ា យល់ថា ពិភពលោកស្អប់ខ្ពើមប្រជាជននិងប្រទេសខ្លួន។ មធ្យោបាយឡើងកាន់តំណែងដឹកនាំរដ្ឋ ដោយយកលុយសូក និងទិញយកសន្លឹកឆ្នោត ហើយស្របពេល ដែលសារព័ត៌មានមិនសូវមានសេរីភាពទៀតនោះ លោកបណ្ឌិត ខូលីយឺរ ថា ជាការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យ ដ៏អាក្រក់បំផុត។ នៅពេលដែលក្រុមនោះឈ្នះ គេនឹងប្រើមធ្យោយបាយបូមយកវិញនូវអ្វីដែលគេបានចំណាយ តាមរយៈអភិបាលកិច្ចមិនបានល្អ។ នេះហើយដែលប្រទេសសម្បូណ៌ធនធានមួយចំនួនជួបប្រទះ។ ដំណោះស្រាយជុំវិញករណីនេះ គឺត្រូវមានការរឹតបណ្តឹងគោលនយោបាយ, មធ្យោបាយនៃការឡើងកាន់អំណាច និងកំណែទម្រង់នៃការវិនិយោគ ព្រមទាំងមានការបើកទូលាយខាងសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ លោក ខូលីយឺរ បង្ហើបថា៖ «យើងបានព្យាយាមរកមើលថាតើគោលនយោបាយណាខ្លះដែលត្រូវបានកែលម្អចំណុចរឹតបន្តឹងនា នា។ តាមដែលយើងអាចប្រាប់បាន ចំណុចនោះទាក់ទងដល់ការសម្រេចចិត្តវិនិយោគ ពោលគឺចំណុចរឹតបន្តឹង នានាធ្វើឱ្យផលចំណូលពីវិនិយោគកើនឡើង»។ ២.៣. អន្ទាក់ជាប់គាំងក្នុងភូមិសាស្ត្រគ្មានព្រំដែនសមុទ្រ សៀវភៅ «មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» ទំព័រ៦៦ រៀបរាប់ថា ក្នុងចំណោមអ្នកសេដ្ឋកិច្ច មានការយល់ដឹង

72 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ក្នុងទសវត្សកន្លងទៅថា ភូមិសាស្ត្រជារឿងសំខាន់។ ភូមិសាស្ត្រនេះហើយដែលរុញច្រានឱ្យសាធារណរដ្ឋ អាហ្វ្រិកកណ្តាល និង បឺគីណាហ្វាសូ ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងចំណែកផ្លូវយឺត។ សាស្ត្រាចារ្យ ខូលីយឺរ បានគូស បញ្ជាក់ថា ការគ្មានដែនសមុទ្រ បានកាត់បន្ថយអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រមាណជា ០,៥%។ អ្នកនិពន្ធរូបនេះ សរសេរបន្តថា តាមនិយមន័យ បណ្តាប្រទេសទាំងឡាយដែលគ្មានដែនសមុទ្រ គឺ ជាប្រទេសដែលមានប្រទេស ជិតខាងស្ថិតនៅព័ទ្ធជុំវិញ។ ប៉ុន្តែប្រទេសជិតខាងមួយចំនួនគឺជាទីផ្សារល្អជាងប្រទេសដទៃ តួយ៉ាងប្រទេសស្វីស ដែលមានប្រទេសអាល្លឺម៉ង អ៊ីតាលី បារាំង និងអូទ្រីស ស្ថិតនៅព័ទ្ធជុំវិញ។ លោកបន្តថា ប្រទេសដែលគ្មាន ដែនសមុទ្រ ពុំមែនធ្វើឱ្យសាមីប្រទេសធ្លាក់ក្នុងភាពក្រីក្រ ឬមានកំណើន តិចនោះទេ ប៉ុន្តែប្រជាជន៣៨% ដែល កំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជានចំនួនមួយពាន់លាននាក់ គឺជាប្រជាជនដែលស្ថិតនៅ ក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្រ។ យើងអាចឃើញជាឧទាហរណ៍ស្រាប់ គឺភាគច្រើនជាបញ្ហារបស់ ប្រទេសអាហ្វ្រិក។ គេគួររំលឹកដែរថា ប្រមាណជា៣០%នៃចំនួនប្រជាជនអាហ្វ្រិករស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែល គ្មានដែនសមុទ្រ ហើយខ្សត់ធនធាន។ ស្ថិតក្នុងសភាពជាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្រ ហើយខ្សត់ធនធាន ត្រូវប្រកួតប្រជែងនឹងប្រទេសជិតខាង ធ្វើឱ្យអាហ្រ្វិកគ្មានឱកាស មិនបានចាប់យកឱកាស ហើយធ្វើឱ្យប្រទេស នេះធ្លាក់ចូលក្នុងចំណែកផ្លូវបើកដោយល្បឿនយឺត។ ក្រៅពីអាហ្វ្រិក ប្រជាជនត្រឹមតែ១ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ដែល រស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្រ និងមិនសម្បូណ៌ធនធាន។ ដើម្បីជាវិភាគទានគំនិតក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិនេះ លោកបណ្ឌិតសេដ្ឋកិច្ច ផូល ខូលីយឺរ ផ្តល់អនុសាសន៍ នូវយុទ្ធសាស្ត្រ៩ចំណុចដូចជា បង្កើនផលកំណើនពីប្រទេសជិតខាង, កែលម្អគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច, កែលម្អលទ្ធភាពចូលទៅកាន់សមុទ្រ, ក្លាយជាឋានសួគ៌សម្រាប់តំបន់, មិនត្រូវជាប់គាំងផ្នែកផ្លូវអាកាសនិង អេឡិចត្រូនិក, ជំរុញការផ្ទេរប្រាក់ចូលស្រុក, បង្កើតបរិយាកាសតម្លាភាព និងស្និទស្នាលជាមួយនឹងវិនិយោគិន, អភិវឌ្ឍជនបទ, ព្យាយាមទាក់ទាញជំនួយ ដែលយើងមានបរិយាយលម្អិតនៅក្នុងសៀវភៅ«មួយពាន់លាននាក់ នៅបាតក្រោម» រាប់ពីទំព័រ៧២ដល់៧៨។ ២.៤. អភិបាលកិច្ចមិនល្អនៅក្នុងប្រទេសដ៏តូច ជាសាស្ត្រាចារ្យសេដ្ឋកិច្ចនៅសាកលវិទ្យាល័យអុកស្វឺដ (Oxford University) នៃចក្រភពអង់គ្លេស លោកបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺ បង្ហាញការពិចារណាថា អភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមានឥទ្ធិពល យ៉ាងខ្លាំងទៅលើលទ្ធផលសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែការធ្វើឱ្យអភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច ត្រូវ ឬ ខុស នាំឱ្យមកនូវផលវិបាកខុសគ្នា។ អភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចល្អ អាចជួយជំរុញដល់ដំណើរការ រីកចម្រើន ប៉ុន្តែគេគួរចង់ចាំដែរថា អត្រាកំណើនដែលអាចទទួលបានមានកម្រិតមិនលើសពី១០%ឡើយ ពោល គឺសេដ្ឋកិច្ចមិនអាចរីកចម្រើនលឿនជាងនេះបានឡើង ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលខំប្រឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ។ នៅទំព័រ៨៤«មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» ជាស្នាដៃដែលយើងយកជាគោលសម្រាប់សរសេរអត្ថបទ

73 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម របស់យើង លោកសាស្ត្រាចារ្យសេដ្ឋកិច្ច ផូល ខូលីយឺរ បានដាក់ឈ្មោះ ប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប និងដែលស្ថិតនៅក្រោមអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចទាប ថាជា «រដ្ឋបរាជ័យ»។ លោកបណ្ឌិតបានរាយបញ្ជីឈ្មោះ រដ្ឋបរាជ័យ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ មានដូចជា ប្រទេសអង់ហ្គោឡា, សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល, ហៃទី, លីបេរី, សូដង់, កោះសូឡូម៉ុង, សូម៉ាលី និងហ្ស៊ីមបាបវេ។ ឯសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ ក៏នៅក្បែរៗកម្រិតកំណត់នេះដែរ។ លោក ផូល ខូលីយឺរ កត់សម្គាល់ផងដែរថា មេដឹកនាំរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតជាច្រើននៅលើពិភពលោក ស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកមានដាច់គេក្នុងពិភពលោក។ ពួកគេពេញចិត្តនឹងរបៀបធ្វើការដូចសព្វមួយដង12 ហេតុនេះគេមិនធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនបានទទួលការ អប់រំពង្រីកចំណេះដឹងបានត្រឹមត្រូវឡើយ។ គួរឱ្យស្តាយ អ្នកនយោបាយជាច្រើន និងមន្ត្រី សាធារណៈជាន់ ខ្ពស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុត គឺជាមនុស្សកំណាច។ ការកែប្រែគោលនយោបាយនៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតតែងមានបញ្ហាកង្វះប្រជាជនដែលមានចំណេះដឹង ចាំបាច់។ ប្រជាពលរដ្ឋតិចតួចប៉ុណ្ណោះទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលដែលពួកគេត្រូវការ ហើយអ្នកដែលបាន ទទួលការបណ្តុះបណ្តាល ពួកគេចេញទៅរស់នៅបរទេស។ ការផ្លាស់ប្តូរធំដុំមួយដែលមាននិរន្តរភាព ប្រសិនបើ ប្រទេសនោះមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ មានប្រជាជនច្រើននិងមានសមាមាត្រប្រជាជនដែលបានទទួលការអប់រំ មានចំនួនច្រើន។ លោកបណ្ឌិតសេដ្ឋកិច្ច ខូលីយឺរ ដឹងច្បាស់ណាស់ថា កត្តានេះ អាចត្រូវបញ្ជាក់ច្បាស់ គឺ ប្រទេសនានាត្រូវការកម្លាំងមហាជនយ៉ាងច្រើនដែលបានទទួលការអប់រំ ដើម្បីជួយរកដំណោះស្រាយស្រុកទេស និងអនុវត្តកំណែទម្រង់។ កត្តាជំរុញដើម្បីឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ ត្រូវតែមានប្រភពចេញមកពីសង្គមជាតិ ដែលពួកគេ ជា«វីរបុរស»។ ត្រង់ចំណុចនេះ មិនខុសពីអ្វីដែលជាការលើកឡើងរបស់លោក ខឹម វាសនា ប្រធានគណបក្ស សម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ13(LDP, League for Democracy Party) នោះទេ។ លោក ខឹម វាសនា មាន ប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រទេសជាតិមួយនឹងអាចរីកចម្រើនរុងរឿងទៅបាន គឺមិនអាចខ្វះបាននូវ«វីរបុរសជាតិ» ដែល មានបេះដូងស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ និងមានដួងចិត្តសុចរិតទៀងត្រង់ ព្រមទាំងស្រឡាញ់ជាតិមាតុភូមិ និង ប្រជាពលរដ្ឋនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន»។ ៣. អន្ទាក់៖ បញ្ហាប្រឈមមុខចំពោះកម្ពុជា ការបង្ហាញពី«អន្ទាក» ់ ទាំង៤ដែលជាបញ្ហាប្រឈមមុខរបស់រដ្ឋបរាជ័យរួចមក តទៅនេះ យើងនឹងបន្តសិក្សា ក្នុងបរិបទនេះដដែល តែយើងសូមទាញចូលចំពោះប្រទេសកម្ពុជាយើងវិញម្តង ដើម្បីជាការឆ្លើយតបនឹងសំណួរ

12 ទម្លាប់ចាស់ និងផ្នត់គំនិតចាស់គំរិល ដែលគិតថា កិច្ចការស្រុកទេសជារឿងរបស់អ្នកនយោបាយ! គឺជាការយល់ខុស! ការពិតជារឿងសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា។ ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេស ត្រូវតែចូលរួមដឹកនាំប្រទេសរបស់ខ្លួន។ 13 វេទិកាសាធារណៈរបស់ LDP : League for Democracy Party, a party politics in Cambodia. http://www. camldp.org/

74 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដែលលើកឡើងថា ក្នុងចំណោមកត្តាទាំងនោះ «កត្តាណាខ្លះដែលជាបញ្ហាប្រឈមធំបំផុតសម្រាប់ប្រទេស កម្ពុជា?» ចំពោះអន្ទាក់ទី១ សង្គ្រាមស៊ីវិល និយាយពីសង្គ្រាម ពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនមិនទាន់បាត់ធុំក្លិនរំសេវនៅឡើយផង។ សង្គ្រាមស៊ីវិលរ៉ាំរ៉ៃដែល អូស បន្លាយប៉ុន្មានទសវត្សចុងក្រោយនេះ ធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែររងវិបត្តិផ្លូវកាយផ្លូវចិត្តយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ បើយើងគ ​ ិតត ​ ្រឡប់ ក្រោយបន្តិច ចាប់ពីទទួលបានឯករាជ្យភាពពីរបបអាណាព្យាបាលបារាំងឆ្នាំ១៩៥៣ កម្ពុជាបានជួបសន្តិភាព កំឡុង១៧ឆ្នាំ។ រយៈកាលនោះ ប្រទេសដ៏តូចនេះបានប្រែមុខមាត់ច្រើន រហូតក្លាយជាក្រុងគុជនៃតំបន់អាស៊ី។ តែក្រោយមក ដោយសារវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងវិបត្តិនយោបាយអន្តរជាតិដែលមាននិន្នាការមនោគមវិជ្ជា ឆ្វេង-ស្តាំ ប្រទាញប្រទង់ កម្ពុជាបានប្តូររបបថ្មីនៅថ្ងៃ១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០14 គឺ សាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ សង្រ្គាមក្នុង ស្រុកចាប់ផ្តើមងើបមុខជាថ្មី រហូតដល់«១៧ មេសា ១៩៧៥» ប្រទេសខ្មែរបានស្គាល់របបកុម្មុយនីស្ត ប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលពាក់ស្លាក«កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ»។ ស្តីពីទឹកភ្នែកខ្មែរគ្មានថ្ងៃណាមួយមិនស្រក់នោះ ទេ បើមិនចេញមកក្រៅ ក៏ស្រក់ដក់ក្នុងបេះដូងដែរ។ ក្រោយថ្ងៃ៧ មករា ១៩៧៩ យើងមានរបបសាធារណៈរដ្ឋ ប្រជាមានិតកម្ពុជា ក្រោយមកប្តូរជា រដ្ឋកម្ពុជា។ ដំណក់ឈាមនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅតែបន្តហូរស្រក់ក្នុងព្រៃ ដែលជាការប្រឈមរវាងក្រុមខ្មែរក្រហម និងរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ។ តាមរយៈអន្តរាគមន៍នៃអង្គការសហ ប្រជាជាតិ និងឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់ខ្មែរ ភាគីជម្លោះយល់ព្រមចូលរួមបោះឆ្នោតលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ តែ អវត្តមានក្រុមខ្មែរក្រហម។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៨ ឧទ្ទាមទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមបានធ្វើសហរណកម្មជាស្ថាពរ។ ទោះបីជាសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ តែដំណើរការកសាងលិទ្ធិប្រជាធិតេយ្យ ហាក់ដូចជាមានវ័យក្មេងខ្ចីនៅឡើយ ពោលគឺចំហាយនៃការដឹកនាំតាមបែបកុម្មុយនិស្តផ្តាច់ការ ពុំទាន់បានលាងជម្រះទាំងស្រុងនៅឡើយនោះទេ។ នេះបើតាមការយល់ឃើញនៃអ្នកជំនាញកិច្ចការដឹកនាំរដ្ឋ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន។ ទោះយ៉ាងនេះ ក្តី តាមយោបល់យើងខ្ញុំ ក្នុងកាលៈទេសៈនេះ អន្ទាក់សង្គ្រាមស៊ីវិល មិនចាត់ទុកជាបញ្ហាប្រឈមចំពោះកម្ពុជា នោះទេ។ ឯអន្ទាក់ទី២ «អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ» ដូចដែលយើងបានលើកឡើងនៅក្នុង«សេចក្តីផ្តើម»ខាងលើហើយថា ប្រទេសខ្មែរជាដែនដីសុវណ្ណភូមិ សម្បូរ ទៅដោយភោគទ្រព្យធម្មជាតិ។ ការមានសម្បត្តិធម្មជាតិអនេក ជាការល្អប្រសិនបើមានមធ្យោបាយផលិតកម្ម ប្រកបដោយតម្លាភាពនិងនិរន្តរភាព ប៉ុន្តែកន្លងមក ទាក់ទងនឹងការគ្រប់គ្រងធនធម្មជាតិ ពិសេសរឿងរ៉ាវព្រៃឈើ ធ្វើឱ្យកម្ពុជា ជាប់ឈ្មោះជាប្រទេសមួយដែលពុំទាន់អាចគ្រប់គ្រងព្រៃឈើបានល្អនៅឡើយទេ។ ទាក់ទងនឹង 14 សូមអាន La République Khmère, សាធារណរដ្ឋខ្មែរ, រស់ ចន្ត្រាបុត្រ, ភាសាបារាំងបកប្រែដោយ ទីឃាយុ ។

75 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងធនធានរ៉ែឧស្ម័ន អង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានឈ្មោះ Global Witness ស្ទើរតែបានក្លាយ ជាសត្រូវជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅហើយ។ កន្លងមក វិទ្យA ុ BC Khmer Radio Australia15 បានផ្សាយថា៖ «អង្គការ Global Witness អះអាងថា អ្នកនយោបាយកំពូលៗនៅកម្ពុជា បានរឹបអូសយកសម្បត្តិធម្មជាតិរ៉ែ និងប្រេងឥន្ធនៈរបស់ប្រទេស។ នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីរបស់ខ្លួន ដែលមានចំណងជើងថា ប្រទេសសម្រាប់លក់ អង្គការ Global Witness និយាយថា ប្រាក់ចំណូលបានពីធនធានប្រេង រ៉ែ និងឧស្ម័នបានរងការអន្តរាយដោយ សារអំពើពុករលួយ បក្សពួកនិយម និងអ្នកមានអំណាច ដែលរៀបចំទុកដាក់ និងចាត់ចែងសម្បត្តិធនធាន ធម្មជាតិនេះ»។ មានប្រធានអង្គការការពារបរិស្ថានលោក ឈុត វុទ្ធី និងមន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថម្នាក់បានស្លាប់នៅក្នុងហេតុការ ណ៍ផ្ទុះអាវុធមួយ កាលពីវេលាម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់ ថ្ងៃទី២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ នៅស្រុកថ្មបាំង ខេត្តកោះកុង ក្នុងបុព្វហេតុការពារព្រៃឈ16 ើ ។ ករណីនេះ បានក្លាយជាការគំរាមដល់សុវត្ថិភាពនៃសកម្មជនការពារព្រៃឈើ ដទៃទៀត។ រីឯភ្នាក់ងារកាសែតវរជនខ្មែរលោក ហង្ស សេរីឧត្តម ជាអ្នកកាសែតស៊ើបអង្កេត ហើយធ្លាប់សរសេរ អត្ថបទ យ៉ាងសកម្មទាក់ទងនឹងបទល្មើសព្រៃឈើ ក្នុងខេត្តរតនគិរី។ លោកបានបាត់ខ្លួនកាលពីរសៀលថ្ងៃ អាទិត្យទី៩ ខែកញ្ញា មកដល់ថ្ងៃអង្គារ ទី១១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២ ទើបសមត្ថកិច្ចរកឃើញរថយន្តរបស់លោក និងសាកសពលោក ដែលឃាតករសម្លាប់ ហើយដាក់ចូលទៅក្នុងឃ្លុបខាងក្រោយរថយន្ត យកទៅលាក់ទុក ក្នុងចម្ការស្វាយចន្ទីមួយកន្លែង នៅភូមិធួយអំពិល ចម្ងាយប្រមាណ៣គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរ17 ី ។ ឃាតកម្មនេះ បានបង្ហាញពីការគំរាមគំហែងសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ ដូច្នេះ ទោះចង់ឬមិនចង់ បញ្ហាអន្ទាក់ ធនធានធម្មជាតិ ជាបញ្ហាប្រឈមមុខចម្បងមួយសម្រាប់កម្ពុជា។ យើង នឹងបន្តសិក្សាលម្អិតដោយផ្តល់មតិ ជូនក្នុងការដោះស្រាយនៅក្នុងផ្នែក «កម្ពុជា៖ ដំណើររួចពីបណ្តាសាធនធាន» ទំព័រ១៨។ អន្ទាក់ទី៣ គ្មានព្រំដែនសមុទ្រ និង មានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ ការ«គ្មានព្រំដែនសមុទ» ្រ ពុំមែនជាបញ្ហាចំពោះប្រទេសកម្ពុជាទេ ព្រោះយើងមានកំពង់ផែព្រះសីហនុដែលនាវា សមុទ្រធំៗចូលចតបានគ្រប់រដូវ កំពង់ផែរាមសម្រាប់មូលដ្ឋាននាវាចរណ៍កងទ័ពខេមរភូមិន្ទ និងកំពង់ផែកោះកុង សម្រាប់ទូកយន្ត និងនាវាតូចៗចត18។ លើសពីនេះ ក្រៅពីកំពង់ផែភ្នំពេញ យើងមានកំពង់ផែកំពង់ចាម

15 សម្បត្តិធនធានធម្មជាតិនៅប្រទេសកម្ពុជា, ប្រែសម្រួលដោយ សូ លឹមសេង, 6 February 2009 ។ 16 ប្រវត្តិនិងសកម្មភាពការងាររបស់លោក ឈុត វុទ្ធី ដោយ ទីន ហ្សាការីយ៉ា, 2012-04-26, Radio Free Asia ។ 17 គេហទំព័រកាសែតវរជនខ្មែរ ថ្ងៃទី១១ ខែកញ្ញា ២០១២៖ http://www.vorakchun.com/archives/10727 ។ 18 គមនាគមន៍កម្ពុជា, ផ្នែកទី៣នៃមាតិកា៖ ផ្លូវទឹក, វិគិភីឌា សព្វវចនាធិប្បាយសេរី, កែចុងក្រោយនៅម៉ោង១៤និង២៣នាទី ថៃ្ងព្រហស្បតិ៍ ទី០៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ ។

76 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ក្រចេះ កំពង់ឆ្នាំង សៀមរាប19។ល។ ដូច្នេះ អន្ទាក់ចំណុចនេះ គឺពុំមែនជាបញ្ហាប្រឈមសំខាន់ទេចំពោះកម្ពុជា ព្រោះប្រទេសនេះមានកំពង់ផែសមុទ្រ ហើយជាកំពង់ផែអន្ដរជាតិថែមទៀតផង។ ប៉ុន្តែប« ើ ប្រទេសជិតខាង មិនល្អ» ជាចំណុចរសើបមួយដែរ។ ចំពោះប្រទេសឡាវ ហាក់ពុំមានរឿងរមាស់អ្វីនឹងគ្នាទេ តែថៃនិងវៀតណាម បើមើលពីរូបភាពខាងក្រៅ ស្ថិតក្នុងចន្លោះមិត្តល្អនិងសត្រូវសឹងតែមើលច្រឡំ។ និយាយពីថៃឡង់ ព្រំដែនធ្លាប់ បានបិទជាច្រើនលើកមិនឱ្យចរាចរណ៍ទំនិញ កាលជំនាន់ព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មដុតស្ថានទូតថៃ ប្រទេសទាំងពីរ បានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចម្តងហើយ ក្រោយមក ជម្លោះព្រំដែនអូសបន្លាយជាច្រើនឆ្នាំទាក់ទងនឹងសំណុំរឿង ប្រាសាទព្រះវិហារ តែបន្ទាប់ពីស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រី យីង ឡាក់ស្ថានការបានធូរស្រាល ហើយការនាំចេញចូលទំនិញដំណើរការធម្មតា តែការបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរដែលឆ្លងដែនចូលកាប់ឈើ ក្នុងទឹកដីថៃ នៅតែមានជាហូរហែ។ ឯប្រទេសវៀតណាមវិញ បើនិយាយផ្អែកលើប្រវត្តិសាស្ត្រ ហាក់ដូចជា ពុំដែលបង្កក្តីសុខដល់ប្រជាជនខ្មែរ និងទឹកដីខ្មែរសោះឡើយ គឺមានតែការកេងចំណេញទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងទឹកដី។ ម្យ៉ាងទៀតថ្វីត្បិតតែ ហូ ជីមិញ ស្លាប់ទៅហើយក្តី តែមហិច្ឆិតាឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា «ដំណើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច» នៅតែបន្តមានក្នុងផ្នត់គំនិតជនជាតិវៀតណាមជានិច្ច។ ទោះបីយ៉ាងណាក្តី ទំនាក់ទំនងផ្លូវសេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសជិតខាងទាំងបី កម្ពុជាដើរតួជាប្រទេសនាំចូល ច្រើនជាងនាំចេញ ពោលគឺប្រទេសនេះមានឈ្មោះជា អ្នកប្រើប្រាស់ មិនមែន អ្នកផលិត ឡើយ។ ជារួម អន្ទាក់ទី៣នេះ មិនមែន ជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់កម្ពុជាប៉ុន្មានទេ ព្រោះលទ្ធភាពនៃការនាំចេញគឺផ្អែកលើទីផ្សារសេរី ត្បិតយ៉ាងនេះក្តី ក៏គួរកុំពឹងដង្ហើមដករបស់អ្នកដទៃ និងសូមកុំរង់ចាំទិញខ្យល់គេដកដង្ហើមនោះ ។ អន្ទាក់ទី៤ អភិបាលកិច្ចមិនល្អនៅក្នុងប្រទេសដ៏តូច ក្នុងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងថ្នាក់មូលដ្ឋាន ប្រទេសកម្ពុជាមាន សៀវភៅ«អភិបាលកិច្ចល» ្អ ចេញដោយក្រសួងមហាផ្ទៃសម្រាប់ ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មាន«គោលនយោបាយជាតិ», «យុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណ» និងឯកសារណែនាំផ្សេងៗជាច្រើនទៀត...។ ទោះបីយ៉ាងនេះក្តី សៀវភៅណែនាំ និងច្បាប់មួយចំនួនមានវត្តមានតែក្នុងក្រដាស។ នេះបើតាមការមើលឃើញ របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកនយោបាយខ្លះ។ អំពើពុករលួយកើតមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង សូម្បីតែក្នុងដំណើរ ការស្វែងរកសន្លឹកឆ្នោត​ដែលជាមធ្យោបាយឈានទៅរកអំណាចគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ក៏មានបញ្ហាដែរ ដូចជា ការមិនស្មើ ភាពគ្នានៃការផ្សព្វផ្សាយគោលនយោបាយនៃគណបក្សដទៃ ការទិញទឹកចិត្តអ្នកបោះឆ្នោត ភាពលម្អៀងនៃគណ កម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត និងការអនុញ្ញាតឱ្យជនបរទេសចូលរួមបោះឆ្នោត។ អ្វីទាំងនេះ មានក្នុងការលើក ឡើងរបស់បក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិល ជាញឹកញយមកហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការប្រមូលផ្តុំអំណាច (ការកា

19 ភូមិវិទ្យាសេដ្ឋកិច្ច និងមនុស្សនៃប្រទេសកម្ពុជា, ទំព័រ៦៩, បណ្តាញផ្លូវទឹក កំពង់ផែ និងស្ពានចម្លងសំខាន់ៗ ។

77 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ន់អំណាចបក្សតែមួយរយៈពេលយូរ) និងភាពអយុត្តិធម៌នៃប្រព័ន្ធតុលាការ20 រីករាយដាលពេញផ្ទៃប្រទេស។ ទោះបីយ៉ាងណាក្តី ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក សុខ អាន និងជាសហប្រធាន ក្រុមប្រឹក្សាកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ បានប្រកាសថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កំពុងតែបន្តការកែទម្រង់ ប្រព័ន្ធតុលាការ និងយុត្តិធម៌ ឱ្យស៊ីជម្រៅ ដើម្បីធានាឱ្យមានឯករាជ្យភាព និងការជឿទុកចិត្តពីមហាជន និង អ្នកវិនិយោគទុន ដើម្បីជៀសវាងការចោទប្រកាន់អវិជ្ជមានពីបរទេស21។ យើងយល់ថា អន្ទាក់ទី៤ កម្ពុជាកំពុងតែ ប្រឈមមុខយ៉ាងគ្រោះថ្នាក់ ហើយត្រូវដោះស្រាយជាបន្ទាន់។ ៤. ដំណោះស្រាយអន្ទាក់នៅកម្ពុជា ភ្ជាប់ជាមួយគ្នានេះដែរ យើងសូមលើកដំណោះស្រាយចំពោះអន្ទាក់ទី៤នេះមុននឹងដោះស្រាយអន្ទាក់ទី២។ ៤.ក. ចំពោះអន្ទាក់ទី៤«អភិបាលកិច្ចមិនល្អនៅក្នុងប្រទេសដ៏តូច» ក្នុងជំពូកទី៧«តើជំនួយសម្រាប់សង្គ្រោះឬ?» នៃសៀវភៅ«មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» ចាប់ពីទំព័រ ១៣៥ ដល់១៥៣ លោកបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ ក៏បានបញ្ជាក់ថា អន្ទាក់ទី៤ គឺជាការជាប់គាំងជាមួយ អភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយអាក្រក់ខ្លាំង។ លោកបន្តថា មានវិធីបីយ៉ាង គឺជំនួយដែលអាចជួយឱ្យមាន ការផ្លាស់ប្តូរជាដុំកំភួន ៖ កត្តាលើកទឹកចិត្ត ជំនាញ និងការពង្រឹងបន្ថែម។ ទី១ គឺជំនួយជាកត្តាលើកទឹកចិត្ត បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ សរសេរថា ម្ចាស់ជំនួយផ្តល់ជំនួយ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលសន្យាធ្វើកំណែទម្រង់។ ចំណូលល្អមួយនៃវិធីសាស្ត្រនេះគឺថា វានឹងមានភាពកាន់តែច្បាស់អំពីអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើ និងធ្វើក្នុងអំឡុង ពេលណាដើម្បីឱ្យបានទទួលជំនួយបន្ថែម ហើយជំនួយនោះអាចផ្តល់ទៅឱ្យប្រទេសនានាដែលមានអភិបាលកិច្ច មិនល្អ ដូច្នេះជំនួយនោះនឹងផ្តោតលើបណ្តាលប្រទេសក្រីក្របំផុត ជាជាងការផាត់បណ្តាប្រទេសទាំងនោះចេញ។ ដូច្នេះឃើញថា ការដាក់លក្ខខណ្ឌចំពោះអភិបាលកិច្ច នៅក្នុងទម្រង់ជាការដាក់លក្ខខណ្ឌតាមក្រោយ កំពុង ទទួលភាពពេញនិយម។ តាមរយៈជំនួយជាការដាក់សម្ពាធមួយដើម្បីធ្វើឱ្យមានការលើកទឹកចិត្តដល់ប្រទេស ក្រីក្រធ្វើកំណែទម្រង់។

20 ករណីអំពើពុករលួយ៖ ឧទាហរណ៍ស្រាប់ដូចជា លោក ម៉ឹក ដារ៉ា, ជា ឡេង និង ម៉ន ឌឿន ដែលសុទ្ធតែជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងនាយកដ្ឋានអាជ្ញធរប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ដែលសំណុំរឿងកំពុងដំណើរការនៅសាលាឧទ្ធរណ៍, ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, សវនាការឧទ្ធរណ៍ក្រុម ម៉ឹក ដារ៉ា បន្តទៅខែក្រោយ, Tuesday, 18 September 2012, ប៊ុត រស្មីគង្គា។ ឯករណីប្រព័ន្ធតុលាការ៖ អតីតចៅក្រម ហួត ហ៊ាង និងក្រឡាបញ្ជីលោក លឹម កុម្ភៈ ដែលត្រូវតុលាការផ្ដន្ទាទោសម្នាក់២ឆ្នាំពី បទអំពើពុករលួយ, ប្រភពពីកាសែតកោះសន្តិភាព, ប្រកាសសាលក្រមផ្តន្ទាទោសអតីតចៅក្រម និងក្រឡាបញ្ជីជាប់ ពន្ធនាគារម្នាក់២ឆ្នាំពីបទប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ, អត្ថបទ ៖ បុប្ផា កោះ, ថ្ងៃពុធ ទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២។ 21 RFA, លោក សុខ អាន៖ កម្ពុជាកំពុងបន្តកែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការឱ្យឯករាជ្យ ដោយ សុខ សេរី, 2012-09-27 ។

78 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង នាពេលសព្វថ្ងៃ យើងឃើញស្រាប់ហើយ ចំពោះប្រទេសភូមា ដែលធ្វើកំណែទម្រង់យ៉ាង ធំសម្បើម ហើយដើម្បីប្រទេសនេះទទួលបានជំនួយគាំទ្របន្ថែមទៀត ភូមាត្រូវបន្តធ្វើកំណែទម្រង់កាន់តែ ស៊ីជម្រៅ។ ទី២ គឺជំនួយក្នុងសភាពជាជំនាញ ការដាក់លក្ខខណ្ឌបង្កឱ្យមានការពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងច្រើនអំពីជំនួយ ព្រោះវាជារឿងរសើប ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់ នៃអភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយពុំមែនគ្រាន់តែជាបញ្ហាសុច្ឆន្ទៈនយោបាយ និងសម្ពាធនយោបាយ ប៉ុណ្ណោះទេ។ កំណែទម្រង់តម្រូវឱ្យមានអ្នកមានជំនាញពាក់ព័ន្ធ។ ជាតួយ៉ាង នៅក្នុងសង្គមនៃបណ្តាប្រទេសក្រី ក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ មុខងារសាធារណៈបានបាត់បង់ជំនាញដែលពួកគេធ្លាប់មាន។ ជំនួយមានមុខងារសក្តានុពលមួយក្នុងការផ្តល់ជំនាញដែលមុខងារសាធារណៈគ្មាន នៅពេលដែលមុខងារ សាធារណៈត្រូវការបំផុត។ លោកបណ្ឌិត ខូលីយឺរ ក៏បានតែងតែលើកផងដែរពីដើម្បីចាកចេញផុតពីការលំបាក គឺ«ចូរចាំថាអប់រំដើម្បី បង្វែរប្រទេសមួយ យកល្អគប្បីមានក្រុមដែលមានការអប់រំ ប៉ុន្តែទីផ្សារពិភពលោកកំពុងតែធ្វើឱ្យអ្នកដែល មានការអប់រំដែលមានចំនួនតិចតួចចេញពីបណ្តាប្រទេសក្រីក» ្រ ។ ចម្លើយត្រឹមត្រូវតាមបែបនយោបាយ ចំពោះតម្រូវការឱ្យជំនួយបច្ចេកទេស គឺដើម្បីគាំទ្រ «ការកសាងសមត្ថភាព» ពោលគឺបណ្តុះបណ្តាលអ្នកនៅ ក្នុងស្រុក ជាជាងបញ្ចូនអ្នកជំនាញមកពីបរទេស។ ការធ្វើបែបនេះមានសារៈប្រយោជន៍ជាច្រើន ចំពោះឮការ កសាងសមត្ថភាព។ តាមរយៈបទពិសោធនៃការបង្រៀនសេដ្ឋកិច្ចជាង៣០ឆ្នាំ លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំដឹង! ខ្ញុំបាននឹងកំពុងបង្រៀនសិស្សបីទសវត្សមកហើយ។ នៅក្នុងដំណាក់កាល ដំបូងនៃកំណែទម្រង់ពុំមែនមានតែអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ប៉ុណ្ណោះទេដែលត្រូវការជំនាញដែលគ្មាននៅក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែជំនាញទាំងនោះមួយចំនួននឹងលែងត្រូវបានគេត្រូវការ នៅពេលដែលបានបញ្ចប់អន្តរកាលហើយនោះ។ តាមពិតទៅ ជាចំណុចល្អប្រសើរសម្រាប់ប្រទេសមួយ ក្នុងការនាំចូលនូវក្រុមជំនាញបណ្តោះអាសន្ន នៅពេល ដែលប្រទេសនោះឆ្លងកាត់ការលំបាកនៃកំណែទម្រង» ់ ។ លោកបណ្ឌិតបញ្ជាក់ដែរថា ជំនួយបច្ចេកទេសក្នុងអំឡុងពេល៤ឆ្នាំដំបូងនៃការចាប់ផ្តើមកំណែទម្រង់ និងជាពិសេសក្នុងអំឡុង២ឆ្នាំដំបូង ធ្វើឱ្យមានឥទ្ធិពលអំណោយផលយ៉ាងច្រើនមកលើឱកាសនានា ដែលគេ មានកម្លាំងជំរុញសម្រាប់រក្សា និងបន្តកំណែទម្រង់មុខងារសាធារណៈបន្ថែមទៀត។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ជំនួយ បច្ចេកទេសក៏កាត់បន្ថយបានយ៉ាងច្រើននូវលទ្ធភាពដួលរំលំនៃបណ្តាកំណែទម្រង់ទាំងអស់។ លោក ខូលីយឺរ បន្តែមថា៖ «ចំពោះខ្ញុំ ចំណុចនេះ គឺជាប្រការត្រឹមត្រូវ ព្រោះថាអំឡុងគ្រាដំបូងនៃការផ្លាស់ប្តូរធំដុំទាំងនោះ គឺជា

79 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម អំឡុងពេលដែលសេចក្តីក្លាហានរបស់អ្នកនយោបាយមួយចំនួនតូច ដែលប្តូរផ្តាច់ជួបនឹងជញ្ជាំងថ្មនៃភាពរឹងត្អឹង និងអសមត្ថភាពនៅក្នុងមុខងារសាធារណៈ»។ ទី៣ គឺជំនួយក្នុងទម្រង់ជាការពង្រឹងបន្ថែម ជំនួយក្នុងទម្រង់ជាជំនួយបច្ចេកទេស អាចជួយធ្វើឱ្យរដ្ឋបរាជ័យប្រែប្រួល។ ចំពោះជំនួយក្នុងទម្រង់ជាប្រាក់ ដែលផ្តល់ឱ្យរដ្ឋភិបាល សម្រាប់ប្រើប្រាស់លើគម្រោងនានា ឬលើការគាំទ្រថវិកាវិញ តើយ៉ាងណាដែរ? យើងអនុវត្តតាមវិធីដូចគ្នា ហើយបានទទួលចម្លើយខុសគ្នាទាំងស្រុង។ ការឆាប់ផ្តល់ប្រាក់សម្រាប់ធ្វើកំណែ ទម្រង់ តាមពិតទៅមិនហុចផលល្អឡើយ។ លោកបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ សរសេរបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំបាននិយាយ ត្រួសៗនៅក្នុងជំពូកទី៥ ប៉ុន្តែឥឡូវខ្ញុំចង់បញ្ជាក់បន្ថែមទៀតអំពីបញ្ហានេះ។ នេះវាគឺឥទ្ធិពលនៃផលចំណូល ពាណិជ្ជកម្មខ្ពស់ ដូចជាសន្ទុះកំណើនខ្លាំងនៃប្រេងឥន្ធនៈ និងកាហ្វេ។ យើងអាចស្រមៃមើលថា ភាពប្រសើរ ឡើងនៃពាណិជ្ជកម្មនឹងធ្វើឱ្យកំណែទម្រង់មានលក្ខណៈកាន់តែងាយស្រួល។ ជារួម មានប្រាក់ហូរចូលមកក្នុង ប្រទេសកាន់តែច្រើន ហើយប្រជាជនកាន់តែធូរធារ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លទ្ធផលមានលក្ខណៈផ្ទុយទៅវិញទេ៖ ផលចំណូលពាណិជ្ជកម្មខ្ពស់នៅដំណាក់កាលដំបូងនៃកំណែទម្រង់ មានឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន ដូចគ្នានឹងសន្ទុះ កើនឡើងខ្លាំងនៃជំនួយដែរ ដែលនៅដំណាក់កាលដំបូងប្រាក់ធ្វើឱ្យក្តីសង្ឃឹមនៃការធ្វើឱ្យកំណែទម្រង់មាននិរន្តរ ភាពស្រុតចុះ។ ក្នុងរឿងនេះ គ្មានហេតុផលបច្ចេកទេសផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចឡើង ដូច្នេះវាជារឿងនយោបាយ»។ តាមរយៈបទពិសោធអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រេងរបស់ប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ា បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានសាកសួរលោកស្រី ង៉ូហ្ស៊ី អូកុនចូ-អ៊ីវាឡា (Ngozi Okonjo-Iweala) រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុនៃប្រទេស នេះ ថា៖ «តើថ្លៃប្រេងឥន្ធនៈខ្ពស់ដែលនាំទៅដល់ការទទួលបានប្រាក់ចំណូលច្រើនសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល នីហ្សេរីយ៉ា ធ្វើកំណែទម្រង់កាន់តែងាយស្រួល ឬកាន់តែលំបាក?» លោកស្រីសើចហើយឆ្លើយថា «កាន់តែ លំបាក លំបាកកាន់តែខ្លាំង!»។ ហេតុអ្វី? បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ ដោះស្រាយខ្លួនឯងវិញម្តងថា ព្រោះថា ចំណាប់អារម្មណ៍របស់ប្រជាជនបានផ្តោតមកលើការទទួលបានប្រាក់ចំណូលបន្ថែមពីប្រេងឥន្ធនៈ ជាជាងផ្តោត លើការងារកំណែទម្រង់ដែលមានការឈឺចាប់ នឿយហត់ និងលំបាកគ្រប់គ្រង។ លោកបន្តសួររកចម្លើយចំពោះខ្លួនឯងទៀតថា ហេតុអ្វីបានជាអូសបន្លាយពេលវេលាគម្រោងនានាដោយជំរុញ ថា កិច្ចសន្យាត្រូវដាក់ដេញថ្លៃប្រកួតប្រជែងនៅពេលដែលមានប្រាក់សម្រាប់បង់បន្ថែមលើថ្លៃដែលមានលក្ខណៈ ប្រកួតប្រជែង? ហើយនេះ ប្រហែលជាឧទាហរណ៍មួយនៃលំនាំដែលកាន់តែមានលក្ខណៈទូទៅ ពោលគឺ លំហូរចូលនូវប្រាក់បន្ថែមភ្លាមៗ ទោះជាបានមកពីសន្ទុះកើនឡើងឆាប់រហ័សនៃការនាំចេញ ឬបានមកពីជំនួយ ក្តី គឺធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជម្រើសលំបាកៗ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកំណែទម្រង់។ សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះ ថ្លែងទៀតថា៖ «នៅក្នុងដំណាក់កាលមួយចំនួន នៃកំណែទម្រង់ពីរបីឆ្នាំដំបូង រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវកសាងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន

80 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ជាជាងពឹងផ្អែកលើជំនួយ និងអ្នកជំនាញមកពីខាងក្រៅ»។ លោកក៏បានលើកឡើងពី«ជំនួយមុនពេលកំណែទម្រង» ់ ផងដែរ។ លោកថា ប្រសិទ្ធភាពរបស់ប្រាក់មុនពេល មានការផ្លាស់ប្តូរជាដុំកំភួន អាស្រ័យលើបែបផែននៃការផ្តល់ប្រាក់។ វិធីដែលគេតែងតែអនុវត្ត ព្យាយាមធ្វើ យ៉ាងណាឱ្យប្រាកដថា ជំនួយត្រូវបានចំណាយបានត្រឹមត្រូវ គឺតាមរយៈគម្រោងនានា។ ផ្ទុយពីការគ្រាន់តែផ្តល់ ប្រាក់ ដោយមិនធ្វើឱ្យមានឧបសគ្គចំពោះរដ្ឋាភិបាល ទីភ្នាក់ងារជំនួយនានាឯកភាពគ្នាលើគម្រោងមួយជាមួយ នឹងរដ្ឋាភិបាល ហើយជួយរៀបចំ និងអនុវត្តគម្រោងនោះ។ នេះគឺជាវិធីសាស្ត្របង្កឱ្យមានឧបសគ្គមិនសមស្រប ចំពោះប្រទេសនានាដែលមានអភិបាលកិច្ចសមរម្យ ប៉ុន្តែប្រហែលជាប្រសើរជាងចំពោះបណ្តាប្រទេសដែលមាន អភិបាលកិច្ចខ្សោយខ្លាំង។ ៤.ខ. ចំពោះអន្ទាក់ទី២ បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានផ្តល់អនុសាសន៍ជាដំណោះស្រាយតាមរយៈ ៤.ខ.១.ធម្មនុញ្ញសម្រាប់ចំណូលពីធនធានធម្មជាតិ ចំណូលធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុតមានចំនួនច្រើនជាងជំនួយអន្តរជាតិផ្តល់ទៅឱ្យប្រទេសទាំង នោះទៅទៀត ប៉ុន្តែចំណូលធនធានធម្មជាតិទាំងនោះមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រង និងប្រើប្រាស់បានល្អទេ។ ប្រសិន បើចំណូលទាំងនោះត្រូវបានគ្រប់គ្រងឱ្យបានប្រហែលការគ្រប់គ្រងជំនួយអន្តរជាតិនោះ វានឹងឱ្យផលយ៉ាង សម្បើមដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។ បើតាម«មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម» ដែលបកប្រែសម្រួលរបស់អង្គការអុកស្វាម លោកសាស្ត្រាចារ្យ បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើងពី«ធម្មនុញ្ញសម្រាប់ចំណូលពីធនធានធម្មជាតិ» ដើម្បីដោះស្រាយ និងគ្រប់គ្រងចំណូលធនធាន។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា៖«រាជរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសបានចាប់ផ្តើមស្នើរួចហើយនូវបទ ដ្ឋានអន្តរជាតិ ដោយប្រកាសអនុវត្តកម្មវិធីស្តីពីគំនិតផ្តួចផ្តើមអំពីតម្លាភាពចំណូលធនធាន(EITI, Extractive Industries Transparency Initiative) កាលពីឆ្នាំ២០០២។ នេះជាការចាប់ផ្តើមល្អមួយ» ។ បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានផ្តល់យោបល់ថា៖ «ដើម្បីទាញយកផលពីធនធានធម្មជាតិឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាព យើង ត្រូវការ៥ជំហាន!22»។ យើងខ្ញុំសូមដកស្រង់ចាប់ពីទំព័រ១៧៣ដល់១៧៥ ជំហានទាំង៥23 នេះជូនដូចតទៅ៖ 22 បទសម្ភាសតាមទូរសព្ទជាមួយនឹងបណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ, ភាគទី១៦នៃVOA ៖ កង្វះខាតការចូលរួមពីភាគីមានចំណែក ក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយ គ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ, ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយនៅវេលា៖ 22 ធ្នូ 2009 7:00 ព្រឹក ។ 23 នៅក្នុងកម្មវិធីវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក(VOA) ផ្នែកខេមរភាសា លោក អ៊ឹម សុធារិទ្ធ បានរៀបចំកម្មវិធីប្រចាំសប្តាហ៍ មួយឈុតដែលមាន១៦ភាគ ស្តីអំព« ី ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងកម្ពុជា» ដែលត្រូវចាក់ផ្ សាយនៅរៀងរាល់ថ្ងៃអាទិត្យ កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០០៩។ លោក អ៊ឹម សុធារិទ្ធ ក៏បានដកស្រង់ប្រសាសន៍របស់បណ្ឌិត ផូល

81 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ជំហានទីមួយ គឺត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងការផ្តល់កិច្ចសន្យាក្នុងការទាញយកផលពីធនធានធម្មជាតិ។ ជំហាន នេះត្រូវបានយល់ថា គឺជាជំហានគ្រោះថ្នាក់ ពីព្រោះក្រុមហ៊ុនព្យាយាមសូកប៉ាន់ដើម្បីទទួលបានកិច្ចសន្យា ដែលផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ក្រុមហ៊ុន និងឥស្សរជននយោបាយ តែផ្តល់ភាពគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រទេស។ ជំហានទីពីរ គឺអត្ថន័យនៃកិច្ចសន្យា។ អ្វីដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចសន្យា ជាពិសេសចំណុចដែលនិយាយថា នរណាជាអ្នករ៉ាប់រងហានិភ័យ។ ជាទូទៅហានិភ័យត្រូវធ្លាក់លើរដ្ឋាភិបាល តែក្រុមហ៊ុនជាអ្នកទទួលផល។

ជំហានទីបី ការបង់ថ្លៃធនធានធម្មជាតិទាំងអស់ត្រូវតែធ្វើឱ្យមានតម្លាភាព។ ក្នុងន័យនេះប្រសិនប្រជាពលរដ្ឋ មិនដឹងថា ចំណូលបានមកពីណានោះទេ លោក[ពលរដ្ឋ]គ្មានសង្ឃឹមនឹងដឹងថា ចំណូលនោះនឹងត្រូវបានប្រើ ប្រាស់ដោយរបៀបណានោះទេ។ ជំហានទីបួន គឺតម្លាភាពក្នុងការចំណាយសាធារណៈ ដែលជាមធ្យោបាយគន្លឹះទៅកាន់ការអភិវឌ្ឍ។ នៅក្នុង ប្រទេសដែលសម្បូណ៌ធនធានចំណាយសាធារណៈដែលមានប្រសិទ្ធភាព គឺជាមាគ៌ាដ៏សំខាន់ដើម្បីឆ្ពោះទៅ កាន់ការអភិវឌ្ឍ ហើយការអភិវឌ្ឍមិនអាចកើតមានដោយគ្មានតម្លាភាពបានឡើយ។ ជានិច្ចកាល គេតែងតែចង់ ឱ្យមានតម្លាភាពចំពោះចំណាយសាធារណៈ។ នៅក្នុងប្រទេសសម្បូណ៌ធនធាន ការធ្វើបែបនេះមានសារៈ សំខាន់ជាខ្លាំងណាស់។ ជំហានទីប្រាំ គឺការតាក់តែងច្បាប់មួយឈុតសម្រាប់ការធ្វើឱ្យរលួនដល់ការចំណាយសាធារណៈ។ បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បន្ថែមទៀតថា៖ “វាជារឿងសំខាន់ក្នុងការផ្តោតទៅលើតែជំហានសំខាន់ដែលមានន័យថា ការប្រមូលចំណូល ហើយត្រូវមានការចាត់ចែងប្រកបដោយតម្លាភាពជាមួយផ្នែកឯកជន។ យើងពិតជាចង់បាន ជាពិសេសដំណើរការដូចជាការដាក់ឱ្យដេញថ្លៃ ដែលដំណើរការនេះអាចធ្វើឱ្យប្រាកដថា ចំណូលល្អបានទៅ រដ្ឋាភិបាល។ ដោយមានការដាក់ឱ្យដេញថ្លៃរដ្ឋាភិបាលពិតជាមិនចាំបាច់ដឹងច្រើនពេកទេ ពីព្រោះតម្លៃធនធាន ត្រូវបានស្តែងចេញដោយឯកឯងតាមរយៈដំណើរការដេញថ្លៃរបស់ក្រុមហ៊ុនដែលដេញប្រជែងគ្ន”ា ។ ៤.ខ.២.កម្ពុជា៖ ដំណើររួចពីបណ្តាសាធនធាន ក្នុងប្រធានបទ «តម្លៃប្រេង និង ការរំពឹងទុកអំពីធនធានប្រេងនៅកម្ពុជា»24 ក្នុងកម្មវិធីសមធម៌ប្រចាំសប្តាហ៍ នៃទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ដោយមានការចូលរួមពីសំណាក់លោក ម៉ម សម្បត្តិ ជាវាគ្មិន ដែលលោកជានាយក ប្រតិបត្តិ នៃអង្គការអភិវឌ្ឍន៍និងភាពជាដៃគូក្នុងសកម្មភាព(DPA) ហើយលោកក៏ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាល នៃសម្ព័ន្ធភាពកម្ពុជាដើម្បីតម្លាភាពចំណូលធនធាន(CRRT)។ តាមបទយកការណ៍«តម្លៃប្រេងនៅកម្ពុជា»

ខូលីយឺរ លើចំណុចទាំងប្រាំជំហាននេះ ដើម្បីផ្សាយផងដែរ។ 24 ប្រកាសក្នុង Youtube, ថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១ ក្រោមចំណងជើងថា «Gasoline price in Cambodia»។

82 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ក្នុងកម្មវិធីនេះបានបង្ហាញថា កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នរំពឹងការនាំចូលប្រេងពីបរទេសទាំងស្រុង ប្រមាណជាង ២០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ជាហេតុនាំឱ្យតម្លៃប្រេងមានកម្រិតខ្ពស់ បើធៀបនឹងប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់។ ពន្ធដារ ដែលរដ្ឋយកពីក្រុមហ៊ុន ក៏ជាចំណុចមួយដែលធ្វើឱ្យតម្លៃប្រេងឡើងថ្លៃផងដែរ។ ពន្ធមាន៥ប្រភេទ៖ ពន្ធគយ ពន្ធអាករបន្ថែម ពន្ធពិសេស ពន្ធវ៉ាត និង ពន្ធលើប្រាក់ចំណេញ។ បទយកការណ៍នោះ ក៏បានលើក ឡើងអំពីប្រភពចំណូលថវិកាជាតិសំខាន់ៗ គឺបានមកពីការប្រមូលពន្ធ វាយណភណ្ឌ កសិកម្ម សំណង់ ឧស្សាហកម្មរោងចក្រកាត់ដេរ និងទេសចរណ៍។ តែអ្នកជំនាញបង្ហាញឱ្យដឹងថា ចំណូលដែលនឹងបានពីផលិត​ កម្មប្រេង នឹងក្លាយជាប្រភពចំណូលថវិកាជាតិច្រើនជាប្រភពចំណូលផ្សេងៗទៀត។ ស្របនឹងសេចក្តីប្រកាសរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរ ថានៅថ្ងៃទី១២ ខែ១២ ឆ្នាំ២០១២ ម៉ោង១២ ដំណក់ប្រេង ដំបូងបំផុតនឹងត្រូវបានចម្រាញ់ចេញពីដែនសមុទ្រកម្ពុជាដោយក្រុមហ៊ុន Chevron លោកវាគ្មិន ម៉ម សម្បត្តិ ក៏បង្ហាញថា សព្វថ្ងៃតំបន់សកម្មក្នុងការរុករកប្រេងគឺ ប្លុកA ក្រុមហ៊ុនអាមេរិក Chevron, ប្លុកD ក្រុមហ៊ុនចិន CPHL, ប្លុកF ក្រុមហ៊ុនចិន CNOOC និងតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយថៃ។ ឯក្រុមហ៊ុនជប៉ុន កំពុងរុករកនៅបឹងទន្លេសាប។ យើងរំពឹងថា ប្រាក់ចំណូលដែលកម្ពុជានឹងទទួលបានពីការធ្វើឧស្សាហកម្មប្រេងចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ទៅ នឹងក្លាយ ជាប្រភពចំណូលថវិកាជាតិយ៉ាងសម្បើម ហើយអាចនឹងជះកត្តាវិជ្ជមានច្រើនដល់កម្រិតជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងករណីមានការគ្រប់គ្រងប្រកបដោយតម្លាភាពនៃអភិបាលកិច្ចល្អ។ ប៉ុន្តែដើម្បីរួចចាកផុតពីបណ្តាសាប្រេង តាងនាមសំឡេងយុវជន យើងសូមជូនមតិមួយចំនួនដូចតទៅនេះ។ ៤.ខ.៣.ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សយ និងសំឡេងយុវជន បណ្ឌិត ផូល ខូលីយឺរ បានឱ្យតម្លៃយ៉ាងខ្ពស់ចំពោះប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំសូមចាប់ផ្តើមពីវិធាន ច្បាប់អំពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលជាទម្រង់មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតនៃការត្រួតពិនិត្យ។ នៅក្នុងសង្គមនានា នៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុត ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសំខាន់ប្រហែលជាបណ្តាញវិទ្យុ បន្ទាប់មកគឺទូរទស្សន៍ ដែលកំពុង ទាក់ទាញអ្នកមើលច្រើនឡើងៗ»។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថា នៅក្នុងប្រទេសភាគច្រើននៃបណ្តា ប្រទេសក្រីក្របំផុត ទូរទស្សន៍មានកម្រិតតិចតួចណាស់ ដើម្បីឱ្យក្លាយទៅជាមធ្យោបាយសំខាន់ គឺវិទ្យុទៅវិញ ទេ ដែលហាក់បីដូចជាសំខាន់ជាង»។ យើងខ្ញុំយល់ស្របចំពោះការលើកឡើងរបស់លោកបណ្ឌិត ខូលីយឺរ ព្រោះប្រជាជនខ្មែរនៅមានកម្រិត ជីវភាពខ្សោយភាគច្រើន ដែលមិនអាចមានលទ្ធភាពទិញទូរទស្សន៍គ្រប់ផ្ទះនៅឡើយ ហើយ វិទ្យុ មានតម្លៃ ថោកជាង។ នេះយើងពុំទាន់អាចនិយាយដល់ ប្រព័ន្ធអ៊ិនធីណិត កាសែត ខិតបណ្ណ ព្រឹត្តិបត្រ នោះទេ ព្រោះ 83 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ខ្មែរនៅទីជនបទ និងទីប្រជុំជនខ្លះ មិនទាន់ទាំងស្គាល់កុំព្យុទ័រផង ព្រមទាំងមិនសូវចូលចិត្តអាននោះឡើយ។ ទោះបីយ៉ាងណា ការផ្សព្វផ្សាយគ្រប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ បើមានលទ្ធភាពកាន់តែប្រសើរ។ កន្លងមក យើងមាន សំឡេងយុវជននៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរួចហើយ ព្រមទាំងមានផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ និងអ៊ិនធឺណិតថែមទៀត។ ខ្ញុំបានសម្ភាសយុវ ជនពីររូប លោក រៀម ចំរើន និងកញ្ញា ខឹម ឆវីដា។ ពួកគេធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងការផ្សព្វផ្សាយ ពីវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម តាំងតែពីរៀននៅវិទ្យាល័យមកម្ល៉េះ គឺនៅអំឡុងឆ្នាំ២០១០ តាមការធ្វើការ ជាអ្នកយកព័ត៌មានវ័យក្មេង នៃអង្គការគាំទ្រកុមារ និងយុវជន(SCY, Support Children and Young people)។ កញ្ញា ខឹម ឆវីដា ថ្លែងថា៖ «កាលនោះ ខ្ញុំរៀនថ្នាក់ទី១០ ហើយលោក រៀម ចំរើន រៀនថ្នាក់ទី១១។ តាមរយៈ គម្រោងដែលឧបត្ថម្ភដោយអង្គការ Oxfam និង SKN ពួកយើងទាំងពីរបានផលិតបទយកការណ៍ជាសំឡេង រូបភាព និងកម្មវិធីវិទ្យុថែមទៀត។ យើងបានធ្វើបទយកការណ៍បានចំនួនបី ១. What’s EI? ២.សារប្រយោជន៍ នៃEI និង៣.គុណវិបត្តិនE ៃ I ហើយខ្ញុំបានធ្វើជាពិធីការិនីជាមួយនឹង ចំរើន នៅវិទ្យF ុ M១០៧ ដែលផ្សាយរាល់ ថ្ងៃអាទិត្យ ម៉ោង១១ដល់១២»។ ការចូលរួមពីកម្លាំងយុវជនក្នុងប្រព័ន្ធផ្សាយ និងការប្រឡូកក្នុងកិច្ចការផ្ទាល់ ជារឿងដែលសំខាន់ណាស់។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ការបង្កើតឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងអត្ថបទស្រាវជ្រាវជារៀងរាល់ ឆ្នាំជាប្រក្រតី ក៏ជាចលនាជំរុញមួយដ៏សំខាន់ដែរ។ ៥. ចំណាប់ផម ើ្ត កសាងធនធានមនុសស្ របស់កម្ពា ុជ សមប ្រា វ ់ ស ិ យ ័ ឧសសា ្ ហកម្មនស ិ ្សារណកម្ម គេហទំព័រ វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ស្តីពីកម្ពុជា25 (The NGO Forum on Cambodia) ផ្សាយ អត្ថបទពីសិក្ខាសាលាស្តីពី «តម្លាភាពនៃការគ្រប់គ្រងចំណូលពីឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម» ដោយបាន បង្ហាញថា មហាវិទ្យាល័យភូគព្ភសាស្រ្ត នៃវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា បានបិទទា្វរជាស្ថាពរនាឆ្នាំ១៩៩៩ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីមានសនិ្នសីទជាតិស្តីពីរ៉ែ នៅសណ្ឋាគារអ៊ីនធឺកុនទីណង់តាល់ កាលពីឆ្នាំ២០០៩ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យវិទ្យាស្ថាននេះបើកសាជាថី្ម ហើយទើបតែនៅឆ្នាំ២០១២ មានការជ្រើសរើសនិសិ្សតឱ្យចូលរៀន។ ទោះបីយ៉ាងនេះក្តី អ្នកជំនាញនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនមើល ឃើញថា ធនធានមនុស្សរបស់កម្ពុជាដែលមានជំនាញខាងឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មនៅមានភាពខ្សត់ខ្សោយ នៅឡើយ។

25 សិក្ខាសាលាស្តីពី «តម្លាភាពនៃការគ្រប់គ្រងចំណូលពីឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម», នៅសណ្ឋាគារ Sun Way, ថៃ្ងទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០១២, រៀបចំដោយ វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ស្តីពីកម្ពុជា និង សម្ព័ន្ធភាពកម្ពុជាដើម្បីតម្លាភាព ចំណូលធនធាន(CRRT) ។

84 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដើម្បីឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ចំពោះការគ្រប់គ្រងដំណើរការឧស្សាហកម្ម និស្សារណកម្ម ការពង្រឹងនិងពង្រីកធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យប្រេង រ៉ែ និងឧស្ម័ន ជាកត្តាអាទិភាពដែលគេត្រូវ គិតគូរឱ្យបានដិតដល់ ហើយដោយជាដំបូងត្រូវបណ្ដុះបណ្តាលឱ្យដល់កម្រិតកំពូលនូវការសិក្សាមុខវិជ្ជា បច្ចេកវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ។ ការសិក្សាមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ នៅតាមគ្រឹះស្ថានសិក្សារដ្ឋនិងឯកជន ត្រូវផ្សារភ្ជាប់យ៉ាង ចាំបាច់បំផុតជាមួយនឹងទ្រឹស្តីនិងការអនុវត្តពិសោធផ្ទាល់។ មុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រចម្បងៗមួយចំនួន ដូចជា គណិតវិទ្យា គីមីវិទ្យា រូបវិទ្យា និង ផែនដីវិទ្យា ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យបានហ្មត់ចត់ពីគុណភាពនៃការបង្រៀននិង រៀន និងកម្រិតចំណេះដឹងនៃការពិសោធស្រាវជ្រាវរបស់សិស្សនិស្សិត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ទស្សនកិច្ចសិក្សា និង ការហ្វឹកហាត់អនុវត្តផ្ទាល់នៅការដ្ឋាន ជាកិច្ចការល្អប្រសើរណាស់។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ភាសាបរទេស ក៏ជារឿងដែលមិនអាចមើលរំលងដែរ។ ក្នុងអត្ថបទ «សម្រាប់ប្រជុំអាស៊ាន៖ ការកែទម្រង់អប់រំនៅកម្ពុជា គឺជាការចាំបាច់ក្នុងការធ្វើសមាហរណកម្មអាស៊ានឆ្នាំ២០១៥»របស់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានលើកឡើងថា មុខវិជ្ជាគណិតវិទ្យា និងភាសាអង់គ្លេស គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសំខាន់ណាស់សម្រាប់ប្រព័ន្ធ អប់រំនៅកម្ពុជាដែលមិនអាចអត់មួយណាបានទេ សម្រាប់ការធ្វើសមាហរណកម្មអាស៊ានឆ្នាំ២០១៥ នាពេល ខាងមុខនេះ។ ដើម្បីអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សឱ្យបានខ្លាំងក្លា កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងមុខវិជ្ជាពីរ គឺគណិតវិទ្យា និង ភាសាបរទេស។ ការចេះច្រើនភាសាកាន់តែប្រសើរ តែជាពិសេស និងមិនអាចរំលង គឺភាសាអង់គ្លេស ដែលជា ភាសាអន្តរជាតិ និងមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការពិភាក្សា។ ឯចំពោះមុខវិជ្ជាគណិតវិទ្យា បើកាលណាសិស្សណា រៀនពូកែផ្នែកគណិតវិទ្យាហើយ គឺរៀនភាពច្រើនពូកែស្ទើរតែគ្រប់មុខវិជ្ជាទាំងអស់26។ សេចក្តីដ្ឋាន និងការរំពឹងទុក ឆ្លងតាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋាភិបាល អង្គការអុកស្វាម អង្គការដទៃដែលមានគម្រោងពាក់ពន្ធ និង សង្គមស៊ីវិល ពិសេសតាមរយៈការប្រកួតប្រជែងសរសេរអត្ថបទពី«សំឡេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សា ហកម្មនិស្សារណកម្ម» នេះ យើងសង្ឃឹមយ៉ាងច្រើនថា ជាការកាន់តែធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរចាប់អារម្មណ៍ ចង់ ដឹងឮពីEI និងចូលរួមធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីតម្លាភាពនៃចំណូលធនធានរបស់ប្រទេសខ្លួន។ យើងសង្ឃឹមថា ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់គ្នានឹងទទួលបានផលស្មើភាពគ្នានៃភោគផលពីវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មជា ពិសេស គឺដំណក់ប្រេង ដែលនឹងបូមចេញពីមាតុភូមិរបស់ពួកនៅថ្ងៃ១២ ខែ១២ ឆ្នាំ២០១២ ម៉ោង១២។ ដោយឡែក ព័ត៌មានដែលយើងបានដឹងនៅចុងក្រោយបំផុត (ថ្ងៃផុតកំណត់ឈប់ទទួលអត្ថបទប្រកួតប្រជែង របស់យើង) ពីកាសែត ភ្នំពេញប៉ុស27 ្តិ៍ ព្រឹកថ្ងៃស្រុក ទី២៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២ ថា កម្ពុជានឹងទទួលបានផល 26 កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ភាសាខ្មែរ, អត្ថបទ សម្រាប់ប្រជុំអាស៊ាន៖ ការកែទម្រង់អប់រំនៅកម្ពុជា គឺជាការចាំបាច់ក្នុងការធ្វើស មាហរណកម្មអាស៊ានឆ្នាំ២០១៥, វិភាគសង្គម, តុង សុប្រាជ្ញ, Monday, 02 April 2012 ។ 27 អត្ថបទ កម្ពុជានឹងបានចំណែក៨០%ពីប្រេង, ទំព័រ១តទៅ១២, ដោយ ម៉ៃ គុណមករា និងរាយការណ៍បន្ថែម ស៊ន

85 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ចំណេញប្រមាណ៧០ទៅ៨០%ពីផលិតកម្មប្រេង។ កាសែតនេះរាយការណ៍ដែរថា កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅ ខ្លួនបានផ្សាយថា៖ «មន្ត្រីនៃក្រុមហ៊ុន Chevron បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា ផលិតកម្មប្រេងរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា នឹងមិនអាចចាប់ផ្តើមបានឡើយ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៦ ឬ យ៉ាងហោចណាស់៣ឆ្នាំទៀត»។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី កាសែតដដែលបានបន្តថា៖ «ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន បានឱ្យដឹងថា យើងនឹងមានប្រេងដំណក់ដំបូង ឬ ផលិតកម្មប្រេងក្នុងរយៈពេលមួយទៅពីរឆ្នាំទៀត»។ ចំណែកជំហររបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងបក្សប្រឆាំង វិញនិយាយថា ខ្លួនមានការព្រួយបារម្ភពីប្រាក់ចំណូលដែលនឹងទទួលបានទាក់ទងនឹងបញ្ហាពុករលួយ និង មានតម្លាភាពពីព័ត៌មានប្រេងដែលក្រុមហ៊ុននិងរដ្ឋាភិបាលចាត់ចែង ព្រមទាំងបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អចំពោះ ធនធាន។ ដើម្បីឱ្យមានតម្លាភាព28 ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងភាគគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ គួរតែត្រូវបាន ទទួលព័ត៌មានជាក់លាក់ ដើម្បីចូលរួមធ្វើឱ្យប្រាកដថា ការប្រើប្រាស់ប្រាក់ចំណូលពីធនធានប្រេងចំគោលដៅ និងមានប្រសិទ្ធភាព។និស្សារណកម្មនៃធនធានធម្មជាតិនៅស្រុកខ្មែរ ត្រូវតែផ្តល់ផលប្រយោជន៍របស់សាធារណ ជនខ្មែរទូទៅ គឺពុំមែនជាកម្មសិទ្ធ ផ្តាច់មុខរបស់ក្រុមហ៊ុន ឬបុគ្គលមួយក្រុម អ្នកនយោបាយជាន់ខ្ពស់ ឥស្សរជន សំខាន់ៗ ឬក៏រដ្ឋាភិបាលនោះទេ៕

សារាត, កាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃស្រុក ទី២៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២ ។ 28 តម្លាភាព, តម្លា មកពីដើម ថ្លា។ តម្លា គឺ ដំណើរធ្វើឱ្យថ្លា, សេចក្ដីថ្លា...។ ចំពោះ តម្លាភាព គឺដែលល្អប្រពៃ, ការធ្វើឱ្យដឹងឮទាំងអស់គ្នា, ការផ្សព្វផ្សាយឱ្យដឹងឮទាំងអស់គ្នា។ ឧ. ទាក់ទងការចាយវាយលុយកាក់របស់គណនេយ្យករ ត្រូវមានតារាងចំណាយ វិក្កយបត្រត្រឹមត្រូវ ហើយមានគេឯងដឹងឮ គឺពុំមែនធ្វើអ្វីស្ងាត់ៗតែម្នាក់ឯងនោះទេ ។

86 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

ឯកសារយោង ១. ផូល ខូលីយឺរ (PAUL COLLIER), «មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម៖ ហេតុអ្វីប្រទេសក្រីក្របំផុតកាន់តែ បរាជ័យ? ហើយតើគេអាចធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីដោះស្រាយ?», បកប្រែជាខេមរភាសា និងបោះពុម្ពដោយ អង្គការអុកស្វាមអាមេរិក (Oxfam America), ឆ្នាំ២០១២, ២. PAUL COLLIER, THE BOTTOM BILLON : Why the Poorest Counties Are Failling and What Can Be Done About It, 2007, United States of America, ISBN 978-0-19-537338-7 ៣. វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក VOA ផ្សាយជាខេមរភាសា : http://khmer.voanews.com/ ៤. វិទ្យុអាស៊ីសេរី RFA ផ្សាយជាខេមរភាសា : http://www.rfa.org/khmer/ ៥. វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI ផ្សាយជាខេមរភាសា: http://www.khmer.rfi.fr/ ៦. វិទ្យុអូស្ត្រាលី ABC Radio Australia ផ្សាយជាខេមរភាសា: http://www.radioaustralia.net.au/khmer/ ៧. មជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍សង្គម The Center For Social Development, សំឡេងយុត្តិធម៌ ព្រឹត្ដិបត្រស្រាវជ្រាវ, ឆ្នាំទី១៥, លេខ១៤១, ខែមករា-កុម្ភៈ, ឆ្នាំ២០០៨ : http://www.csdcambodia.org/ ៨. កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ Phnom Penh Post in khmer : http://www.postkhmer.com/ ៩. គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ LDP : http://www.camldp.org/ ១០. គេហទំព័រ អង្គការគាំទ្រកុមារ និងយុវជន SCY, E.I. project : http://www.scy.y2d.org/ ១១. ភូមិវិទ្យាសេដ្ឋកិច្ច និងមនុស្សនៃប្រទេសកម្ពុជា, កម្មវិធីសិក្សាបរិញ្ញាបត្រ ថ្នាក់ឆ្នាំមូលដ្ឋាន, រៀបរៀងដោយ ក្រុមសាស្រ្ដាចារ្យ នៃសាលកវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច, ២០០៨-២០១០

87 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន ហេង ឧត្ដម

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Seventh Prize Winner

Governance of Extractive Industries

By Chansongphiboun Lim

Abstract At this point in history, the world is a better and a more peaceful place than it ever has been. There has been significant economic growth and an increase in gross domestic product compared to the early twentieth century. However, it is not a glorious period for everyone on this planet. There are roughly one billion people stuck at the bottom due to one or more of the four traps: the conflict trap, the natural resources trap, the trap of being landlocked with bad neighbors and the trap of bad governance in a small country. As mentioned by Professor Collier in his book The Bottom Billion, it is possible to free these people from the four traps but it will take time and require a large amount of aid and intervention from the international community. Cambodia has experienced a remarkable increase in the standard of living and economic growth in recent years, yet these are two major challenges that remain for the country. The steps that Cambodia makes toward change now will greatly impact our future.

Cambodian government can work on building up a more comprehensive charter and reinforce it, and international aids shall keep supporting us. We will see how these solutions proposed by Professor Collier are effective and efficient. It is part of our responsibility to take actions toward the challenges facing Cambodia.

At the end of the day, whether to start to do something now or not it is all your decision.

88 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Full Essay Our generation is well aware of the destruction caused by World War I and World War II. These wars took millions of lives and left worldwide damage that took decades to recover from. Since these major wars, there have been numerous other conflicts both large and small. Despite a rather bloody human history, the world population has risen significantly along with the majority of the population’s standard of living. According to Angus Maddison, global GDP has nearly quintupled between 1900 and 2001, (Eberstadt, 2006). Unfortunately, it is not the golden age for everyone on this planet. Another billion people are failing apart or stuck in place while the rest continue to grow (Collier, 2007).

Why do some emerge and grow successful while others cannot? There must be something behind this that contributes to the failing of these bottom billion states. It is a difficult, but not impossible, question to answer.

It will help to explain why Cambodia is facing certain challenges. Despite the high economic growth that has reduced poverty from 47 percent to 30 percent in 2007, the benefits of growth have not been distributed equitably. A third of the population is still living below the poverty line (Cambodia, May 2010). Can we, the youth, the future generation of Cambodia and the future of society, do something to make changes for better?

Based on the reading of the Bottom Billion, by Professor Paul Collier, the author will explore the four factors which contribute to the failing of states: the conflict trap, the natural resources trap, the trap of being landlocked with bad neighbors and the trap of bad governance in a small country (Collier, 2007). She will argue why the natural resources trap and trap of bad governance in a small country are still the two greatest challenges for Cambodia and with the alignment with Professor Collier’s proposed solutions to the challenges. Lastly, opinions of how youth can best contribute to overcoming the challenges facing Cambodia will be shared.

The conflict trap makes history repeat itself. The prevalence of civil war reduces income, results in the slowing, stagnation or decline of economic growth, all of which are factors that make a country prone to war (Collier, 2007). It appears that the decline of the economy causes war, but it is the anticipation of war that causes economic decline. Increased military spending creates security concerns, leading to fleeing investors and the further decline of the economy (Collier, 2007). Additionally, low income and poverty make life less expensive, 89 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

resulting in a higher rate of a rebel movement (Collier, 2007). This movement is a result of human interest wealth-seeking through high risk. Remembering basic business principals—the higher the risk, the higher the rewards— makes this opportunity attractive, in comparison to staying in a situation only to survive.

Unfortunately, this often results in foreign bodies’ taking advantage of resource concession by financing rebel movements (Collier, 2007). Civil war results in low income, slow growth and economic decline, only feeding its original cause.

The natural resources trap involves exporting primary commodities, which make local currencies more expensive against other currencies. This makes export more expensive and import cheaper, creating negative net export and negative incentive for domestic investors and manufactures to compete. This is known as the “Dutch disease,” and is characterized by crowding out export activities that otherwise have potential to grow (Collier, 2007). This increases the rate of corruption and the likelihood of government overspending. Resource-rich societies tend to under-invest, making the country lack capital accumulation for economic growth, or invest poorly in white-elephant projects (Collier, 2007).

In some cases, government will bribe, use public money and buy a preferred community leader, resulting in democracy malfunction, referred to as “patronage politics” (Collier, 2007). Renting natural resources crowds out export potential, creates inefficient public spending, and provides the potential for corruption and unequal political playing fields, resulting in a country trapped in the same place.

Then there is the trap of being landlocked with bad neighbors. As a country living in the world system, we do not exist in a vacuum and we depend on each other for success. Being landlocked means that a country is a hostage to its neighbors. If the transport infrastructure of the neighbors is poor, the high transportation cost and increased in dependency on neighbors (both in terms of access to transport corridors and overseas markets) will negatively impact the country’s economy (Collier, 2007).

For instance, Uganda is unable to access to the global market due to neighboring Kenya. Kenyan roads are neglected, making transport incredibly difficult for Uganda. As a result, these two countries end up stuck in the trap together (Collier, 2007). The luckier landlocked countries, those who are resource-rich, opportunities to export still exist despite the high transport cost (Collier, 2007). Therefore, landlocked, resource-scarce countries are more vulnerable due to the lack of opportunity to grow its export capacity and dependency on other countries for support, which they may be unable to provide.

90 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Lastly, there is the trap of bad governance in a small country. Bad governance tends to decrease the possibility successful export, yet some counties are able to overcome these challenges. Bangladesh, one of the most notoriously corrupt countries, has been able to adopt reasonable economic policy and grow (Collier, 2007). This is not the norm, as the majority of corrupt countries suffer due to bad governance (Collier, 2007). A zero-sum game exists between the divided population. As the top becomes richer, the majority of the population becomes poorer and “drinks the money;” meaning they are the ones who spend to develop the society. Bad governance need not be a trap as a society can learn from failures, but many do not and countries continue to be stuck (Collier, 2007).

In order to increase development and make public spending efficient, strong government is needed. Poor governance reduces international investment, resulting in a society that is always in the same position.

We now have gone through the four traps that keep countries stuck, and some of us to wonder why we care. Cambodia has gone through decades of civil war and our history has kept us trapped, but with hope to overcome it. There will be challenges to face in the future but we shall not be overwhelmed by the natural resource trap and the trap of bad governance in a small country.

Cambodia’s mineral wealth was mapped as early as the latter half of the 19th century by French and Chinese geologists (Hong, 2006). Minerals identified include bauxite, carbonate rocks, gemstones, gold, manganese, phosphate, salt, silica and zircon (Wu, The Mineral Industry of Cambodia, 2006) Other important minerals such as chromium, copper, iron ore, limestone, nickel and tungsten have also been discovered (Wu, The Mineral Industry of Cambodia, 2007). In the 1990s, Cambodia’s forests were described by the World Bank as the country’s ‘most developmentally important resource’ (Bank, 2000). With all the wealth that can make a person extremely rich when with the potential that exists, the temptation of corruption is inevitable. Our self-interest influences our actions and some people put self-interest as a priority. Luckily, others put society first.

The creation of the natural resource revenues charter, proposed by Professor Collier, can be used as a part of the solution to the natural resource challenges in Cambodia (Collier, 2007). The past of what happened to our natural resources should not be dwelled on but it should be used to learn from. Gemstones in our eastern region were extracted by Thai companies back in the 1980s, when the region was still under the hold of the Khmer Rouge, and those revenues have 91 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

been used to finance the Khmer Rouge’s forces prolonging the civil war (Pardieu, 2008-2009). Revenues from gemstones and petroleum are huge and if they are mismanaged, we are just wasting our non-renewable natural resources.

A comprehensive charter should be created so that it could be used to spell out some of the key features of an effective process on managing undiscovered natural resources. This would help decrease the rate of corruption in the auction process and lower the number of companies that bribe politicians and receive, in exchange, a way of securing lucrative contracts, (Collier, 2007). Efficiency of extraction does matter as well as the effectiveness of extraction.

To investors, the content in the contracts should be comprehensive (Collier, 2007) to ensure our maximum benefit from the contract as well as investors. A contract that disproportionately benefits the holder without consideration of the level of risk for the investor will reduce the number of investments. This shows that shall be a balance of benefits between the two parties.

All payment of revenue shall be transparent to the public. If the population does not know what money is coming in, it will have little say in how it is used (Collier, 2007). Even though there are some non-governmental organizations and foreign organizations that have worked on our natural resource revenues, the information is inadequate. If our government exposes this information to the public, we will have a better idea of what is happening with our society’s natural resources. It will also benefit the government in by reducing the amount of public scrutiny and creating of public unrest.

Transparency in public expenditures and budgets are also essential. Since public spending is the vital route to development, and this is not going to happen without transparency, so there is also a need to define minimum standard of transparency (Collier, 2007). Creating transparency on public expenditures creates effective pressure on the government and those in charge of spending the public budget to invest more carefully (Collier, 2007). For example, the present governor of Uganda’s central bank, Emmanuel Tumusiime-Mutebile, has increased the amount of money the ministry released for reaching the target primary schools from 20% to90%. This was accomplished by informing the local media each time money is released and sending a poster to each school which outlines what they should be receiving (Collier, 2007). This success implies that providing such information to the public will benefit the society. Public opinions create a certain level of pressure that will help society to spend efficiently 92 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

especially on capital spending, which is the core factor for economic growth.

It will also increase the level trust that Cambodian people have toward the government, which will make the society a better place when government and population work together tightly to grow.

There shall be a set of rules to manage public spending in the face of revenue shocks. The history of resource revenue shocks is a sad one, as booms have often been the prelude to crises (Collier, 2007). One of the reasons behind this is the lack of preparation for risk and opportunity. The IMF has not yet come up with simple guidelines on how to manage volatility in resource revenues, meaning resource-rich countries must provide their own (Collier, 2007). This is important because risk management prepares us for the possible risks. Likewise, the guidelines for revenue shocks will help us to deal with the possible non-routine situation in a more efficient way.

Professor Collier’s proposed solutions to the challenge of bad governance include the provision of aid, skills and reinforcement. (Collier, 2007) I strongly believe that this will be an incredible help to Cambodia because our country still struggles with reform since the initiation of peace in 1993.

Aid as an incentive will increase the commitment of government and lead to more efficient government reform (Collier, 2007). Since we have the political stability after the collapse of the Khmer Rouge regime, we have been given a large amount of international aid, furthering Cambodia’s phenomenal development. Poverty has reduced from 47 percent in 1993 to 30 percent in 2007, yet a third of Cambodians still live below the national poverty line (Bank, June 2009). The civil war in Cambodia created destruction that will take decades to repair. We need the flow of international aid to keep the momentum our development plan to reduce poverty, increase access to health care, clean water, electricity, and media as well as increasing the quality of our educational system and health care.

Professor Collier proposes to train local populations with the skills needed to accommodate international aid. This will help Cambodia since reform is a long and painful process and requires people with relevant skills that are still in short supply (Collier, 2007. Cambodians are attracted to the prospect of becoming a citizen in another, more prosperous country.. If they are offered the citizenship, it is likely they will decide to leave Cambodia, even though the skills they have can make a change in Cambodian society. Technical assistance from 93 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

international aid will supply the skills needed for reform (Collier, 2007).

Aid as reinforcement can support Cambodian government’s aim to fight corruption. According to Transparency International, in term of corruption rating, we are in the 164th place among 182countries rating (International, 2011). Michael Hayes of Phnom Penh Post says that ‘Corruption is there up and down the chain of command, from the top to the bottom’ (Tully, 2005). It is not to be misunderstood that we are criticizing our motherland Cambodia to be a corrupted. Indeed, we shall be glad that the side-effect and spillover of corruption is in control, contributing to the economic growth and development in term of GDP, infrastructure and other public services. It is a substantial number rating, if we take into consideration the life experience of our population and history of our country, but there are changes that need to be made. Corruption is needed to control to the lowest possible level to provide the best potential of economy activity such as investment, extraction of natural resource, and aid; it will take a very long time and thus requires strong a commitment and patience.

It also requires human resources and capital in the form of cash to finance it. It might be a mistake to eradicate corruption in a short amount of time because we have already learned a lesson from Khmer Rouge Regime. It has overused human labor forces above the limited level that result in the collapse of the regime and an estimation of 1.7million deaths (Tully, 2005).

Up to this point, we have been imposed to the challenges and their proposed solutions, and that is up to us the youth and the future of our society to decide whether to do something that can best contribute to overcome the challenges facing Cambodia.

Youth shall be working diligently to grab opportunities available to grow stronger as individuals and as the needed human resources that will help reform and manage resource revenues that are yet to come. As students, by working hard to learn at our full potential, we can use what we have learned to solve our real life challenges. Extracting the education that the school offers is a part that will, not only give us better job opportunity, but it will supply the society the human resources that will make the society better off.

Youth shall develop the habit of reading as other youth in the developed world has. Not only for educational purposes, good books can greatly increase our knowledge, reading speed and comprehensive skill. Youth shall be open to new ideas because it will help youth to see things from different perspectives and 94 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

make better decisions, whether in school or in the work place. Youth should expand their studies and get in touch with news. The news does not only improve our knowledge about things happening around us, but it also influences how we manage risk, make a decision, and it shapes our thought and reactions to society. News can be biased so there shall a balance of getting exposed to both news about the good side and the bad side of society. What we read, hear and see is not always true, and we should not just simply believe everything in the news. Evaluate and be critical toward it will help you to feel the pain and joy surrounding you.

Youth shall not be too pessimistic or optimistic. There shall be a balance between these two because pessimism makes a person see things as impossible, whereas optimism can make it very difficult for a person to stand up once they have fallen. We need to be strong in the process of shaping our society.

We can also inspire other people who do not have goals or are hopeless and need guidance. One person who has been inspired might be willing to make a difference for our society.

Youth shall create pressure on society to cut down discrimination on disabled people. The creative and, perhaps genius, disabled population does not have a chance, not even one, to express creativity and geniuses. In the working environment, there is still discrimination toward disabled people, without question as to how they became disabled. Many people with disabilities went to war to fight for peace for the country, cleared up the landmines to save other people’s lives, or are disabled due to the malnutrition and poverty. Disabled people are human beings and share the same race as us; they deserve respect and equal right as others.

Youth shall participate more in society and have their voices heard, creating pressure on society and government to change and reform. Youth shall shape their own behavior to have a balance of self-interest and society’s interest so that when they are part of the group they can proudly decide the future of the country and they can protect themselves from the pressure of bad governance.

All in all, to move from a place where a country stuck is hard as in inertia, the 95 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

object that is at rest always want to remain at rest. However, once it starts to move, it will always keep moving. The trapped country has not a single chance to move because they are trapped among one or more of the four traps as Professor Collier has mentioned. It is not without solutions, but it requires international attention, international aid, time, patience and strong commitment of the government and people. Cambodians and the bottom billion populations shall never give up because we may be just one step away from success.

Our generation is not changing and history will repeat itself in the next generation if we keep waiting for others to make the change. It is always better to move forward even in the wrong direction because we all are human beings who make mistakes. If we never make a mistake, we will not strengthen our muscles that help us to grow stronger. What is essential is that we have learned from the mistake, and then use it to strengthen our decision making and not to let the mistake repeat itself.

Cambodia is lucky to have the momentum that those in the bottom billion do not. We shall give even greater effort to keep our momentum but taking action and not only waiting for aid that is not in our control. The future for Cambodia and the bottom billion is always a mystery but what we do now count to shape our future perhaps theirs. Big or small, it does not matter because one hand may change a thing and if our hands are holding together it will create even a bigger change.

It is now time to put what we have learned into actions to change the future of our and the next generation of Cambodia. Be sanguine, there are many Cambodian nowadays that are working for change. It is up to you at the end of the day to decide to become one of them.

96 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី​លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

References Bank, W. (2000). Structural Adjustment Credit to Cambodia.

Bank, W. (June 2009). Poverty Profile and Trend in Cambodia 2007.

Cambodia, U. N. (May 2010). United Nations Development Assistance Framework 2011- 2015. Phnom Penh.

Collier, P. (2007). The Bottom Billion: Why the Poorest Countries Are Failing and What Can Be Done About It? New York: Oxford University Press.

Eberstadt, N. (2006). Doom and Demography. Wilson Quarterly , 27-31.

International, T. (2011). Corruption Perceptions Index 2011. Berlin: International Transparency.

Hong, C. S. (2006). Mineral Exploration and Mining Projects in Cambodia. Retrieved August 25, 2012 Pardieu, V. (2008-2009). Pailin, Cambodia. Concise Field Report.

Tully, J. (2005). A Short History of Cambodia From Empire to Survival . Allen & Unwin.

Wu, J. C. (2006). The Mineral Industry of Cambodia. In U.S. Geological Survey Minerals Yearbook.

Wu, J. C. (2007). The Mineral Industry of Cambodia. In U.S. Geological Survey Minerals Yearbook

97 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវតី លឹម ចាន់សុងភីប៊ូន

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់ទី៨

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ច នៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដោយ តៃ សុវណ្ណារុណ

ជីវប្រវត្តិសង្ខេប លោក តៃ សុវណ្ណារុណ ជានិស្សិតឆ្នាំទី៣ ផ្នែកសង្គមវិជ្ជា (ជំនាន់ទី១៧) នៃ មហាវិទ្យាល័យសង្គមសាស្ត្រមនុស្សសាស្ត្រ ដែលទទួលការបណ្តុះបណ្តា លនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ។ កើតនៅថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩០ គាត់ជាកូនប្រុសទី៣ ក្នុងចំណោមកូនប្រុសស្រី៦នាក់នៃគ្រួសារមួយដែលស្នាក់ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។ ស្នាដៃមួយចំនួនរបស់គាត់ត្រូវបានចុះផ្សាយជារៀងរាល់ ខែក្នុងគេហទំព័រផ្ទាល់ខ្លួន៖ http://www.sovannaruntay.wordpress.com

98 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ប្រទេសកម្ពុជាគឹជាប្រទេសក្រីក្រមួយក្នុងចំណោម៥៨ប្រទេសក្រីក្រ ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ (Karol Boudreaux, 2008)។ ជាច្រើនឆ្នាំហើយដែលប្រជាជនកម្ពុជាបានជ្រាបថា ប្រទេសរបស់ខ្លួនជា ប្រទេសមួយក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលសម្បូណ៌ធនធានធម្មជាតិបំផុតទាំងឡាយដូចជា អេហ្ស៊ីប សូដាន់ សូម៉ាលីជាដើម។ រ៉ែមាស ប្រេង ឧស្ម័ន ត្បូង និងដែក ដែលកម្ពុជាមាន អាចធានាដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិង ជួយប្រជាជនកម្ពុជាឱ្យរួចផុតបន្ទាត់ភាពក្រីក្រ ប៉ុន្តែគ្មាននរណាហ៊ានច្បាស់ប្រាកដពីតម្លាភាពអភិបាលកិច្ច នៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មរបស់ប្រទេសកម្ពុជាឡើយ។ បញ្ហានេះមិនមែនជាបញ្ហារបស់តែបុគ្គលម្នាក់ឬរដ្ឋា ភិបាលតែឯងឡើយ ប៉ុន្តែ គឺជាបញ្ហារបស់ប្រជាជនខ្មែរទាំងអស់ ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកដែលមានសម្បជញ្ញៈ នៅក្នុងខ្លួន។ យុវជន តាងនាមនៃអ្នកដែលជាកម្លាំងចលករសំខាន់បំផុតរបស់ប្រទេស ត្រូវចូលរួមវិភាគទាន ដោយខានមិនបាន ដោយសារតែកិច្ចការនេះមិនអាចសម្រេចបានក្នុងរយៈមួយជំនាន់ឡើយ។ ហេតុនេះ យើង ត្រូវយល់ពីបញ្ហាថាតើកត្តាណាខ្លះដែលនាំឱ្យរដ្ឋមួយរងបរាជ័យ ហើយពិនិត្យមើលក្នុងបរិបទនៃប្រទេសយើង ពិសេសគឺដំណោះស្រាយនិងការចូលរួមពីយុវជន។ រដ្ឋមួយចំនួនទទួលបរាជ័យ យោលតាមលោកសាស្ត្រាចារ្យ ផូល កូលីយឺរ ពីព្រោះពួកគេជាប់ផុងក្នុងអន្ទាក់មួយ ឬច្រើនក្នុងចំណោមអន្ទាក់ចំនួនបួនរួមមាន៖ ១. អន្ទាក់ទំនាស់ដែលកើតចេញពីសង្គ្រាមស៊ីវិលទាក់ទងនឹង ចំណូលទាបនិងហានិភ័យនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលផ្សេងទៀត, ២. អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិដូចជា ប្រេងកាតនឹងបន្ថយ កម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យនិងការទទួលខុសត្រូវ, ៣. អន្ទាក់ជាប់គាំងក្នុងភូមិសាស្ត្រគ្មានព្រំដែនសមុទ្រហើយដែល មានប្រទេសជិតខាងមិនល្អដែលបង្កើនហានិភ័យសង្រ្គាមហើយបន្ថយលទ្ធភាពពាណិជ្ជកម្មនិងទីផ្សារក្នុង តំបន់, និង ៤. អន្ទាក់នៃអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេសតូចដែលកម្រិតគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចល្អ (AJWS, 2008)។ ប្រជាជនទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសនានានៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលមានប្រជាជនមួយ ពាន់លាននាក់ធ្លាប់រស់នៅក្នុងអន្ទាក់មួយឬអន្ទាក់មួយផ្សេងទៀតនៃអន្ទាក់នានាទាំង បួន។ ពួកគេចំនួន ៧៣ ភាគរយធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល, ២៩ភាគរយ កំពុងរស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលគ្របដណ្តប់ដោយ នយោបាយនៃចំណូលធនធានធម្មជាតិ, ៣០ភាគរយគ្មានដែនសមុទ្រ ខ្សត់ធនធាន និងស្ថិតនៅកន្លែងដែល មានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ ហើយ ៧៦ភាគរយ ធ្លាប់បានរស់នៅក្នុងគោលនយោបាយអភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ។ ការបូកសរុបភាគរយទាំងនេះនាំឱ្យយើងដឹងថា ប្រទេសមួយចំនួន ស្ថិតក្នុងអន្ទាក់ច្រើនជាងមួយ ឬស្ថិតនៅក្នុងអន្ទាក់នានាក្នុងពេលតែមួយ ឬធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់ជាបន្តបន្ទាប់ (ខូលីយឺរ, ទំ. ៩៧)។ ចំពោះអន្ទាក់ទី១ លោកយល់ថា ប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលកាន់តែទាប ប្រឈមមុខនឹងការកើតសង្គ្រាមក ាន់តែខ្លាំងហើយសង្គ្រាមនេះហើយដែលជាឧបសគ្គនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ហេតុនេះហើយទើបគេពុំសូវប្រទះ ឃើញបណ្តាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើនមានទំនាស់ឬសង្គ្រាមឡើយ គឺច្រើនតែប្រទេសក្រីក្រ។ តាម 99 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម លោក កូលីយឺរ (២០១២) ភាពក្រីក្រនិងសង្គ្រាមគឺជាទំនាក់ទំនងមួយដែលគេមិនអាចអះអាងថាណាមួយ ជាកត្តាជំរុញដំបូងគេពិតប្រាកដឡើយ ប៉ុន្តែគឺកើតឡើងដំណាលគ្នា ពោលគឺខណៈពេលដែលសង្គ្រាម ស៊ីវិលធ្វើឱ្យប្រាក់ចំណូលធ្លាក់ចុះ ខណៈនោះការដែលប្រាក់ចំណូលធ្លាក់ចុះធ្វើឱ្យមានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការ កើតសង្គ្រាមដែរ។ លោកអះអាងថា ប្រទេសមួយដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប ប្រឈមមុខនឹងការកើត សង្គ្រាមស៊ីវិលប្រមាណជា១៤ភាគរយ ក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំម្តង។ សង្រ្គាមនឹងស្ថិតនៅយូរអង្វែង ប្រហែល៥ឆ្នាំ ឬយូរជាងនេះ ប្រសិនបើករណីដែលប្រទេសមួយមានប្រាក់ចំណូលទាបចាប់ផ្តើមមានទំនាស់។ សង្រ្គាមស៊ីវិល ធ្វើឱ្យការអភិវឌ្ឍថយក្រោយ និងទំនងជាកាត់បន្ថយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រមាណជា ២,៣ភាគរយ ក្នុងមួយឆ្នាំ ហេតុនេះសង្គ្រាមដែលមានរយៈពេល ៧ឆ្នាំ នឹងធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របន្ថែមប្រហែល១៥ភាគរយ។ សង្រ្គាមមាន ស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរជាងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរយៈពេលវែងទៅទៀត ពោលគឺការសម្លាប់មនុស្ស។ ភាគច្រើននៃអ្នកស្លាប់ មិនមែនស្លាប់នៅក្នុងការវាយប្រហារជាក់ស្តែងនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេស្លាប់ដោយសារជំងឺ។ ទោះបីសង្រ្គាមបាន បញ្ចប់ក៏ដោយ ក៏ខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងជំងឺនៅតែបន្ត។ ចំណាយភាគច្រើននៃសង្គ្រាមស៊ីវិលរហូតដល់ពាក់ កណ្តាល កើតឡើងក្រោយពេលបញ្ចប់សង្គ្រាម។ ការខាតបង់នៃសង្គ្រាមស៊ីវិលចំពោះសាមីប្រទេសនិងប្រទេស ជិតខាង អាចស្មើនឹងទឹកប្រាក់ប្រមាណជា៦៤ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រទេសមួយដែលចាប់ផ្តើមមានឯករាជ្យភាព របស់ខ្លួនដោយមានស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចបី ដែលជាទូទៅធ្វើឱ្យប្រទេសមួយងាយប្រឈមមុខទៅនឹងសង្គ្រាម ស៊ីវិលគឺ ប្រាក់ចំណូលទាប កំណើនទាប និងភាពពឹងអាស្រ័យលើការនាំចេញទំនិញមិនទាន់កែច្នៃ។ កំណើន សេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់ធ្វើឱ្យកើនឡើងនូវកម្រិតប្រាក់ចំណូល ដែលជួយដល់ការកាត់បន្ថយហានិភ័យហើយ ក៏ជួយបង្កើនការនាំចេញរបស់ប្រទេសនោះលើមុខទំនិញដទៃផ្សេងទៀតក្រៅពីមុខទំនិញមិនទាន់កែច្នៃ ដែល ប្រការនេះជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យបន្ថែមទៀត។ ក្រៅពីបញ្ហាសង្គ្រាមស៊ីវិល រដ្ឋប្រហាររមែងកើតឡើងជា ទូទៅនៅបណ្តាប្រទេសក្រីក្រ។ រដ្ឋប្រហារមិនធ្វើឱ្យមានមហន្តរាយដូចសង្គ្រាមស៊ីវិលឡើយ តែបង្កឱ្យមាន អស្ថិរភាពនយោបាយ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរចំពោះការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។ សង្គ្រាមនិងរដ្ឋប្រហារធ្វើឱ្យ បណ្តាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលទាបមិនអាចរីកចម្រើនបាននិងធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនោះពឹងផ្អែកលើការនាំ ចេញទំនិញមិនទាន់កែច្នៃ។ ដោយសារប្រទេសទាំងនោះនៅតែក្រីក្រ គ្មានការរីកចម្រើន ហើយពឹងផ្អែកលើការ នាំចេញទំនិញមិនទាន់កែច្នៃ ប្រទេសទាំងនោះងាយនឹងកើតមានសង្គ្រាមនិងរដ្ឋប្រហារ។ រីឯអន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិវិញ លោក កូលីយឺរ បានលើកឡើងថា បណ្តាប្រទេសដែលសម្បូណ៌ធនធានធម្មជាតិ មានស្ថានភាពអាក្រក់ជាងប្រទេសនានាដែលគ្មាន ពីព្រោះហេតុផលបីប្រការគឺ ទីមួយ ធនធានទាំងឡាយបង្ក ទំនាស់ធនធានកាន់តែខ្លាំង។ ទីពីរ ធនធានធម្មជាតិពុំបានន័យថាពលរដ្ឋត្រូវបង់ពន្ធទេ ដូច្នេះប្រជាពលរដ្ឋ ទំនងជាមិនអាចទាមទារទំនួលខុសត្រូវពីរដ្ឋាភិបាលពួកគេឡើយ។ ទីបី ការទាញយកបណ្តាធនធានមាន តម្លៃអាចធ្វើឱ្យមានជំងឺហូឡង់ដែលឧស្សាហកម្មរបស់ប្រទេសមួយបាត់បង់ការប្រកួតប្រជែងដោយសារតែ ការវាយតម្លៃរូបិយវត្ថុលើធនលាភដែលបានមកពីធនធាន។ សង្គមនៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមាន 100 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ភាគច្រើនស្ថិតនៅក្នុងប្រភេទនៃភាពក្រីក្រ ដែលមានភាពសម្បូណ៌ធនធាន ពោល គឺប្រមាណជា២៩ភាគរយនៃប្រជាជននៅបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ រស់ នៅតាមបណ្តាប្រទេសដែលសម្បត្តិធនធានគ្របដណ្តប់មួយផ្នែកធំនៃសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រសិនបើប្រទេសមួយមាន ធនធានធម្មជាតិច្រើន ជារួមប្រទេសនោះទំនងជាគ្មានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែងលើការនាំចេញអ្វីផ្សេងទៀតឡើយ។ ម្យ៉ាងទៀត ចំណូលបានមកពីធនធានធ្វើឱ្យអភិបាលកិច្ចកាន់តែអាក្រក់។ ឫសគល់នៃបណ្តាសាធនធានគឺថា ធនលាភដែលបានមកពីធនធាន ធ្វើឱ្យប្រជាធិបតេយ្យដំណើរការមិនប្រក្រតី។ ថែមពីលើនេះកាលបើសង្គម មួយមានជនជាតិភាគតិចកាន់តែចំរុះ នោះការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសនោះកាន់តែមាន សភាពអាក្រក់។ ដូចគ្នាដែរ នៅពេលណាដែលសារព័ត៌មានមិនសូវមានសេរីភាពទេនោះ ការអនុវត្ត លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅបណ្តាប្រទេសសម្បូណ៌ធនធានកាន់តែអាក្រក់បន្ថែមទៀតដែរ។ យ៉ាងណាមិញ ជំងឺ ហូឡង់និងភាពប្រែប្រួលថ្លៃទំនិញជាឧបសគ្គចំពោះកំណើន ទោះជានយោបាយរបស់ប្រទេសមានភាព សមហេតុផលក្តី។ វាធ្វើឱ្យប្រទេសបាត់បង់ឱកាសក្នុងការបង្កើនការនាំចេញទំនិញកម្មន្តសាលនិងសេវា ទៅហើយ ហើយទាំងអស់នេះគឺជាឱកាសដ៏ធំដែលត្រូវបាត់បង់។ តាមលោក កូលីយឺរ (២០១២) ធនលាភ ពីធនធានទំនងជាជំរុញឱ្យមានអត្តាធិបតេយ្យ។ នៅក្នុងសង្គមដែលមានភាពចំរុះនៃជនជាតិនៅតាមបណ្តា ប្រទេសក្រីក្របំផុត លក្ខណៈអត្តាធិតេយ្យបែបនេះ ទំនងជាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ជាខ្លាំងដល់ការរអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។ ប៉ុន្តែ ទោះបីការជំនួសអត្តាធិតេយ្យដោយប្រជាធិបតេយ្យក៏ដោយ ក៏ទំនងជាមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ ហើយការជំនួសនោះពុំមែនងាយធ្វើឡើយ ព្រោះថាជាទូទៅពួកអត្តាធិបតេយ្យតោងស្អិតមិនលែងដៃពីអំណាច ឡើយ។ ប្រភេទប្រជាធិបតេយ្យដែលសង្គមសម្បូណ៌ធនធាននៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជន មួយពាន់លាននាក់ ទំនងជាធ្វើឱ្យសង្គមទាំងនោះមានដំណើរការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចមិនបានល្អ។ សង្គមមួយ ដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប សម្បូណ៌ធនធាន ជាសង្គមដែលមានអត្តាធិបតេយ្យជាតិពន្ធុផ្សេងៗគ្នាឬទទួល បានប្រជាធិបតេយ្យមិនពេញលេញនៃការប្រកួតប្រជែង តាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយគ្មានការពិនិត្យនិងការធ្វើ ឱ្យមានតុល្យភាព ទំនងជាប្រើប្រាស់ឱកាសរបស់ខ្លួនមិនបានត្រឹមត្រូវដែលធ្វើឱ្យសង្គមនោះមិនអាចរីក ចម្រើនបាន។ អំពីអន្ទាក់ទីបី ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទនិងមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អស្ទើរតែគ្មានទទួលបានគុណ ប្រយោជន៍អ្វីសោះពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ច្ពិភពលោក (កូលីយឺរ, ២០១២)។ លោកបានពន្យល់ថា ប្រទេសដែល មានដែនសមុទ្ទធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយពិភពលោក ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសដែលគ្មានធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹង ប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ ចំពោះប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ ហើយមានតំណភ្ជាប់ហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធមិនល្អជាមួយនឹងអ្នកជិតខាងរបស់ពួកគេ ទីផ្សាររបស់ពួកមានកំណត់សម្រាប់ទំនិញរបស់ពួក គេ។ ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ ពុំមែនធ្វើឱ្យសាមីប្រទេសធ្លាក់ក្នុងភាពក្រីក្រឬមានកំណើនតិចនោះទេ ប៉ុន្តែប្រជាជន៣៨ភាគរយ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ គឺជា 101 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ប្រជាជនដែលស្ថិតនៅក្នុងបណ្តាប្រទេស ដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ។ ប្រការមិនល្អមួយទៀតគឺ បណ្តាប្រទេសដែល គ្មានដែនសមុទ្ទគឺជាចំណាប់ខ្មាំងរបស់ប្រទេសជិតខាងរបស់ពួកគេ។ ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ ប្រហែលជា ពឹងផ្អែកលើប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ពុំមែនគ្រាន់តែជារបៀងដឹកជញ្ជូនទៅកាន់ទីផ្សារបរទេសប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាទីផ្សារដោយផ្ទាល់ផងដែរ។ លោក កូលីយឺរ (២០១២) បានរកឃើញថា ជាទូទៅ ប្រទេសទាំងឡាយ ទោះបីគ្មាន ឬមានដែនសមុទ្ទក្តី បានទទួលផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ពោលគឺទទួលផលពី កំណើននៃបណ្តាប្រទេសទាំងនោះ។ មធ្យមភាគសាកលលោក គឺថា ប្រសិនបើប្រទេសជិតខាងមានកំណើន បន្ថែម១ភាគរយ សាមីប្រទេសនឹងទទួលកំណើន០,៤ភាគរយ។ ចំពោះប្រទេសគ្មានដែនសមុទ្ទវិញ ផលដែល បានទទួលពីប្រទេសជិតខាងមិនមែន០,៤ភាគរយទេ ប៉ុន្តែគឺ០,៧ភាគរយ។ ប្រទេសដែលមានតំបន់ឆ្នេរមានន័យថា ប្រទេសនោះបម្រើពិភពលោក ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសនោះបម្រើអ្នក ជិតខាងរបស់ខ្លួន ប្រសិនបើគ្មានដែនសមុទ្ទ។ បណ្តាប្រទេសគ្មានដែនសមុទ្ទហើយដែលមិនសម្បូណ៌ធន ធានចាំបាច់ត្រូវតែពឹងផ្អែកលើប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ដើម្បីឱ្យមានកំណើន ប៉ុន្តែភាពអាចដំណើរការទៅ រួចនៃជម្រើ់សនេះ អាស្រ័យលើប្រការដែលថា ប្រទេសជិតខាងទាំងនោះកំពុងជាប់គាំងនៅក្នុងអន្ទាក់នៃកំ ណើនឬយ៉ាងណា។ ក្នុងករណីសម្បូណ៌ធនធាន ភាពមានឆ្នេរសមុទ្ទពុំមែនធ្វើឱ្យប្រទេសសម្បូណ៌ធនធាន មានឱកាសនាំចេញនោះទេ ដោយសារតែឱកាសនេះត្រូវបានរាំងស្ទះដោយភាពសម្បូណ៌បែបនៃធនធាន ហើយថាប្រទេសនេះនឹងគ្មានឱកាសនាំចេញ ប្រសិនបើប្រទេសនេះគ្មានដែនសមុទ្ទ។ ហើយប្រទេសមួយ ដែលគ្មានដែនសមុទ្ទតែសម្បូណ៌ធនធាន មិនចាញ់ប្រៀបច្រើនក្នុងការនាំចេញសម្បត្តិធនធានរបស់ខ្លួនឡើយ ព្រោះថាតាមធម្មតា ធនធានធម្មជាតិមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ ដែលអាចឱ្យគេនាំធនធានទាំងនោះចេញបាន ទោះបីជាត្រូវចំណាយថ្លៃដឹកជញ្ជូនខ្ពស់ដោយសារតែគ្មានដែនសមុទ្ទក្តី។ ប្រសិនបើប្រៀបធៀបជាមួយបណ្តា ប្រទេស ដែលគ្មានដែនសមុទ្ទហើយខ្សត់ធនធាន បណ្តាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ ប៉ុន្តែសម្បូណ៌ធនធាន យ៉ាងហោចណាស់មានលទ្ធភាពបង្កើតឱកាសជោគជ័យ។ ក្នុងសភាពជាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទហើយ ខ្សត់ធនធាន ស្របជាមួយប្រទេសជិតខាងដែលគ្មានឱកាស ឬជាប្រទេសដែលមិនបានចាប់យកឱកាស នោះ ធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនោះធ្លាក់ចូលទៅក្នុងចំណែកផ្លូវដែលត្រូវបើកដោយដោយល្បឿនយឺត។ ប៉ុន្តែ ជាទូទៅ បណ្តា ប្រទេសគ្មានដែនសមុទ្ទហើយខ្សត់ធនធាន យ៉ាងហោចណាស់ដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកគេមួយផ្នែកដោយ ជោគជ័យ តាមរយៈការកំណត់ទិសដៅសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ដើម្បីទាញផលឱ្យបានច្រើនជាអតិបរមាពីផលនៃ កំណើនពីប្រទេសជិតខាង។ សម្រាប់អន្ទាក់នៃអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេសតូចមួយ លោក កូលីយឺរ (២០១២) បានពោលថា អភិបាល កិច្ចនិងគោលនយោបាយមិនល្អ អាចបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចព្រមជាមួយល្បឿនមួយគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ។ ហេតុផលដែល ប្រទេសទាំងនោះ ស្ថិតក្នុងគុណវិបត្តិគឺថាថ្វីបើពួកគេប្រហែលជាមានប្រាក់ទ្រទ្រង់ជីវភាពទាបនាំឱ្យពួកគេសក្តិស 102 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម មបំផុតសម្រាប់បម្រើការងារដែលចំណាយពលកម្មច្រើន ប៉ុន្តែភាពតូចនៃប្រទេសរបស់គេបង្អាក់វិនិយោគិនដែល មានសក្តានុពល

តែមិនស្និទ្ធនឹងស្ថានភាពនិង ហានិភ័យក្នុងតំបន់នោះ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេនិយមជ្រើសរើស

ប្រទេសល្បីល្បាញនានាដូចជា ចិន និង ឥណ្ឌាជាដើម។ ទោះបីអភិបាលកិច្ចនិងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចល្អ អាចជួយជំរុញដល់ដំណើរការរីកចម្រើន ប៉ុន្តែអត្រាកំណើនដែលអាចទទួលបានអាចមានកម្រិតមិនលើសពី១០ ភាគរយឡើយ ពោលគឺសេដ្ឋកិច្ចមិនអាចរីកចម្រើនលឿនជាងនេះបានឡើយ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលធ្វើអ្វីក៏ដោយ។ ផ្ទុយទៅវិញ អភិបាលកិច្ចនិងគោលនយោបាយមិនល្អ អាចបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសមួយក្នុងល្បឿនយ៉ាងឆាប់ រហ័ស។ អភិបាលកិច្ចនិងគោលនយោបាយល្អ ជួយប្រទេសមួយឱ្យប្រើឱកាសរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែអភិបាលកិច្ចនិង គោលនយោបាយមិនអាចបង្កើតឱកាស ខណៈពេលដែលគ្មានឱកាសបានទេ ហើយពួកគេក៏មិនអាចបំពាន លើគោលការណ៍ទំនាញបានដែរ។ ទោះបីជាអភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយដ៏អាក្រក់អាចបំផ្លាញលទ្ធភាព រីកចម្រើនក្តី ប្រសិនបើវិបត្តិពីខាងក្រៅ ដូចជាថ្លៃនាំចេញដែលមានលក្ខណៈអំណោយផលជាដើម សង្គមមួយអាចគេចផុតពីវិបត្តិនោះ។ អភិបាលកិច្ច និងគោលនយោបាយមានសារៈសំខាន់ ហើយអាស្រ័យទៅលើឱកាស។ ទោះយ៉ាងណា គោលនយោបាយ និង អភិបាលកិច្ចមិនល្អមិនសុទ្ធតែត្រូវក្លាយជាអន្ទាក់នោះឡើយ ព្រោះថាសង្គមជាតិទាំងឡាយអាចរៀនសូត្រពី បរាជ័យ ហើយប្រទេសជាច្រើនបានយល់ដឹងនិងរៀនសូត្រអំពីបរាជ័យ។ ក្នុងការកែប្រែគោលនយោបាយ បណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតតែងមានបញ្ហាកង្វះប្រជាជនដែលមានចំណេះដឹងចាំបាច់។ ប្រជាពលរដ្ឋតិចតួច ប៉ុណ្ណោះបានទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលដែលពួកគេត្រូវការ ហើយអ្នកដែលបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាល ពួកគេចេញទៅរស់នៅបរទេស។ ក្នុងការស្តារប្រទេសមួយទៅកាន់គោលនយោបាយសមស្របមានភាពងាយ ស្រួលជាងយ៉ាងច្រើន ប្រសិនបើគេទើបតែបោះបង់ចោលគោលនយោបាយទាំងនោះ ជាជាងប្រការដែល ប្រទេសនោះជាប់គាំងជាមួយគោលនយោបាយមិនល្អក្នុងរយៈពេលវែង។ តាមលោក កូលីយឺរ ការកែប្រែ គោលនយោបាយត្រូវប្រព្រឹត្តទៅក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំនិងមាននិរន្តរភាព យ៉ាងហោចណាស់មានរយៈពេលប្រាំ ឆ្នាំ។ ការកែលំអបន្តិចបន្តួចមិនអាចត្រឹមត្រូវឡើយ សូម្បីតែការកែលំអទាំងនោះពិតសុទ្ធសាធក្តី ក៏ការកែលំអ ទាំងនោះកម្របង្កើតបានជាព្រឹត្តការណ៍សំខាន់ណាស់។ លោកបានបន្ថែមទៀតថា ចាប់ផ្តើមពីរដ្ឋបរាជ័យ ប្រទេសមួយហាក់បីដូចជាសម្រេចបាននូវការផ្លាស់ប្តូរដែលមាននិរន្តរភាព ប្រសិនបើជាប្រទេសដែលមាន ចំនួនប្រជាជនច្រើន គឺនៅពេលដែលមានសមាមាត្រប្រជាជន ដែលមានការអប់រំកម្រិតមធ្យមសិក្សាមាន ចំនួនកាន់តែច្រើន ហើយអាចជាការកាន់តែភ្ញាក់ផ្អើលបន្ថែមទៀតនោះ ប្រសិនបើប្រទេសនោះទើបងើបចេញ ពីសង្គ្រាមស៊ីវិល។ ការផ្លាស់ប្តូរ ធំដុំមួយដែលមាននិរន្តរភាព ប្រសិនបើប្រទេសនោះមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ មានប្រជាជនច្រើននិងមានសមាមាត្រប្រជាជនដែលបានទទួលការ អប់រំមានចំនួនច្រើន។ ការរីកចម្រើនអាចមិនសូវកើតឡើង ប្រសិនបើមេដឹកនាំកាន់អំណាចយូរអង្វែង ប្រសិនបើសាមីប្រទេសជួប 103 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម លក្ខខណ្ឌពាណិជ្ជកម្មដែលមានលក្ខណៈ អំណោយផល និងប្រសិនបើប្រទេសនោះ ទើបងើបចេញពីសង្គ្រាម ស៊ីវិល។ បណ្តាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើន និងមានចំនួនប្រជាជនដែលបានការអប់រំច្រើននាក់ គឺជាប្រទេសដែលទទួលបានពរជ័យទ្វេ នូវលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរធំដុំហើយមានលទ្ធភាពច្រើន នៅក្នុងការសម្រេចបានជោគជ័យ នៅពេលដែលចាប់ផ្តើមធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ។ បណ្តាប្រទេសក្រោយពេលបញ្ចប់ ទំនាស់ ទំនងជាអាចសម្រេចបាននូវការផ្លាស់ប្តូរធំដុំ ដែលមាននិរន្តរភាព ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់ដែលទើបចាប់បដិ សន្ធិ ទំនងជាមិនសូវវិវត្តទៅមុខទេ។ កំណែទំរង់ណាមួយនោះ ទំនងជាកើតមានឡើងនៅក្នុងរដ្ឋនានាក្រោយ ពេលបញ្ចប់ទំនាស់ ជាជាងនៅក្នុងបណ្តារដ្ឋដែលទទួលបរាជ័យ ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់ដ៏ក្មេងខ្ចីជាច្រើនទាំងនេះនឹង ទទួលបរាជ័យ ព្រោះថាការធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរជាបន្តគឺជាការលំបាក។ ពេលវេលាជាមធ្យមដែលរដ្ឋបរាជ័យ សម្រេចបាននូវការផ្លាស់ប្តូរជាក់លាក់ មានរហូតដល់រយៈពេល៥៩ឆ្នាំ។ ក្រឡេកមើលករណីប្រទេសកម្ពុជា អន្ទាក់ទំនាស់ពុំបានចោទជាបញ្ហាទៀតនោះឡើយ បន្ទាប់ពីទំនាស់នៅឆ្នាំ ១៩៩៧ មក។ សម្រាប់អន្ទាក់ភាពគ្មានដែនសមុទ្ទនិងមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ ខុសពីប្រទេសអាហ្វ្រិក កម្ពុជាមានដែនសមុទ្ទ។ ចំណែកប្រទេសជិតខាងរបស់កម្ពុជាមានឡាវ ថៃ និងវៀតណាម ដែលក្នុងនោះប្រទេស ឡាវមានការរីកចម្រើនតិចជាងកម្ពុជាហើយគ្មានដែនសមុទ្ទទៀត។ ឯប្រទេសថៃ និងវៀតណាមមានការរីក ចម្រើន ហើយខ្ពស់ជាងកម្ពុជា ដូច្នេះ កម្ពុជាទទួលកំណើនពីអ្នកជិតខាងទាំងពីរនេះរបស់ខ្លួនដែរ។ ប្រទេសថៃ ពិតមែនតែមានទំនាស់បញ្ហាព្រំដែននិងប្រាសាទព្រះវិហារជាមួយខ្មែរ

ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចដូចជាពាណិ

ជ្ជកម្មជាដើម នៅតែមានសកម្មភាពជាប្រក្រតី។ ឯប្រទេសវៀតណាមវិញ មានសកម្មភាពជំនួញខ្លាំងក្លាជាមួយ ខ្មែរស្រាប់។ ដោយឡែកប្រទេសឡាវ មិនខុសពីកម្ពុជា ក៏ជាប់ក្នុងអន្ទាក់ដូចកម្ពុជាដែរ ហេតុនេះគេមិនអាចសូម្បី ជួយខ្លួនឯងឱ្យរួចពីអន្ទាក់ផងពោលគឺឡាវជាចំណាប់ខ្មាំងរបស់ថៃនិងវៀតណាម ពិសេសគឺវៀតណាម។ យ៉ាងណាក៏ដោយ បញ្ហាដែនសមុទ្ទនិងអ្នកជិតខាងមិនមែនជាបញ្ហាចោទរបស់កម្ពុជាឡើយ។ និយាយអំពី អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិនិងអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេសតូចមួយ ទើបជាចំណុចរសើបនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ ថ្ងៃ១២ ម៉ោង១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១២ តំណក់ប្រេងដំបូងដែលកម្ពុជាទន្ទឹងរង់ចាំនឹងមកដល់។ បច្ចុប្បន្នមានក្រុមហ៊ុនជាច្រើនកំពុងធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រជាជនកម្ពុជារំពឹងថានឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ ពីធនធានទាំងនោះ។ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុនប្រមាណ ៦០ ដើម្បីធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវរុករករ៉ែ និងប្រេងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា (កម្មវិធីសមធម៌, ២០១១)។ អភិបាលកិច្ចឬ ការគ្រប់គ្រងធនធាននិងធនធានធម្មជាតិដែលមាន ត្រូវមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងស្អិតរមួត។ បើមិនមានតម្លា ភាពឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មទេ នឹងបង្កឱ្យមានបណ្តាសាធនធាននិងជំងឺហូឡង់។ ប្រទេសដែលគ្រប់គ្រង ធនធានធម្មជាតិបានល្អដូចជាប្រទេសឆាដនឹងទទួលបានពរជ័យពីធនធាន ផ្ទុយទៅវិញ បើធ្វើមិនបានល្អទេ នឹង ទទួលរងបណ្តាសាដូចជាប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ាហើយ នៅពេលនោះ ធនធានដែលគេរំពឹងថានឹងផ្តល់គុណប្រ 104 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម យោជន៍ជាច្រើន បែរជាក្លាយជាទោសទៅវិញ។ ជំងឺហូឡង់អាចបំផ្លាញដំណើរការកំណើន តាមរយៈការធ្វើឱ្យ សកម្មភាពនាំចេញជួបការលំបាក ដែលតាមពិតប្រសិនបើគ្មានជំងឺនេះទេ នោះការនាំចេញមានសក្តានុពលក្នុង ការរីកចម្រើនឆាប់រហ័ស។ ដូចដែលបាននិយាយរួចនៅក្នុងអន្ទាក់អភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេសតូចមួយ ការ មានមេដឹកនាំកាន់អំណាចយូរអង្វែង បង្អាក់ការរីកចម្រើន។ នេះមិនឋិតក្រៅករណីកម្ពុជាឡើយ។ រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជន បានដឹកនាំប្រទេសរយៈពេលជា៣០ឆ្នាំហើយ ក្រោយពីឆ្នាំ១៩៩៧ មក។ គេមិនហ៊ានធានាអះអាងលើបញ្ហាពុករលួយឡើយ ព្រោះចំណូលដែលមានមកពីធនធានធម្មជាតិធ្វើឱ្យ ប៉ះពាល់ប្រជាធិបតេយ្យ។ ដូច្នេះ តើអ្វីជាដំណោះស្រាយឬក៏យ៉ាងណាដើម្បីឱ្យរួចផុតពីអន្ទាក់។ បន្ទាប់ពីពិភាក្សា ថាតើសាកលភាវូបនីយកម្មមានសក្តានុពលធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្រដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់រួចផុតពី ភាពក្រីក្រឬអត់ (ត្រង់នេះលោកបានពោលថា ទោះបីជាសាកលភាវូបនីយកម្មបានផ្តល់កម្លាំងអភិវឌ្ឃន៍ភាគ ច្រើនទៅកាន់វិបុលភាពក្តី តែវាឥឡូវធ្វើឱ្យបណ្តាប្រទេសថ្មីៗ ដែលទើបចូលដល់ដំណាក់កាលនេះ ជួបការ លំបាក។) លោក កូលីយឺរ បានអះអាងថា កន្លងមកកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់យើងមានសភាពតិចតួចស្តួចស្តើង៖ តាមរយៈភាពស្ពឹកស្រពន់ ភាពអវិជ្ជា និងអសមត្ថភាព យើងមានវត្តមានប៉ុន្តែមិនបានជួយអ្វីហើយសម្លឹង មើលពួកគេបរាជ័យ។ គាត់បានបន្តគ្រោងឧបករណ៍គោលនយោបាយគន្លឹះទាំងឡាយ សម្រាប់ដោះអន្ទាក់នានាដែលប្រទេសក្រីក្រ ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ប្រឈមមុខ ក្នុងនោះមានដូចជា ជំនួយ, អន្តរាគមន៍យោធា, ច្បាប់និង ធម្មនុញ្ញ, ហើយនិងគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម។ ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិធម៌ ទីភ្នាក់ងារផ្តល់ជំនួយកំពុងប្រើប្រាស់ រូបភាពនៃការដាក់កំហិត។ ចំពោះជំនួយ លោកបានផ្តល់ភស្តុតាងថា ជំនួយពិតជាមានទំនោរក្នុងការបង្កើន ល្បឿនដល់ដំណើរការកំណើន។​​ជាពិសេស លោកបានកត់សម្គាល់ថា ប្រសិនបើម្ចាស់ជំនួយផ្តល់ជំនួយ ដោយផ្អែកតែទៅលើតម្រូវការ ជំនួយនោះ ទីបញ្ចប់នឹងក្លាយទៅជាហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់វិស័យកងទ័ពដូច នៅប្រទេសឆាដ។ តាមយោបល់របស់ លោកភ្នាក់ងារជំនួយគប្បីផ្តោតអារម្មណ៍លើបរិស្ថានលំបាកបំផុត ហើយហ៊ានប្រថុយនឹងហានិភ័យជាមុន។ ប្រសិនបើម្ចាស់ជំនួយផ្តល់ជំនួយដោយផ្អែកតែទៅលើប្រសិទ្ធភាព នៅក្នុងដំណើរការកំណើន ជំនួយនោះនឹងធ្លាក់ទៅក្នុងដៃអ្នកដែលមិនសូវត្រូវការ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត ប្រទេស នានាដែលត្រូវការជំនួយបំផុតប្រហែលជាមិន ប្រើប្រាស់ជំនួយឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសទាំងឡាយដែលអាចប្រើប្រាស់ជំនួយ បានត្រឹមត្រូវក៏ត្រូវការជំនួយតិចបំផុតដែរ។ រឿងនេះគឺជាការពិត ដែលថាការផ្តល់ជំនួយមិនត្រូវបញ្ជូនទៅកាន់ប្រទេសនានាដែលត្រូវការខ្លាំង។ លោក កូលីយឺរ បានអះអាងថា ទោះបីយ៉ាងណា ជំនួយក្រោយទំនាស់ អាចមានប្រយោជន៍ ដូចដែលជំនួយបច្ចេកទេស ជារួមគឺថា ដោយ សាមញ្ញ ជំនួយមិនមែនជាឧបករណ៍គោលនយោបាយតែមួយនោះឡើយ ប៉ុន្តែអាចត្រូវបានប្រើប្រាស់អម ជាមួយអំពើនានាដទៃទៀត។

105 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម សម្រាប់អន្តរាគមន៍យោធាពីខាងក្រៅ លោកបានអះអាងថា មានតួនាទីមួយយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងបណ្តាប្រទេស ក្រីក្រដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ពិសេសក្នុងស្ថានភាពដែលត្រូវការស្តារសណ្តាប់ធ្នាប់ឡើងវិញ ការរក្សាសន្តិភាពក្រោយសង្គ្រាមនិងការបង្ការរដ្ឋប្រហារ។ តាមលោក ផូល កូលីយឺរ អន្តរាគមន៍យោធាសមស្រប គួរតែត្រូវបានលើកទឹកចិត្តដើម្បីការពាររដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំងនឹងរដ្ឋប្រហារ។ លោកចង្អុលបង្ហាញថា គុណប្រយោជន៍នៃ Operation Palliser ដែលបាន ស្តារសន្តិភាពឱ្យប្រទេសសេរ៉ាឡេអូនប្រហែលសាមសិប ដងនៃថ្លៃចំណាយ។ សូម្បីចាកចេញពីការពិភាក្សាផ្នែកសីលធម៌ក្នុងការប្រើប្រាស់អន្តរគមន៍យោធាដើម្បីសង្គ្រោះ ជីវិតមនុស្សទាំងឡាយក៏ដោយ លោកនៅបន្លឺការពិភាក្សាខ្លាំងក្លាមួយ ពីព្រោះ ផលវិបាកនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលដែល មានឥទ្ធិពលទៅកាន់ពិភពអ្នកមាន ក្នុងជំងឺរាតត្បាត ភេវរកម្ម និងគ្រឿងញៀន។ រីឯឧបករណ៍គោលនយោបាយបន្ទាប់គឺច្បាប់និងធម្មនុញ្ញ។ លោកសិក្សាពីការផ្លាស់ប្តូរច្បាប់របស់យើងដែល នឹងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់បណ្តាប្រទេសក្រីក្រនិងការបង្កើតនិយាមអន្តរជាតិដែលអាចជួយណែនាំឥរិយាបថ។ តាមលោក កូលីយឺរ គេត្រូវការធម្មនុញ្ញអន្តរជាតិដើម្បីជំរុញឱ្យមានភិបាលកិច្ចល្អនិងផ្តល់គំរូដើម។ លោកវិភាគ ពីតួនាទីនៃធម្មនុញ្ញក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយនិងការលាងលុយហើយផ្តល់ការវិនិយោគ, តម្លាភាពថវិកា, និយតកម្មសម្រាប់ប្រាក់ចំណូលពីធនធានធម្មជាតិ។ កូលីយឺរ បានលើកឡើងថា ការអនុវត្តធម្មនុញ្ញនេះ អាច ជួយពង្រឹងអ្នកធ្វើកំណែទំរង់នៅក្នុងសង្គមនានានៃបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតបាន។ លោកបានទទួលសារភាព ដែរថា សម្បត្តិសាធារណៈសាកលត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់យ៉ាងតិចបំផុត ព្រោះគ្មាននរណាម្នាក់មានចំណាប់អារម្មណ៍ ច្រើនក្នុងការផ្តល់សម្បត្តិទាំងនោះឡើយ។ បញ្ហាពិតប្រាកដពុំមែនមិនដឹងថាត្រូវធ្វើអ្វីនោះទេ ប៉ុន្តែរិះរកវិធីដើម្បី ធ្វើកិច្ចការនេះ។ ឧបករណ៍គោលនយោបាយចុងក្រោយដែល លោក កូលីយឺរ សិក្សាគឺគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម ហើយ លោកបានអះអាងថា ការការពារកសិកម្មតាមរយៈជំនួយជាប្រាក់ក្នុងស្រុក និងពន្ធលើឥវ៉ាន់នាំចូលដែលបាន ធ្វើឱ្យខូចប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ហើយផ្នែកនៃចម្លើយនេះគឺការ ធ្វើឱ្យខុសគ្នានូវការនាំចេញដើម្បីអាចជួយប្រទេសទាំងនោះទៅកាន់ជណ្តើរយន្តនៃការអភិវឌ្ឍ។ លោកយល់ថា គោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវលើកទឹកចិត្តពាណិជ្ជកម្មសេរីនិងមធ្យោបាយចូលជិតដែលផ្តល់ប្រយោជន៍ ដល់ការនាំចេញរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់។ សម្រាប់ករណីប្រទេសកម្ពុជា ប្រសិនបើកម្ពុជាផុងក្នុងអន្ទាក់ទាំងបួននោះ ដំណោះស្រាយដោយប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ទាំងបួនរបស់លោក កូលីយឺរ ក៏មិនមានចន្លោះដែរ។ ដូចដែលបានបកស្រាយរួចជាស្រេច កម្ពុជាមិនជាប់ក្នុងអន្ទាក់ទំនាស់ឡើយ នាំឱ្យ អន្តរាគមន៍យោធាក៏មិនមានអ្វីជាសំខាន់ដែរ។ ដូចគ្នានេះដែរ អន្ទាក់ភាពគ្មានដែនសមុទ្ទនិងមានប្រទេស ជិតខាងមិនល្អ មិនចោទជាបញ្ហាធំសម្រាប់កម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែនេះក៏ពុំមានន័យថា ឧបករណ៍គោលនយោបាយ ពាណិជ្ជកម្មអាចមិនរាប់បញ្ចូលបានទេ ដោយសារការនាំចេញរបស់កម្ពុជានៅមានកំរិតនិងទីផ្សាររបស់កម្ពុជា 106 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម មិនទាន់មានទំហំធំនោះឡើយ។ ចំពោះជំនួយ ហើយនិងច្បាប់និងធម្មនុញ្ញគឺជាអ្វីដែលកម្ពុជាត្រូវការខាន មិនបាន។ ឧទាហរណ៍ កម្ពុជាពុំទាន់មានសេដ្ឋកិច្ចឯករាជ្យឬថាកម្ពុជាពុំទាន់មានកម្លាំងផលិតកម្មខ្លាំង អាច មានសមត្ថភាពនាំចេញដោយខ្លួនឯងឡើយ ហេតុនេះជំនួយមិនអាចខ្វះបាន។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលរិតតែត្រូវសន្យា នឹងប្រជាជនខ្លួនឯងថាប្រើប្រាស់ជំនួយឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ចំពោះបញ្ហាអភិបាលកិច្ច ការពង្រឹងច្បាប់និងធម្មនុញ្ញ ត្រូវការជាចាំបាច់ ដើម្បីធានាទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយក្នុងការចាត់ចែង។ បើរដ្ឋាភិបាលគ្មានសមត្ថភាពទេ នោះ គេត្រូវតែយកធម្មនុញ្ញអន្តរជាតិបានដាក់គំនាបលើរដ្ឋាភិបាល។ ចុះចំណែកយុវជនអាចធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីអាចរួមចំណែកចំពោះវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ឬថាតើយុវជន អាចរួមវិភាគទានដូចម្តេចខ្លះក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាធនធានរបស់ប្រទេសខ្លួន។ ចំណោទធំបំផុតសម្រាប់ កម្ពុជាចំពោះយុវជនគឺការអប់រំឬការបណ្តុះបណ្តាលឱ្យមានជំនាញ។ សព្វថ្ងៃ យើងពុំទាន់មានធនធានមនុស្ស គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបម្រើដល់វិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្មទេ ថែមទាំងយុវជនភាគច្រើនមិនរវល់អើពើដល់ ផងទៀត។ ប្រការនេះ អ្វីដែលយុវជនត្រូវសិក្សាគឺវិជ្ជាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យនោះៗដូចជា វិស្វកម្មរ៉ែ បរិស្ថាន បច្ចេកទេស ដើម្បីនឹងអាចបំពេញជំនាញ បំពេញកង្វះខាតកម្លាំងខួរក្បាល ដែលនាំឱ្យកម្ពុជាត្រូវបង់ខាតថ្លៃជួល មនុស្សពីបរទេស (ហើយទន្ទឹមនឹងនោះ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវពង្រឹងវិស័យអប់រំដែលទាក់ទងឱ្យប្រសើរឡើងដែរ)។ មួយទៀត យុវជនមិនមែនឈឺឆ្អាលតែរឿងរៀនសូត្រតែមួយមុខនោះទេ ស្របពេលនោះ យុវជនក៏ត្រូវចាប់ផ្តើម យកចិត្តទុកដាក់ជាបណ្តើរៗនូវពត៌មានទាំងឡាយណាដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យធនធានធម្មជាតិ តាមរយៈ បណ្តាញផ្សាព្វផ្សាយសព្វសារពើ ដូចជាទូរទស្សន៍ វិទ្យុ កាសែត ការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការជាតិ អន្តរជាតិនានា ជាឧទាហរណ៍ NGOs, UNDP, CDRI...ឬការចូលរួមសិក្ខាសាលាជាដើម។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ការខ្វល់ខ្វាយតែក្នុងគំនិតពុំសូវបានផ្លែផ្កាឡើយ ដូច្នេះគួរចេញជាសកម្មភាពផ្ទាល់ ទើបល្អគាប់ ស្តីឱ្យចំគឺ យុវជនត្រូវចូលរួមនិងស្វែងរកឱកាសការងារនានាដែលទាក់ទងនឹងវិស័យនេះ មិនរាប់ថាស្ម័គ្រចិត្ត ឬដើម្បីយកប្រាក់កម្រៃក្តីឡើយ ធ្វើម្តេចឱ្យតែបានរួមវិភាគទាន តាមលទ្ធភាពនិង សមត្ថភាពដែលអាចសម្រេចបាន។ រឿងដែលចាំបាច់មួយទៀតគឹ យុវជនត្រូវចូលរួមវិស័យនយោបាយដូចជា ការបោះឆ្នោត ការបញ្ចេញមតិ ដើម្បីអាចនៅក្នុងបញ្ហាដោយផ្ទាល់ អាចធ្វើការនេះកាន់តែច្រើន (តែរដ្ឋាភិបាលរិត តែត្រូវបើកឱកាសឱ្យយុវជនបានបញ្ចេញសមត្ថភាពផងដែរឬអនុវត្តវិមជ្ឈការ)។ ក្រៅពីនេះ យុវជនអាចបង្កើត ជាសមាគមឬក្រុមសិក្សា ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នា សាមគ្គីជាធ្លុងមួយអភិវឌ្ឃសង្គមនឹងអាចឱ្យកម្ពុជាដើរទាន់ សាកលលោកឬមិនត្រូវបានគេផាត់ចោល។៚

សេចក្តីសង្ខេប រដ្ឋមួយចំនួនទទួលបរាជ័យ ព្រោះពួកគេជាប់ផុងក្នុងអន្ទាក់មួយឬច្រើនក្នុងចំណោមអន្ទាក់ចំនួនបួនរួមមាន

107 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម អន្ទាក់ទំនាស់ដែលកើតចេញពីសង្គ្រាមស៊ីវិលទាក់ទងនឹងចំណូលទាបនិងហានិភ័យនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលផ្សេង ទៀត, អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិដូចជាប្រេងកាតនឹងបន្ថយកម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យនិងការទទួលខុសត្រូវ, អន្ទាក់ជា ប់គាំងក្នុងភូមិសាស្ត្រគ្មានព្រំដែនសមុទ្រហើយដែលមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អដែលបង្កើនហានិភ័យ សង្រ្គាមហើយបន្ថយលទ្ធភាពពាណិជ្ជកម្មនិងទីផ្សារក្នុងតំបន់, និង អន្ទាក់នៃអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេស តូចដែលកម្រិតគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចសមស្រប។ ប្រទេសកម្ពុជាផុងជាប់ក្នុងអន្ទាក់ពីរគឹអន្ទាក់ធនធាន ធម្មជាតិនិងអន្ទាក់នៃអភិបាលកិច្ចមិនល្អក្នុងប្រទេសតូច។ ឧបករណ៍គោលនយោបាយបួនយ៉ាងដែលប្រើ សម្រាប់ដោះស្រាយ មានដូចជា ជំនួយ, អន្តរាគមន៍យោធា, ច្បាប់និងធម្មនុញ្ញ, ហើយនិងគោលនយោបាយ ពាណិជ្ជកម្ម។ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជារួចពីអន្ទាក់ គេមិនត្រូវការអន្តរគមន៍យោធាឡើយព្រោះកម្ពុជាមានស្ថិរភាព នយោបាយគ្រប់គ្រាន់។ ឧបករណ៍បីទៀតគឺជំនួយ, ច្បាប់និងធម្មនុញ្ញ, ហើយនិងគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម គឺជាគន្លឹះនៃបញ្ហា។ ដើម្បីអាចរួមចំណែកចំពោះវិស័យឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម យុវជនត្រូវសិក្សាពីវិជ្ជាដែល ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទាំងនោះដូចជា វិស្វកម្មរ៉ែ បរិស្ថាន បច្ចេកទេស។ បន្ថែមលើនេះ យុវជនត្រូវចាប់ផ្តើម យកចិត្តទុកដាក់ជាបណ្តើរៗនូវពត៌មានទាំងឡាយណា ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យធនធាន ធម្មជាតិ។ លើសពីនេះ យុវជនត្រូវចូលរួមនិងស្វែងរកឱកាសការងារនានាដែលទាក់ទងនឹងវិស័យនេះ មិនរាប់ថាស្ម័គ្រចិត្ត ឬដើម្បីយកប្រាក់កម្រៃក្តីឡើយ ធ្វើម្តេចឱ្យតែបានរួមវិភាគទាន តាមលទ្ធភាពនិងសមត្ថភាពដែលអាចសម្រេច បាន។ រឿងដែលចាំបាច់មួយទៀតគឹ យុវជនត្រូវចូលរួមវិស័យនយោបាយ ក្រៅពីនេះ យុវជនអាចបង្កើតជា សមាគមឬក្រុមសិក្សា៕

108 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

ឯកសារពិគ្រោះ ខូលឺយឺរ, ផ. (២០១២). មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម (អុកស្វាម, បកប្រែ). អុកស្វាម. (ស្នាដៃដើមបោះពុម្ព ២០០៧).

American Jewish World Service (2008). Bottom billion reading guide. កម្មវិធីសមធម៌ (២០១១). កម្មវិធីទី១៧៣៖ ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម និងផលប៉ះពាល់សង្គម និងស្វយ័តភាពនៃប៉ុស្ត៍ប្រៃសនីយ៍. ផ្សាយថ្ងៃ: អាទិត្យ ទី៣០ ខែមករា ម៉ោង៨:០០យប់ ពី http://www. equitycam.tv/kh/index.php/weeklyshow/811-2011-02-08-02-53-17 Karol Boudreaux (2008). The Bottom Billion by Paul Collier. Electronic Journal of Sustainable Development, 1(2).

109 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន តៃ សុវណ្ណារុណ

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

អត្ថបទនិពន្ធចំណាត់ថ្នាក់ទី៩

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ច នៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដោយ រិន រដ្ឋា

១. សេចក្តីផ្តើម បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរបានបញ្ចប់ទៅ ប្រទេសនីមួយៗនៅលើពិភពលោកបានចាប់ផ្តើមធ្វើ ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសរបស់ខ្លួនសារជាថ្មី ជាពិសេសបណ្តាប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ី និងនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកដែលជា ប្រទេសស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមរបស់គេ បានងើបឡើងបះបោរ ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យ ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ ប្រទេសរបស់ខ្លួន។ មកដល់ទស្សវត្ស ១៩៩០ ដែលគេចាត់ទុកថាជាទស្សវត្សមាស គឺជាទស្សវត្សមេឃស្រឡះ ហើយទីផ្សារមានសន្ទុះរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំង ហើយនេះក៏ជាឱកាសសម្រាប់ប្រទេសក្រីក្រដែលស្ថិតនៅទ្វីប អាហ្វ្រិក និងអាស៊ីធ្វើការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។ ក៏ប៉ុន្តែ បណ្តាប្រទេសមួយចំនួនបែរជាទទួលបរាជ័យ ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសរបស់ខ្លួនទៅវិញ ដែលភាគច្រើនស្ថិតនៅទ្វីបអាហ្វ្រិក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រទេសកម្ពុជា ក៏ជាប្រទេសមួយដែលទទួលបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ផងដែរ ដោយសារប្រទេសនេះបានកើតមានសង្រ្គាម ស៊ីវិល និងជំលោះផ្ទៃក្នុង ជិត ៤ ទសវត្ស (១៩៧០ -១៩៩៧) ។ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេចាត់ចូលទៅក្នុងក្រុម ប្រទេសមួយ ដែលគេហៅឈ្មោះថា “ទ្វីបអាហ្វ្រិក+” ដែលជាក្រុមប្រទេសដែលក្រីក្របំផុត។ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ដូចជា បណ្តាប្រទេសអាហ្រ្វិកផ្សេងទៀតដែរ គឺសុទ្ធតែជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ របស់ខ្លួនដែលបានបកស្រាយនៅក្នុងសៀវ ភៅរបស់លោក ផូលខូលីយឺរ ដែលមានចំណងជើងថា “មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម”។ ទន្ទឹមនឹងនេះផងដែរ គាត់ក៏បានលើកយកឧបករណ៍មួយចំនួនដើម្បី ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់។ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ដើម្បីឱ្យការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ទាំងនោះមានប្រសិទ្ធភាព វាក៏ត្រូវមានការចូលរួមផងដែរ ពីសំណាក់ភាគីពាក់ព័ន្ធ 110 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដែលមានដូចជា រដ្ឋាភិបាល ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងជាពិសេសយុវជន ដែលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការជំរុញ ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសខ្លួន។ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាខាងលើនេះ ខ្ញុំនឹងធ្វើការបកស្រាយដោយផ្អែកទៅ លើសំណួរបីខាងក្រោមដែលមានដូចជា៖ ១. តើអ្វីទៅជាកត្តាចូលរួមចំណែក ក្នុងការធ្វើឱ្យបរាជ័យដល់ការភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសមួយចំនួន តាមរយៈសៀវភៅ “មួយពាន់លាននាក់នៅបាតក្រោម” របស់លោក ផូល ខូលីយឺរ។ ២. ក្នុងចំណោមកត្តាទាំងនោះ តើកត្តាណាខ្លះដែលជាបញ្ហាប្រឈមធំបំផុតសំរាប់ប្រទេសកម្ពុជា? តើឧបករណ៍ដែលលោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើង អាចជាឧបករណ៍ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានៅ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានដែរឬទេ? ៣. តើយុវជនមានតួនាទីអ្វីខ្លះ ក្នុងការចូលរួមចំណែក ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងអស់នោះ?

២. ពន្យល់ពាក្យគន្លឺះ ដើម្បីងាយស្រួលពន្យល់ក្នុងសំណួរខាងលើ ខ្ញុំសូមធ្វើការបកស្រាយពាក្យគន្លឹះចំនួនពីរគឺ ពាក្យ “អភិវឌ្ឍ” និង “ប្រទេសក្រីក្របំផុត”។ ពាក្យ “អភិវឌ្ឍ” មានន័យថា ដំណើរការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមានពីសង្គមមួយទៅកាន់សង្គម មួយទៀត (Nicholas, 2009)។ រីឯ “ប្រទេសក្រីក្របំផុត” គឺសំដៅទៅលើប្រទេសដែលប្រជាជនមាន ចំណូលទាប មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយឺត និងការភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ។ ដូចនេះដើម្បីសម្រេចបាននូវការភិវឌ្ឍន៍ ក្នុងបណ្តាប្រទេស ក្រីក្របំផុត គេតែងតែលើកយកប្រយោគមួយមកនិយាយគឺ “កំណើនដែលមាននិរន្តរភាព និង ដែលគិតគូរដល់ផលប្រយោជន៍ប្រជាជនក្រីក”្រ ។

៣. មូលហេតុនៃភាពបរាជ័យរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជន មួយពាន់លាននាក់

នៅក្នុងសតវត្សន៍ទី ២១ នេះ គេធ្វើការបែងចែកក្រុមប្រទេសជាបីក្រុម គឺក្រុមប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ដែលបណ្តុំដោយ ប្រជាជនមានចំណូលខ្ពស់ មួយពាន់លាននាក់ ក្រុមប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ដែលមានប្រជាជនបួនពាន់លាននាក់ និងក្រុមប្រទេសក្រីក្រ បំផុត ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់។ អ្វីដែលយើងនឹងលើកយកមកជជែកពិភាក្សានៅពេលនេះ គឺក្រុមប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុង “ទ្វីបអាហ្រ្វិក+”។ មានមូលហេតុធំៗចំនួនពីរ ដែលចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ទទួលបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសរបស់ខ្លួនគឺ អន្ទាក់អភិវឌ្ឍន និងការខកដំណើរចូលទៅកាន់សកលភាវូប នីយកម្ម ដែលបណ្តាលឱ្យប្រទេសទាំងនោះជួបប្រទះការអភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រ ។ ៣.១. អន្ទាក់អភិវឌ្ឍន៍ អន្ទាក់អភិឌ្ឍន៍ គឺសំដៅទៅលើឧបសគ្គដែលចូលរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ និងធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែល

111 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម មានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ទទួលបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍។ អន្ទាក់ទាំងនោះចែកចេញជា ៤ (បួន) គឺ៖ អន្ទាក់ទំនាស់ អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ អន្ទាក់ខណៈដែលជាប្រទេសគ្មានដែនសមុទ្ទនិងប្រទេសជិតខាងមិនល្អ និង អន្ទាក់អភិបាលកិច្ចមិនល។ ប្រទេសទាំងនោះបានផុងជើងចូលក្នុងអន្ទាក់ណាមួយក្នុងចំណោមអន្ទាក់ទំាង បួន ឬជួនកាលមានអន្ទាក់ពីរកើតមាននៅក្នុងប្រទេសតែមួយ ។ ៣.១.១. អន្ទាក់ទំនាស់ អន្ទាក់ទំនាស់ គឺជាអន្ទាក់មួយក្នុងចំណោម អន្ទាក់អភិវឌ្ឍន៍ទាំងបួន ដែលចូលរួមចំណែកដល់ បរាជ័យនៃការ អភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់។ អន្ទាក់ទំនាស់ គឺសំដៅទៅ លើទំនាស់ដែលកើតឡើងដោយសារសង្រ្គាមស៊ីវិល ដែលបង្កឡើងដោយក្រុមឧទ្ទាម ដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល និងការធ្វើរដ្ឋប្រហារពីសំណាក់ជួរកងទ័ពដែលនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល ហើយទំនាស់នោះកើតមានឡើងម្តងហើយ ម្តងទៀត ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសនោះជួបប្រទះនឹងការអភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រ។ អន្ទាក់ទំនាស់ដែល កើតឡើងដោយសារសង្រ្គាមស៊ីវិល គឺបង្កឡើងដោយសារក្រុមឧទ្ទាមដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលដែលមានចរិត លក្ខណៈពីរផ្សេងគ្នា។ ក្រុមឧទ្ទាមដែលប្រឆាំងការសង្កត់សង្កិន ការផាត់ចេញ និងការកេងប្រវ័ញ្ចពីសំណាក់រដ្ឋា ភិបាល ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌សង្គមត្រូវបានគេហៅថា “វីរជន”។ ចំណែកក្រុមឧទ្ទាមដែលមានចរិតលក្ខណៈជា ជនឱកាសនិយម ដែលឆក់យកការចំណេញពីការធ្វើសង្រ្គាម និងបង្កឧក្រិដ្ឋកម្មនៅក្នុងសង្គមត្រូវបានគេហៅ ថា “ពួកទុច្ចរិត”។ បុព្វហេតុ ឬហានិភ័យ ដែលងាយបង្កើត ឱ្យមានសង្រ្គាមស៊ីវិល ដែលបង្កឡើងដោយក្រុម ឧទ្ទាមមានកត្តាធំៗបីដូចជា ប្រាក់ចំណូលទាប កំណើនសេដ្ឋកិច្ចទាប និងភាពពឹងអាស្រ័យលើការនាំចេញ ទំនិញមិនទាន់កែច្នៃ។ ទី១ បុព្វហេតុនៃសង្គ្រាមកើតឡើងដោយសារប្រាក់ចំណូលទាប។​នៅពេលដែលប្រជា ជនមានប្រាក់ចំណូលទាប ភាពក្រីក្រនឹងកើតមានឡើង។ ឧទាហរណ៍ ដោយសារតែភាពក្រីក្រ និងការរស់នៅ លំបាកវេទនា ទើបធ្វើឱ្យមានការកើតឡើងនូវការរើបំរាស់ពីនឹមអាណានិគម និងភាពនៅក្រោមអាណាព្យាបាល។ ចូរចងចាំថា ប្រទេសមួយដែល ប្រជាជនមានប្រាក់ចំណូលទាប ប្រឈមមុខនឹងការកើតមានសង្រ្គាមស៊ីវិល ប្រមាណ ជា ១៤% ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំម្តង។ បុព្វហេតុទី២ កើតឡើងដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចទាប។ ចំណូលទាបមានន័យថាភាពក្រីក្រ ហើយអត្រាកំណើនទាបមានន័យថា គ្មានអ្វីជាទីសង្ឃឹម។ ឧទាហរណ៍ ជាក់ស្តែង យុវជនក្មេងៗ ដែលគេកែនចូលធ្វើជាកំលាំងសម្រាប់កងទ័ពក្រុមឧទ្ទាមបះបោរស្ថិតនៅក្នុង បរិយាកាសនៃភាពក្រីក្រមួយ ដែលពោរពេញទៅដោយក្តីអស់សង្ឃឹម។ នៅពេលដែលមានកំណើន សេដ្ឋកិច្ច នាំឱ្យមានការបង្កើតការងារធ្វើ និងប្រាក់ចំណូលសម្រាប់ប្រជាជានម្នាក់ៗ (GDP per Capita) មានការកើនឡើង។ ចូរចងចាំថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ១% អាចកាត់បន្ថយកំរិតហានិភ័យសង្គ្រាមបាន ១%។ បុព្វហេតុទី៣ គឺសង្គ្រាមអាចកើតឡើងដោយសារភាពពឹងផ្អែកខ្លាំងទៅលើការនាំចេញទំនិញមិនទាន់កែច្នៃដូចជា ប្រេងឆៅ និងពេជ្យជាដើម។ ដោយសារតែ នៅពេលដែលប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជន១ពាន់លាននាក់

112 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ធ្វើការនាំចេញទំនិញទាំងនោះ វានឹងធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនោះខាតបង់នូវតំលៃបន្ថែមដ៏ច្រើន និងបាត់បង់ចំនួន ការងារធ្វើ ខណៈពេលដែលទំនិញទាំងនោះ ត្រូវបាននាំចេញទៅកែច្នៃនៅក្រៅប្រទេស។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្រុម ឧទ្ទាមងាយស្រួលក្នុងការប្រមូលហិរញ្ញប្បទាន ពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនឯកជននៅខាងក្រៅប្រទេស នៅពេលដែល ពួកគេធ្វើការត្រួតត្រានៅលើតំបន់ដែលមានធនធានធម្មជាតិ ដោយពួកគេធ្វើការសន្យាថានឹងអនុញ្ញាតិ ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះ ធ្វើអាជីវកម្មនៅពេលដែលពួកគេឈ្នះសង្រ្គាម។ ទន្ទឹមនឹងនេះ នៅមានកត្តាផ្សេងៗ ទៀតដែលជាបុព្វហេតុនៃសង្រ្គាមមានដូចជា វិសមភាពនៃប្រាក់ចំណូល ការបំបិទសិទ្ធនយោបាយ ការប្រកាន់ពូជសាសន៍ បុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មេដឹកនាំ និងទីតាំងភូមិសាស្ត្រ ដែលផ្តល់ភាពងាយស្រួល ដល់ក្រុមឧទ្ទាមក្នុងការកសាងកម្លាំង និងលាក់ខ្លួន។ ការខាតបង់ដោយសារ សង្គ្រាមស៊ីវិលធ្វើឱ្យកំណើន សេដ្ឋកិច្ចមានការធ្លាក់ចុះ ដោយសារតែវិនិយោគធ្លាក់ចុះ ការបំផ្លិចបំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងប្រទេស និងការបាត់បង់ធនធានមនុស្ស។ ទីមួយ នៅពេលមានសង្គ្រាមស៊ីវិលក្នុងស្រុក ធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពនយោបាយ និងសង្គម ដែលជាមូលហេតុនាំឱ្យវិនិយោគិនរត់ចេញពីក្នុងប្រទេស ហើយបន្ទាប់មក ធ្វើឱ្យវិនិយោគធ្លាក់ចុះ ដែលនាំឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានការធ្លាក់ចុះ។ ទីពីរ សង្គ្រាមស៊ីវិលធ្វើឱ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញនូវហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធក្នុងប្រទេសដូចជា ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន អគារ ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត សាលារៀន និងមន្ទីពេទ្យ នៅក្នុងកំឡុងពេល នៃសង្គ្រាមស៊ីវិល។ បញ្ហាទាំងអស់នេះ ជាឧបសគ្គក្នុងការធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចសារជាថ្មី ដោយសារតែគេ ត្រូវការទុនជាច្រើនសម្រាប់ការស្តារឡើងវិញ នូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអស់នោះ។ ទីបី សង្រ្គាមស៊ីវិលបានធ្វើ ឱ្យបាត់បង់ធនធានមនុស្សនៅក្នុងប្រទេស។ មនុស្សត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត តាមរយៈការចូលបម្រើកងទ័ពរបស់ ក្រុមឧទ្ទាម ដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល និងឧក្រិដ្ឋកម្មផ្សេងៗ ដែលកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមត្រូវបាន បញ្ចប់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សង្រ្គាមបានធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធសុខភាពសង្គមខូចខាត និងនាំឱ្យមានការធ្វើចំណា កស្រុកដ៏ធំពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយទៀត។ ប្រជាជនត្រូវប្រឈមមុខនូវជំងឺអសន្នរោគ គ្រុនចាញ់ និងជំងឺផ្សេងៗជាច្រើនទៀត ដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតដោយសារតែគ្មានប្រព័ន្ធសុខភាពសង្គម។ សរុបសេចក្តីមក កត្តាទាំងអស់នេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកលើទំនិញនាំចេញដែលមិនទាន់ កែច្នៃ ពីព្រោះប្រទេសក្រីក្រ ខ្វះខាតនូវធនធានមនុស្ស ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការវិនិយោគ ដែលធ្វើឱ្យ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានការធ្លាក់ចុះ និងប្រជាជនទទួលបានប្រាក់ចំណូលទាប។ ការវិលចុះវិលឡើងនេះ បង្ហាញពីការភិវឌ្ឍថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រដែលគេហៅថា អន្ទាក់ទំនាស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលមានប្រជាជាន១ពាន់លាននាក់កំពុងរស់នៅ។ ចំណែកឯ អន្ទាក់ទំនាស់ដែលកើតឡើងដោយសារតែរដ្ឋប្រហារវិញ វាមានបុព្វហេតុស្រដៀងគ្នាទៅនឹងសង្គ្រាម ស៊ីវិលដែរ ក៏ប៉ុន្តែការធ្វើរដ្ឋប្រហារពុំអាចធ្វើឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ ដូចជាសង្គ្រាមស៊ីវិល ដែលបង្កឡើងដោយក្រុម ឧទ្ទាមនោះទេ ព្រោះការធ្វើរដ្ឋប្រហារ គឺកើតចេញពីសំណាក់ជួរកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯង។ ក៏ប៉ុន្តែការធ្វើ រដ្ឋប្រហារពុំមែនជាវិធីល្អប្រសើរក្នុងការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលឡើយ។ អស្ថិរភាពនយោបាយ និងសង្គមដែលបង្កើត 113 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ឡើងដោយរដ្ឋប្រហារ នឹងធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ដែលបង្កឱ្យមានការ ធ្វើរដ្ឋប្រហារម្តងហើយម្តងទៀត ដែលបង្កើតបានជាអន្ទាក់រដ្ឋប្រហារ។ សរុបសេចក្តីមកទាំងសង្គ្រាមស៊ីវិល និងរដ្ឋប្រហារ សុទ្ធតែជាឫសគល់នៃអន្ទាក់ទំនាស់ ដោយសារតែវាបាន កើតឡើងម្តងហើយម្តងទៀត និងធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់កំពុងរស់នៅ ប្រឈមមុខនឹងការអភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រ។ ៣.១.២. អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ បន្ទាប់ពីអន្ទាក់ទំនាស់ អន្ទាក់ទី២ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្រ បរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍គឺ អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ។ អន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ គឺសំដៅទៅលើស្ថានភាពដែលប្រទេសមួយសំម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ តែស្ថិតនៅក្នុបបរិបទនៃភាពក្រីក្រ ដែលមិនអាចប្រើប្រាស់ធនធានទាំងនោះឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងចំ គោលដៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសឱ្យរីកចំរើន និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ តាមទស្សនៈសេដ្ឋកិច្ច មូលហេតុ ដែលធ្វើឱ្យភាពសម្បូរធនធានក្លាយជាអន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ បណ្តាលមកពីកត្តាពីរយ៉ាងគឺ ជម្ងឺហុល្លង់ និងភាពប្រែប្រួលចំពោះថ្លៃទំនិញ។ ទីមួយ ជំងឺហុល្លង់សំដៅទៅលើការនាំចេញធនធាន ធ្វើឱ្យរូបិយវត្ថុរបស់ ប្រទេសនោះឡើងថ្លៃ ធៀបទៅនឹងរូបិយវត្ថុប្រទេសដទៃទៀត។ ប្រការនេះធ្វើឱ្យសកម្មភាពនាំចេញដទៃទៀតរបស់ ប្រទេសហុល្លង់គ្មានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែង ដោយសារតែនៅពេលដែល រូបិយវត្ថុរបស់ប្រទេសមួយឡើងថ្លៃ វាធ្វើ ឱ្យថ្លៃទំនិញរបស់ប្រទេសនោះឡើងថ្លៃដែរ បើធៀបទៅនឹងទំនិញរបស់ប្រទេសផ្សេងទៀត។ នៅពេល ទំនិញរបស់ ប្រទេសនោះត្រូវបាននាំចេញទៅលក់នៅទីផ្សារអន្តរជាតិវានឹងមានតំលៃថ្លៃជាង បើធៀបទៅនឹងថ្លៃទំនិញរបស់ ប្រទេសផ្សេងៗ។ ដូចនេះហើយ ការនាំចេញធនធានដ៏ច្រើនលើសលុបនេះ បានធ្វើឱ្យសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុង ប្រទេសមួយចំនួនត្រូវបាត់បង់ ជាពិសេសទំនិញកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្ម ដែលធ្វើឱ្យនិកម្មភាពមានការកើន ឡើង និងប្រជាជនបាត់បង់ចំណូលដែលបណ្តាលឱ្យក្រ។ ទីពីរ ភាពសម្បូរធនធានក្លាយអន្ទាក់ធនធាន ធម្មជាតិ បណ្តាលមកពីភាពប្រែប្រួលចំពោះថ្លៃទំនិញ។ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសមួយដែលមានធនធានប្រេង នៅពេលដែលតំលៃប្រេង មានសន្ទុះកើនឡើង រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនោះ នឹងធ្វើការបង្កើនចំណាយរបស់ខ្លួននៅ តាមក្រសួង-ស្ថាប័ននានា។ ថ្វីត្បិតតែការបង្កើនចំណាយធ្វើឱ្យមានកំណើនក្តី ក៏ប៉ុន្តែចំណាយទាំងនោះ មិនត្រូវ បានប្រើប្រាស់ចំគោលដៅនៃការអភិវឌ្ឍន៍ចីរភាពនោះទេ ជួនកាលត្រូវបាត់បង់ដោយសារអំពើពុករលួយទៀត។ នៅពេលដែលតំលៃប្រេង ធ្លាក់ចុះ ចំណូលរបស់រដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវបាត់បង់ ហើយធនាគារក៏លែងឱ្យខ្ចីប្រាក់ ដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលជួបប្រទះនឹងវិបត្តិឱនភាពថវិការធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រសិនណាបើ រដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ចំណាយ ទាំងអស់នេះទៅលើការវិនិយោគសាធារណៈដែលមានរយៈពេលវែង ដូចជា ការកសាងសាលារៀន មន្ទីពេទ្យ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងៗ ប្រទេសជាតិនឹងទទួលបានការអភិវឌ្ឍន៍ចីរភាព និងការ កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ ក៏ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលមិនគិតដូច្នោះទេ គឺដោយសារតែអណត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាលមានកំណត់

114 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម គឺមានរយៈពេលតែប្រាំឆ្នាំ ដូច្នេះហើយ រដ្ឋាភិបាលមិនអាចរំពឹងការទទួលសំលេងឆ្នោតពីការវិនិយោគរយៈ ពេលវែងនេះបានទេ ហើយក៏បង្វែរទសដៅមកជាការចូលរួមចំណែកក្នុងសង្គមដូចជា ការចែកអំណោយជាដើម។ បើតាមទស្សនៈវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយវិញ ធនលាភពីធនធានទំនងជាជម្រុញឱ្យមានអត្តាធិតេយ្យ ជាពិសេស នៅក្នុងសង្គមដែលមានភាពចំរុះនៃជនជាតិ ដូចកាលពី សាដាំ ហ៊ូស្សេន គ្រប់គ្រងអ៊ីរ៉ាក់ដូច្នោះដែរ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ចំពោះប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ដែលអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គ្មានការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ និងគ្មានតុល្យភាព ដូចជាការបំបិទសិទិ្ធសេរីភាពសារព័ត៌មានជាដើម។ ស្ថានភាពបែបនេះ ងាយស្រួលដល់រដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ធនលាភពីធនធានទំាងនោះ ក្នុងការអនុវត្តន៍ នយោបាយបរិបាលកិច្ច ដូចជាការយកប្រាក់កាសរបស់រដ្ឋទៅសូកអ្នកបោះឆ្នោតជាដើម។ សរុបសេចក្តីមក ទាំងតាមទស្សនៈវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ជំងឺហុល្លង់ និងភាពប្រែប្រួលចំពោះថ្លៃទំនិញ ជាមួយនិង ទស្សនៈ វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ របបអត្តាធិបតេយ្យ និងនយោបាយបរិបាលកិច្ច សុទ្ធតែធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុតដែល មានប្រជាជនមួយពាន់លានធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ ដែលបណ្តាលឱ្យប្រទេសជាតិជួបប្រទះការ អភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រ។ ៣.១.៣. អន្ទាក់គ្មានដែនសមុទ្ទ និងមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ បន្ទាប់ពីអន្ទាក់ទំនាស់ និងអន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ អន្ទាក់គ្មានដែនសមុទ្ទ និងមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ គឺជា អន្ទាក់ទី៣ ដែលចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យបរាជ័យដល់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយ ពាន់លាននាក់កំពុងរស់នៅ។ អន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រសំដៅទៅលើស្ថានភាពមួយ ដែលប្រទេសមួយគ្មានដែនសមុទ្ទ និងមានប្រទេសជិតខាងមិនល្អ ដែលជាឧបសគ្គដល់ការធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ តាមរយៈកិច្ចការស្រាវជ្រាវរបស់ ចេហ្រ្វី សាក់ បង្ហាញថាការគ្មានដែនសមុទ្ទអាចកាត់ បន្ថយអត្រាកំណើនប្រមាណជា ០.៥%។ ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទត្រូវការចំណាយខ្ពស់ទៅលើថ្លៃដឹក ជញ្ចូនទំនិញរបស់ពួកគេ ទៅកាន់ទីផ្សារពិភពលោក ពីព្រោះចំណាយដឹកជញ្ចូនសម្រាប់ប្រទេសដែលគ្មាន ដែនសមុទ្ទ គឺត្រូវពឹងផ្អែកលើទំហំទឹកប្រាក់ចំណាយលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដឹកជញ្ចូននៃប្រទេសជិតខាងរបស់ ខ្លួន ដែលមានឆ្នេរសមុទ្ទ។ ដូចនេះបណ្តាប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ គឺជាចំណាប់ខ្មាំងរបស់ប្រទេសជិតខាង ។ ចំនុចមួយទៀតដែលធ្វើឱ្យប្រទេសនេះ ធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រដែលនោះ គឺប្រទេសដែលនៅជុំវិញខ្លួន មានស្ថានភាពមិនល្អ។ ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទពឹងផ្អែកលើប្រទេសជិតខាង សម្រាប់ការនាំទំនិញចេញ។ ចំនុចវិជ្ចមានមួយនោះគឺថា តាមមធ្យមភាគសាកល ប្រសិនបើប្រទេសជិតខាងមានកំណើនបន្ថែម ១% សាមី ប្រទេសនឹងទទួលកំណើនបាន ០,៤% ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទទទួលបានរហូតដល់ទៅ ០,៧%។ គេអាចនិយាយបានថា ប្រទេសដែលមានតំបន់ឆ្នេរជាប្រទេសដែលបម្រើពិភពលោក ចំណែកឯ ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទវិញជាប្រទេសដែលបម្រើប្រទេសជិតខាង។ ដូចនេះប្រទេសជិតខាង គឺជាទីផ្សារ ដ៏សំខាន់សម្រាប់ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ បន្ទាប់ពីទីផ្សារពិភពលោក និងជួយកាត់បន្ថយថ្លៃដឹកជញ្ចូន

115 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ផងដែរ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ប្រទេសអ៊ូហ្កង់ដាដែលមានប្រទេសកិនយ៉ាដែលជាប់គាំង មិនរីកលូតលាស់ អស់រយៈពេលជិតបីទសវត្សមកហើយ ប្រទេសស៊ូដង់ដែលច្របូក ច្របល់ដោយសង្រ្គាមស៊ីវិល ប្រទេសរ៉្វាន់ដា មានរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប្រទេសសូម៉ាលីដែលដួលរលំទាំងស្រុង សាធារណៈរដ្ឋប្រជាធិតេយ្យកុងហ្គោ ដែលមានប្រវត្តិពោរពេញដោយមហន្តរាយរហូតដល់ផ្លាស់ឈ្មោះពី ហ្សាអៀរ និងចុងក្រោយគឺប្រទេសតង់ហ្សានី ដែលបានឈ្លានពានប្រទេសកុងហ្គោ។ ដោយសារតែប្រទេសជិតខាងទាំងអស់នេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេស កុងហ្គោបាត់បង់ទីផ្សារ ពុំអាចធ្វើការនាំចេញទៅបាន ដែលធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ច មានការធ្លាក់ចុះ និងនាំឱ្យមាន ការអភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងជួបប្រទះភាពក្រីក្រ។ សរុបសេចក្តីមក ប្រទេសដែលគ្មានដែនសមុទ្ទហើយក្សត់ធនធាន ស្របជាមួយប្រទេសជិតខាងមិនល្អ អាច ធ្វើឱ្យប្រទេសនោះធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រ ដែលធ្វើមិនឱ្យមានកំណើន និងបណ្តាលឱ្យប្រទេសជាតិ ជួបប្រទះការអភិវឌ្ឍន៍ថយក្រោយ និងភាពក្រីក្រ។ ៣.១.៤. អន្ទាក់អភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងគោលនយោបាយមិនល្អ អន្ទាក់នេះគឺជាអន្ទាក់ចុងក្រោយ ដែលចូលរួមចំណែកធ្វើអោយប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយ ពាន់លាននាក់ បរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ អន្ទាក់នេះសំដៅទៅលើប្រទេសដែល មានអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ ដែលជាឧបសគ្គក្នុងការធ្វើឱ្យមានកំណើន។ តាមការស្រាជ្រាវបានបង្ហាញថា អភិបាលកិច្ចល្អ និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចល្អ អាចជួយជម្រុញដល់ ដំណើរការរីកចម្រើន ប៉ុន្តែអាត្រាកំណើនដែលអាចទទួលបានអាចមានកំរិតមិនលើសពី ១០% ឡើយ។ តែផ្ទុយមកវិញអភិបាល កិច្ច និងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ អាចបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសមួយក្នុងល្បឿន យ៉ាងឆាប់រហ័ស។ អភិបាលកិច្ចមិនល្អធ្វើឱ្យអប្រសិទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្តន៍ការងាររបស់មន្ត្រីមុខងារសាធារណៈ និងអំពើពុករលួយនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល ដែលបង្អាក់ដល់ការបញ្ចូនប្រាក់ទៅកាន់សេវាសាធារណៈ។ នៅពេល ដែលការផ្តល់សេវាសាធារណៈមានភាពយឺតយ៉ាវ វានឹងធ្វើឱ្យការបណ្តុះបណ្តាលធនធាមនុស្សនៅក្នុងប្រទេស មានលក្ខណៈអន់ថយ ដែលជាឧបសគ្គដល់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការអនុវត្តន៍គោល នយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ ក៏ជាបរាជ័យក្នុងការភិវឌ្ឍន៍ របស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់ លាននាក់ផងដែរ។ រីឯការអនុវត្តគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អគឺសំដៅទៅលើ រដ្ឋាភិបាលពុំមានសមត្ថភាព ក្នុងការគ្រប់គ្រងទៅលើគោលនយោបាយសារពើពន្ធ គោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ និងគោលនយោបាយ ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច ដែលធ្វើឱ្យមានអស្ថេរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចដូចជា អតិផរណា និកម្មភាព និងវិនិយោគធ្លាក់ចុះ។ កត្តាទាំងនេះហើយដែលធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានការធ្លាក់ចុះ និងប្រជាជនជួបប្រទះនឹងភាពក្រីក្រ។ ប្រសិនណាបើរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តគោលនយោបាយទាំងនេះបានល្អ ដូចជាការយកពន្ធសមស្រប ការធ្វើឱ្យមាន សេ្ថរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងការធ្វើឱ្យមានមធ្យោបាយដឹកជញ្ចូននានា វានឹងជួយទាក់ទាញនិយោគពីបរទេស

116 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដែលជួយធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងភាពមានការងារធ្វើ។ សរុប សេចក្តីមក ទាំងអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និង ការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ សុទ្ធតែមានសារៈសំខាន់ទៅលើឥទ្ធិពលនៃភាពបរាជ័យ ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ក៏ប៉ុន្តែសារៈសំខាន់ រវាងកត្តា ទាំងពីរនេះ គឺអាស្រ័យលើឱកាសនៃការអភិវឌ្ឍន៍។ ប្រទេសមួយចំនួនមានឱកាសអភិវឌ្ឍ គឺពឹងផ្អែកទៅលើ អភិបាលកិច្ចល្អ ចំណែកឯប្រទេសមួយចំនួនទៀត គឺពឹងផ្អែកទៅលើការអនុវត្តគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចល្អ។ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសបង់ក្លាដែសពឹងផ្អែកទៅលើសកម្មភាពនាំចេញ ផ្ទុយមកវិញប្រទេសឆាដ គឺជាប្រទេសមួយ ដែលគ្មានដែនសមុទ្ទ តែមានជំនួយ និងប្រេង គឺត្រូវពឹងផ្អែកលើអភិបាលកិច្ចល្អ ក្នុងការបែងចែកជំនួយ និង ចំណូលបានមកពីប្រេងនេះទៅឱ្យប្រជាជនក្រីក្រ។ ៣.២. ការខកដំណើរចូលទៅកាន់សាកលភាវូនីយកម្ម សាកលភាវូនីយកម្ម គឺជាបរិបទថ្មីមួយដែលមានឥទ្ធិពលទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកំពុង អភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ តាមរយៈកត្តាសំខាន់ៗបី គឺពាណិជ្ជកម្មទំនិញ លំហូរមូលធន និងចំណាកស្រុកនៃប្រជាជន។ តាមរយៈឥទ្ធិពលទំាងបីនេះ សាកលភាវូនី យកម្មអាចផ្តល់ផលទាំងវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមាន មកលើការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនីមួយៗ។ ប្រទេស កំពុងអភិវឌ្ឍបានទទួលផលវិជ្ជមានជាច្រើនពីសាកលភាវូនីយកម្ម ខណៈពេលដែលប្រទេសក្រីក្របំផុតដែល មានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ទទួលផលអវិជ្ជមានពីវា ដោយសារតែពួកគេបានខកដំណើរ គឺមានន័យថាពួក គេងើបចេញពីអន្ទាក់យឺតពេល។ ដូចនេះហើយទើបសាកលភាវូនីយកម្មធ្វើឱ្យពាណិជ្ជកម្មទំនិញ លំហូរមូលធន និងចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនមានភាពអវិជ្ជមានវិញ ផ្ទុយពីប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ៣.២.១. ពាណិជ្ជកម្ម និងបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ នៅទសវត្ស ១៩៦០ និង ១៩៧០ ប្រទេសអ្នកមានបានក្តោបក្តាប់ទៅលើការផលិតទំនិញកម្មន្តសាលទូទាំង ពិភពលោក ខណៈពេលដែលប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសក្រីក្របំផុត ដែលជាអ្នកនាំចេញទំនិញបឋម រឺវត្ថុធាតុដើម ដែលជាកត្តាធ្វើឱ្យប្រាក់ឈ្នួលពលកម្មក្នុងប្រទេសអ្នកមាន មានចំនួនស្មើនឹងប្រមាណ ៤០ដង ខ្ពស់ជាងឈ្នួលពលកម្មនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសក្រីក្របំផុត។ មូលហេតុនេះ គឺដោយសារតែ ផលិតភាពរបស់ប្រទេសអ្នកមាន មានសដ្ឋកិច្ចវិមាត្រ (Economies of scale) ដែលកើតមានឡើងដោយសារ សេដ្ឋកិច្ចនៃក្រុមសម្ព័ន្ធ (ការប្រមូលសហគ្រាសផលិតទំនិញអោយនៅជុំគ្នាដើម្បីទទួលបាននូវការកាត់ បន្ថយចំណាយផលិតកម្ម និងការប្រមូលផ្តុំកម្មករជំនាញ)។ នៅទសវត្ស១៩៨០ គឺជាឱកាសសម្រាប់ប្រទេស កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសក្រីក្របំផុតក្នុងការទាក់ទាញរោងចក្ររបស់ប្រទេសអ្នកមានឱ្យមកដាក់ទីតំាង នៅក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ដែលជួយធ្វើឱ្យពិពិធកម្មនៃការនាំចេញរបស់ខ្លួនមានភាពប្រសើរឡើង គឺដោយសារ គម្លាតប្រាក់ឈ្នួលមានទំហំធំសមល្មម អាចជ្រៀតចូលទៅកាន់ទីផ្សារពិភពលោកបាន។ ក៏ប៉ុន្តែគួរឱ្យស្តាយ

117 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់បានខកដំណើរ គឺកំពុងផុងជើងនៅក្នុងអន្ទាក់នានា ដូចជាអន្ទាក់ទំនាស់ អភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងគោលនយោបាយមិនល្អ ដែលពួកគេមិនអាចទាក់ទាញរោងចក្រ ទំាងនោះបាន គឺមានន័យថាប្រទេសក្រីក្របំផុតបានបំបិទចោលនូវឱកាសរបស់ខ្លួនក្នុងការធ្វើពិពិធកម្មលើការនាំ ចេញ។ មកដល់ទសវត្ស ១៩៩០ ឱកាសនេះបានថយចុះ ព្រោះប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍បានកសាងក្រុមសម្ព័ន្ធ អ្នកផលិត និងអ្នកផ្តល់សេវាកម្ម ដែលធ្វើឱ្យផលិតភាពកាន់តែខ្ពស់។ កំណើននៃការរួមសម្ព័ន្ធនានា នៅទ្វីប អាស៊ីធ្វើឱ្យពិពិធកម្មចំពោះការនាំចេញទំនិញកាន់តែមានការលំបាក ចំពោះបណ្តាប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមាន ប្រជាជនមួយ ពាន់លាននាក់។ ៣.២.២. លំហរូ មូលធន និងបណ្តប ា ទ ្រ ស េ កក ី្រ ប ្រ ផ ំ ត ុ ដល ែ មានបា ្រជ ជនមួយពាន់លាននាក់ ឥទ្ធិពលទីពីររបស់សាកលភាវូបនីយកម្ម មកលើការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមាន ប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ គឺលំហូរមូលធន។ មូលធនត្រូវបានបែកចែកចេញជាពីរប្រភេទគឺ មូលធន សាធារណៈ និងមូលធនឯកជន។ មូលធនសាធារណៈ គឺសំដៅទៅលើការវិនិយោគសាធារណៈ ដូចជា សាលារៀន មន្ទីពេទ្យ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងៗ។ ចំណែកឯមូលធនឯកជនវិញ គឺសំដៅទៅលើការវិនិយោគ របស់ឯកជន នៅក្នុងប្រទេសមួយ។ ចំពោះចំនុចនេះ យើងនឹងធ្វើការសិក្សាតែទៅលើមូលធនឯកជន។ សាកលភាវូនីយកម្មបានធ្វើឱ្យលំហូរមូលធនឯកជនមានការកើនឡើង ដោយសារផលចំណូលពីមូលធន មានកំរិតខ្ពស់ ជាពិសេសនៅអាស៊ីបូព៌ា ប៉ុន្តែវាបានធ្វើឱ្យមូលធនឯកជនរបស់ប្រទេសក្រីក្របំផុតថយចុះ ទៅវិញ ដោយសារតែលំហូរចូលនៃមូលធនមានចំនួនតិចតួច និងលំហូចេញនៃមូលធនមានចំនួនច្រើន។ ចំពោះលំហូរចូលនៃមូលធន គឺអាស្រ័យទៅលើវិនិយោគិនបរទេស។ មានមូលហេតុបី ដែលធ្វើឱ្យប្រទេស ក្រីក្របំផុតមិនអាចទាក់ទាញវិនិយោគិនបរទេសបាន គឺអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងគោលនយោបាយមិនល្អ សេដ្ឋកិច្ចមានទំហំតូចពេក និងការកែលំអគោលនយោបាយច្រើនតែមានភាពផុយស្រួយនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រ បំផុត។ កត្តាទាំងអស់នេះហើយដែលធ្វើឱ្យហានិភ័យនៃការ វិនិយោគនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចរបស់បណ្តាប្រទេសក្រីក្រ បំផុតមានកម្រិតខ្ពស់។ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ប្រទេសក្រីក្របំផុតជួបប្រទះនឹងការហូរចេញដ៏ច្រើននៃមូលធនផង ដែរ។ វិនិយោគិនក្នុងស្រុកក៏មានភាពភ័យខ្លាចផងដែរ ក្នុងការវិនិយោគរបស់ពួកគេ ដូច្នេះពួកគេបានយកប្រាក់ របស់ពួកគេទៅវិនិយោគនៅក្រៅប្រទេសវិញ។ ៣.២.៣. ចំណាកស្រក ុ និងបណ្តប ា ទ ្រ ស េ ក្រក ី ប ្រ ផ ំ ត ុ ដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លាននាក់ ឥទ្ធិពលទីបីនៃសាកលភាវូនីយកម្មទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសក្រីក្រគឺការធ្វើចំណាកស្រុក។ មានកត្តាពីរយ៉ាង ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជនធ្វើការចំណាកស្រុក គឺកតា្តប្រាក់ចំណូល និងការបង្ខំចិត្តចាកចេញរបស់ អ្នកដែលទទួលបានការអប់រំ។ កត្តាទីមួយគឺ ដោយសារតែគំលាតប្រាក់ចំណូលរវាងប្រទេសអ្នកមាន និងអ្នកក្រ មានគំលាតខ្លាំងពេក ទើបធ្វើឱ្យមានការចំណាកស្រុក។ កត្តាទី២ គឺដោយសារការបង្ខំចិត្តចាកចេញរបស់អ្នក ដែលទទួលបានការអប់រំ។ នៅក្នុងប្រទេសមួយគេធ្វើការញែកប្រជាជនជាពីរក្រុម គឺអ្នកដែលបានទទួលការអប់រំ 118 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម និងអ្នកដែលមិនបានទទួលការអប់រំ។ ចំពោះអ្នកដែលទទួលបានការអប់រំភាគច្រើននឹងធ្វើការនៅក្នុងមុខងារ សាធារណៈ ចំណែកឯ អ្នកដែលមិនបានទទួលការអប់រំ ភាគច្រើនចូលទៅបំរើការងារជាកងទ័ពជាមួយក្រុម ឧទ្ទាម។ នៅពេលដែលពួកឧទ្ទាមទទួលបានជោគជ័យ គេបង្ខំពួកអ្នកដែលទទួលការអប់រំ ដែលធ្វើការនៅក្នុង មុងារសាធារណៈបំរើពួកគេ ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍។ ចំពោះអ្នកទទួលបានការអប់រំណាដែលមិនព្រម តាមពួកគេត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីក្នុងប្រទេស។ កាធ្វើចំណាកស្រុករបស់អ្នកទទួលបានការអប់រំបានធ្វើអោយ ប្រទេសក្រីក្របំផុតបាត់បង់ នូវធនធានមនុស្ស ដែលជាឧបសគ្គដល់ប្រទេសទាំងនោះក្នុងការធ្វើឱ្យមានកំណើន និងការអភិវឌ្ឍន៍។ ៤.បញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ជាប្រទេសមួយដែលបានទទួលបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ផងដែរ។ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេ រាប់បញ្ចូលទៅក្នុងក្រុមប្រទេស “ទី្វបអាហ្វ្រិក+” ដែលជាក្រុមប្រទេសក្រីក្របំផុតនៅក្នុងពិភពលោក នាពេល បច្ចុប្បន្ននេះ។ ប្រទេសនេះក៏ដូចជាប្រទេសផ្សេងៗទៀតដែរ កំពុងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមនៃការភិវឌ្ឍន៍ ដែលបាន រៀបរាប់ខាងលើ ក៏ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនត្រូវបានដោះស្រាយរួចទៅហើយ។ អន្ទាក់អភិវឌ្ឍន៍ និងការខក ដំណើរក៏ជាកត្តាធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាទទួលបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ផងដែរ។ ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់ខ្លួនធ្លាក់ចូល ក្នុងអន្ទាក់ទំនាស់អស់រយៈពេលជិតបីទសវត្ស គឺចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៩៧។ សង្រ្គាមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងការធ្វើរដ្ឋប្រហារបានបំផ្លិចបំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេសនេះខ្ទេចខ្ទីអស់ ជាពិសេសធនធានមនុស្សត្រូវបានបាត់បង់អស់ (សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យប្រល័យពូជសាសន៍ឯង)។ បញ្ហាសង្រ្គាមនេះធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសជាតិគ្មានកំណើន និងប្រជាជនទទួលបានចំណូលទាប ដែលជា មូលហេតុនៃភាពក្រីក្រ។ កត្តាទី២ គឺអន្ទាក់ធនធានធម្មជាតិ ដែលប្រទេសនេះធ្លាប់បានធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់នេះ ផងដែរ គឺនៅពេលរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ ពួកកងទ័ពដែលនៅសេសសល់ដឹកនាំ ដោយ អៀង សារី បានទៅគ្រប់គ្រងតំបន់ពាយ័ព្យប្រទេស ជាពិសេសនៅខេត្តប៉ៃលិនដែលជាខេត្តសំបូរទៅ ដោយព្រៃឈើ និងធនធានរ៉ែដែលមានដូចជា ត្បូង និងពេជ្យជាដើម។ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេព្រៃឈើ ត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ និងរ៉ែផ្សេងៗត្រូវបានវិនាសហិចហោចអស់ តាមរយៈការជួញដូរជាមួយប្រទេសថៃនៅតាម ព្រំដែន។ ការគ្រប់គ្រងនេះបានធ្វើការគំរាមគំហែងដល់រដ្ឋាភិបាល ដូចនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវចំណាយថវិកាយ៉ាង ច្រើន នៅក្នុងវិស័យយោធាដើម្បីការពារខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យការវិនិយោគទៅលើវិស័យសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច មិនសូវមានអទិភាពនាពេលនោះ ហើយវាបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនជាខ្លាំង។ កត្តាទី៣ គឺអន្ទាក់គ្មានដែនសមុទ្ទ។ ចំពោះអន្ទាក់នេះ ខ្ញុំគិតថាប្រទេសកម្ពុជាមិនសូវរងផលប៉ះពាល់ពីអន្ទាក់ នេះ ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជាមានដែនសមុទ្ទ ហើយប្រទេសកម្ពុជាក៏មានប្រទេសជិតខាងល្អអាចជាទីផ្សារសេដ្ឋ កិច្ចរបស់ប្រទេសបាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀតប្រទេសកម្ពុជាបានចូលជាសមាជិកនៅក្នុងអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ទៀត។ ដូចនេះប្រទេសកម្ពុជាពុំមានបញ្ហាជាមួយប្រទេសនេះទេ។ កត្តាទី៤ គឺអន្ទាក់អភិបាលកិច្ចមិនល្អ

119 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម និងគោលនយោបាយមិនល្អ ហើយក៏ជាបញ្ហាប្រឈមធំបំផុតក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ អភិបាលកិច្ចនៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋពុំមានលក្ខណៈល្អប្រសើរជាពិសេសនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការ និងស្ថាប័នពន្ធដារ និងពន្ធគយ។ ទីមួយ ដោយសារបញ្ហាអំពើពុករលួយនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការ ធ្វើឱ្យប្រជាជនអស់ជំនឿទុកចិត្តជា ខ្លាំង។ ប្រជាជនមួយភាគធំតែងតែគិតថាគ្មានទេយុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ គឺមានតែយុត្តិធម៌សម្រាប់ អ្នកដែលមានប្រាក់តែប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯ ភាពអប្រសិទ្ធិភាពក្នុងស្ថាប័នពន្ធដារ និងគយវិញ បានធ្វើឱ្យ ចំណូលជាតិត្រូវបានបាត់បង់ ជាមូលហេតុធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលជួបប្រទះនូវឱនភាពថវិការធ្ងន់ធ្ងរ។ បន្ថែមលើនេះ ទៅទៀត បញ្ហាកង្វះខាតធនធានមនុស្សនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈបានធ្វើឱ្យការងារមុខងារសាធារណៈគ្មាន ប្រសិទ្ធភាព ដែលមិនអាចបំរើឱ្យផលប្រយោជន៍ប្រជាជនបាន។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ បញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងអំពើពុករលួយនេះ បានធ្វើឱ្យមានការាំងស្ទះ ដល់ការទាក់ទាញវិនិយោគ ជាពិសេសគឺឧស្សាហកម្មកែ ច្នៃពីផលិតផលកសិកម្មទៅជាទំនិញឧស្សាហកម្ម។ ពីព្រោះ ថាប្រទេសកម្ពុជាកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់ កាល Take off ហើយដើម្បី រុញច្រានប្រទេសកម្ពុជាអោយចូលទៅកាន់ដំណាក់កាល Drive to Maturity គឺ យើងត្រូវការពិពិធកម្មនៃឧស្សាហកម្មកៃច្នៃនេះឯង ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ប្រជាជនខ្មែរ ៨៥% គឺជាកសិករ។ បន្ថែមលើនេះទៅទៀត គោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសក៏មានលក្ខណៈល្អដែរ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អនេះហើយ បានធ្វើឱ្យប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយ គ្មានប្រសិទ្ធភាព។ កត្តាទំាងអស់នេះ បានធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាខកដំណើរក្នុងការទទួលបានផលប្រយោជន៍ដ៏ ច្រើនពីសាកលភាវូនីយកម្ម ថ្វីត្បិតតែប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលខ្លះៗក្តី។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ យើងកំពុង ព្រួយបារម្ភពីការបង្កើតតំបន់សហគមន៍អាស៊ាន ដោយសារតែប្រទេសយើងជួបប្រទះនឹងបញ្ហាកង្វះខាត ធនធានមនុស្ស មិនអាចទៅប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសនៅក្នុងតំបន់បាន។ បញ្ហាដែលយើងរំពឹងមួយទៀត នោះគឺជាផលចំណូលបានមកពីប្រេង ដែលប្រទេសយើងភ័យខ្លាចថា ពួកយើងនឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្ទាក់ធន ធានធម្មជាតិនេះសារជាថ្មី។ សរុបសេចក្តីមក ប្រទេសកម្ពុជាបាន និងកំពុងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមដែល លោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើង ហើញបញ្ហាប្រឈមធំបំផុត ដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងតែជួបប្រទះ គឺអន្ទាក់អភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចមិនល្អ។ ៥. ឧបករណ៍ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ទន្ទឹមនឹងបញ្ហាប្រឈមដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋមួយចំនួនទទួលបរាជ័យ លោក ផូល ខូលីយឺរ ក៏លើកយកឧបករណ៍ ដំណោះស្រាយមួយចំនួនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទំាងអស់នោះ។ សំនួរសួថា តើដំណោះស្រាយដែលគាត់បាន លើកឡើងនោះវាសាកសមទៅនឹងស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរឬទេ? ឧបករណ៍ទីមួយដែលលោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើង គឺជំនួយ។ ចំពោះ ចំនុចនេះខ្ញុំសូមធ្វើការ គាំទ្រដោយសារតែជំនួយនេះ បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសកម្ពុជា។ យើងដឹងហើយ

120 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ថាប្រទេសយើងបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលជាង៣ទសវត្ស ហើយត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេស និងជាពិសេសគឺ ធនធានមនុស្ស។ តាមរយៈការផ្តល់ជំនួយជាថវិកា វាមានសារៈសំខាន់ ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាទុន ក្នុងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងជំនួយ ទៅលើគម្រោងស្តារឡើងវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ជំនួយបច្ចេកទេសមានក៏សារៈសំខាន់ខ្លាំង ណាស់ដែរសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារប្រទេសយើងនៅមានបញ្ហាកង្វះខាតធនធានមនុស្សនៅក្នុងស្ថាប័ន សាធារណៈនៅឡើយ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងកម្មវិធីទ្រទ្រង់សុខភាពប្រទេសកម្ពុជា របស់ធនាគារពិភពលោក បានជួយពង្រឹងសមត្ថភាពបុគ្គលិកនៅក្នុងស្ថាប័នសុខាភិបាល ដែលជួយជំរុញធ្វើឱ្យការងារមានប្រសិទ្ធភាព គួរឱ្យកត់សំគាល់។ បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត ជំនួយត្រូវបានគេប្រើដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់រាជរដ្ឋភិបាលដើម្បីផ្តល់ អភិបាលកិច្ចល្អទៅកាន់ប្រជាជន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ផូល ខូលីយឺរ ក៏បានលើកឡើងដែរ ថាជំនួយជាអាវុធមុខពីរ ប្រសិនណាបើយើងប្រើប្រាស់វាមិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ វានឹងផ្តល់ផលអវិជ្ជមា ន ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស។ ឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនបានយយកប្រាក់ជំនួយទៅផ្គត់ផ្គង់តែវិស័យ យោធា និងមួយចំនួនទៀតត្រូវបានបាត់បង់ ដោយសារអំពើពុករលួយមិនអាចទៅដល់ដៃរបស់ប្រជាជន បាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការពឹងផ្អែកលើជំនួយទំាងស្រុងក៏ជារឿងមិនល្អដែរ ជាពិសេសជំនួយខាងបច្ចេកទេស ពីព្រោះជំនួយនេះនឹងត្រូវបានកាត់ផ្តាច់នៅពេលណាមួយ។ ដូច្នេះហើយទើប លោក ផូល ខូលីយឺរ បាន លើកឡើងថារដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើការបណ្តុះបណ្តាលបុគ្គលិករបស់ខ្លួនឱ្យមានជំនាញ និងមានសមត្ថភាព។ ចំណែកឯភ្នាក់ងារផ្តល់ជំនួយវិញ ត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវលើការផ្តល់ជំនួយរបស់ខ្លួនតាមរយៈការតាមដាន ថាតើរដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ជំនួយចំគោលដៅ ឬអត់។ ឧបករណ៍ទីពីរដែលលោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើងគឺអន្តរាគមន៍យោធា។ អន្តរគមន៍យោធាគឺ សំដៅលើ ការបញ្ចូនកងទ័ពបរទេសចូលទៅដោះស្រាយអន្ទាក់ទំនាស់ ដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុត ដើម្បីសា្តរឡើងវិញនូវសណ្តាប់ធ្នាប់ ការរក្សាសន្តិភាពក្រោយពេលបញ្ចប់សង្គ្រាម និងការបង្ការរដ្ឋប្រហារ។ តាមរយៈការសិក្សាពីអន្ទាក់ទំនាស់ ពួកយើងបានដឹងហើយថា ប្រទេសដែលទើបតែបញ្ចប់ទំនាស់អាចវិលមក រកទំនាស់វិញសារជាថ្មី គឺ ដោយសារតែហានិភ័យសំខាន់ពីរយ៉ាង គឺការបង្កើនចំណាយយោធារបស់ខ្លួន និងការ គំរាមកំហែងពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារពីសំណាក់កងទ័ពរបស់ខ្លួន។ ចំពោះហានិភ័យទីមួយកើតឡើងដោយសារ រដ្ឋាភិបាលថ្មីនៅមានកំលាំងខ្សោយ និងភ័យខ្លាចការវិលត្រលប់មកសារជាថ្មីនៃបះបោររបស់ពួកឧទ្ទាម រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនចំណាយ ទៅលើវិស័យយោធាយ៉ាងច្រើន ដែលធ្វើឱ្យចំណាយទៅលើវិស័យសង្គម និង សេដ្ឋកិច្ចមិនអាចទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជននៅតែមានប្រាក់ចំណូលទាប និងក្រីក្រ ដដែល និងធ្វើឱ្យហានិភ័យនៃសង្រ្គាមស៊ីវិលកាន់តែធំ។ ម្យ៉ាវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលនៅប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យ មួយទៀត គឺការគំរាមកហែងពីសំណាក់កងទ័ពរបស់ខ្លួន ដែលគេហៅថាការជម្រិតទ្រង់ទ្រាយធំ។ ដូច្នេះ ដើម្បី ទប់ស្កាត់នូវហានិភ័យទាំងពីរនេះ អន្តរាគមន៍កងទ័បរទេសដែលមានរយៈពេលយូរមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ 121 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដើម្បីរក្សាសន្តិភាពឱ្យបានយូរង្វែងនៅក្នុងប្រទេសដែលទើបងើបចេញពីទំនាស់ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសដល់ រដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្ទេរការចំណាយពីផ្នែកយោធាទៅកាន់ផ្នែកសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចវិញដែលជួយបង្កើនចំណូល របស់ប្រជាជាន និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត កងទ័ពបរទេសក៏មានតួនាទីប្រឆាំងនឹងការគំរាមពីធ្វើ រដ្ឋប្រហារ ពីសំណាក់កងទ័ពរបស់ខ្លួនផងដែរ។ ដូច្នេះ ហានិភ័យនៃសង្រ្គាមស៊ីវិល និងរដ្ឋប្រហារនឹងត្រូវបាន កាត់បន្ថយ។ បញ្ហាប្រឈមមួយទៀត គឺការចំណាយទៅលើសេចក្តីក្លាហានក្នុងការធ្វើអន្តរាគមន៍យោធា ពីព្រោះវាគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងសម្រាប់កងទ័ពនៅពេលពួកគេធ្វើអន្តរាគមន៍។ ដូច្នេះ ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ត្រូវហ៊ាន ចំណាយលើសេចក្តីក្លាហានផ្នែកនយោបាយ និងជួនកាលសេចក្តីក្លាហានរបស់ទាហាន។ ចំណែឯ ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ក៏ធ្លាប់មានប្រវត្តិជូរចត់ ទាក់ទងនឹងបញ្ហាអន្តរាគមន៍យោធានេះដែរ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៣ នៅពេលដែលកងរក្សាសន្តិសុខរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលហៅកាត់ថា UNTAC បានចុះមកធ្វើការ រៀបចំការបោះឆ្នោត ដើម្បីបញ្ចប់ជំលោះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយសារតែការដកកងទ័ពទៅវិញឆាប់រហ័ស ពេក ខណៈពេលដែលរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីមិនទាន់មានភាពរឹងមាំ ធ្វើឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលបានចំណាយប្រាក់យ៉ាង ច្រើនទៅលើវិស័យយោធា ដើម្បីរក្សាសនិ្តសុខនៅក្នុងប្រទេស។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០០០ ទើបរាជរដ្ឋាភិបាលបាន បង្វែរអទិភាពចំណាយមកកាន់វិស័យសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចវិញ។ ដូចនេះ ការធ្វើអន្តរាគមន៍យោធាត្រូវតែមានរយៈ ពេលវែងដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីអាចមានភាពរឹងមាំហើយ ទើបអាចធ្វើឱ្យអន្ទាក់ទំនាស់មិនត្រលប់មកវិញ។ ឧបករណ៍ទី៣ គឺការពង្រឹងច្បាប់ និងធម្មនុញ្ញ។ ការពង្រឹងច្បាប់នេះ វាមិនមែនធ្វើឡើងតែនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រ បំផុតនោះទេ វាក៏ត្រូវធ្វើឡើងផងដែរនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ដោយសារតែច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ វា បានជះឥទ្ធិពលមកកាន់ការខាតបង់របស់ប្រទេសក្រីក្របំផុត។ ឧទាហរណ៍ ធនាគារនៅអឺរ៉ុបមួយចំនួនបាន ទទួលការផ្ញើរប្រាក់របស់មេដឹកនាំផ្តាច់ការនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុត ហើយនៅពេលដែលមេដឹកនាំនោះស្លាប់ ប្រាក់ទាំងអស់នោះ ត្រូវបានទុកផ្អិបចោលនៅក្នុងធនាគារទាំងនោះ។ តាមហេតុផលប្រាក់នោះគួរប្រគល់ទៅ ឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីវិញ ដើម្បីយកមកអភិវឌ្ឍប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែតាមច្បាប់របស់ធនាគារនៅអឺរ៉ុប គឺមិនអនុញ្ញាតឡើយ។ ប្រសិន ណាបើរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍រឹតបន្តឹងទៅលើច្បាប់នេះ វានឹងប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់ ធនាគារខ្លួន។ សំនួរសួរថា តើប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍មានឆន្ទះក្នុងការរឹតបន្តឹងច្បាប់នេះ ដើម្បីជួយប្រទេសក្រីក្របំផុត ឬអត់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការពង្រឹងច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស។ វាអាចជួយក្នុងការកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ និងធ្វើឱ្យមានការទាក់ទាញវិនិយោគកើនឡើង។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេល ដែលអ្នកដឹកនាំធ្វើការរឹតបន្តឹង វានឹងធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់បក្សពួកអ្នកដឹកនាំ។ សំណួរសួរបន្តថា តើអ្នកដឹកនាំមានឆន្ទៈក្នុងការរឹតបន្តឹងច្បាប់ និងធម្មនុញ្ញ ឬអត់? ឧបករណ៍ទីបួន គឺគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម។ គោលនយោបាយលុបបំបាត់របំាងពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេស អភិវឌ្ឍន៍ មកកាន់ប្រទេសក្រីក្របំផុតតាមរយៈការអនុគ្រោះពន្ធ បានផ្តល់ឱកាសឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុតធ្វើ 122 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ដែលជួយជំរុញដល់ការនាំចេញ និងការទាក់ទាញវិនិយោគមកកាន់ ប្រទេសក្រីក្របំផុត ទទួលបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចាត់ចូលទៅក្នុងប្រទេសដែលត្រូវអនុគ្រោះ បំផុត (Most Favored Nation) នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្ម ពិភពលោក (WTO) នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤។ ប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធ នៅពេលដែលកម្ពុជា ធ្វើការនាំចេញទំនិញទៅកាន់ប្រទេសទាំងនោះ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានលំហូរនៃការវិនិយោគ និងការនាំចេញដ៏ច្រើន ដែលធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមានកំណើនជាខ្លាំង។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ឧស្សាហកម្ម កាត់ដេរកម្ពុជាបានរីកលូតលាស់យ៉ាងខ្លាំង ដែលធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានការកើនឡើងជាមធ្យមពីរខ្ទង់ចាប់ ពីឆ្នាំ ២០០៤-២០០៧ (កំណើន ១៣.៤ %នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៥) ។ ចំនុចមួយទៀត គឺភាពចាញ់ប្រៀបនៅក្នុង ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសអ្នកមាន។ ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេស ដែលមានឧត្តមភាពអត្ថប្រយោជន៍ ទៅលើទំនិញកសិកម្មដែលមានតំលៃថោក (ស្រូវរបស់កម្ពុជា) ចំណែកឯប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ជាប្រទេសដែលមាន ឧត្តមភាពប្រៀធៀប (Comparative Advantages) ទៅលើទំនិញឧស្សាហកម្មដែលមានតំលៃថ្លៃ (ឡានរបស់ជប៉ុន) ហើយដោយសារតែបច្ចេកទេសក្នុងការផលិតនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្របំផុតមិនរីកចំរើន ដូចនេះធ្វើឱ្យមានផលិតភាពទាប។ ដូច្នេះ នៅពេលធ្វើកិច្ចសន្យាពាណិជ្ជកម្ម ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍គួរធ្វើការផ្ទេរ បច្ចេកវិទ្យាចំពោះទំនិញ ដែលខ្លួនគ្មានឧត្តមភាពប្រៀបធៀបទៅឱ្យប្រទេស ដែលមានឧត្តមប្រៀបធៀបខាងទំនិញ នោះ ព្រោះថាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍មានផលិតភាពទំនិញខ្ពស់ជាងប្រទេសក្រីក្រគ្រប់មុខទំនិញ។ ៦. តួនាទីរបស់យុវជនក្នុងការជំរុញអោយមានការអភិវឌ្ឍន៍ តាមការបកស្រាយខាងលើបានបង្ហាញថា បញ្ហាប្រឈមធំបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ គឺបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងការអនុវត្តគោលនយោបាយមិនល្អ។ ដើម្បីឱ្យមានអភិបាលកិច្ចល្អ គឺយើងត្រូវ លើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដើម្បីទទួលបានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងការដឹកនាំប្រទេស យើងត្រូវតែ មានធាតុផ្សំចូលរួមដូចជា ការចូលរួម ការទទួលខុសត្រូវ តម្លាភាព នីតិរដ្ឋ ការឆ្លើយតប ការដំរង់ទិសដៅរកមតិ រួម សមធម៌ និងប្រសិទ្ធភាព ដែលជាលក្ខណៈនៃអភិបាលកិច្ចល្អ។ ដោយសារយុវជនមានចំនួនច្រើនបើប្រៀប ធៀបនឹងពលរដ្ឋដទៃ ហើយជាងនេះទៅទៀត យុវជនជាសម្បត្តិដ៏មានតំលៃបំផុតរបស់សហគមន៍ និងប្រទេសជាតិ ដូច្នេះដើម្បីឱ្យមានលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយុវជនគ្រប់រូបត្រូវតែ៖ ●● អាន ជជែក ធ្វើការអប់រំជាមួយអ្នកដទៃទៀត ចំពោះបញ្ហាដែលកើតមានក្នុងសហគមន៍រួចហើយសរសេរ អពីបញ្ហាទាំងនេះជូនអ្នកដឹកនាំ។ ●● ចេះបង្កើត ឬចូលរួមជាមួយសមាគមឯករាជ្យ និងអង្គការ ឬសហគមន៍នៅមូលដ្ឋានដទៃទៀត ដូចជាសមាគមយុវជននៅក្នុងឃុំ/សង្កាត់ដោយស្ម័គ្រចិត្ត។ ●● ចូលរួមប្រជុំនៅក្នុងសហគមន៍ ដូចជាការប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់ និងវេទិកាសាធារណៈ។ ●● ចូលរួមជាមួយក្រុមផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលមន្រ្តីសាធារណៈទៅលើបញ្ហាសំខាន់ៗ។

123 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ●● ជួយលើកស្ទួយការគោរពច្បាប់ សិទិ្ធ ការអត់ឱន គោរពសិទ្ធិរបស់យុវជន និងពលរដ្ឋដទៃ។ ●● ការពារ និងថែរក្សាឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់ដ៏ល្អរបស់ខ្មែរយើង។ ●● អភិវឌ្ឍគុណសម្បត្តិ និងវិន័យផ្ទាល់ខ្លួន ធ្វើចិត្តឱ្យទូលាយ ចេះអត់ឱន មានអាកប្បកិរិយាល្អ ហើយត្រូវចេះមើល និងគិតគូអោយបានវែងឆ្ងាយ។ ●● បណ្តុះបណ្តាលឱ្យបានយល់ដឹងពីគោលគារណ៍នៃប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ រៀនទទួលអំណរសាទរជាមួយភាពអត់ធ្មត់ និងការអត់ឱន។ ●● ចូលរួមសកម្មភាពទៅក្នុងការរៀបចំផែនការ ការអនុវត្ត និងការវាយតំលៃចំពោះគោលនយោបាយ និងកម្ម វិធីរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលទៅលើបញ្ហាដែលប៉ះពាល់យុវជន និងអនាគតរបស់ពួកគេ ទាំងនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ជាតិ។ ●● ផ្តួចផ្តើមគំនិតដឹកនាំ និងបងើ្កតវេទិកាយុវជនស្តីពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការអភិវឌ្ឍន៍ដោយចាប់ផ្តើម នូវថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ជាតិ។ ●● លើកស្ទួយឱ្យមានវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យ ជាមួយយុវជនទាំងថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិតាមរយៈប្រព័ន្ធអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលកម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរយុវជន ការទទួលស្គាល់នូវភាពចាំបាច់នៃការជជែកពិភាក្សា និងកិច្ច សហប្រតិបត្តិការដើម្បីលើកស្ទួយការអត់ឱន ការគោរព និងការយោគយល់។ ៧.សន្និដ្ឋាន និងអនុសាសន៍ សរុបសេចក្តីមក មានកត្តាធំៗពីរដែលធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុតដែលមានប្រជាជនមួយពាន់លានបរាជ័យក្នុងការ អភិវឌ្ឍន៍ ដែលកត្តាទាំងនោះមានដូចជា អន្ទាក់អភិវឌ្ឍន៍ និងការខកដំណើរចូលទៅកាន់សាកលភាវូនីយកម្ម ។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងអស់នោះ លោក ផូល ខូលីយឺរ បានលើកឡើងឧបករណ៍ចំនួនបួនដែលមាន ដូចជា ការផ្តល់ជំនួយ ការធ្វើអន្តរាគមន៍យោធា ការពង្រឹងច្បាប់ និងធម្មនុញ្ញ និងគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្ម។ ទន្ទឹមនឹងនេះផងដែរ ប្រទេសកម្ពុជាបាន និងកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាទំាងអស់នេះផងដែរ ហើយបញ្ហា ប្រឈមធំបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អ។ យុវជនមានតួនាទីសំខាន់ខ្លាំងណាស់ដើម្បី ដោះស្រាយបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អ ដើម្បីជំរុញជំរុញឱ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍ចីរភាព។ ដើម្បីឱ្យដំណោះស្រាយដែលបានលើកឡើងខាងលើទទួលបានជោគជ័យ យើងត្រូវការការចូលរួមពី ភាគីសំខាន់ៗចំនួនបី។ ភាគីទី១ គឺរដ្ឋាភិបាល។ ប្រសិនណាបើរដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទះក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា ប្រឈមទាំងអស់ ជាពិសេស គឺបញ្ហាអភិបាលកិច្ចមិនល្អនេះ តាមរយៈការពង្រឹងការនុវត្តគោលនយោបាយជាតិ ស្តីពីការអភិវឌ្ឍន៍យុវជនកម្ពុជាដែលបានអនុម័តនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១១ វានឹងអាចជួយជំរុញការអភិវឌ្ឍន៍ឱ្យមាន ល្បឿនកាន់តែឆាប់រហ័ស។ ភាគីទី២ គឺដៃគូអភិវឌ្ឍន៍។ ទំនួលខុសត្រូវរបស់ភ្នាក់ងារផ្តល់ជំនួយ និងឆន្ទះក្នុង ការជួយរបស់ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ទៅលើការពង្រឹងច្បាប់ និងគោលនយោបាយពាណិជ្ជពាណិជ្ជកម្ម មានសំរៈ

124 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម សំខាន់ខ្លាំងណាស់សំម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសក្រីក្រ។ កត្តាទី៣ គឺកត្តាបុគ្គលម្នាក់។ បុគ្គលម្នាក់ៗគួរតែ មានបាវចនាសម្រាប់ខ្លួនឯង។ ចំពោះបាវចនារបស់ខ្ញុំគឺ ការងារធ្វើ ជាតិនិយម និងឆន្ទៈ។ ដូចនេះបុគ្គលម្នាក់ៗ ត្រូវខិតខំប្រឹងរៀន ដើម្បីឱ្យខ្លួនក្លាយជាធនធានមនុស្សរបស់ប្រទេស ដែលជាបុគ្គលដែលអាចមានសមត្ថភាព ក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើ។ បន្ទាប់មកយើងត្រូវបណ្តុះចិត្តឱ្យមានជាតិនិយមក្នុងខ្លួន ពោលគឺចេះស្រលាញ់ ប្រទេសជាតិ បន្ទាប់មកយើងត្រូវបណ្តុះឆន្ទះរបស់ខ្លួន ដើម្បីការតំាងចិត្តឱ្យទទួលបានជោគជ័យ។

125 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់យុវជន រិន រដ្ឋា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Escape the bottom billion: Youth Capacity and Institutional Builing in Cambodia Honorary Essay by Dyna Heng

Summary In ‘the Bottom Billion’, poor countries suffer from falling into one or more of the four traps: conflict trap, natural resource trap, landlocked trap with bad neighbors, and poor governance trap. This essay argues that governance constraints such as weak institutions and inconsistent policies are the greatest challenges to Cambodia as they can hamper its development. Collier proposed that an international charter on post-conflict governance should be created and implemented, i.e. changes in developed countries’ laws that benefit the bottom billion, and international norms that help to guide rich countries’ behavior. In my view, this suggestion can work, but only to limited extent. First, it is practically difficult to get major powers to improve international norms such as that of transparency on natural revenue accounting and governance. Second, foreign pressures or international norms alone cannot push much for better governance.

It is the countries of the bottom billion that can truly solve their own problems. In this regard, the development of capability of individuals, organizational capacity, institutions, and rules in private and public sectors are crucial to improve the quality of governance. These subjects, however, are little discussed in ‘the Bottom Billion’. Against this background, Cambodian youth can play important roles in building institutions and thus promoting good governance in Cambodia through two important roles: (i) build their own capacity, and (ii) contribute to building organizational capability in Cambodia through their active participation and demand for accountability.

126 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Introduction ‘The Bottom Billion’ by Professor Collier has raised a lot of attention in the world of development. The book focuses on a billion people living in a group of 58 countries which are caught in traps and poverty. As opposed to Easterly (2006) and similar to Sachs (2005), Collier made an argument that rich countries can do something for the bottom billion living in what he calls ‘trapped countries’.

Nonetheless, the help involves more than just the handouts. Needed are actions from the international community to assist the trapped countries to achieve the rapid growth and poverty reduction. Such actions are indeed in the interests of developed countries, both on humanitarian and long-term security reasons.

Cambodia is also mentioned as one of the countries where the bottom billion lives in. This country had fallen into wars since 1970s till 1998. Today, peace and political stability has returned. However, around 30% percent of its population is still living under poverty (World Bank 2009). Therefore, it is important to frame a specific discussion on Cambodia, based on the ‘four traps’ and the solutions proposed by Collier.

This essay has three objectives. First, it summarizes Collier’s arguments, focusing on the four traps that contribute to the failing of states. Second, it discusses main challenges Cambodia is facing in its development. The essay then analyzes whether the solutions proposed by Professor Collier could help address those challenges. Finally, the essay presents some thoughts on how Cambodian youth can contribute to overcoming the challenges.

1. Four Traps That Contribute to State Failure In ‘the Bottom Billion’, poor countries suffer from falling into one or more of the four traps: conflict trap, natural resource trap, landlocked trap with bad neighbors, and poor governance trap. According to the book, 73 per cent of people in the bottom billion have been through civil wars, 29 per cent are in countries dominated by the malign politics of natural resources, 30 per cent are in landlocked, resource-poor countries with bad neighbors, and 76 per cent are in countries with bad governance and economic policies.

Conflict Trap Wars are usually disastrous, both in terms of economic and human loss.

Countries which have been through civil wars would to take a long period of time to get back to its initial pre-war income. Furthermore, once a country fall into a civil war, it is likely to have more. Also, the poorer a country becomes, 127 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

the more likely it is to succumb to civil war. As Collier put it, “halve the income of the country and you double the risk of civil war”. Central to this book is Collier’s conclusion that the risks of conflict are increased with: a relatively high proportion of young, uneducated men; an imbalance between ethnic groups; and a supply of natural resources, which simultaneously encourages and helps to finance rebellion.

Natural Resource Trap Resources are unlikely to be managed well in the poor countries which are often trapped in a vicious cycle of instability, conflict, and poverty. Natural resources ranging from minerals to forests and Petroleum can bring a number of negative effects: democracy malfunction and conflict over revenue, boom-bust instability, and Dutch Disease. In the presence of abundant resource, countries don’t need to levy taxes, which consequently can lead to little pressure for government accountability, and therefore fewer checks and balances. Resource revenues can induce boom-bust instability due to the volatile resource prices and inappropriate spending. Dutch Disease, an appreciation of home currency due to influx of resource revenues, can affect a country’s diversification effort, and competitiveness in non-oil export sector that would otherwise enhance the productive capacity of the economy.

Landlocked Trap A landlocked country is economically handicapped due to its dependency on neighbors’ transportation system at least when the country wants to trade.

These countries face a tremendous obstacle to development because it is very difficult for them to integrate into global markets for products that require mass transport through seas. Thus, trade restrictions and poor transportation infrastructure to the nearest coastline essentially makes a landlocked country hostage to its neighbors. However, if the neighboring countries are stable and growing with good infrastructure, the landlocked countries can benefit from the neighboring countries (often known as growth spill-over effect).

Poor Governance Trap Good governance is crucial for promoting and sharing economic growth by helping a country to realize its opportunities and potential through good economic policies and effective public service. In contrast, bad governance and poor economic policies can hamper a country’s economic growth and development. According to Collier (2007), terrible governance and policies can even destroy an economy with an alarming speed. For instance, with abundant

128 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

resource and well educated population, Burma should have been doing well economically. However, the military junta and isolation from the world has left the country well behind other countries.

2. The ‘Governance’ Constraints and Professor Collier’s proposed solution This essay argues that governance constraints such as weak institutions and inconsistent policies are the greatest challenge to Cambodia1, which can hamper Cambodia’s development. Indeed, much has been improved since the return of peace in 1998, but much more remains to be done to tap Cambodia’s development potential.

Cambodia fell in the conflict in 1970 with the coup led by Lon Nol. Later on, the Khmer Rouge regime (1975-1979) wiped out the very foundation of Cambodia’s development: loss of intellectuals, international isolation, abolishment of money and markets, and destruction of public infrastructure and institutions for health and education. The conflict trap lasted until 1998 when full peace and stability returned.

However, today’s Cambodia is different from the Bottom Billion countries in many ways. Cambodia has achieved an impressive economic growth over the last decade. Poverty has been reduced by around 1 percent every year. Cambodia is now a highly open economy with young population. This country has also food surplus and is well integrated into the regional growing neighbors such as Thailand, Vietnam, and China.

Against this backdrop, one would rule out the high risks of conflict and land-locked traps with bad neighbors. Nonetheless, natural resources and governance traps remain major concerns to Cambodia. High economic growth does not necessarily means good governance. As argued in the ‘Why nations fail’ by two MIT economists, political stability without ‘inclusive’ institutions may enable an economy to growth at limited extent, but will not permit the full ascent to modern prosperity. The economic growth and collapse of the Soviet Union serves a good example for this argument.

In this essay, due to length limitation, I focus on governance because policies such as judicial reforms and land reform policies matters a lot to Cambodia’s development. Poor governance can adversely shape social and economic policy making processes and development outcomes. It directly affects the healthcare, education, food and finance, all of which are vital to economic development.

1 Key governance issues in Cambodia are organized around four key elements: accountability, participation, predictability, and transparency.

129 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Governance also affects business environment and the effectiveness of foreign aid to Cambodia2. More importantly, governance also matters to the management of natural resources and long-term political stability in Cambodia. Nations can fail when institutions are “extractive”, protecting the political and economic power of only a small elite.

As a consequence of its dark past, governance quality in Cambodia is very limited, particularly in terms of property rights, rule of laws, and institutional capacity.

Major governance issues are incomplete separation of powers in the public sectors, power concentration on individual leader rather institutions, limited public-private partnership, land disputes33, and slow military reforms. Cambodia ranks in the 25th bottom percentile in terms of voice and accountability in World Governance Indicators, and 138th out of 183 jurisdictions in the 2012 World Bank’s Ease of Doing Business4. In the country diagnostic study by ADB (2012), governance issues (e.g. business regulation and unofficial payments) are also identified as one of the major constraints to Cambodia’s development. Most importantly, the combination of the lack of institutions, high military spending and slow military reform can still poses a major threat and risks to Cambodia’s political and economic stability in the coming years.

Solution and challenges For solution, Collier proposed aid for post-conflict reconstruction and infrastructure development; trade policies to help bottom-billion countries; a selective limited military interventions; and a set of international charters on natural resources, democracy, budget transparency, post-conflict politics, and international investment. On governance trap, Collier proposed that international charter on post-conflict governance should be created and implemented, i.e. changes in developed countries’ laws that benefit the bottom billion, and international norms that help to guide rich countries’ behavior. For instance, there should be international codes on banking sector to address deposit of corrupt money from the BB countries or on corrupt construction companies.

I agree that Collier’s suggestion can work, but only to some extent. First, it is practically difficult to get major powers to improve international norms such as that of transparency on natural revenue accounting and governance. Big 2 Cambodia remains highly dependent on foreign aid (around 10% of GDP).

3 Land disputes constitute about 60% of the cases brought before the Supreme Court (Naron, 2011, p.29) 4 http://www.doingbusiness.org/rankings.

130 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

countries themselves have agendas, particularly of natural resources. The international norm is even more difficult to be approved or effective with China emerging another major economic power, which cares more about national resources than about a developing countries’ governance. For instance, while international community was imposing economic sanction on Burma, China was doing the opposite.

Second, foreign pressures or international norms alone cannot push much for good governance. It is the countries of the bottom billion that can truly solve their own problems. The development of capability of individuals, organizational capacity, and institutions in private and public sectors are crucial to improve governance quality.

These subjects, however, are little discussed in ‘the Bottom Billion’, although he proposed a lot of what institutions and government of the West can do for the bottom billion.

I argue that the competent individual to change the system ‘from within’ is crucial in Cambodia because given the current political context, it is more feasible than any other forms of reforms. The Cambodian experience so far has clearly shown that if the government is not ready to change, external pressure and assistance will not help much. In this regard, external assistance can help more by identifying and promoting the conditions for ‘change from the within’.

Competent individual The success story of Ek Sonn Chan, the retired general director of the Phnom Penh Water Supply (PPWSA) Authority, can serve for a good example of how a competent individual can contribute to governance reform, at least at institutional level. Even with resistance for governance reforms and with gun pointing at his head by generals in some occasions, he has proved that governance quality can be improved by leveraging donor’s support and his capability.

After the UN-organized election in 1993, PPWSA was one of the very difficult and corrupt public institutions5. PPWSA faced many challenges ranging from the billcollection problem, which was related to the performance of the collector, the fact that powerful people refused to pay their water bills, and the inefficiency of the water supply system. Despite constraints and resistance of vested interest groups, Mr. Chan was able to implement several reforms to provide the clean and 5 See the interview at Princeton University, 2009 131 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

safe water supply in Phnom Penh, leveraging financial assistance and expertise from the international community to create incentives and effective rules. Today, PPWSA is one of the most efficient operating water authorities in the world. It is well respected and valued by the people, the governments, and the donor community for its achievement. This story is a vivid illustration of a successful interaction between local talent and the foreign assistance. It is this story that shapes my thoughts in the next section on the roles of youth.

3. Youth and Institution Building in Cambodia ‘The Youth of a Nation are the trustees of posterity’, Benjamin Disraeli (18041881).​Efforts to promote governance and quality of institutions cannot overlook the role of young people as potential activist and agents of change in this country, especially in their communities. To me, Cambodian youth can play important roles in building institutions and thus promoting good governance in Cambodia. However, to help overcome the challenges, it is important that my generation understands first where they are now.

A brief situation analysis Cambodian youth today contribute around one third of the total population (Figure 1). Every year, around 250,000-300,000 youth, which is around the size of total labor force in the whole garment industry, is entering the labor market. This can be either a potential or a burden, depending on ‘the quality of youth’.

Figure 1 Population structure (percentage of total population)

Source: Population census, 2008.

132 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Studies show that many Cambodian youth lacks both ‘technical’ and ‘soft’ skills such as work attitude, communication, and teamwork (CAMFEBA 2008, World Bank 2012). In a survey on 78 employers, about one third of the employers found it difficult to train or upgrade their workforce which lack basic knowledge and numeracy (HRINC 2011). 89 percent of employers complained about difficulties working with recent young graduates because of behavioral issues.

At the same time, Cambodian youth faces at least two major challenges: the quality of education and the lack of middle-aged Cambodians who could have served as their models and mentors. The latter were born and largely raised during the few decades of upheavals, isolation, and poverty6. Within this context, typical high school and university students may have no one to look to or have no proper advice on skills and attitude needed in the real professional world. As John Woden, a revered US basketball player puts it, ‘young people need models, not critics’.

Against this background, what can youth do to improve governance then?

Promoting the governance in Cambodia is their rights and even obligation because the quality of governance can affect their future. Youth can and indeed need to be part of the solution, rather than problems.

Nonetheless, I observe that a proportion of my generation (youth) tends to have a stronger sense of entitlement than a sense of responsibility. This might be due to our education system and society which has put little emphasis on attitude, ethics, hard work, but more on materialism and entitlement. If so, youth are partly victims of the instability and poor governance too. I believe that if we involve them in good education, if we have them discuss the real issues that they confront and if we give them skills that enable them to engage the real world, their potentials can be unleashed. It is this belief and the success story of Ek Sonn Chan that lead to the following suggestions for the role of youth in promoting good governance in Cambodia.

Individual Capacity Building: Youth and Their Education With good basic education, young people usually have the idealism, resourcefulness, responsiveness and resilience in contributing to be a part of solution. On the contrary, without good basic education and enough information, 6 Indeed, Cambodia has a relatively few best and brightest middle-age.

133 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

youth are not capable of engaging in promoting governance. Even worse, they could become a blind political tool for politicians or even the problem-makers and burden for the society.

As Professor Collier argues in the book, to graduate and avoid the traps, masses of educated citizens are necessary. Thus, the first and foremost task for youth is to get themselves a good education and learning through a wide range of good habits: • Read good newspapers every day to understand what is going on in the society, connect themselves to the world of knowledge and information, and thus improve their critical thinking.

• Observe, learn for self-improvement, and learn to work in teams.

• Create networks of knowledge sharing and learning on governance.

Cambodian youth have the freedom and information technology (Facebook and twitter) so that they can connect, exchange ideas, share experience, and learn more from each other about the current stage and trend of governance and social development in Cambodia. These activities would then encourage new forms of social and citizen participation.

• Attend seminars and workshop to be informed current issues in the country as well as to connect to the experienced and professionals.

With enough knowledge and experience, youth can be educators within their community, and make people care about and participate in the processes that shape the Cambodian society. In addition, to play other important roles, youth need to get ideas across effectively, organize themselves and target their efforts. To influence public policy, youth needs to learn how government works, and the importance of timing, compromise, and lobbying. All of these activities require youth to possess at least basic education and life skills. Indeed, if Cambodia has many capable youth, the probability of having a very good leader becomes high while that of instability also decreases.

Organizational Capability: Youth and Their Participation An improvement of a system requires changes at the bottom and the top of society. The transformation and promotion of governance in Cambodia too requires many small steps that move people to make changes in their daily lives, and more importantly demand changes from their leaders. Also, the role of institution is not only critical at the level of state, but also and particularly 134 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

at the level of family and community. Hence, as a large group in the population, youth can influence institutional building and the direction of governance reform through: • Demanding accountability and concrete actions from their government by motivating themselves and others to be agents of positive transformation • Understanding policy formulation and voice their concerns over decisions that affect them. By doing so, youth can participate in the development process, which is key to breaking the cycle of poverty and ultimately changing the bad habits in the society.

• Developing group action plans that delineate various suggestions to decision- makers and other stakeholders on how they can contribute to addressing the challenges of governance.

4. Road Ahead Never before has Cambodia had such a hopeful opportunity. It is now an open and stable country looking further to enjoy more benefits from trade, inflows of technology, investment, and the integration into the growing neighbors, rising Asian region as well as the global markets. However, major challenges such as institution and capacity building needs to be addressed. Good governance can help reduce risks of bad management of natural resources and bad policies through enhanced accountability and transparency among key stakeholders in Cambodia’s development.

What Cambodia does today affect what it goes tomorrow. Meanwhile, to predict a country’s future, ones should observe its youth. Now, the winds of generational change appear to be blowing already. But the wind direction and Cambodia’s long-term development will depend on how youth succeeds in possessing quality education and social engagement in the productive and innovative ways.

After all, it is important for youth to have a long term vision.

135 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

សម្លេងយុវជនស្តីពីអភិបាលកិច្ចនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម

Reference Acemoglu, Daron and Robinson, James (2012). Why Nations Fail.

ADB (2012). Cambodia Country Diagnostic Study: Overarching Diagnosis.

CAMFEBA (2008). Youth and employment: Bridging the Gap. HRINC (2011). Skills Policy Input Note: Analyzing the Demand Side.

Jeffrey Sachs (2005). The End of Poverty.

Naron, Hang Chuon (2011). Cambodia Economy: Charting the Course of Brighter Future.

Paul Collier (2007). The Bottom Billion.

Princeton University (2009). Innovation for Successful Societies.

UNICEF(2009). An analysis of the situation of children and woman in Cambodia.

MoEYS (2012). Education Congress Report.

William Easterly(2006). The White Man’s Burden.

World Bank (2012). Matching Aspiration: Skills for Implementing Cambodia’s Growth Strategy.

136 | អត្ថបទនិពន្ធរបស់លោក ហេង ឌីណា

អត្ថបទនិពន្ធទាំង១០នេះត្រូវបានសហការចងក្រងដោយអង្គការអុកស្វាម និងសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន ក្នុងគោលបំណង​ផ្សព្វផ្សាយ​ទស្សនៈរបស់ យុវជនកម្ពុជា ព្រមទាំងលើកកម្ពស់ការអាន ការពិភាក្សា​និងការតែងនិពន្ធ ស្តីពីគោលនយោបាយអភិវឌ្ឈន៍ និងការ​អនុវត្តន៍គោលនយោបាយ​ទាំង នោះក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសយុវជន។