CHƯƠNG IV CÁC GIẢI PHÁP BẢO TỒN KHU KHẢO CỔ HỌC IV.1 BẢO TỒN DI SẢN KHẢO CỔ TẠI MỘT SỐ NƯỚC CHÂU Á
Để quản lý, chính quyền địa phương đã thành lập Viện Bảo tàng Binh Mã Dũng với chức năng nghiên cứu, bảo tồn, phục chế, trưng bày, triển lãm, bảo quản các di vật. Viện đã hợp tác với các nước, tổ chức của Mỹ, Nhật, Bỉ, Anh trong việc hợp tác nghiên cứu đồng thời cũng là đơn vị giúp các địa phương khác tại Trung Quốc thực hiện các công việc bảo tồn, quản lý di tích... Giai đoạn đầu họ tập trung cho việc khai quật phát lộ di tích nhưng sau đó họ thấy rằng công
IV.1.1. Khu Binh Mã Dũng -Tây An -Trung Quốc
tác bảo quản các di tích sau khi phát lộ thực sự quan trọng, rất nhiều di vật bị hư hại sau khi phát lộ.
Được tình cờ phát hiện vào 29/3/1974 do những người nông dân địa phương trong
Chính vì vậy, sau giai đoạn đầu phát lộ ồ ạt người ta đã hạn chế bằng cách thực hiện nguyên tắc “giữ
khi đào giếng. Đến 17/6/1974 công tác khảo cổ khai quật di tích được bắt đầu và đến
nguyên” hoặc “ phép trừ” và không dùng “phép cộng” với di tích. Nhiều di vật sau khi được khai
1/10/1979 Bảo tàng khu di tích Binh Mã Dũng chính thức được mở cửa cho công chúng
quật, phục chế được đưa vào bảo quản với hệ thống kỹ thuật hiện đại, sau đó tổ chức trưng bày cho
2
vào xem. Trong dịp khai trương này một khu vực rộng 2000m đã được khai quật (được đặt tên là hố số 1) với 1078 tượng người và ngựa được phát lộ và phục chế đến nay đã làm
khách tham quan... IV.1.2. Khu Hµm Nguyªn §iÖn của §¹i Minh Cung- Trung Quốc
kinh ngạc toàn thế giới, một vùng quê bình thường của Trung Quốc đã trở thành một địa danh nổi tiếng của thế giới. Công tác khảo cổ tiếp theo với hố khai quật số 2 và số 3 được phát lộ. Hố số 3 được mở cửa cho công chúng vào năm 1989 và hố số 2 được mở cửa công bố vào tháng 10/1994. Rất di vật được tìm thấy tại các hố khảo cổ. Giải pháp bảo tồn, quản lý đối với khu di tích Binh Mã Dũng:
Hình 4.2 Mô hình phục dựng Điện Hàm nguyên trong bảo tàng của khi di tích §¹i Minh Cung của thành Tr-êng An (tøc T©y An hiÖn nay) thuộc đời nhà §-êng Tr-êng An, thành phè T©y An hiÖn nay, được thành lập vào năm 582A.D, năm thứ 2 của đời nhà Tuỳ và là thủ phủ của đời nhà §-êng (A.D 618 - 907). Cung điện hoàng đế được bố trí ở phần phía Bắc của thành Tr-êng An bao quanh khu ở của Hình 4.1 Nhà trưng bày hố 1 tại khu di chỉ Binh Mã Dõng
gia đình hoàng gia và cũng là chính điện. §¹i Minh Cung có quy mô lớn nhất trong số 3 cung điện
- Hố số 1 được bao phủ bằng một mái vòm bằng kết cấu khung giàn thép khổng lồ.
lớn của Tr-êng An. Cung điện là tổng thể của 3 khu: Hanyuan, Xuanzheng, Zichen. Khu Hanyuan
Hố số 2 và số 3 được xây dựng theo phong cách kiến trúc thời Tần - Hán. Tại hố số 2 có
là khu chính của cung điện Daming. Công cuộc xây dựng của khu Hanyuan được bắt đầu từ năm 662
bố trí các không gian trưng bày một số hiện vật, vũ khí, di vật được tìm thấy. Các di vật
A.D và hoàn thành vào năm 663 A.D và được duy trì sử dụng trong 223 năm.
này giúp chúng ta có một cái nhìn rõ hơn về khu di tích Binh Mã Dũng. 22
* Dự án (cơ sở) nền móng: Trong lúc nền móng của khu Hanyuan được tồn tại cho đến ngày nay và nhìn về cơ bản thì nó vẫn còn nguyên gốc. Nó đã bị phá huỷ nghiêm trọng hơn 1100 năm qua bởi nhân tố con người và môi trường. Vị trí quần thể cung điện Đại Minh Cung ở phần phía bắc của Tây An hiện nay,
kho¶ng 10 triÖu d©n. Kho¶ng 3000 n¨m tr-íc ®©y ®©y lµ khu c- tró cña ng-êi Shu cæ ®¹i g¾n liÒn víi rÊt nhiÒu truyÒn thuyÕt vÒ mét nÒn v¨n hãa phong phó vµ mét nÒn v¨n minh giµu cã. - Khu Jinsha có diện tích khoảng 5km2. kể từ năm 1995 các nhà khảo cổ đã khảo sát khai quật hơn 20 vị trí trong phạm vi khoảng hơn 100.000m2. Hình 4.3 Quy hoạch tổng thể khu Jinsha
các tàn tích của khu Hanyuan nằm ở trung tâm. Phần nền (chân đế, móng) ấn tượng nhất
Vµo buæi chiÒu ngµy 8/3/2001, trong khi xây dựng công nhân vô tình khám phá ra khu Jinsha
của khu Hanyuan có kích thước khoảng 200m dài từ Đông sang Tây, rộng 100m từ Nam
Ngoại ô phía tây của Thành Đô. Hơn
đến Bắc và cao 15m. Nó như một bằng chứng về sự nguy nga của kiến trúc gốc đã tồn tại
một ngàn di tích văn hóa quý báu đã
hơn 1300 năm trước. Khu Hanyuan đã được công nhận là di sản văn hoá, mục đích của dự
được phát lộ từ n¬i nµy, bao gồm
án tu bổ còn bao gồm cho phép nó như là bảo tàng ngoài trời cho giáo dục lịch sử, cũng
vàng b¹c, ngäc, ®ång, vµ c¸c ®å kim
như là một điểm tham quan tìm hiểu văn minh cổ Trung Quốc.
khÝ kh¸c. Ngoài ra, nhiều ®å gốm gần một tấn ngµ voi ®· được ph¸t hiện.
* Công tác khảo cổ: Việc khai quật và khảo sát khu di tích Hanyuan được tiến hành từ năm 1959 đến
Khu Jinsha cæ x-a được
1960 bởi Viện Khảo cổ - Học viện khoa học Trung Quốc. Họ khảo sát và tìm ra toà nhà
thành lập víi rất nhiều chức năng các
chính và sảnh đường.
khu vực khác nhau, bao gåm khu vực
Mặc dù sàn của toà nhà đã không còn nữa, nhưng phần chân đế (móng) của các tường và
cung ®iÖn, khu vực nghÜa ®Þa và các
các vết tích móng cột đá phần lớn vẫn còn lại. Chính vì vậy các nhà nghiên cứu đã có thể
khu dân cư. Víi quy mô, chức năng
xác minh hình dạng và cấu trúc chính của toà nhà.
của khu vùc nµy cũng như số lượng
* Bước khai quật tiếp theo:
các di vật ph¸t lé cã thÓ thÊy Jinsha là
Công việc chuẩn bị cho tu bổ và bảo tồn phần nền móng của toà nhà Hanyuan đã
một khu vực thuộc trung tâm của nền
được tiến hành từ năm 1995 đến 1996. Vào thời gian này khai quật khảo cổ học thông qua
văn minh cổ xưa của Shu.
phương pháp khảo cổ toàn diện di tích, khai quật một diện tích 27.000m2. Cuộc khảo cổ
Sau khi tiÕn hµnh kh¶o cæ, c¸c
này (cho phép) dẫn đến một hiểu biết mới về những vấn đề như: lớp cột của Hanyuan,
di vËt ®-îc phôc chÕ, b¶o qu¶n vµ
hình dạng và cấu trúc của hiên lớn, vị trí của đuôi rồng…
tr-ng bµy trong mét khu b¶o tµng rÊt
Nghiên cứu hình dáng gốc của toà nhà
hiÖn ®¹i theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Víi tæng diÖn tÝch lªn ®Õn 300.000m2 trong ®ã 70% lµ diÖn tÝch
Đây là nội dung khó và phức tạp. Căn cứ vòa dấu tích nền móng, các dữ liệu khảo
c«ng viªn c©y xanh. Khu di tích khảo cổ Jinsha được trưng bày giới thiệu trong hai nhà trưng bày
cổ, kết hợp giữa kết quả khảo sát và tài liệu cổ thì tổ hợp Hanyuan bao gồm các kiến trúc:
với kiÕn tróc hiÖn ®¹i. Mét c«ng tr×nh kiÕn tróc cã d¹ng b¸n nguyÖt đÓ giới thiệu các di chỉ khảo cổ
toà nhà chính Hanyuan, các đường, cổng, s¶nh ®-êng, hiªn lín..., đối chiếu với đặc điểm
học nguyên trạng tại chỗ. Rất nhiều hiện vật được khai quật từ các điểm khác nhau ®-îc ®-a vÒ b¶o
kiến trúc giai đoạn này, các nhà nghiên cứu đã phỏng dụng mô hình cung điện. Mô hình
qu¶n triÓn l·m t¹i b¶o tµng cã mÆt b»ng h×nh vu«ng. C«ng t¸c b¶o qu¶n, triÓn l·m, tr-ng bµy néi
được trưng bày trong khu bảo tàng để khách tham quan có thể hình dung được cấu trúc ,
thÊt víi hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ quy m«.
quy mô của cung điện xưa. IV.1.3.Bảo tồn khu KCH Jinsha, Thành Đô, Trung Quốc
- Khu khảo cổ học Jinsha thuộc phía tây ngoại ô thành phố Thành Đô. Bao bọc bởi phía Bắc là đường Yangxi, phía đông là đường Tonghe và đại lộ KingYang, phía nam là đường Qinjiang, phía tây là vành đai của thành phố, cách trung tâm thành phố 5km. Thành đô là một thành phố víi lÞch sö kho¶ng 3000 n¨m, d©n sè
Tổng thể của khu di tích được quy hoạch như một công viên với năm khu vực chức năng chính: Nhµ trưng bày tại chỗ, bảo tàng, Trung tâm Bảo vệ các di tích văn hóa, Khu th«ng tin du lÞch, khu c©y xanh.
23
Hình 4.4 Nhà trưng bày tại chỗ di chỉ khảo cổ học ku Jinsha IV.1.4. Khu bảo tồn kinh đô Nara Nhật Bản
Hình 4.5 Hình thức giới thiệu ngoài trời các dấu tích kiến trúc bằng cây xanh tại khu Nara
Thành phố Nara là thủ phủ của tỉnh Nara, thuộc vùng Kansai, được biết đến là kinh đô cổ xưa nhất của Nhật Bản. Mặc dù chỉ được chọn làm kinh đô trong 75 năm ngắn ngủi nhưng Nara vẫn sở hữu và bảo tồn được một quần thể kiến trúc cổ độc đáo, được UNESCO công nhận di sản thế giới. Heijō-kyō (Bình Thành Kinh) là trung tâm chính trị, thủ đô của Nhật Bản vào thời Nara, vì vậy cũng được gọi là kinh đô Nara. Heijō-kyō nằm ở vùng phụ cận của hai thành phố Nara và Yamatokooriyama thuộc tỉnh Nara ngày nay, được xây dựng mô phỏng theo kiến trúc kinh đô Trường An triều Đường và thành Lạc Dương triều Bắc Ngụy của Trung Quốc. Là trạm cuối cùng của “con đường tơ lụa”, Heijō-kyō sớm trở thành một thành thị quốc tế sầm uất. Kinh thành Heijō có dạng hình chữ nhật kéo dài theo hướng Nam Bắc với đại lộ Chu Tước ở ngay chính giữa tựa như một trục chia toàn bộ vùng kinh thành Heijō thành 2 phần đối xứng là Tả kinh và Hữu kinh. Sau khi khai quật sau hàng chục năm nghiên cứu một số thành phần của cung điện đã được nghiên cứu phục dựng. Một số khu vực khảo cổ khác vẫn tiếp tục được nghiên cứu trưng bày nguyên trạng trong nhà hoặc và tái hiện ngoài trời dưới nhiều hình thức
Hình 4.6 Hình thức lấp và tái hiện các dấu tích kiến trúc bằng vật liệu mới lên trên
khác nhau như đánh dấu bằng chân tảng, cột cây, sa bàn… 24
Bảo tàng được xây dựng trên một địa điểm khảo cổ rộng lớn nên sàn nhà, bên ngoài và bên trong sử dụng kính để du khách có thể nhìn thấy các cuộc khai quật bên dưới. Bảo tàng cũng được bố trí giảng đường, nhà hát ảo và một phòng triển lãm tạm thời.
Hình 4.8 Trưng bày nguyên trạng tại chỗ dưới tầng hầm công trình kiến trúc mới Tổng diện tích: 21.000 mét vuông (226.000 feet vuông) Hình 4.7 Phục dựng lại công trình kiến trúc trên cơ sở khảo cổ
Không gian triển lãm: 14.000 mét vuông
IV.2 BẢO TỒN DI SẢN KHẢO CỔ TẠI MỘT SỐ NƯỚC CHÂU ÂU
Cây cảnh không gian xanh: 7.000 mét vuông
IV.2.1. Bảo tàng Acroplis Athen, Hy Lạp
IV.2.2. Bảo tàng Vesuna, Pháp
Được xây dựng trong khu vực Athens lịch sử, bảo tàng Acropolis nằm cách đền
Bảo tàng Vesunna nằm ở trung tâm của thành phố cổ của Perigueux, được thành lập bởi
Parthenon 1,000 feet về phía đông nam, lối vào chính kết nối người đi bộ với khu khảo cổ
những người La Mã trong thế kỷ đầu tiên. Bảo tàng được thiết kế bới kiến trúc sư Jean Nouvel vào
và đài kỷ niệm thành Athens cổ đại. Vị trí này đã được lựa chọn cẩn thận để tạo sự đối
năm 1993. Sau khi phát lộ phần nền móng của dinh thự từ thời La Mã. Để bảo quản KTS đã thiết kế
thoại giữa không gian bảo tàng và đền Parthenon. Trong quá trình chuẩn bị xây dựng, các nhà khảo cổ học đã khám phá được các hiện vật của thành phố Athen cổ đại, hố khai quật có diện tích 43,000 feet vuông. Các hiện vật này sẽ được bảo quản và trưng bày trong bảo tàng và là một phần quan trọng cho sự trải nghiệm của du khách. Các bộ sưu tập của bảo
bảo tàng bao che một phần nền móng đã phát lộ. Bên trong bảo tàng những yếu tố kết cấu thép nhẹ với một loạt các nâng lên đường đi bộ gỗ, bên cạnh việc chiêm ngưỡng các dấu tích gốc du khách có thể xem thêm các thông tin về di chỉ thông qua các giới thiệu được bố trí ở xung quanh. Để cho
tàng được trưng bày trên ba cấp độ, trong khi một mức độ trung thứ tư nhà ở các không
người xem có thể hình dung dễ dàng hơn, người thiết kế đã tái hiện cấu trúc của tòa nhà thông qua
gian phụ trợ như các cửa hàng bảo tàng, quán cà phê và văn phòng. Trên cấp độ đầu tiên
hình vẽ mặt bằng trên trần tương ứng với các dấu tích phía dưới. Tường bao quanh của tòa nhà bằng
của bảo tàng có những phát hiện của các sườn dốc của Acropolis. Các hội trường lâu dài
kính tạo sự giao hòa giữa thiên nhiên với bên ngoài vào không gian bên trong công trình. Tổng diện
và hình chữ nhật có sàn dốc, tương tự như lên trời để đá. Sau đó, du khách được tìm thấy
tích nhà trưng bày là 2300m2.
tại phòng hình thang lớn nơi trưng bày những phát hiện cổ xưa.
25
công trình bằng khu thép mặt gỗ cho phép người tham quan có thể tiếp cận gần các dấu tích khảo cổ học.
IV.2.3. Bảo tàng Olmeda, Tây Ba Nha
Bắt đầu phát hiện từ năm 1968, dấu tích khảo cổ học là một biệt thự được xây dựng 2
vào thế kỷ thứ 4 tại pedsora de la vega -Tây Ba Nha, với diện tích khoảng 3.000m . Mặt
IV.3. NHỮNG PHƯƠNG PHÁP BẢO TỒN, ỨNG XỬ VỚI DI CHỈ KHẢO CỔ
* Các giải pháp thường được áp dụng trên thế giới
bằng tòa nhà có cấu trúc bới các phòng chức năng nhỏ được sắp xếp quanh một sân trong. Tòa nhà có 4 phòng bốn được trang trí với họa tiết khảm. Trong số 27 phòng, 12 được trang bị hệ thống sưởi ấm ngầm. Tòa nhà có bốn tháp: hai trong số họ có một kế hoạch
1.Bảo tồn và trưng bày dưới dạng bảo tàng tại chỗ đối với khu khai quật có quy mô lớn. Kết hợp các không gian trưng bày hiện vật, hình ảnh, mô hình, phim...
sàn vuông, trong khi hai khác là hình bát giác. Bên ngoài có một hiên lối vào lớn. Điểm
2.Trưng bày dưới dạng hầm kính đối với các hố khai quật nhỏ, nằm rải rác.
nổi bật về nội là có một phòng trang trí khảm mô tả truyền thuyết của Ulysses và Achilles.
3. Phục dựng đối với di chỉ công trình kiến trúc khi có đủ tài liệu, cơ sở khoa học.
Ngoài ra cũng có những phòng tắm hơi, nghĩa trang và các hiện vật là dụng cụ hàng ngày
4.Lấp cát bảo quản di tích và hiện vật gốc, tái hiện lại di tích trên bề mặt lấp theo đúng
đã được tìm thấy.
hình thức và tỉ lệ, có thể sử dụng chất liệu bền vững khác, thể hiện các thông tin cơ bản ở bên trên bằng biển chỉ dẫn, cây xanh.... để giới thiệu trưng bày ngoài trời 5. Với các dấu tích kiến trúc bền vững bằng đá, khu vực có quy mô lớn có thể trưng bày nguyên trạng ngoài trời . Tùy vào tính chất của từng di chỉ khảo cổ về loại hình di chỉ (dấu tích công trình, di vật, di cốt…), môi trường hiện trạng của khu khảo cổ, mức độ toàn vẹn, hàm lượng thông tin khoa học sẽ lựa chọn các giải pháp bảo tồn khảo cổ một cách phù hợp để giới thiệu. Giải pháp phổ biến nhất vẫn là làm nhà trưng bày nguyên trạng tại chỗ trong nhà một phần hoặc toàn bộ các di chỉ được phát lộ. Bên cạnh đó là các giải pháp hỗ trợ cung cấp diễn giải các thông tin khoa học về khu di chỉ khảo cổ học. Đối với di chỉ là dấu tích của công trình kiến trúc người ta có thể phục dựng lại trên cơ sở phân tích các thông tin khoa học một các thận trọng chuẩn xác.
Hình 4.9 Nhà trưng bày bảo quản tại chỗ kết hợp các hình thức diễn giải minh họa Giải pháp bảo tồn bằng cách trưng bày toàn bộ dáu tích nền móng trong một nhà trưng bày với diện tích 7130m2, kiến trúc đơn giản với cấu trúc vỏ bọc bên ngoài là thép đục lỗ trong một khung cảnh thiên nhiên nông thôn hoang sơ. Cấu trúc toàn nhà với 4 nhịp mái vòm và có tới 110 tụ tường đỡ xung quanh. Để tái hiện cấu trúc của các gian phòng và sân trong người thiết kế đã dùng các tấm ngăn xuyên sáng trên các vị trí dấu tích tường của công trình. Đường dẫn tham quan 26