Η διάδοση του χριστιανισμού στους Μοραβούς και στους Βούλγαρους
Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών Η Μεγάλη Μοραβία στην μεγαλύτερη επέκτασή της (β’ μισό 9ου αι.)
Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών • Ο ηγεμόνας των Μοραβών Ραστισλάβος ζήτησε (το 862) από το Βυζάντιο ιεραποστόλους για να διδάξουν το χριστιανισμό. Ήθελε βα συμμαχήσει με το Βυζάντιο για να αντισταθμίσει την απειλή Γερμανών και Βουλγάρων • Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ και ο Πατριάρχης Φώτιος κατάλαβαν ότι είναι ευκαιρία για το Βυζάντιο να επεκτείνει την επιρροή του στην κεντρική Ευρώπη • Η αποστολή ανατέθηκε σε δύο αδερφούς από τη Θεσσαλονίκη: τον Μεθόδιο και τον Κωνσταντίνο (που μετά έγινε καλόγερος με το όνομα Κύριλλος). Τα δυο αδέρφια ήταν έμπειροι διπλωμάτες, μορφωμένοι και μιλούσαν σλάβικα
Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος
Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος σε μνημείο στη Μόσχα
Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος σε μνημείο στο Κίεβο
Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος σε φορητή Βουλγάρικη εικόνα του 1848
Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών • Οι δύο αδελφοί έφτασαν στη Μοραβία το 863. • Ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος) δημιούργησε ένα σλαβικό αλφάβητο που να αποδίδει όλους τους φθόγγους της σλαβικής γλώσσας • Επίσης μετέφρασε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία (πράγμα που δεν επέτρεπε η καθολική εκκλησία, η οποία αποδέχονταν για τη λατρεία μόνο τα λατινικά)
Η σημασία του εκχριστιανισμού • Η χρήση της σλαβικής γλώσσας διευκόλυνε τους Μοραβούς να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη λειτουργία και εξασφάλισε επιτυχία στο ιεραποστολικό έργο • Οι δύο αδελφοί οργάνωσαν τη σλαβική εκκλησία και μύησαν τους σλάβους στο πολιτιστικό σύστημα του ελληνισμού και του χριστιανισμού • Ο εκχριστιανισμός συντέλεσε στην ενότητα των σλάβων αφού ενίσχυσε την κοινότητα της φυλής με την κοινότητα της πίστης
Η σημασία του εκχριστιανισμού •
•
• •
• •
Στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Βουλγάρων η βυζαντινή εκκλησία συγκρούστηκε με τον πάπα, που επιδίωκε την επέκταση της εξουσίας του στην άμεση γειτονία του Βυζαντίου Οι Βυζαντινοί υποχρέωσαν το βούλγαρο ηγεμόνα Βόρι να δεχτεί το χριστιανισμό από την Κων/πολη και να βαφτιστεί ο ίδιος με ανάδοχο τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ (864) Λίγο αργότερα, με πρόσκληση των Βουλγάρων ο πάπας έκανε νέα επέμβαση στα ζητήματα της βουλγαρικής εκκλησίας Τότε ο πατριάρχης Φώτιος υπερασπιζόμενος την ανεξαρτησία της ανατολικής εκκλησίας και τα συμφέροντα του Βυζαντίου κατηγόρησε τη ρωμαική εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη Η Σύνοδος του 867 αναθεμάτισε τον πάπα, απέριψε το δόγμα για την εκπόρευση του Αγ. Πνεύματος και καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία Με τη σύνοδο του 870 η Βουλγαρία υπάχθηκε οριστικά στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κων/πολης
Σε ποια γλώσσα ή ποιες γλώσσες πίστευαν αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής Εκκλησίας ότι έπρεπε να εκχριστιανίζονται οι ξένοι λαοί, σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα; Τι συμπεραίνεις από αυτή τη στάση για τη νοοτροπία των δύο εκκλησιών και τη στάση τους απέναντι στους άλλους λαούς; Ανασκευή της θεωρίας των τριών γλωσσών
Όταν ο Κωνσταντίνος ήταν στη Βενετία, μαζεύτηκαν οι λατίνοι επίσκοποι, ιερείς και μοναχοί και στράφηκαν εναντίον του, όπως οι κουρούνες ενάντια στο γεράκι, και διατύπωσαν την αίρεση των τριών γλωσσών, λέγοντας: «Πώς συμβαίνει να έχεις επινοήσει για τους Σλάβους μια γραφή και να τους διδάσκεις κείμενα γραμμένα σ' αυτή, μια γραφή που δεν τη βρήκε ποτέ κανένας ως σήμερα ούτε απόστολος ούτε πάπας ούτε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ούτε κι ο Ιερώνυμος; Εμείς ξέρουμε μόνο τρεις γλώσσες, στις οποίες επιτρέπεται να δοξολογείται γραπτώς ο θεός, την εβραϊκή, τη λατινική και την ελληνική». Ο Φιλόσοφος απάντησε: «Μήπως η βροχή δεν έρχεται από το Θεό και δεν πέφτει για όλους τους ανθρώπους; Μήπως ο ήλιος δεν λάμπει για όλους τους ανθρώπους και μήπως όλοι δεν αναπνέουμε τον ίδιο αέρα; [...] Πολλοί λαοί έχουν δική τους γραφή και κάθε λαός τιμά το θεό στη δική του γλώσσα [...]». Βίος Κωνσταντίνου, γερμ. μετ. Jo. Bujnoch (Slavische Geschichtschreiber 1), Γκρατς-Βιέννη-Κολονία 1958, 71-72
Απόψεις του Φωτίου για τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Ο Φώτιος [...]αναφέρει τις άθλιες συνήθειες και τις ψευδείς διδασκαλίες που επέβαλαν οι μοχθηροί Λατίνοι στους άτυχους Βουλγάρους: αυτές περιλάμβαναν την πρακτική της νηστείας του Σαββάτου και τη συντόμευση της Τεσσαρακοστής κατά μια εβδομάδα, την καταδίκη των νυμφευμένων ιερέων και την επιμονή στο ότι μόνο επίσκοποι μπορούν να τελούν το μυστήριο του χρίσματος [...]. Ακόμη σοβαρότερο ήταν το γεγονός, τόνιζε ο Φώτιος, ότι οι λατίνοι κληρικοί στη Βουλγαρία προπαγάνδιζαν το δόγμα της διπλής εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος• αυτό ήταν καθαρή αίρεση [...]. D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453, μετ. Γ. Τσεβρεμές, Θεσσαλονίκη 1991, 158-159.