Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
Βενετία
Χάρτης της Βενετικής Δημοκρατίας γύρω στο 1000
Ιστορικός χάρτης (του Piri Reis) που απεικονίζει τη Βενετία
Το παλάτι των δόγηδων στη Βενετία
Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς • Για να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς όταν επιτέθηκαν στο Βυζάντιο, ο Αλέξιος ζήτησε τη βοήθεια της Βενετίας. • Όταν, με τη βοήθεια του βενετικού στόλου, οι βυζαντινοί νίκησαν τους Νορμανδούς, ο Αλέξιος θέλησε να ανταμείψει τους συμμάχους του εκδίδοντας ένα χρυσόβουλο (1082) με τα ακόλουθα προνόμια: i. Παραχώρησε τίτλους και χρηματικές χορηγίες στους άρχοντες της Βενετίας ii. Παραχώρησε στους Βενετούς εμπόρους αποβάθρες και καταστήματα στην Πόλη iii.Επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται ελεύθερα και χωρίς να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια
Ας δούμε τα πιο σημαντικά προνόμια που έδωσε ο Αλέξιος Α ́ Κομνηνός στη Βενετία, όπως τα περιγράφει η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα. Και παραχώρησε όλα τα εργαστήρια από την παλιά εβραϊκή σκάλα [προκυμαία του λιμανιού] ως την ονομαζόμενη Βίγλα και δώρισε επίσης όλες τις προκυμαίες που βρίσκονται ανάμεσα σ’ αυτά τα δυο σημεία. Και άλλα πολλά ακίνητα χάρισε που βρίσκονταν είτε στη Βασιλεύουσα [Κωνσταντινούπολη] είτε στην πόλη του Δυρραχίου είτε οπουδήποτε αλλού εκείνοι το ζήτησαν. Και το κυριότερο, τους απάλλαξε από τους φόρους σ’ όλες τις χώρες που ήταν κάτω από την κυριαρχία των Ρωμαίων [τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία], ώστε να εμπορεύονται ελεύθερα [...], χωρίς να πληρώνουν ούτε καν έναν οβολό [νόμισμα] ως τελωνειακό δασμό μήτε να καταβάλλουν οποιαδήποτε εισφορά στο κράτος. Εξαιρέθηκαν έτσι από κάθε έλεγχο του βυζαντινού κράτους.
Άννα Κομνηνή, Αλεξιάδα, πρώτο μισό 12ου αιώνα Μετάφραση: Αλόη Σιδέρη
Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς Συνέπειες • Με το Χρυσόβουλο του 1082 το Βυζάντιο παραιτήθηκε από τα δικαιώματά του που δόθηκαν στους Βενετούς ως προνόμια • Έτσι οι Βενετοί ίδρυσαν μια πανίσχυρη οικονομική αυτοκρατορία παίρνοντας στα χέρια τους το εμπόριο της Ανατολής ενώ το Βυζάντιο έχασε το ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ Ανατολής και Δύσης
Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς Προσπάθειες αντίδρασης Οι Αυτοκράτορες προσπάθησαν να αντιδράσουν: I. Δήμευσαν περιουσίες Βενετών II. Υποκίνησαν βιαιότητες του λαού της πρωτεύουσας εναντίον των Βενετών III. Παραχώρησαν προνόμια στις άλλες ιταλικές πόλεις για να αυξήσουν το μεταξύ τους ανταγωνισμό Τα μέτρα αυτά δεν απέδωσαν γιατί η Βενετία (και οι άλλες ναυτικές δυνάμεις της Ιταλίας) ήταν πια αρκετά ισχυρές ώστε να επιβάλλονται στο Βυζάντιο. Έτσι μετά από κάθε πρόσκαιρη αντίδραση οι Λατίνοι επανέρχονταν παίρνοντας ακόμα μεγαλύτερα προνόμια
Το σχίσμα των δύο εκκλησιών • Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ' η παλιά διαμάχη ανάμεσα στη Ρώμη και στην Κωνσταντινούπολη για την κυριαρχία στη χριστιανική οικουμένη οδήγησε σε ρήξη • Οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρώμη και το πατριαρχείο Κων/πολης (με το οποίο συμπαρατάχθηκαν τα πατριαρχεία Αντιόχειας, Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας) διακόπηκαν.
Το σχίσμα των δύο εκκλησιών Το γεγονός αυτό που έμεινε γνωστό ως σχίσμα έγινε υπό τις ακόλουθες συνθήκες: • Παπική πρεσβεία με επικεφαλής τον καρδινάλιο Ουμβέρτο επισκέφτηκε την Κων/πολη και τον Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο με σκοπό την επίλυση λειτουργικών και δογματικών διαφορών ανάμεσα στα δύο Πατριαρχεία. • Οι συνομιλητές όμως δεν ήταν κατάλληλοι (έδειξαν αλαζονεία και δεν ήταν καθόλου διαλλακτικοί) με αποτέλεσμα οι διαφορές (που δεν ήταν αγεφύρωτες) να οδηγήσουν στη ρήξη και στη δημιουργία δύο διαφορετικών Εκκλησιών (Ορθόδοξη και Ρωμαιοκαθολική) με συνέπειες ολέθριες
• Επιστολή του Μιχαήλ Κηρουλαρίου για τις διαφορές με τους Λατίνους • Πρέπει να ξέρεις ότι οι Ρωμαίοι δεν έχουν χτυπηθεί από ένα μόνο βέλος (πλάνη), δηλ. τα άζυμα, αλλά πολλά και διάφορα βέλη, που πρέπει να απομακρύνουμε. • [...] Στο άγιο σύμβολο [της Πίστεως] κάνουν την ακόλουθη κακόβουλη και επικίνδυνη προσθήκη: «Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον και ζωοποιόν, το εκ του Πατρός και Υιού εκπορευόμενον. • [...] Οι επίσκοποι τους φοράνε δαχτυλίδι στο χέρι τους, σαν να έχουν τάχα παντρευτεί την εκκλησία, και λένε ότι φοράνε τον αρραβώνα. Επιπλέον, πηγαίνουν στον πόλεμο και βάφουν τα χέρια αλλά και τις ψυχές τους με αίμα, φονεύοντας και φονευόμενοι. Acta et scripta [...] de controversio ecclesiae Graecae et Latinae [...], έκδ. C. Will, Λειψία-Marburg 1861, 180-182.