Pijanec maleshevo wedding brochure by Reevolucioner

E " GOCE D

,M AK EDON IJA

KU D

"- DEL^EV

Пијанечко-Малешевска свадба во функција на туристичка понуда на регионот Pijanec-Malesevo Wedding as a tourist attraction in the region

Финансиски поддржано од: Funded by: Во име на Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ), GmbH Германско друштво за техничка соработка (ГТЗ)

Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung (BMZ) Сојузно министерство за стопанска соработка и развој на СР Германија (БМЗ)

Публикацијата е поддржана од ГТЗ Проектот - Регионален економски развој (РЕДЕМ) Тел. 032 393 366; 032 393 096; Факс: 032 393 086, Е-mail: stipredem@mt.net.mk

ДОБРОДОЈДОВТЕ ВО ДЕЛЧЕВО

Културно Уметничко Друштво „Гоце Делчев“ - Делчево Република Македонија Ул. М. М. Брицо бб 2320 Делчево Телефон ++ 389 70 537 544 Е-маил kud_goce_delcev@yahoo.com http://kudgocedelcev.schools.edu.mk Општина Делчево Република Македонија Ул.М. М. Брицо 40 2320 Делчево Телефон ++ 389 33 413 521 Факс ++ 389 33 411 550 Е-маил opde@sonet.com.mk

WELCOME TO DELCHEVO

Cultural Artistic Association “Goce Delcev” Delchevo Republic of Macedonia M. M. Brico bb 2320 Delchevo Telephone ++ 389 70 537 544 e-mail kud_goce_delcev@yahoo.com http://kudgocedelcev.schools.edu.mk Municipality of Delchevo Republic of Macedonia M. M. Brico 40 2320 Delchevo Telephone ++ 389 33 413 521 Fax ++ 389 33 411 550 e-mail opde@sonet.com.mk

Основни податоци

Basic information

Општина Делчево го зафаќа североисточниот дел на Република Македонија, сместена во котлината Пијанец, помеѓу планините Голак, Влаина, Осоговски Планини и Малешевски Планини. Се протега по горниот тек на реката Брегалница на надморска височина од 600-700м. Зафаќа површина од 423 км2. Делчево е само 10 км оддалечено од Република Бугарија, со граничниот премин „Арнаутски Гроб.“ Патишта кои водат до Делчево се: Магистрален пат М 5 и Регионален пат R 522, R 523 и R 533. Климата е умерено континентална. Покрај градот Делчево, во општината има 21 населено место: Бигла, Ветрен, Вирче, Вратиславци, Габрово, Град, Драмче, Ѕвегор, Илиово, Киселица, Косово Дабје, Нов Истевник, Очипала, Полето, Разловци, Селник, Стамер, Стар Истевник, Тработивиште, Турија и Чифлик. Според последниот попис на население во 2002 година, во општината живеат 17 505, од кои 8977 се мажи, а 8528 се жени. Според националната припадност 95 % се Македонци, 3,7 Роми, 0,7 % Турци, 0,19 % Срби, 0,04 % Албанци, 0,02 % Власи и останати 0,28 %. Археолошките пронајдоци на територијата на општина Делчево сведочат дека тука се живеело со векови. Под името Царево Село за првпат се споменува 1347 година во една повелба на цар Душан. Спред легендите познато е и под името Василево, по византискиот владетел Василиј. За време на Отоманската Империја, се викало Султание, но жителите го викале Царево Село. Во 1950 година го добива името Делчево во чест на македонскиот револуционер Гоце Делчев.

The Municipality of Delchevo is in the northeastern part of The Republic of Macedonia, situated in the Pijanec Valley between the mountains: Golak, Vlaina, Osogovski Planini and Malesevski Planini. It is spread along the upper flow of the River Bregalnica at an altitude of 600-700m. It covers an area of 423 km2. Delcevo is 10 km from the border crossing, Arnautski Grob, with The Republic of Bulgaria. The roads that lead to Delchevo are: motorway M 5 and regional roads R 522, R - 523 and R 533. The climate is moderate continental. In addition to the central town, there are 21 villages in the Municipality of Delcevo: Bigla, Vetren, Virce, Vratislavci, Gabrovo, Grad, Dramce, Zvegor, Iliovo, Kiselica, Kosovo Dabje, Nov Istevnik, Ocipala, Poleto, Razlovci, Selnik, Stamer, Star Istevnik, Trabotiviste, Turija and Ciflik. According to the Population Census of 2002, there are 17,505 citizens (8977 male and 8528 female). According to the ethnic structure, the population consists of: 95% Macedonian, 3.7% Roma, 0.7% Turkish, 0.19% Serbian, 0.04% Albanian, 0.02% Vlach and 0.28% other. Although archeologists discovered that there was life in Delchevo since at least 5000 BC, the town was first mentioned as Carevo Selo [The Tsar's Village] by edict of Tsar Dushan in 1347. According to local legends, Delchevo during Byzantine rule was known as Vasilevo, while during Ottoman times it was known as Sultanija. In 1950 Carevo Selo became Delchevo out of respect to the great Macedonian revolutionary Goce Delchev.

Tradition, culture, heritage… Традиција, култура, наследство... Во близина на денешно Делчево околу средновековната Кула се пронајдени остатоци од населба од римско време и манастир. Во селото Град се наоѓала значајна градска населба од римско време. Некои археолози претпоставуваат дека можеби се работи македонскиот антички град Армонија. Селото Разловци е познато по Разловечкото востание против

„Градиште“ - с. Град "Gradiste" - v. Grad

Today in Delchevo there is part of a medieval tower, remains of a Roman settlement, and a monastery. In the village Grad there was an important Roman city settlement found. Some archeologists assume that it was the ancient Macedonian town of Armonia. The village Razlovci is famous because of the Razlovci Uprising raised against the Turks in 1876. This rebellion was organized by Dimitar Berovski and the priest

ДОБРОДОЈДОВТЕ ВО ДЕЛЧЕВО

WELCOME TO DELCHEVO

Основни податоци

Basic information

„Градиште“ - с. Град "Gradiste" - v. Grad

Турското царство, во 1876 година организирано од Димитар Беровски и поп Стојан од Разловци. Црквата Св. Петка во селото Селник е зачувана еднокорабна црква која датира од 16 век и е прогласена за споменик на културата.

Stojan.

КУД Гоце Делчев-Делчево The church of St. Petka in the village Selnik is from the 16th Century and is a monument of culture.

„Св. Петка“ - с. Селник "St. Petka" - v. Selnik

Најстар објект во Делчево е Џамијата. Турскиот патеписец Евлија Челебија во 1662 година забележал дека во селото има џамија со камено минаре. На 15 км од Делчево во атарот на селото Нов Истевник се наоѓа природната реткост Кукуљето.

The oldest object in Delchevo is the mosque. The Turkish writer Evlija Celebija passed through Carevo Selo in 1662 and noticed that the village had a marvelous mosque with a stone minaret. There is a wonderful natural monument 15 km away from Delchevo called Kukuljeto, „Градска џамија“ near the village Nov Istevnik. "Town mosque"

На 2 км од Делчево се наоѓа селото Ѕвегор познато по прославата на православниот празник Василица на 13 и 14 јануари, карневал со маски, народен обичај познат под името Сурова. Во непосредна близина на селото се наоѓа Илин Камен, карпа поврзана со легендата за убавата мома Илина, а денес има етномедицинско значење. Во околината на с. Стамер и с. Ѕвегор се пронајдени остатоци од мастадонт (вид на слон) и жирафа стари неколку милиони години.

2 km away from Delcevo is the village Zvegor made famous by the religious celebration of Old New Year during the 13th -14th of January every year. The folk custom is called Surova and is only a local carnival. Near the village is an interesting stone “Ilin Kamen” which has an ethnic and medical legend (people are healed by crawling through the stone), connected via the legend about the girl Ilina. Near the villages Stamer and Zvegor prehistoric animal fossils, including an elephant, were found and dated millions of years old.

Реката БРЕГАЛНИЦА River BREGALNICA

2 km from the town center is the Monastery Complex Saint Mother Of The Good East Friday (Bogorodica- Balaklija).

На 2 км од Делчево се наоѓа манастирскиот комплекс Св. Богородица Балаклија. На 10 км од Делчево, на надморска височина од 1300м се наоѓа питомата планина Голак со неколку сместувачки капацитети. Орото КОПАЧКА потекнува од Пијанец. Погребна кочија која датира од 4-6 век пр.н.е. е пронајдена во околината на Делчево.

The mountain Golak is 10 km from Delcevo at the altitude of 1300m. There are sleeping accommodations. ГОЛАК GOLAK

The folk dance Kopachka has Pijanec origin. A ritual burial carriage dating 4th to 6th century A.D., was found near Delcevo.

Здружението на граѓани Културно-уметничко друштво „Гоце Делчев“-Делчево, името го носи според големиот македонски револуционер Гоце Делчев, исто како и градот во кој е основано во 1975 година и брои 165 членови заведени во Завод за статистика на Република Македонија. Мисијата на Културно-уметничко друштво „Гоце Делчев“-Делчево е остварување на јавни и културни интереси на територијата на општина Делчево и пошироко, зачувување на традицијата на македонскиот народ и националностите. Работата на КУД „Гоце Делчев“-Делчево, е поделена според секции: -детска фолклорна секција -младинска фолклорна секција -студио за модерен балет и балетски групи -музичка секција -народни инструменти -рецитаторска секција -детски вокали и дуети Повеќе од 20 години традиционално се одржува Фолк и забавна имитација, Избор на Мис клинцези и најфраер, Фестивал на модерен балет Делчево-Денс, манифестации на кои членовите на КУД „Гоце Делчев“-Делчево ја презентираат својата креативност и ентузијазам пред многубројната публика од Делчево. Богатството на колоритните шари на народната носија, убавината на фолколорниот ритам, песната и музиката слеана во хармонија со младите лица, се презентирани во повеќе од 1000 одржани концерти во Република Македонија и во странство, со гостување во Бугарија, Србија, Франција, Швајцарија, Германија, Полска, Хрватска, Словенија, Унгарија, Романија, Албанија, Италија, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Турција итн. Со секој настап КУД „Гоце Делчев“-Делчево, играорците се дочекувани и испраќани со долги и срдечни аплаузи. Голем е бројот на освоени награди и признанија за успешната работа. -1989-2007 по основа на реципроцитет учество на концертни претставувања и фестивали во Република Бугарија: 1989 Прво место на фестивал во Бургас, 2007 Прво место на меѓународен детски фестивал во Сарафово -1989-2007 по основа на реципроцитет учество на концертни претставувања и фестивали во Република Србија: 2006 Прво место на фестивал во Јагодина -2005 Младински фолклорен ансамбл го освојува првото место на Интернационален Фестивал Фете Мултикултуреле-Кларенс-Монтро, Швајцарија, а во 2006 детскиот фолклорен ансамбал го освојува првотот место на истиот фестивал, а воедно КУД „Гоце Делчев“-Делчево доби Гранд При. -1992, 1994, 1998, 2000 и 2007 учество на Меѓународни фестивали во Република Полска: 1998 Прво место на фестивал во Лублин и 2007 Прво место на фестивалот во Купалноцка -2000 Прво место на фестивал во Ново Место во Република Словенија И уште многу други награди освоени во земјата и странство... Членовите на КУД „Гоце Делчев“-Делчево се активни во одбележувањето на сите позначајни датуми од историјата на Македонија и општина Делчево. Последните 3 години се едни од главните учесници во организирањето на 9 мај, денот на Европската

5 7

Stojan.

КУД Гоце Делчев-Делчево The church of St. Petka in the village Selnik is from the 16th Century and is a monument of culture.

„Св. Петка“ - с. Селник "St. Petka" - v. Selnik

Реката БРЕГАЛНИЦА River BREGALNICA

2 km from the town center is the Monastery Complex Saint Mother Of The Good East Friday (Bogorodica- Balaklija).

The mountain Golak is 10 km from Delcevo at the altitude of 1300m. There are sleeping accommodations. ГОЛАК GOLAK

The folk dance Kopachka has Pijanec origin. A ritual burial carriage dating 4th to 6th century A.D., was found near Delcevo.

5 7

унија. Во рамките на КУД „Гоце Делчев“-Делчево успешно работеше Ромската фолклорна група „Тернипе“ што неколку години по ред ги собираше првите награди на Фестивалот Јекипе во Куманово (2004-2007). Како посебно признание на фестивалот во 2005, Тернипе добива награда Лауреат од г-динот Татсуо Масунага претставник на организација за култура од Јапонија. Во декември 2007, Ромската фолклорна група се Од прославата 9-мај трансформира во правно лице ЗГ Ромски Едукативен Центар „Тернипе МК“-Делчево и продолжува да работи под ист покрив со КУД „Гоце Делчев“-Делчево. Со повеќе од 30 години делување, КУД „Гоце Делчев“-Делчево стана синоним за презентација на народната култура и традиција на градот Делчево, односно катче каде се учат чекори на народни ора, модерен балет, се имитираат познатите пеачи, се раскажуваат спомени од патувања, концерти... место наречено ИГРАОРНА. КУД „Гоце Делчев“-Делчево функционира со самофинансирање и од реализирани програми и проекти. Соработува со ЕЛС Делчево и Министерство за култура на Република Македонија. Дел од реализирани проекти: Пијанечко-малешевската свадба во функција на туристичка понуда на регионот, Народната култура-Аманет за иднината, Фолклорот огледало на заедниците, Пијанечки игри, Традицијата од минатото-мост помеѓу идните генерации и други. Зенил Реџепов-Стручни е човекот заслужен за големиот успех на КУД „Гоце Делчев“-Делчево. Роден е на 23.02.1964 во Делчево каде што и завршува основно и средно образование. Женет е, има три талентирани ќерки кои чекорат по стапките на својот татко по патеките на уметничкиот живот. Во 1985 година се стекнува со Диплома за стручен раководител и кореограф од Културно Просветна Заедница на Македонија. Активно работи и твори во Пијанечко-малешевскиот регион. По стивнувањето на бурата од аплаузи од концертите одржани во земјата и светот, покрај гордите членови на КУД „Гоце Делчев“-Делчево, заслуги и признанија му се доделени од голем број комисии и асоцијации од областа на културата. За својата работа со деца и млади, огромниот ентузијазам, талент, креативност, хуманост и добрина, карактеристики кои ги поседува овој Зенил Реџепов-Стручни исклучителен човек, само скромно ќе каже: „Нема поголема инспирација за работа од насмевката на детското лице, децата се прекрасни чисти душички... Многу е силно чувствотото на радост и респект кога членовите на играорната ќе навратат во клубот, сега веќе возрасни доктори, политичари, магистри, научници или економисти и ќе кажат Добар ден стручни, само да те видам. А уште повеќе радува фактот на зачленување на нивните деца во КУД „Гоце Делчев“-Делчево, со една заедничка цел традицијата да продолжи...“ Црква „Св. Богородица“ Church "St. Bogorodica"

„Св. Богородица Балаклија“ "St. Bogorodica Balaklija"

Пијанечко-малешевската свадба во функција на туристичка понуда на регионот Со првична цел да се набават нови носии и опинци, се изготви проект со име Пијанечкомалешевската свадба во функција на туристичка понуда на регионот, проект финансиски поддржан од Светска Банка преку Министерство за култура на Република Македонија. А главните цели на проектот беа: -популаризација на свадбата како туристичка атракција во склоп на туристичка понуда на регионот -зачувување и продолжување на народната традиција и обичаи. Се направи истражување за тоа колку се запознаени младите со народните обичаи, со акцент на свадбарските обичаи и заклучокот беше дека младите сакаат да знаат за традицијата и да ја продолжат. Беа посетени повеќе постари лица во неколку села и градови во Пијанечко-малешевскиот регион, а тие со солзи во очите емотивно се сеќаваа какви биле свадбите во минатото со сите адети, песни и ора... За избор на младоженците беше објавен конкурс и како еден од критериумите беше барем еден од младоженците да потекнува од Пијанечко-малешевскиот регион. И така чекор по чекор, во Делчево во септември 2003 година, во манастирскиот комплекс Св. Богородица - Балаклија, за првпат беше организирана Пијанечко-малешевската свадба на стар автентичен начин, настан што траеше една недела според сите обичаи, настан што ги разбранува заборавените чувства за нешто убаво, за нешто наше, вековно... По неколку години, идејата за организирање на свадбата се обнови. Формиран беше Организационен одбор во состав: Членови на КУД „Гоце Делчев“-Делчево: Зенил Реџепов-Стручни (координатор), Тереза Филобок (автор), Виолета Арсова (претседател), Љупчо Прачковски (заменик претседател), Ермина Реџепова (претседател на РКЕЦ Тернипе МК), Бране Антовски, Натка Тричкова, Спаско Тричков, Игор Николовски, Ванчо Велиновски, Антон Антовски, Розета Таќева, Наташа Гоцевска, Благица Вангеловска, Ана Илиевска, Жаклина Пешовска, Александра Пецовска, Сања Гоцевска, Емилија Чапевска, Драгана Димитровска, Елена Петровска, Љупка Јовановска, Марија Тодоровска, Влатко Гоцевски, Влатко Цековски, Ненад Стамболиски, Влатко Ефтимовски и Виктор Стоичовски. Членови од ЕЛС Делчево: Весна Илиевска, Снежана Трајкова, Димитар Арсов, Ванчо Новоселски и Влатко Ангеловски. Втората Пијанечко-малешевската свадба се одржа на 8 септември 2007 година, финансиски поддржана од ЕЛС Делчево и ГТЗ-РЕДЕМ. Како придружна манифестација на свадбата беше одржан и МЕЃУНАРОДЕН ДЕТСКИ ФОЛКЛОРЕН ФЕСТИВАЛ ДЕЛЧЕВО 2007. Учесници на фестивалот беа - КУД „Гоце Делчев“ - Делчево домаќин - КУД „Разлог“-Разлог, Република Бугарија - КУД „Јане Сандански“ - Пехчево - КУД „Димитар Беровски“ - Берово - КУД „Ѓореџе Беледеси“ - Измир, Турција - Друштво за култура „Каблови“- Јагодина, Србија - РКЕЦ „Тернипе МК“- Делчево - ФАНТП „Атанас Манчев“ - Бургас, Бугарија - КУД „Св.Климент Охридски“ - Симитли, Бугарија

„Св. Богородица Балаклија“ "St. Bogorodica Balaklija"

По завршувањето на втората свадба беше направена анкета со три прашања:

Свадбарски обичаи во Пијанечко-малешевскиот регион

1. Што најмногу Ви се допадна од свадбената церемонија?

Свадбарските обичаи и песни во пијанечко-малешевскиот регион се мошне специфични и интересни од фолклорен и од етнолошки аспект.

2. Дали повторно би присуствувале на свадбата? 3. Дали имате забелешки или идеја за организирањето на свадбата за следната година? Анализата на анкетата покажа дека 200 испитаници одговориле дека многу им се допаднала традиционалната свадба, народната носија, посебно сите стари обичаи кои веќе не се присутни на современата свадба и дел од обичаите кои за првпат се видени. Сите одговориле дека повторно би сакале да присуствуваат. Дадена е целосна поддршка за понатамошно организирање на свадбата, а како нови идеи се: -изведба на свадбен ручек во центарот на градот пред летната сцена на Спомен паркот АСНОМ, а не во манастирскиот комплекс Св. Богордица-Балаклија што се наоѓа на 2 км оддалеченост од градот, за да можат сите граѓани да уживаат во свадбарските песни и ора; -поставен пункт за изнајмување на народна носија, за да можат и другите присутни да бидат облечени во народна носија, а не само директните учесници. Пијанечко-малешевската свадба беше проследена како од пишаните, така и телевизиските медиуми, Дневник, Вест, МТВ, Канал 5, Радиото на македонски јазик за ВВС. Цитати од присутните на свадбата: „Убава работа за да се потсетат младите како старите некогаш ги употребувале овие обичаи“, „Овој настан е да се видат луѓето и да се веселат. Треба да се продолжи традицијата секоја година“, „Прекрасно е што невестата е во старо и како што било порано. Многу убаво се чувствувам...“ Задоволството и среќата зрачеше и на лицата на младоженците кои стапија во брак.

Ѓорѓи и Славица Арсови

Ѓорѓи и Јасна Крстевски

„Народнта култура, се она што со векови творел народот на една земја, неговиот начин на живот, обичаи, песни се најлесен пат на современиот турист да посети некоја земја. Пијанечко-малешевскиот регион како и цела Македонија поседува богато културно-историско минато и живописна природа. Се што треба да направиме е да ја зачуваме нашата традиција преточена во брендиран туристички производ од регионот и да го презентираме на странските и домашните туристи“ - Тереза Филобок дипл. Менаџер по туризам и угостителство, автор на проектот.

Тереза Филобок

Современата свадба се разликува од порано. Многу обичаи околу склучувањето на брак се менуваат и се редуцираат под влијание на градот и како резултат на културните прилики и новите општественоекономски услови. Според обичајното право, постоел извесен ред на мажење и женење во семејството. Помладиот член не можел да се омажи или да се ожени пред постариот од него. Меѓутоа постариот можел да се согласи и за тоа барал преженка, дар за благословот. Младите се земале меѓусебе од истите или од блиските села, или град. Покрај убавината, важно било момата или ергенот да е од чесно, добро и богато семејство. Селските собори биле среќна околност за некои млади да се видат и да се заљубат. Често пати се случувало некои девојки бегалки од соборот да отидат во куќата на нивниот избраник без да побараат благослов од родителите. Свадбата дури и во денешни услови останала како најавтентичен доказ на традицијата, бидејќи оние што го напуштиле своето огниште и живеат во други места, настојуваат да направат свадба како во нивниот стар крај. Свадбата секогаш била во недела и обично се прави наесен и напролет. Свадбените ритуали во селата на Пијанец и Малешево започнуваат во четврток, а завршуваат во понеделник. Како прва етапа на свадбата е углавата (свршувачката). Треба да се внимава на месечевите мени, за да не се прави свршувачката на расип или гинеш (период кога се намалува месечината), бидејќи се верува дека бракот нема да биде среќен. Периодот од свршувачката до свадбата не е подолг од 3-4 месеци. Кога момчето ќе се вљуби во некоја мома или пак таа желба ќе ја имаат нивните родители, по обичај се испраќаат углавници (стројници) за да бараат согласност од родителите на момата. По добивањето на согласност од родителите на идната невеста, се разменуваат нишани (дарови) меѓу родителите на невестата и младоженецот. Вечерта на денот на свршувачката треба да се внимава на часот кога ќе си тргнат сватовите од домот на идната невеста, односно не смеат да останат после 12 часот на полноќ, за да не ги фати лошиот саат. По завршувањето на свршувачката, започнува подготовката за свадбата. Давачките за подготвување на рубата (чеизот), што со векови претставуваат голем товар за родителите на невестата, не можеле да се отстранат со никакви мерки и останале до денешни дни, иако во помала мера. Гостите се покануваат на свадба во четврток од посебна група 3-4 девојки и момчиња кои се викаат канарии. Поканувањето се врши со чашка ракија која се налева од украсено шише и му се дава на најстариот член на семејството и со шарени бомбони, а поблиските роднини се канат со колаче. На канариите им се дава паричка. На свадба се покануваат сите роднини и пријатели, а по обичај некаде и целото село. Родителите на младоженците одат на гробишта за да ги поканат на свадба починатите од нивните фамилии. На тој ден не се палат свеќи. Во куќата на момчето во четврток се меси плетеница (погача) и посебна погача во која се става метална паричка. Оваа погача се крши на главата на невестата пред да влезе во куќата на момчето. Во петок попладне се меси плетеница (погача) во куќата на девојката. Доаѓа и оркестар и свири свадбарски песни и ора. Оркестарот најчесто е составен од гајда, зурли и тапани, а во поново време, од кларинет, труби и тапани. Тогаш се пеат повеќе народни песни, а некои од нив се карактеристични за овој крај. Плетеницата е една од нив. Ја подај ми тенко сито, да отсеам чисто брашно, ја подај ми ситна солца, ја подај ми студена вода, да замесим плетеница.

Подадоа тенко сито, Одсејаа чисто брашно, Подадоа ситна солца, Подадоа студена вода, Замесија плетеница.

Ја подајте брава и балтија, Да расечем плетеница, За да видам шчо е во неа. Расекоа плетеница, Па видоа шчо е во неа, Момини руси коси и Момчев рус перчик.

По завршувањето на втората свадба беше направена анкета со три прашања:

Свадбарски обичаи во Пијанечко-малешевскиот регион

1. Што најмногу Ви се допадна од свадбената церемонија?

Ѓорѓи и Славица Арсови

Ѓорѓи и Јасна Крстевски

Тереза Филобок

Подадоа тенко сито, Одсејаа чисто брашно, Подадоа ситна солца, Подадоа студена вода, Замесија плетеница.

Во сабота се прави женска свадба, односно родителите на невестата покануваат свои гости. Сабајлето се собираат сите според однапред направен распоред, помагаат во припрема за јадењето (лупење на компир, дробење зелка и друго). Тој ден на девојката и се прави фризура кавраци (кадрици) и се облекува во нова облека. Се дочекуваат гостите и се принесува ручек. Невестинската носија се сосоти од с’рмена саја, фута, кошула, чорапи, опинци, монистрен колан, сребрени копчиња и пафта, невестински превез и рачник. Во неделата е главната свадбена церемонија, пред куќата на младоженецот се собираат сватови. Младоженецот се спрема, бања, бричи и се облекува во свадбарска народна носија составена од путури, кошула, елек, појас, шубара, опинци, торбе и рачник. Откако ќе биде спремен младоженецот, се качува на коњ и заедно со деверите оди кај кумот за да тргнат по невестата. Кога ќе стигнат пред кумовата куќа трипати сите заедно извикуваат „Кумеееее, дома ле си?“ Кумот излегува со котле пијанечка ракија и филџан, нацрпува со филџанот од ракијата ги пои и им возвраќа со зборовите „Милите гости“. На трпеза се става погача месена од кумата наменета за невестата, се зема корито поклон од кумот и се упатуваат кон куќата на младоженецот каде што со останатите накитени сватови тргнуваат по невестата. Обичај е некој да остане во куќата цел ден додека трае свадбата. Иако не се применува секаде (многу обичаи се разликуваат од село до село, дури и секоја куќа има свој обичај, свој тертип) пред почетокот на свадбата се прават одредени дејствија со цел да се заштитат младите од лоша магија. Така на пример утрото на денот на свадбата, свекрвата меси леб и го става на таванот и таму стои се до завршувањето на свадбата. После тоа се дава на свиња или на друго животно од стоката бидејќи тие животни риат напред (само не се дава на кокошка, рие наназад). Тоа значи на младите се да им напредува. Овој обичај е за да ја чува Господ челада на фамилијата. Рубата, фустанот, костумот, обувката и другите предмети од облеката што ќе ја носат младоженците, се става на кантар да се измери, меѓутоа не треба да се види тежината. Тоа се прави за да не дејствува магија врз младите. Со иста цел мајката на невестата поминува под невестата три пати. Кога невестата ќе дојде дома кај мажот, се прави уште еден обид за заштита од магија: невестата треба да голтне, парченце месо од сопругот (мало парче, кожа од петата обично), а младоженецот да голтне парченце месо од сопругата. Ако на денот на свадбата врне дожд, невестата треба да ги цалива, бакнува котлите во кои се готви свадбениот ручек за да престане дождот. Кога ќе пристигнат сватовите се закитуваат. Тоа го прават млади девојки. Една мома во рацете држи послужовник полн со цвеќе, а други моми ги закитуваат гостите кои им ставаат пари на послужовникот. Сватовите се почастуваат откако ќе влезат во куќата на невестата, со она што е ставено на трпезата. Невестата кога ќе ги слушне сватовите дека доаѓаат, скришум треба да го види младоженецот преку венчалниот прстен. Кога ќе ја земат од дома, ако сака децата да личат на неа треба да се сврти да ја погледне куќата на родителите. Деверот и младоженецот ја купуваат невестата од постариот брат или сестра, кои ја кријат и не ја даваат и бараат пари од младоженецот, а понекогаш некој на шега може да каже да се пушти младоженецот побрзо за да не се предомисли и да си замине. Кога ќе се пазарат за невестата, на момчето му покажуваат лажна невеста. А тој го подига белиот превез, гледа дека тоа не е неговата невеста и извикува на глас „Тоа не е мојата невеста!“ а присутните му одговараат „За толку пари-таква невеста!“ Со повторно пазарење, младоженецот повторно дава пари и му ја даваат вистинската негова избраничка. Невестата го закитува младоженецот со крпче (марамче) и со цвет, потоа деверот и шаферката и на рацете им врзува бела трака, а тие даваат пари. Потоа невестата им закитува крпчиња и на другите гости, а

тоа претставува посебна радост за децата. Невестата влегува кај роднините и сватовите и се поздравува со сите. Најпрвин бакнува рака на свекорот, па на свекрвата, се бакнува со младоженецот, а после со другите. На младоженецот му се донесува баница врз која има пржени благи јајца. Тој треба да ја обрне (сврти) баницата со двете раце, ако е храбар да го стори тоа, ќе ја обрне и невестата. Роднините на невестата му викаат дека е плукано во баницата, но тој за да покаже дека ја сака невестата треба да јаде. Свекорот и таткото на невестата фрлаат пари на погача донесена од свекрвата и кој повеќе ќе фрли се смета за побогат. Невестата од дома ја изведува младо машко лице, нејзин род, кој и дава да се напие вода до трипати од десниот чевел, а таа го дарува со дар. Кога невестата ја изведуваат од дома, како и во другите краеви во Македонија, се пее песната: Црешна се од корен корнеше, Мома се од маќа делеше, Проштевај мајко, проштевај, Проштевај мила роднино. Досега сам маќа слушала , Од сега ќе слушам свекрва, Свекор, золва, етрва… За да се омажат и другите немажени моми од улицата, невестата треба да ги влече нозете, од иста причина тие кои и честитаат на венчавката треба да ги повлече за нос. Излегувањето на невестата од родителскиот дом е проследено со емоции. Овде се јавува двојно чувство. Чувството на радост поради одомувањето на ќерката и чувството на жалење поради напуштањето на родителскиот дом. Некои пеат, а други плачат. Мајката на невестата секако дека е најтажана, бидејќи знае дека ќерката започнува нов живот полн со обврски. Затоа во овој крај често се кажува поговорката „И стреите плачат кога женско ќе се роди.“ Откако ќе завршат обредите во куќата на невестата, младоженецот се качува на бел гривест коњ, а невестата во запрежна накитена кола со мали дечиња и деверите. Сите заедно се упатуваат во црква каде што ќе се изврши чинот на венчавање. За венчавањето во црква, интересно е верувањето дека откако чинот ќе заврши, од младите, сега веќе венчани, кој прв ќе го стапне другиот, ќе биде главен во семејството. По излегувањето од црква, кумот фрла метални парички и бијат камбаните за да се чуе дека има штотуку венчани младоженци. Двајца утрчници со коњи одат во куќата на младоженецот за да соопштат дека доаѓаат младоженците. Некои од куќата им дава по едно шише ракија украсено со зелен шимшир. Утрчниците се враќаат на свадбената поворка ја продаваат ракијата на кумот и старекот. Пред куќата на младоженците, врз младите се фрла жито за да бидат плодни. Невестата преку главата на сите страни од сито фрла жито, бомбони и пари, за да бидат плодни, благи и богати. Невестата фрла пара врзана во крпче на покривот од куќата и како што е парата цврста и ќе остане на покривот така и невестата да биде цврста и да остане во куќата. Кога доаѓа невестата во новиот дом кај момчето и се дава мало дете, подавче, обично машко, таа треба да го штипне и удри по образ, а тоа треба да заплаче, за да се слушне детски плач и во домот на младите. Потоа невестата го дарува подавчето. Потоа свекрвата ја пречекува со два леба и и ги става под мишки, потоа и дава во раце два бокала вода, ја запашува со фута и со бела шамија, свекорот им става крпа преку вратовите на младите и заедно влегуваат во куќата. Додека влегуваат во куќата кумот со стап удира по младите. Младоженецот треба прв да влезе за да и заповеда на невестата, а таа полека истура вода од садовите што ги држи во раце. Тоа значи како што водата оди лесно, така и животот во домот да е лесен. Невестата ги дарува поблиските на мажот и кумовите. Додека се даруваат деверите се пее: Ќитен ми ќитен девере, Кој ми те толку накити, Та ти копче не заши?

Имам сестра помала, та она ме накити, та ми копче не заши…

По обредите, се преминува на свадбен ручек. Ручекот се служи на ткаени килими и черги што поканетите си ги носат од дома заедно со торбе во кое има прибор за јадење и леб. На посебната трпеза за младоженците, нивните најблиски и кумовите доаѓа пеачка група составена од постари жени кои ги пеат свадбарските обредни песни без придружба на инструменти. „Излези невесто на часната трпеза да цаливаш рака на кумо и стареко да видиш има ле од твојта рода...“ Овде е присутен и викачот, човекот кој со гласно викање кажува кој што донел поклон за младоженците, „Еее... народеее... кумо е донел коритооо..., ќе има придавчеее...“ Кумот божем ја удира со бастун невестата и ја прашува до три пати „ќе ја слушаш ле свекрвата“ а таа треба да се наведне и да каже „ќе слушам“. Се пеат песни, се послужува ручек, а невестата поминува и им бакнува рака на гостите посакувајќи им добредојде, а тие и даваат пари. Невестата му бакнува рака и на својот избраник, а тој и дава метална паричка за да биде цврста. Се пеат весели песни, а кога ќе заврши ручекот започнува орото Копачка кое е пропратено низ целата свадба, потоа ората Ситното, Четворка, Малешевско, Шестка, Елено моме, Циганчица, Дивна Јуда... Целиот леб донесен на свадбата се сече и се става на трпезата ако остане се дава на гостите во торбињата да не се враќаат празни. Во понеделник наутро невестата ја будат со музика и таа ги дарува музичарите со по една крпа или кошула. Потоа повторно ја облекува свадбената носија. Младоженецот заедно со деверите оди во куќата на родителите на невестата и лично ја потврдува веста за чесноста на невестата со шише блага ракија подготвена од свекрвата. Мајката на невестата пече кокошки набодени на стапови и украсени со јаболко и цветови и ги дава на деверите. Зетот го даруваат со бовчал’к го гостат со јадење и мезиња, а потоа сите заедно одат во новиот дом на невестата. Еден од деверите пред присутните на бел петел му ја кине главата и деверите ги мачка со крв. (Обичај останат во овој крај од паганството). Невестата деверите ја носат на вода до најблиската чешма или река, а таа во раце носи два бокала (стомни). Кај чешмата дeверите ги полнат бокалите со вода и невестата со нозе ги истура три пати, а после четвртото полнење ги зема во раце. Таа треба да се напие вода од својот опинок трипати од рацете на деверот, при тоа се пее:

Кога ќе се вратат деверите со невестата, невестата им полива вода првин на свекорот па после на свекрвата, а тие си го мијат лицето. Потоа им се црнат лицата со јаглен. Во домот на младоженецот и невестата сите доаѓаат и продолжува веселбата. Кумот ги купува печените украсени кокошки од деверите. На кумата и свекрвата им ги соблекуваат гаќите и ги палат, а по селата има обичај да се пали сноб слама. Сите овие обичаи се во знак на чесноста на невестата. Мајката со други жени (тетки, комшивки итн…) носат благо, торта, баклава и друго кај невестата, а воедно и да видат каде ја дале ќерката, во каква куќа. Од плетеницата што се разделува, младите кои не се во брак си ставаат под перница парче од погачата и се надеваат дека на сон ќе им се појави оној/онаа за кој/која ќе се мажат/женат. По завршувањето на свадбата, невестата не смее да доаѓа кај родителите една недела. По една недела зетот, невестата, деверите и кумовите одат на површчанка (првиче), односно на гости кај родителите на невестата.

The Cultural Artistic Group, “Goce Delcev” Delchevo The Association of Citizens CAG “Goce Delcev”-Delchevo has taken its name from the Macedonian revolutionary, Goce Delcev the same as the town where it was established in 1975 with its165 members listed at the Institute for Statistics. The mission of CAG “Goce Delcev”-Delchevo is twofold: the realization of public and cultural interests within the Municipality of Delchevo and the region, and protecting the traditions of Macedonian people and its many nationalities. The work of CAG “Goce Delcev”-Delchevo is split into sections: -Children's folk -Youth -Study of modern dance

Девер си вода налива, Снаа му вода разлива, Девер и се милно молеше, Снао ле мила снаичко, Не ми разливај водата, Зар сам ја скапо платил… На враќање се пее песната: Цафнали са две ружи в градина, Една цафти и окапува, Друга цафти и заврзува. Шчо то цафти и окапува, Това е момината маќа, Шчо то цафти и заврзува, Това е момчевата маќа.

-Music, folk instruments -Recitation -Children's song Every year for more than 20 years there has been: a Folk and Pop Imitation concert, a children's beauty pageant, a festival of modern dance 'Delchevo Dance', and other manifestations where the members of CAG express their creativity in front of the public.The richness of the colorful patterns contained in folk clothes, the beauty of our written folklore, song and music joined in harmony with young faces has been presented in over 1000 concerts in the Republic of Macedonia and foreign venues of Bulgaria, Serbia, France, Switzerland, Germany, Poland, Croatia, Slovenia, Hungary, Romania, Albania, Italy, Bosnia and Herzegovina, Montenegro, & Turkey. At every performance “Goce Delcev”-Delchevo dancers are received and sent-off with warm applause. A large numbers of wins, awards, and recognitions confirm their successful work. -1989 - 2007 via reciprocity we participate in concerts, performances and festival in The Republic of Bulgaria: 1989 1st place in The Festival of Burgas, 2007 1st place in The National Children's Festival in Sarafovo - 1989-2007 via reciprocity we participate in concerts, performances and festival in The Republic of Serbia: 2006 1st place in The Festival in Jagodina

- 2005 Youth Folklore Ensemble won 1st place in the Fête Multiculturelle Montreaux - Vevey, Switzerland and in 2006 The Children's Folklore Ensemble won 1st place in this festival, in addition to CAG “Goce Delcev” - Delchevo attaining the grand prize - 1992, 1994, 1998, 2000, 2007 Participated in the National Festival in Poland: 1998 1st Place in the festival of Lublin and 2007 1st place in the festival of Kupalnotzka - 2000 1st place in the festival of Novo Mesto in The Republic of Slovenia And other numerous awards achieved in our country and abroad etc. The group of CAG “Goce Delcev” - Delchevo is active in noting all important historical dates in the Municipality of Delchevo and the greater Macedonia. For the past three years they have been one of the main organizational participants of the festivities for the Day of the European Union -9th of May. In the framework of the cultural association successful collaboration has occurred with Roma Folklore Group “Ternipe” who for several years in a row has achieved the first prize in the Festival Yekipe in Kumanovo (20042007). As a special recognition of the festival in 2005, “Ternipe” received national laureate from Mr. Tatsuo Masunaga representative of the Culture Association of Japan. In December 2007, the Roma Folklore group was transformed into a legal entity; The Association of Citizens Roma Education Center “Ternipe MK” -Delchevo and continues to work under the same roof with CAG “Goce Delcev” - Delchevo. Self-financed CAG “Goce Delcev” - Delchevo functions with realized programs and projects in cooperation with our local government in Delchevo and the Ministry of Culture of The Republic of Macedonia. Some of these realized projects are: Pijanec-Malesevo wedding, Folk Culture-Pledge of the future, Folklore is the Mirror of Communities, Pijanec Dances, Traditions of the past bridge between future generations and others. In the 33+ years of existence, CAG “Goce Delcev” -Delchevo has become synonymous with presentation of folk culture and tradition in the town. In other words a place where the first steps for learning, folkdance, modern dance, imitation of famous singers, story telling, memories of travels, and concerts…a place called IGRAORNA. Zenil Redzepov - Strucni is responsible for the large success of CAG “Goce Delcev” -Delchevo. He was born on Feb 23rd 1964 in Delchevo in the same city where he attended primary and secondary school. He married and has three daughters who are following in their fathers artistic footsteps. In 1985 he attained a certificate that deems him an expert manager of choreography given to him by The Institute of the Cultural Educational Community of Macedonia. He is actively works in the Pijanec-Maleshevo Region. After rousing applause dies down after concerts held in Macedonia and the world, the proud members of CAG “Goce Delcev” are not the only ones that give Zenil recognition - he has received many medals and awards from commissions and associations within the area of culture. For his work with children and youth he has great enthusiasm, talent, creativity, humanity and kindness. About these characteristics that are possessed within him, he heralds “There is no bigger inspiration for work than the smile of children's faces - children are wonderful and pure souls - the feeling of joy and respect is very strong when members will just pass by the club and now they are grown up doctors, politicians, scientists, economists and other college graduates. They come to say "Hello! It's good to see you." It makes me happy that their children are currently members - with the common goal of the tradition continuing.”

Pijanec - Malesevo wedding as a tourist attraction of the region The first aim was to supply new attire and shoes, for this we wrote a project: Pijanec-Malesevo as a tourist attraction of the region. This project funded by the World Bank through the Ministry of Culture of The Republic of Macedonia. The main aims were: 1. Popularization of the wedding as a tourist attraction 2. Protecting and continuing folk tradition and customs Research was made to discover how much youth know about folk customs emphasizing on wedding customs. The conclusion was that the young want to know more about traditions. Many older people in villages, cities and towns of the Pijanec-Malesevo region were visited and they remembered, with tears in their eyes, how weddings were in the past with their customs, songs and dance. In choosing the young couple an announcement was posted and the criterion was: at least one of the couple was to have originated from the Pijanec-Malesevo region. In Delchevo in September of 2003 at the monastery, Saint Mother of the Good East Friday (Bogorodica- Balaklija), for the first time the Pijanec-Malesevo wedding was held and presented in the old authentic way. It was an event with a week long duration including every custom, and event through which flow forgotten feelings of something beautiful…something which belongs to us. Something that has belonged to us for centuries. After several years the idea of organizing the wedding resurfaced and for this purpose a forum was organized consisting of: Members of CAG “Goce Delcev”-Delchevo Zenil Redzepov - Stuchni (Coordinator) Tereza Filabok (Author), Violeta Arsova (President of CAG), Ljupcho Prachkovski (Vice President), Ermina Redzepov (President of RCEC “Ternipe MK”), Brane Antovski, Natka Trichkova, Spasko Trichkov, Igor Nikolovski,

Vancho Velinovski, Anton Antonovski, Rozeta Takeva, Natasha Gocevska, Blagica Vangelovska, Ana Ilievska, Zaklina Peshovska, Aleksandra Pecovska, Sanja Gocevska, Emilija Chapevska, Dragana Dimitrovska, Elena Petrovska, Ljupka Jovanovska, Marija Todorovska, Vlatko Gocevski, Vlatko Cekovski, Nenad Stamboliski, Vlatko Eftimovski and Viktor Stoichovski. Members from the local government: Vesna Ilievska, Snezana Trajkova, Dimitar Arsov, Vancho Novoselski and Vlatko Angelovski. The Second Pijanec-Malesevo wedding was held on the 8th of September 2007, funded by the local government of Delchevo and GTZ REDEM. As a companion manifestation with the wedding, The National Children's Folklore Festival -Delchevo 2007 was held. Participants in the festival were: CAG “Goce Delchev”-Delchevo - host, CAG "Razlog” - Razlog, Bulgaria, CAG “Jane Sandanski”-Pehcevo, CAG “Dimitar Berovoski” -Berovo, CAG "Gjoredze Beledeci" -Izmir, Turkey, Cultural Group “Kablovi” -Jagodina, Serbia, RCEC “Ternipe MK” -Delchevo, FANTP “ Atanac Manchev” -Bugas, Bulgaria, CAG “St. Kliment Ohridski” -Simitli, Bulgaria. After completion of the second wedding there was a poll with three questions: 1. What was the best thing you liked about the wedding? 2. Would you come to another wedding? 3. Do you have any ideas or suggestions for future weddings? Analysis of the results showed that the 200 polled liked the wedding very much; especially the folk clothes and all the older customs that are not practiced often. Every person said that they would like to be present for another wedding. Everybody gave their full support for the future organization of more weddings and the new ideas of: -Making the lunch in the city center, in front of the stage at the memorial park ASNOM, not at the monetary complex (which is 2km from the center) this way all citizens can enjoy the wedding songs and dances. -There should be traditional clothes available for attendees to rent for the day, not just for the main participants. The Pijanec-Malesevo wedding was broadcasted on MTV, Channel 5, Radio Macedonia BBC, and there were articles in the newspapers Dnevnik and Vest. Quotations from the media: “Beautiful things to remind young people how older people used to use these customs” “This event is to connect people and have a joyous occasion. This tradition should continue every year.” “It is wonderful that the bride was wearing old clothes. I feel so nice.” Satisfaction and happiness emanated from the faces of both the brides and the grooms who had traditional weddings. “The Folk Culture, everything that was made centuries ago by the people of one country, their way of living, customs, and songs are the easiest way for modern tourists to connect to the country they are visiting. The Pijanec-Malesevo region, in addition to the rest of Macedonia, has rich culture, historical past and beautiful nature. We should protect our traditions by transforming them in a way that makes it a unique brand of tourist product and to present it to foreign and domestic tourists” Tereza Filobok BS Management, Tourism and Gastronomy the Author of the project.

Wedding customs in the Pijanec-Malesevo region Wedding customs and songs of the Pijanec-Malesevo region are specific and interesting when looking at both the folklore and ethnological aspects. Today wedding customs are different from those in the past; however those customs are still used in condensed forms. According to the family oral traditions there was a schedule for marriage. Younger members could not be married before the older ones but the older sibling could agree to the marriage. In these cases a present is given to indicate a blessing. Young people marry each other from the same village, a nearby village or a city. Not only is attraction important, but it is important that the boy/girl to be of an honest, rich and good family. Village holidays were happy circumstances for some couples to meet each other and fall in love. Frequently at these holidays the couple ran away together to be married without asking a blessing from the parents. Weddings in modern conditions are authentic proof of the traditions continuing because those people who have moved to live in other places made efforts to have a wedding similar to that of their home region. The wedding is always on Sunday and is usually in spring or autumn. The wedding rituals in the Pijanec-Malesevo region start on Thursday and finish on Monday. The first component of the wedding is the engagement. It is good to have the engagement during the waxing period of the moon, and not in the waning period this causes an unhappy marriage. The period from engagement to wedding is approximately 3-4months. When the boy falls in love with a girl or maybe it is a wish of their parents there is a custom for sending people to ask permission from the girl's parents. After permission is granted there is an exchange of presents between the parents and the couple. In the evening of the engagement the couple should be careful as to what hour their guests leave the brides house it must be before midnight in order to not be caught in the 'bad hours' (midnight to dawn). After finishing the engagement traditions, preparation

for the wedding begins. Payments for the dowry are great. The guests are invited to the wedding by girls called Kanarii who deliver the oral announcements. The invitation is accompanied by a shot of rakia served in a decorated bottle. This shot is given to the oldest member of the family with colorful candies. Closer relatives are invited with small loaves of bread in exchange for coins, fruit or nuts. Every relative and friend is invited in some villages it is the customary to invite every member of the village. Parents of the bride and groom go to the cemetery to invite the dead of their families to join them at the wedding and to inform them of the wedding. On that day they do not light the traditional candles. On Thursday at the house of the groom preparation of pletanica and another bread containing a metal coin takes place. This bread is split over the brides head after the wedding on Sunday as she enters the groom's house. On Friday pletanica is also made at the house of the bride. The band comes and plays wedding songs the old band consisted of gajda (bagpipe), zurli (oboe), and drums (a modern band is a clarinet, trumpet, and drums) several folk songs are sung some of these songs and traditions are specific to our region. The pletanica is one of them. On Saturday there is a women's wedding where the parents of the bride invite guests. According to the schedule, in the morning everyone who is there prepares food (peeling potatoes, chopping cabbage and other foods). It is on this day, that after a bath, the bride will have her hair done along with make-up and will get dressed ceremonially after being presented with her new clothes. The traditional wedding attire consists of vest, shirt, wool socks, leather shoes, belt, buttons, apron, skirt, undershirt, shawl, scarf, with other smaller elements that the bride wears on Saturday evening. On Sunday is the main wedding ceremony. The guests start to assemble in front of the groom's house. The groom prepares, cleans, shaves and dresses for the folk wedding. He wears pants, collared shirt, long vest, thick belt, cap, leather shoes, bag, and a hand made linen towel. As the groom leaves his house he is atop a horse. He, along with the brothers-in-law, goes to the house of the god father to take him to the house of the bride. They bang on the door and ask three times, “Godfather are you home?” The Godfather leaves his house and is greeted with a glass of rakija as he exclaims, “My dear guests!” There is a loaf bread on the table that was made by the godmother and has been dedicated to the bride. They take a babies bathtub (gift from the godmother) and go back to the house of the groom and then together with other guests go to the house of the bride. It is customary that someone must stay at the house of the groom the entire day. Although this is not practiced everywhere (Many customs vary from village to village, and house to house each house has their own customs and their own ways of doing things). Before the wedding begins there are rituals that are made for the purpose of protecting young couples from 'bad magic'. For example in the morning on the day of the wedding the mother of the groom prepares bread and puts it in the attic until the end of the wedding. After the wedding the bread is given to a pig or another domesticated animal that burrows (it is forbidden to be given to a chicken due to the way it kicks its legs backwards). This means that all health and happiness will be given to the couple. This custom is for God to keep the children of the family safe. The dress, the

Give me a tiny sieve, to purify flour, give me grains of salt, give me cold water, to knead dough. They gave a tiny sieve, they purified flour, they gave grains of salt, they gave cold water, they knead the dough.

Give me an axe, to cut the bread, to see what is inside. They cut the bread, they saw what was inside, girls blonde hair, boys blonde locks

suit, the shoes and other articles of clothing that are to be worn by the couple are put on the scale and the weight is not seen. By doing this young couple will be protected from the “bad magic”. With the same goal in mind, the mother of the bride will cross three times under or between the brides standing legs. When the bride will go home with her new spouse one more custom will be upheld to protect from this “bad magic”: The bride should swallow a piece of flesh that is cut off the groom (small piece usually taken from the heel), the groom then reciprocates by swallowing a part of the brides flesh. If on the day of the wedding it rains, the bride should kiss the cauldron where the wedding lunch is being cooked to stop the rain. When the guests arrive at the house of the bride, they are pinned with a flower to the

front of their clothing. One girl holds the tray of flowers and another girl pins them. The guests put a small amount of money on the tray where the flowers were removed. Guests that enter the house of the bride eat food that has been spread out on to the table. When the bride hears that the guests are coming she will see the groom through the wedding ring. When they take her from her home she should turn back to see her house if she wants her children to look like her. The brother-in-law and the groom 'buy' the bride from the eldest brother/sister who are hiding her here begins a bargaining process for the bride. Sometimes a joke is made saying “Let the groom enter because maybe he will enter and change his mind and go away”. When they agree on a price for the bride, a false bride is shown to the groom. He will lift the veil and look at her and say with a harsh tone “this is not my bride!” and those present answer, “For that money, this is the bride that you get.” After more bargaining the groom gives more money and the correct bride is given. The bride then pins a napkin on the groom, then the brother-in-law and sister-in-law. In addition to the napkin, a small cloth strip is tied around the upper arm of the brother-in-law and one female attendant (The bride receives money from the brother-in-law while she is tying on this cloth). The bride then proceeds to pin on napkins to the rest of the guests. The bride enters the room where all the relatives and guests are and says hello to everybody. She first kisses the hand of her new father-in-law and then touches her forehead to his hand, then does the same with the mother-in-law then the groom and later with others. To the groom is given a banitza sweet fried egg pie. He flips the pie over with both hands and then takes a small bite after the relatives of the bride tell him that they have spit into the banitza but he must eat it anyway to show that he loves the bride. The fathers of the bride and groom throw money on the loaf of bread brought from the mother of the groom. Whoever throws more money is richer. The bride leaves her home accompanied by a young male cousin. He gives her water to drink three times from her right shoe and she gives him a present. When the bride is going from her home as in other parts of Macedonia- the song following song is song: A cherry tree was plucked from roots, a girl was separated from mother, forgive me mother forgive me, forgive me dear relatives.

Until now I listened to my mother, and from now on I'll be listening to my mother in law, father-in-law, sister-in-law, sister-in-law…

The bride should drag her feet as she is walking. The other unmarried girls in the street see this and it signifes that they are eligible to marry. This ritual has the same purpose as the ritual of pulling on the noses. Walking away from the bride's parents home is a very emotional event. Part filled with joy because the daughter will have her own family and the other feeling is regret that she is leaving her parents. Somebody sings and another cries. The mother of the bride is sad. She knows that the daughter is starting a new life filled with obligation. That is why in this region it is often said, “Even the eaves cry when a female is born.” After the rituals in the bride's house the groom is atop his horse again and the bride is in a decorated horse drawn carriage with small children and the brother-in-law. Everybody is going to the church. In the church after the ceremony one of the couple should step on the toes of other. Whomever does this quicker will be the head of the household. As the couple exits the church coins and flowers are thrown at the couple by the godfather and the church bells are rung (for everyone to know that there is a newly married couple). They proceed to the house of the groom. The two men riding on horses go there quicker to announce the brides arrival. The person who stayed in the house presents them a decorated (with greenery and cloth) bottle of rakija. They then sell this rakija to the godfather for money. At grooms house wheat is thrown at couple in front of the house to ensure their fertility. The bride, in a sieve, holds wheat, candy and coins she throws this behind her to symbolize fertility, sweetness and richness. The bride throws onto the roof a coin wrapped in a napkin it should stay on the roof. Its meaning is: as the coin is hard the bride should be also, as the coin stays on the roof she should stay in the house. When the bride is in the new home, somebody gives her a baby and she needs to pinch his cheek to make it cry. This cry should be heard in the house of the married couple. Then the bride gives a present to the baby. The mother-in-law is waiting for the bride with two loaves of bread and puts them under her armpits. Then she gives her two pitchers of water. While she is walking she must pour the water drop by drop as she is entering her new home (as the water spills easily, the life in the new home will be easy). When she and the groom arrive in front of the door the mother-in-law gives the bride an apron and a head shawl. The father-in-law puts a towel over both their heads and pulls them into the house. While they are entering the house the godfather with a stick hits the couple. The groom should enter first so that he will command the bride. As the bride gives presents to the brothers-in-law, this song is sung: Decorate, decorate brother in law, I have a younger sister, she decorated me, who decorated you so much, and she didn't sew on the button… and forgot your button?

Give me an axe, to cut the bread, to see what is inside. They cut the bread, they saw what was inside, girls blonde hair, boys blonde locks

Until now I listened to my mother, and from now on I'll be listening to my mother in law, father-in-law, sister-in-law, sister-in-law…

After the riddles everybody goes to the wedding lunch. Lunch is served on hand made carpets. Guests bring their own fork, knife, spoon, bowl, and bread in a bag. At the special table for young couples, relatives and family a singing group consisting of older women who sing without instrumental accompaniment. The godfather says, take a cane and says to the bride, “will you listen to your grandfather and grandmother?” she should bow three times saying , “Yes. I will!, Yes, I will, yes I will.” The singers are singing “go bride on the honest table to kiss the hand of the godfathers and to see if there are some of your relatives” here present is the man who screams the announcements of everyone presents that were given. After songs are sung and lunch is served, the bride goes to every guest, welcomes them, by a kiss to the hand and they give her a coin. She should also kiss the hand of the groom and he gives her a coin. After the lunch everybody dances the famous original dance from our region, Kopatchka. After the wedding if bread is leftover it is given back to the guests so that they do not return home empty-handed. On Monday morning the bride is woken by music and she gives presents to the musicians. After she dresses in the wedding clothes the groom, together with the brother-in-law, go to the house of the brides relatives and pronounce that the bride was a virgin with a bottle of sweet rakija prepared by his mother. The mother of the bride is roasting chickens, she puts them on a skewer and decorates them with an apple and a flower. This is given to the brothers-in-law. Then together they go to the new home of the bride. One of the brothers-in-law, in front of those present, cuts the head off of a white rooster and puts blood on the faces of the brothers-in-law. The brother-in-law takes the bride to the nearest source of water and she has in her hands two pitchers. At the source of the water the brother-in-law takes the pitchers and fills them three times with water, each of the three times she spills the water with her foot. On the fourth time she takes the pitcher into her hands. One brother-in-law gives it to the bride to drink water from her shoes three times and a song is sung: Brother-in-law pours water, Sister-in-law spills it, Brother-in-law was begging sweetly, Sister-in-law, dear sister-in-law, do not spill my water, I bought it expensive… Returning the song is sung:

There are two roses blooming in the garden, one is blooming and dying, the other is blooming and blooming. The one who is blooming and dying, this is the mother of the bride, the one who is blooming and blooming, this is the mother of the groom.

When the brothers-in-law and the bride return, she first pours water on her father-in-law and then the motherin-law for them to wash their faces. After their faces are cleaned, ashes from the fire are spread onto their faces. In the home of the young couple everybody comes and dances the oro. The godfather buys the decorated roasted chicken from the brothers-in-law. Somebody takes the underwear from both mothers and they are burnt on a stick while dancing. In some villages there is also a custom to burn a bundle of wheat. All of these customs are a sign of the honesty/virginity of the bride. The mother of the bride, together with other women and neighbors, brings cakes and baklava to the house of the bride and they look at the house to which they have given their daughter. The special bread pletanica is split and shared among all and the unmarried take a piece and put it under the pillow in hopes that they will dream about the one that will marry them. After the wedding is finished, the bride should not go to her parents' house for a period of one week. After that, the son-in-law, the bride, the brothers-in-law and the

Овековечени моменти од КУД „Гоце Делчев“ - Делчево Memories of CAG "Goce Delcev" - Delcevo