Ontdekking en verovering

Tierra, tierra

Drie zeilschepen varen over de lege oceaan. Het water is rustig, de wind zwak. De bemanningen voeren hun dagelijkse routine uit, ze schrobben de houten dekken en herstellen de zeilen. Aan de westelijke horizon is nog steeds niets te zien. Cristobal Colón, beter bekend als Columbus, leidt het flottielje dat is vertrokken uit de havenplaats Palos de la Frontera in Andalusië, in het zuiden van Spanje. Hij bevindt zich aan boord van de Santa María, het grootste en traagste van de drie schepen. Het wat kleinere karveel Pinta staat onder commando van Martín Alonso Pinzón, de eerstvolgende in hiërarchie. Diens jongere broer Vicente Yáñez Pinzón is commandant op het derde schip, de Niña, een karveel dat is vernoemd naar zijn eigenaar Niño. Net als de twee broers is het grootste deel van de bemanning afkomstig uit Palos de la Frontera. Columbus, die uit Genua komt, is eigenlijk een buitenstaander in dit gezelschap.

Op geen van de drie schepen zijn militairen aan boord. Dit is een expeditie om een zeeroute te ontdekken, niet om land te veroveren. De inzet van de tocht is het vinden van een zeeweg naar Oost-Azië. Al eerder, in 1275, vertrok Marco Polo voor een zeereis in oostelijke richting naar dit gebied vanuit de machtige stadstaat Venetië. Hij kwam aan in Cathay, de naam die toen voor China werd gebruikt. Columbus droomt er al jaren van aan te tonen dat Azië ook bereikt kan worden via een zeeroute naar het westen. Over kaarten beschikt hij niet en hij weet niet hoe groot de afstand tot Cathay zal zijn. Het instrumentarium is beperkt en de navigatietechnieken zijn gebrekkig. Hij is er zelfs niet zeker van of de aarde wel rond is.

Tot de Canarische Eilanden is de zeeroute al in kaart gebracht en door veel kapiteins bevaren. Columbus laat er nieuwe voorraden groente, fruit, vee en wijn inslaan en zet vervolgens koers in westelijke richting. Dan volgt de eindeloze, lege en onbekende watervlakte van de Oceaanzee; de naam Atlantische Oceaan bestaat nog niet. De bemanning wordt met de dag onzekerder en twijfelt over de koers en de bestemming. Dan komt

33 dagen na het vertrek van de Canarische Eilanden het moment waarnaar ze allemaal zo intens verlangd hebben. Er waren al steeds meer tekenen, een drijvend stuk boomstam, een vogel in de lucht, die erop wezen dat land nabij moest zijn. In de nacht van donderdag 11 op vrijdag 12 oktober 1492 ziet de 23-jarige matroos Juan Rodríguez Bermejo vanaf de Pinta, die vooraan vaart, als eerste land. Hij schreeuwt de lucht uit zijn longen: “Tierra, tierra!” De bemanning juicht, slaat een kruis, knielt en dankt God voor de redding. Vroeg in de ochtend gaat Columbus met de kapiteins van de andere twee schepen en een paar manschappen aan land. Ze stappen in een kleine, bewapende roeiboot en waden door het ondiepe water aan de rand van het strand. Daar maken ze een gat in de grond en planten er de banier met het Spaanse groene kruis waarop de letters F en Y staan met daarboven de Koninklijke kroontjes. Daarmee claimen ze plechtig, zoals vastgelegd in het logboek, het grondgebied voor de Spaanse vorsten Ferdinand en Isabella, los reyes católicos, de katholieke vorsten. Vanaf de bosrand ziet een groepje naakte inheemsen in opperste verbazing het tafereel aan.

De zeevaarders begrepen bij de nadering van het land al dat dit niet Cathay was, het drukke welvarende kustgebied waarover Marco Polo had bericht. Integendeel, ze zien een beboste kuststrook waar niets getuigt van enige economische activiteit. Geen drukte van zeilschepen, maar enkel wat losgeslagen boomstammen en overvliegende vogels, zoals Columbus teleurgesteld vaststelt in zijn scheepsjournaal. Waarschijnlijk zijn ze beland op een van de eilanden van de Bahama-archipel. Columbus doopt de landingsplaats San Salvador, de Redder, om God te danken voor de behouden overtocht.

Is de missie van de expeditie geslaagd? Het hangt er maar vanaf hoe je er tegenaan kijkt. Hoe prachtig de pas ontdekte, nieuwe, tropische wereld ook mag zijn, het gaat Columbus, net als de Spaanse koningen en menig ander in die tijd, om de route naar de oost. Columbus heeft het doel van zijn reis dus niet bereikt. Om later na terugkomst in Spanje zijn eer te redden, rest hem niets anders dan opnieuw de zeilen te hijsen en de steven naar het westen te wenden, weer over de Oceaanzee. Hij probeert het daarna nog een derde en zelfs een vierde keer. Tijdens de derde expeditie bereikt hij weliswaar niet Cathay, maar wel dat andere, nog niet ontdekte continent.