94627
Paga n i n i VIOLIN CAPRICES TRANSCRIBED FOR FLUTE
Marieke Schneemann historical flute
My road to the Paganini Caprices I hear the wood moan, I hear the air rustle along the strings, I hear the hollows vibrate, the overtones merge, the resistance of the resin and the speed of the tightened strings. I hear a violin sing! A similar experience made me, as a flautist, fall in love with an elegant wooden conical ring key flute, built in 1850 by the famous Parisian flute maker Louis Lot. The mysterious authenticity of this flute inspired me to take up playing the Caprices by Niccolò Paganini. A graphic artist is influenced by the material with which he works: pencil, oil or water colour, clay, wood or bronze. Likewise the musician is influenced by the instrument he plays, whether it be a violin, a flute or a piano, 16th Century Italian or 21st Century Chinese. The cultural differences are immense. It is not primarily the instrument which you learn to master and to bend to your will, but rather the instrument which you learn to acknowledge and to respect. The character of my Louis Lot flute is not easy to win over, but since I have decided to start loving him, I have become curious about its deeper layers, and I have begun to discover ever more riches. The notorious whims of the Italian violin virtuoso and composer Niccolò Paganini (1782-1840) all seem to come together in the Caprices for violin, which he composed between 1802 and 1817. The image of the lonesome soloist who travels the world with a white face to sell his diabolic art, and even plays at cemeteries to stress his connection with the supernatural, has left its mark on today’s musical world, in the hearts and minds of many musicians and the music industry. Nowadays, sportsmanship and creativity seem to have dangerously close ties. My coming of age as a flautist has been shaped by the authentic performance practice, which my teachers developed in the Seventies. Back then there was a brooding revolutionary mood of antivirtuosity, an attempt to retrieve the essence of music 2
making as a reaction to the excessive commercialisation of the musical industry, with its “Powerplaying” and “Longlineplaying” in a world styled by “Barbie and Ken”. By making music in a new and unknown style, we committed a second generation musical culture activism. Nonetheless I never relinquished my dream of becoming a virtuoso. But I had to keep that a secret. Now, many years later, several different roads merge, culminating into this CD recording of the devilishly complicated Caprices with a period instrument. In those pieces I have not only discovered a virtuosity which has tried me to the limit, but also elegant, surprising and natural compositions which were rooted in their time. The first arrangement for flute was made in the second half of the 19th Century by Jules Herman ( 1830-1911). Because of the authentic character of this two-year project I have strived to respect both the beauty and the limitations of the instrument. Thus, in arranging the Caprices, I have stayed true to the violin version as much as possible, and have only sporadically drawn my inspiration from the arrangement by Jules Herman. All in all, it has been an extremely interesting and unforgettable project, where I have been able to explore and extend my own frontiers. But above all, I have derived a diabolical enjoyment from it! I wish you the same from the bottom of my heart. © Marieke Schneemann Translation: Jan Tazelaar
3
Mijn weg naar de Caprices van Paganini Ik hoor het hout kreunen, de lucht langs de snaren suizen, de holtes trillen, de boventonen samensmelten, de weerstand van het hars en de snelheid van de gespannen snaren. Ik hoor een viool zingen! Eenzelfde ervaring deed me fluitend verliefd worden op een elegante, houten, conische ringkleppenfluit gebouwd in 1850 door de beroemde Parijzenaar Louis Lot. De mysterieuze oorspronkelijkheid van deze fluit inspireerde me om de Caprices van Niccolò Paganini te gaan spelen. Zoals een beeldend kunstenaar beïnvloed wordt door het materiaal waarmee hij werkt, potlood, olie- of aquarelverf, klei, hout of brons, zo wordt de musicus beïnvloed door het instrument waarop hij speelt, een viool, een fluit of piano, 16de eeuws Italiaans of 21ste eeuws Chinees. Het zijn immense cultuurverschillen. Het is niet in de eerste plaats het instrument wat je leert te beheersen, het naar je hand te zetten, maar liever het instrument wat je leert erkennen en respecteren. Het karakter van mijn Louis Lot fluit geeft zich niet makkelijk prijs, maar omdat ik nou eenmaal besloot van hem te gaan houden ben ik nieuwsgierig naar zijn diepere lagen en ontdek ik steeds meer rijkdommen. De beruchte grillen van de Italiaanse vioolvirtuoos en componist Niccolo Paganini (1782-1840) lijken verenigd te zijn in de Caprices die hij voor viool schreef tussen 1802 en 1817. Het beeld van de eenzame solist die de wereld rondreist om wit geschminkt zijn duivelse kunsten te verkopen en zelfs op kerkhoven speelt om zijn connectie met het bovennatuurlijke uit te drukken, heeft zijn sporen nagelaten in de muziekwereld van nu, in de hoofden en harten van menig musicus en de muziekindustrie. Sportiviteit en creativiteit schuren tegenwoordig gevaarlijk dicht tegen elkaar aan. Als opgroeiend fluitist ben ik gevormd door de authentieke uitvoeringspraktijk die mijn leermeesters ontwikkelden in de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Er heerste toen een broeierige revolutionaire sfeer van antivirtuositeit om de kern van het 4
musiceren terug te vinden als antwoord op de verregaande commercialisering van de muziekindustrie, met zijn ‘powerplaying’ en ‘longlineplaying’ in een wereld volgens ‘Barbie en Ken’. Ondanks het 2de generatie muziekcultuuractivisme wat we bedreven door in een nieuwe onbekende stijl te musiceren, liet ik aan de andere kant mijn droom om een virtuoos te worden niet varen. Al moest dat bij wijze van spreken wel een geheim blijven. Nu, jaren later komen verschillende wegen voor mij samen, dat resulteerde in deze Cd opname van de duivelsmoeilijke Caprices op een historisch instrument. Ik ontdekte in de stukken niet alleen virtuositeit die mij tot het uiterste uitdaagde, maar ook elegante, verrassende en natuurlijke composities geworteld in hun tijd. De eerste bewerking voor fluit werd gemaakt in de tweede helft van de 19de eeuw door Jules Herman ( 1830-1911). Ik heb vanwege het authentieke karakter van dit twee jaar durende project de schoonheid en ook de beperkingen van het instrument willen respecteren. Ik ben daarom tijdens het arrangeren van de Caprices zoveel mogelijk dichtbij de vioolversie gebleven en heb me sporadisch laten inspireren door het arrangement van Jules Herman. Al met al, een buitengewoon interessant en onvergetelijk project waar ik mijn grenzen heb mogen verkennen en verleggen. Maar bovenal heb ik er duivels veel plezier aan beleefd! Ik wens u van harte hetzelfde. © Marieke Schneemann
5
“With the archaic, rustling sound of the flute, she evoked the melancholy to an unattainable arcadia. To the time of far before the ruins.” (Trouw) Marieke Schneemann has studied at the Musik Hochschule Stuttgart and at the Koninklijk Conservatorium in The Hague with Frans Vester, where she graduated Cum Laude as a soloist. She was awarded the Nicolai Prize, the First Prize at the Tromp Concours and the “Silver Friends’ Wreath of the Concertgebouw”. She was appointed as flute soloist of the Rotterdams Philharmonisch Orkest with principal conductor Valery Gergiev, and has also played with the Fodor Kwintet, the Amsterdamse Bach Solisten and the Nederlands Blazers Ensemble, with which she has given performances all over the world. With these ensembles she has recorded countless CD’s and radio and television performances. After her decision in 1997 to focus exclusively on chamber music and solo work, she has recorded CD’s with pianist Ralph van Raat with music by Rudolf Escher (Attacca), “Schneemann and Van Raat give sombre Dutch skies their well-deserved international class.” (Luister). With pianist Marietta Petkova she recorded songs by Gabriel Fauré in an arrangement of her own (Challenge Classics), “Amateur singers will have a hard time singing along because the flute and the piano repeatedly take your breath away.” (Luister), and with cymbalists Michiel Weidner and Jan Rokyta and multi artist Armando she has recorded the CD “Dierenpraat” (Animal Talk) with music by Béla Bartók in an arrangement of her own (Attacca), “One of a kind!” (Volkskrant). With historical instruments she has recorded the CD ”Schubert and the Flute” (Quintone), and the four famous Mozart flute quartets she has recorded with the Rubens Quartet. (RQ ) She is a member of the Orlando Quintet, which has recently released a CD with arrangements of Maurice Ravel’s music (Brilliant Classics 94772). Marieke Schneemann has been a frequent performer at many international festivals, including the Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht, the Delft Chamber Music 6
7
Festival, the Bang on a Can Festival New York and the Orlando Festival. She is the artistic leader of Schneemann & Co., which gives chamber music performances with acclaimed artists like Armando, Nelleke Noordervliet and Toon Tellegen, featuring combinations of music, imagery and text, always in various configurations and with video projections from the collection of the EYE film museum. Furthermore, she participates in a duo programme, Noordervliet & Schneemann. In recent years she has performed Luciano Berio’s Sequenza for Female Voice. She is also active as a visual artist. Marieke Schneemann is a principal subject teacher at the Conservatorium van Amsterdam and the Sweelinck Academy for gifted young musicians. www.mariekeschneemann.com www.schneemann.co.nl www.noordervlietenschneemann.nl www.orlandoquintet.nl
8
“Met de archaïsche, ruisige klank van de fluit riep zij de weemoed op naar een onbereikbaar arcadia. Naar de tijd van ver voor de ruines.” (Trouw) Marieke Schneemann studeerde aan de Musik Hochschule Stuttgart en aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag bij Frans Vester waar zij het solo diploma Cum Laude behaalde. Zij ontving de Nicolai Prijs, eerste prijs Tromp Concours en de “Zilveren Vriendenkrans van het Concertgebouw”. Zij werd benoemd tot solofluitist van het Rotterdams Philharmonisch Orkest met chefdirigent Valery Gergiev en speelde daarnaast in het Fodor Kwintet, de Amsterdamse Bach Solisten en het Nederlands Blazers Ensemble waarmee zij over de hele wereld optrad. Zij maakte met voornoemde ensembles talloze CD’s, radio en televisieopnames. Nadat zij in 1997 besloot zich uitsluitend op kamermuziek en solowerk te richten kwamen er CD’ s uit met pianist Ralph van Raat met muziek van Rudolf Escher (Attacca), “Schneemann en van Raat geven grauwe Hollandse luchten hun verdiende internationale allure.”( Luister), met pianiste Marietta Petkova liederen van Gabriel Faure in een eigen bewerking (Challenge Classics), “Zangliefhebbers laten het wel om mee te zingen omdat de fluit en piano je herhaaldelijk de adem benemen.”(Luister) en met cimbalisten Michiel Weidner en Jan Rokyta en multiartiest Armando “Dierenpraat” met muziek van Bela Bartok in een eigen bewerking, “Uniek!” (Volkskrant). Op historische instrumenten maakte zij een CD ”Schubert and the Flute” ( Quintone) en de 4 beroemde Mozart fluitkwartetten nam zij op met het Rubens Quartet. (RQ ) Zij speelt in het Orlando Quintet waarvan onlangs een CD met bewerkingen van Maurice Ravel uitkwam.(Brilliant Classics 94772) . Marieke Schneemann speelde op menig internationaal festival, waaronder het Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht, Delft Chambermusic Festival, Bang on a Can Festival New York en het Orlando Festival. 9
Zij is artistiek leider van Schneemann & Co., dat kamermuzikale voorstellingen brengt samen met toonaangevende performers zoals Armando, Nelleke Noordervliet en Toon Tellegen in een combinatie van muziek, beeld en tekst, altijd in verschillende bezetting en videoprojekties uit de collectie van het EYE filmmuseum. Daarnaast brengt zij een duoprogramma Noordervliet & Schneemann. Afgelopen jaren voert zij ook Luciano Berio’s Sequenza voor vrouwenstem uit. Ook is zij actief als beeldend kunstenaar. Marieke Schneemann is hoofdvakdocent aan het Conservatorium van Amsterdam en de Sweelink Academie voor jong talent. www.mariekeschneemann.com www.schneemann.co.nl www.noordervlietenschneemann.nl www.orlandoquintet.nl
Many thanks to the Conservatorium of Amsterdam for the usage of the Bernard Haitinkzaal to record this album.
Recording: 14 October 2012 - 25 October 2014, Bernard Haitinkzaal Conservatorium of Amsterdam, The Netherlands Producer and engineer: Taco Kooistra Instrument: Louis Lot, Paris, 1860, Wooden conical ring-keyed flute. Cover image: © Remmelt van Veelen Artist photo: Marco Borggreve - & © 2015 Brilliant Classics 10
11