BELEID
NATUUR ALS BONDGENOOT OF VIJAND? De voorbije decennia hebben we met vallen en opstaan geleerd dat de natuur ons zogenaamde “ecosysteemdiensten” levert. Zij zorgt immers voor drinkbaar water, voor de aanmaak van vruchtbare aarde via verwering van gesteenten of compostering van plantaardig afval, voor de zuivering van de lucht en voor planten die ons voedsel en geneesmiddelen verschaffen. De biosfeer staat in voor de opslag van koolstofdioxide in bossen, bodems en oceanen. Pas de laatste jaren beginnen we beter te begrijpen hoe moeder natuur ook onze gezondheid beschermt tegen dodelijke virussen. Als die bescherming echter wegvalt omdat wij ecosystemen ontwrichten, kunnen de gevolgen desastreus zijn. De wereldwijde corona-epidemie is allicht een laatste schot voor de boeg van ruimteschip Aarde.
Virussen, bacteriën, schimmels en andere micro-organismen spelen al bijna 4 miljard jaar een cruciale rol in de biogeochemische cycli van het leven op aarde. Doorgaans zijn ze ongevaarlijk en maken tal van levensprocessen mogelijk. Denken we maar aan het menselijk microbioom dat ons gezond houdt of aan de symbiose tussen bodemschimmels en bomen. Potentieel schadelijke virussen hebben zich doorheen de evolutie van het leven op aarde ontwikkeld in een zeker evenwicht met hun gastheren. Ze hadden er immers belang bij om hun gastheerpopulatie minstens voor een deel in stand te houden. Zijn gastheer helemaal uitroeien zou immers ook het einde van het virus betekenen. Echter, wanneer een virus muteert en zo in staat is om een nieuw organisme te infecteren, gaat dat evenwicht verloren. De sterftecijfers bij de nieuw geïnfecteerde soort zullen aanvankelijk hoog zijn, totdat er zich een nieuw evenwicht instelt. Dergelijke processen vragen echter veel tijd in normale omstandigheden.
ONGEZIENE IMPACT De passage van pathogene, ziekteverwekkende micro-organismen naar een andere soort blijkt echter te versnellen door de voortschrijdende vernieling of drastische wijziging van ecosystemen. Zo ontsluit de mens voorheen ontoegankelijke gebieden om er aan houtkap, mijnbouw of landbouw te doen. Of hij zet met een stuwdam een complete riviervallei onder water, of rooit bossen om er plantages aan te leggen. ‘Ongezien’, zo typeerde het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) de huidige toestand van de mondiale biodiversiteit en de ecosysteemdiensten. Deze minder bekende tweelingbroer van het VN-klimaatpanel (IPCC) stelde vorig jaar dat 75% van de landecosystemen en 66% van het mariene milieu zo ingrijpend veranderd zijn, dat er minstens een miljoen dier- en plantensoorten met uitsterven bedreigd zijn.
CHRIS DUTRY
Zo groot is de impact van bijna acht miljard mensen op de planeet dat vandaag ongeveer de helft van de oorspronkelijke boreale, gematigde en tropische bossen verdwenen zijn. Voor het begin van de landbouw zouden er nog 6.000 miljard bomen op aarde gestaan hebben. Zowat de helft van alle ijsvrije landoppervlakte – Antarctica dus niet meegerekend – is vandaag omgezet in akkers en graslanden. Ruim 800.000 stuwdammen beletten de vrije loop van zowat twee op drie van alle rivieren en stromen op aarde. Geen wonder dat er vandaag meer en meer gesproken wordt over het ‘Antropoceen’, een nieuw geologisch tijdperk dat het ‘Holoceen’ afsluit, omdat de impact van de mensheid zich nu op planetaire schaal laat gelden. Ook ‘rewilding’ is zo’n nieuw begrip. Daarmee pleiten biologen en ecologen voor een radicaal herstel van ‘wilde’ natuur. Sommigen, zoals de bekende Amerikaanse bioloog Edward O.Wilson pleit er zelfs voor om de helft van de planeet terug aan de natuur te geven. Anderzijds bevorderen de nieuwe, artificiële stedelijke habitats met weinig biodiversiteit en hoge bevolkingsdichtheid, de verspreiding van virussen onder de mensen. Samen met een geglobaliseerde economie die mensen en goederen binnen 24 uur van het ene naar het andere continent verhuist. Zo vloog een vrouw vanuit Milaan via een paar tussenstops naar de stad Oruro, bijna 4.000 meter hoog in de Boliviaanse Andes. Binnen enkele dagen sloten de scholen en de markten van deze 300.000 inwoners tellende stad. Er zijn echter slechts een tiental bedden voor intensieve zorgen aanwezig. En vier gespecialiseerde artsen…
9•
