ΚΕΙΜΕΝΟ: Η ελληνική παράδοση Για να ξεκινήσω όμως από κάπου, από μια βάση που θα δώσει λαβή σε συζήτηση πάνω στο θέμα της παράδοσης, νομίζω ότι θα ενδιέφερε η ερώτηση τι σημαίνει η λέξη καθ’εαυτήν. Την λέξη παράδοση εννοεί κανείς, πρώτα απ’ όλα, ως προσφορά, κατάθεση βιωμάτων, γνώσεων, εμπειριών, επιτευγμάτων, σε διαρκή διαμόρφωση, γενικά μαρτυρίες αγώνων ποικίλων στην σημασία και στην έκφρασή τους, που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, όχι μόνον ως προσπάθεια και δείγμα επιβίωσης, αλλά και ως αγώνα του ανθρώπου να καταλάβει το νόημα της ύπαρξής του, καθώς αντιμετωπίζει τα διαφοροποιούμενα γεγονότα στη ροή του χρόνου, τα όσα προετοιμάζει ή προκαλεί ο ίδιος, και τα αναπάντεχα που τον συνταράζουν. Και πάνω σ’ αυτό ακριβώς το σημείο μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τις περιπέτειες του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής παράδοσης, εκείνη την αντίληψη και φωτεινή σκέψη που αφομοιώνει τα καινούργια στοιχεία, φωτίζεται απ’ αυτά και παίρνει νέες δυνάμεις, που η ίδια προσφέρει. Αυτά για την παράδοσή μας. Η ελληνική παράδοση ποτέ δεν νεκρώθηκε, παρ’ όλες τις περιπέτειες. Ακόμη και όταν το υπόδουλο έθνος αδυνατούσε να την τρέφει όπως άλλοτε, έζησε και συντηρήθηκε χάρη στην ελληνική ορθοδοξία. Η ελληνική πνευματική παράδοση γινόταν πάντα δεκτή με ενθουσιασμό από άλλους λαούς, γιατί το πνεύμα της άγγιζε σωστά τα καίρια σημεία της ύπαρξης του ανθρώπινου βίου: ανάμεσα σε ζωή και θάνατο, την αμαρτία της ύβρεως στην κύρια εκδήλωσή της, εκείνη της ανθρώπινης υπεροψίας, την γενναιότητα, την δοκιμασία του ανθρώπου και κυρίως το σημάδι, την μοίρα της τραγικότητας, του πραγματικού στοιχείου στη ζωή του. Σε ποια από τις ανθρώπινες δοκιμές και δοκιμασίες δεν προσφέρει την μαρτυρία της η μακραίωνη παράδοσή μας, απάντηση και νουθεσία με τις ανταποκρίσεις και τις σχέσεις που ανακαλύπτει και αποκαλύπτει ή δημιουργεί στα ανθρώπινα! Αρχίζοντας από τους θαυμαστούς μύθους της αρχαιότητας, που φθάνουν ίσαμε μας, χάρη στα λαϊκά παραμύθια και τα τραγούδια, που υψώνονται σε ανθρώπινη νόηση και σοφία, και τις γνώσεις, φθάνοντας στον ορθόδοξο ησυχασμό, τον τόσο αναγκαίο ως διδαχή, στον ύπουλα ανήσυχο καιρό μας [...] Το να θέλει ο άνθρωπος, με την ελπίδα ότι ξεφεύγει τον πνευματικό μόχθο, να ξεφύγει από το παρελθόν ως πείρα ζωής, είναι σαν να καταπνίγει ένα ποσοστό ζωής που το έχει μέσα του. Χωρίς ρίζες δεν αντέχει κανείς πραγματικά. Η πολύτιμη, λοιπόν, η πάντα γνήσια ίσαμε τώρα τουλάχιστον ελληνική παράδοση, που στους πνευματικούς ιδιαίτερα ανθρώπους του τόπου μας πέφτει το δύσκολο καθήκον όχι μόνον να την κρατήσουν, αλλά να δοκιμάσουν πάνω σ’ αυτήν, ώστε να την ομολογήσουν με δικά τους λόγια και δικές τους δυνάμεις και δική τους ανάρρωση, μπορεί να γίνει το σωστό στήριγμα σε μια εποχή αμφιγνωμίας, αμφισβήτησης και αμφιβολίας, γιατί αντιπροσωπεύει μια διαρκή πάλη και περιέχει κάθε μορφή περιπέτειας και δοκιμασίας, κυριαρχίας ενδοξότατης του έθνους και υπερήφανης ταπείνωσης, στο σύνολό της.
Η έμπρακτη, θα τολμούσα να πω, θεώρησή της, όχι απλή μάθηση και θεωρία, μα εκείνη που μπορεί να δημιουργηθεί ακόμα και από τις οδυνηρές αρνήσεις της, δυνατό είναι αυτή, καθώς περιέχει πλήθος ερωτήματα και απαντήσεις, να είναι η οδηγία στη δύσκολη πορεία, που μήτε τα άτομα, ούτε τα έθνη αποφεύγουν. Όχι παράδοση ως εξασφαλισμένη κληρονομιά, μα αληθινή μέθεξη και ανάδειξή της στην πορεία που έχει αρχίσει στο παρελθόν και χρειάζεται να την εξακολουθήσουμε, καθώς τα δικά μας βήματα πρέπει να μας οδηγήσουν στο μέλλον. Μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε την συνέχεια της πάλης και την αντοχή της ελληνικής φύσης που οφείλεται τελικά στο άρμοσμα ζωής και θανάτου, όπως το είπαμε.
Ζωή Καρέλλη: Η ελληνική παράδοση, Ευθύνη, Κείμενα της Μεθορίου 2 (1979) [απόσπασμα από δημόσια συζήτηση για την ελληνική παράδοση]
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να ενημερώσετε την τάξη για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψή του σε 100120 λέξεις Μονάδες 25 Β.1. Σε ποιες περιόδους της μακραίωνης παράδοσής μας γίνεται άμεση ή έμμεση αναφορά στο κείμενο και ποια ενδεικτικά στοιχεία των περιόδων αυτών επισημαίνονται; Μονάδες 5 Β.2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου; Μονάδες 8 Β.3. Η Ζωή Καρέλλη είναι γνωστή ποιήτρια. Να εντοπίσετε στο κείμενό της φράσεις και χωρία όπου η χρήση της γλώσσας είναι ποιητική. Μονάδες 4 Β.4. Το ύφος του κειμένου είναι: α) απλό β) σύνθετο γ) πομπώδες Σημειώστε το γράμμα της σωστής απάντησης και αιτιολογήστε την άποψή σας. Μονάδες 4 Β.5. Να γράψετε μία συνώνυμη για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις: μαρτυρία, αναπάντεχος, νουθεσία, γνήσιος Μονάδες 4 Γ. Το θέμα της παράδοσης πρόκειται να συζητηθεί στην τάξη σας. Να ετοιμάσετε μια γραπτή εισήγηση με 400500 λέξεις για την αξία της ελληνικής παράδοσης και για τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, ώστε η αξιοποίησή της να είναι γόνιμη και δημιουργική Μονάδες 50