Obowiązki kierownika budowy - bezpieczeństwo przede wszystkim

Obowiązki kierownika budowy mogą wydawać się niezbyt liczne, ale na pewno obciążone są dużą odpowiedzialnością. To od kierownika budowy zależy bezpieczeństwo zarówno osób na budowie, jak i całej powstającej konstrukcji.

Każdy, kto chce wybudować dom, mocą prawa musi zatrudnić kierownika budowy. Od stycznia tego roku nie muszą tego robić jedynie osoby, które postanowiły wybudować budynek jednorodzinny o powierzchni nie większej niż 70 m² w zabudowie.

Dlaczego kierowanie budową przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami jest takie ważne? Zatrudniając kierownika budowy powinniśmy pamiętać, że od momentu, gdy przejmie on od nas teren budowy, to kierownik zarządza budową. W związku z tym, to on odpowiada za wszelkie zdarzenia, do jakich dochodzi na budowie w związku z realizacją naszej inwestycji. Kierownik budowy, który złożył oświadczenie o przejęciu obowiązków, lecz nie przejął protokolarnie terenu budowy, naraża się na odpowiedzialność (karną i zawodową) za niewykonanie ciążących na nim obowiązków. Z powodu złożonego oświadczenia nie będzie jednak odpowiedzialny za szkody, jakie mogą być spowodowane niezabezpieczeniem terenu budowy. Decyzję o tym, kto będzie pełnił funkcję kierownika budowy, podejmuje wyłącznie inwestor. Trzeba jednak pamiętać, że kierować budową może wyłącznie osoba:

• posiadająca odpowiednie uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń lub w ograniczonym

zakresie (w zależności od rodzaju inwestycji);

• należąca do izby inżynierów budownictwa;

• zarejestrowana w centralnym rejestrze osób posiadających uprawnienia budowlane, który prowadzi Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, o ile otrzymała uprawnienia budowlane po wejściu w życie ustawy z 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane.

Bezpieczeństwo osób na budowie

Przed rozpoczęciem prac budowlanych kierownik budowy musi sporządzić plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie. Robi to na podstawie informacji opracowanej przez projektanta, który przygotował projekt budowlany. Może sporządzić go sam albo zlecić jego opracowanie. Plan ten musi uwzględniać:

• specyfikę obiektu budowlanego;

• warunki prowadzenia robót budowlanych (w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej).

Kiedy plan bezpieczeństwa jest potrzebny?

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie kierownik budowy musi zapewnić, jeżeli w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z wymienionych poniżej rodzajów robót budowlanych. Należą do nich roboty:

• których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości;

• przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi;

• stwarzające zagrożenie promieniowaniem jonizującym;

• prowadzone w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych;

• stwarzające ryzyko utonięcia pracowników;

• prowadzone w studniach, pod ziemią i w tunelach;

• wykonywane przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych, w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza;

• wymagające użycia materiałów wybuchowych;

• prowadzone przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych.

Odpowiedzialność kierownika budowy

Przejęcie terenu budowy nie oznacza przejęcia pełnych praw zarządcy nieruchomością, lecz bezpośredniej odpowiedzialności za:

• porządek, ochronę środowiska, bezpieczeństwo ludzi i mienia na jego obszarze;

• oddziaływanie na otoczenie czynności związanych z prowadzeniem robót budowlanych.

Bezpieczeństwo konstrukcji

Podstawowe obowiązki kierownika budowy związane z bezpieczeństwem konstrukcji to:

• kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę oraz przepisami, w tym techniczno-budowlanymi;

• zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających;

• zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;

• prowadzenie niezbędnej dokumentacji budowy.

Prowadzenie prac zgodnie z projektem

Z przepisów Prawa budowlanego jasno wynika, że kierownik budowy ma czuwać nad poprawnością wykonania poszczególnych elementów obiektu. Elementy te muszą być wykonane zgodnie z projektem, który inwestor dołączył do pozwolenia na budowę i który zatwierdził nadzór budowlany. Jeżeli projekt nie stanowił elementu dokumentacji niezbędnej do uzyskania pozwolenia na budowę, prace i tak muszą być prowadzone zgodnie z tym, co ten projekt zawiera. Kierownik budowy nie ma bowiem żadnych kompetencji prawnych, aby wprowadzać jakiekolwiek zmiany do projektu. Jeżeli uzna on, że pewne zmiany są niezbędne, musi o ich dokonanie wystąpić do projektanta, który sporządził projekt. Ocena charakteru proponowanych zmian oraz zgoda na wprowadzenie zmian (odstąpień) nieistotnych do zatwierdzonego projektu przysługuje również wyłącznie projektantowi. Jeżeli projektant uzna, że proponowane zmiany mają charakter odstąpienia istotnego, musi je zatwierdzić nadzór budowlany. Kierownik budowy odpowiada ponadto za to, żeby poszczególne elementy konstrukcji obiektu odpowiadały określonym normom i wymaganiom technicznym. W praktyce oznacza to, że gdyby inwestor albo wykonawca chciał zastosować rozwiązania czy materiały, które tych norm nie spełniają, kierownik może wstrzymać roboty budowlane. To samo może zrobić, gdy podczas prowadzenia prac budowlanych pojawiło się zagrożenie dla życia lub zdrowia.

Obowiązkiem kierownika budowy jest sporządzenie planu bezpieczeństwa także wtedy, gdy:

• przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych;

• będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników;

• pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.

Prowadzenie dokumentacji budowy

Prawo budowlane w art. 3, pkt 13 wymienia dokumenty, które stanowią dokumentację budowy. Są to:

• pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym;

• dziennik budowy;

• protokoły odbiorów częściowych i końcowych;

• rysunki i opisy służące realizacji obiektu – w miarę potrzeby;

• operaty geodezyjne;

• książki obmiarów;

• dziennik montażu – w przypadku realizacji obiektu metodą montażu. Na szczególną uwagę zasługują obowiązki kierownika budowy związane z prowadzeniem dziennika budowy oraz ze sporządzeniem dokumentacji powykonawczej. Dziennik budowy to dokument urzędowy, który jest wnikliwie analizowany przez nadzór budowlany, zanim ten wyda pozwolenie na użytkownika obiektu. Do dziennika budowy kierownik powinien wpisywać wszystkie zdarzenia związane z przebiegiem budowy. Dotyczy to przede wszystkim:

• przebiegu robót budowlanych;

• wszystkich zdarzeń, które mają znaczenie dla oceny prawidłowości technicznej wykonania budowy.

Przygotowanie dokumentacji powykonawczej oznacza obowiązek uzupełnienia dokumentacji budowy o:

• informacje dotyczące zmian naniesionych na zatwierdzony projekt;

• geodezyjne pomiary powykonawcze. Jeżeli zmiany dokonane podczas budowy mają charakter odstąpienia nieistotnego, do zawiadomienia o zakończeniu budowy kierownik budowy powinien dołączyć:

• kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego z naniesionymi zmianami;

• opis uzupełniający – jeżeli jest potrzebny. Po zakończeniu prac budowlanych na ręce inwestora kierownik składa oświadczenie o:

• zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem, warunkami pozwolenia na budowę, przepisami;

• doprowadzeniu terenu budowy do należytego stanu i porządku.

Obowiązkiem kierownika budowy jest nie tylko zgłoszenie obiektu do odbioru, ale także uczestniczenie w tym odbiorze. Zobowiązany jest on również zapewnić usunięcie stwierdzonych wad.

Uwaga!

Jeżeli obiekt wykonano odstępując od projektu w sposób nieistotny, oświadczenie kierownika budowy powinien potwierdzić projektant. Potwierdzić powinien je także inspektor nadzoru inwestorskiego, jeżeli inwestor go ustanowił.

Podsumowanie

Obowiązków kierownika budowy jest rzecz jasna więcej, niż opisane w artykule. Do niego należy na przykład zapewnienie wytyczenia obiektu przez geodetę z uprawnieniami, zapewnienie prowadzenia robót z uwzględnieniem przepisów ochrony środowiska czy zapewnienie uporządkowania terenu, który przylega do placu budowy, jeżeli jest taka potrzeba. Sprawy bezpieczeństwa i prawidłowego prowadzenia prac wydają się jednak najważniejsze. Zagrożeń, że coś pójdzie nie tak, jest tyle, że zdaniem niektórych specjalistów z branży, kierownik budowy powinien cały czas monitorować postęp prac i sposób ich prowadzenia. A jak jest w praktyce? Wszyscy, którzy pracują na budowach, wiedzą, że kierownik budowy jest na miejscu codziennie tylko przy realizacji dużych inwestycji. Osoby budujące dom jednorodzinny budowy muszą w zasadzie pilnować sami, płacąc określoną w umowie stawkę za każdą wizytę na budowie. Ciągle zdarza się też, że kierownik budowy prowadzi całą inwestycję i jej dokumentację zaocznie. Prawo wprawdzie przewiduje dla kierowników budowy określone sankcje karne i zawodowe za lekceważenie i nierzetelne wykonywanie obowiązków, ale dopóki nie dojdzie do żadnego nieszczęścia, mało kto chce skarżyć się na swojego kierownika budowy do odpowiednich instancji. Z drugiej strony, skoro tyle budynków jednorodzinnych powstało bez specjalnego nadzoru kierownika budowy, to nic dziwnego, że ktoś postanowił tę sytuację usankcjonować prawnie. Bo przecież tak można spojrzeć na zwolnienie inwestora z obowiązku zatrudniania kierownika budowy, jeżeli buduje dom o powierzchni do 70 m². W środowisku i mediach branżowych toczy się dyskusja o tym, czy takie rozwiązanie nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa konstrukcji. Mając na uwadze to, co dzieje się przy wykonywaniu domów znacznie większych, można zadać pytanie czy to na pewno o jakość konstrukcji chodzi…

Podstawa prawna: ustawa z dn. 7 lipca 1994 r.

Prawo budowlane, Dz. U. 2021, poz. 2351.