Academieberichten 74

ACADEMIE

Nr 74 - jaargang 31 feb 2020 - mei 2020

BERICHTEN

De Academieberichten verschijnen driemaal per jaar.

Koninklijke Vlaamse Academie van BelgiĂŤ voor Wetenschappen en Kunsten, Paleis der AcademiĂŤn - Hertogsstraat 1 1000 Brussel - Tel. 02 550 23 23 e-mail: info@kvab.be - www.kvab.be - ISSN 0778-1008 - redactie: Nathalie Boelens - vormgeving: Charlotte Dua - V.U. Freddy Dumortier. met steun van:

Inhoud

6 16 16

18

4

Laudatio Emile Boulpaep

Gouden Penning 2019

6

De nazaten van Confucius

10

Nieuwe Leden en Laureaten KVAB 2019

16

Jonge Academie

18

Actua

20

(On)opgemerkt

22

Terugblik

Lentecylcus mei 2020

Maja #6 - Nieuwe Leden 2020

De Leeuwenpoorten aan de Brusselse Warande: nieuwe inzichten

Tien jaar Klasse Technische Wetenschappen 2009-2019

Woord Vooraf

2019 was voor KVAB eens te meer een erg boeiend en gevuld werkjaar. Colloquia, debatten, boekvoorstellingen, lezingencycli, al deze samenkomsten volgden elkaar met een zekere regelmaat op en trokken vele honderden geïnteresseerden. Bij het begin van het nieuwe werkjaar is het zinvol de hoogtepunten van het vorig jaar kort in herinnering te brengen. Vorig jaar organiseerde KVAB de voorstelling, gevolgd door een debat, van gepubliceerde standpunten over vijf maatschappelijk relevante thema’s, nl. over onderzoeker-gedreven wetenschap (6 febr.), over nepnieuws en desinformatie (22 maart), over learning analytics in het hoger onderwijs (29 april), over verantwoordelijk omgaan met digitalisering (28 mei) en tot slot over doctoraathouders, die het Vlaanderen van morgen vorm geven (20 sept.). De slotsymposia van de twee denkerscycli hadden plaats op respectievelijk 11 oktober (over democratie en desinformatie) en 4 december (over maatschappelijke waarden bij digitale innovatie). De reeks namiddagsymposia in mei (8, 15 en 22 mei), die beter bekend staat onder de naam Lentecyclus, was vorig jaar een weergaloos succes. Dat had onder meer te maken met het thema: de demografische evolutie, in Europa en in de wereld. Er waren niet alleen veel belangstellenden maar er was vooral ruimte voor debat over de vele actuele uitdagingen met bijzondere aandacht voor sociale en culturele kwesties die te maken hebben met internationale migratie.

Ook bijeenkomsten die zich situeren buiten de klassieke, jaarlijks terugkerende programmatie, konden op een grote belangstelling van een divers publiek rekenen, zoals de colloquia gewijd aan het interdisciplinair onderzoek (Building bridges - 9 sept.) en aan het thema van de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming en het wetenschappelijk onderzoek (6 nov.) en zeker de internationale samenkomst van 7 en 8 november over Genome editing, waarvoor KVAB en ALLEA, de overkoepelende organisatie van Europese academies, de handen in elkaar sloegen.

Zoals ieder jaar werd ook het jaar 2019 gekenmerkt door nogal wat ‘bijzondere’ dagen. Voor sommigen was dit zonder enige twijfel 18 november want op die dag werden de jaarlijkse prijzen voor wetenschapscommunicatie uitgereikt; anderen zullen verwijzen naar 29 november, toen in het Paleis der Academiën het eindejaarsrecital doorging met Hans Ryckelynck. Voor mij persoonlijk was 26 april 2019 bijzonder want die dag stond in het teken van Leve[n]de kunst met lezingen en een tentoonstelling over kunst, design en (micro)-bio(technologie).

Het event trok overigens veel jonge mensen aan. Over jonge mensen gesproken: het zou ons te ver leiden om de talloze activiteiten van de Jonge Academie op te sommen, maar er waren toch drie samenkomsten die een bijzondere vermelding verdienen, nl. het colloquium over Wortels van wetenschap (6 februari) en Wetenschep M + V + X (over genderdiversiteit – 26 juni) en, niet te vergeten, het najaarsevenement Science meets Parliament van 29 november toen het startschot werd gegeven van een programma dat twee werelden dichter bij elkaar brengt: wetenschappers leren het politieke bedrijf van binnenuit kennen en politici verwerven inzicht in de wetenschap achter maatschappelijke uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd. Met de voorstelling van deel 23 van het Nationaal Biografisch Woordenboek, op 24 januari, en de organisatie van vijf Da Vinci-lezingen droegen KVAB en het Academisch Cultureel Forum eens te meer bij tot het verrijken van onze kennis over de ontwikkeling van wetenschap en cultuur in Vlaanderen.

Kortom, KVAB slaagt erin haar rol als open platformorganisatie te vervullen en haar maatschappelijke relevantie aan te tonen, uit te dragen en vooral te delen met stakeholders, de media, vertegenwoordigers van de politiek, professionele netwerken en beroepsorganisaties. KVAB slaagt in haar opzet dank zij de betrokkenheid van de leden van de Raad van Bestuur, van alle klassen én van de Jonge Academie, de goed functionerende back office (staf) en een actief communicatiebeleid dat bijdraagt aan de publieke beeldvorming over wetenschap, kunsten en literatuur.

Karel Velle, voorzitter

3

Gouden Penning Laudatio Emile Boulpaep

door Karel Velle, voorzitter KVAB - zoals uitgesproken op de Openbare Vergadering van de KVAB op 14/12/2019.

Wanneer men de levensloop erop naleest van Vlaamse persoonlijkheden die het hebben gemaakt in het bedrijfsleven, in de politiek of bij de overheid of die kunnen terugblikken op een schitterende carrière binnen het onderzoek, vrouwen en mannen die elk binnen hun vakgebied stenen hebben verlegd, dan valt het op dat bepaalde factoren determinerend waren voor de loopbaan die betrokkenen doorliepen.

Bepalende factoren kunnen zijn: de keuze van een bepaalde studierichting of studieonderwerp, de keuze van de promotor van een doctoraal proefschrift of de kansen die mensen kregen om een tijdlang aan buitenlandse universiteiten, laboratoria of conservatoria te studeren. Vooral deze laatste factor blijkt voor de loopbaan van vele wetenschappers, onderzoekers en enkele kunstenaars in Vlaanderen belangrijk te zijn geweest, en het is precies om deze reden dat het bestuur van KVAB er dit jaar voor koos om de Gouden Penning uit te reiken aan niemand minder dan aan Ridder Professor Emile BOULPAEP. KVAB eert prof. Boulpaep niet omwille van zijn grote verdiensten als wetenschapper en als medicus. Hij is nl. professor emeritus in de cellulaire en moleculaire fysiologie aan de Yale School of Medicine, één van de meest vooraanstaande Amerikaanse universiteiten, waar hij overigens nog steeds werkzaam is; neen KVAB wenst hem vandaag te eren in hoofde van de rol die hij speelde als executive president van de bij velen hier aanwezig bekende Belgian American Education Foundation, afgekort BAEF. Deze organisatie werd in 1920 door de latere president Herbert Hoover opgericht, in nauwe samenwerking overigens met Emile Francqui, met als voornaamste doel de uitwisseling van Belgische en Amerikaanse universiteitsstudenten, wetenschappers en onderzoekers te bevorderen. Volgend jaar viert de BAEF trouwens haar honderdjarig bestaan.

Prof. Boulpaep was meer dan alleen de afgevaardigd beheerder van de stichting. Hij was vooral de drijvende kracht en bezieler van de organisatie. Hij belichaamde de BAEF sinds 1977, dus meer dan 40 jaar lang. Hij runde de stichting met een minimum aan mankracht, hij

4

lobbyde voor de sponsoring van beurzen, organiseerde alle selecties zelf, samen met een aantal vrijwilligers-BAEF-alumni die de dossiers analyseerden, en hij zat elke selectiejury voor bestaande uit de rectoren (of hun afgevaardigden) en een aantal Alumni. Zijn enorme werkkracht was legendarisch; zijn brede kennis en zijn rijkelijk gevuld adressenboekje eveneens.

Dat Prof. Boulpaep nuttige bestuurservaring had, mag verder blijken uit zijn lidmaatschap van de raden van bestuur van de Koning Boudewijnstichting, de Francqui-stichting en de Universitaire Stichting. Hij was de eerste niet-zakenman die, zeven jaar geleden, de Lifetime Achievement Award van de BelgischAmerikaanse Kamer van Koophandel kreeg.

Drie maal per jaar ongeveer kwam de selectiecommissie van BAEF samen. Prof. Boulpaep leidde de interviews zelf in onberispelijk Nederlands, Frans en Engels en verzorgde een groot deel van de contacten zelf. Ook na de toekenning van de fellowships, onderhield hij intense contacten met de Vlaamse studenten, onderzoekers en kunstenaars, zelfs jaren na hun terugkeer naar Vlaanderen.

Mede dank zij BAEF en dank zij prof. Boulpaep, kregen enkele duizenden jonge Vlamingen een unieke kans om hun opleiding in de VS verder te zetten en er onderzoek te doen. Het is mede dank zij deze jongeren die in de VS met kwalitatief hoogstaand onderzoek in contact kwamen en de “onderzoekscultuur” na hun terugkeer verder uitdroegen, dat het wetenschappelijk onderzoek binnen de universiteiten de plaats heeft verworven dat het verdient. Zonder overdrijven mag dus gezegd worden dat prof. Boulpaep een aandeel heeft gehad in de sterke vooruitgang die het onderzoek in België gekend heeft waardoor veel van onze Vlaamse onderzoekscentra vandaag op wereldniveau staan.

Ik citeer tot slot één van mijn informanten die me hielpen bij de voorbereiding van deze laudatio: “Voor honderden jongeren is hun BAEF-beurs het begin geweest van een zeer succesvolle carrière. Ik denk dat ieder actief ZAP-lid aan een Vlaamse instelling één of meerdere doctorandi gehad heeft die dankzij de BAEF

een een carrière carrière heeft heeft of of hebben hebben kunnen kunnen ontplooien. ontplooien.

BAEF BAEF is de is de wortel wortel van van dede georganiseerde georganiseerde wetenschap wetenschap in ons in ons land. land.Ze Zerichtte richttededeFrancqui-stichting Francqui-stichtingopopenenwas was (on)rechtstreeks (on)rechtstreeks betrokken betrokken bij bij dede stichting stichting van van NFWO.” NFWO.” Vele Vele leden leden van van dede BAEF-selectiecommissie BAEF-selectiecommissie hebben hebben Prof.

Prof.

Boulpaep Boulpaep ook ook leren leren waarderen waarderen omwille omwille van van zijnzijn menselijke menselijke kwaliteiten. kwaliteiten.

Ik citeer Ik citeer een een andere andere informant: informant: “Hij“Hij is een is een energieke, energieke, innemende innemende persoon, persoon, bijzonder bijzonder vriendelijk vriendelijk met met iedereen, iedereen, met met dede kandidaten kandidaten in in hethet bijzonder. bijzonder.

Hij Hij straalt straalt een een “jeugdig” “jeugdig” enthousiasme enthousiasme enen oprechte oprechte curiositeit curiositeit uit uit voor voor alle alle projecten projecten enen disciplidisciplines. nes.

Hij Hij bezit bezit dan dan ook ook een een encyclopedische encyclopedische kennis. kennis.

ZijnZijn empathisch empathisch vermogen vermogen enen inzet inzet voor voor jonge jonge beurshoubeurshouders ders dan. dan.

Hij Hij helpt helpt hen hen opop alle alle vlakken vlakken enen volgt volgt hen hen persoonlijk persoonlijk op.op.

Hij Hij nodigt nodigt ieder ieder jaar jaar dede beurshouders beurshouders voor voor een een etentje etentje in in Yale.

Yale.

Hij Hij kent kent alle alle laureaten laureaten bij bij naam. naam.

ZijnZijn volledig volledig belangloze belangloze enen discrete discrete inzet inzet valt valt op.op.

Hij Hij doet doet alles alles zelf.” zelf.”

Geachtegenodigden, genodigden,dames damesenenheren. heren.In Inhethet Geachte verleden ging Gouden Penning eens naar verleden ging dede Gouden Penning welwel eens naar iemand in het voetlicht staat. jaar is het anders. iemand diedie in het voetlicht staat.

DitDit jaar is het anders. prijs gaat naar iemand discreet onnoemelijk DeDe prijs gaat naar iemand diedie discreet onnoemelijk veel gedaan heeft voor jonge wetenschappers veel gedaan heeft voor jonge wetenschappers in in België Vlaanderen.

Aan vooravond van België enen Vlaanderen.

Aan dede vooravond van dede 100ste verjaardag van BAEF wensen KVAB 100ste verjaardag van dede BAEF wensen KVAB enen dede JongeAcademie Academiededevele veleverdiensten verdienstenvan vanEmile Emile Jonge Boulpaep erkennen ik heb namens Boulpaep te te erkennen enen ik heb dede eereer omom namens KVAB namens u allen hier aanwezig hem KVAB enen dede JAJA enen namens u allen hier aanwezig hem Gouden Penning overhandigen. dede Gouden Penning te te overhandigen.

55

De Denazaten nazatenvan vanConfucius Confucius Lentecyclus Lentecyclusmei mei2020 2020

Programma Programma Xi Xi Jinpings Jinpings droom droom van van een een nieuwe nieuwe wereldorde wereldorde Woensdag Woensdag 6 mei 6 mei 2020, 2020, 14-17u.

14-17u.

DeDe openingssessie openingssessie van van dede Lentecyclus Lentecyclus 2020 2020 zoomt zoomt in in opop hethet hedendaagse hedendaagse China.

China.

China China and and thethe World: World: Is Is Xi Xi Jinping Jinping Creating Creating a a New New World World Order Order or or anan Old Old Chinese Chinese Order?

Order?

Duncan Duncan Freeman Freeman Confucius Confuciusin inChina Chinaanno anno2020: 2020:onzichtbaar onzichtbaarmaar maar alomtegenwoordig alomtegenwoordig Jan Jan Wostyn Wostyn Uitingen Uitingenvan vantegencultuur tegencultuurin inhethetChina Chinavan vandede post-hervormingen post-hervormingen Catherine Catherine Vuylsteke Vuylsteke Japans Japans tanende tanende rolrol opop hethet wereldtoneel wereldtoneel Woensdag 13 13 mei 2020, 14-17u.

Woensdag mei 2020, 14-17u.

DeDe tweede sessie van dede Lentecyclus zoomt in in opop tweede sessie van Lentecyclus zoomt Japan: hethet land met dede hoogste levensverwachting terter Japan: land met hoogste levensverwachting wereld enen 's werelds opop twee nana grootste economie. wereld 's werelds twee grootste economie.

Is Confucius langs Japan gereisd?

Is Confucius langs Japan gereisd?

Marc Van Craen Marc Van Craen China, China, Korea Korea enen Japan Japan zijnzijn landen landen diedie alsals eerste eerste door door dede glorieuze glorieuze beschaving beschaving van van hethet RijkRijk van van hethet Midden Midden diepgaand diepgaandwerden werdengetekend. getekend.In Indedereligieusreligieusideologische ideologische ondergrond ondergrond vallen vallen dede beroemde beroemde 'drie 'drie leringen' leringen' te te onderscheiden: onderscheiden: taoïsme, taoïsme, confucianisme confucianisme enen boeddhisme. boeddhisme.

Van Van deze deze drie drie valt valt in in 2020 2020 hethet stempel stempel van van hethet confucianisme confucianisme hethet moeilijkst moeilijkst precies precies aan aan te te wijzen. wijzen.

Hedendaagse Hedendaagse Chinezen, Chinezen, Japanners Japanners enen KoreaKoreanen nen malen malen daar daar niet niet om, om, ze ze ondergaan ondergaan Kongzi's Kongzi's humahumanisme nisme alsals een een van van hun hun vanzelfsprekende vanzelfsprekende tradities; tradities; ook ook dede machtige machtige heren heren Xi, Xi, Kim, Kim, Moon Moon enen Abe Abe hebben hebben wel wel wat wat dringenders dringenders aan aan hethet hoofd. hoofd.

In drie In drie namiddagen namiddagen wordt wordt nagegaan nagegaan hoe hoe dede 'Weg 'Weg van van dede menselijke menselijke verhoudingen' verhoudingen' – zoals – zoals dede ethiek ethiek van van Meester Meester Kong Kong ook ook wordt wordt omschreven omschreven – de – de hedenhedendaagse daagsepolitiek, politiek,economie economieenendagelijks dagelijksbeleefde beleefde cultuur cultuur doordesemt doordesemt in in China, China, Japan Japan enen Korea.

Korea.

DeDe beste beste kenners, kenners, uituit eigen eigen enen buitenlandse buitenlandse universiteiten universiteiten delen delen in korte in korte lezingen lezingen hun hun kennis kennis enen inzichten inzichten met met hethet publiek publiek enen met met elkaar. elkaar.

66

Confucianistische sprokkelingen in in hethet postmoderne Confucianistische sprokkelingen postmoderne Japan Japan Willy Vande Walle Willy Vande Walle Japanse symptomen in Europa?

Japanse symptomen in Europa?

Mark Eyskens Mark Eyskens Chūshingura door dede eeuwen heen: Van 47 47 vazallen Chūshingura door eeuwen heen: Van vazallen naar 48 48 tienermeisjes (of(of toch niet helemaal?) naar tienermeisjes toch niet helemaal?)

LukLuk Van Haute Van Haute DeDe toekomst van dede twee Korea's toekomst van twee Korea's Woensdag 20 20 mei 2020, 14-17u.

Woensdag mei 2020, 14-17u.

DeDelaatste laatstesessie sessiezoomt zoomtin inopopNoord-Korea Noord-Koreaenen Zuid-Korea.

Zuid-Korea.Het Hetverleden verledenvan vandeze dezeregio regiolaat laatzich zich kenmerken door decennialange spanningen.

Wat zalzal kenmerken door decennialange spanningen.

Wat dede toekomst brengen? toekomst brengen?

Het ongrijpbare Confucianisme Het ongrijpbare Confucianisme Boudewijn Walraven Boudewijn Walraven DeDe Kim-dynastie Kim-dynastie Casper Van derder Veen Casper Van Veen Slotbeschouwing: DeDe vele gezichten van hethet confuciaSlotbeschouwing: vele gezichten van confucianisme nisme Carine Defoort Carine Defoort

www.kvab.be/confucius www.kvab.be/confucius

Een Een mens mens met met kwaliteiten kwaliteiten Frans Frans Boenders Boenders Confucius Confucius (zesde (zesde & vijfde & vijfde eeuw eeuw vóór vóór onze onze tijdrekening) tijdrekening) is niet is niet China's China's of of 's werelds 's werelds oudste oudste filosoof filosoof of of staatsideostaatsideoloog; loog; hij hij is wél is wél dede eerste eerste ethische ethische humanist humanist in een in een reeds reeds bestaand, bestaand, enen voor voor China China typisch typisch drietraps drietraps transformatransformatiedenken, tiedenken,met metHemel, Hemel,Aarde AardeenenMens Mensalsalselkaar elkaar onderling onderlingdoordringende doordringendeactoren. actoren.Samen Samenmet methethet taoïsme taoïsme alsals inheemse inheemse religie religie enen hethet uituit India India geïmporgeïmporteerde teerde boeddhisme boeddhisme geldt geldt hethet confucianisme confucianisme alsals een een van van dede Drie Drie Leringen Leringen van van China.

China.

In In zijnzijn oudste oudste kosmologie kosmologie zietziet China China zichzelf zichzelf alsals 'de' 'de' wereld-van-het-midden, wereld-van-het-midden, waarin waarin dede 'tienduizend' 'tienduizend' dingen dingen aan aan dede mens mens verschijnen verschijnen in in clair-obscur, clair-obscur, dede grondende grondende enen steeds steeds bewegende bewegende yin-yang yin-yang met met dede orakelkunst orakelkunst enen haar haar vierenzestig vierenzestig hexagrammen. hexagrammen.

DeDe mens, mens, een een onderdeel onderdeel van van deze deze constante constante transformatransformatieketen, tieketen, beschrijft beschrijft een een subjectieve subjectieve weg weg vertrekkend vertrekkend vanuit vanuit dede indrukken indrukken diedie dede verschijningen verschijningen nalaten. nalaten.

Grote Grote sinologen sinologen alsals Joseph Joseph Needham, Needham, Marcel Marcel Granet Granet enen J.J.M. J.J.M. dede Groot Groot zien zien hethet oorspronkelijke oorspronkelijke Chinese Chinese denken denken derhalve derhalve alsals een een filosofie filosofie van van dede subjectiviteit, subjectiviteit, een een animisme animisme ook ook waarin waarin dede sjamaan sjamaan hethet verkeer verkeer tussen tussen dede Hemel Hemel enen dede Aarde Aarde regelt. regelt.

In dit In dit spiegeldenspiegeldenken, ken, of of diedie co-relatieve co-relatieve antropokosmologie, antropokosmologie, spelen spelen zich zich dede wezenlijke wezenlijke verhoudingen verhoudingen af af tussen tussen Hemel Hemel enen Aarde, Aarde, voorouder voorouder enen levende, levende, onsterfelijke onsterfelijke enen sterfelijke. sterfelijke.

In In zulke zulke organicistische organicistische protofilosofie protofilosofie van van hethet zogehezogehetenten 'Gouden 'Gouden Tijdperk' Tijdperk' vindt vindt feitelijk feitelijk maar maar een een enkele enkele omwenteling omwenteling plaats: plaats: diedie van van Confucius.

Confucius.

Hij Hij kijkt kijkt minder minder naar naar dede eerste eerste vier vier van van dede 'Vijf'Vijf Veranderenden' Veranderenden' – – processen processen (water, (water, hout, hout, vuur, vuur, aarde, aarde, metaal), metaal), seizoeseizoenen nen (onze (onze vier vier plus plus een een korte korte nazomer), nazomer), windrichtingen windrichtingen (onze (onzevier vierplus plushethetcentrum), centrum),inwendige inwendigeorganen, organen, opeenvolgende opeenvolgende dynastieën dynastieën – om – om vooral vooral zijnzijn eigen eigen weg weg van van dede intermenselijke intermenselijke relaties relaties opop orde orde te te zetten. zetten.

Hij Hij demythologiseert demythologiseert dede Staat, Staat, zetzet dede aloude aloude natuurreligie natuurreligie opop hethet spoor spoor van van een een te te legitimeren legitimeren bureaucratie, bureaucratie, verrijkt verrijkt hethet werk werk van van dede sjamaan sjamaan door door dede kennis kennis enen dede wetenschap wetenschap (waterbouwkunde, (waterbouwkunde, astronomie, astronomie, (al)chemie... (al)chemie... van van dede mandarijn), mandarijn), enen vervangt vervangt daarbij daarbij hethet onleesbare onleesbare orakelschrift orakelschrift van van dede innerlijke innerlijke ervaring ervaring door door dede onwaarschijnlijke onwaarschijnlijke rijkdom rijkdom van van een een universeel universeel gecodificeerd gecodificeerd karakterschrift karakterschrift dat dat geen geen literaat, literaat, hoe hoe knap knap ook, ook, in zijn in zijn geheel geheel kan kan bevroeden. bevroeden.

NaNatweeduizend tweeduizendvijfhonderd vijfhonderdjaar jaarinwerking inwerkingopopdede Chinese Chinese beschaving beschaving enen nana ingrijpende ingrijpende contacten contacten met met westerse westerse religies religies enen ideologieën ideologieën valt, valt, in het in het midden midden van van

dedevorige vorigeeeuw eeuwenenvooral vooraltijdens tijdensMao's Mao'sCulturele Culturele Revolutie, Revolutie, dede leer leer van van Confucius Confucius kwansuis kwansuis enen spectacuspectaculairlair in ongenade in ongenade …… omom recent recent alsals een een feniks feniks uituit haar haar as as te te herrijzen, herrijzen, samen samen met met dede andere andere twee twee 'leringen', 'leringen', maar maar minder minder makkelijk makkelijk aanwijsbaar aanwijsbaar dan dan in de in de opzichtig opzichtig heropgebouwde heropgebouwdetempels tempelsenenkloosters kloostersvan vanboedboeddhisme dhisme enen taoïsme, taoïsme, allicht allicht diepgaander diepgaander toch toch want want nooit nooit helemaal helemaal weggeweest. weggeweest.

Confucius' Confucius' leven leven is is opop een een heuristisch heuristisch twijfelachtige twijfelachtige basis basis herher enen derder uitvoerig uitvoerig beschreven. beschreven.

DeDe waarheid waarheid is is echter echter dat dat men men te te weinig weinig van van zijnzijn historische historische persoon persoon weet weet omom over over veel veel zeker zeker te te zijn; zijn; men men moet moet hethet doen doen met metanekdotes anekdotesenenhistorische historischesnippers. snippers.Deze Dezetekst, tekst, bedoeld bedoeldalsalsachtergrond achtergrondvoor voordedereeks reeksvan vandrie drie symposia symposia in in dede Lentecyclus Lentecyclus van van mei mei 2020, 2020, wilwil een een aantal aantal wezenlijke wezenlijke ideeën ideeën aanraken aanraken diedie dede lectuur lectuur van van Meester Meester Kong, Kong, of of Kongzi, Kongzi, dede lezers lezers van van dede Gesprekken Gesprekken aanreikt. aanreikt.

Deze Dezegesprekken gesprekkenof of'analecta', 'analecta',zoals zoalsze zevroeger vroeger heetten, heetten, zijnzijn nooit nooit door door Kongzi Kongzi zelfzelf neergeschreven, neergeschreven, maar maar ze ze bevatten bevatten wel wel vijfhonderd vijfhonderd korte korte uitspraken uitspraken zoals zoals ze,ze, naar naar alle alle waarschijnlijkheid, waarschijnlijkheid, pas pas driehonderd driehonderd jaar jaar nana dede dood dood van van dede meester meester zijnzijn verzameld verzameld enen in in hethet licht licht gegeven. gegeven.

ZeZe vormen vormen weliswaar weliswaar een een losse losse collectie collectie teksten; teksten; maar maar wie wie ze ze aandachtig aandachtig overweegt overweegt merkt merkt gedachten gedachten diedie alle alle gericht gericht zijnzijn opop hethet intellectuintellectueeleel portretteren portretteren van van een een mens mens zoals zoals hij hij zou zou moeten moeten zijn, zijn, met met deugdelijke deugdelijke kwaliteiten, kwaliteiten, niet niet meteen meteen een een 'typische 'typische Chinees' Chinees' (wat (wat zulks zulks ook ook betekent), betekent), eerder eerder een een mens mens tout tout court court diedie een een fatsoenlijke, fatsoenlijke, zo zo niet niet uitzonderlijke uitzonderlijke beschavingsgraad beschavingsgraad heeft heeft bereikt. bereikt.

Lezers, Lezers, enen schrijver schrijver dezes dezes zijnzijn alsals Chineesonkundigen Chineesonkundigen verplicht verplicht zich zich voor voor dat dat geschreven geschreven portret-in-snippers portret-in-snippers te te wenden wenden tottot wijsgerig wijsgerig geschoolde geschoolde sinologen, sinologen, niet niet zelden zelden tevens tevens scheppende scheppende enen empathische empathische vertalers. vertalers.

ZeZe lopen lopen vandaag vandaag al al in in dede tientallen, tientallen, daarom daarom raad raad ik ik aan aan ons ons terter voorbereiding voorbereiding van van hethet lentesymposium lentesymposium te te beperken beperken tottot drie. drie.

Onze Onze terecht terecht beroemde beroemde landgelandgenoot, noot, wijlen wijlen Pierre Pierre Ryckmans, Ryckmans, alias alias dede moedige moedige enen begaafde begaafde essayist essayist Simon Simon Leys, Leys, bezorgde bezorgde een een Franse Franse (1987) (1987) enen een een Engelse Engelse (1997) (1997) vertaling, vertaling, met met een een voor voor mijmij lichte lichte voorkeur voorkeur voor voor dede Engelse Engelse – de – de laatste laatste vierenvierenveertig veertig jaar jaar van van zijnzijn leven leven bracht bracht Ryckmans Ryckmans immers immers door door alsals internationaal internationaal gerenommeerde gerenommeerde hoogleraar hoogleraar in in hethetAustralische AustralischeCanberra; Canberra;zijnzijnFranse Fransevertaling vertaling verscheen verscheen bij bij Gallimard Gallimard enen scheert scheert dus dus voor voor met met hethet Engels Engels minder minder vertrouwden vertrouwden dede hoogste hoogste toppen). toppen).

Wijlen Wijlen dede BritBrit Arthur Arthur Waley, Waley, subliem subliem vertaler vertaler van van Het Het verhaal verhaal van van prins prins Genji, Genji, dede klassiekste klassiekste onder onder dede Japanse Japanse

77

De Denazaten nazatenvan vanConfucius Confucius Lentecyclus Lentecyclusmei mei2020 2020

klassieken, klassieken, maakte maakte zijnzijn onbetwist onbetwist elegantste elegantste bewerking bewerking uit uit hethet oude oude Chinees Chinees alsals TheThe Analects Analects of of Confucius Confucius (1938).

(1938).

Maar Maar hethet ligtligt voor voor dede hand hand datdat NederlandstaNederlandstaligelige lezers lezers Confucius Confucius best best zullen zullen begrijpen begrijpen met met dede recente recente Confucius: Confucius: dede gesprekken gesprekken van van Kristofer Kristofer SchipSchipperper (2014) (2014) in in dede hand. hand.

(Paradox: (Paradox: Schipper Schipper is is een een wereldsommiteit wereldsommiteit alsals taoïst taoïst aan aan wiewie ik zeer ik zeer verplicht verplicht was was voor voor cognitieve cognitieve bijstand bijstand in mijn in mijn & Freddy & Freddy Coppens' Coppens' BRTBRTdocumentaire documentaire reeks reeks DeDe goden goden uit uit hethet Oosten, Oosten, 1979).

1979).

DéDé vraag vraag diedie voorligt voorligt aan aan dede Lentecyclus Lentecyclus 'De'De nazaten nazaten van van Confucius' Confucius' luidt: luidt: in welke in welke mate mate fundeert fundeert Confucius' Confucius' leer leer nog nog dede huidige huidige staatsideologieën staatsideologieën enen levensvorlevensvormen men van van China, China, Japan Japan enen dede beide beide Korea's?

Korea's?

En:En: hoe hoe valt valt er er vandaag vandaag nog nog te te rekenen rekenen opop dede presumptieve presumptieve 'mens 'mensmet metkwaliteiten'? kwaliteiten'?DeDeklassieke klassiekejunzi junzivertaalt vertaalt Ryckmans Ryckmans alsals homme homme dede qualité; qualité; Engelsen Engelsen vertalen vertalen liever liever met met gentleman; gentleman; in het in het Nederlands Nederlands kan kan je, je, naast naast mens mensmet methoffelijke hoffelijkekwaliteiten, kwaliteiten,ook ookdenken denkenaan aan persoon persoon met met dede geschikte geschikte omgangsvormen. omgangsvormen.

Bij de Bij de lectuur lectuur van van dede 'gesprekken' 'gesprekken' wordt wordt men men hethet sterkst sterkst gefrappeerd gefrappeerd door door dede in in talrijke talrijke passussen passussen doorklindoorklinkende kende gelijkheidsidee. gelijkheidsidee.

Curieus, Curieus, omdat omdat hethet cliché cliché wilwil datdat Confucius Confucius dede instigator instigator is van is van dede gecodificeerde gecodificeerde hiërarchie. hiërarchie.

Maar Maar nee, nee, iedereen, iedereen, ongeacht ongeacht afkomst, afkomst, status status enen sociale sociale invloed invloed mag, mag, gegeven gegeven een een goed goed hoofd, hoofd, deelnemen deelnemen aan aan Kongzi's Kongzi's onderwijssysteem onderwijssysteem datdat principieel principieel toegang toegang verleent verleent tottot dede hoogste hoogste publieke publieke ambten. ambten.

Al Al blijven blijven meester meester Kong Kong zelfzelf enen zijnzijn junzi junzi toch toch dede helden helden van van dede geest, geest, dankzij dankzij hun hun schijnbaar schijnbaar natuurnatuurlijke, lijke, spontane spontane aristocratische aristocratische uitstraling uitstraling diedie nooit nooit tottot arrogantie arrogantiemag magleiden. leiden.Dankzij Dankzijdiediebeschaafde beschaafde geletterdheid geletterdheid – en – en niet niet viavia verdachte verdachte achterpoortjes achterpoortjes enen voorspraak voorspraak van van intriganten intriganten – verkreeg – verkreeg Confucius Confucius ooit ooit toegang toegang tottot dede hoven hoven van van zulke zulke toentertijd toentertijd nog nog niet niet verenigde verenigde enen meestal meestal oorlogvoerende oorlogvoerende koninkrijkkoninkrijkjes,jes, graafschapjes, graafschapjes, baronieën, baronieën, markizaten markizaten allerhande. allerhande.

Aartsintellectueel Aartsintellectueel Kong Kong mag mag dan dan welwel gelijkheid gelijkheid enen vrede vrede prediken, prediken, meestal meestal wordt wordt hij hij helaas helaas onverrichter onverrichter zake zake weer weer dede hort hort opop gestuurd... gestuurd...

Ook Ook toen toen al al was was dede naar naar waarheid waarheid strevende strevende leraar leraar een een horzel horzel in de in de pels pels van van dede machthebbers. machthebbers.

88

Een Een tweede tweede opsteker opsteker voor voor zowel zowel westerse westerse alsals oosterse oosterse individualisten individualistenis isdatdatdedewonderlijk wonderlijkwijze wijzeChinese Chinese gespreksleider, gespreksleider, naast naast hethet verlangen verlangen naar naar collectieve collectieve ordening ordening van van een een politieke politieke gemeenschap, gemeenschap, tegelijk tegelijk oproept oproept tottot zelfredzaamheid; zelfredzaamheid; dede mens mens behoort behoort enkel enkel zichzelf zichzelf toe, toe, hij hij beschikt beschikt over over zichzelf zichzelf in vrijheid. in vrijheid.

AnderAnder-

zijds zijds levert levert wiewie zich zich afgeeft afgeeft met met louter louter rijkdomverwerrijkdomverwerving ving zich zich domweg domweg over over aan aan dede slavernij slavernij van van hethet geld. geld.

Zulke Zulke beoefenaren beoefenaren van van hethet Rechnende Rechnende Denken Denken zien zien daarbij daarbij af af van van dede genoegens genoegens van van hethet zuivere zuivere durven durven weten weten – zoals – zoals Kant, Kant, anderhalf anderhalf millennium millennium later, later, zalzal oproepen oproepen tottot datdat cognitieve cognitieve plezier plezier – sapere – sapere aude! aude!

Maar Maar Confucius, Confucius, diedie scholing scholing enen wetenschap wetenschap hooghoogschat, schat, zouzou vandaag vandaag dede stress stress fel fel afkeuren afkeuren diedie bij bij vele vele miljoenen miljoenen jonge jonge Chinezen, Chinezen, Japanners Japanners enen Koreanen Koreanen fataal fataal leidt leidt tottot overspanning, overspanning, geestelijk geestelijk onvermogen onvermogen enen zelfmoord. zelfmoord.

In In een een fraaie fraaie kruisstelling kruisstelling houdt houdt Kongzi Kongzi zijnzijn leerlingen leerlingen deze deze richtlijn richtlijn voor: voor: Besteed Besteed dede genoegens genoegens van van dede studie studie aan aan hethet regeren, regeren, besteed besteed dede genoegens genoegens van van hethet regeren regeren aan aan dede studie. studie.

Politiek Politiek enen kennis kennis behoren behoren beide beide tottot dede privileges privileges van van dede ontspannen, ontspannen, tevens tevens vormelijke vormelijke mens mens met met kwaliteikwaliteiten; ten; beide beide bezigheden bezigheden ontspringen ontspringen aan aan een een leven leven in in genoeglijkheid. genoeglijkheid.

Eerst Eerst dan dan word word je je mens, mens, zoals zoals vele vele eeuwen eeuwen later, later, in een in een andere andere continent, continent, Erasmus Erasmus opop zijnzijn manier manier zegt zegt datdat je je niet niet alsals mens mens bent bent geboren, geboren, maar maar datdat je mens je mens wordt wordt (als(als alles alles goed goed loopt). loopt).

Sommigen Sommigen denken denken kennelijk kennelijk nog nog steeds steeds datdat confuciaconfucianisme nisme ooit ooit een een soort soort religie religie zonder zonder God God is geweest. is geweest.

ZelfZelf zag zag ik, ik, naast naast hethet monument monument in Kongzi's in Kongzi's geboorteplaats geboorteplaats Qufu, Qufu, Noord-Oostelijke Noord-Oostelijke provincie provincie Shandong, Shandong, enkel enkel een een confuciaanse confuciaanse tempel tempel in Vietnamees in Vietnamees Hanoi; Hanoi; ik bezocht ik bezocht daarentegen daarentegen in in Zuid-Korea Zuid-Korea een een oude oude confuciaanse confuciaanse 'universiteit', 'universiteit', annex annex meditatieruimte meditatieruimte enen museum. museum.

AtheïsAtheïstische tische religiositeit religiositeit avant avant la la lettre? lettre?

Niets Niets lijktlijkt meme minder minder waar, waar, ook ook al hoopten al hoopten dede jezuïeten, jezuïeten, diedie Kongzi's Kongzi's naam naam succesrijk succesrijk latiniseerden latiniseerden enen dankzij dankzij hun hun knappe knappe astronoastronomie mie enen wiskunde wiskunde tottot in in dede hoogste hoogste kringen kringen rond rond dede keizer keizer doordrongen doordrongen datdat – mochten – mochten ze ze van van dede paus paus tian, tian, Hemel, Hemel, terter vervanging vervanging van van hethet christelijke christelijke deus deus vertalen vertalen enen afdrukken afdrukken in hun in hun Chinese Chinese Bijbels Bijbels – dat – dat dàn dàn dede begeerde begeerde kerstening kerstening van van hethet RijkRijk van van hethet Midden Midden een een feitfeit zouzou worden. worden.

Maar Maar evenmin evenmin alsals westerse westerse wijsgerige wijsgerige materialisten materialisten alsals Demokritos Demokritos enen Lucretius Lucretius malen malen omom goden, goden, zo zo vindt vindt meester meester Kong Kong weinig weinig baat baat bij bij zulke zulke onzichtbare onzichtbare fantofantomen. men.

Waarom Waarom zouzou hij hij ze ze dan dan bestrijden? bestrijden?

Hij Hij laat laat hun hun bestaan bestaan graag graag over over aan aan dede bijgelovige bijgelovige massa's. massa's.

Om Om zich zich wélwél druk druk te te maken maken over over 's mensen 's mensen omgang omgang met met zijns zijns gelijken: gelijken: dede ouderen, ouderen, je ouders je ouders meer meer bepaald bepaald diedie je moet je moet respecteren respecteren enen zo zo nodig nodig verzorgen verzorgen tottot voorbij voorbij hun hun aardse aardse dood. dood.

Niet Niet datdat dede meester meester dede antieke antieke vooroudercultus vooroudercultus alsals zodanig zodanig in het in het hart hart draagt; draagt; hij hij

voltrekt riten, wat zich daarbij precies voorstelt voltrekt dede riten, enen wat hij hij zich daarbij precies voorstelt is op zich feitelijk onbelangrijk; best hem riten is op zich feitelijk onbelangrijk; best lijktlijkt hem dede riten enen ceremoniën daadwerkelijk vormelijk perfect ceremoniën daadwerkelijk enen vormelijk perfect uit uit te te voeren.Vandaar Vandaartrouwens trouwensdedegrote grotewaarde waardediedie voeren.

Confucius aan muziek toekent.

Woorden klinken Confucius aan dede muziek toekent.

Woorden klinken enen ogen arm naast muziek, ontkleuren grijzig ogen zo zo arm naast dede muziek, ze ze ontkleuren grijzig onderdedemuzikale muzikaleklankenrijkdom klankenrijkdomenenontroeringsontroeringsonder kracht, verslappen naast woordeloze voltrekking kracht, ze ze verslappen naast dede woordeloze voltrekking van juiste riten met juiste intentie. van dede juiste riten met dede juiste intentie. verloopt strijd tégen onbeschaafde beest Zo Zo verloopt dede strijd tégen hethet onbeschaafde beest in in ons, nadrukkelijk faveure van beschaving. ons, enen nadrukkelijk tenten faveure van dede beschaving.

Opvoeding opleiding spelen niet enige twee Opvoeding enen opleiding spelen niet dede enige twee partijen procesmatig transformatiespel; toch partijen in in datdat procesmatig transformatiespel; toch wegen samen veel meer door dan helft dankzij wegen ze ze samen veel meer door dan dede helft dankzij aangepaste ceremoniële gedraging – discipline dede aangepaste ceremoniële gedraging – discipline alsals aangekweekte tweede natuur (men begrijpt beter aangekweekte tweede natuur (men begrijpt nunu beter waarom jezuïeten met Loyola's voorliefde voor waarom dede jezuïeten met Loyola's voorliefde voor discipline goed met confucianisten konden discipline hethet goed met dede confucianisten konden vinden). vinden).

Voorts hebben voor Chinezen altijd geesten Voorts hebben er er voor Chinezen altijd geesten enen demonen met etherische krachten bestaan.

Om dezuldemonen met etherische krachten bestaan.

Om dezulken een positieve draai geven dienen vinnige ken een positieve draai te te geven dienen dede vinnige apotropaeïsche danspasjes van 'kleine meesters apotropaeïsche danspasjes van dede 'kleine meesters ' ' taoïsme.

Muziek, opnieuw muziek kan hier uit uit hethet taoïsme.

Muziek, opnieuw muziek kan hier dede beschaving van je innerlijk weldadig ritmeren, terwijl beschaving van je innerlijk weldadig ritmeren, terwijl li, li, rituelen, je uiterlijk regelen. dede rituelen, je uiterlijk regelen.

Confucius is ook zowat 's werelds eerste taalfilosoof, Confucius is ook zowat 's werelds eerste taalfilosoof, met een scherpe analyse van woorden, begrippen met een scherpe analyse van woorden, begrippen enen benamingen.

Een droogstoppel, zoals menige saaie benamingen.

Een droogstoppel, zoals menige saaie Angelsaksische wijsgeer vandaag helaas Angelsaksische wijsgeer datdat vandaag helaas is, is, zalzal hij hij niet geweest is geen grapjas, daarvan, maar niet geweest zijn:zijn: hij hij is geen grapjas, verver daarvan, maar is een meester van geslepen ironie – zonder hij hij is een meester van dede fijnfijn geslepen ironie – zonder zich ooit aan cynisme te bezondigen. hij valt ook niet zich ooit aan cynisme te bezondigen.

En En hij valt ook niet vooréén ééngatgatte tevangen. vangen.Wie Wiehem hemvoorstelt voorsteltalsals voor aartsconservatief vergist zich.

Doch wanneer tradities aartsconservatief vergist zich.

Doch wanneer tradities hun degelijkheid hebben bewezen eenheid van hun degelijkheid hebben bewezen enen dede eenheid van mensen gemeenschap verstevigen, moet men mensen enen gemeenschap verstevigen, moet men ze ze goed onderhouden verder transgenerationeel welwel goed onderhouden enen verder transgenerationeel overdragen:dedecanon, canon,dedemuziekwetenschap muziekwetenschapenen overdragen: -praktijk, poëzie, historiën riten.

-praktijk, dede poëzie, dede historiën enen dede riten.

HetHet bestaande bestaande concept concept tian, tian, dede Hemel, Hemel, groeide groeide in in meester meester Kongs Kongs interpretatie interpretatie uit uit tottot Opperste Opperste Voorouder Voorouder (shangdi) (shangdi) diedie dede feitelijke, feitelijke, historische historische koning koning of of keizer keizer hethet mandaat mandaat verstrekt verstrekt datdat dede heerser heerser legitimeert legitimeert – de – de monarch monarch diedie tegelijk tegelijk ook ook hethet hoogste hoogste ethische ethische principe principe incarneert incarneert (en(en diedie je, je, alsals hij hij er er niets niets van van terechtbrengt, terechtbrengt, mag mag onttronen). onttronen).

Confucius Confuciusleefde leefdein ineen eentijdtijdvan vangrote grotepolitieke politieke verdeeldheid; verdeeldheid; soms soms voel voel je je in in zijnzijn uitspraken uitspraken grote grote onrust onrust over over dede gang gang van van dede beschaving. beschaving.

Vandaar Vandaar zijnzijn verlangen verlangen omom dede oude oude Chinese Chinese wijsheid wijsheid te restaureren, te restaureren, maar maar ook ook omom maatschappelijke maatschappelijke rechtvaardigheid rechtvaardigheid te te installeren installeren binnen binnen dede feodale, feodale, bureaucratische bureaucratische staat. staat.

Een Een zekere zekere rigiditeit rigiditeit mag mag je hem je hem best best aanwrijven: aanwrijven: orde, orde, regels regelsenenceremoniën ceremoniënzijnzijnvoor voorhem hemheilig. heilig.Maar Maar evengoed evengoed acht acht hij hij kritiek kritiek opop machthebbers machthebbers noodzakenoodzakelijk:lijk: datdat revolutionaire revolutionaire element element in in zijnzijn aanbevelingen aanbevelingen bevecht bevecht achterbaksheid, achterbaksheid, machtsmisbruik, machtsmisbruik, wreedheid wreedheid enen folterpraktijk. folterpraktijk.

DeDe humanist humanist in hem in hem legt legt dede politiekpolitiekculturele culturele verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid niet niet bij bij dede heersende heersende maatschappelijk maatschappelijkomstandigheden, omstandigheden,maar maarbij bijdede concrete, concrete, individuele individuele mens mens zelf: zelf: in diens in diens fatsoensgevoel fatsoensgevoel oprechtheid. enen oprechtheid. hopen blijft meester Kongs pleidooi voor maatTe Te hopen blijft datdat meester Kongs pleidooi voor maatschappelijk gelijke kansen voor toegang goed schappelijk gelijke kansen enen voor toegang tottot goed onderwijs voor iedereen onder nazaten goed wordt onderwijs voor iedereen onder zijnzijn nazaten goed wordt vernomen.

Beide onderling verbonden zaken blijken vernomen.

Beide onderling verbonden zaken blijken vandaag meer dan ooit actueel, vele onsons vandaag meer dan ooit actueel, nunu dede vele enen veelte tedisparate disparatemiddelbare middelbareonderwijsstructuren onderwijsstructuren veel onrustin indedegeesten geestenveroorzaken veroorzakenenenpolitici politicidede onrust vreemdste zorgwekkende bochten doen nemen vreemdste enen zorgwekkende bochten doen nemen – – waardoordedewraakroepende wraakroependesociale socialeongelijkheid ongelijkheid waardoor zowel Westen Oosten helaas niet zowel in in hethet Westen alsals in in hethet Oosten helaas niet verdwijnt maar toeneemt. verdwijnt maar juistjuist toeneemt.

Misschien liggen hier belangrijkste lessen Misschien liggen hier dede belangrijkste lessen diedie dede nazaten van Confucius in China, Japan beide nazaten van Confucius in China, Japan enen dede beide Korea's leer kunnen trekken.

Korea's uit uit zijnzijn leer kunnen trekken.

99

Nieuwe Leden van de KVAB 2019 Klasse Natuurwetenschappen Sara Bals Sara Bals is gewoon hoogleraar aan het Departement Fysica van de Universiteit Antwerpen, waar ze ook woordvoerder is van de onderzoeksgroep ‘Electron Microscopy for Materials Research’ (EMAT). Ze behaalde haar doctoraat aan de UAntwerpen en verrichte postdoctoraal onderzoek aan het aan het prestigieuze National Center for Electron Microscopy (NCEM) in Berkeley, USA. In 2016 werd Sara Bals door de KVAB verkozen tot Laureaat van de Klasse Natuurwetenschappen en in 2017 verwierf zij een mandaat als Francqui onderzoeksprofessor. Datzelfde jaar startte Sara een nieuwe onderzoekslijn waarin ze de connectie tussen de structuur en eigenschappen van nanomaterialen wil begrijpen wanneer ze zich bevinden in een realistische omgeving. Dit onderwerp vormt de basis van haar ERC Consolidator Grant ‘Realnano’ die in 2019 van start ging.

Marlies Van Bael Marlies van Bael is gewoon hoogleraar aan de UHasselt. Ze bekleedt verschillende bestuursmandaten aan de UHasselt en bij Vlaamse Onderzoeksfondsen (bv. FWO en SIM). Samen met An Hardy heeft zij de leiding over het ‘DESINe’ team aan de UHasselt, bestaande uit ongeveer 20 onderzoekers. Hun missie is het begrijpen en ontwerpen van ecologisch en economisch verantwoorde synthesemethodes van innovatieve materialen die antwoorden kunnen bieden op huidige en toekomstige uitdagingen op het vlak van energie en gezondheid. In haar activiteit hecht zij veel waarde aan wetenschapscommunicatie, waarbij ze de nadruk legt op fundamenteel onderzoek en het stimuleren van (gender)diversiteit in de wetenschap.

Frank Verstraete Frank Verstraete is gewoon hoogleraar aan de UGent.

Zijn doctoraat werd bekroond met de Prijs voor Wetenschappen en Technologie van de Academische Stichting Leuven. Daarna verrichtte hij onderzoek aan het Max Planck Institut, het het Institute for Quantum Information en het California Institute of Technology.

Zijn wetenschappelijke werken behandelen diverse aspecten van verstrengeling/entanglement in de kwantummechanica, met toepassingen in de gebieden van kwantum computing, veeldeeltjesfysica en kwantumveldentheorie. Zijn onderzoeksgroep, gefinancierd door een Odysseus beurs en twee ERC grants, is een van de wereldwijd leidende centra op het gebied van tensor netwerken.

10

Christoffel Waelkens, Sara Bals, Marlies Van Bael, Frank Verstraete

Klasse Kunsten Koenraad Brosens Koenraad Brosens is gewoon hoogleraar verbonden aan de Onderzoeksgroep Kunstwetenschappen van de KU Leuven. Hij voert onderzoek naar de wisselwerking tussen sociale dynamiek en artistieke ontwikkelingen in de Vlaamse en Europese wandtapijtkunst van de 17de en 18de eeuw. Daarnaast leidt hij Project Cornelia: een internationaal en cross-disciplinair digital art history project dat tot doel heeft digitale technologieën te verkennen en te ontwikkelen om traditionele en nieuwe kunsthistorische vragen te kunnen beantwoorden. Hij is Alumnus van de Global Young Academy (2012-16) en Alumnus (en stichtend lid) van de Jonge Academie (2013-17). In 2010 was hij Laureaat van de Klasse Kunsten.

Dirk Braeckman Dirk Braeckman studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Gent, afdeling foto en film.

In 2017 vertegenwoordigde hij België op de 57ste Biënnale van Venetië en geldt daarmee als een van de meest vooraanstaande hedendaagse Belgische kunstenaars. Binnen zijn oeuvre tast Braeckman de grenzen af van zowel de analoge als de digitale fotografie. Zijn werk was reeds te zien in The Modern Art Museum of Fort Worth (USA), LE BAL (Paris), De Pont (Tilburg), De Appel (Amsterdam), S.M.A.K. (Ghent), BOZAR (Brussels), M (Leuven) and ROSEGALLERY (Santa Monica, CA) en maakt deel uit van zowel museale als privé-collecties over de hele wereld.

An Fonteyne An Fonteyne is architect en professor architectuurontwerp. Zij groeide op in Oostende en behaalde het diploma burgerlijk ingenieur architect aan de UGent in 1994. Vervolgens werkte zij bij DKV architecten in Rotterdam en David Chipperfield architects in London.

In 2000 richtte zij samen met Jitse van den Berg en Philippe Viérin noAarchitecten op. Hun werk is gebaseerd op een sterk vertrouwen in de toekomst van de stedelijke samenleving. Ze beschouwen architectuur niet als een discipline die wordt bedreven in afzondering, maar als een continu gesprek dat ze graag voeren met andere kritische denkers uit diverse disciplines.

Sinds 2017 is An Fonteyne partner bij Atelier Kanal en professor Architectuur en Ontwerp aan de ETH Zürich.

An An Fonteyne, Reinier Baarsen, Anne-Mie VanVan Kerkhoven, Koenraad Brosens en Dirk Braeckman Fonteyne, Reinier Baarsen, Anne-Mie Kerkhoven, Koenraad Brosens en Dirk Braeckman

Patrick Maselis, Michiel Steyaert, Elisabeth Monard, Janush Kacprzyck Patrick Maselis, Michiel Steyaert, Elisabeth Monard, Janush Kacprzyck

Klasse Technische Wetenschappen Klasse Technische Wetenschappen

Nieuwe buitenlandse leden Nieuwe buitenlandse leden

Patrick Maselis Patrick Maselis NaNa studies in binnenen en buitenland ging Patrick Maselis studies in binnenbuitenland ging Patrick Maselis aan dede slag in in familiebedrijf NVNV Maselis.

HetHet bedrijf aan slag familiebedrijf Maselis. bedrijf evolueerde doorheen dede jaren van een veevoederbeevolueerde doorheen jaren van een veevoederbedrijfdrijf tottot een multi-nationaal bedrijf datdat een zeer breed een multi-nationaal bedrijf een zeer breed gamma ingrediënten produceert opop basis van graan gamma ingrediënten produceert basis van graan voor voordedevoedingsnijverheid voedingsnijverheidtottotookookkant-en-klare kant-en-klare producten voor dede eindconsument.

Meer intellectuele producten voor eindconsument.

Meer intellectuele uitdagingen vindt Patrick Maselis in zijn grote hobby, dede uitdagingen vindt Patrick Maselis in zijn grote hobby, filatelie, en en door hethet schrijven van boeken, brochures filatelie, door schrijven van boeken, brochures en en artikelen zowel over economische, wetenschappeartikelen zowel over economische, wetenschappelijke, geschiedkundige als als geografische onderwerpen. lijke, geschiedkundige geografische onderwerpen.

Patrick Maselis is een ondernemer diedie zich maatschapPatrick Maselis is een ondernemer zich maatschappelijk engageert, o.m. bij bij dede Koning Boudewijnstichting pelijk engageert, o.m.

Koning Boudewijnstichting en en voor diverse organisaties opop hethet vlak van ontwikkevoor diverse organisaties vlak van ontwikkelingssamenwerking. lingssamenwerking.

Klasse Kunsten Klasse Kunsten

Michiel Steyaert Michiel Steyaert Prof.

Michiel Steyaert behaalde aan dede KULeuven hethet Prof.

Michiel Steyaert behaalde aan KULeuven diploma van burgerlijk ingenieur elektro-mechanica in in diploma van burgerlijk ingenieur elektro-mechanica 1983 en en vervolgens in 1987 een doctoraat in de elektro1983 vervolgens in 1987 een doctoraat in de elektronica.

Prof.

Steyaert is hoogleraar aan dede KU KU Leuven, nica.

Prof.

Steyaert is hoogleraar aan Leuven, decaan van dede faculteit Ingenieurswetenschappen, decaan van faculteit Ingenieurswetenschappen, en en een briljant internationaale gerenomeerde ondereen briljant internationaale gerenomeerde onderzoeker, diedie onder andere ookook gasthoogleraar was aan zoeker, onder andere gasthoogleraar was aan dede Universiteit van Californië in Los Angeles.

ZijnZijn huidige Universiteit van Californië in Los Angeles. huidige onderzoeksinteresses liggen in in volledig geïntegreerd onderzoeksinteresses liggen volledig geïntegreerd energiebeheer, hoogwaardige analoge signaalverenergiebeheer, hoogwaardige analoge signaalverwerking en en hoogfrequente analoge geïntegreerde werking hoogfrequente analoge geïntegreerde schakelingen voor telecommunicatiesystemen.

Prof. schakelingen voor telecommunicatiesystemen.

Prof.

Steyaert is een consequente moedige verdediger van Steyaert is een consequente moedige verdediger van dede wetenschappelijke en en technische excellentie in het wetenschappelijke technische excellentie in het opleidingstraject van dede burgerlijke ingenieurs. opleidingstraject van burgerlijke ingenieurs.

Janusz Kacprzyck Janusz Kacprzyck Professor Janusz Kacprzyck (°1947) is een gerenomProfessor Janusz Kacprzyck (°1947) is een gerenommeerd onderzoeker met internationale erkenning.

ZijnZijn meerd onderzoeker met internationale erkenning. onderzoek situeert zich in de domeinen van artificiële onderzoek situeert zich in de domeinen van artificiële intelligentie, computationele intelligentie, beslissingsintelligentie, computationele intelligentie, beslissingstheorie, regeltechniek en en robotica, en en systeemmodeltheorie, regeltechniek robotica, systeemmodellering.

Hij Hij is vooral bekend voor zijnzijn werk over ‘vage lering. is vooral bekend voor werk over ‘vage verzamelingen’ (Fuzzy sets).

Hij Hij is lid van dede Poolse verzamelingen’ (Fuzzy sets). is lid van Poolse Academie voor wetenschappen en en buitenlands lid van Academie voor wetenschappen buitenlands lid van tal tal van Europese academiën. van Europese academiën.

Reinier Baarsen Reinier Baarsen Reinier Baarsen (°1956) is bijzonder hoogleraar GeschieReinier Baarsen (°1956) is bijzonder hoogleraar Geschiedenis van dede Europese decoratieve kunst tottot 1900 aan denis van Europese decoratieve kunst 1900 aan dede Universiteit Leiden en en is senior conservator Europese Universiteit Leiden is senior conservator Europese meubelen aan hethet Rijksmuseum te te Amsterdam.

Hij Hij is is meubelen aan Rijksmuseum Amsterdam. specialist opop hethet gebied van dede Europese decoratieve specialist gebied van Europese decoratieve kunsten van dede 17de tottot dede 19de eeuw, met als als bijzonkunsten van 17de 19de eeuw, met bijzondere aandachtsgebieden dede Nederlandse meubeldere aandachtsgebieden Nederlandse meubelkunst, dede geschiedenis derder stijlen, mecenaat in Parijs en en kunst, geschiedenis stijlen, mecenaat in Parijs dede Zuidelijke Nederlanden in in dede 18de eeuw, en en Zuidelijke Nederlanden 18de eeuw, ontwerptekeningen voor dede decoratieve kunsten. ontwerptekeningen voor decoratieve kunsten.

Klasse Technische Wetenschappen Klasse Technische Wetenschappen

1111

Laureaten Laureatenvan vande deAcademie Academie2019 2019 Klasse Klasse Natuurwetenschappen Natuurwetenschappen

Klasse Klasse Kunsten Kunsten

Wendy Wendy Lowen Lowen is is aangesteld aangesteld in in hethet ZAP-onderzoekskader ZAP-onderzoekskader vanvan de de Universiteit Universiteit Antwerpen.

Antwerpen.

Ze Ze is actief is actief als als onderzoeker onderzoeker in de in de niet-commutatieve niet-commutatieve meetkunde, meetkunde, eeneen veelzijdig veelzijdig en en uitdagend uitdagend gebied gebied in de in de hedendaagse hedendaagse wiskunde, wiskunde, datdat diepe diepe banden banden heeft heeft met met de de theoretische theoretische fysica. fysica.

Wendy Wendy Lowen Lowen leverde leverde bijdrabijdragen gen in de in de deformatietheorie, deformatietheorie, in het in het bijzonder bijzonder over over hethet Hochschild Hochschild complex complex datdat de de overgang overgang vanvan meetkunmeetkundige dige ruimten ruimten naar naar hunhun niet-commutatieve niet-commutatieve deformaties deformaties beschrijft. beschrijft.

In 2010 In 2010 verwierf verwierf ze ze eeneen ERC ERC Starting Starting Grant Grant getiteld getiteld ‘Hochschild ‘Hochschild cohomology, cohomology, Non-commutative Non-commutative deformations deformations and and Mirror Mirror symmetry’. symmetry’.

In 2018 In 2018 werd werd haar haar eeneen ERC ERC Consolidator Consolidator Grant Grant toegekend toegekend voor voor hethet project project ‘Foundations ‘Foundations for for Higher Higher and and Curved Curved NoncomNoncommutative mutative Algebraic Algebraic Geometry’, Geometry’, waarin waarin verbanden verbanden met met de de algebraïsche algebraïsche topologie topologie centraal centraal staan. staan.

Marjan Marjan Sterckx Sterckx is hoofddocent is hoofddocent en en voorzitter voorzitter vanvan de de Opleidingscommissie Opleidingscommissie Kunstwetenschappen Kunstwetenschappen aan aan de de Vakgroep Vakgroep Kunst-, Kunst-, MuziekMuzieken en Theaterwetenschappen Theaterwetenschappen vanvan de de UGent.

UGent.

Zij isZijeris verantwoordelijk er verantwoordelijk voor voor hethet vakgevakgebied biedvanvande denegentiende-eeuwse negentiende-eeuwsekunst kunsten ende de interieurinterieuren en designgeschiedenis. designgeschiedenis.

Ze Ze begeleidde begeleidde in dat in dat domein domein ookook al talrijke al talrijke doctoraten doctoraten en en coördineert coördineert de de UGent-VUB-onderzoeksgroep UGent-VUB-onderzoeksgroep ‘The ‘The Inside Inside Story: Story: Art,Art, Interior Interior & Architecture & Architecture 1750-1950 1750-1950 (ThIS)’ (ThIS)’ diedie zij oprichtte zij oprichtte in 2016. in 2016.

Haar Haar onderzoek onderzoek tot tot dusver dusver situeert situeert zichzich op op de de raakvlakken raakvlakken tussen tussen (beeldhouw)kunst, (beeldhouw)kunst, gender, gender, ruimte, ruimte, lichamelijkheid lichamelijkheid en en design, design, voor voor de de periode periode ca.ca.

175017501950, 1950, zoals zoals de de problematiek problematiek vanvan beeldhouwsters beeldhouwsters en en hunhun werk werk voor voor publieke publieke en en domestieke domestieke ruimten, ruimten, de de (inter)nationale (inter)nationale receptie receptie en en mobiliteit mobiliteit vanvan kunst(enaars), kunst(enaars), de de (fotografische) (fotografische) representatie representatie vanvan standbeelden standbeelden en en vanvan interieurs, interieurs, interieurschilderkunst, interieurschilderkunst, hethet naaktgenre, naaktgenre, de de decoratieve decoratieve kunsten, kunsten, enz. enz.

Klasse Klasse Menswetenschappen Menswetenschappen Violet Violet Soen Soen is hoofddocent is hoofddocent vroegmoderne vroegmoderne religieuze religieuze geschiedenis geschiedenis aan aan de de KU KU Leuven.

Leuven.

Haar Haar onderzoek onderzoek naar naar godsdienstoorlogen godsdienstoorlogen in in de de Habsburgse Habsburgse wereld wereld werd werd gepubliceerd gepubliceerd in in twee twee monografieën monografieën en en meer meer dan dan zeventig zeventig artikelen artikelen of hoofdstukken. of hoofdstukken.

MetMet haar haar tienkoptienkoppigpig onderzoeksteam onderzoeksteam ontwikkelde ontwikkelde Violet Violet Soen Soen eeneen methode methode omom grenzen grenzen en en grensgebieden grensgebieden in territoriale in territoriale en en religieuze religieuze conflicten conflicten nauwkeuriger nauwkeuriger te te bestuderen. bestuderen.

Voor Voor haar haar internationaal internationaal erkende erkende onderzoekslijnen onderzoekslijnen verwierf verwierf ze ze Europese, Europese, Spaanse, Spaanse, Franse Franse en en Vlaamse Vlaamse financiering. financiering.

Als Als auteur auteur vanvan hethet snelsnel opgepikte opgepikte handhandboek boek ‘Geschiedenis ‘Geschiedenis is een is een werkwoord’ werkwoord’ (UPL (UPL 2016, 2016, herdruk herdruk 2018) 2018) ijvert ijvert ze bovenal ze bovenal voor voor meer meer geschiedenis geschiedenis in de in de publieke publieke ruimte. ruimte.

In samenwerking In samenwerking met met hethet RijksarRijksarchief chief zal zal ze ze tijdens tijdens de de komende komende jaren jaren de de mogelijkhemogelijkheden den vanvan applied applied history history testen. testen.

MetMet hethet tweede tweede StandStandpunt punt vanvan de de Jonge Jonge Academie Academie brak brak ze ze eeneen lanslans voor voor citizen citizen science science in Vlaanderen, in Vlaanderen, hetgeen hetgeen leidde leidde tot tot hethet EOS-portaal EOS-portaalwww.iedereenwetenschapper.be, www.iedereenwetenschapper.be,eeneen EWI-kenniscentrum EWI-kenniscentrum en en eeneen Vlaamse Vlaamse budgetlijn. budgetlijn.

1212

Klasse Klasse Technische Technische Wetenschappen Wetenschappen Steven Steven Latré Latré is professor is professor computerwetenschappen computerwetenschappen aan aan de deFaculteit FaculteitWetenschappen Wetenschappenvanvande deUniversiteit Universiteit Antwerpen Antwerpen en en directeur directeur bij bij IMEC. IMEC. Hij Hij is hoofd is hoofd vanvan de de IDLab IDLab onderzoeksgroep onderzoeksgroep in Antwerpen, in Antwerpen, eeneen groep groep vanvan zo’n zo’n 100100 medewerkers medewerkers diedie onderzoek onderzoek doen doen op op hethet gebied gebied vanvan draadloze draadloze technologieën technologieën en en artificiële artificiële intelligentie. intelligentie.

IDLab IDLab is ook is ook eeneen kernonderzoeksgroep kernonderzoeksgroep vanvan hethet onderzoekscentrum onderzoekscentrum IMEC. IMEC. ZijnZijn eigen eigen onderzoek onderzoek bevindt bevindt zichzich op op hethet snijpunt snijpunt vanvan draadloze draadloze netwerken netwerken en en machine machine learning. learning.

Hij Hij ontwikontwikkeltkelt nieuwe nieuwe machine machine learning learning algoritmes algoritmes diedie in onze in onze typische typische geconnecteerde geconnecteerde en en gedistribueerde gedistribueerde wereld wereld geïntegreerd geïntegreerd kunnen kunnen worden. worden.

Steven Steven is één is één vanvan de de initiatiefnemers initiatiefnemers vanvan hethet CityCity of of Things Things programma programma rond rond slimme slimme steden. steden.

Samen Samen met met eeneen team team vanvan onderzoekers onderzoekers aan aan de de Universiteit Universiteit Gent Gent en en Rutgers Rutgers University, University, USAUSA neemt neemt hij deel hij deel aan aan de de prestiprestigieuze gieuze DARPA DARPA Spectrum Spectrum Collaboration Collaboration Challenge, Challenge, eeneen internationale internationale wedstrijd wedstrijd rond rond hethet gebruik gebruik vanvan artificiële artificiële intelligentie intelligentie omom hethet spectrum spectrum gebruik gebruik in in draadloze draadloze netwerken netwerken te optimaliseren. te optimaliseren.

Dit Dit team team behaalde behaalde achterachtereenvolgens eenvolgens eeneen vijfde vijfde en en zesde zesde plaats plaats in deze in deze wedstrijd wedstrijd en en ontving ontving hiervoor hiervoor eeneen prijsprijs vanvan 1.5 1.5 miljoen miljoen dollar. dollar.

Filip Huyghe - Tanja Stratmann - Anna-Maria Vafeiadou - An Hendrix - Kristien Suenens - Jonas Roelens - Janna Coomans

Henri Schoutedenprijs

Mgr. Charles De Clercqprijs

Filip Huyghe wordt bekroond voor zijn werk “Evolutionary and Ecological connectivity of the skunk clownfish in the Indian Ocean and its importance for the design of Marine Protected Areas.”. Het doel van dit onderzoek is te begrijpen hoe tropische vispopulaties elkaar demografisch beïnvloeden en hoe beschermde mariene zones tegelijk het voortbestaan van bedreigde koraalriffen kunnen garanderen en door lokale vissers geëxploiteerde gebieden kunnen helpen bevoorraden via rekrutering vanuit de beschermde gebieden.

Kristien Suenens wordt bekroond voor haar doctoraatsonderzoek getiteld “Too robust to be saint. Female Congregation Founders in Nineteenth-Century Belgium.” Het manuscript brengt het levensverhaal van vier vrouwelijke congregatiestichteressen in 19deeeuwse België. Het biografische groepsportret krijgt vorm tegen de achtergrond van het religieuze reveil, de ideologische spanningen, de socio-economische transformaties en de genderpatronen van de 19de eeuw. Het wordt bovendien verankerd in een breder comparatief en internationaal perspectief van Belgische tijdgenoten en buitenlandse stichteressen.

Paul Van Oyeprijs Tanja Stratmann wordt bekroond voor haar studie “Benthic ecosystem response to polymetallic nodule extraction in the deep sea.”. Stratmann onderzoekt de milieueffecten van diepzeemijnbouw, d.w.z. het gevolg van de winning van brandstoffen en delfstoffen uit de diepzee op het ecosysteem van de zeebodem.

De ontginning daarvan kan ernstige gevolgen hebben voor het mariene milieu.

Anna-Maria Vafeiadou wordt gelauwerd voor haar doctoraatproefschrift met als Nederlandstalige titel: “Co-existentie van soorten van mariene nematoden”.

De focus van haar onderzoek ligt op de ecologische theorie van het gezamenlijk voorkomen van soorten.

Het ontrafelen van de vaak complexe mechanismen die het gezamenlijk voorkomen van soorten reguleren is een belangrijke taak in het ecologisch onderzoek, zeker nu de omgeving razendsnel verandert als gevolg van de klimaatverandering.

Frans Van Cauwelaertprijs An Hendrix wordt bekroond voor haar werk “Extracellulaire vesikels biomedisch bekeken: een transparante zoektocht naar klinische toepassingen”. De laureate kon aantonen dat bacteriële extracellulaire vesikels in de bloedbaan verschijnen van patiënten die lijden aan sommige infecties of ontstekingsziekten. Haar bevindingen zijn baanbrekend voor de preventie, diagnostiek en behandeling van verschillende ziektes, waaronder kanker.

Erik Duvergerprijs Jonas Roelens wordt bekroond voor zijn publicatie getiteld “Citizens and Sodomites. Perception and Persecution of Sodomy in the Southern Low Countries (1400-1700).” Deze studie onderzoekt sodomie in de vroegmoderne Zuidelijke Nederlanden. Vanwege hun veronderstelde tegennatuurlijke karakter werden deze seksuele handelingen in de Zuidelijke Nederlanden doorgaans met de brandstapel bestraft. Via een kwantitatieve studie van juridische bronnen zoals baljuwrekeningen werd de vervolging van sodomie in kaart gebracht voor Antwerpen, Brugge, Brussel, Gent, Ieper, Leuven en Mechelen tussen ca. 1400 en 1700. In 2019 ontving Jonas Roelens zowel de juryprijs als de publieksprijs van de Vlaamse PhD Cup.

Prijs Pro Civitate Janna Coomans wordt bekroond voor haar proefschrift getiteld: “In pursuit of a healthy city - Sanitation and the Common Good in the Late Medieval Low Countries.”

Dit werk biedt de eerste vergelijkende studie over openbare hygiëne in de laatmiddeleeuwse Nederlanden en sluit aan bij een historiografische revisie die de reputatie van middeleeuwse steden ‘opschoont’. Het centrale argument is dat interventies en aanpassingen ten behoeve van de gezondheid van de gemeenschap wijdverbreid waren. Publieke gezondheid was onderdeel van een breder streven in naam van het algemeen belang, waarnaar in de titel verwezen wordt met de term Common Good (Middelnederlands: ghemenen oirbair). De studie behelst een breed vergelijkend onderzoek met een focus op drie case studies: Gent, Leiden en Deventer.

13

Prijs van de Vlaamse Minister voor Wetenschapsbeleid De Academie reikt om de drie jaar de Prijs van de Vlaamse Minister voor Wetenschapsbeleid uit aan personen of instellingen die erin geslaagd zijn om op voortreffelijke wijze wetenschap binnen het bereik te brengen van het algemeen publiek, een missie die zowel wetenschapspopularisering als vulgarisering kan omvatten. De prijs wordt in 2019 toegekend aan Universiteit van Vlaanderen vzw.

De Universiteit van Vlaanderen werd opgericht op 29 augustus 2017 met als doel wetenschap en universitaire kennis beschikbaar en begrijpelijk maken voor iedereen door Vlaamse professoren een breed toegankelijk platform te bieden via moderne mediakanalen.

Zes jaar geleden vroegen Marten Blankesteijn en Alexander Klöpping zich af waarom de kennis van al die interessante wetenschappers aan de universiteiten enkel beschikbaar was voor een handvol studenten.

Daarom hebben ze de stichting Universiteit van Nederland opgericht. Via dit succesvol platform voor wetenschapscommunicatie sijpelt wetenschappelijke kennis de huiskamers binnen via YouTube, Podcast, radio en televisiekanalen. In 2017 namen Johnny Quidé en Roel Bellinga het initiatief samen met de VRT, de vijf Vlaamse universiteiten, Knack en de Jonge Academie om hier een nieuw - Vlaams - hoofdstuk aan te breien met dezelfde missie. Een onafhankelijke redactie van wetenschapsenthousiastelingen werd samengesteld.

Bij de Universiteit van Vlaanderen vzw geven topwetenschappers uit heel Vlaanderen gratis college op internet, podcast, radio en televisie. Het doel van de Universiteit van Vlaanderen is duidelijk: de kennis van Vlaamse professoren uit verschillende takken van de wetenschap dichter bij een zo breed mogelijk publiek brengen. De muren van de universiteitsaula worden spreekwoordelijk afgebroken. Topwetenschappers beantwoorden telkens op ongeveer een kwartier een boeiende vraag over uiteenlopende thema’s. De videocolleges worden opgenomen tijdens een tour door Vlaanderen waarbij steeds de vijf studentensteden worden aangedaan.

In hun eerste twee collegejaren leverde Universiteit van Vlaanderen reeds meer dan 65 miljoen contactmomenten op, met een bereik van meer dan 2,5 miljoen

14

kijkers en 17 miljoen luisteraars. Sinds vorig jaar werd ook de Universiteit van Vlaanderen podcast gelanceerd, die nu maandelijks meer dan 250 duizend keer wordt beluisterd. Ze werden meteen een van de grootste wetenschapsplatformen in België en een enorme toegevoegde waarde voor het Vlaamse wetenschapscommunicatielandschap.

De videocolleges van de Universiteit van Vlaanderen zijn er voor iedereen, ongeacht leeftijd, afkomst of opleidingsniveau. Wetenschappelijke onderwerpen worden vertaald naar laagdrempelige content. Extra aandacht gaat naar een jong publiek; de vzw wil hun interesse in wetenschap aanwakkeren vanuit een geloof dat de jeugd voor een groot stuk de toekomst in handen heeft.

Oproepen Prijzen van de KVAB De Academie kent elk jaar een aantal prijzen toe.

Kandidaturen daarvoor moeten worden ingediend bij het secretariaat van de KVAB tegen uiterlijk 30 april 2020. Reglementen en inschrijvingsformulieren zijn raadpleegbaar en te downloaden via de website www.kvab.be. In 2020 zijn volgende prijzen opengesteld: Laureaat van de Academie (€ 10.000): prijs ter aanmoediging van jonge beloftevolle onderzoekers (tot 40 jaar) in elke van de 4 Klassen van de Academie.

In de Klasse van de Natuurwetenschappen wordt deze prijs uitgereikt in alle disciplines, in de Klasse van de Menswetenschappen wordt hij toegekend in het domein van de gedragswetenschappen, in de Klasse van de Kunsten in het domein van de scheppende kunsten en in de Klasse van de Technische Wetenschappen in alle disciplines.

Frans Van Cauwelaertprijs (€ 7500): wordt in 2020 opengesteld in de humane wetenschappen: archeologische, filosofische, geschiedkundige, morele en taalkundige wetenschappen.

Mgr. Charles De Clercqprijs (€ 1250): voor een oorspronkelijk werk op het gebied van de religieuze geschiedenis van Vlaanderen.

Octaaf Callebautprijs (€ 1250): voor een belangrijke studie van de kwaliteitsvoeding en meer algemeen van de voedingsomstandigheden ook in de derde wereld.

Jan Gillisprijs (€ 1250): voor een belangrijk oorspronkelijk werk i.v.m. de geschiedenis van het wetenschappelijk denken.

Mgr. Renaat Lenaertsprijs (€ 2500): voor een verdienstelijk werk op het gebied van de muziekwetenschap.

Floris Van der Muerenprijs (€ 750): voor een oorspronkelijk wetenschappelijk werk op het gebied van de musicologie in de breedste zin van het woord.

worden tegen 1 april 2020 via nico.lambrecht@kvab.be. Meer informatie is te vinden via www.kvab.be onder ‘Contactfora’.

Internationale uitwisselingen De KVAB verleent steun aan internationale wetenschappelijke samenwerking via haar bilaterale akkoorden met zusteracademies in het buitenland. Vlaamse onderzoekers kunnen hierdoor bij een buitenlandse collega op bezoek gaan en vice versa. De KVAB vergoedt de reiskosten naar het buitenland terwijl de academie van het gastland de verblijfskosten op zich neemt of omgekeerd. Enkel verblijven van maximaal twee weken komen in aanmerking. Aanvragen kunnen ingediend worden bij jan.albert@kvab.be tot 30 april 2020. Een lijst van academies waarmee de KVAB dergelijke overeenkomsten heeft afgesloten is te vinden op www.kvab.be onder ‘internationale uitwisselingen’. Aanvragen dienen zowel door de KVAB als door de buitenlandse academie te worden goedgekeurd.

Publicaties De KVAB verwelkomt manuscripten van hoge kwaliteit voor twee wetenschappelijke reeksen: Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten.

Nieuwe reeks – Deze reeks omvat werken gepubliceerd op het gebied van de filosofie, geschiedenis, kunstgeschiedenis, moderne kunst, musicologie, psychologie, rechtsgeschiedenis, religie, theologie, literatuurwetenschap en taalwetenschap.

Iuris Scripta Historica – Deze reeks is gewijd aan de rechtsgeschiedenis en wordt uitgegeven door het Wetenschappelijk Comité voor Rechtsgeschiedenis van de Academie.

Collectanea Hellenistica – Deze reeks behandelt de geschiedenis van de gebieden rond de Middellandse Zee van ongeveer 330 tot 30 voor Christus (van Alexander de Grote tot Cleopatra).

Contactfora

Belangstellende auteurs kunnen een afgewerkt manuscript of een voorstel tot publicatie voorleggen, per mail aan publicaties@kvab.be. De beslissing om het werk al dan niet in de reeks op te nemen wordt door de redactieraad genomen na een anonieme peer review. De wetenschappelijke reeksen worden uitgeven door Uitgeverij Peeters. Info: www.kvab.be/publiceren-bijkvab.

De KVAB ondersteunt onderzoekers in alle domeinen van de wetenschappen en de kunsten met haar programma ‘Contactfora’. Zij krijgen de mogelijkheid lokalen van het Paleis der Academiën of het nabijgelegen Troongebouw te gebruiken voor bijeenkomsten en onder strikte voorwaarden is ook een beperkte financiele steun mogelijk. Aanvragen moeten ingediend

Daarnaast geeft de KVAB om de twee jaar het Nationaal Biografisch Woordenboek uit. Ook daarvoor worden auteurs gezocht die bijdragen kunnen aanleveren over figuren die nog niet werden opgenomen in de reeds verschenen delen. Voorstellen kunnen worden bezorgd aan redactiesecretaris Hans Rombaut via hans.rombaut@kvab.be.

Henri Vanderlinden-prijs (€ 1250): voor een belangrijk oorspronkelijk werk op het gebied van de sterrenkunde.

Loopbaanprijs & Jaarprijs wetenschapscommunicatie (geen geldprijs): worden uitgereikt in alle disciplines.

15

Nicolas NicolasBaeyens Baeyens

Sophie Sophiede deBuyl Buyl

Caroline CarolineMasquillier Masquillier

Tine TineDestrooper Destrooper

Arne ArneSmeets Smeets

Kevin KevinTrappeniers Trappeniers

Nieuws Nieuws Jonge Jonge Academie Academie Nieuwe Nieuweleden ledenJonge JongeAcademie Academie 11april april2020 2020--31 31maart maart2025 2025

De De Jonge Jonge Academie Academie verkoos verkoos inin 2020 2020 twaalf twaalf nieuwe nieuwe leden. leden.Ze Zeworden wordengeïnaugureerd geïnaugureerdop op20 20maart maart2020 2020inin het hetPaleis Paleisder derAcademiën AcademiënininBrussel.

Brussel.

Nicolas Nicolas Baeyens Baeyens (Koninklijke (Koninklijke Academie Academie voor voor Schone Schone Kunsten Kunsten Antwerpen) Antwerpen) onderzoekt onderzoekt als als beeldend beeldend kunstekunstenaar naar de de identiteit identiteit en en de de cyclische cyclische transformeerbaartransformeerbaarheid heidvan vaneen eenkunstwerk. kunstwerk.Hij Hijstelt stelthet hetmateriële materiëlekarakter karakter van vaneen eenkunstwerk kunstwerkininvraag vraagdoor doorhet hette tebekijken bekijkenals alseen een falsifieerbare falsifieerbaredrager dragervan vaneen eenimmateriële immateriëleboodschap boodschap die die gevormd gevormd en en hervormd hervormd wordt wordt door door de de herinnering herinnering van vande detoeschouwer. toeschouwer.

Sophie Sophie de de Buyl Buyl (VUB) (VUB) onderzoekt onderzoekt de de dynamica dynamica en en voorspelbaarheid voorspelbaarheid van van biologische biologische netwerken netwerken op op verschillende verschillendeschalen. schalen.Samen Samenmet methaar haarteam teamprobeert probeert ze zefunctionele functionelestructuren structurente teidentificeren identificerenininbiologische biologische netwerken, netwerken, door door modellen modellen op op te te stellen stellen op op basis basis van van grote grote hoeveelheden hoeveelheden gegevens. gegevens. Daarvoor Daarvoor gebruikt gebruikt ze ze niet-lineaire niet-lineaire dynamische dynamische systemen, systemen, statistische statistische fysica fysica en eninformatietheorie. informatietheorie.

16 16

Arne Arne Smeets Smeets (KU (KU Leuven, Leuven, Radboud Radboud Universiteit Universiteit NijmeNijmegen) gen) doet doet onderzoek onderzoek naar naar fundamentele fundamentele wiskundige wiskundige structuren, structuren, op op het het kruispunt kruispunt van van algebra, algebra, meetkunde, meetkunde, en en getaltheorie. getaltheorie. Diophantische Diophantische problemen problemen zijn zijn vaak vaak eenvoudig eenvoudigte teformuleren, formuleren,maar maarom omze zeop opte telossen lossenisisde de ontwikkeling ontwikkeling van van nieuw, nieuw, modern modern wiskundig wiskundig gereedgereedschap schapnodig, nodig,met metbehulp behulpvan vanrecente recenteinzichten inzichtenuit uitde de aritmetische aritmetischemeetkunde. meetkunde.

Kunstenaar Kunstenaar Kevin Kevin Trappeniers Trappeniers maakt maakt beeldend beeldend en en fysiek fysiek werk werk tussen tussen theater theater en en beeldende beeldende kunst, kunst, met met vooraf vooraf langere langere onderzoeksperiodes. onderzoeksperiodes. Hij Hij beweegt beweegt zich zich vrij vrij tussen tussen verschillende verschillende kunstdisciplines kunstdisciplines en en mengt mengt ze ze onderling onderling inin theater theater en en de de publieke publieke ruimte. ruimte. Zijn Zijn werk werk focust focustop opmenselijke menselijkeaanaan-en enafwezigheid, afwezigheid,identiteit identiteiten en ruimtelijkheid, ruimtelijkheid, en en intermenselijke intermenselijke verbindingen verbindingen inin onze onze huidige huidigesamenleving. samenleving.

Tine Tine Destrooper Destrooper (UGent) (UGent) onderzoekt onderzoekt hoe hoe maatschapmaatschappijen pijenkunnen kunnenomgaan omgaanmet metde deerfenis erfenisvan vangewelddadig gewelddadig conflict conflicten engrootschalige grootschaligemensenrechtenschendingen, mensenrechtenschendingen, en en kijkt kijkt specifiek specifiek naar naar de de vraag vraag welke welke rol rol slachtoffers slachtoffers kunnen kunnen spelen spelen inin het het opzetten opzetten van van tribunalen, tribunalen, waarheidscommissies waarheidscommissies en en andere andere mechanismen mechanismen om om een eenterugkeer terugkeervan vanhet hetconflict conflictte tevermijden. vermijden.

Laura Laura Vandenbosch Vandenbosch (KU (KU Leuven) Leuven) onderzoekt onderzoekt de de dynamiek dynamiek van van media-socialisatie media-socialisatie inin het het welzijn welzijn van van adolescenten. adolescenten.Met Metinterdisciplinair interdisciplinairperspectief perspectiefen eneen een breed breed spectrum spectrum aan aan onderzoeksmethoden onderzoeksmethoden probeert probeert ze zete tebegrijpen begrijpenhoe hoeentertainmententertainment-en ensocialemediasocialemediainhouden inhouden een een rol rol spelen spelen bij bij jongeren jongeren op op vlak vlak van van depressieve depressieve symptomen, symptomen, studiekeuze, studiekeuze, lichaamsbeeld lichaamsbeeld en enprestatiedruk. prestatiedruk.

Caroline Caroline Masquillier Masquillier (UAntwerpen) (UAntwerpen) bestudeert bestudeert de de HIV-epidemie HIV-epidemie inin Zuid-Afrika Zuid-Afrika en en België België vanuit vanuit sociolosociologisch gisch perspectief. perspectief. Zo Zo analyseerde analyseerde ze ze hoe hoe gemeengemeenschapsgebaseerde schapsgebaseerde steun steun kan kan bijdragen bijdragen aan aan de de zorg zorg voor voormensen mensendie dieleven levenmet metHIV. HIV.Ze Zerichtte richttehet hetcreatieve creatieve wetenschapscommunicatieplatform wetenschapscommunicatieplatformField Fieldop, op,waarbinwaarbinnen nen ze ze werkte werkte aan aan een een tentoonstelling tentoonstelling en en documendocumentaire taireover overhaar haaronderzoek. onderzoek.

Roosmarijn RoosmarijnVandenbroucke Vandenbroucke(UGent (UGenten enVIB) VIB)onderzoekt onderzoekt hoe hoe de de communicatie communicatie tussen tussen lichaam lichaam en en hersenen hersenen gebeurt gebeurtiningezonde gezondeomstandigheden omstandighedenen enininhersenaanhersenaandoeningen doeningen zoals zoals Alzheimer Alzheimer en en Parkinson, Parkinson, met met als als doel doel nieuwe nieuwe behandelings-strategieën behandelings-strategieën te te identificeren. identificeren.

Vanuit Vanuithaar haarkennis kennisvan vande debloedhersenbarrière bloedhersenbarrièrebestubestudeert deertze zemet methaar haarteam teamnieuwe nieuwemethoden methodenom ommedicijmedicijnen nenefficiënter efficiëntertot totininde dehersenen hersenente tebrengen. brengen.

Laura Vandenbosch

Roosmarijn Vandenbroucke

Joris Vandendriessche

Sammy Verbruggen

Joris Vandendriessche (KU Leuven) onderzoekt als medisch en wetenschapshistoricus de totstandkoming en verspreiding van kennis. Wie had toegang tot kennis in het verleden? Hoe gingen wetenschappers met elkaars werk om? Met zijn historische kijk op publicatiecultuur en de relatie tussen religie, ideologie en wetenschap sinds de 19de eeuw reflecteert hij op het wetenschappelijke bedrijf vandaag.

Sammy Verbruggen (UAntwerpen) onderzoekt als bio-ingenieur in de katalytische technologie hoe zonlicht rechtstreeks gebruikt kan worden in verschillende milieu- en energietoepassingen. Via een multidisciplinaire benadering zet hij fundamenteel onderzoek naar lichtgevoelige nanopartikels om in concrete toepassingen voor luchtzuivering, waterstofproductie, sensoren en zelfreinigende materialen.

Bert Vercnocke

Sarah Verhulst

Maja #6 verschenen Een jaar geleden lanceerde de Jonge Academie de campagne “Wetenschap = M+V+X�, om aandacht te vragen voor de onbewuste vooroordelen rond gender en de gevolgen ervan aan onze universiteiten. De zesde editie van het magazine van de Jonge Academie zoomt verder in op dit thema. Het genderdebat is nog steeds brandend actueel.

Lees online via www.jongeacademie.be

Bert Vercnocke (KU Leuven) is op zoek naar de bouwstenen van het universum. Als theoretisch natuurkundige bestudeert hij met zijn team zwarte gaten en kosmologie binnen de snaartheorie.

Hij linkt theoretische voorspellingen die Einsteins relativiteitstheorie uitbreiden aan de nieuwste observaties met o.a. zwaartekrachtgolven.

Sarah Verhulst (UGent) doet als ingenieur elektronica en akoestiek interdisciplinair onderzoek naar de mechanische en neurale basis van het menselijk gehoor (en -schade). Ze ontwikkelt innovatieve technologieĂŤn rond gehoor, spraakverstaan en akoestiek, zoals snelle diagnostische tests voor gehoorschade en algoritmen voor de hoorapparaten en hearables van de toekomst.

17

ACTUA 1

3

Academisch Cultureel Forum Concert Vrijdag 24 april 2020, 19.00 uur: Voorjaarsconcert met pianist Daniel Blumenthal, laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd.

Vrijdag 27 november 2020, 19.00 uur: Eindejaarsrecital met Mikko Pablo and Wouter Valvekens (cello en piano).

Da Vincilezingen:

Vlaamse Academische Stem (VLAST) VLAST is de Vriendenkring van de Vlaamse Koninklijke Academiën (KVAB en KANTL). Door lid te worden, steunt u de Academiën. Maar u krijgt er ook veel voor terug. Ieder jaar zijn de leden van VLAST uitgenodigd om, samen met de leden van de KVAB, KANTL en de Jonge Academie, deel te nemen aan de culturele activiteiten in het Paleis der Academiën, evenals aan begeleide rondleidingen aan toptentoonstellingen.

Lidmaatschap is mogelijk na een jaarlijkse gift ten belope van € 100. Meer info over lidmaatschap & programma: www.kvab.be/vlast

Woensdag 10 juni 2020, 17.30 uur: Da Vincilezing door Jan Van Hove, Chief Economist bij KBC Group en Professor Internationale Economie aan de KU Leuven.

Woensdag 23 september 2020, 17.30 uur: Da Vincilezing door Nico Wouters over het spanningsveld tussen herinnering en wetenschappelijk historisch onderzoek.

Woensdag 18 november 2020, 17.30 uur: Da Vincilezing door Kaat Wils over de complexe geschiedenis van het therapeutisch gebruik van magnetisme en hypnose in het België van de 19de eeuw.

Vrijdag 8 mei 2020, 14.30 uur: Hortawandeling onder leiding van Barbara Van der Wee Vrijdag 19 juni 2020, 14.30 uur: Geleid bezoek aan het Memoriaal van Waterloo Vrijdag 16 oktober 2020, 14.30 uur: Geleid bezoek aan het nieuwe museum in de Koninklijke Bibliotheek van België, over de librije van de Bourgondische hertogen.

Vrijdag 13 november 2020, 14.30 uur: Geleid bezoek aan het Snijders&Rockoxhuis in Antwerpen.

Lentecyclus Woensdagen 6, 13 en 20 mei 2020 om 14.00 uur.

Gedetailleerd programma zie pagina www.kvab.be/confucius

2 18

6

Reflectiegroep Kunst, Wetenschap en Technologie Woensdag 3 juni 2020: Klinkende Kennis met als thema wetenschap & muziek.

Vrijdag 4 december 2020, 14.30 uur: Bezoek aan het Europees Parlement onder leiding van Herman Van Rompuy.

Symposium

4

Contactfora 23 en 24 april 2020: Inge Arteel: Marlene Streeruwitz.

Transgressions 5 en 6 mei 2020: An Vande Casteele: The Acquisition and Processing of Reference and Anaphora Resolution

5

Denkersprogramma: Image Science

Photo: Courtesy of OCAT Institute

Denkerscyclus op initiatief van de Klasse Kunsten met W.J.T. Mitchell.

Maandag 18 mei 2020: Debat met W.J.T. Mitchell en Jacques Rancière in BOZAR Dinsdag 19 mei 2020: Symposium in het Paleis der Academiën met W.J.T. Mitchell, Horst Bredekamp, Xavier Wrona, Mieke Bal, Marie-José Mondzain. Optreden door Janice Misurell-Mitchell.

6

Jonge Academie

7

Academieleden in de kijker

Vrijdag 20 maart 2020, 14.00 u.

Publieksevent met feestelijke inhuldiging van de nieuwe leden.

Recente publicaties in de KVAB-reeksen A. SOETAERT, De katholieke drukpers in de kerkprovincie Kamerijk. Contacten, mobiliteit & transfers in een grensgebied (1559-1659), Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten. Nieuwe reeks, 34, Peeters, Leuven, 2019. (ISBN: 978-90-429-4021-5) Door grensoverschrijdende uitwisselingen floreerde de katholieke drukpers in de kerkprovincie Kamerijk in de zestiende en zeventiende eeuw als nooit tevoren. De kerkprovincie ontstond in 1559 en verenigde de Franstalige gewesten in het zuiden van de Habsburgse Nederlanden, vandaag verspreid over Frankrijk en België. Grenzend aan de Kanaalkust, Frankrijk en het Heilig Roomse Rijk, was de regio een grens- en doorreisgebied tussen de Britse Eilanden, Frankrijk, de Nederlanden en Duitstalige landen. Door haar centrale ligging en als vroeg bolwerk van de katholieke hervorming ontpopte ze zich ook tot een aantrekkelijk vluchtoord voor katholieken uit omliggende streken. Aan de hand van de methode van de transregionale geschiedenis onderzoekt dit boek het aandeel van grensoverschrijdende contacten, mobiliteit en transfers in de ontwikkeling van een uiterst productieve en innovatieve religieuze boekproductie. De kerkprovincie Kamerijk treedt daarbij naar voren als een gebied met een onverwacht centrale positie in de uitwisseling van katholieke teksten in het vroegmoderne Europa.

In de Galerie Jacques Cerami vindt van 8 februari tot 14 maart 2020 de expo plaats "Proteced Trees" van Ronny Delrue, lid Klasse Kunsten.

Dirk Inzé, lid van de Klasse Natuurwetenschappen, is verkozen tot fellow van de American Association for the Advancement of Science. De AAAS is 's werelds grootste algemene wetenschappelijke vereniging.

Ronny Delrue "Protected Trees"

Rik Van de Walle, lid van de Klasse Technische Wetenschappen en rector van de UGent werd in oktober 2019 verkozen tot nieuwe voorzitter van CESAER, de Europese netwerk- en lobbyorganisatie van meer dan 50 universiteiten voor wetenschap en technologie, die samen het Europese beleid rond hoger onderwijs, onderzoek en innovatie willen voeden.

Het nieuwe Naturalis Biodiversity Centre in Leiden, een project van Neutelings Riedijk Architecten (waarvan buitenlands lid Klasse Kunsten Willem Jan Neutelings medeoprichter is), won de Rijnlandse Architectuurprijs 2019.

© Naturalis

5

19

(On)opgemerkt De Leeuwenpoorten aan de Brusselse Warande: nieuwe inzichten

Hans Rombaut

Hoe meer je de Leeuwenpoorten aan het Paleis der Academiën bekijkt, des te meer blijven die beelden fascineren. Sinds de eerste keer dat ze in deze rubriek aan bod kwamen in februari 2014 (AB 56) volgden steeds maar nieuwe inzichten, te beginnen bij het evenwicht tussen de twee Leeuwenpoorten aan beide uiteinden van het Paleizenplein, gevolgd door een uitgebreider evenwicht van vier Leeuwenpoorten aan weerszijden van het Warandepark door de aanvulling met de Leeuwenpoorten bij de huizen Lambermont en Errera in februari 2017 (AB 65). Anderhalf jaar later volgde dan het argument dat de algemeen aanvaarde toeschrijving van deze acht gebeeldhouwde koningen van het dierenrijk aan Antoine-Felix Bourée (1831-1883) (AB 70, oktober 2018) totaal onterecht is. Bourée was nog niet geboren toen deze beelden werden geplaatst en zijn stijl om leeuwen uit te beelden stemt totaal niet overeen met de fraaie exemplaren bij de Brusselse Warande. Wie was deze anonymus die deze acht leeuwen hun fraaie vormen gaf? Nomen nescio.

Reeds in de eerste bijdrage over de Leeuwenpoorten stelde ik vast dat ze de toegangen vormden tot de Brusselse refuges van de abdij van Grimbergen, gelegen aan de Koningstraat, en die van Park bij Leuven aan de Hertogsstraat. Daarlangs betrad men tussen ca. 1778 en 1820 het grondgebied van de filialen van deze abdijen.

Waren abdijen in de wereld van het christendom tijdens de middeleeuwen en ook nog nadien niet de behoeders van de standvastigheid van het geloof en tempels van wijsheid? Bestaat er tussen deze abdijen met hun geestelijk erfgoed en de gebeeldhouwde leeuwen een verband? Het antwoord daarop is ja.

Vanaf de Eerste Kruistocht ontstonden in en rond kerken en abdijen de beeldende kunsten van West-Europa, verwijzend naar Bijbelse verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament, naar kerkvaders, heiligen en heilige plaatsen. In het bijzonder met de Reconquista van Spanje nam het belang van die beeldcultuur enorm toe, wat o.m. te zien is in de romaanse kerken van Segovia, waar de eerste tot mens gebeeldhouwde romaanse zuilen te zien zijn, met als hoogtepunt in de 12de eeuw de overdadig gebeeldhouwde kroonlijst van San Juan de los Cabal-

20

leros met daarin het beeld van een berber in traditionele islamitische kledij: hier overwon de Christianitas door het vermogen om te kunnen uitbeelden de Islam, waar de uitbeelding van goden, mensen en het leven verboden was door het iconoclasme, in een cultuur die tot dan toe een hoger niveau had dan die van West-Europa. Vanaf de renaissance, toen de kunsten profaner werden, kwamen in de West-Europese beeldcultuur ook thema's uit de Oudheid bij. Al wat van dan af uitgebeeld werd had wel een diepere betekenis en kreeg zin vanuit een (hoofdzakelijk religieus) verleden. Dat moet dus ook voor de leeuwen aan het Academiënpaleis het geval zijn.

In de eerste bijdrage over de Leeuwenpoorten bij de Academie citeerden we als grote voorbeelden uit de geschiedenis de Leeuwenpoort van Mycene en die van een stadspoort van Jeruzalem. De leeuwen bij de refuges van de abdijen van Grimbergen en Park kunnen absoluut geen verband hebben met de Myceense Leeuwenpoort, want die werd pas ontdekt door Heinrich Schliemann omstreeks 1876-1877, ongeveer een eeuw nadat de leeuwen aan de Warande werden geplaatst. De leeuwen van Mycene waren omstreeks 1779 immers nog totaal onbekend.

Blijft als mogelijk voorbeeld dus de Leeuwenpoort van Jeruzalem, de stadspoort waarlangs de weg naar Golgotha begint, het laatste traject van de lijdensweg van Christus. Als symbool voor de toegang tot een abdij (of een refuge daarvan) zou dit in religie gebed verleden

een geweldig statement zijn: “wie hier binnengaat volgt het pad van Jezus en dat is voorwaar niet het gemakkelijkste”. Hierbij dienen dan ook enkele kanttekeningen te worden gemaakt. Vooreerst: zijn er iconografische gelijkenissen tussen de Leeuwenpoort van Jeruzalem en die aan het Warandepark? En nog: was de Leeuwenpoort van Jeruzalem iconografisch bij ons bekend in de 18de eeuw?

De tweede vraag is het gemakkelijkst te beantwoorden.

Jeruzalem was goed bekend in onze gewesten in de moderne tijden, o.m. door de veelvuldige bedevaarten naar het H. Land, die al gedurende eeuwen plaats hadden. De Leeuwendecoratie aan de stadspoort van Jeruzalem is echter pas ontstaan nadat de Turken in 1517 het H. Land veroverden. Maar ook nadien hebben Europeanen het land bezocht en er werden in de 16de, 17de en 18de eeuw zelfs boeken uitgegeven met beschrijvingen van de stad en de heilige plaatsen, ook in het Nederlands. Dat de iconografie van de Leeuwenpoort hier bekend was, lijdt dus geen twijfel, al zal het wellicht wel bij een beperkte elite geweest zijn. De eerste vraag is iets moeilijker. Daar staat een klein iconologisch probleem tegenover toch wel belangrijke iconografische overeenkomsten met de leeuwen van de Warande. Het iconologisch probleem is dat de dieren van de Leeuwenpoort van Jeruzalem eigenlijk panters zouden zijn. Doch westerlingen die in de 16de, 17de of 18de eeuw de stad bezochten kunnen er wel leeuwen in gezien hebben. Zij

zijn mogelijk ook verantwoordelijk voor de verkeerde naamgeving van “Leeuwenpoort”, gewoon omdat zij het onderscheid van de dieren uit de tropische fauna niet kenden. Maar de overeenkomsten zijn volgens mij veel belangrijker: de bedoelde stadspoort van Jeruzalem is versierd door 2 paar leeuwen (of panters), wier koppen naar elkaar zijn gericht. Die twee kenmerken gelden ook voor de leeuwen van de refuges van Grimbergen en Park: telkens 2 paar leeuwen met de koppen naar elkaar gericht. De overeenkomsten tussen de leeuwenparen van de Warande van Brussel en die van de stadspoort van Jeruzalem zijn allerminst toevallig.

Tussen de leeuwenparen van Brussel en die van Jeruzalem staan immers de abdijen van Park en van Grimbergen. Zouden daar misschien elementen of gegevens te vinden zijn die dit verband verder kunnen versterken?

Opnieuw is het antwoord ja. Al kan ik dat alleen maar staven langs de abdij van Park. Daar zijn namelijk ook twee Leeuwenpoorten: één aan de hoofdingang van het abdijdomein aan de Geldenaaksebaan uit 1725, de andere aan de toegang tot de “cour d'honneur” uit 1726, beide gebouwd tijdens het abbatiaat van Hieronymus de Waerseggere (1719-1730). Het verband tussen Brussel en Jeruzalem krijgt bij hem een belangrijk bijkomend gegeven. De patroon van deze abt was de kerkvader Hieronymus die in de literatuur en in de iconografie gewoonlijk begeleid wordt door een leeuw. Dit gegeven is de sleutel tot de volgende bijdrage.

21

Terugblik: Tien jaar Klasse Technische Wetenschappen De vierde Klasse van de KVAB, de Klasse Technische Wetenschappen (KTW), bestaat tien jaar. Tijd voor een korte terugblik met enkele hoogtepunten uit de tienjarige bestaansgeschiedenis.

Samengesteld uit leden van het voormalige Comité van de Academie voor Wetenschappen en Techniek (CAWET), een aantal leden uit de Klasse Natuurwetenschappen en aangevuld door nieuwe verkozen leden werd de Klasse Technische Wetenschappen opgericht in 2009. De eerste vergadering vond plaats op 19 maart 2009, onder bestuurderschap van Ludo Gelders. Inzicht verwerven, inspiratie opdoen, informatie verstrekken aan publiek en overheid, invloed uitoefenen op de besluitvorming en innovatie stimuleren: met deze 5 “i’s” kreeg de nieuwe Klasse Technische Wetenschappen meteen een ambitieuze missie. Dit vertaalde zich in een actieve werking van de Klasse, gericht op maximale maatschappelijke impact.

CAWET had een sterke traditie in het publiceren van rapporten en deze werd voortgezet in de talrijke bijdragen van de KTW aan de reeks Standpunten van de Academie zoals “Privacy in tijden van internet, sociale netwerken en big data”, “De mobiliteit van morgen” en “Energiezuinig (ver)bouwen”. Ook aan verschillende standpunten olv de andere klassen en internationale rapporten werd medewerking verleend.

Vergadering van de KTW op 14 februari 2013

In 2013 werden de Onderscheidingen Wetenschapscommunicatie op initiatief van de KTW in het leven geroepen. In 2014 werd de Reflectiegroep Energie opgericht, de eerste van de permanente ‘denktanken’ van de KVAB, gevolgd door een tweede reflectiegroep in 2017 Kunst, Wetenschap en Technologie In 2013 startte de KVAB met het Denkersprogramma, een multidisciplinair en toekomstgericht initiatief waarbij internationale expert(en) werken rond beleidsmatige uitdagingen in Vlaanderen. De eerste cyclus was gewijd aan Jeugdwerkloosheid. In 2014 nam de KTW de tweede cyclus voor haar rekening, waarbij ingezoomd op de problematiek van E-learning en Blended Learning. Later vonden onder leiding van de KTW cycli plaats over spin-offs van kenniscentra, water & klimaat en voeding. In 2020 verwachten we nog het eindrapport van de Denkerscyclus over digitale innovatie en loopt de ‘fact finding’ voor de cyclus over “Bodem als natuurlijk kapitaal”. Iedereen is nu alvast van harte uitgenodigd op het slotsymposium hiervan op 7 december 2020.

De tiende verjaardag van de KTW werd gevierd op 21 november 2019 onder bestuurderschap van Elisabeth Monard en met toespraken door Rik Van de Walle, Achiel Van Cauwenberghe, Joos Vandewalle en KVAB-voorzitter Karel Velle.

Vergadering op 21 november 2019

Viering 10 jaar KTW op 21 november 2019

PANAMARENKO (Antwerpen, 5 februari 1940- Brakel, 14 december 2019)

Frans Gullentops (Putte, 26 oktober 1924 – Holsbeek, 27 oktober 2019) Frans Gullentops Frans Gullentops (Putte, 26 oktober 1924 – Holsbeek, oktober 2019) (Putte, 26 oktober 1924 – Holsbeek, 27 oktober27 2019)

In memoriam In memoriam In memoriam

In memoriam In memoriam In memoriam

Frans Gullentops behaalde zijn licentie Aardrijkskunde in 1946, waarin hij de geomorfologie van de Sambervallei bestudeerde.

Vervolgens studeerde hij AardenAardrijkskunde Delfstofkunde, waarvan hij 1946, de Frans Gullentops behaalde zijn licentie Aardrijkskunde Frans Gullentops behaalde zijn licentie in 1946, in behaalde in 1948. werd hij benoemd tot hij de geomorfologie van dejaar Sambervallei bestudeerde. waarin licentie hij waarin de geomorfologie van In dedatzelfde Sambervallei bestudeerde. assistent met leeropdracht.

Verder hij één dag per week Vervolgens studeerde hij Delfstofkunde, Aardendeed Delfstofkunde, waarvan hij de Vervolgens studeerde hij Aard- en waarvan hij de geologisch adviseur dejaar bodemkartering. licentie behaalde 1948.

In datzelfde werd hij benoemd licentie terreinwerk behaalde inals 1948.

In in datzelfde jaar bij werd hij benoemd tot In dietot begon aan zijn doctoraal overweek het per “Paleoassistent met hij leeropdracht.

Verder deed hij één dag week assistentperiode met leeropdracht.

Verder deed hij onderzoek één dag per ceen Haspengouw op bij basis sedimenten en foraminifeterreinwerk als geologisch adviseur bij de bodemkartering.

In die terreinwerk alsvan geologisch adviseur de van bodemkartering.

In die Hij behaalde doctoraat in 1952, waarna hij “Paleoeen van periode hijdoctoraal aan zijn doctoraal onderzoek oververblijf het “Paleoperioderen”. begon hij begon aan zijnzijn onderzoek over het 2 maanden aanvan de Universiteit Firenze met en éénforaminifevan de ceen van volbracht Haspengouw op basis van sedimenten ceen van Haspengouw op basis sedimenten en foraminifenaoorlogse studiebeurzen.

Het hijjaar daarop werd ren”. Hij behaalde zijn doctoraat in 1952, waarna hij een verblijfhij van ren”. Hij eerste behaalde zijn doctoraat in 1952, waarna een verblijf van benoemd als volbracht docent voor de Universiteit nieuwemet vakken, Prehistorische 2 maanden aan de Firenze met één van de 2 maanden volbracht aan de Universiteit Firenze één van de Inleidingstudiebeurzen. tot Het de Geomorfologie en Regionale eerste naoorlogse jaar werd daarop eerste Archeologie, naoorlogse studiebeurzen. jaar Het daarop hij werd hij Aardrijkskunde.

1957de werd hij de gewoon hoogleraar, ook het benoemd alsInvoor docent voor nieuwe vakken, na Prehistorische benoemd als docent nieuwe vakken, Prehistorische jaar voordien 6 maanden hoogleraar te zijn in de Archeologie, Inleiding tot de Geomorfologie en Regionale Archeologie, Inleiding tot de visiting Geomorfologie engeweest Regionale Universiteit Lovanium.

Aardrijkskunde.

In 1957 werd hij hoogleraar, gewoon hoogleraar, na ook het Aardrijkskunde.

In 1957 werd hij gewoon na ook het jaar 6voordien 6 maanden visiting hoogleraar geweest te zijn in de jaar voordien maanden visiting hoogleraar geweest te zijn in de Frans Gullentops heeft zich vooral zeer verdienstelijk ingezet voor Universiteit Lovanium.

Universiteit Lovanium. de quartaire geologie, met talrijke deelnames aan INQUA congressen.

OpGullentops het INQUA-Madrid congres in 1957 toonde confrater Frans vooral zeer verdienstelijk ingezet voor Frans Gullentops heeft zich heeft vooralzich zeer verdienstelijk ingezet voor Gullentops het met jonge karakter van de monding van de Congosdegeologie, quartaire geologie, met talrijke deelnames aan INQUA congresde quartaire talrijke deelnames aan INQUA congresaan.

Hij verrichtte ook in onderzoek Canada en confrater Nieuw sen. INQUA-Madrid Op het INQUA-Madrid congres in in1957 toonde sen. Optroom het congres 1957 toonde confrater Zeeland.

Gullentops jongevan karakter van de van monding van de CongosGullentops het jonge het karakter de monding de Congostroom aan. Hij verrichtte ook onderzoek in en Canada troom aan.

Hij verrichtte ook onderzoek in Canada Nieuwen Nieuw was lid van de Commissie van Toegepaste Geografie. In 1957 Zeeland.Hij Zeeland. werd hij secretaris van de Internationale Commissie Kwartair Stratigrafie envan in 1961 werd hij aangeduid als voorzitter.

Mede door Hij was de Commissie van Toegepaste Geografie.

In 1957 Hij was lid van delid Commissie van Toegepaste Geografie.

In 1957 inzethijwerd doorCommissie de Academies secretaris van de subcomité Internationale Kwartair werd hijzijnwerd secretaris van een de BELQUA Internationale Commissie Kwartair goedgekeurd.

Zoinwerd de bijzonderste richting van zijn onderzoek Stratigrafie 1961 werd hij aangeduid als voorzitter.

Mede door Stratigrafie en in 1961 en werd hij aangeduid als voorzitter.

Mede door uitgetekend, met hierin tientalsubcomité doctoraten. zijn inzet een een BELQUA de Academies zijn inzet werd eenwerd BELQUA subcomité door de door Academies

goedgekeurd.

Zobijzonderste werd de bijzonderste richting van zijn onderzoek goedgekeurd.

Zo werd de richting van zijn onderzoek Met Professor Tricart ontwikkelde Gullentops de Geomorfologische uitgetekend, met tiental doctoraten. uitgetekend, met hierin een hierin tientaleen doctoraten. kaart van België. In België werd ook onder zijn impuls een Nationaal Centrum voor Geomorfologische Kartering opgericht, MetTricart Professor Tricart ontwikkelde Gullentops de Geomorfologische Met Professor ontwikkelde Gullentops de Geomorfologische met deelname van de vijf universiteiten.

Gullentops was destijds kaart vanIn België.

Inwerd België ook onder impuls een kaart van België.

België ookwerd onder zijn impulszijn een secretaris vanvoor dat centrum.

Nationaal Centrum voor Geomorfologische Kartering opgericht, Nationaal Centrum Geomorfologische Kartering opgericht, met deelname de vijf universiteiten. was destijds met deelname van de vijfvan universiteiten.

GullentopsGullentops was destijds Devan bijdrage aan wetenschap van Frans Gullentops kan secretaris van datde centrum. secretaris dat centrum. misschien nog het best samengevat worden in zijn eigen woorden: ”Sedimentologisch zowel op hetFrans terrein als in het De aan bijdrage aanonderzoek, de wetenschap van Gullentops kan De bijdrage de wetenschap van Frans Gullentops kan laboratorium, is samengevat uitgegroeid tot een onmisbare benadering van de misschien nog het best samengevat in woorden: zijn eigen woorden: misschien nog het best worden in worden zijn eigen stratigrafie.

Maar het is veel meer: mede de sleutel totindehet ”Sedimentologisch onderzoek, op het terrein ”Sedimentologisch onderzoek, zowel op zowel het isterrein als in hetals reconstructie van detot haast evoluties diede de aarde laboratorium, is uitgegroeid tot een onmisbare benadering van de laboratorium, is uitgegroeid een onvoorstelbare onmisbare benadering van in stratigrafie. haar geschiedenis heeft meegemaakt”. zijnde wetenschapis veel hetde isVoor mede sleutel tot de stratigrafie.

Maar het Maar is veelhet meer: het meer: is mede sleutel tot de pelijk onderzoek werd reconstructie van onvoorstelbare de haasthij onvoorstelbare evoluties die de aarde reconstructie van de haast evoluties die de aarde de Universitaire in haar van geschiedenis heeft meegemaakt”.

Voor zijn wetenschapin haar laureaat geschiedenis heeft meegemaakt”.

Voor zijn wetenschap(1950) pelijk onderzoek werdde hij pelijk Wedstrijd onderzoek werden hijvan Empainprijs laureaat van (1952). de Universitaire laureaatLouis van de Universitaire en van de Wedstrijd Wedstrijd (1950) en(1950) van de Confrater Gullentops Louis Empainprijs (1952). werd Louis Empainprijs (1952). corresponderend lid van de Academie in 1962, gewoon werd lid Confrater Gullentops Confrater Gullentops werd in corresponderend 1972, enlidvoorzitter 1974.de lidin van corresponderend van de Voordien hij vice-rector Academie in 1962, gewoon lid Academie in 1962,was gewoon lid de en KU voorzitter in 1972, 1974. in 1972,aan en voorzitter in Leuven 1974. in van 1966-1969, het Voordien washijhijin 1990 vice-rector Voordien was hij waar vice-rector statuut emeritus professor aan de KU van Leuven van aan de KU van Leuven verkreeg.

Hij in was grootofficier 1966-1969, waar hij in 1990 inhet 1966-1969, waar hij 1990 het Leopoldsorde. statuut van professor emeritus professor statuut de van emeritus verkreeg.

Hij was grootofficier in verkreeg. Hij was grootofficier in de Leopoldsorde. de Leopoldsorde.

PANAMARENKO PANAMARENKO (Antwerpen, (Antwerpen, 5 februari 19405 februari Brakel, 194014 december Brakel, 14 december 2019) 2019) Panamarenko, artiestennaam van Henri Van Herwegen, was na zijn kunstenaarsopleiding aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten (een opleiding die hij zijn leven bekritiseerde) Panamarenko, Panamarenko, artiestennaam artiestennaam van Henri van Van Henri Herwegen, Vanlang Herwegen, was na was na één de leidende figuren van de zijn kunstenaarsopleiding zijnvan kunstenaarsopleiding aan de Antwerpse aan de happening-beweging Antwerpse AcademieAcademie voor ‘Vrije voor Antwerpen’ in hij 1965 en metbekritiseerde) Dr. Hugo Schone Actiegroep Kunsten Schone (een Kunsten opleiding (een die opleiding zijn leven die 1966. hij lang zijn Samen leven bekritiseerde) lang ookfiguren lid vanvan de Klasse Kunsten –, Yoshio Nakajima en één vanHeyrman de één leidende van– de leidende figuren de happening-beweging van de happening-beweging ‘Vrije ‘Vrije Wout Vercammen happenings en performances.

De Actiegroep Actiegroep Antwerpen’ Antwerpen’ increëerde 1965 eninhij 1966.

1965 Samen en 1966.met Samen Dr. Hugo met Dr. Hugo bekendste wasde hetKlasse verkeersvrij maken van het Heyrman –Heyrman ook lid happening van – ook delidKlasse van Kunsten –,Kunsten Yoshio Nakajima –, Yoshio Nakajima en Consci-en enceplein in Antwerpen op 6 juli door het barricaderen Wout Vercammen Wout Vercammen creëerde hij creëerde happenings hij 1968, happenings en performances. en te performances.

De De met ijsblokken.

Dit het plein zou het later ook daadwerkelijk bekendste bekendste happening happening was verkeersvrij was verkeersvrij maken van maken het Conscivande heteerste Consciverkeersvrije zone in de Scheldestad enceplein enceplein in Antwerpen in Antwerpen op 6 juli 1968, op 6 door juli worden.

1968, het te door barricaderen het te barricaderen met ijsblokken. met ijsblokken.

Dit plein zou Dit plein later zou ook later daadwerkelijk ook daadwerkelijk de eerstede eerste Panamarenko zich opmerken als beeldend verkeersvrije verkeersvrije zone in deliet zone Scheldestad in de Scheldestad worden. worden. kunstenaar, vooral via zijn tentoonstellingen in de Antwerpse galerie Wide White Space: hij zich maakte sculpturen vanalseen vijver met krokodillen, Panamarenko Panamarenko liet opmerken liet zich opmerken als beeldend beeldend kunstenaar, kunstenaar, vooral vooral met sneeuw, een vrouwenfiguur vilt, via zijn laarzen tentoonstellingen via zijn tentoonstellingen in een de grote Antwerpse in ijskreem, de Antwerpse galerie Wide galerie White Widein White zelfs ‘motten in het riet’.

In één zijn happenings hij met Space: en hijSpace: maakte hij sculpturen maakte sculpturen van een van van vijver een met vijver krokodillen, metliep krokodillen, schoenen over het plafond van dein genoemde laarzen magnetische met laarzen sneeuw, meteen sneeuw, grote een ijskreem, grote een ijskreem, vrouwenfiguur een vrouwenfiguur vilt, in vilt, Het werk van Panamarenko – nom plume gebaseerd en zelfs galerie. ‘motten en zelfs in‘motten het riet’. inInhet één riet’. vanInzijn één happenings van zijn de happenings liep hij met liep hij met opmagnetische de schoenen combinatie van de vanvan de luchtvaartmaatschappij magnetische schoenen over het naam over plafond het plafond de genoemde van de genoemde envan die Panamarenko van een generaal – werd in die gebaseerd jaren tot galerie. Panam Het galerie. werk Het werk van Russische Panamarenko – nom de –plume nom de gebaseerd plume deop Belgische variant van art dat was het niet: op de combinatie de combinatie van de naam vanpop de vannaam degerekend, luchtvaartmaatschappij van de maar luchtvaartmaatschappij ontwikkelde een uitgesproken, eigen beeldtaal.

Panam hij enPanam die vaneneen die Russische van een generaal Russische –generaal werd in die – werd jaren in tot die jaren tot de Belgische de variant Belgische van variant pop art van gerekend, pop art gerekend, maar dat was maar het dat niet: was het niet: Dat toen ook debeeldtaal. uitvinder, ingenieur, knutselaar, hij ontwikkelde hij werd ontwikkelde eenduidelijk uitgesproken, een uitgesproken, eigen eigen beeldtaal. relativeringsfilosoof en subtiele humorist in Panamarenko wakker werden.

In 1967 creëerde zijn eerste ‘vliegtuig’ (‘Das Flugzeug’), Dat werd Dat duidelijk werd toen duidelijk ook toen de hij uitvinder, ook de uitvinder, ingenieur, ingenieur, knutselaar, knutselaar, waarover hijen zelfsubtiele zei: “Het principe was erg eenvoudig.

Ge moest in relativeringsfilosoof relativeringsfilosoof enhumorist subtiele in humorist Panamarenko in Panamarenko wakker wakker midden gaanhij zitten en trappen hard dat geFlugzeug’), kon…” werden.het Inwerden.

1967 creëerde In 1967 creëerde zijn eerste hij zijn ‘vliegtuig’ eerstezo ‘vliegtuig’ (‘Das Flugzeug’), (‘Das Panamarenko ontwierp talloze vliegtuigen, waarover waarover hij zelf zei: hij “Het zelf principe zei: “Het was principe erg eenvoudig. was erg vliegende eenvoudig.

Ge moestrugzakken, Ge in moest in duikboten, mechanische kippen en meer, die het midden het gaan midden zitten gaan en zitten trappen en zo trappen hard dat zo hard ge de kon…” dataandacht ge kon…” trokken van vigerende kunstpausen in binnen- vliegende en buitenland.

Jan Panamarenko Panamarenko ontwierp talloze ontwierp vliegtuigen, talloze vliegtuigen, vliegende rugzakken, rugzakken, Hoet zou Panamarenko, samen met Marcel Broodthaers, duikboten, duikboten, mechanische mechanische kippen enkippen meer, en diemeer, de aandacht die depropageaandacht als de van belangrijkste Belgische kunstenaar van en de buitenland. tweede helft trokken ren van trokken vigerende vigerende kunstpausen kunstpausen in binnenin enbinnenbuitenland.

Jan Jan vorige Zijn huis insamen de Biekorfstraat hij in 2005 aan Hoet zouvan Panamarenko, Hoet zou eeuw.

Panamarenko, samen met Marcel met Broodthaers, Marcelschonk Broodthaers, propagepropagederen Vlaamse Gemeenschap die er,kunstenaar onder hoede van het helft M ren als de belangrijkste als de belangrijkste Belgische Belgische kunstenaar van dede tweede van dehelft tweede HKA, een museum maakte. het dak van vorige van eeuw. vorige Zijn eeuw. huis invan Zijn de Biekorfstraat huis in de Op Biekorfstraat schonk hij is schonk in een 2005landingsplek hij aan in 2005 aan voor helikopter. de Vlaamse deeen Gemeenschap Vlaamse Gemeenschap die er, onder die er, de onder hoedede van hoede het Mvan het M HKA, een HKA, museum een van museum maakte. van Op maakte. het dak Opishet eendak landingsplek is een landingsplek Panamarenko was een kunstenaar die weinig toegaf aan de voor een helikopter. voor een helikopter. commercialisering van de hedendaagse kunstwereld. Hij was ook eerlijk: als heteen op was, was op. weinig Zijn terugtrekking uit de Panamarenko Panamarenko was was kunstenaar een het kunstenaar die die toegaf weinigaan toegaf de ‘metroaan de pool’ Antwerpen dede landelijke Zwalmstreek, samen met commercialisering commercialisering van denaar hedendaagse van hedendaagse kunstwereld. kunstwereld.

Hij was ook Hij waszijn ook partner Hoorens (met wie hijZijn in terugtrekking 2003uittrouwde), een eerlijk: als eerlijk: het opEveline als was, hetwas op het was,op. was Zijnhet terugtrekking op. de ‘metrouit was de ‘metrostatement.

Net zoals dehet pool’ Antwerpen pool’ Antwerpen naar de landelijke naar landelijke Zwalmstreek, Zwalmstreek, samen met samen zijn met zijn dat hij (met aankondigde partner moment Eveline partner Hoorens Eveline Hoorens wie (met hij in wie 2003hijtrouwde), in 2003 trouwde), was een was een te statement. stoppen als Net kunstenaar statement.

Net zoals het zoals enhet pensioen te gaan – iets wat momentmet dat moment hij aankondigde dat hij aankondigde geen kunstenaar hem ooiten te stoppen te als stoppen kunstenaar als kunstenaar en voordeed – op–de van met pensioen met te pensioen gaan iets te opening gaan wat – iets wat zijngeen grote kunstenaar retrospectieve in de geen kunstenaar hem ooithem ooit Koninklijke voor Schone voordeed voordeed – op de Musea opening – op de van opening van Kunsten in Brussel, in 2005. zijn grote zijn retrospectieve grote retrospectieve de in de KoninklijkeKoninklijke Musea voor Musea Schone voor Schone werdin 2005. in 1998 KunstenPanamarenko inKunsten Brussel, in in 2005.

Brussel, verkozen tot geassocieerd lid van de KVAB. in Panamarenko Panamarenko werd Hij in was werd 1998ridder in 1998 deverkozen orde van tot Leopold II. verkozen tot geassocieerd geassocieerd lid lid van de KVAB. van de Hij was KVAB. ridder Hij was in ridder in de orde van de Leopold orde vanII.Leopold II.

23 23 23

Vooruitblik: Panamarenko Tribute: Around the World in 80 years

Op 5 februari 2020 zou Panamarenko 80 jaar geworden zijn. 2020 had een feestjaar moeten worden, waarvoor zijn echtgenote Eveline Hoorens een verrassingstentoonstelling als verjaardagscadeau had gepland. Panamarenko, lid van de Klasse Kunsten, overleed onverwacht in december (in memoriam op p. 23) en het verjaardagsgeschenk werd een eerbetoon. Het grote publiek kan in 2020 op ontdekkingsreis in het unieke en indrukwekkende oeuvre van deze grootmeester.

Van mei tot augustus volgt het tweede deel van de tribute. Een feestelijke stadswandeling getiteld ‘Het Pana Parcours’ leidt bezoekers langs verschillende plaatsen waar de kunstenaar zijn sporen naliet.

Tegelijkertijd vindt in het M HKA een Virtual Reality tentoonstelling plaats met ook een overzicht van het leven van Panamarenko. Zijn huis in de Antwerpse Biekorfstraat wordt – dankzij de samenwerking met M HKA – in ere hersteld en opengesteld voor publiek.

Het eerste deel van de hommage vindt plaats van 24 januari tot 22 maart 2020 in CAMPO & CAMPO (Berchem, Antwerpen). Het is een tentoonstelling met een twintigtal werken die Panamarenko na aan het hart lagen, aangevuld met zelden geziene tekeningen.

www.panamarenko.be

15 Bing of the Ferro Lusto, Collection VERDEC, Panamarenko Tribute @ Campo & Campo