Historia w pigułce

Kazimierza Wielkiego problemy z dotarciem do Łomnicy

Łomnica-Zdrój jest jedną z najstarszych wsi w okolicy. Pierwsze zapisy mówią, że była ona lokowana wcześniej niż Piwniczna-Zdrój, w miejscu już istniejącej osady. Założył ją Kazimierz Wielki, była więc wsią królewską. Z Kazimierzem Wielkim właśnie związane jest pochodzenie nazwy tej wsi. Przez łomy, czyli połamane drzewa król miał się przedzierać z wielkim trudem, aby tu dotrzeć. Takie właśnie połamane drzewo zostało umieszczone w herbie wsi, obok dzbanka i kranu symbolizujących uzdrowisko. Według innej hipotezy nazwa miejscowości pochodzi od rwącego strumienia, który łamał skały.

W roku 1410, w czasie, kiedy pod Grunwaldem odbywała się słynna bitwa, Sądecczyzna miała swoje problemy. Wykorzystując fakt, że rycerstwo wyruszyło na wielką bitwę na północy, wojska Zygmunta Luksemburczyka, pod wodzą Ścibora ze Ściborzyc, ruszyły na Sądecczyznę. Niechronione przez nikogo tereny miały być łatwym łupem. Najeźdźcy napotkali jednak na ogromny opór tych, którzy zostali w swoich domach - chłopów. Pospolite ruszenie chłopów z Łomnicy i Piwnicznej zepchnęło wojska Luksemburczyka na tereny dzisiejszej Słowacji, gdzie zostały całkowicie rozgromione.

Ruszyła linia kolejowa na trasie Nowy Sącz – Muszyna.

Pożar miasta pochłonął drewniany kościół i czterdzieści domów. Spłonęła także wyżej wspomniana Kasta. Zachowała się z niej tylko figura św. Floriana, która wpadła do wody.

Na rynku wybudowano Kastę, czyli cysternę utrzymującą zapas wody.

Miejscowości nadano status uzdrowiska.

Pierwsi kuracjusze pojawiają się w Piwnicznej.

Miasto usytuowane na trakcie handlowym wiodącym na Węgry bardzo szybko się rozwijało. W wieku XVIII wybudowano sieć wodociągową, a na przełomie XVIII

1800 XVIII i XIX wiek

Wąskim przesmykiem do Piwnicznej

Funkcjonująca do XVIII wieku nazwa „Piwniczna Szyja” pochodziła od wąskiego przesmyku rzeki Poprad, znajdującego się w obrębie dzisiejszego przysiółka Międzybrodzie. Słowo „Piwniczna” pochodzi od wjazdu do miasta od strony północnej zacienionego przez cień gęstego lasu, ale jest jeszcze inne wytłumaczenie dla tej nazwy. Ludowe podania głoszą, że w tym miasteczku oraz w jego okolicach znajdowały się wczesnośredniowieczne lochy czy tunele, które miały służyć do obrony miejscowej ludności. Tylko gdzie jest wejście do tych lochów? Wieść głosi, że znajdowało się ono pod starą szkołą, na terenie obecnych małych plant.

Wojenni przewodnicy, kurierzy i łącznicy

Mieszkańcy przygranicznych terenów, przed II Wojną Światową zajmujący się handlem lub przemytem towarów ze Słowacji, po jej wybuchu stali się przewodnikami przeprowadzającymi uciekinierów przez granicę. Tędy gdzie dziś biegną szlaki turystyczne, po 1939 roku jedni uciekali na zachód przed okupantem, inni zaś ciągnęli do Francji, aby dostać się do tworzonej tam polskiej armii lub do Budapesztu, gdzie znajdowało się Naczelne Dowództwo Polskich Sił Zbrojnych. Szczyt Eliaszówka (1 023 m n.p.m.) na granicy słowackiej był jednym z najczęściej wybieranych miejsc, gdzie przekraczano granicę. Dziś można znaleźć tam tablicę upamiętniającą szlak kurierski. W Suchej Dolinie zaś postawiono pomnik na cześć kurierów, łączników, przewodników oraz tych, którzy udzielali im schronienia.

Piwniczańska partyzantka

W Piwnicznej działały również liczne grupy partyzantów, wspomagane przez miejscową ludność. W czasie okupacji hitlerowcy dokonali tu czterokrotnych masowych mordów. Pomniki upamiętniające te wydarzenia znajdują się w Kosarzyskach, na Łomnickim i w Młodowie. Miasto Piwniczna-Zdrój zostało odznaczone Krzyżem Walecznych w roku 1986.

Piewca Łemkowszczyzny z Wierchomli Wielkiej

Gmina Piwniczna-Zdrój leżała na styku kultury polskiej i łemkowskiej. Postacią, którą warto wymienić w tym kontekście, jest Wołodymyr Chylak. Ten duchowny przyszedł na świat w Wierchomli Wielkiej w roku 1843. Uchodzi dziś za najważniejszego pisarza łemkowskiego drugiej połowy XIX wieku. W swoich opowiadaniach, nowelach, artykułach i esejach poruszał tematy kultury i historii łemkowskiej, a także problemy społeczne tej grupy, przyczyniając się do tworzenia łemkowskiej tożsamości społecznej.