KPMG FS Update Magazine by KPMG Nederland

Zichtbaarder in betaal ketens, een kleinere rol in krediet verlening Er komt een nieuw bankenlandschap

fs update magazine Voor professionals in de financiële sector

Betalingsverkeer zonder grenzen Langetermijn investeringen cruciaal voor Nederland

nummer 15 2013

De moderne treasurer zit niet weggestopt in de kelder, maar heeft een plek naast de boardroom

Cash Rules

ouR woRld ouR lives the futuRe the eConomy the futuRe of banks the stRategy

FS Update Magazine: alle ontwikkelingen belicht FS Update Magazine informeert u over trends en ontwikkelingen in de financiële sector op het gebied van weten regelgeving, toezicht en verslaggeving, strategiche heroriëntatie, maar geeft ook onze visie daarop en biedt bruikbare handvatten voor de toepassing hiervan in de praktijk. Deze uitgave van de marktgroep Financial Services verschijnt drie keer per jaar en bevat achtergronden van het nieuws. De dialoog met de markt, een selectie van interessante onderwerpen en nieuwe standpunten bieden bestuurders en beslissers in de financiële sector een nieuw en ruim perspectief. Voor meer informatie: KPMG Financial Services fsmailbox@kpmg.nl www.kpmg.nl/financialservices

2 / FS Update Magazine 15 / December 2013

inhoud

6 visie Zichtbaarder in betaalketens, een kleinere rol in kredietverlening

12 interview Er komt een nieuw bankenlandschap

18 research Betalingsverkeer zonder

24 Feiten & cijfers

grenzen

26 perspectief Langetermijninvesteringen cruciaal voor Nederland

32 expert panel De moderne treasurer zit niet weggestopt in de kelder, maar heeft een plek naast de boardroom December 2013 / FS Update Magazine 15 / 3

Cash Rules Cash, liquiditeit, werkkapitaalbeheer, treasury… Nu in het post-crises tijdperk krediet schaarser en duurder is, zijn CFO’s en hun treasurers op zoek naar liquiditeit. Werkkapitaal is dan de goedkoopste bron van liquide middelen, maar zit vaak vast, bijvoorbeeld bij dochterondernemingen in het buitenland. Het is zaak deze ‘trapped cash’ vrij te spelen. Want cash is de bloeddruk die het hart van elke organisatie doet kloppen.

edwin herrie

Meer dan ooit heeft de CFO real time inzicht nodig in cashposities en geldstromen. Inzicht in het werkkapitaal geeft een goed beeld van de middelen die ingezet kunnen worden om de lopende uitgaven te bekostigen die nodig zijn voor omzetgroei. Door efficiënt werkkapitaalbeheer spelen bedrijven liquiditeit vrij waarmee schulden afgelost kunnen worden of nieuwe investeringen worden gefinancierd. Banken willen real time inzicht in saldi in meerdere valuta’s wereldwijd om hun klanten snel en gericht te kunnen adviseren. Een aan cashmanagement gerelateerde (big) datastrategie kan daarbij uitkomst bieden. De CFO moet er dus voor zorgen dat hij of zij alle relevante informatie

4 / FS Update Magazine 15 / December 2013

op een gestructureerde manier uit de treasury organisatie kan halen. Dit vraagt om een goed werkend informatiesysteem, een efficiënt functio nerende interne organisatie en bovenal awareness en medewerking van de werkvloer. Is de treasury organisatie berekend op de ontwikkelingen en eisen die voortkomen uit SEPA, SWIFT en EMIR? Maar ook de toezichthouder stelt eisen en wil weten of de treasury afdeling op orde is. Banken moeten voldoen aan nieuwe wetgeving op het gebied van liquiditeit. Is er een intraday contingency funding plan en blijft de bank overeind bij een intraday stresstest? Kortom, een integrale visie op cash en werkkapitaal en een proactieve benadering van werkkapitaalbeheer zijn een must voor corporates en financiële instellingen. Als voeding voor de strategische sturing. De plaats van treasury is dan ook prominenter geworden in de organisatie. Vaak letterlijk. Zoals bij Philips, lezen we in het gesprek dat Murat Bozdemir had met Gary Throup, Head Treasury Control and Operations bij Philips, en Eric Hollanders, CEO Bank Mendes Gans. Philips

heeft van dag tot dag inzicht in de wereldwijde kaspositie. Throup zegt: “Dat scherpe inzicht is steeds meer van strategisch belang.” Voor banken betekent inzicht in cashmanagement: een snellere en gerichtere informatieverschaffing aan klanten. Eric Hollanders: “Bovendien wordt het daardoor mogelijk om het tegenpartijrisico beter te beheersen.” Wie bovenop het betalingsverkeer zit, is Piet Mallekoote, directeur van Currence en tevens van de Betaalvereniging Nederland. Zijn vereniging (anno maart 2012) is een samenwerkingsverband van banken en betaalinstellingen dat als doel heeft de efficiëntie en de veiligheid van het betalingsverkeer te verbeteren. In het artikel ‘Betalingsverkeer zonder grenzen’ (SEPA!) kijkt hij samen met Evelyn Vinke-Smits ook naar de Europese markt. Het belang van betalingsverkeer onder kent ook Nout Wellink, oud president van De Nederlandsche Bank. Carola Steenmeijer sprak met hem. Wellink pleit ervoor dat banken in het betalingsverkeer veel zichtbaarder moeten worden. Hij zegt: “Het verzekert je van automatische momenten met de klant. En contact het geeft je een informatievoorsprong:

Murat Bozdemir

informatie over het betalingsverkeer is een prima basis om de klant nuttige dingen te leveren, uiteraard met inachtneming van privacyaspecten.” De crisis heeft laten zien dat Europa niet slagvaardig genoeg is. Hopelijk zal dat veranderen als de naderende bankenunie een feit is. Daarover praat Age Lindenbergh met Dirk Schoenmaker, decaan van de Duisen berg School of Finance. Schoenmaker: “Hopelijk kan de ECB voor het eerst als supranationaal orgaan doorpakken bij de in het eerste kwartaal van 2014 geplande Asset Quality Review (AQR).” Doorpakken doet ook het Verbond van Verzekeraars. Ferdinand Veenman van KPMG spreekt met Richard Weurding, directeur van het Verbond over het position paper “Investeren in Nederland“. Het plan wil oplossin gen aandragen voor de financierings-

nood van het MKB door middel van het ‘MKB-fonds Verzekeraars’, de funding problemen op de woningmarkt bestrijden door te investeren in hypotheken en daaraan gerelateerde securitisaties, en investeren in duurzaamheid en infrastructuur alsmede het versterken van de combinatie wonen, zorg en pensioen. Gaat u ook doorpakken in 2014? Laat het ons weten. Een gezond en succesvol 2014 toegewenst! December 2013

Edwin Herrie Voorzitter marktgroep Financial Services Murat Bozdemir Senior manager KPMG Advisory

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 5

Laten we eens wat afstand nemen van de financiële crisis en de nauw daaraan verbonden discussie over nieuwe regels en toezicht voor de financiële sector. Niet dat deze discussie onbelangrijk is, maar omdat er misschien nog wel iets veel groters speelt: de rol van de bank marginaliseert onder invloed van maatschappelijke en technologische factoren. Wat blijft er in het huidige verandertempo over pakweg 15 jaar eigenlijk nog over van een bank? KPMG Advisory partner Carola Steenmeijer ging daarover in gesprek met Nout Wellink, voormalig president van De Nederlandsche Bank. “Bankiers moeten af van hun neiging om hun balans te laten groeien.”

6 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Visie Wellink over de bank van de toekomst

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 7

Visie

Carola Steenmeijer Partner KPMG Advisory in gesprek met: Nout Wellink Voormalig president van De Neder landsche Bank

8 / FS Update Magazine 15 / December 2013

p de dag van het interview melden verschillende media dat web retailer Amazon pilots start om pakketjes af te leveren bij consumenten met drones. Het is niet helemaal zeker of het een serieus plan betreft of een marketinggrap, maar het is voor Wellink wel een van de talrijke signalen dat de wereld in hoog tempo verandert. “Veel ban kiers realiseren zich dat niet voldoende. De financiële sector is vooral bezig om het ver leden te verwerken en is maar beperkt pros pectief bezig.” Concreet wijst Wellink daarbij onder meer op de revolutie die gaande is in het betalingsverkeer. Een partij als PayPal groeit in dat betalingsverkeer al jaren als kool, maar ook andere partijen als WalMart – het grootste winkelbedrijf ter wereld – en het Chinese Ali Baba zien het als een belangrijk onderdeel van hun strategie. Wellink: “En kijk naar het Afrikaanse continent. Daar is de mobiele telefoon het centrum van het betalingsverkeer. Daar is nauwelijks nog een bank voor nodig.”

“

Ik zou geen Bitcoins in mijn pensioen stoppen.”

Rol van de bank Je hoeft dan ook geen ziener te zijn om in te zien dat de rol van de bank in het betalingsverkeer marginaliseert. Wellink pleit ervoor dat banken in dat betalingsverkeer veel zichtbaarder wor den. “Ik vergelijk het wel eens met de krant. Je kunt nu via NRC Handelsblad ook wijn kopen. Is dat de kern van wat de krant doet? Natuurlijk niet, maar het draagt er wel aan bij dat de krant zichtbaar blijft voor de consument. Iets dergelijks speelt ook voor banken, die zich veel nadrukkelijker moeten gaan profi leren met aanvullende diensten en daarmee zorgen dat ze een stevige rol blijven spelen in de betaalketen. Dat is belangrijk, want dat betalings verkeer verschaft je een enorme voorsprong. Het verzekert je van automatische contactmomenten met de klant. En het geeft je een infor matievoorsprong: informatie over het betalingsverkeer is een prima basis om de klant nuttige dingen te leve ren, uiteraard met inachtneming van privacyaspecten. Naar de toekomst toe moeten banken dan ook een gro tere – en zichtbaardere – plaats in de

keten innemen.” Een andere ‘novi teit’ in het betalingsverkeer is de op komst van digitale valuta zoals Bitcoin. Steenmeijer wil van Wellink weten of hij gelooft dat dat kan werken en daarmee de banken bui ten spel kan zetten? “Het is geen kwestie van geloven. Het is simpel weg net als met de tulpenmanie van de 17e eeuw: vroeg of laat stort het in. Ik zou geen Bitcoins in mijn pen sioen stoppen.” Over naar een ander thema dan: de klassieke transformatierol van een bank en daaraan gekoppeld ook de vraag naar welke rol een bank straks nog speelt in de kredietverlening. Ook hierbij informeert Steenmeijer naar hoe Wellink kijkt naar een rela tieve noviteit als crowdfunding. “Zeer sympathiek. Tegelijkertijd betwijfel ik echter of crowdfunding een grote rol kan gaan spelen: er zitten grenzen aan de omvang van de te plaatsen leningen. En ik ben ook erg benieuwd naar wat er gebeurt als er voor het eerst een incident of schandaal naar boven komt. Het risico is dan levens groot dat de zaak implodeert.”

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 9

Visie

Steenmeijer schetst dat er mo menteel veel onvrede is om dat de kredietverlening aan zowel consumenten als bedrijven in de knel zit, als gevolg van enerzijds de druk op banken om buffers op te bouwen en anderzijds de kwaliteit van de kredietaanvragen: banken wil len hun vingers niet bran den aan riskante zaken. Volgens Wellink is de kwaliteit van de aanvragen de dominante factor bij dit pro bleem. Belangrijker is ook hier echter het door kijkje naar een verdere toekomst. Steenmeijer: “Welke rol speelt een bank over 15 jaar nog in de krediet verlening?” Wellink: “We moeten eigenlijk toe naar een wereld waarin we minder afhanke lijk zijn van banken. In de Verenigde Staten wordt een derde van de kredietbehoefte ingevuld door banken, hier is dat tweederde. In essentie is het heel eenvoudig: banken moeten zich meer focussen op waar ze onder schei dend in zijn: het inschatten van de risico’s in een financieringsaanvraag. De vervolgvraag na een toekenning van een krediet is dan of die lening op de balans van de bank thuishoort. Het ant woord daarop is nu bijna automatisch ja, maar ik kan me heel goed voorstellen dat banken straks de meerderheid van de kredieten door verkopen aan andere partijen tegen een faire prijs. Dat is eigenlijk onontkoombaar, want anders blijven de balansen van banken groeien en dat is nu precies wat we niet meer willen. In dat kader ben ik ook groot voorstander van de terugkeer van securitisatie. Daar moet een goede en transparante markt voor komen.”

10 / FS Update Magazine 15 / December 2013

“

We moeten eigenlijk toe naar een wereld waarin we minder afhankelijk zijn van banken.”

Toezicht Dan de toekomstbril op het toezicht. Hoe ziet Wellink dat? “Er is een brede maatschappelijke hang naar het uitsluiten van risico’s. We zijn toezichthouders ten onrechte gaan zien als verzekeringspolissen. Kijk naar de discussie over de aan te houden buffers: daarin wordt soms gepleit voor lagere buffers omdat er toezicht is. Dat is de omgedraaide wereld. Het totaal uitsluiten van risico’s is niet alleen onhaalbaar maar ook onwenselijk. Een bank moet failliet kunnen gaan, want als dat niet kan dan ontstaat er moral hazard en kun je wachten op bestuurders die te hoge risico’s aangaan. Maar die boodschap is als toezichthouder eigenlijk onmogelijk te geven. In goede tijden is het aan dovemansoren gericht, want iedereen ziet alleen maar zonnige scenario’s. En in slechte tijden, zoals nu, mag je zoiets als toezichthouder eigenlijk helemaal niet zeggen.” Er is de afgelopen jaren van alles ondernomen om het financiële systeem te verbeteren en Wellink bagatelliseert dat niet. Denk aan de Living Wills die het mogelijk maken om een bank gecontroleerd te ontmantelen, denk aan de bail-in instrumententen die zorgen dat ook

“

We zijn toezichthouders ten onrechte gaan zien als verzekeringspolissen.”

kapitaalverschaffers van een bank pijn ervaren als het mis gaat, en denk aan de deposito preferentie, ter bescherming van de andere banken en de overheid. Wellink wijst er echter op dat het vooralsnog allemaal een papieren werkelijkheid is. Er is sprake van uncharted territory: “We weten nog niet welke unintended consequences er zijn. Neem als voorbeeld de hogere risico’s bij faillissement van een bank voor (ongedekte) crediteuren die niet onder het depositogarantiestelsel vallen, door de invoe ring van depositopreferentie. Dat is op zich pri ma. Maar wat gebeurt er als de crediteuren problemen zien aankomen? Dan zullen ze snel de benen nemen en dat papier kwijt willen. En dat zou ook juist kunnen leiden tot een grotere impact op het systeem.” Complex samenstel Crises lijken dan ook in de toekomst onvermij delijk te zijn, zo concludeert Steenmeijer. Of kunnen we voorgoed leren van onze fouten? Wellink kan er om glimlachen.“Dat is vragen of ik de ingang van het paradijs kan aanwijzen. Mensen willen graag in korte sound bites horen hoe het beter kan. De realiteit is dat het een complex samenstel van factoren is. En dat

geldt ook voor de toekomstige rol van een bank. Banken zullen met een combinatie van factoren hun rol opnieuw moeten vinden.” Tot slot toch nog even een korte terugblik op de financiële crisis, al was het maar omdat Wellink er zo’n treffende fundamentele ana lyse van geeft. “We willen zo graag simpelweg een paar schuldigen aanwijzen, maar dat miskent de realiteit. In mijn ogen was er – naast allerlei con crete defecten als tekortschietende wetgeving, onvoldoende adequaat toezicht, verkeerde belo ningsprikkels – sprake van een combinatie van drie grote maatschappelijke trends. Ten eerste de globalisering, die ervoor zorgde dat allerlei zaken steeds meer buiten de (nationale) invloeds sfeer kwamen. Ten tweede deregu lering, die ruimte gaf aan partijen om dingen te doen die we niet zagen aankomen. En ten derde een golf van innovatie, die haast per definitie on gelukken met zich meebrengt in het begin.”

Reageren? Carola Steenmeijer Partner KPMG Advisory steenmeijer.carola@kpmg.nl

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 11

Interview Er komt een nieuw bankenlandschap

12 / FS Update Magazine 15 / December 2013

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

De teloorgang van Lehman Brothers en Fortis heeft aangetoond dat financiële stabiliteit, internationale financiële integratie en nationaal financieel beleid niet samengaan. De oplossing schuilt in een Europese bankenunie naar voorbeeld van de Amerikaanse Federal Deposit Insurance Corporation. Age Lindenbergh, partner KPMG Advisory, in gesprek met Dirk Schoenmaker, decaan Duisenberg School of Finance (DSF), over de route naar een nieuw bankenlandschap. © 2013 KPMG Advisory N.V.

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 13

interview

Dirk Schoenmaker

Age Lindenbergh Partner KPMG Advisory in gesprek met: Dirk Schoenmaker Decaan Duisen berg School of Finance (DSF)

e Eurozone is op weg naar de in voering van een Europese banken unie. Deze moet bestaan uit Euro pees bankentoezicht, een Europees resolutiemechanisme, geharmoniseerde regels en als sluitstuk een Europees depositogarantie stelsel. Een bankenunie per land organiseren is een lastig verhaal, aldus Dirk Schoenmaker. Er moeten keuzes gemaakt worden. Toezicht houders die banken dwingen om zich op natio nale markten terug te trekken zijn voor een handelsland als Nederland de dood in de pot. “Als we dat op Europees niveau organiseren, biedt dat meer stabiliteit.” Speerpunten Dirk Schoenmaker schetst hoe landen en banken in Europa langs nationale lijnen hun won den aan het likken zijn. “Nederlandse banken zijn daarin niet uniek: er is sprake van gedeel de smart, maar de banken die als eerste naar de toekomst kijken zijn er straks weer snel bij. Het is aan Nederlandse banken om zich te oriën teren op hun rol in de bankenunie. Er komt een nieuw bankenlandschap.” Age Linden bergh is benieuwd hoe de rol van de Nederlandse ban caire sector eruit zal zien in die nieuwe ‘wereld’. Dirk Schoenmaker: ”De Nederlandse bancaire sector heeft natuurlijk een aantal speerpunten zoals een efficiënt be talings verkeer en inter

14 / FS Update Magazine 15 / December 2013

nationale dienstverlening aan corporates. Daar kunnen zij de Europese markt heel goed mee bedienen, Rabobank met zijn agrifood, ABN AMRO met zijn internationale dienstverlening.” Nationale kampioenen Age Lindenbergh ziet parallellen met het Ameri kaanse bankenlandschap waar door ‘interstate’ fusies nationale banken zijn ontstaan. Dirk beaamt dat: ”Bank of America is een fusie product en ooit begonnen als een Californische bank. Dat zal ook in Europa gebeuren. Je krijgt specialistische spelers en meer generieke banken zoals ING en BNP Paribas.” Zal de ver wachte fusie golf het einde betekenen van nationale kampioenen? Dirk Schoenmaker: “Dat is de grote uitdaging. Het toezicht wordt zo ingericht dat er ‘joint supervisory teams’ komen. Het hoofd van elk team is niet van dezelfde nationaliteit als van de bank waarop het toezicht houdt – vergelijk het met het IMF. Veel overheden zullen het moeilijk vinden om hun nationale kampioen los te laten, dus dat zal nog de nodige strijd opleveren.” Fiscale achtervang Sinds het debacle van Lehman Brothers en Fortis is het duidelijk dat de afwikkeling van banken via nationale lijnen niet geordend ver loopt. Schoenmaker: “Internationale banken

Age Lindenbergh

wor den dan uit elkaar getrokken tegen veel hogere kosten dan bij een gezamenlijke op lossing. We gaan nu naar zo’n Europese oplos sing. Dat betekent dat er een Europees reso lutiefonds komt dat door banken wordt gevuld met een fiscale achtervang op Europees niveau. Als je dat laatste op Europees niveau organi seert, betekent dit dat je richting een Europese minister van Financiën gaat, als counterpart van de ECB op toezichtsgebied.” Die ‘fiscal backstop’ is nodig omdat de stabi liteit van een nationaal bankensysteem uit eindelijk de stabiliteit van het land erachter is. Dirk Schoenmaker: “Een Eurozone bankenunie met een resolutiefonds zonder fiscal backstop zal in twijfel worden getrokken.” Europees resolutiefonds Schoenmaker verwijst naar de Amerikaanse Federal Deposit Insurance Corporation die banktegoeden garandeert en voor stabiliteit van het systeem zorgt. In een DSF Policy Paper ‘European Deposit Insurance in the Banking Union’ – dat hij samen met Daniel Gros van het Centre for European Policy Studies schreef – stelt Schoenmaker voor om over een periode van 10 jaar een vergelijkbaar bufferfonds van Euro 90 miljard op te zetten voor de banken in de Eurozone. Het fonds start met resolutie van Euro zone banken. Zodra dit fonds ‘up and

Over Dirk Schoenmaker Prof. dr. D. (Dirk) Schoenmaker is decaan van de Duisenberg School of Finance, voorzitter van het DSI (Dutch Securities Institute) en hoogleraar Finance, Banking & Insurance aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

running’ is, kan het ook als depositogarantie fonds dienen van een Eurozone bank. Het fonds kan dan worden gewijzigd in een Euro pees ‘Deposit Insurance and Resolution Fund’. Financieel trilemma Hoewel politici nog aarzelen, is het inrichten van internationaal toezicht voor banken de beste optie. Daarbij moet er volgens Schoen maker eerst overeenstemming worden bereikt over een gemeenschappelijk vangnet voor banken en kan pas daarna het toezicht goed worden ingericht. Hij denkt dat vooral Duitsland en Frankrijk aan het einde van de rit zullen

“

Veel overheden zullen het moeilijk vinden om hun nationale kampioen los te laten.”

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 15

interview

“

Hoewel politici nog aarzelen, is het inrichten van internationaal toezicht voor banken de beste optie.”

merken dat ze enkele be voegdheden zijn kwijtgeraakt. “Dat is inherent aan het finan cieel trilemma (zie kader) dat zegt dat overheden de drie beleidsdoelen ‘finan ciële sta biliteit, internationale financiële integratie en natio naal finan cieel beleid’, niet alle drie te gelijk kunnen reali seren. Elke combinatie van twee van de drie is mogelijk, maar niet alle drie tegelijkertijd. De overheid moet één doel stelling opgeven. “In de bankenunie hebben we ervoor gekozen om het nationaal toezicht op te geven. Wel blijft de Nederlandsche Bank daarbij gewoon toezicht houden, maar opereert zij bin nen het nieuwe systeem dat door de Europese Centrale Bank (ECB) wordt beheerst.”

AQR en stresstest De crisis heeft laten zien dat Europa niet slag vaardig genoeg is. Schoenmaker: “De Verenigde Staten is snel en zorgvuldig opgetreden bij het herkapitaliseren van banken, daarbij zwaar aangestuurd vanuit de Treasury. In Europa moest er eerst onderhandeld worden. Hopelijk kan de ECB voor het eerst als supranationaal orgaan doorpakken bij de in het eerste kwartaal van 2014 geplande Asset Quality Review (AQR).” Age Lindenbergh legt uit dat de ECB de ba lansen van 124 systeemrelevante banken in de Eurozone gaat doorlichten. Dit wordt gecom

16 / FS Update Magazine 15 / December 2013

bineerd met een strestest die door de EBA wordt uitgevoerd. “De uit kom sten van beide zullen ge lijk tijdig worden ge communiceerd.” In de nieuwe bankenunie zullen Nederland se banken voortaan Europese banken zijn. Dirk Schoen maker: “Dat kun nen we ons nu nog niet voorstellen, maar als gedachtenexercitie is het zeer interessant. Vergelijk het met de euro munt zelf. In België heb ben we dezelfde euro als in Nederland.”

‘Er komen fusies aan’ Dirk Schoenmaker ziet duidelijk kansen weg gelegd voor de nu nog Nederlandse, straks Europese banken. Uit onderzoek van Duisen berg School of Finance blijkt dat landen met veel internationals, zoals Nederland, Zwitser land, Engeland, Duitsland en Frankrijk, een groot banken systeem hebben. Dirk Schoen maker: “De stra tegische vraag is: zijn Nederlandse grootbanken met hun internationale ervaring goed gepositioneerd om die ervaring in Europa uit te breiden richting andere multinationals, het zij zelfstandig of door een team te vormen met een andere bank? Want er komen fusies aan. We weten nog niet welke, maar zodra de eco nomie weer opbloeit, volgt de lang verwachte fusiegolf in het bankenlandschap.”

Het financieel trilemma

1. Financial Stability

Het financieel trilemma – gebaseerd op het Mundell-Fleming trilemma (1963) – stelt dat de combinatie ‘financiële stabiliteit, internationale financiële integratie en nationaal financieel beleid’ The Financial niet tegelijkertijd gerealiseerd kan worden. Elke combinatie Trilemma 3. 2. National van twee van de drie beleidsdoelen is mogelijk maar niet alle Financial Financial Integration Policies drie tegelijkertijd. Doelstelling één is financiële stabiliteit. Het tweede doel is internationale financiële in tegratie. Het bevorderen van integratie is een kerndoel van het interne-marktprogramma van de EU. Zowel de Europese Commissie als de Europese Raad van regeringsleiders streeft naar een sterke interne markt. Het derde doel is nationaal financieel beleid. Overheden hebben de eindverantwoordelijkheid voor het beleid met betrekking tot de financiële sector: nationaal financieel toezicht en nationale crisisbestrijding. Dat is de huidige situatie in de EU, maar er is wel Europese coördinatie van nationaal beleid. Het financieel trilemma geeft aan dat overheden slechts twee van de drie doelen kunnen combineren; één doel moet worden opgegeven.

Verder lezen: ‘Governance of International Banking: The Financial Trilemma’, door prof.dr. D. Schoenmaker

‘The Impact of Multinationals on the Size of the Banking System’, Dirk Schoenmaker and Dewi Werkhoven, KYKLOS, Vol. 66 – August 2013 – No. 3, 378–397

‘European Deposit Insurance in the Banking Union’, Daniel Gros and Dirk Schoenmaker, September 2013

Website Duisenberg School of Finance

‘Stapeling Regelgeving Een onderzoek naar de effecten van de toename en stapeling van regelgeving op de Nederlandse bancaire dienstverlening’, rapport KPMG, september 2012

Reageren? Age Lindenbergh Partner KPMG Advisory lindenbergh.age@kpmg.nl

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 17

Praten met Piet Mallekoote over betalingsverkeer is als een reis door de tijd waarbij de toekomst al is begonnen. Een verhaal over stakeholders, SEPA en cybersecurity. Evelyn VinkeSmits, partner KPMG Audit, spreekt met de directeur van Currence en tevens van de Betaalvereniging Nederland over de veelzijdige achterkant van een alledaagse bezigheid.

18 / FS Update Magazine 15 / December 2013

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

research Betalingsverkeer ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 19

research

Evelyn Vinke-Smits Partner KPMG Audit in gesprek met: Piet Mallekoote Directeur van Currence en van de Betaal vereniging Nederland

agelijks worden er in Nederland miljoe nen betalingen uitgevoerd. Mallekoote: “Op welke wijze er ook wordt betaald, consumenten verwachten dat dit veilig, snel en efficiënt verloopt.” Hier komt de Betaalvereni ging Nederland in beeld. Zij is verantwoordelijk voor het ‘regisseren en waarborgen van de afspraken die banken gezamenlijk hebben ge maakt rond de efficiëntie, veiligheid en betrouw baarheid van het elektronische betalingsverkeer’. Antwoord op veranderende wereld Voor een goed begrip van zijn werkveld neemt Piet Mallekoote ons mee terug in de tijd. Zijn verhaal begint 1 januari 2005: de oprichting van Currence. Een initiatief van acht Nederlandse banken met als doel om de marktwerking en transparantie in het betalingsverkeer te bevor deren. Met de start van Currence werd de regelgevende kant rond de nationale collec tieve producten (dat wil zeggen: de door banken en hun klanten uniform gebruikte Nederlandse betaalproducten) gescheiden van de verwerkingskant van die producten. Tot die tijd werden beide kanten gebundeld aangebo den door het voormalige Interpay (nu Equens). Het ging hierbij om de betaalproducten Chip knip, Acceptgiro, Incasso, het voormalige PIN en, vanaf 2006, iDEAL. Met de oprichting van Currence werd toetreding tot de markt van

nieuwe spelers en apparatuur (denk aan betaal automaten) gefaciliteerd door de onafhankelijke certificering van Currence. Bij deze certificering staan eisen rond veiligheid, betrouwbaarheid en efficiency in de betaalketen centraal. Markt partijen die aan de gestelde eisen voldoen, kunnen het betaalproduct in licentie afnemen en, in concurrentie met elkaar, aan eindgebrui kers aanbieden. Mallekoote: “Maar de wereld verandert. De komst van SEPA1 bijvoorbeeld, waarbij natio nale betaalproducten en stan daarden vervallen en vervangen worden door Europese pro ducten en standaarden. Ook komen er niet-bancaire betaalinstellingen en (nieuwe) Euro pese aan bieders op de betaal markt. Daarnaast werd het belang van stake holders groter. Door SEPA ontviel de basis aan nationale producten van Currence. Om geza men lijk een efficiënt, veilig, betrouwbaar en effectief betalingsverkeer - in het SEPA tijdperk – te blijven waarborgen hebben de banken in 2011 Betaalvereniging Nederland opgericht; een organisatie die uniek is in Europa. Daar naast is er sinds 2002 het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB), onder voor zitterschap van De Nederlandsche Bank, dat zich richt op het bevorderen van de maat schappelijke efficiëntie van het Ne der landse betalingsverkeer. (zie kader)

20 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Nota van MOB: Analyse robuustheid van het elektronisch betalingsverkeer Na de verstoringen van het betalingsverkeer in april hebben maatschappelijke organisaties in een speciaal belegde bijeenkomst hun vertrouwen in het betalingsverkeer bevestigd. Daarbij werd afgesproken om te analyseren welke alternatieven er zijn bij (on verwachte) verstoringen in het betalingsverkeer. Uit deze analyse moest duidelijk worden of er nog alternatieven ontbreken en hoe die eventueel ondervangen kunnen worden om zo de robuustheid van het betalingsverkeer verder te versterken. Deze nota van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) geeft het eind resultaat van deze analyse weer. U kunt het rapport downloaden (kijk bij ‘ Verder lezen’).

Regisseur en productmanager Mallekoote: “Als regisseur van de collectieve taken in het betalings verkeer vervullen we een groot aantal niet-competitieve taken binnen het Nederlandse betalingsverkeer. We werken daarin nauw samen met onze leden (banken, betaalinstellingen en elektronischgeldinstellingen) en overleggen met stakeholders.” De Betaalvereniging vervult daarnaast de rol van productmanager die verantwoordelijk is voor het vaststellen, beheren en aanpassen van ge zamenlijke productkenmerken en standaarden van de Europese betaal producten. Denk hierbij aan de Europese overschrijving en de Europese incasso. Verder zorgt de Betaal vereniging ervoor dat (inter)nationale eisen en ontwikkelingen op het gebied van de betaalinfrastructuur, standaarden en producten tijdig door de leden worden geïmplementeerd en verzorgt zij de communicatie daarover naar de markt.

Disruptieve innovatie Evelyn Vinke-Smits: “Door techno logische innovaties en door verandering in weten regelgeving ontstaan er kansen voor de huidige en nieuwe aanbieders op de betaalmarkt. Hoe kijk je als ‘regisseur’ en ‘producteigenaar’ aan tegen de veranderingen die nu op je af komen?” Mallekoote: “Bij Currence zien we bij iDEAL een sterke toename van het aantal betaal instellingen, inmiddels zijn dat er meer dan 40 die bij ons certificaathouder zijn. Deze instellingen bieden webwinkels in veel gevallen gecombineerde diensten aan op het gebied van techniek (websites) en betaal opties, in dit geval iDEAL. Daarvan komt de helft uit het buitenland.” Vooral niet-bancaire spelers zoals Square Wallet, Google Wallet en Google Wallet Card, zouden voor disruptieve innovatie kunnen zorgen. Mallekoote nuanceert dat: “Concurrentie is zeker goed voor de markt en voor de eindgebruikers. Betalingsver-

keer is echter een tweezijdige markt, waarbij de consument veelal bij een andere bank bankiert dan de winkelier. Deze niet-bancaire spelers moeten dan ook een voldoende klantenbasis zien te vinden aan beide zijden van de markt om voldoende schaalvoordelen te behalen. Samenwerking tussen alle partijen op standaarden en veiligheid is hierbij nodig. Denk aan de Chipper -Chipknip discussie begin jaren negentig-, waarbij een gebrek aan onderlinge samenwerking leidde tot een concurrentie op standaarden. Daar wordt niemand beter van. Gelet op de toegevoegde waarde die banken hebben op het gebied van het bieden van veiligheid en betrouwbaarheid van het betalingsverkeer, kunnen banken hun sterke rol in het betalingsverkeer behouden, mits zij blijven innoveren.”

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 21

research

“

Voor wie het nog niet wist: het lokale betalingsverkeer in Nederland staat op een zeer hoog niveau.

iDEAL sterk merk Hoewel de betaalmarkt internationaliseert, blijft een nationale samenwerking op het gebied van collectieve, niet-competitieve zaken van groot belang, aldus Mallekoote. “Vooral om het hoge kwaliteitsniveau van het betalingsverkeer nog verder te verbeteren.” Voor wie het nog niet wist: het lokale betalingsverkeer in Nederland staat op een zeer hoog niveau. Mallekoote: “Een product als iDEAL is een voor Europa uniek product, dat nog geen navolging kent in de huidige gefragmenteerde Europese markt voor betalingsverkeer.” Binnen iDEAL doet zich veel concurrentie voor tussen aanbieders door de komst van nieuwe toetreders. “Zij hebben geen last van legacy-systemen en kunnen snel acteren en ook aan de voorkant van het betalingsproces hun diensten aanbieden.” Door de introductie van

mobiel iDEAL door een aantal banken breekt voor iDEAL een nieuwe fase aan, verwacht hij. De rol van banken In Nederland vervullen banken van oudsher een sleutelrol in het betalingsverkeer, maar hun inkomsten uit het betalingsverkeer staan al jaren onder druk door lagere rentemarges, hogere kosten voor beveiliging, toenemende concurrentie en toenemende Europese weten regelgeving. Mallekoote: ”Het antwoord hierop is dicht bij de klant staan en blijven innoveren, maar voor dat laatste is om logische bedrijfseconomische redenen wel nodig dat het betalingsverkeer rendeert. Tegelijkertijd kunnen door samen werking op het gebied van niet-concurrentiële aspecten, zoals standaarden, infrastructuur en veiligheid en gezamenlijke communicatie de kosten worden beperkt. Hier ligt dan ook een belangrijke toe gevoegde waarde van de Betaalve reniging. Er zijn ook buiten de Betaal vereniging samenwerkingsverbanden. Zo heeft een aantal banken de handen ineen geslagen voor het efficiënter inrichten van de chartale geldstromen onder de naam Geldservice Nederland. Een goed voorbeeld van een

22 / FS Update Magazine 15 / December 2013

andere innovatieve stap is het initiatief van een aantal Nederlandse banken en telecomproviders om een mobiel betaalplatform te ontwikkelen voor de Nederlandse markt. Dit ini tiatief is in 2012 beëindigd, maar ING, ABN AMRO en Rabobank zijn gezamenlijk doorgegaan en hebben in korte tijd de pilot “mobiel betalen” in de zomer 2013 in Leiden weten te realiseren. Daarbij kunnen consumenten met een mobiele telefoon of met een ‘contactloze pas’ met een Near Field Communication (NFC)-chip betalingen verrichten. Mallekoote: “De resultaten worden geëvalueerd en in 2014 maken de banken bekend hoe zij hiermee verder willen gaan.” Balans veiligheid en innovaties Het begrip veiligheid valt met regelmaat tijdens het gesprek. In april 2013 had Nederland te kampen met DDoS-aanvallen op het online betalingsverkeer. Hoe zorgen we ervoor dat het betalingsverkeer veilig en robuust blijft? Het zijn banken zelf die daarvoor maatregelen moeten nemen, maar de Betaalvereniging speelt daarin een faciliterende rol, aldus Malle koote. “We bespreken met banken welke dreigingen er zijn, wat we daartegen kunnen doen en wat

Verder lezen: www.betaalvereniging.nl www.ideal.nl

www.currence.nl www.geldservicenederland.net

www.rijksoverheid.nl > Analyse robuustheid van het elektronisch betalingsverkeer (7 november 2013) http://ec.europa.eu > Directive on Payment Services (PSD) www.kpmg.com > KPMG-rapport: The Great Payments Transformation

www.mobielbetaleninleiden.nl

www.ncsc.nl

we ervan kunnen leren.“ Hij is blij met het overheidsinitiatief Nationaal Cyber Security Centrum dat ‘werkt aan het gezamenlijk vergroten van de weerbaarheid van de Nederlandse samenleving in het digitale domein’. Evelyn Vinke-Smits: ”Er zal altijd een balans moeten zijn tussen innovatie aan de ene kant en veiligheid aan de andere kant, noem het ‘gedoseerde innovatie’. Je wilt geen systeem of product bieden zonder voldoende veiligheid voor de eind gebruiker, maar ook geen volledig dichtgetimmerd systeem.” Mallekoote: “Beide moeten in evenwicht zijn en tegelijkertijd moet de consument een groot vertrouwen in het betalingsverkeer blijven houden, zowel qua nieuwe toepassingen als qua veiligheid.” Nieuwe ontwikkelingen Diezelfde consument heeft volop keuze. Er zijn contactloze betaalkaarten, prepaid betaalkaarten, creditcards, MiniTix, PayPal, Bitcoins, Qoin… en cash. Inmiddels is het merk ‘PIN’ niet meer in gebruik en is heel Nederland overgestapt op het nieuwe pinnen (Maestro en V PAY). Chipknip is al een aantal jaren aan het eind van zijn levenscyclus en zal eind 2014 stoppen. Retourpinnen, een omgekeerde

pintransactie, is een nieuwe dienst, evenals pinnen zonder pincode in de parkeerbranche, waarbij een gewone bankpas in de betaalautomaat wordt gestoken. Mallekoote vertelt dat in 2015 het ‘e-mandate’, een elek tronisch mandaat voor incasso, op de markt zal verschijnen. “Daarmee kunnen we een einde maken aan de in efficiënte papierstroom van machtigingen voor incasso.” Blik op de toekomst Kijkend naar Europa is SEPA nog maar het begin, zegt hij. De concurrentie zal toenemen, niet alleen tussen bancaire en niet-bancaire aanbieders maar ook tussen verwerkers waarbij een verwerking van trans acties op grotere schaal tegen lagere kosten centraal staat. Verder heeft de Europese Commissie nieuwe regels voorgesteld voor ‘interchange fees’ voor kaartbetalingen. Er is bovendien een nieuwe Richtlijn voor betaaldiensten (Payment Services Directive 2) in voorbereiding die betalen via internet moet ver eenvoudigen. Voor Piet Mallekoote en de Betaalvereniging Nederland is de toekomst allang begonnen.

“

Er zal altijd een balans moeten zijn tussen innovatie aan de ene kant en veiligheid aan de andere kant, noem het ‘gedoseerde innovatie’.”

Reageren? Evelyn Vinke-Smits Partner KPMG Audit Vinke-Smits.Evelyn@kpmg.nl

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 23

feiten & cijfers 2500

40% voor de aandeelhouder, 60% investeren in groei

Buybacks Dividends Cash Acquisitions

2000

48%

Research & Development

($ miljard)

Capital Expenditures

38%

1500

1000

voor de aandeelhouder

18%

43%

25%

30%

40%

22%

14%

60%

12%

investeren in groei

500

34% 0

1998

2001

2004

2007

2010

2013

http://www.businessinsider.com/sp-500-cashusage-2013-11

Amerikaanse bedrijven potten op

$400

$300 ($ miljard)

Amerikaanse bedrijven potten veel geld op. 21% van de totale liquide middelen van 1,8 triljard dollar zit in puur direct opneembare tegoeden (de rest dus in waardepapieren). Er is nu 400 miljard dollar direct opneembaar.

$200

08 20 11 20 13

02 20

19 9

19 8

19 7

$100

19 6

Succesvolle bedrijven houden vaak een grote hoeveelheid liquiditeiten over. Het beeld is dat ze dat steeds vaker teruggeven aan aandeelhouders (middels superdividenden of aandeleninkoop), omdat ze geen goede alternatieven zien om het geld te investeren. Maar is dat ook zo? Een grafiek over de S&P 500 bedrijven laat zien dat het percentage dat terugvloeit naar aandeelhouders inderdaad hoger is dan eind van de vorige eeuw.

Bron: http://blogs.wsj.com/economics/2013/09/28/ number-of-the-week-companies-holding-lotsmore-cash/

140 kilometer per jaar 1960 1960

1970 1980 1940

1990

2000

1913

2010

2025 1820 Het zegt weliswaar niet alles over de hoeveelheid liquiditeiten, maar geeft wel een mooi beeld van hoe economische verhoudingen – en daarmee ook de koopkracht – zich geografisch ontwikkelen. Het economische zwaartepunt van de wereld – berekent op basis van het Bruto Binnenlands Product van landen – blijkt op dit moment jaarlijks met 140 km naar het Oosten te schuiven.

1500 1000

http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2012/06/daily-chart-19

24 / FS Update Magazine 15 / December 2013

55%

Opmerkelijk

geen hypothecaire lening

Bij maar liefst 55% van alle huisverkopen in 2013 op de Amerikaanse markt komt er geen hypothecaire lening aan te pas om de verkoop te sluiten. http://www.inman.com/wpcontent/uploads/2013/ 08/The-Mortgage-Analyst-Aug-14-2013.pdf

Schulden Aziatische bedrijven nemen toe

3.0x 2.5x Gross Leverage

Moeten we ons zorgen maken over het hoge schuldenniveau van Aziatische bedrijven? Sinds 2007 is de verhou-ding tussen schulden en winst fors toegenomen bij bedrijven in Azie en opkomende markten. In Europa en de Verenigde Staten veel minder.

3.5x

2.0x 1.5x 1.0x 0.5x 0.0x

Bron: http://www.businessinsider.com/ two-charts-that-shouldmakeyou concerned-about-asian-debt-2013-8 Bron: Bloomberg, Morgan Stanley Research

2007

Europe

Emerging Markets

Asia

2012

1,000

7,000

($ miljard)

6,000

Hebben recessies effect op het niveau van uitstaande leningen bij banken?

5,000

4,000

Bron: research.stlouisfed.org

3,000

2,000

1,000

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

2015

Recessie

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 25

“Investeren in Nederland” luidt de titel van het position paper dat het Verbond van Verzekeraars (‘Verbond’) begin 2013 presen teerde. Wat is de status van het ambitieuze plan? Ferdinand Veenman, partner KPMG Advisory, vroeg het aan Richard Weurding, algemeen directeur van het Verbond. Over het MKB, de kostprijs van geld en Solvency II. “We moeten geen specifiek Nederlands raamwerk nastreven om het beste jongetje van de klas te willen zijn. Laten we onze energie steken in een goede inrichting van Solvency II.”

26 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Perspectief LangetermijnÂinvesteringen cruciaal voor Nederland

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 27

perspectief

Ferdinand Veenman

Ferdinand Veenman Partner KPMG Advisory in gesprek met: Richard Weurding Algemeen directeur Verbond van Verzekeraars

pvallend cijfer: Nederlandse verzekeraars hebben een belegd vermogen van 400 tot 450 miljard euro waarvan 60% in de lokale economie wordt geïnvesteerd. Richard Weurding: “Overigens komen in die discussie omtrent investeren in Nederland meestal eerst de pensioenfondsen in beeld omdat zij een groter belegd vermogen hebben, namelijk van 1.000 miljard euro, waarvan circa 15% geïnvesteerd wordt in Nederland.” Weurding beschrijft het ontstaan van het position paper. Het voorstel was al in de maak, maar kreeg extra dynamiek door de Catshuisoverleggen met institutionele beleggers toen Niek Hoek, bestuursvoorzitter Delta Lloyd, gevraagd werd om oplossingen aan te dragen voor de vastgelopen MKB-financiering. Weurding: “Voor institutionele beleggers speelde de gemeenschappelijke vraag: hoe kunnen we de economie een impuls geven? We hebben toen als verzekeraars onze verantwoordelijkheid genomen en dit voorstel gelanceerd en dat is in brede kring positief omarmd.”

belegd vermogen van Nederlandse verzekeraars

400

tot

450 miljard 28 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Position paper “Inves teren in Nederland” Met het plan ‘’Investeren in Nederland’’ wil het Verbond drie problemen aanpakken: de financieringsnood van het MKB door het verstrekken van leningen aan het MKB, de funding problemen op de woningmarkt bestrijden door te investeren in hypotheken en in aan hypotheken gerelateerde securitisaties en investeren in duurzaamheid en infrastructuur en het versterken van de combinatie wonen, zorg en pensioen. Volgens het Verbond dienen binnen Solvency II, het Europese solvabili teitsraamwerk, de kapitaaleisen voor aan hypotheken gerelateerde securitisaties te worden aangepast. De huidige kapitaaleisen zijn te hoog, aldus het Verbond. Het Verbond heeft een voorstel gedaan om de wetgeving op dit vlak aan te passen, maar dit is nog niet gebeurd.

investering

60%

lokale Economie

Richard Weurding

“

Als het verzekeraars lukt de economie een impuls te geven, krijgt ook de sector betere perspectieven.”

Harde businesscase Het mes snijdt duidelijk aan twee kanten: de behoeften van de Nederlandse samen leving en die van verzekeraars liggen in elkaars verlengde. Als het verzekeraars lukt de economie een impuls te geven, krijgt ook de sector betere perspectieven, aldus de algemeen directeur. Gevraagd naar de drijfveren achter het position paper schetst hij de eco nomische constellatie van dit moment. “Er is veel behoefte aan investeringscapaciteit voor de Nederlandse economie waarbij banken als natuurlijke kapitaalverstrekkers onder druk staan. De overheid heeft moeite om haar financiën op orde te krijgen en is eerder aan het bezuinigen dan extra aan het investeren.“ Voor de verzekeraars is het ook een harde businesscase. “Naast het feit dat we graag onze maatschappelijke rol willen spelen, zijn verzekeraars ook op zoek naar langjarige, goede, veilige beleggingen. Wanneer verzekeraars door Solvency II gedwongen worden te beleggen in zeer veilige staatsobligaties in Nederland met een uitermate laag rendement dan worden zij wel gedwongen om naar alternatieven te zoeken die meer rendement opleveren.”

Focus op lange termijn De rode draad in het betoog van Richard Weurding: het belang van langetermijninvesteringen voor de Neder landse economie en samenleving; een aspect dat nogal eens vergeten wordt in discussies rond Solvency II. “Vaak wordt Solvency alleen vanuit de risicokant bekeken. We zijn dan ook blij dat er nu helderheid over het toezichtskader komt en blij met de erkenning van lange termijninvesteringen in het raamwerk.” Hij citeert Jean-Claude Trichet, de oud-voorzitter van de ECB, die hij hoorde spreken op een bijeenkomst van ‘La Fédération Française des Sociétés d’Assurances’ – de Franse tegenhanger van het Verbond – in Parijs op 15 november. “Trichet zei letterlijk: ‘In the interest of the economy don’t introduce any – I repeat – any bias for long-term investments (by insurers) in favour of short-term ones.’ Met andere woorden: het kunnen doen van langetermijninvesteringen is cruciaal voor de economie.”

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 29

perspectief

“

Match met de verplichtingen De algemeen directeur van het Verbond benadrukt dat langetermijninvesteringen alleen mogelijk zijn als er een match is met de verplichtingen. “Zodra er geen langetermijnproducten zijn, ga je ook geen langetermijninvesteringen meer doen! Het hebben van een pensioenstelsel heeft ons dus veel gebracht, evenals onze spaarzin. Dat is niet alleen belangrijk voor de mensen zelf, maar heeft ook een belangrijke economische component.” Hij ziet nu discussies op onderdelen waarbij het totaalplaatje niet wordt genoemd en dat stoort hem. “Een goede balans in het fiscale systeem, stabiliteit rond pensioenen, verzekeringen en langetermijnsparen; dergelijke zaken zijn allemaal belangrijk.”

Ik denk dat risico’s in het verleden te laag geprijsd zijn geweest en dat we nu naar een normaal pricing niveau gaan” MKB-fonds Verzekeraars Opvallend voorstel in het paper is het verstrekken van leningen aan het MKB via het “MKBfonds Verzekeraars”. Het plan is eerst intern in kleine kring van verzekeraars getoetst waarbij het commitment is uitgesproken om hierin 170 miljoen euro te investeren. Weurding: “En daar zijn we best trots op! Een mooi initiatief waar we al veel positieve reacties op hebben gekregen, ook vanuit het kabinet.” Ferdinand Veenman is benieuwd of de infrastructuur van Nederlandse verzekeraars berekend is op dit

30 / FS Update Magazine 15 / December 2013

initiatief: “Dit vergt nu eenmaal andere expertise en governance.” Weurding: “We kijken vooral naar initiatieven die anders niet van de grond zouden komen. Er komt een beleggingsfonds waarbij we in vergaande onderhandeling zijn met twee externe partijen om de intake en de beoordeling te gaan doen; een gericht op het klein-MKB en een gericht op het middelgroot-MKB. De verzekeraars zorgen voor de verstrekking van het kapitaal en natuurlijk wordt dat in de governance goed geregeld.” Ook in de markt zijn er initiatieven op dat vlak gaande, zoals het Delta Lloyd Private Debt Fund dat zich op midcaps richt. Weurding: ”Een prima ontwikkeling. Daar is grote behoefte aan.” Kostprijs van geld Ferdinand Veenman is benieuwd naar het yieldniveau dat nagestreefd wordt. “Als het rendement voor het groot-MKB tussen de 9 en 11% ligt en je vergelijkt dat met traditionele bankfinanciering, dan is de kostprijs van geld voor het MKB hoger; een kostprijs die op internationaal niveau overigens gangbaar is. In de VS zou het hierbij gaan om een risicocategorie ‘single B/double B’.” Veenman schetst hoe banken voorheen geld verdienden aan corporates door cross-sell. “Dat verdienmodel is voor verzekeraars anders. Hoe gaat het Verbond om met de mogelijke kritiek dat er ‘onredelijke tarieven’ worden gevraagd aan het MKB?” Weurding: ”Het is natuurlijk niet zo dat we er een slaatje uit willen slaan door bewust hogere tarieven te hanteren, maar de marktwerking zal dat moeten uitwijzen. We hebben het hier ook over de prijs van risico en als je terugkijkt, ook naar de

Verder lezen: www.verzekeraaars.nl > Position paper ‘Investeren in Nederland’ (februari 2013)

www.rijksoverheid.nl > Rapport Commissie Van Dijkhuizen’ (Commissie ‘Alternatieve Financieringsarrangementen Woningmarkt’)

https://eiopa.europa.eu > Solvency II

cultuur rond kredietverstrekking, dan kun je je afvragen of die prijs altijd adequaat is geweest. Het gaat om een goede pricing van risico’s, niet om het feit dat verzekeraars een veel hoger rendement willen behalen. Ik denk dat risico’s in het verleden te laag geprijsd zijn geweest en dat we nu naar een normaal pricing niveau gaan.” Beiden zijn het erover eens dat op dit punt goede communicatie richting de markt vereist is. Beste jongetje van de klas? De invoeringsdatum van Solvency II ligt op of na 1 januari 2016. De toezichthouder schrijft echter voor dat verzekeraars bepaalde onderdelen van Solvency II al vanaf 2014 gefaseerd in moeten voeren. Weurding noemt een tussenliggend specifiek Nederlands raamwerk onwenselijk. “Als Nederland als beste jongetje van de klas andere eisen gaat stellen, kan dat averechts werken en de kapitaaleisen verder omhoogstuwen. Dat creëert onzekerheid. Ver zekeraars en pensioenfondsen hebben belang bij stabiliteit en een duidelijke horizon.” Hij maakt zich zorgen over de calibratie van securitisatieinstrumenten rond onroerend goed in Solvency II. Daarin is het Verbond samen opgetrokken met DNB en met de overheid. Weurding: “In Solvency II worden RMBS2 als hoog risico aangemerkt waarbij sterk gekeken wordt naar de Amerikaanse situatie. Wij vinden dat onterecht en hebben ook in onderzoeken kunnen aantonen dat de situatie in Nederland anders is.” Hij heeft goede hoop dat dit alsnog wordt bijgesteld. “Het is van groot belang dat dit goed geregeld wordt.” 2

www.kpmg.nl > Solvency II

www.kpmg.nl > Middenbedrijf financiert groei vooral uit eigen middelen

www.kpmg.nl > Hypotheken: een goed beleggingsalternatief voor Nederlandse pensioenfondsen

www.deltalloydgroep.com > Eindrapport commissie Hoek MKB-financiering

Reageren? Ferdinand Veenman Partner KPMG Advisory veenman.ferdinand@kpmg.nl

RMBS: Residential Mortgaged-Backed Securities

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 31

expeRt panel De moderne treasurer zit niet weggestopt in de kelder, maar heeft een plek naast de boardroom 32 / FS Update Magazine 15 / December 2013

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

Cash is king. Dat was altijd al zo, maar toen vijf jaar geleden de financiële crisis toesloeg – en de liquiditeit onder druk kwam te staan – werd dat nog eens extra benadrukt. Het bedrijfsleven en de overheid staan voor de taak om haarfijn te monitoren en te voorspellen hoe de kasstromen zich ontwikkelen. Niet alleen omdat ze daarmee de wereldwijde geldstromen optimaliseren en risico’s minimaliseren, maar ook omdat ze met die inzichten met chirurgische precisie kunnen aanwijzen waar de business het nog beter kan doen. In gesprek met Philips en Bank Mendes Gans (BMG) over Next Generation Cash Management. © 2013 KPMG Advisory N.V.

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 33

expert panel Murat Bozdemir Senior manager KPMG Advisory in gesprek met Gary Throup Head Treasury Control and Operations bij Philips Eric Hollanders CEO Bank Mendes Gans Gary Throup

ary Throup is er de man niet naar om te claimen dat ‘zijn’ Philips een trendsetter is op het gebied van Treasury. Maar het is niet voor niks dat het bedrijf in 2012 nog een award won voor de ‘Next Generation Philips Payment Factory’. KPMG adviseur Murat Bozdemir vraagt hem dan ook waar Philips zich mee onderscheidt. Throup: “Philips is al vele decennia lang actief in een groot aantal landen. Gaandeweg zijn we ook de kasstromen van die landen steeds meer centraal gaan regelen. En sinds een jaar of tien opereren we daarin grotendeels centraal. Door de laatste technologie toe te passen en een centrale payment factory op te zetten – waar alle commercial payments wereldwijd worden afgehandeld – krijgen we scherp inzicht in de kaspositie – van dag tot dag – en dat scherpe inzicht is steeds meer van strategisch belang.”

Eric Hollanders

‘Centraal’ wil in deze zeggen: het Philips center in Amsterdam. Throup geeft daar leiding aan een team van ruim veertig medewerkers die overigens geen van allen een eigen bureau hebben. Hij wijst op zijn tas: “Dat is mijn kantoor. De hele organisatie is gericht op locatieonafhankelijk werken. Zelfs onze dealing room activiteiten kunnen vanaf thuiswerkplekken worden gedaan.” Centrale aansturing Zeker als gevolg van de financiële crisis is kristalhelder geworden dat ondernemingen – zowel in de financiële sector als daarbuiten – voortdurend grip moeten houden op zowel de korte- als langetermijnliquiditeit en deze ook goed moeten kunnen prognosticeren Voor Philips bracht het uitbreken van de financiële crisis – en de plotseling optredende restricties in de liquiditeit in de financiële markten – echter nauwelijks verandering. Throup: “We waren in de jaren daarvoor al bezig met de ontwikkeling naar een strakkere en centrale aansturing van treasury processen. Cash werd hierbij een strategisch onderwerp dat ook in de boardroom werd onderkend. Bovendien had Philips tijdens het uitbreken van de crisis cash op de balans en in de langetermijnfinancieringsbehoeften was reeds voorzien, dus het gebrek aan liquiditeit in de markt had niet direct impact op ons.”

Murat Bozdemir

34 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Vijf trends in treasury Technologie Globalisering Regulering Transparantie Interconnectiviteit Bron: http://www.eurotreasurer.com/news/softwareit/5-trends-that-are-revolutionising-treasury/

Throup geeft in het gesprek een inkijkje in de wereld van Treasury bij Philips. De essentie is dat het bedrijf alle overtollige liquiditeiten uit de landen dagelijks overboekt naar centraal Treasury, gebruik makend van een zero balance overlay structuur. Een belangrijke technologische driver voor het realiseren van de payment factory en het dagelijkse verkrijgen van inzicht is het SWIFT systeem en de XML language voor berichtenverkeer. Dit heeft geleid tot een verdere standaardisatie van het betalingsverkeer wereldwijd en brengt daardoor nieuwe mogelijkheden binnen bereik. Afgezien van het inzicht in waar de liquiditeiten zijn – dat inzicht is volgens Throup van essentieel belang – wijst gesprekspartner Eric Hollanders op een ander voordeel: “Hierdoor wordt het mogelijk het tegenpartijrisico beter te beheersen. Je hebt dan immers centraal in de hand bij welke finan ciële instellingen je je geld neerzet.” Dat aspect werd voor de financiële crisis nauwelijks van belang geacht: de perceptie was immers dat banken niet konden omvallen. Snellere en gerichtere informatieverschaffing Hollanders is CEO van Bank Mendes Gans, een ING dochter die zich specialiseert in cash management oplossingen voor corporates.

Hij herkent veel van wat Throup vertelt. “Philips heeft van dag tot dag inzicht in de wereldwijde kaspositie. Veel andere bedrijven kunnen dat hooguit van week tot week. Er is dan ook nog veel ontwikkelpotentieel bij bedrijven en er kunnen vaak miljoenen mee worden verdiend als het cash management wordt verbeterd. BMG fungeert eigenlijk als een verlengstuk van corporate treasuries.”

“

Door de laatste technologie toe te passen en een centrale payment factory op te zetten krijgen we scherp inzicht in de kaspositie.” Beter en sneller inzicht in geldstromen is key en dat vraagt ook veel van banken: zij zetten in op snellere en gerichtere informatieverschaffing aan hun klanten. Ze moeten niet alleen maar zorgen dat transacties snel en betrouwbaar worden verwerkt en dat regelgeving wordt gerespecteerd, maar dat ze hun klanten ook state of the art informatievoorziening bieden, het liefst online en real time. Throup vat kernachtig samen waarom banken hier hoog op in moeten zetten: “It’s their bread and butter.”

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 35

expeRt panel

“

Cash pooling is mooi, maar waar het echt om gaat is dat we op basis van de informatie over die geldstromen voorspellingen kunnen doen.”

Ook Hollanders stelt dat het gebruik van moderne technologie een grote rol speelt. ‘Zijn’ bank mag dan vintage zijn vanwege de historie die tot 1883 teruggaat, maar investeren in de laatste technologie is ook bij BMG essentieel. Hij heeft ook een vraag voor Throup: “Hoe gaan jullie om met landen waar geld niet vrijelijk in en uit kan vanwege wettelijke beperkingen?” Throup: “Er zijn nog steeds landen waar liquiditeiten niet vrijelijk over de grens kunnen. Onder andere daarom hebben we ook lokale treasury vertegenwoordiging in China, India en Brazilië. Maar ik zie op dit punt ook beweging in de goede richting: het internationale geldverkeer kent ook in die regio’s steeds meer vrijheid. China is daar een duidelijk voorbeeld van. Zo heeft Philips in 2013 in Hong Kong een offshore Renminbi Payment Factory opgezet.” waarde voor de business Bozdemir wijst op een ander aspect: “Als je in staat ben om goede informatie over je cash bewegingen te hebben, ontstaan er ook mogelijkheden om daarmee de business zelf te verbeteren. Treasury is dan niet meer alleen een cost center, maar levert echte waarde op voor de business door mee te denken. Herken je dat beeld?” Throup: “Zeker. Dat is precies waar we nu voor staan. Cash pooling is mooi, maar waar het echt om gaat is dat we op basis van de informatie over die geldstromen voorspellingen kunnen doen en de primaire processen en cash cycli van de business kunnen verbeteren. Dat biedt met name veel potentieel omdat we

36 / FS Update Magazine 15 / December 2013

nu heel fijnmazige informatie beschikbaar hebben op centraal niveau. Dat geeft de business nieuwe handvatten voor betere investeringsbeslissingen, maar ook om kredietrisico’s beter te managen.” Van belang bij dit alles is het besef dat het niet alleen maar gaat om state of the art technologie. Throup: “Bij de verdere centralisatie van cash management neem je decentraal verantwoordelijkheden en ook bevoegdheden weg. Het gaat dus ook om een andere inrichting van de organisatie en je zult expliciet moeten laten zien dat de centrale aanpak leidt tot tastbare verbeteringen. Dat is de beste manier om de business te overtuigen.” Hollanders: “Het vergt een heel andere manier van werken en heeft impact op de hele organisatie. Ook al omdat er meestal decentraal banen verloren gaan.” sepa Tot slot. Wat is momenteel de belangrijkste uitdaging voor Throup? “Een veelheid van zaken. Maar de invoering van de Single Euro Payments Area (SEPA) is op dit moment een belangrijke. Dit uniforme Europese betalingsverkeer is een duidelijke vooruitgang, want het neemt veel barrières weg in het betalingsverkeer tussen landen. Maar het is ook een enorme klus voor bedrijven als Philips. We moeten onze data volledig op orde krijgen en processen harmoniseren, en dat is met name een uitdaging waar het gaat om betalingsverkeer, dat gebaseerd is op machtigingen.”

“

Philips heeft van dag tot dag inzicht in de wereldwijde kaspositie. Veel andere bedrijven kunnen dat hooguit van week tot week.”

big data, big value for treasury? Het Aziatische financiële landschap ontwikkelt zich op fenomenale snelheid en dat brengt nieuwe vraagstukken met zich mee. KPMG China publiceerde onder de noemer The Great Payments Transformation een serie artikelen, met onder meer bijdragen over hoe (Big) Data over het betalingsverkeer leidt tot voorspellende waarde en hoe de analyse van deze data bijdraagt aan het opsporen van fraude. http://www.kpmg.com/cn/en/issuesandinsights/ articlespublications/publicationseries/great-paymentstransformation/pages/default.aspx

verder lezen:

www.kpmg.nl > liquidity: a bigger challenge than capital

www.kpmg.com > the global challenge of liquidity - Compliance to business advantage

Reageren? murat bozdemir Senior manager KPMG Advisory bozdemir.murat@kpmg.nl

December 2013 / FS Update Magazine 15 / 37

KPMG in de Financiële Sector Marktgericht en cliëntgericht, dat is het motto van de marktgroep Financial Ser vices (FS) van KPMG. In deze marktgroep zijn in totaal zo’n 500 professionals werkzaam, verdeeld over drie branchegroepen: Banking, Insurance en Investment Management. De marktgroep Financial Services is multidisciplinair samengesteld en bestaat uit specialisten op het gebied van accountancy, fiscaliteiten en financieel advies. Door onze ruime ervaring in dienstverlening bij vele partijen in de financiële sector weten we wat er speelt in de markt. Van deze brede deskundigheid kunt ook u gebruikmaken bij al uw vragen en projecten op het gebied van verslaggeving, risicomanagement, procesbeheersing en bijvoorbeeld fiscale vraagstukken. Ons netwerk reikt verder door de goede contacten die wij hebben met vertegenwoordigers van toezichthouders en regelgevers zoals de Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, het Ministerie van Financiën en diverse brancheorganisaties. Natuurlijk schakelen wij ons internationale KPMG-netwerk in om u optimaal van dienst te zijn wanneer uw vraagstukken zich niet beperken tot Nederland. Wij weten als geen ander dat uw wereld zich niet beperkt tot Nederland, omdat in toenemende mate uw activiteiten zich uitstrekken tot en invloed ondervinden van Europa en de rest van de wereld. Deze internationalisering van de branche maakt de problematiek complexer en vraagt om een dienstverlener die met deze complexiteit weet om te gaan. Onze cliënt- en marktgerichte aanpak, onze kennis en onze professionals hebben de afgelopen jaren geleid tot een bijzonder succesvolle positie van KPMG in de financiële sector. Bijzon der, omdat we dit succes samen met onze cliënten hebben gerealiseerd.

Over KPMG Nederland KPMG biedt dienstverlening op het gebied van audit, tax en advisory. We werken voor een brede groep opdrachtgevers: grote (inter)nationale ondernemingen, middel grote bedrijven, non-profitorganisaties en overheden. De ingewikkelde problematiek van onze klanten vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Onze professionals blinken uit in hun eigen specialisme maar werken tegelijkertijd nauw samen om zo de toegevoegde waarde te bieden die het onze cliënten mogelijk maakt te excelleren in hun eigen omgeving. Daarbij putten we uit een rijke bron van kennis en ervaring, wereldwijd opgedaan in de meest uiteenlopende organisaties en markten

38 / FS Update Magazine 15 / December 2013

Colofon fs update magazine FS Update Magazine is een uitgave van de marktgroep Financial Services van KPMG December 2013 Nummer 15 voor vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met: Sabina Pierik (020) 656 8242 pierik.sabina@kpmg.nl segmentleiding marktgroep financial services: edwin herrie / Banking / herrie.edwin@kpmg.nl ton Reijns / Insurance / reijns.ton@kpmg.nl jeroen van nek / Investment Management / vannek.jeroen@kpmg.nl gastredacteur: Murat Bozdemir teksten: Nart Wielaard Jan Jaap Omvlee fotografie: Vincent Boon vormgeving: IN10 Communicatie drukwerk: Reijnen Media

onze apps:

KPMG Thought Leadership app

#fsupdatemagazine

ÂŠ 2013 KPMG Advisory N.V.

KPMG One app

ContaCt kpmg financial services Laan van Langerhuize 1 1186 DS Amstelveen Postbus 74555 1070 DC Amsterdam www.kpmg.nl/financialservices

De in dit document vervatte informatie is van algemene aard en is niet toegespitst op de specifieke omstandigheden van een bepaalde persoon of entiteit. Wij streven ernaar juiste en tijdige informatie te verstrekken. Wij kunnen echter geen garantie geven dat dergelijke informatie op de datum waarop zij wordt ontvangen nog juist is of in de toekomst blijft. Daarom adviseren wij u op grond van deze informatie geen beslissingen te nemen behoudens op grond van advies van deskundigen na een grondig onderzoek van de desbetreffende situatie. © 2013 KPMG Advisory N.V. is een dochtermaatschappij van KPMG Europe LLP en lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative (‘KPMG International’), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden. De naam KPMG, logo en ‘cutting through complexity’ zijn geregistreerde merken van KPMG International Cooperative. 12_2013