Krant van de Aarde 3-2019

Natuur / Cultuur / Voeding / Gezondheid / Transitie / Mode / Vrije tijd

CULTU Bijlage | Kran t van

DING

GEZOND Weidevogels NATUUR

UR

de Aa rde |J uni/Juli 2019

VERBIN

OLOID E

spiritu vormgealiteit geven

8

FOTOG RA

Groe FIE Kijken ne Camera is een kunst

MUZIE

Tourne K meets e RCO Europe

BIJLAGE

TRANSITIE

Deelfietsen 10 in Nederland

MUZIEK

C26 Pianofestival Ruhr

SPORT

Kaj Hendriks,

28 topsporter en student RECEPT

Beercan cabbage 23 Vegan Recept

VOEDING

Top 5 voor onderweg van 4 Renáta Horenová

TRANSITIE

Hulptroepen voor duurzame 12 steden

Jaargang 14, 2019 nr.3, Zomer Uitgave van de stichting Dag van de Aarde Volg ons: @KrantvandeAarde Losse nummers €2,00 www.krantvandeaarde.nl Verschijnt zes keer per jaar

Sonett-sensitief-NL_101x290.qxp 07.03.19 14:03 Seite 1

Redactioneel

Verkrijgbaar in bio-winkels

Nieuwe generatie Wasmiddelen en zeep voor gevoelige kinderhuid en mensen met een allergie

Er zijn wolven welpjes gefilmd op de Veluwe. In onze lente editie berichtten we over de terugkeer van de wolf in Nederland. En nu hebben ze zich dus al voortgeplant.

Goed nieuws denkt het merendeel van onze lezers, gezien de reacties op de sociale media, het bewijs dat de natuur terugkeert in ons land. De discussie tussen voor- en tegenstanders van (wilde) natuur zal wellicht weer aangewakkerd worden. Een roofdier aan de top van de voedselketen kan de natuur in evenwicht brengen. In het Yellowstone Park is dat mooi vastgelegd. We gaan het voor u volgen de komende jaren.

De Krant van de Aarde beleeft haar 14e jaargang en krijgt ook jonkies. Een nieuwe generatie lezers en redactieleden.

Zijn die nog idealist? Ik denk van wel, maar anders. Groen is weer hip onder een deel van de jeugd. Gezond is hip en daaruit komt voort dat goed eten en biologisch eten hip is.

Een gezonde Aarde betekent gezonde voeding. Een gezonde bodem met een gezonde kringloop. Gezond leven, goed eten en voldoende bewegen. In deze krant een reportage over de sportbeleving van olympisch topsporter en student Kaj Hendriks. In onze Cultuurbijlage een reportage over het Ruhr Pianofestival dat zich ook richt op de jeugd.

Wij kijken ernaar uit om voor een door een nieuwe jonge groep mensen de krant verder te ontwikkelen en te laten groeien.

Veel leesplezier en een fijne zomer!

Albert Poutsma voorzitter stichting Dag van de Aarde

De Sonett-producten van de serie sensitief zijn in de meest pure zin sensitief. Alle producten uit deze serie hebben een neutrale geur en zijn voor 100% biologisch afbreekbaar. Sonett-producten zijn vrij van aardolietensiden, enzymen, gentechniek en nanotechnologie. De oliÍn voor onze biologische zeepsoorten zijn voor 100 % uit gecontroleerd biologische respectievelijk biologischdynamische teelt afkomstig. De Sonett serie sensitief is uitstekend geschikt voor de gevoelige kinderhuid en voor mensen met een allergie. Meer informatie: www.sonett.eu Sonett – zo goed.

3

4

Voeding top 5

Renáta’s top 5

Bon voyage, donc bon appetit!

Renáta Horenová Foto: Alex Schröder

Onderweg zijn heeft voor mij iets magisch: nieuwe plaatsen ontdekken, lekker nadenken en wegdromen.

Als Hongaarse heb ik geleerd om altijd iets mee te nemen voor op pad, stel dat je honger of dorst krijgt. Of beiden!

Ik heb zo mijn favorieten. Wat ik belangrijk vind is dat het voedzaam en vooral lekker is!

Dit zijn vijf van mijn lekkernijen voor onderweg. Neem ze ook een keer mee!

1. Cordials van Belvoir Fruit Farms

De smaak van de siropen van Belvoir lijken op die van mijn moeder, die ze van zomervruchten maakte en meegaf naar school. Naar de pure smaak van het fruit. Deze worden alleen gemaakt in Engeland, in Belvoir. Het begon in 1984 met Elderflower Cordial, volgens familierecept. Inmiddels zijn er naast vlierbloesem veel andere bijzondere smaken zoals gember, limoen & mint, vlierbloesem & rozen. Wat nog precies het zelfde is: elk jaar roept het bedrijf de lokale gemeenschap op om mee te helpen om de oogst binnen te halen. Samen oogsten, samen proosten.

Ik meng de siropen met water naar smaak in mijn Klean Kanteen drinkfles, met een stukje limoen of een takje vers kruid uit mijn tuin er bij. Verfrissend drankje voor onderweg! Bij thuiskomst is het verrukkelijk om er een ander drankje mee te maken, met bubbels. Meer info op www.d-drinks.com

2.

Happen maar!

It’s Your Organic Nature Meer dan 4000 jaar geleden werd door de Egyptenaren al koek gemaakt van een mengsel van granen, honing en specerijen. Koek met specerijen werd met de tijd ook aangeboden aan belangrijke gasten, zoals de koningen. De ontbijtkoek van Your Organic Nature wordt op ambachtelijke wijze en volgens hoge kwaliteitseisen in een Nederlandse koekbakkerij gebakken. Dit familiebedrijf bestaat al sinds 1928 en wordt alweer door de vierde generatie gerund. Het ontbijtkoek van Your Organic Nature heeft een smeuïg en zacht karakter, een lekkere zoete geur en een mooie volle kruidensmaak. Volgens het AD- testpanel verdient deze ontbijtkoek een trotse plaats op nummer 2: de mooiste looks van allemaal en heerlijk van smaak. Het lekkerste vind ik twee plakken op elkaar met geitenboter en dan uit de hand eten op de fiets. Ze hebben ook een portieverpakking voor de liefhebbers: ook heerlijk voor mee naar school, voor sporten, achter het stuur of in de trein.

Meer info op www.ekoplaza.nl

4.

Liefde voor plant-aardige taartjes Als je hoort: vegan, gluten- en lactosevrij, vrij van soja- en palmolieproducten en gezoet met dadels en plantenstropen, denk je misschien niet aan: lekker! De producten van Lady Fruit Cake, gemaakt door Sarah en Dana, zijn onweerstaanbaar! Het zijn bars, maar dan op het smaak- en kunstniveau hoogwaardige patisserie, gemaakt met veel kennis en passie voor vegan: ze smaken naar ambacht. Proef de combinaties als Raw strawberry-coconut bar, Raw Pecan-coconut bar, Raw Cacao-walnut bar. Mijn favoriet voor onderweg is de Raw lemon-matcha bar: vol smaak en energie. Je kan ze ook in plakjes als hapje serveren of in jouw yoghurt als topping gebruiken. Meer info op www.ladyfruitcake.com

3.

Wrap it up!

Verpak je voedsel voor onderweg

Bijen zijn bloemen- aanbidders en spelen een hele belangrijke rol in het ecosysteem. Odin neemt zowel de bijen als het ecosysteem serieus en is met een uitgebreid assortiment low waste producten gekomen: ecocups, re-sacks maar ook bee-wraps. De ‘Superbee wax wrap’ is een bijzondere doek welke je oneindig kan gebruiken om jouw voedsel in te verpakken: no waste dus! Het is gemaakt van 100% katoen, bijenwas, boomhars en kokosolie. De antibacteriële eigenschappen van de bijenwas zorgen er voor dat het eten lang vers blijft. Ideaal om lekkere hapjes voor onderweg in te vervoeren: een stukje sandwich, noten, groenten of fruit in partjes. Wrap it up!

Meer info op www.odin.nl

5.

Fries roggebrood: lekker sappig en voedzaam In een van mijn lievelings fiets- provincies Friesland wordt roggebrood sinds lange tijd gebakken van gebroken roggekorrels.

Het Fries roggebrood van TerraSana is van uitzonderlijke kwaliteit en smaak. De rijke smaak is te danken aan de authentieke, traditionele bereidingswijze en het gebruik van goede, grof gemalen roggekorrels.

Dit brood is stevig van structuur, bijzonder voedzaam, bevat veel vezels en je weet zeker dat wat je eet, 100% zuiver is.

Lekker met wat mayonaise, dunne schijfjes komkommer, kaas en wat kiemgroenten tussen twee plakjes. In vieren snijden eet het fijnst onderweg. Met zo iets voedzaams kan je een tijdtje wegblijven!

Meer info op www.terrasana.nl

Inhoudsopgave

5

INHOUD 3 Redactioneel 4 Voeding: Renata’s top 5 voor onderweg 6 8 10 12 14 16

Nieuws op z’n Frans Natuur: Weidevogels Transitie: Deelfietsen in Nederland Transitie: Duurzame steden Columns Fotowedstrijd LandschappenNL

CULTU Bijlage | Krant van

C1-C32

UR

de Aa rde |J uni/Ju li 2019

VERBIN

DING

OLOID

spiritu E vormgealiteit geven

18 19 20 23 24 26 28 30 31

FOTO

Groen GRAFIE Kijken e Camera is een kunst

MUZIE

Tourne K meets e RCO Europe

Smakelijke CrowdFunding Daan’s Favourites Interview Rafiki Assumani Vegan recept Mode Sport: Kaj Hendriks Agenda Boeken Colofon

6

Nieuws op z’n Frans

Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op fhjvanderbeek@gmail.com.

VROUWEN LEASEN FIETS IN ZAMBIA

Vrouwen in het Zambiaanse Livingstone kunnen rekenen op Nederlandse fietssteun. Geert Kamps van de Nederlandse Stichting Flow & Go Foundation is in samenwerking met Nederlandse en Afrikaanse goede doelen een project gestart, dat Zambiaanse vrouwen een fiets laat leasen. “We hebben zogenaamde Buffalo Bikes geregeld, sterke stalen fietsen die momenteel massaal in Afrika doorbreken. Zambiaanse vrouwen huren deze fiets tegen een laag bedrag en worden na drie jaar eigenaar van de fiets. Als lid van het Naleli Women Initiative zijn zij al gewend geraakt om bij de bank een microkrediet te lenen en terug te betalen.

En elkaar te coachen. Zij investeren vijf euro per maand om een fiets te leasen. Daarmee worden zij niet alleen zelf eigenaar maar sparen ook een tweede fiets bij elkaar voor een collega onderneemster. In eerste instantie gaat het om tien fietsen, maar er zijn plannen om dat aantal te vergroten. In Afrika verplaatsen arme mensen zich bijna allemaal te voet” zegt Kamps. “Een fiets is een stap uit de armoede. Momenteel sponsoren onder meer de Rotary Club uit Emmen en Grinta Business Cycling uit Drenthe/Groningen. Ik hoop dat er nog meer mensen aansluiten.”

STEUR OPENT DE DEUR

Werken in coworking-ruimtes is een trend onder zzp’ers. In Amsterdam werkt al één op de twintig mensen op een flexibele werkplek zoals een cowerkplek. Dat zijn gemotiveerde ondernemers die willen netwerken en voor elkaar iets willen betekenen. Daar komen nu kappers, visagisten en kunstenaars bij.

Kapper Ron Steur die onder meer voor merken als L’Oréal en Redken werkte, opent de deuren van Created. Flexibele werkplekken voor zzp’ers in de beauty industrie nabij het Centraal Station van Amsterdam.

Zij huren bij Steur een stoel of een atelier voor onbe-

paalde tijd. Daarnaast ontvangen zij de middelen om hun werk, administratie en marketing uit te voeren.

Ook kunnen de zzp’ers zich laten bijscholen door een opleiding te volgen die Created aanbiedt. Daarmee reageert Steur om de flexibilisering in de arbeidsmarkt. “We nemen hordes als de hoge financiële risico’s en zeer beperkte opleidingsmogelijkheden voor de zzp’ers weg. Hier kunnen zij hun eigen salon openen.” createdbyronsteur.com

TIP VOOR EEN TRIP: NAUSICAÀ

Het slechte nieuws is dat er zelfs op het diepste punt van de oceaan plastic afval is ontdekt. Hoe erg wil je ’t hebben? Het goede nieuws is dat er in Bologne sur Mer in Frankrijk een maritiem onderwaterpark is geopend: Nausicaà. Hier ervaar je hoe is om zelf in het diepe van de oceaan te wandelen. Het is het grootste aquarium van Europa. Reis naar het hart van de oceaan en besef hoe waardevol de wereldzeeën zijn. Je kunt er ongeveer 1600 diersoorten bewonderen. De expo In Volle Zee geeft je een indruk van de laatste onverkende terreinen van onze planeet.

Via videoschermen lang een spectaculair parcours voel je je een verkenner die op ontdekkingsreis gaat naar plekken die anders ontoegankelijk zijn. “Stap aan boord voor een reis langs de wereldzeeën: van de Noordzee, de Middellandse Zee, via de Tropen en de Kaap tot aan de Californische kust,” de aanbeveling van het zeecentrum. “Onderweg leer je hoe mens en oceaan samenleven. Ontdek de biodiversiteit en de ecosystemen maar vooral het belang van de oceaan voor de mensheid. Daarom moeten we alles doen om ze te beschermen. Bologne sur Mer is drie uur rijden vanuit ons land en voldoet in ieder opzicht aan het gezegde: ter lering en vermaak.

NEEM EEN VOORBEELD AAN DE SCHOTTEN…

De Schotse regering gaat statiegeld invoeren voor glas, aluminium en metaal. Per ingeleverd product wordt 20 pence uitgekeerd. Alle winkels die dranken verkopen moeten statiegeld teruggeven op verpakkingen van PET-plastic en glas, maar ook op blikken van aluminium of staal, waarbij 90 procent van alle verkochte verpakkingen weer moet worden ingeleverd. Dat komt neer op anderhalf miljard verpakkingen per jaar. Na inlevering worden de verpakkingen gerecycled en hergebruikt als verpakking. Het systeem moet volgens Zero Waste Schotland een besparing opleveren van vier miljoen ton CO2 over de komende 25 jaar; op jaarbasis is dat 160.000 ton. Het

systeem is ambitieus, zegt staatssecretaris Roseanna Cunningham van milieu. “Het geeft de inwoners van Schotland een duidelijke en heldere manier om hun deel bij te dragen aan het milieu”. In Engeland wordt op dit moment een statiegeldregeling uitgewerkt; volgens Britse media wordt de komende tijd duidelijk hoe die eruit komt te zien. Ook Nederland bereidt zich voor op systeem met statiegeld op PET-flesjes.

Staatssecretaris Van Veldhoven wil het invoeren als dit najaar twee recyclingdoelen niet worden gehaald worden. Die doelen zijn 70 tot 90 procent minder plastic flesjes in het zwerfafval en 90 procent hergebruik van kleine flessen. Het zal tijd worden…

…OF AAN DE WADDENEILANDEN

De Waddeneilanden doen er alles aan om te verduurzamen. De website hetkanwel.nl zet zeven verrassende maatregelen op een rij: 1. Zonneweides op alle eilanden Bijna alle Waddeneilanden hebben inmiddels zonneweides. Texel heeft een zonneweide op het water. Vlieland heeft een zonneakker van 4000 panelen, die de 1.100 bewoners van het eiland bijna volledig financierden. 2. Ameland levert aan het vasteland Ameland was het eerste eiland met een zonnepanelenveld op de Waddeneilanden. De 24.000 panelen voorzien gemiddeld in 20% van de stroombehoefte van het eiland. Als het park meer elektriciteit opwekt, dan op het eiland wordt gebruikt, geven ze dat terug aan het vasteland. 3. Openbaar vervoer De meeste toeristen huren meteen bij aankomst met de boot een fiets, of ze nemen het openbaar vervoer.

4. Energie neutrale huizen Op Ameland hebben ruim 130 van de 1.500 woningen al een warmtepomp. Op Texel kwam woningcorporatie Woontij kwam met een oplossing voor de woningnood: duurzame, beweegbare woningen die zelfvoorzienend, snel op te bouwen en af te breken en gemakkelijk te verplaatsen. 5. Zilte aardappels van Texel Marc. Foods op Texel teelt aardappels en groente op zilte grond. De bemesting gebeurt met zeewier van het wad. 6. Slimme verlichting Texel legde slimme straatverlichting aan. Een bewegingssensor zet de lampen automatisch aan als er verkeer langskomt.

Dat bespaart 2/3 van het verbruik. Ook op Ameland.

7. Een duurzaam zwembad Op Vlieland installeerde sportcomplex en zwembad Flidunen 80 zonnepanelen en heatpipes. Goed bezig!

Nieuws op z’n Frans

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

7

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

KLIMAAT GAAT GELDSCHIETERS TIEN BILJOEN KOSTEN

De 500 grootste investeringsmanagers kunnen ruim tien biljoen dollar verliezen door de klimaatverandering. Dat stelt het United Nations Environment Finance Initiative (Unepfi). Als regeringen te laat in actie komen tegen de klimaatveranderingen worden de risico’s nog groter. Volgens Unepfi kan vertraging de 30.000 bedrijven een bedrag van $ 1,2 biljoen kosten, vergeleken met een scenario waarin er direct en geleidelijk actie ondernomen wordt. Ook zorgt de vertraging voor grotere fysieke risico’s omdat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer toeneemt.

Investeerders wachten een pittig prijskaartje door de transitie naar een CO2-vrije economie. De 500 grootste investeringsmanagers beheren volgens de organisatie ruim $ 81 biljoen, waardoor het verlies uitkomt op $ 10,7 biljoen. “Als we de toekomst van onze beschaving en het waarmaken van de afspraken uit Parijs serieus nemen moeten we een volledig CO2-vrije economie hebben in 2050, stelt Satya Tripathi, directeur van Unepfi. “Dat vraagt om niets anders dn een ‘groene industriële revolutie’. Het is nog mogelijk om daadkrachtig op te treden en om catastrofale schade te voorkomen”.

Een groene economie vraagt ook om technieken die de economie ondersteunen. Het verkopen van die technieken kan juist geld opleveren. Als de opwarming van de aarde op twee graden gehouden wordt kan de ‘groene winst’ oplopen tot $ 2,1 biljoen. De keuze is aan de geldmagnaten.

GEEN VANILLE IN DE VLA

Het werd groot door de media gebracht om zuivelreus Campina te kakken te zetten: er zit geen vanille in de vanillevla! Campina verdedigt zich door er op te wijzen dat dit bij vrijwel alle aanbieders van vanillevla het geval is en dat vanille nu eenmaal uitzonderlijk duur is. Zou er werkelijk vanille als ingrediënt worden gebruik dan wordt de vla onbetaalbaar. De Consumentenbond wil dat voedselfabrikanten duidelijk op de verpakking vermelden wat er precies in het product zit om te voorkomen dat de koper wordt misleid. Zoiets als wat tabaksfabrikanten moeten doen om de roker er op te wijzen dat het levenseinde sneller dichterbij komt. Dat kan tot komische teksten op de verpakking leiden. “Deze vanillevla bevat geen vanille!” Vrijwel alle producenten sjoemelen met deze informatie. In maīsbrood van Jumbo zit geen

maīs, maar is geel geverfd. Het is niet eerlijk, maar ik vraag me af of de consument daar werkelijk een boodschap aan heeft. Verslaafden aan vanillevla zal het worst wezen. Toch is het goed dat er waakhonden zijn die wijzen op dit deze zonde.

Of het echt helpt zullen we in de toekomst op de verpakking waarnemen.

DIT SPOEL JE OOK DOOR DE WC

Poep en pies vinden we vies. Menselijk afval spoelen we door de wc en om het kleinste kamertje fris te houden gebruiken we toiletblokken die vlekken verwijderen en de geur van de ontlasting camoufleren. Helaas zitten in veel toiletreinigers schadelijke chemicaliën, vaak ook in de groene variant. Ze bevatten zoutzuur, bleekwater en chloor. Die zijn schadelijk en giftig. Zoutzuur kan de huid verbranden en zowel de longen als de ogen irriteren. Chloor kan ook voor huidirritatie zorgen en wanneer iemand het inneemt kan het schadelijk zijn voor de mond, slokdarm, maag en het maag-darmkanaal. Bleekmiddel kan voor diarree en ontstekingen zorgen. Allemaal troep dat we toelaten om de wc proper te houden. Wie niet voor gemak kiest maar zelf een toiletblok zonder agressieve middelen wil maken bestaat er een recept met baking soda, citroenzuur, etherische olie en de schil van een sinaasappel. Het is te vinden op www.hetkanwel.nl/toiletblok-maken. Je leest er ook hoe je de milieuschade van het gebruik van toiletpapier kunt verminderen.

WAT DEUGT HIER NIET?

De Leidse hoogleraar ecotoxicologie Martha Vijver publiceerde in maart 2018 de resultaten van een onderzoek naar het insecticide thiacloprid (Bayer) dat luizen witte vlieg, bladvlooien,

wantsen en kevers doodt. Dit gif wordt ook in de landbouw gebruikt waardoor wilde bijen massaal sterven. Het onderzoek toont aan dat de concentratie van thiacloprid in het oppervlaktewater 2500 x hoger is dan bij beestjes die onder gecontroleerde omstandigheden in een laboratorium worden getest. Dan zou je denken dat het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) ingrijpt. Niets daarvan!

Het CTGB beweert dat de resultaten te laat zijn ingediend. De richtlijnen voor het beoordelen van landbouwgif gaan daarom ijskoud voorbij aan dit kritische onderzoek. Hoezo te laat? Het was in maart vorig jaar al bekend! Wat deugt hier niet? Is hier een enge lobby bezig met vermoedelijke beïnvloeding/omkoping waarmee de volksgezondheid wordt bedreigd? Het is helaas vooralsnog niet te bewijzen.

BAYER MOET BOETEN

Chemieconcern Bayer is door een rechtbank in Californië veroordeeld het betalen van twee miljard dollar boete en een compensatie van 55 miljoen aan een echtpaar dat kanker kreeg door het gebruik van het bestrijdingsmiddel Roundup. Dat goedje bevat glysofaat en is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie mogelijk kankerverwekkend. Bayer nam het merk over van het omstreden Monsanto dat volgens de jury fouten maakte bij de ontwikkeling van Roundup. Het is al de derde veroordeling voor Bayer dit jaar en er lopen nog 13.400 andere rechtszaken. De juridische afdeling heeft het er maar druk mee. Bayer gaat in hoger beroep. Roundup is ook in de Nederlandse bouwmarkten nog volop verkrijgbaar.

Advertentie

8

Natuur

Ach, die arme weidevogels Tekst: Frans van der Beek | Foto’s BigstockPhoto

Wat een trieste aanblik, zo’n struikelend kievitskuiken dat wanhopig op zoek is naar een wormpje. Dat is er niet want insecten hebben zich diep onder de uitgedroogde weidegrond verstopt. Niet veel later sterft het kuiken de hongerdood.

Of het valt ten prooi aan een steenmarter, vos of bunzing. Dag vogeltje, een zachte rust is je niet gegund.

Een kievitsjong heeft per dag ongeveer vijfduizend insecten nodig op het menu. Maar de weilanden zijn geen zompige voedingsbodem meer voor die prooidiertjes en dus voor de vogels die in mei uit het ei kropen. De noodklok voor weidevogels wordt al sinds de eeuwwisseling geluid. Verstedelijking beperkt het broedgebied.

Landbouwgif en chemicaliën in veevoer fnuiken de vogelstand. Weidevogels zijn in Nederland weliswaar beschermd, maar in Frankrijk worden ze bij tienduizenden uit de lucht geschoten. De droogte van de laatste jaren heeft de ooit zo drassige weiden en de greppels tot dodenakkers voor de vogels gemaakt. Trekvogels zijn gebonden aan het landbouwgebied, maar daar wacht ze veelal geen warm welkom. Grutto’s, veldleeuweriken tureluurs, patrijzen, kemphanen, graspiepers, scholeksters, bosuilen en boerenzwaluwen kunnen zich niet voortplanten zoals ze dat gewend waren. Gelukkig zijn er nog plekken waar ze wel gedijen. In de Gelderse Arkenheempolder, op Terschelling en delen van Friesland is er nog hoop voor weidevogels. Er is een nulstandsbeleid voor vossen en zwarte kraaien worden afgeschoten.

In het broedseizoen is er een rustperiode waarin op het grasland geen bewerking of beweiding is

toegestaan. De Friese Vogelwachterbond heeft boeren gevraagd stukken weiland en greppels onder water te zetten om daarmee insecten te lokken.

Koeienmest

Het is niet alleen de droogte van de akkers die de vogels bedreigt. In het VARA-radioprogramma Vroege Vogels gaf ecoloog Jelmer Buijs een onthutsende verklaring voor de vogelsterfte.

Hij deed onderzoek en ontdekte dat ook bij de biologische bedrijven gif in de koeienmest werd aangetroffen. Dat gif zit in krachtvoer en wordt gebruikt bij de teelt van de ingrediënten van het voor, zoals soja en graan. Bovendien krijgen koeien vaak ontwormingsmiddel en antibiotica toegediend die ook niet bepaald een positieve uitwerking hebben op het ecosysteem. In de onderzochte monsters zijn in totaal 134 (!) verschillende middelen gevonden in hoeveelheden die volgens Jelmer Buijs duizend keer (!) boven de gewenste hoeveelheden liggen, want officiële normen zijn er niet voor gif in mest. Volgens de ecoloog heeft dat een zeer negatief effect hebben op weidevogels, die voor hun kuikens afhankelijk zijn van insecten.

Hoe meer gif in de koeienvlaaien, des te minder mestkevers en strontvliegen je er op en in aantreft.

Buijs: “Vaak wordt naast roofdieren ook de intensieve landbouw als algemene oorzaak genoemd van de dramatische achteruitgang van weidevogels, maar nu hebben we een concrete bron gevonden. Krachtvoerbedrijven zouden om te beginnen de hoeveelheid bestrijdingsmiddel en ander gif in hun product moeten terugdringen, anders is weidevogelbescherming dweilen met de kraan open”.

Carola’s dilemma

Of dat gaat gebeuren is nog maar de vraag want de economie trekt zich niets aan van vogelsterfte.

Ook dit is weer zon’ duivels dilemma voor de minster van landbouw Carola Schouten. Enerzijds wil ze de boeren de voet niet dwars zetten door strenge maatregelen die hun toch al zo moeilijke bestaanszekerheid aantasten. Anderzijds wil ze een halt toeroepen aan de sloop van de natuur en het milieu. Een weinig benijdenswaardige positie. Toch zullen er vergaande maatregelen moeten worden getroffen om de weidevogelnesten te beschermen en er voor te zorgen dat het gekwinkeleer, gefluit en gezang van onze dierbare gevederde vrienden weer terugkeert in het sappige groen van de Nederlandse akkers.

Natuur

9

Twee soorten weidevogels Er wordt onderscheid gemaakt in het soort weidevogel. Daarbij maakt het niet uit of het een zangvogel of een wadvogel is, want er is geen exacte classificatie. Er is wel een verdeling tussen primair en secundair.

Tot de primaire weidevogels rekent men de steltlopers; kievit, scholekster, grutto, tureluur, wulp, kemphaan en watersnip. Velen beschouwen dit rijtje als de echte weidevogels; watersnip en kemphaan zijn echter zo zeldzaam dat ze ook in weilanden niet vaak worden aangetroffen.

Enkele eendensoorten broeden eveneens overwegend op grasland: zomertaling en kuifeend.

Verder voelen enkele kleine zangvogels zich zeer thuis in weilanden: veldleeuwerik, graspieper en gele kwikstaart.

Tot de secundaire weidevogels worden vogels gerekend die vaker in andere landschappen broeden dan in het weiland. Hiertoe behoren onder meer de veelvoorkomende meerkoet en wilde eend, die getalsmatig vaker in grasland te zien zijn dan enkele van de bovengenoemde steltlopers. Andere secundaire weidevogels zijn eendensoorten als slobeend, krakeend, bergeend en de zeldzame wintertaling, en bontbekplevier, kleine plevier, kluut, visdief, kwartelkoning, paapje en grauwe gors. Ook de zwarte stern is een weidevogel, hoewel die slechts zelden op het land broedt.

(Bron: Kopse Agrarische Natuurbeweging)

10

Transitie

Deelfietsen in Barcelona

Deelfietsen eindelijk ook in Nederland?

Tekst: Sjors Beukeboom

Wat hem betreft had iedereen in de jaren ’60 al op deelfietsen gefietst. Luud Schimmelpennink zit achter zijn bureau in zijn woning aan de Amstel en klapt een laptopje open. Geïntrigeerd kijkt de politicus naar de beelden van zijn Wittefietsenplan. Die stammen uit 1965. “Ja”, zegt hij, “dit was het allereerste deelfietsplan van de wereld.” Een plan dat uiteindelijk nooit van de grond kwam. Vandaag, 54 jaar later, rijdt nog bijna niemand in Nederland op een deelfiets. Maar als het aan Schimmelpennink ligt komt daar verandering in. Vandaag stapt hij met het vernieuwde Wittefietsenplan in de trein naar Den Haag, om zijn ideeën aan de staatssecretaris aan te bieden.

De kantoorruimte in zijn pand aan de Amstel verklapt de snode plannen van Schimmelpennink. In al die jaren is het Wittefietsenplan, zoals hij het oorspronkelijk in 1965 bedacht, niet uit zijn gedachten geraakt. Naast een vintagecomputer hangt een grote poster van een man op een witte fiets. Op de grond liggen een aantal kartonnen plakkaten met mogelijke vormen van zijn deelfietsen. “Kijk, zo zie ik de Witte Fiets nu voor mij”, zegt de industrieel ontwerper en politicus terwijl hij één van die plakkaten van de grond raapt en wijst naar de wielen op de fiets. “Dichte wielen zodat een adverteerder zich kan tentoonstellen. Het is een opvallend design met een gemakkelijk verstelbare zadelpen en iets dikkere trapas, waar de elektromotor in verstopt is.”

Witkar

Schimmelpennink, die als industrieel ontwerper met bijzondere uitvindingen kwam, waaronder de zelfreinigende kattenbak, heeft een aantal veranderingen doorgevoerd ten opzichte van zijn plan van 55 jaar geleden.

“Het oorspronkelijke Wittefietsenplan bestond uit ‘normale’ witte fietsen, die je overal kon pakken en weer kon neerzetten. Zonder slot

en zonder kosten, mits ze beschikbaar waren natuurlijk. Dat wordt nu anders. Destijds dacht ik aan een systeem waar mensen de fiets overal konden parkeren, iets dat je tegenwoordig ‘free floating’ noemt. Nu denk ik aan een systeem met dockingstations. Dat zijn een soort van fietsenstallingen, waar de gebruiker de fiets verplicht moet plaatsen om die kwijt te kunnen.

Daarnaast is het tegenwoordig onmogelijk om een deelfietssyteem gratis aan te bieden.

Ik hoef er geen winst mee te maken, maar de kosten moeten wel gedekt worden.”

Nog een verschil is dat het huidige plan van Schimmelpennink niet meer alleen over fietsen gaat, maar ook over deelauto’s. “Witkar”, zo noemt hij zijn deelauto-project, “maar dat plan is op zich niet nieuw. Nadat het Wittefietsenplan het niet haalde, heb ik in de gemeenteraad van Amsterdam de Witkar geïntroduceerd. Net zoals met de fietsen kwam er een proef, maar uiteindelijk haalde de Witkar het ook niet.”

Dockingstations

Er moeten veel van die dockingstations komen, wil de opzet van de politicus slagen. In het buitenland, zoals in steden als Parijs en Barcelona, liggen die stallingen in de binnenstad zo

rond de 500 meter uit elkaar. Schimmelpennink wil ze om de 300, en voornamelijk op plekken waar veel fietsritten gemaakt worden. Dus (juist) ook op toeristische plekken, zoals op De Dam of op het Museumplein. “Op drukke plekken wil ik ondergronds stallen.”

Maar traditionele, onbemande dockingstations kosten veel ruimte, zegt deelfietsspecialist Pieter van Zessen, werkzaam als mobilitieitsadviseur bij Adviesbureau Movares. Hij kijkt om zich heen in de grootste fietsparkeergarage ter wereld, onder het Centraal Station in Utrecht. Gemiddeld kan er volgens hem één deelfiets staan op de plek waar momenteel vijf stadsfietsen staan, omdat de fiets door de gebruiker vergrendeld moet kunnen worden.

“Bij een onbemande stalling kan je fietsen bijvoorbeeld niet boven elkaar stallen. Ook zijn die dockingstations erg duur. Er moeten er heel veel komen om een dergelijk deelfietssysteem mogelijk goed te laten werken. Dit heeft grote invloed op de ruimtelijke omgeving van binnensteden” Otto van Boggelen van kenniscentrum CROW, het instituut voor onder meer verkeer en

Transitie

Auteur Sjors Beukeboom poseert met een deelfiets in Ghangzhou

vervoer, heeft zich bij Van Zessen gevoegd en inmiddels lopen ze samen door de fietsenstalling. “Vergeet niet dat ze allemaal ook een elektriciteitsaansluiting nodig hebben”, zegt hij tegen Van Zessen. “Het is een beetje als de keuze tussen investeren in een smartphone of een huistelefoon met een draadje. Dan kies je natuurlijk voor de smartphone”, aldus Van Boggelen.

Free floating

Free floating heeft daarom volgens de beide specialisten de toekomst in Nederland. “Dat systeem heeft mogelijk ook nadelen, hoor”, zegt Van Boggelen. “De MoBikes en Ofo-deelfietsen in Rotterdam en Amsterdam zijn tenslotte niet voor niets massaal van de straat gehaald een aantal jaar geleden. Gebruikers lieten de fietsen overal, ook op trambanen en in de grachten, achter. En situaties zoals in China, waar er enorme dumpplaatsen aan ongebruikte deelfietsen zijn, die moeten we in Nederland ook niet hebben.”

“Is geofencing dan een goede mogelijkheid, gebruikmaken virtuele dockingstations?”, vraagt Van Boggelen zich af. Van Zessen denkt van wel. “Ja, dan zijn de free-floating deelfietsen alleen op toegestane plekken op slot te zetten. Die locaties worden met GPS-gegevens bijgehouden. Als de fietser de fiets dan in een gebied op slot wil zetten waar het niet mag, dan lukt dat ook niet. Zo kan je de verrommeling van de openbare ruimte door deelfietsen tegengaan. Dat vraagt dus wel regulering vanuit de overheid. ”

‘De tijd is rijp’

Schimmelpennink houdt rotsvast aan zijn plan met fietsenstallingen waarin de deelfiets geplaatst moeten worden. De politicus, één van de aanjagers van de Provo-beweging van vroeger, is ervan overtuigd dat de tijd nu echt rijp is voor zijn Wittefietsenplan. “Op allerlei maatschappelijke en politieke vraagstukken kan de deelfiets een antwoord geven. Of in elk geval een deel van het antwoord geven”, zegt Schimmelpennink. Hij denkt aan de parkeerproblematiek in de binnensteden, filevorming op snelwegen tijdens spitsuren en de slechte luchtkwaliteit in volgebouwde gebieden. “Het was in 1965 de tijd van de auto, volgens mijn collega-politici. In de gemeenteraad kon mijn plan daarom destijds op weinig steun rekenen.

Dit is een nieuw tijdperk. Het moet allemaal duurzamer en groener, zeker met de partijen in het bestuur hier in Amsterdam.”

En de fiets kan daaraan bijdragen, de fiets blijft tenslotte één van de groenste vervoermiddelen, zegt hij. Schimmelpennink haalt zijn eigen fiets van het slot, een witte fiets die hij veelvuldig in het straatbeeld hoopt terug te zien over een aantal jaar. In zijn rugzak zit een boekwerk met zijn Wittefietsen- en Witkarplan. Hij zet koers naar het Centraal Station.

Daar pakt hij straks de trein naar Den Haag, op naar de staatssecretaris.

Vrouw gebruikt een deelfiets in Barcelona

11

12

Transitie

Energiecommissarissen:

nieuwe hulptroepen voor duurzame steden Tekst: Nadine Huiskes | Foto’s: Jorrit Lousberg

In diverse Nederlandse gemeenten zijn sinds kort energiecommissarissen aan de slag. Deze actieve bewoners helpen hun buurtgenoten een handje bij de energietransitie. Energiecommissarissen in Amsterdam en Nijmegen vertellen over de plannen en ambities.

Ondernemer Ruud Koornstra mag zich sinds 2017 Nationale Energiecommissaris noemen. In politiek Den Haag ontstond veel belangstelling voor het fenomeen. Koornstra heeft immers een uitgesproken visie over bijvoorbeeld het vergroten van het draagvlak voor de energietransitie en het creëren van economische kansen. Zo ontstond het idee om ook lokale energiecommissarissen aan te stellen, die vanuit hun expertise en bevlogenheid het voortouw nemen in de energietransitie in hun eigen gemeente.

Inmiddels zijn voor de drie noordelijke provincies, Amsterdam en Nijmegen energiecommissarissen aangesteld.

In Amsterdam richten de tientallen energiecommissarissen zich op het enthousiasmeren van bewoners binnen hun eigen wijk én het aanjagen van buurtinitiatieven. In Nijmegen vervullen de energiecommissa-

rissen elk vanuit hun eigen achtergrond een rol in het duurzamer maken van de stad.

Verduurzaming per woonblok

Een van de Amsterdamse energiecommissarissen is Jacqueline Cramer. Van 2007 tot 2010 was zij minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. Momenteel werkt ze als hoogleraar duurzame innovatie aan de Universiteit Utrecht en is ze actief in diverse adviesraden. Cramer woont op het herontwikkelde Oosterdokseiland, waar ze de afgelopen jaren aanjager was van diverse duurzame maatregelen. “We zijn als VvE overgegaan op led-verlichting met bewegingssensoren en dit heb ik ook gecommuniceerd naar de andere VvE’s. Sommige hebben het initiatief overgenomen. En we hebben zonnepanelen op ons woonblok laten leggen en ook dit idee probeer ik onder de andere bewoners van Oosterdokseiland te verspreiden.”

Volgens Cramer kan de energiecommissaris een sleutelrol spelen in de wijkgerichte aanpak die Amsterdam uitrolt voor de energietransitie. “Energiecom-

missarissen kunnen meer dan de gemeenteambtenaar die voor een wijk of buurt is aangesteld. Ze kunnen het contact met bewoners zo organiseren dat mensen vertrouwen hebben in wat er gebeurt.”

Niet over de hoofden heen

Goed communiceren met burgers en ze betrekken bij alle plannen is van onmisbaar belang, aldus Cramer.

“Als je kijkt naar stadswarmte, dan is dat een prima oplossing voor de toekomstige energievoorziening.

Maar alles staat of valt met communicatie en het wel of niet weten te creëren van draagvlak.”

In de regio Amsterdam beheert Nuon twee warmtenetten, die in totaal zo’n 41.000 woningen en bijna 600 bedrijven, instellingen en appartementengebouwen van warmte voorzien. Omgerekend naar aantallen woningen komt dat neer op ruim 86.000 woningequivalenten.

De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om in 2020

Transitie

ruim 100.000 woningequivalenten op het stadswarmtenet aangesloten te hebben.

In 2040 zouden dit er 230.000 moeten zijn, wat neerkomt op veertig procent van de bebouwing van de stad. De stadswarmte levert een bijdrage aan de klimaatdoelstellingen van de gemeente, die ernaar streeft dat de totale CO2-uitstoot in 2025 veertig procent lager is dan in 1990 - en in 2040 met maar liefst 75 procent is verminderd.

Cramer is van mening dat mensen meer betrokken moeten worden bij de transitie naar aardgasvrij.

“Het gaat er dus om hoe je die transitie naar aardgasvrij samen met wijken organiseert en hoe je als gemeente samen met de wijk de beste mix van oplossingen realiseert. Mensen willen dat er niet over hun hoofden heen wordt beslist, maar samen met hen.”

Wijkinitiatieven combineren

Energiecommissaris Sietse Jager, werkzaam als projectmanager bij woningcorporatie Talis, houdt zich dagelijks bezig met het verduurzamen van nieuwbouw en bestaande bouw. “Als woningcorporatie hebben we concrete doelen. Voor 2019 is dat een gemiddeld energielabel B voor onze woningen. Tegelijkertijd zetten we onze routekaart naar CO2-neutraal in.”

De gemeente Nijmegen heeft als doel om de stad in 2045 aardgasvrij te maken. Om dat voor elkaar te krijgen, is het leggen van slimme verbindingen van

13

groot belang, zegt Simone Ploumen, technisch manager aardgasvrije wijken bij gemeente Nijmegen.

“Als energiecommissarissen hebben we de ambitie uitgesproken om dat wat je van bovenaf kunt regelen, te combineren met wat vanuit de samenleving ontstaat, zoals wijkinitiatieven. Dat gaan we op twee manieren doen: de energiecommissarissen zoeken elkaar op tijdens bestaande events en delen hun inzichten via een vlog op social media. Maar we zijn ook benieuwd naar goede ideeën en voorbeelden van Nijmegenaren, zodat we deze verhalen kunnen delen.”

Volgens Ploumen zijn er de komende jaren diverse kwesties die de aandacht vragen. “Als gemeente willen we dat iedereen meegenomen wordt in de transitie naar aardgasvrij. Wij vinden het dus belangrijk om gebiedsgericht te werken aan oplossingen, waarbij rendabele en minder rendabele aansluitingen in een mandje worden meegenomen.”

Stadswarmte voor een aardgasvrije stad

“Wel zien we graag meerdere duurzame bronnen op het warmtenet aangesloten, zoals geothermie of biomassa”, zegt Ploumen. “Met de inzet van groene warmtebronnen kunnen we zorgen dat de ingrijpende transitie naar een aardgasvrije en duurzame stad daadwerkelijk kan plaatsvinden.”

Zowel in de routekaart naar CO2-neutraal van Talis als in de gemeentelijke warmtevisie speelt stadswarmte een belangrijke rol. Nijmegen beschikt al over een warmtenet van Nuon, waar ruim 6.000 woningen op zijn aangesloten. Een deel daarvan zit in de portefeuille van Talis. Jager: “Ik denk dat meerdere oplossingen nodig zijn om Nederland duurzaam te verwarmen. Warmtenetten zijn er daar één van. We onderzoeken hoe kansrijk het warmtenet is voor bestaande bouw. Dat brengt uitdagingen met zich mee, maar dit is toch waar we naartoe willen en het is belangrijk om ook de voordelen te benadrukken, zoals veiligheid.”

De gemeente verwacht dat in 2045 zo’n 60 procent van de woningen wordt verwarmd met lokale of regionale stadswarmte.

Het huidige Nijmeegse warmtenet zorgt voor een CO2-besparing van ruim 80 procent.

14

Columns

Kleine bee(s)tjes

De afgelopen weken waren er een aantal nieuwsberichten die me een moedeloos gevoel bezorgden. Het waren niet direct de berichten zelf, als wel de reacties daarop. Of beter geformuleerd: het ontbreken van reacties.

Wat in 1972 al klonk, weerklonk in 2019 opnieuw in het rapport van de IPBES ((intergouvernementeel panel voor biodiversiteit van de VN): we moeten af van het huidige beperkte paradigma van economische groei.

Tegelijk blijft onze regering samen met andere Europese regeringen hameren op groei, want zonder groei geen welvaart, en zonder welvaart geen maatschappelijk draagvlak om de klimaatdoelen te realiseren.

Genadeloos bespreekt Greta Thunberg in haar Ted talk dit gedrag. “We hebben 30 jaar van peptalk en positieve ideeën gehad. En het spijt me, maar het werkt gewoon niet. Want als het dat wel deed, was de uitstoot inmiddels wel afgenomen.” Verder legt ze op indringende wijze uit dat het klimaatprobleem allang is opgelost: we kunnen stoppen met onderzoeken. We moeten gaan doen.

De buxusmot slaat even genadeloos toe, en verovert vanuit het zuiden, heel Nederland. Maakt daarmee ook pijnlijk duidelijk dat onze duurzame voornemens niet ons eigen tuintje aangaan: een rondje internetfora laat een beeld zien van gif spuitende groene vingers. Met als gevolg dat koolmeesjongen sterven in hun nest.

Tuincentra verkopen plantgoed dat zo onder het gif zit, dat insecten er door sterven. Zo komen al die vrolijke balkonbakjes in een heel ander licht te hangen. Mijn lief peuterde voorzichtig enkele spontane viooltjes uit onze tuin, en vulde zo een bak.

Twee jaar geleden ruilde ik mijn elektrische leaseauto in voor een elektrische fiets. Ruim 7000 fietskilometers later, overvalt me niet alleen een moedeloos, maar ook rebels gevoel. Wat doet het er toe? En op internet verlekker ik mij aan een oude liefde: snelle auto’s. Als dan de buurman de buxusmot te lijf gaat, laat mij dan lekker rondcrossen?

Nog een paar weken en dan ontvangen circa 30 Academie studenten hun diploma of certificaat. Als ik aan hen denk, en alle voorgaande groepen, voel ik me gesterkt. Al meer dan 40 jaar inspireert Kraaybeekerhof Academie op allerlei wijze hoe duurzaam leven kan. Niet in strijd met de buxusmot, koolmees of honingbij, maar met elkaar. Gezond en plezierig.

Wat we in ieder geval kunnen doen, is doorgaan en doorzetten!

Ellen J. Folkersma Directeur Kraaybeekerhof Academie

Het paradijs is nog steeds onder handbereik Humane ziekten kun je voorkomen je met een gevarieerd menu van zoveel mogelijk onbewerkte voeding. En ziekten en plagen in landbouwgewassen kun je beheersen door de biodiversiteit te vergroten.

Hoe simpel kan het zijn? Volgens de Leidse professor, internist, hoogleraar diabetes en adviseur verouderingsvraagstukken Hanno Pijl, wordt driekwart van de grote welvaartsziekten (Alzheimer, Parkinson, diverse vormen van kanker, hart- en vaatziekten, diabetes etc) veroorzaakt door een ongezonde leefstijl (dat gaat niet alleen over voeding, maar ook over stress, bewegingsarmoede, slecht slapen, roken en belasting met toxische stoffen) Voeding speelt daarbinnen een grote rol .

Vooral smaakstoffen in bewerkt voedsel ‘misleiden’ volgens Hanno Pijl ons brein. Ofwel zwaar bewerkte voeding wordt door ons lichaam niet ‘herkend’ waardoor de vertering niet goed verloopt en ook het gewenste verzadigingsgevoel niet optreedt. Sommige van zijn diabetes patiënten zijn na 14 jaar behandelingen met tal van medicamenten middels een gezond eetpatroon binnen een paar dagen van de medicijnen af. Voorpaginanieuws zou je zeggen.

Maar de gezonde diversiteit is niet alleen op ons bord en in de landbouw zoek, maar ook in onze economie, waar steeds grotere bedrijven toeleveranciers(zoals bv. Bayer in kunstmest en chemie ) en verwerkers (zoals bv. Unilever) en supermarkten (vult u maar in..) de markt domineren en boeren in een ratrace naar de laagste prijs brengen . De kosten voor de gezondheidszorg en voor de milieuschade zijn dan voor ons.

Ecologie gaat over de wisselwerking tussen organismen en levensgemeenschappen en die laat zich niet leiden door onze economie, wel verstoren. In het versterken van de diversiteit in ons voedselpatroon, in de landbouw en ook in onze economie ligt dan ook het antwoord op tal van maatschappelijke problemen besloten.

Hoe hebben we ooit kunnen geloven in een landbouw die draait om bestrijding met gif? Dat is niet alleen inefficiënt, dat is oliedom kort termijn denken. Vanaf 13 juni gaat er een prachtige film in première onder de titel The Biggest Little Farm over een biodynamisch bedrijf in California, helemaal opgezet vanuit de zoektocht naar een veerkrachtig landbouwsysteem zonder gebruik van gif, maar vanuit het stimuleren van zoveel mogelijk biodiversiteit zodat het systeem zelf oplossingen genereert. Gaat dat zien. Het paradijs is nog steeds onder handbereik.

Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding

Columns

15

B i o d y n a m i s ch e kwa l i te i t

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

Adv Krant van de aarde 101 x 70mm final.pdf

1

20-5-2019

12:05:20

.nl academie gastronomie landgoed

OPLEIDING NATUURVOEDINGSKUNDIGE Informatie Bijeenkomsten

4 mei, 15 juni of 21 augustus Meer weten? kraaybeekerhof.nl

Sinds 1989 toonaangevend in betaalbare, creatieve en duurzame vakanties in de Franse Vogezen

Lekker luieren en een boek lezen of deelnemen aan een van de vele cursussen en workshops met onder andere de thema's: yoga, wandelen, zingen, dansen, keramiek, massage, paarden, kruiden, koken, beeldhouwen, mozaĂŻeken.

Voor kinderen o.a. het Kinderfestival van 12 t/m 16 aug. 2019 Voor algemene informatie en meewerken:

www.ecolonie.eu

Food for thought

De zomer komt eraan. Het seizoen van meloenen en bessen, bospeen, tomaten, sla en boontjes. Bergen met courgettes. Komkommers. De eerste nieuwe aardappeltjes. Allemaal kleurige en smaakvolle groenten en fruit die vers van het land een mooie basis vormen voor veelkleurige gerechten.

Als de gewassen met voldoende water en zon, gebalanceerde aandacht van vogels en insecten en heel veel zorg en liefde van de biologische boer de tijd hebben gekregen om te rijpen, dan hoef je er als (thuis) kok eigenlijk niet veel aan toe te voegen.

Dat kun je vervolgens aan tafel wel doen. Door te genieten van al het moois en lekkers dat van het land komt. Door dit niet vanzelfsprekend te vinden. Filosofeer eens welke invloed de maaltijd op jouw bord heeft op hoe de wereld er uit ziet. Grootse wendingen in de wereldgeschiedenis worden immers vaak veroorzaakt door een optelsom van kleine, op zichzelf niet grootse gebeurtenissen. Gaat jouw bordje het verschil maken? Dat lijkt me mooie gespreksstof voor een zomerse maaltijd in goed gezelschap. Misschien leidt het naast lekker eten tot nieuwe inzichten, stof tot nadenken‌ Ik wens je een fijne zomer!

Merle Koomans Directeur Odin

16

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD

LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap� over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

Fotowedstrijd

Winnende foto

17

Foto: Hilly Lublink

Misschien wel een van de beroemdste landschappelijke plaatjes van Nederland: de molens van Kinderdijk, die als geen ander de eeuwige strijd met het water symboliseren. Tot de vroege middeleeuwen kon het water hier op natuurlijke wijze worden afgevoerd, maar door het steeds intensievere grondgebruik was de veengrond gaan zakken en ontstond ernstige wateroverlast. Pas met de bouw van deze windmolens in 1740 kwam hier een eind aan en kon men het water uit de Alblasserwaard via een stelsel van boezems naar de Lek afvoeren. Kinderdijk is het laagste punt van deze polder en daarom de aangewezen plaats voor deze historische molengang, die in 1997 op de Werelderfgoed van UNESCO is geplaatst.

Samen voor ons Landschap LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreĂŤren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

18

Crowdfunding

Zonnestralen!

Veilig in de zon!

Smakelijke Crowdfunding

Menno Uringa en Loes van Loenen van jammakerij Sjamaan uit Culemborg starten met een smakelijke crowdfunding. De in oktober 2018 gestarte jammakerij zoekt mensen die één of meer Sjamaandelen kopen. Deelnemers verzilveren hun Sjamaandeel na 1 oktober voor een jamabonnement of een cadeaupakket met dezelfde waarde als het inlegbedrag.

Met de voorverkoop kan Sjamaan haar fruit en andere ingrediënten inkopen en haar productielijn verder uitbouwen.

Het gaat om het fruit

Sjamaan jam is anders. Bijvoorbeeld door de verrassende combinaties van fruit en kruiden. Maar ook doordat wij het fruit zelf al bijzonder vinden. Fruit is het snoep van de natuur, vol frisse smaken die je helemaal moet proeven. Daarom doen wij ons best om al die smaak zo goed mogelijk te behouden. En alleen ingrediënten te gebruiken die ook echt iets toevoegen, zonder dat je smaak verliest.

Omdat wij graag zorgen voor de natuur, kiezen we voor fruit en kruiden van bio telers. Zoveel mogelijk uit Nederland. We verpakken duurzaam en mooi. Want zo blijft Sjamaan jam een kadootje. Voor jezelf en de wereld om je heen.

Doe je mee?

Onze missie is om de wereld een beetje mooier te maken door mensen de natuur te laten proeven.

En daar kunnen we wel wat hulp bij gebruiken.

Om voldoende fruit en kruiden in te kunnen kopen voor onze jam hebben we het geld eigenlijk nodig vóórdat we de jam verkopen, niet erna. We zijn dus op zoek naar mensen die in ons en onze missie geloven en een Sjamaandeel nemen.

Sjamaandeel

Een Sjamaandeel kost €100. Daar krijg je vanaf 1 oktober een jamabonnement of een cadeaupakket ter waarde van €100 voor terug. En bestel je een Sjamaandeel vóór 1 augustus dan krijg je bovendien een jamtoren t.w.v. €15 cadeau!

Help je mee?

Koop je Sjamaandeel op www.sjamaanjam.nl of bel 0345-769051.

Wat voel ik mij toch beter in mijn vel als de zon weer schijnt! Energieker, blijer, lekkerder door het licht, de warmte en de zon. Is de zon dan écht zo slecht?

Nee! Integendeel, de zon is heel belangrijk voor een goede gezondheid mits we verantwoord met haar kracht omgaan. In dit artikel wil ik jullie graag uitleggen waarom de zon gezond is en je er niet bang voor hoeft te zijn, mits je je gezond verstand én de juiste natuurlijke zoncosmetica gebruikt.

Afgelopen jaren was er de tendens om de zon als “slechterik” te zien en werd er aangeraden om de zon te vermijden en een sunblock als zonnebrandmiddel te gebruiken. In landen zoals Amerkika en Australië waar men de zon extreem uit de weg ging, is gebleken dat de bevolking op grote schaal last kreeg van depressiviteit een verlaagd immuunsysteem en botontkalking. Een tekort aan vitamine D was de oorzaak. Onder invloed van voldoende zon op de huid maakt het lichaam vitamine D aan. Zonlicht activeert ook goede hormonen wat belangrijk is voor ons slaap/waakritme en ons humeur.

Naast de vitamine D aanmaak is de warmte van de zon ook ontspannend en voedend voor ons lichaam en staat dat korte rokje met bruine benen zo veel leuker dan met witte benen. De zon kunnen we dus zien als goede vriend in plaats van grote vijand die kwaad doet. Maar er is wel een maar!! Het is verstandig om zorgvuldig met de zon om te gaan! De UVB stralen kunnen de huid laten verbranden en als dat te vaak en in ernstige mate gebeurt dan kunnen diverse huidziekten zich openbaren. Met de juiste omgang en goede bescherming is het volop genieten voor lichaam en geest.

In mijn praktijk adviseer ik om de huid rustig aan de zon te laten wennen vanaf de eerste zonnestralen in het voorjaar. Het is geen probleem om in deze periode 15 minuten onbeschermd in de zon te zitten. Als je dit dagelijks doen, maakt de huid pigment aan en dit is de beste bescherming tegen de zon. Als de zonnekracht toeneemt en we echt veel zon hebben dan is het verstandig om een 100% natuurlijke zonnebrandcrème te gebruiken die de zon niet hemelmaal blokkeert.

Gebruik een SPF van maximaal 25, SPF betekend sun protection factor en het cijfer geeft aan hoeveel langer u met zonnecrème in de zon kunt blijven voor er zonnebrand optreedt.

Bijvoorbeeld: u kunt 10 minuten in de zon verblijven voordat u verbrandt. U gebruikt een SPF 15. U kunt dan 10 minuten x 15 in de zon verblijven zonder te verbranden. Dit is uiteraard een benadering. Hoe lang u in de zon kunt blijven hangt immers ook af van uw huidtype.

Het is natuurlijk wel zo dat bij transpiratie en zwemmen de crème gedeeltelijk verdwijnt en is het raadzaam om na het zwemmen opnieuw in te smeren. Een algemeen advies is om de zon te vermijden tussen 11.00 en 16.00 uur wanneer zij op haar sterkst is. Bij onverantwoord zonnen is het krijgen van ernstige huidziekten een zeer grote kans. Met een witte, niet aan zon gewende huid onbeschermd een hele dag in de volle zon vraagt om grote problemen.

Beauty

Daan’s favourites

by Studio Natuurzuiver

Daan Ooteman is holistisch huidspecialiste én voedingsdeskundige. In haar praktijk Studio Natuurzuiver werkt zij met uitsluitend 100% natuurlijke, biologische, duurzame producten. De behandelingen worden met pure aandacht gegeven en hebben huidverbetering en een ultiem wellness gevoel als resultaat. Graag deelt zij haar favoriete producten met je op de ‘natural beauty must-have’ gadget pagina.

Reguliere zonproducten zijn ‘synthetische zoncosmetica’ d.w.z. ze bevatten chemische zonnefilters, deze trekken in de huid en absorberen aldaar de zonnestralen. Zodra deze filters ‘vol’ zijn verliezen zij hun absorptievermogen en kun je verbranden. Een half uur voordat je blootgesteld wordt aan de zon moet je het product aanbrengen en zodra het product is ‘uitgewerkt’ moet je opnieuw smeren. Deze onnatuurlijk zonnefilters zijn bovendien zeer schadelijk voor het milieu met name verwoesten zij het koraal. Om deze reden gaat in Hawaï de overheid de ingrediënten oxybenzone en octinoxate vanaf 1 januari 2021 verbieden.

Naast synthetisch zonnefilters bevatten de reguliere producten ook andere chemische stoffen zoals parabenen en synthetische parfums. Deze chemische stoffen zijn zeer huidonvriendelijk, hormoonverstorend en zéker onder invloed van de warme zon ‘gifbommetjes’ in de huid.

Synthetische UV-filters, zoals Benzofenon-3 (oxybenzon), 3-benzylideen kamfer, 4 methylbenzylideen kamfer (4-MBC), 4,4-Dihydoxybenzofenon, benzofeno en ethylhexylmethoxycinnamaat hebben een hormoonverstorende werking.

Ook bevat reguliere zonnebrand vaak paraffine liquidum/petrolatum/ minerale olie (een restproduct van de aardolie-industrie) wat als kaarsvet een afsluitend laagje op de huid legt. De huid kan onder paraffine liquidum niet ademen, gaat ‘broeien’ en kan hierdoor haar hitte niet kwijt. Een zonallergie wordt hier vaak door veroorzaakt. Naast dat paraffine huidonvriendelijk is, is ze ook milieubelastend omdat het niet in wateroplosbaar is en hierdoor bijdraagt aan de Plastic Soup.

Natuurlijke zoncosmetica is de beste keuze, de ‘mechanische’ zonnebescherming door minerale filters blijven op de huid liggen en weerkaatsten de zonnestralen. Veel gebruikte natuurlijke zonnefilters zijn zinkoxide en titaniumdioxide. Een veelgehoord ‘nadeel’ van natuurlijke zonproducten dat deze vaak een ‘witte waas’ op de huid achterlaten. Gelukkig ontwikkelen producenten de producten tegenwoordig zo goed door dat dit nadeel tot een minimum beperkt is.

Een zeer groot voordeel van natuurlijke bescherming filters is dat ze puur natuur zijn, op de huid blijven liggen en ze direct na het aanbrengen hun beschermende werk doen. Bovendien bevat natuurlijke zoncosmetica koudgeperste plantaardige oliën die de huid laten ademen, voeden en voorzien van vitamine E. Vitamine E heeft een anti-oxidatieve werking dat de cellen beschermd tegen vrije radicalen.

Na het zonnebaden is het belangrijk om de huid van top tot teen te verkoelen en te hydrateren met een aftersun. Uw stralende bruine kleurtje blijft zo langer behouden en uw huid blijft stralend.

Veel zon, strand, zee, meer, tuin & natuur plezier!

Zonnegroet,

Daan Ooteman www.studionatuurzuiver.nl

1. Sun Safe!

NIEUW! Wat fijn dat er weer een écht puur natuurlijk zonbescherming product op de markt is zónder extreem witte waas.

De geur is subtiel, de flacon praktisch in 75 ml (ideaal in de handbagage!) en 150 ml en verkrijgbaar in SPF 15 en 30.

Geschikt voor elk huidtype voor zowel gezicht als lichaam.

Sun Safe SPF 15 - 75 & 150 ml verkrijgbaar bij www.theohmcollection.nl

2. Lip suncare

Een (h)eerlijk zonneproduct speciaal voor de tere huid van en rondom de lippen. Deze transparante zonbescherming biedt bescherming, hydratatie en helpt schrale en droge lippen voorkomen. Doordat dit product goed en snel intrekt is deze ideaal in combinatie met een lipstick.

Argan Bio Sun Lip Care SPF 10 – 10 ml verkrijgbaar bij natuurwinkels en -drogisterijen

3. Aftersun

Edelweiss After Sun Lotion verkoelt de huid, herstelt de vochtbalans en zorgt voor een langdurige, natuurlijke, bruine teint. De lotion smeert gemakkelijk uit, trekt snel in en plakt niet. Een summer must-have!

Edelweiss After Sun lotion – 200 ml verkrijgbaar bij natuurwinkels en -drogisterijen

4. Dé S.O.S. remedie!

Deze pure hoog geconcentreerde aloë vera gel is dé S.O.S.-remedie bij zonnebrand, jeuk, insectenbeten of elk ander huid disbalans dat kalmering, verkoeling en reparatie vraagt. Deze neutrale gel verbetert het vochtgehalte, verzorgt en verfrist de huid waardoor zij weer zacht en soepel wordt. Aloë vera gel mag in geen toilettas/badkamerkastje ontbreken!

Aloë Vera Gel – 150 ml verkrijgbaar bij Erica Kruiderijen en www.erica.eu

5. Gezond met zonlicht!

Eén van mijn favoriete boeken! Helder, praktisch met voldoende diepgang geschreven. Hoe je met behulp van de zon het immuunsysteem van je lichaam in topconditie kunt houden. Zonlicht als natuurlijke remedie voor lichaam en geest! Een must-read voor éénieder die graag een ander licht wilt laten schijnen op de meningen over de zon.

Gezond met zonlicht, auteur Andreas Moritz. Verkrijgbaar bij bol.com

19

20

Interview

Congolees leeft American Dream met hulp van NOS-verslaggever Martijn Bink Tekst: Sjors Beukeboom

Het journalistieke vak is vluchtig, als je het NOS-verslaggever Martijn Bink, vraagt. “Als journalist kom je en ga je weer. Na je werkdag drink je een glas, doe je een plas en alles blijft zoals het was.” Zo dacht Bink ook dat het in Congo zou gaan, toen hij in 2005 daar de Nederlandse generaal van de vredesmacht van de Verenigde Naties portretteerde. Maar tijdens de filmdagen kwam hij in contact met de Congolese jongen Rafiki Assumani. Voor een keertje bleek de journalistiek niet zo vluchtig als anders. Dit is hun verhaal.

Op reportage

“Het was een bijzonder gegeven. Een Nederlandse generaal, Patrick Cammaert die de vredesmacht van de Verenigde Naties leidde in Congo. Er zat verder namelijk geen enkele Nederlandse militair in dat leger”, zegt Martijn Bink op de redactie van de NOS. Op de derde verdieping van het gebouw op Hilversum Media Park huist de binnenlandredactie, waar hij naast zijn rol als verslaggever voor de NOS-Journaals ook geregeld te vinden is. “Vooral voor het monteren van de reportages”, zegt hij. Op zijn computer tovert hij de reportage uit Congo tevoorschijn, die hij in 2005 voor het Jeugdjournaal maakte. Daarin verschijnt een ogenschijnlijk doodnormale, zeventienjarige jongeman. Rafiki Assumani heet hij.

“Kijk, dat is hem”, wijst Bink naar het beeldscherm.

Daarop is een kinderziekenhuis te zien, waar kinderen liedjes zingen en samen met non-profitorganisatie War Child een cd opnemen. “Rafiki was daar dus ook.

Hij wilde heel graag zijn zegje doen en mijn cameraman en ik hebben hem toen gefilmd.”

“Hij vertelde dat hij voorzitter was van het jongeren-

parlement van Bufaku, de hoofdstad van het oostelijke deel van Congo. Ik vond hem begaan met zijn leeftijdsgenoten, intelligent en zeer welbespraakt. Hij had van dat hele mooie ‘Schoolfrans’. Rafiki vertelde hoe hij de toekomst van zijn land zag en wat er moest gebeuren. Congo werd in de tijd geteisterd door narigheid. Er waren bijvoorbeeld heel veel van de rebellen uit Rwanda naar het oostelijke deel van Congo gevlucht, waardoor ook daar een burgeroorlog woedde.

Maar toen ik er draaide was de situatie relatief iets veiliger.” Na het draaien voor de reportage gaf Bink zijn emailadres aan Rafiki.

Droom

Bink was net een paar dagen thuis toen hij een mailtje kreeg van Assumani. “Je komt zo ontzettend veel mensen tegen op zo’n reis. Sommigen spreek je even, maar daarna ga je weer verder. Zo vluchtig is het vak journalistiek nou eenmaal. Ik dacht na die reis nog af en toe aan hem en ik was toch best verrast toen ik dat mailtje opende”, weet Bink nog. “Hij gaf mij updates over wat hij daar meemaakte.”

“Hij was duidelijk in die mailtjes. Hij had een droom.

Dat hij wilde studeren in de hoofdstad Kinshasa. Een bachelor wilde behalen. Dat hij civiel ingenieur wilde worden. Dat hij in Zuid-Afrika een master wilde behalen. Dat hij in Verenigde Staten wilde gaan werken.

En dat hij een bestaan wilde opbouwen.”

Volgens Bink sprankelde doorzettingsvermogen uit die mailtjes. “Ik vond het ook wel een mooie droom, zeker na een indrukwekkende reis die ik naar Congo gemaakt had. Congo was een prachtig land, maar dat zo verschrikkelijk kapot gemaakt was. Ik wilde iedereen wel helpen daar, maar dat kan ik niet. Ik besloot Rafiki te gaan helpen.”

‘Waar gaat dit eindigen?’

Alle communicatie verliep in eerste instantie in het Frans. Maar Assumani leerde Engels en ging later vaker in het Engels schrijven. Een paar keer per maand hadden de twee contact. En iets vaker als Assumani niet financieel niet rondkwam.

“Af en toe ondersteunde ik Rafiki met geld”, vertelt Bink. “Dat ging destijds nog via de Western Union, waar ik in Nederland bij de bank contant geld moest

Interview inleveren. Dan kon hij later bij een vestiging in Congo het ophalen.”

Elke keer als hij geld stortte, dacht Bink: ‘waar gaat dit eindigen?’ Want Bink dacht dat zijn dromen en ideeën veel te groot waren. Assumani kwam namelijk uit een straatarm gezin, met broertjes en zusjes die niet naar de middelbare school konden. “Rafiki was ervan overtuigd dat hij aan de armoede ging ontsnappen, maar ik vond het tegen het onrealistische aan”, zegt Bink.

Bink probeerde de dromen van Assumani daarom iets te temperen. Maar de Congolees had gedetailleerde plannen en langzaam maar zeker raakte Bink ook overtuigd dat het zou lukken. Hij betrapte zichzelf erop dat hij steeds vaker in de dromen van Rafiki meeging. Zeker als de Congolees weer een stap in de richting van het realiseren van zijn droom gezet had.

Bink richtte met vrienden, familie en kennissen een studiefonds voor Assumani op. Zo haalde hij meer geld op, om Rafiki te ondersteunen. Ook andere NOS’ers deden mee in het fonds.

Kerstpakketten

Het was inmiddels december, een periode waarin NOS’ers kunnen kiezen tussen een kerstpakket enerzijds, of een VVV-bon anderzijds. “Veel van die bonnen worden nooit ingeleverd, dus schreef ik in een mailtje naar al mijn collega’s over Rafiki”, vertelt Bink. “Collega’s konden hun bon bij mij inleveren zodat het geld in het studiefonds kwam. Met het VVV-hoofdkantoor had ik namelijk een deal gemaakt, dat ik alle bonnen kon inruilen voor geld voor Rafiki.”

Bink kreeg ruim vijftig van die cadeaubonnen à 45 euro per stuk. Zo legde hij een potje voor Assumani aan. Als eerste betaalde Bink zijn collegegeld voor de universiteit van Kinshasa en daarna maakte hij geld over zodat Assumani dure studieboeken van de leraren kon kopen en examens kon doen. “Daar moest hij wel voor betalen”, vertelt Bink, “want het systeem was zo corrupt dat er voor elk certificaat ook wat steekpenningen naar de professoren moesten.”

Verenigde Staten

Langzaam maar zeker vorderde Assumani met zijn studie. Hele hoge cijfers kreeg hij niet – die kregen alleen de kinderen van de professoren – maar de certificaten haalde hij wel. In het laatste jaar filosofeerde Rafiki over het vervolg. Zijn droom was tenslotte nog niet voltooid. “Hij kwam weer met een heel gedetailleerd plan, over een master Computer Science in Johannesburg. Als een idioot rondde hij zijn studie in Kinshasa af. Even snel had hij zijn master Computer Science op zak. Toen kwam hij met zijn volgende ambitieuze plan. .”

Assumani wilde naar Amerika, naar de North Dakota State University in Fargo. “Vergeet het maar”, dacht Bink, die hem mailde om iets te verzinnen dat wel haalbaar was. Binnen de kortste keren had hij een mailtje terug. Assumani wilde niet opgeven, maar vertelde dat hij er voor ging.

“Ik heb toen nog in Europa gekeken voor beurzen”, vertelt Bink. “Maar uiteindelijk heeft hij wonderwel de beurs van die State University gekregen. Iets waar ik hem niet mee geholpen heb. En zo ging hij studeren

in Fargo, één van de koudste plekken in Amerika. Ik heb hem nog oude skijassen gestuurd, want hij kwam daar met moederziel alleen, met slechts één rugzakje, aan.”

The American Dream

Het contact met Congo verloor Rafiki niet, ook niet toen hij in de Verenigde Staten studeerde. Hij bleef altijd politiek betrokken bij het land. De studie in Fargo liep als een trein. Op privégebied ging het ook goed in Amerika: hij ontmoette een Nigeriaanse op de universiteit en ging later met haar samenwonen.

De Verenigde Naties nodigden Assumani op een gegeven moment uit voor een toespraak over Congo in het hoofdkantoor. Daarnaast ging de Congolees stagelopen bij de grote landbouwmachinefabrikant John Deere, waar hij bleef hangen en nu fulltime werkt.

Met zijn vrouw heeft hij inmiddels een kindje van één maand oud.

Laatst was Assumani onderweg voor een werkafspraak voor een paar uur in Amsterdam. “Toen heb ik hem weer gezien”, vertelt Bink. “Een 17-jarige jongeman was veranderd in een volwassen kerel. Dat was heel bijzonder. We hebben koffie gedronken en ik heb hem Amsterdam laten zien. We hebben mooi kunnen praten en hij had cadeautjes voor mijn dochters meegenomen.” Ook nu hebben de twee nog contact.

Hij volgt het Europese voetbal op de voet. Tijdens Ajax-wedstrijden in Champions League zitten we samen te appen”, lacht Bink.

21

22

Interview

Congo

Assumani heeft nog steeds het idee dat hij iets terug wil doen voor Congo. “Hij wil nog een keer terug”, zegt Bink. “Hij is één keer terug geweest naar zijn moeder, in 2018, toen hij voldoende gespaard had.

Hij had het niet tegen zijn moeder gezegd en kwam destijds dus als een verrassing in het huis waar hij opgegroeid is. Maar hij vertelde dat hij in die dertien jaar het land ontgroeid is. Het zou mij niet verbazen als hij ooit nog eens met een indrukwekkend plan komt om Congo te verbeteren.”

Het verhaal van Rafiki:

“Ik kwam Martijn in 2005 in Congo tegen. Hij kwam naar het kinderziekenhuis voor zijn reportage over de oorlog in mijn land. Ik was destijds de vice-president van de Peace and Child Protection Commission van het Children’s Parliament of Congo. Daarnaast was ik de hoofdredacteur van een jongerenmagazine, La Voix de La Jeunesse du Kivu, dat financieel ondersteund werd door War Child Holland.”

“Nadat hij mij geïnterviewd had, drukte hij mij op het hart om positief te blijven, ondanks dat de situatie waarin wij leefden vreselijk was. Ik was onder de indruk van zijn kennis en interesse in de onschuldige kinderen en kindsoldaten in Congo. Na het interview gaf hij mij zijn e-mailadres en ik heb hem toen hij weer thuis was voor het eerst gemaild.”

“Ik was blij toen hij reageerde en hij was zo sympathiek als ik vertelde over mijn leefsituatie en de situatie in Congo. Ik zat destijds in mijn laatste jaar van de middelbare school, maar zonder geld om naar de universiteit te gaan. Mijn vader kon ook niet helpen, want hij was al vier jaar vermist omdat hij gegijzeld was door een rebellengroep. Ik verloor langzaam hoop in een goede afloop, maar Martijn motiveerde mij om mijzelf verder te ontwikkelen. Hij was één van de enigen die in mijn mogelijkheden geloofde.”

“Toen ik mijn middelbare school afrondde, zette Bink een fonds op zodat ik naar de universiteit van Kinshasa kon. Met zijn hulp ging ik Wiskunde en Computer

Science studeren. Het was lastig studeren, omdat heel veel professoren heel corrupt waren. Martijn raadde mij daarom aan om aan mijn Engels te werken zodat ik naar Zuid-Afrika zou kunnen gaan. Hij betaalde volledig het collegegeld van één van de beste Engels-scholen van het land.

“Ik ben naar Zuid-Afrika gegaan en ik heb daar vervolgens gesolliciteerd bij de North Dakota State University. Ik kreeg een flinke scholarship om daar een master te gaan volgen. Ik woon nu tien jaar in de Verenigde Staten en werk bij een bedrijf waar ik vroeger alleen maar over kon dromen. Ik ben nu software engineer en ik maak applicaties voor smartphones.

Vorig jaar besloot ik om voor het eerst weer eens terug te gaan naar Congo, om mijn familie en vrienden te zien. Een stop-over plande ik in Amsterdam, om Martijn weer te zien.”

“Het was fantastisch om hem weer te zien. Hij is de man die mij financieel en moreel ondersteunde. Hij heeft mij als persoon gevormd zoals ik nu ben. Ik geniet van Amerika, van mijn zoon en van het familieleven. Ooit wil ik weer terug naar Congo, maar niet nu. Ik wil financieel gezond worden om daarna mijn land te helpen opbouwen. Ik wil vanuit de Verenigde Staten investeren in technologiebedrijven en ziekenhuizen, bijvoorbeeld door hen te helpen met interneten elektriciteitsaansluitingen. Mijn politieke interesse is nog niet verdwenen en ik heb voldoende plannetjes die momenteel in mijn hoofd aan het ontwikkelen zijn.”

Vegan recept

23

Beercan cabbage Tekst en beeld: Lisette Kreischer

Wil je écht indruk maken tijdens de BBQ, ga dan voor dit beestachtige recept. Neem een kool, verwijder de bodem en zet hem op je favoriete blik bier. Smeer BBQ-saus over het gevaarte en gril tot hij smaken vertoont die je nooit eerder bij kool had kunnen voorstellen. *Je hebt hiervoor een BBQ met deksel nodig.

VOOR 6 PERSONEN • 1 mooie grote kool (witte kool, rodekool, spitskool) • 1 blik bier van 330 ml • versgemalen zwarte peper en zeezout • 500 ml passata • 3 el lichte sojasaus of shoyu • 7 el keukenstroop • 1 tl gemalen piment of kruidnagel • 1 tl korianderzaad • een flink stuk verse gember • 2 tl knoflookpoeder • 1 tl uienpoeder • 1 tl gerookte-paprikapoeder • chilipoeder naar smaak Steek de BBQ aan. Verwijder eventuele lelijke, viezige bladeren van de kool. Snijd waar de stam zit een vierkant gat in de kool.

Je schept het gat makkelijk uit met een stevige lepel en/ of een scherp mes. Zorg dat het bierblik in het gat past.

De kool moet zeker tot halverwege over het blik zakken.

Bewaar 3 eetlepels van het bier voor de saus. Bestrooi de binnenkant van de kool met peper en zout en zet de kool op het geopende bierblik.

Maak nu de saus door de rest van de ingrediënten te mengen met de 3 eetlepels achtergehouden bier. Zet de kool op de heetste plek op de BBQ, of nog beter: meteen tussen de kolen.

Smeer de kool in met de saus en zet het deksel op de BBQ. Smeer de kool elke 20 minuten opnieuw in met de saus. Check met een prikker of puntig mesje of de kool klaar is; dit zal zeker 1 uur duren. Hak het gevaarte aan gort, bestrooi het met extra peper en zout en serveer het als pulled ‘pork’ op een broodje met vegan mayo of als side veg.

Over Lisette Kreischer | The Plant Pharmacy Lisette Kreischer is een van de grondleggers van de vegan-beweging in Nederland. Ze is co-founder van de inmiddels befaamde Dutch Weed Burger en heeft tien succesvolle (kook)boeken op haar naam staan, waaronder Ecofabulous koken in alle seizoenen, het succesvolle en internationaal bekroonde Groente uit zee en haar meest recente Man.Eat.Plant. Haar liefde voor de geneeskrachtige plantenkeuken en voor al dat leeft draagt zij uit middels haar boeken, verhalen en fotografie. www.lisettekreischer.com Maartje Borst is vegan chef in hart en nieren. Sinds een aantal jaar runt zij in Amsterdam haar zaak Koffie ende Koeck waar allerlei bijzondere plantaardige lekkernijen worden geserveerd. Botanische geuren en smaken verrijken haar creaties en haar bijzondere visie op de wereld en het leven zie je terug in haar overheerlijke recepten. www.koffieendekoeck.nl Deze brute Beercan Cabbage komt uit het stoere vegan kookboek Man.Eat.Plant..

Speciaal voor dit vernieuwende werk slepen Lisette Kreischer (vegan inspirator) en Maartje Borst (vegan chef) hun messen en stookten zij het vuur hoog op om gezamenlijk eens en voor altijd aan de wereld te laten zien hoe je planten verdomd lekker kunt bereiden, voor alle gelegenheden, voor alle lekkerbekken. Tevens posten zij iedere week een recept op www.maneatplant.com

24

Mode

Foto: Fraenck

Duurzame mode van dichtbij Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: A Part Of, Fraenck en Qnoop.

Duurzame mode is te zien op catwalks over de hele wereld. Maar ook op Hollandse bodem worden verantwoorde collecties gemaakt. De Krant van de Aarde selecteert de merken, initiatieven en trends die ertoe doen.

Chanel Trapman reisde vier jaar lang door heel Nederland om koplopers in duurzame mode te interviewen. Haar documentaire The Positive Chain of Change brengt een rijke schakering aan initiatieven in beeld. Aan bod komt bijvoorbeeld de Fair Wear Foundation, een van oudsher Nederlandse organisatie die zich inmiddels wereldwijd inzet voor eerlijke arbeidsomstandigheden in de textielindustrie. Maar ook Enschede Textielstad, dat de textielindustrie in Oost-Nederland nieuw leven inblaast. Dankzij dit initiatief van Annemieke Koster kunnen Nederlandse modemerken duurzame stoffen gebruiken die lokaal zijn geproduceerd. Dat scheelt heel veel reiskilometers - en dus CO2-uitstoot. Ter illustratie: de gemiddelde jeans heeft 64.000 kilometer over land en zee gereisd - en is in dertien landen geweest - voordat deze bij ons in de winkel ligt.

belasting en het grondstoffenverbruik van nieuwe productie.

In The Positive Chain of Change passeren ook initiatieven de revue die ons als consumenten praktische handvatten geven om onze garderobe te verduurzamen. Bijvoorbeeld kledingbibliotheek Lena in Amsterdam, waar je kleding kunt lenen in plaats van kopen. Het bibliotheeksysteem verlengt de levensduur van kleding - en vermindert daarmee de milieu-

De plantaardige materialen zijn niet alleen populair onder vegans, maar ook met het oog op duurzame alternatieven voor katoen en polyester. Restvezels uit de productie van bijvoorbeeld suikerriet en rijst worden verwerkt tot zachte stoffen zoals viscose, modal en lyocell. Het hippe sneakermerk Veja maakt bijvoorbeeld diervrij leer van maisafval.

De vele merken, initiatieven en projecten die langskomen in The Positive Chain of Change zijn eigenlijk nog maar een topje van de ijsberg. In Nederland is steeds meer duurzame mode te vinden. Drie trends die zich niet alleen internationaal aftekenen, maar ook in ons eigen land worden opgepakt.

1. Vegan

Er zijn naar schatting 50.000 tot 70.000 vegans in Nederland. Een groeimarkt, waarop modemerken slim inspelen met bijvoorbeeld vegan schoenen, tassen en andere items die van oudsher van leer worden gemaakt. Daarnaast is er een keur aan plantaardige alternatieven voor bont, zijde en wol.

Er zijn ook steeds meer modemerken die volledig vegan zijn. Neem Noumenon. Ontwerpster Dena Simaite, die aan het Amsterdam Fashion Institute studeerde, startte het label in 2016 met de missie om eerlijke, diervriendelijke must-haves te maken. In de collecties, die in Europa worden geproduceerd, staan stoffen zoals linnen, biologisch katoen centraal. Onder het motto from couch to coat maakt Noumenon ook unieke jasjes van oude meubelstoffen.

De tweeling Abigail en Lavinia Bakker zijn al jarenlang op een missie om heel Nederland aan de duurzame kleding te krijgen. Met het vegan modelabel Goat Organic Apparel en twee winkels in Amsterdam laten ze zien dat milieu-, mens- en diervriendelijke kleding mooi en betaalbaar is. In de Geitenwollenwinkel en Goat Store verkopen de zussen Bakker de collecties van hun eigen merk ĂŠn andere duurzame pioniers uit Nederland, zoals MUD Jeans, Kings of Indigo en Qnoop. De makers van Qnoop hebben een duurzame oplossing voor het probleem van sokken die in de wasmachine kwijtraken. Elk paar kan met een speciaal knoopje aan elkaar worden gemaakt. De sokken en kousen zijn trouwens ook verantwoord gemaakt van biologisch katoen.

25

Mode

Hollandse meesters van nu

Nederlandse modemerken zijn druk bezig met innovatieve technologie. Zo zijn de Nederlandse Lotte Vink en Deense Kasper Brandi Petersen de bedenkers van Labfresh, dat overhemden en t-shirts verkoopt die vlek- en geurafstotend zijn. De kleding is gemaakt van biologisch katoen dat zodanig is bewerkt dat vloeistoffen en bacteriën er niet in doordringen. Daardoor kunnen vlekken makkelijk van de stof worden verwijderd en blijft het materiaal ook na enkele dagen dragen lekker fris. De duurzaamheid heeft te maken met het feit dat de kleding minder vaak hoeft te worden gewassen, wat water en energie bespaart.

Bovendien gaat kleding dan langer mee - wassen is de belangrijkste oorzaak van slijtage. Daarnaast worden de collecties eerlijk gemaakt in Europese fabrieken.

Foto: Qnoop

2. Circulair

Op dit moment krijgt ongeveer één procent van alle kleding die wereldwijd wordt afgedankt een nieuwe bestemming. Het overgrote deel komt terecht in afvalverbrandingsovens. Een veelzeggend cijfer: alleen al in Europa komen jaarlijks 640 miljoen spijkerbroeken bij het vuilnis terecht. Daarom staat hergebruik van textiel hoog op de agenda. Circulaire productie gaat hierin een stap verder: in een circulair modesysteem worden alle grondstoffen volledig hergebruikt zonder dat er afval bij ontstaat. Een vergezicht? Merken zoals MUD Jeans en Loop.a.life laten zien dat het al kan.

Ook andere Nederlandse merken brengen inmiddels de mooiste creaties van oude materialen op de markt.

De praktische tassen van het Arnhemse merk Fraenck zijn volledig gemaakt van gerecyclede materialen, waaronder tweedehands vegan leer. Zo worden voor de binnenvoeringen reststoffen gebruikt en zijn de hengels gemaakt van oude autogordels.

Bij Blue Loop worden nieuwe shirts, sweaters, spijkerbroeken, tassen en accessoires gemaakt van gerecyclede jeansgarens. Oude spijkerbroeken worden eerst in Twente tot fijne vezels verwerkt, die vervolgens in Italië worden gesponnen tot nieuwe garens.

Deze worden uiteindelijk, met toevoeging van hergebruikt wol, geweven tot nieuwe kledingstukken.

Bij elk kledingstuk in de webwinkel van Blue Loop staat aangegeven hoeveel gerecycled materiaal er in is verwerkt - en wat dit bespaart aan waterverbruik in vergelijking met nieuwe kleding.

Bij het Amsterdamse label Joe Merino zijn truien te vinden die voor honderd procent uit gerecyclede garens bestaan. De collectie met de veelzeggende naam Joe Circular is gemaakt in samenwerking met Loop.a.life, dat oude wollen kleding in Nederland inzamelt, sorteert en tot nieuwe garens omtovert. De kleuren van Joe Circular ontstaan automatisch door het handmatige recycleproces, dat kleding op kleur sorteert en verwerkt. Daarmee bespaart de productie van een Joe Merino trui een heleboel water, energie en chemicaliën die normaal gesproken nodig zijn om kleding te verven.

Foto: A Part Of

3. Luxe

De tijd dat we duurzame mode associeerden met geitenwollensokken ligt ver achter ons. Eerlijke en milieuvriendelijke kleding is fashionable en allerminst wars van trends. Sterker nog, zelfs luxemode heeft steeds vaker een groen tintje.

Neem het Nederlandse duo Rushemy Botter en Lisi Herrebrugh, dat sinds vorig jaar aan het creatieve roer staat van het iconische Franse modehuis Nina Ricci.

De ontwerpers hebben ook een eigen (mannen)modelabel, Botter. Vogue omschreef de collecties van Botter als “een mix van streetwear, haute couture en geestige details”. Ook duurzaamheid past binnen de filosofie van het merk. Een groot deel van de hoeden, sjaals en jacks is gemaakt van gerecycled plastic.

Ook ontwerpster Marcha Hüskes combineert luxe design met duurzame ambities. Onder de noemer Marcha brengt de ontwerpster tijdloze collecties op de markt die goed met elkaar te combineren zijn.

Mindful luxury, zoals het wordt omschreven. Ook in de materiaalkeuze speelt duurzaamheid een rol: er zijn bijvoorbeeld items van vegan leer.

Zelf je unieke creatie maken? Ook dat kan tegenwoordig duurzaam. Bijvoorbeeld bij De Steek in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt. Op deze duurzame hotspot bevinden zich een naaicafé waar je aan eigen projecten kunt werken, een ruimte waar je workshops en cursussen over duurzame mode kunt volgen en een winkel met biologische stoffen en restmaterialen. Jonge ontwerpers begeleiden het naaicafé, de workshops en de cursussen. Zo leer je er over traditioneel vakmanschap, maar ook over de nieuwste technieken en materialen. De initiatiefneemster van De Staak, Natalie de Koning, was eerder het brein achter I Am Nold, dat hippe naailessen organiseert, en PULP, dat biologische stoffen en restmaterialen verkoopt voor hoogwaardige kledingproducties. In De Steek komen deze invalshoeken samen. Dat maakt het voor ons als consumenten extra aanlokkelijk om met een duurzame garderobe aan de slag te gaan.

Ook de accessoires in Nederland kunnen duurzaam

Kleding en schoenen die we in Nederland inleveren bij textielbakken komen vaak terecht in ontwikkelingslanden. Maar daar zitten ze niet altijd op onze afdankertjes te wachten. Het jonge Nederlandse bedrijf FastFeetGrinded is op een missie om onze oude sportschoenen te recyclen.

Afgedankte gympies, sneakers en andere sportschoenen worden verpulverd tot een granulaat, waarvan nieuwe producten kunnen worden gemaakt. Het gaat om nieuwe sportschoenen, maar ook om vloeren van speeltuinen, sportvelden en atletiekbanen. Dit alles onder het motto: run, return, recycle.

Een ander bijzonder voorbeeld van upcycling is de collectie unieke broches van A Part of Accessories. De buttons zijn gemaakt met stoffen die zijn overgebleven bij de productie van het duurzame modemerk By Sanne Jansen.

26

Sport

Kaj Hendriks, topsporter en student Roeivereniging Triton bezorgt Utrecht een feest dat 52 jaar niet gevierd kon worden.

Tekst: Sjors Beukeboom | fotos: Ellen de Monchy

Ze hebben er lang op moeten wachten. Meer dan een halve eeuw om precies te zijn. Maar dit jaar pakte de Utrechtse roeivereniging Triton dan eindelijk weer de titel in de Varsity, de belangrijkste wedstrijd voor Nederlandse roeiverenigingen.

“We hebben een vloek doorbroken en dat is een enorme opluchting”, zeggen Olympiër Kaj Hendriks en zijn coach Niels van der Zwan over die unieke overwinning.

Halve eeuw

52 jaar zat er tussen de laatste en de nieuwste overwinning van Triton in de Varsity. Hij kan het lange wachten wel verklaren. “Om de Varsity te winnen, heb je minstens vier roeiers nodig die op nationaal topniveau kunnen presteren. Het heeft heel lang geduurd tot er meer dan vier roeiers van Triton dat niveau hadden. IJzersterke roeiers, bij welke vereniging dan ook, komen en gaan in golfbewegingen. De golfbeweging van Triton was de laatste jaren helaas een trage golf.”

Drie jaar geleden stapte Hendriks samen met de begeleiding van Triton in een meerjarig traject.

Een traject met als doel tot een winnende Vier te komen en die belangrijke titel eindelijk weer eens

naar Utrecht mee te nemen. Hendriks was vanaf het begin van het traject tot op het bot gemotiveerd.

Ondanks dat er medailles van EK’s, WK’s en Olympisch brons in zijn medaillekast hangen, miste nog de ene plak met zijn vereniging.

“We zijn door de jaren heen zo vaak tweede geworden”, zegt Triton-coach Niels van der Zwan, zelf olympisch goud in 1996, die de Vier door de jaren heen begeleidde. “Ook de afgelopen twee jaar pakten we tweemaal zilver. Nu hebben we eindelijk gewonnen.”

Euforie en opluchting

Naast enorme euforie zijn Hendriks en Van der Zwan ook enorm opgelucht. “Er is een last van

onze schouders gevallen”, zegt Van der Zwan.

“De Varsity is de belangrijkste wedstrijd om je roeivereniging, je universiteit en je stad te vertegenwoordigen. Daar komt bij dat Triton al decennialang de Varsity organiseert. Vele leden en oud-leden hebben jarenlang uitgekeken naar het moment dat Triton de Varsity weer eens ging winnen.“ Volgens Hendriks is er een vloek doorbroken.

“Jarenlang heb ik keihard gewerkt en geprobeerd om de Varsity te winnen. Elke dag zag ik bij ons in het clubhuis een bord met de tekst ‘Voor alles het Hoofdnummer’, verwijzend naar de race der Oude Vieren. Het is een enorme opluchting om eindelijk weer eens onze thuiswedstrijd te

Sport winnen.”

Hoe belangrijk deze overwinning was, bleek wel uit de euforie onder leden en oud-leden na afloop. Een tsunami aan vreugde golfde over het AmsterdamRijnkanaal in Houten, mede door alle Triton-fans die uit enthousiasme het water in sprongen. Er kwam na afloop van de wedstrijd heel wat op de winnende Vier af. Eerst een koetstocht door de stad, daarna een receptie in het Academiegebouw en tot slot een Janskerkhof in Utrecht vol met mensen die Hendriks en zijn kompanen toejuichten. Het werd een groots feest om de titel, waar zo lang op verheugd werd, extra kracht bij te zetten.

“Ik ben bereid om heel ver te gaan om mijn doelen te bereiken” Studentenimago

Roeiers, Triton-leden en oud-roeiers, iedereen kwam in dolle vreugde op dat plein in Utrecht bij elkaar.

“De sfeer was uitstekend”, zegt Van der Zwan na afloop. “Beeld je maar eens een feest in dat 52 jaar niet georganiseerd heeft mogen worden.”

Hoe laat Hendriks en andere topsportroeiers het die avond gemaakt hebben is onbekend. Het is wel te verwachten dat het één van de enige feestjes dit jaar was. Ondanks dat roeien bekend staat als een studentensport, presteert de landelijke toproeiers op wereldniveau. Tijdens de Olympische Spelen van 2016 won Hendriks samen met zeven andere Nederlandse roeiers nog een bronzen plak en daar heeft hij de afgelopen jaren veel voor moeten doen en laten.

Weinig slaap en veel alcohol

“Ik ben bereid om heel ver te gaan om mijn doelen te bereiken, zowel met het Nederlandse team met als doel de Olympische Spelen, als met mijn vereniging met als doel de Varsity. Een doorsnee studentenleven, met een combinatie van weinig slaap en veel alcohol heb ik nooit geambieerd. Daarnaast is die combinatie funest voor topsportprestaties. Ik heb geen feestjes nodig voor gezelligheid en ik vind het na al die jaren topsport nog steeds heerlijk om ’s ochtends fris en fit op te staan en te gaan trainen.

Ik heb altijd voldoende lol met ploeggenoten gehad om te kunnen stellen dat mijn topsportcarrière een prachtige studententijd nooit in de weg heeft gezeten”, zegt Hendriks.

Hendriks’ coach Van der Zwan beaamt die gedreven topsportmentaliteit van Hendriks. “Ik heb hem nooit bij de les hoeven houden. Kaj is zo’n ervaren roeier dat hij precies weet hoe hij zijn topsportcarrière moet combineren met andere activiteiten. Kaj heeft bijvoorbeeld in de afgelopen maanden naast de voorbereiding op de Varsity gewoon zijn coschappen gelopen, ter afronding van zijn studie.”

Volgens Van der Zwan kan je prima studeren combineren met een topsportersbestaan, zolang je maar de juiste keuzes maakt. “Het is trainen, studeren, wedstrijden roeien, veel rust pakken en af en toe een feestje. Als je elke week wil feesten, dan houd je het niet vol. Maar zo’n geweldig feest als we vierden na het winnen van de Varisty, die mag je ook als topsporter niet missen.”

Het winnende Triton team bij de huldiging op het Janskerkhof vlnr, vbnb: Niels van der Zwan, Harold Langen, Kaj Hendriks, Jacob van der Kerkhof, Jakub Grabmuller, Thijs Hingstman, Fiep Warmerdam, Coen Eggenkamp.

Foto: Fred Prang

27

28

Agenda

Agenda Tekst: Yvonne Koop

Duurzame week Utrecht 15 t/m 22 juni De Duurzame Week in Utrecht, die dit jaar voor de vierde keer wordt georganiseerd, is een stadsbreed groen festival waarop zowel particulier als beroepsmatig geïnteresseerden alles kunnen leren over het ontwikkelen en verdiepen van een duurzame levensstijl. In acht dagen tijd zijn zo’n zeventig veelal gratis evenementen te bezoeken rondom de thema’s voeding, wonen, omgeving, reizen en consumeren.

Ter gelegenheid van het festival staat op de Neude een grote kas. Hier is naast een doorlopend programma gelegenheid voor een hapje of drankje.

Daarnaast is er verspreid over de stad van alles te doen. Zo is er advies te krijgen over het verduurzamen van de woning en worden er een duurzame pubquiz, een natuurwijnproeverij en een workshop duurzame kleding gehouden. Ook kun je meedoen aan een ‘afvalrace’. Of woon een minilezing over treinvakanties bij of een masterclass klimaatpsychologie. Uiteraard zijn de Solar Cinema en de duurzame markt er weer.

Op 23 juni is er de Dag van de Muziek, waarop vijf ensembles van Het Zeeuws Orkest op vijf locaties maar liefst tien concerten zullen geven. www.kunstschouw.nl

Dag van de Compassie 29 juni

Bevlogen veganiste en Krant-van-de-Aarde medewerkster Lisette Kreischer staat aan de wieg van een bijzonder evenement: de Dag van de Compassie die op zaterdag 29 juni voor de eerste keer wordt gehouden. Plaats van samenzijn is de Nobele Hoeve in Strijbeek, waar een mooi en verfijnd programma wordt aangeboden. In de woorden van Lisette zelf: “Een dag waar we in contact kunnen staan met de prachtige wezens die op de Hoeve wonen, een yogales kunnen volgen, kunnen luisteren naar een lezing over de geneeskracht van planten en vooral kunnen genieten met elkaar van al dat leeft.”

Het idee voor de Dag van de Compassie is ontstaan vanuit de behoefte om

Ook voor kinderen zijn er tal van leuke activiteiten: onder meer muziekinstrumenten maken van restafval, een auto bouwen die op zonne-energie rijdt, een insectenhotel ontwerpen of meedoen aan een insectensafari. www.duurzameweek.nl

Kunstschouw Zeeland 15 t/m 23 juni

Tal van disciplines uit de kunst - beeldhouw- en schilderkunst, glaskunst, fotografie, keramiek, muziek, poëzie – laten een week lang letterlijk en figuurlijk zien en horen in het weidse Zeeuwse landschap waar zij voor staan.

Dit jaar is er tijdens de Kunstschouw vooral aandacht voor groot ruimtelijk werk dat op verscheidene buitenlocaties is te bewonderen. Maar er is ook een kunstgraanmolen te bewonderen, een ansjovisschuit uit de Oosterschelde, een mega speldenkussen, diverse objecten gemaakt van piepers, een vlaggenparade over het klimaat, beelden gemaakt met knaapjes en borstels, een bedreigd filosofen pad en een skelet van een gigantisch gebouw.

Tijdens het evenement tonen 174 kunstenaars in 11 dorpen in de Westhoek van Schouwen-Duiveland ruim 1500 kunstwerken aan naar verwachting ruim 10.000 bezoekers uit binnen- en buitenland. In kerkjes, boerenschuren, hofsteden, een molen, een landgoed zijn de werken onder meer te zien. De route voert langs ringdorpen, polders, bos en strand, waar de Oosterschelde kreeft, de Zeeuwse mosselen, de babbelaars en bolussen al klaar staan in het stralende Zeeuwse licht.

meer mensen te laten zien en beleven dat een veganistische levensstijl niet alleen goed is voor onszelf, maar voor de hele planeet Aarde. Lisette Kreischer: “Veganisme heeft de kracht om de mensheid te veranderen in een liefhebbend en zorgzaam soort. Wanneer we planten gaan eten, ervaren we een verandering in ons lichaam. Plots verschuift alles en we willen niet alleen voor de dieren zorgen, maar ook voor de planten en de bomen, voor de bodem, voor het water, voor de wormen, de vogels en de bijen. Onze prioriteiten beginnen te veranderen en plotseling zien we dat als we ons goed willen voelen, alles en iedereen zich goed dient te voelen. Vanuit compassie kunnen we en zullen we opstaan en daarmee antwoord geven op de grote wereldse vraagstukken die nu voor ons liggen.” | www.lisettekreischer.com

Agenda

29

5 juni:

Wereldmilieudag

8 juni:

Wereld Oceanendag

11 juni:

Landelijke Autoloze Dinsdag

12 juni:

Buitenspeeldag

15 juni:

Mammoet vanaf 16 juli

De makers van het grote openlucht-theaterspektakel Het Pauperparadijs brengen deze zomer opnieuw een groot project ‘op de planken’: Mammoet. Plaats van spelen: het Buinerveld in Drenthe. Hier in de buurt, langs het Oranjekanaal, leefden 45.000 jaar geleden mammoeten. Er is een slagtand gevonden, een kaak, een paar kiezen, en een onderarmbeen. Ook zijn er sporen aangetroffen van neanderthalers. Het Mammoet-genootschap (met onder meer Paul R. Kooij als spiritueel leider Urdward en Gusta Geleijnse als zijn vrouw Freya) wil het publiek in contact brengen met de oermens in zichzelf. Door hun interpretatie van mythische Drentse verhalen zoals het meisje van Yde en de hunebedbouwers laat Urdward de bezoekers terugkeren naar hun oorsprong. Ook het Hert van de Oostvaart laat van zich horen. Maar het belangrijkste waar het Mammoet-genootschap het publiek mee laat kennismaken is het ritueel van de Heilige Mammoetjacht. Door dat opnieuw op te voeren laat Urdward zien wat onze voorouders al wisten, maar wij zijn vergeten. Dat we niet alleen moeten nemen van de Aarde, maar ook moeten teruggeven. Zo kan het evenwicht worden hersteld. | www.mammoetindrenthe.nl

Verhalen van vergeten groenten 1 september

Traditiegetrouw worden ook dit jaar ter gelegenheid van de Pruimentijd in de tuinen van het Muiderslot de verhalen van de ‘vergeten groenten’ verteld. Op zondag 1 september kunnen bezoekers komen proeven van de pruimenoogst, verschillende vruchten-, kruiden- en bloemwaters.

Ook zijn er speciale tuinrondleidingen door de bevlogen vrijwilligers van het Muiderslot.

Dat het gezegde “Tot in de pruimentijd” onlosmakelijk met de geschiedenis van het Muiderslot verbonden is, is wellicht niet bij iedereen bekend. Toch was het de beroemdste bewoner van het Muiderslot, de dichter en schrijver P.C. Hooft, die zijn brieven met dit gezegde ondertekende.

Hiermee verleidde hij zijn vrienden uit de fameuze Muiderkring om vanuit Amsterdam naar Muiden te komen en daar te snoepen van de oogst uit zijn pruimenboomgaard. | www.muiderslot.nl

Participatieproject aarde t/m 1 september Stadsbeestjes t/m 17 augustus

Natuurkenners en -beschermers luiden massaal de noodklok: in de afgelopen dertig jaar is meer dan driekwart van de insecten verdwenen. De belangrijkste oorzaken zijn het verlies van leefgebied en het gebruik van pesticiden in de intensieve landbouw. Deze ontwikkelingen maken het alleen maar noodzakelijker dat we goed zorgen voor een ander natuurgebied: de stad. De grote biologische Nutstuin in het hart van Den Haag vormt met zijn bijenkasten en vijver dé plek voor de familietentoonstelling Stadsbeestjes.

Zes studenten van de opleiding Grafisch Ontwerpen aan de KABK maakten interactieve installaties over vier insecten: de pissebed, de nachtvlinder, de wilde bij en de mier. In tekst, beeld en opdrachten kun je ontdekken hoe deze diertjes hun steentje bijdragen aan een gezond stadsleven – en wat je zelf kunt doen om het leven van de insecten zo prettig mogelijk te maken.

Op de woensdagmiddag zijn er speciale kinderworkshops. Alle nieuwsgierige insectenonderzoekers van 6 tot 12 jaar kunnen onder meer een vriendelijk bijenvolk ontmoeten, een duik nemen in het rijke bodemleven én meegaan op een groots kleine-beestjes-avontuur. | www.nutshuis.nl

In opdracht van Stedelijk Museum Alkmaar hebben scholieren van eenentwintig klassen van basisscholen uit Noord-Holland aarde verzameld voor Herman de Vries, om zijn iconische aarduitwrijvingen - letterlijk: aarde uitgewreven op papier - te maken. Dit deden zij op door De Vries geselecteerde plekken, met bijzondere bodemsoorten en plaatsen waar hij bijzondere herinneringen aan heeft.

De kunstenaar heeft op zo’n 9000 plaatsen op de wereld aarde verzameld, maar nooit eerder gewerkt met aarde uit Noord Holland. Over zijn fascinatie met aarde zegt hij: “Aarde is de basis van alles waarmee wij van doen hebben. Je loopt eroverheen, maar je ziet het niet, of niet bewust. Er ontwikkelt en groeit van alles in aarde, waaronder ons voedsel. Het heeft vaak stralende kleuren en kleurnuances en is van plek tot plek anders.” www.stedelijkmuseumalkmaar.nl

Amsterdam, Feest in het Bulderbos

15-16 juni:

Nacht van de Vluchteling

17 juni:

Werelddag tegen Woestijnvorming en droogte

19-23 juni:

Dalfsen, Festival Living Village

20 juni:

Wereld Vluchtelingendag

23 juni:

Amsterdam, We Feed the City

28 juni:

Utrecht, Degrowt Festival

29 juni:

Internationale Modderdag

11 juli:

Wereld Populatiedag

18 juli:

Mandela Dag

30 juli:

Internationale Dag van de Vriendschap

1 aug?:

Earth Overshoot Day

1-15 aug:

Boskalis Beach Cleanup Tour

18-25 aug:

Zomerweek met WoesteLand

31 aug-1 sept:

Nationale Nachtvlindernacht

3 sept:

Duurzame Dinsdag

5 sept:

Internationale Dag van de Liefdadigheid

7 sept:

Nationale Grondstoffendag

8 sept:

Werelddag van de Migranten en Vluchtelingen

30

Boeken

Boeken Handboek voor mindere dagen In tijden van #bliss en #lovinglife zou je bijna vergeten dat er ook dagen zijn die gewoon stom zijn. Maar juist de dagen waarop het allemaal niet meezit, leren je het meest over jezelf. Het is de les der lessen: het accepteren en meebewegen met het leven zoals het is. En soms vraagt dat om niets meer dan een pluizig troostvest, een warme douche of een flink eind lopen. Met relativering, troost en lichtvoetigheid vertaalt Eveline grote concepten over gelukkig leven naar de realiteit van alledag.

Handboek voor mindere dagen | Eveline Helmink | Kosmos Uitgevers | €22,50

De vallei van de onsterfelijke meesters In zijn internationale bestseller vertelt Aaravindha Himadra over een zware reis over moeilijk begaanbare paden die hij onderneemt naar het hart van de Himalaya, op zoek naar de Meesters van Amartya. Deze meesters bewaren een schat aan spirituele wijsheid. In een prachtige vallei, ver weg van de bewoonde wereld en omgeven door adembenemend mooi natuurschoon leven zij al eeuwenlang een zuiver leven. Het lijkt alsof de tijd geen vat op hen heeft. Himadra gaat op zoek naar het geheim van hun levenskracht en neemt je mee naar een plek waar geen ander boek je ooit bracht. Een pageturner vanaf het allereerste begin!

De vallei van de onsterfelijke meesters | Aaravindha Himadra AnkhHermes | € 25,-

Werken aan vitaliteit

“Het weeïge van de koeiendarm, de zware lucht van het vet rondom een darmscheil, het prikkelende van duizendblad en de zachte geur van de kamillebloem.

Dat waren de geuren die me flink raakten, toen ik voor het eerst de compostpreparaten bereidde..….”

Oebele van der Lei, meester-compostmaker op de Noorderhoeve is een van de praktijkmensen die in dit boek vertelt over zijn ervaringen met de preparaten uit de BD landbouw.

Werken aan vitaliteit | biodynamische preparaten maken, begrijpen en toepassen | Luc Ambachts en vele andere bijdrages | Uitgever: Christofoor | 18,50

Mini Expedities

Jungletochten | Modderbaden | Bounty-stranden | Bergexpedities | Onbewoonde eilanden | Wild water

Ontdek de kracht van ademen

De adem is onze belangrijkste energiebron.

Niets is zo effectief als bewust ademhalen. Mr. Breath laat zien hoe je volledig gebruikmaakt van je longcapaciteit. Met een vrije doorstroming van de adem kun je gezonder en energieker leven, beter ontspannen en je eigen grenzen bepalen.

Met de tools en quick fixes van Mr. Breath neem je zelf het heft in handen, met direct resultaat.

Van diepe ontspanning voor het slapen tot het verkrijgen van een energieboost voor betere prestaties.

Ontdek de kracht van ademen | Mr. Breath | Kosmos Uitgevers | €20,00

Rock Your Crystals

‘Mini Expedities’! Dit is het ideale inspiratieboek voor liefhebbers van actieve vakanties en het buiten­ leven. ‘Mini Expedities’ beschrijft 30 stoere tochten die je in het weekend kunt ondernemen in en om Nederland. Avontuurlijk wandelen, fietsen, kanoën en kamperen… Wie dit leest, kan moeilijk thuisblijven. Wandelen wordt opeens hiken en fietsen mountain­biken. En dat is wél leuk, voor jong en oud.

Kristallen zijn hip. Ze zijn te zien op de catwalk en te koop bij fashion stores als Urban Outfitters. Rens Kroes, Danielle van Grondelle, Adèle en Victoria Beckham zijn enthousiaste gebruikers. Kristallen kunnen helpen om je energie in balans te brengen of je levensstijl aan te passen. Of het nu pyriet is om daadkracht te vergroten, celestien om innerlijke kalmte te hervinden of lapis lazuli voor meer inzicht – met de hulp van kristallen ervaar je meer rust en tevredenheid.

Mini Expedities | Claar Talsma en Joanne Wissink | KNNV Uitgeverij | €21,95

Rock Your Crystals | Hanneke Peeters | Kosmos Uitgevers | €18,50

Colofon

31

COLOFON Gratis een boek ontvangen?

Ben je al abonnee van de Krant van de Aarde of wil je dat worden? mail ons dan je boek of dvd naar: info@fbw-Woerden.nl of bel 0348-431393 Zolang de voorraad strekt,

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium. Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2019 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 | Stichting Dag van de Aarde info@krantvandeaarde.nl | M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris Redactie: redactie@krantvandeaarde.nl Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Leonie Kohl, Lisette Kreischer, Angelique van Os, Renske de Zwart, Eric Schoones, Yvonne Koop, Renáta Horenóva, Daan Ooteman, Sjors Beukeboom.

Columnisten: Anne-Marie Rakhorst, Patrick van Zuijlen, Nathalie Barones van Verschuer, Ellen J. Folkersma, Bert van Ruitenbeek, Merle Koomans.

Advertenties en samenwerkingen: Albert Poutsma Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier | info@insight-design.es

Gewoon goed – jouw koopgids voor een mooiere wereld Tekst: Bea Möllers

Op tweede Pinksterdag bezocht ik de Appelparade op landgoed de Olmenhorst. De Appelparade is een festival met duurzame ondernemers en veel leuke activiteiten. Op de markt kwam ik een kraam tegen van ‘eerlijk winkelen’, waar de poster met de reclameslogan: ‘eerlijk winkelen – laten we gewoon het hele jaar aan elkaar denken’ direct mijn aandacht trok.

Ik was een tijdje lid van de werkgroep van de eerlijk winkelen-route in Alkmaar. De poster was onderdeel van een reclamecampagne rond de Sinterklaas in 2017. Overal rond Alkmaar zag je grote borden met de slogan. Ik werd er zo blij van en denk er nog steeds graag aan terug!

In de kraam op de Appelparade zag ik een boek met de titel ‘gewoon goed’ met als ondertitel ‘jouw koopgids voor een mooiere wereld’. Kijk aan, dacht ik bij mezelf. Dit boek zou wel eens antwoord kunnen geven op allerlei vragen betreft duurzaamheid. En ja hoor, ik sloeg het boek open op een willekeurige pagina en las het verhaal over bio komkommers in plastic verpakt. Precies dat vroeg ik me al een tijdje af. Waarom verpakken ze bio komkommers in plastic?

Karen Kammeraat, de oprichter van de stichting eerlijk winkelen en auteur van het boek geeft antwoord op deze en tientallen andere vragen over duurzaamheid in je leven. Inmiddels heb ik het hele boek gelezen en dat voelt heel goed. Ik kreeg een helder en zeker niet dogmatisch antwoord op heel veel vragen. Met dit boek kan je een duurzaamheidsexpert voor je eigen leven worden.

Auteur: Karen Kammeraat Uitgever: Dato Nederlands Druk: 1 9789462263192 april 2019 Paperback 160 pagina’s

Hoofdredactie & eindredactie bijlagen Gezond: Ivonne de Thouars Onderwijs: Yvonne Koop, Hans Truijen Reizen: Angelique van Os Cultuur: Eric Schoones Demeter: Ellen Winkel Distributie: Ruim 500 distributiepunten: Natuurvoedingswinkels, woningwinkels, reiswinkels, wereldwinkels, artsen en scholen, Tweede Kamer der Staten-Generaal, goede doelen, groente en fruit tassen en andere webwinkels..

Losse nummers: €2,00 Abonnementen: Je kunt de Krant van de Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en korting op groene stroom. Tevens ontvangt u een DVD of boek naar keuze. Kijk op www.krantvandeaarde.nl.

FBW Abonneeservice Woerden / Kees Slagter Contact: info@fbw-woerden.nl / 0348-431393

Geef een abonnement cadeau en ontvang een boek of dvd naar keuze! info@fbw-Woerden.nl of bel 0348-431393

NIEU W

IN-BIO EU/no -134 n-EU Ag ric

ulture

Skal 02

5099

FREE OF

INGS

FLAVOUR

Vrij van (natuurlijke) aroma’s.

100% echt fruit, planten, bloemen & kruiden.

Theezakjes gemaakt van ongebleekt papier, vrij van nietjes en 100% biologisch afbreekbaar!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

168W_adv_rg_thee_nieuw_krant_vd_aarde.indd 1

Naturals 09-05-19 14:43