BIOBASED
VAN EN VOOR DE ZUIDWESTELIJKE DELTA EEN INNOVATIEVE BIOBASED BRUG GEGROEID UIT REGIONAAL MATERIAAL
RO&AD ARCHITECTEN
2
CONCLUSIEDOCUMENT WERKWEEK AXEL december 2012
3
4
INLEIDING
Midden september hebben we, Avans Hogeschool en RO&AD architecten het initiatief genomen om een biobased brug te ontwikkelen voor de Zuidwestelijke delta. In samenwerking met het CBK Zeeland is er een werkweek georganiseerd in het Krot of Kans huis in Axel. In deze week zijn vele mensen en partijen aan onze tafel geschoven om hun expertise rondom biobased en bruggenbouw met ons te delen. Dit conclusiedocument geeft een neerslag van deze fantastische week. Het is een groot succes geworden, zoveel informatie, kennis, enthousiasme is er langs gekomen dat het bijna onmogelijk is om dat goed in dit verslag vast te leggen. Wij willen iedereen erg bedanken voor hun inzet, openheid en kennisdeling! Het kan niet anders dat hier een inspirerend proces en een mooie brug van komt!
5
BIOBASED BRUG
Dat Biobased de toekomst heeft hoeven we niet meer uit te leggen. Maar hoe komen we tot deze toekomst? Een werkelijk duurzame toekomst die niet gaat over het verkleinen van de negatieve voetafdruk, maar over het vergroten van de positieve voetafdruk. Wat zou er gebeuren als we in regio Rotterdam - Zeeland - Noord Brabant Noord West Vlaanderen, met regionaal gegroeide gewassen, met studenten uit de regio en met kennis en inzet van bedrijven, een brug ontwikkelen die werkelijk een positieve voetafdruk in de gehele Zuidwestelijke Delta creĂŤert? Met deze brug vergroten we de kennis over Biobased producten en constructies. Denk dan aan: sterkte, veiligheid, ecologie, materiaalon-derzoek, het ontzien of zelfs versterken van de voedselketen, levenscyclusanalyses, biomimicry en productietechnieken.
6
Hiermee kunnen we échte producten ontwikkelen die onze duurzame toekomst gaan maken. We stimuleren zo niet alleen de economische activiteit, maar geven ook richting aan een nieuwe, circulaire economie die gebaseerd is op bredere waarden. Met ontwikkeling van de brug wordt ook de lokale en regionale biodiversiteit vergroot en nieuwe sociale verbanden in de samenleving aangebracht. Bedrijven, instellingen en bewoners die elkaar nu nog niet ontmoeten, komen elkaar tegen in het ontwikkelingsproces en bij de realisatie van de brug. Op deze manier worden én blijven bedrijven, studenten en bewoners betrokken bij hun omgeving. De brug wordt een innovatiemotor en een integraal onderdeel van het hele ecosysteem waarbij gebruikt gemaakt wordt van de bestaande infrastructuur van onderwijs, bedrijven en overheid.
Zo slaan we ook figuurlijk een brug van de oude naar de nieuwe economie en van oude naar nieuwe kennis. Daarbuiten markeert hij als icoon de transitie van fossiele naar Biobased grondstoffen. De brug wordt letterlijk en figuurlijk een landmark in Zeeuws Vlaanderen in de regio rond Terneuzen en een icoon voor Zuidwestelijke Delta én de Biobased industrie. Het zal een grensoverschrijdende attractie worden met een grote aantrekkelijkheid, schoonheid, kwaliteit en verbeeldingskracht die de regio een nieuwe impuls zal geven en bij zal dragen aan de trots van de regio. Uiteindelijk ontstaan er zo processen en producten die werkelijk positieve voetafdruk hebben in de Zuidwestelijke Delta. Iedereen en alles, van boer tot gebruiker en van microbe tot gewas, profiteert van dit innovatieproces. De Zuidwestelijke Delta maakt zo zijn pioniersrol in de Biobased Economy werkelijk waar.
7
WERKWEEK AXEL
In de laatste week van oktober hebben we een projectweek in Axel in Zeeuws Vlaanderen georganiseerd rond de ontwikkeling van de Biobased brug. We verbleven die week in een huis in Axel in het kader van de door de CBK Zeeland georganiseerd project “Krot of Kans”. In deze week werden ongeveer 30 experts en stakeholders uitgenodigd die kennis hebben die wij nodig hebben om de Biobased brug te gaan realiseren. Dit waren experts van allerlei verschillende werkvelden, van onderwijsinstelling tot bedrijfsleven, van kunstenaar tot lokale vlasboer en van Rijkswaterstaat tot provinciale bestuurder. In deze week is zo veel mogelijk kennis, inzichten, ideeën verzameld uit de verschillende werkvelden, van techniek tot locatie, van proces tot veiligheid en van ontwerp tot gebruik.
8
De werkweek was zeer leerzaam. Iedereen die kwam is enthousiast over het idee van de Biobased brug. Wat betreft de haalbaarheid van het project was ook iedereen enthousiast, maar er was wel discrepantie in de meningen over zowel het te volgen proces en resultaat, als ook de manier van samenwerken. Frans Soetenbroek (De Ruimtemaker, gespreksleider) vatte het als volgt samen: “Interessant was dat iedereen een opvatting heeft hoe je een succesvolle coalitie bouwt, maar dat het lastig is daar een gedeeld beeld uit de krijgen. De een heeft het over het verenigen van de mensen die ‘een glimlach om de mond bij zo’n project krijgen’, de andere benadrukt vooral dat je nuchter naar belangen moet kijken. De een praat over de noodzaak om goede afspraken te maken over patenten, de ander praat consequent over een open source benadering.
CONCLUSIES
De een spreekt over een hechte coalitie die het hele proces stuurt, de ander wil een vorm van creatieve concurrentie organiseren. En de een wil er vooral een lang-jarig innovatieprogramma van maken, de ander ziet meer in de snelle realisatie van zo’n brug met bescheiden innovatie-inspanningen. En dan heeft iedereen nog een mening over of en hoe je gebruik moet maken van diverse subsidiepotjes. Bouw daar maar eens een goede businesscase van.” Maar geen nood: ook het proces om te komen tot de brug is een organisch proces waar dit soort principiële vragen zich gedoseerd op gaan lossen. We moeten er met z’n allen wel scherp op blijven vanaf het begin. Het vertrouwen dat het momentum voor de brug goed is legt een stevige basis hiervoor. De input was geweldig!.
Er zijn enorm veel suggesties gedaan gedurende de werkweek, en bijna alle opmerkingen en suggesties bleken waardevol. Maar, er waren ook veel convergerende meningen over hoe je zo’n traject aanvliegt. De volgende conclusies representeren onze visie over de aanpak van het project Biobased brug. Onze conclusies over hoe het project ingericht zou moeten worden. We hebben gedestilleerd wat de uitgangspunten van het project moeten zijn, wat het pad is wat we moeten gaan lopen en wat de “waarden” zijn die we met de brug willen toevoegen. Deze conclusies vormen de basis voor het te schrijven projectplan en het verdere proces van de Biobased brug. Hiermee komen we dan ook tot de volgende conclusies:
9
CONCLUSIES
1.
VERVOLG
Dat onze maatschappij op een kantelpunt van de oude naar de nieuwe economie staat, begint bij velen door te dringen. Dat het een transitie van fossiel naar biobased wordt is helder. Hiervoor moeten bruggen geslagen worden en daar is een letterlijke brug ook een mooi symbool van. Dit is zo een inkopper dat iedereen enthousiast is over het idee om een biobased burg te ontwikkelen. Dus het zou stom zijn om hier niet mee door te gaan.
10
2.
Het moet echt goed worden, in alle opzichten. Dit heeft vergaande consequenties. Het moet zuiver en goed zijn op allerlei vlak: sociaal, technisch, ecologisch en economisch, maar ook architectonisch en cultureel. De LCA’s (Life Cycle Analyses) moeten positief zijn, de brug moet passen in een circulaire economie (Cradle 2 Cradle), maar ook het proces om tot de brug te komen moet waarde toevoegen aan de samenleving. Kwaliteit wordt het leidende principe. een open source benadering.
3.
Uitgangspunten, waardes en kwaliteiten worden door RO&AD gedefinieerd. Dit houdt concreet in, dat we met de Biobased brug de wereld Mooier, Vruchtbaarder, Schoner, ĂŠn leuker moeten maken! Met andere woorden, dat we met de brug zo veel mogelijk waarde toevoegen. Deze waarde kan van alles zijn: vormgeving, ecologisch, sociaal, economisch, imago, trots, kennis enzovoorts enzovoorts.
4.
Er zijn parallelle ontwikkellijnen nodig. Het project is complex en bevat verschillende onderzoeksgebieden die parallel moeten worden ontwikkeld. Zo is er technisch onderzoek nodig naar materiaal, locatieonderzoek, regelgeving, procesonderzoek etc.. Deze omgekeerde delta van ontwikkellijnen moeten worden aangestuurd. Tegelijkertijd moet de kwaliteit van de resultaten ĂŠn van het proces scherp bewaakt worden. Vanzelfsprekend ligt deze taak ook bij RO&AD architecten.
11
CONCLUSIES
5.
VERVOLG
Het moet echte Biobased innovatie zijn! De innovatie moet werkelijk nieuwe kennis, producten en business gaan toevoegen aan al het bestaande. We gaan niet slechts voor de korte termijn successen, maar voor de werkelijke waarde op lange termijn. Dus niet quick & dirty, maar clean & clever!
12
6.
De brug ĂŠn het realisatieproces moeten een icoon worden voor de Zuidwestelijke Delta. De brug moet de architectonische, culturele en andere kwaliteiten van Biobased en de regio laten zien. Zo wordt het een landmark voor de Biobased economie ĂŠn de regio waardoor niet alleen de Biobased economie zichtbaar en tastbaar wordt, maar er ook een duidelijker zelfbewustzijn van de regio ontstaat. Trots!
7.
Het is nodig om een breed maatschappelijk draagvlak te creëren voor de Biobased brug. Door koppeling in het project van onderwijs, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheid wordt de triple helix wordt hier verder ontwikkeld. Al de betrokken partijen zitten al aan de tafel. De brug krijgt al vorm, niet alleen in onze verbeelding maar ook lonken er concrete plekken. De Rasenberg groep gaat kijken hoe zo’n icoon in hun werk rond N61 kan worden ingepast, bv in de vorm van een viaduct. De provincie Zeeland ziet al concrete kansen rond de kanaalzone en in een biobased infraproject. Er kwamen ook concrete ideeën langs om de brug te combineren met andere voorzieningen om tot grotere waardecreatie voor de regio en een sterke financiële basis te komen. Misschien wordt het uiteindelijk toch een plek waar we nog niet aan hebben gedacht, maar hij komt er die brug!
8.
Het project moet in stappen worden uitgevoerd Het project is niet in één keer te realiseren. Het is een wenkend perspectief op de nabije horizon. Ver weg genoeg om een hoge ambitie te hebben, maar dichtbij genoeg om realisatie in het vizier te hebben. Om gedurende het traject te toetsen hoe het er voor staat, om kleinere, concrete stappen te zetten, en om tussentijds de successen te vieren, gaan we het traject opdelen in stappen. Er wordt al lopend onderzocht. We beginnen met een bruggetje over een sloot. Wat daarvan geleerd wordt, wordt opgeschaald tot een grotere brug. Tot er uiteindelijk een Icoon voor de Zuid-Westelijke Delta ontstaat: One step at a time. Wie weet wat er daarna gaat gebeuren!
13
CONCLUSIES
9.
VERVOLG
RO&AD Architecten moeten de regie nemen en houden. Om een helder en gefocust project te krijgen, moet de kwaliteit van het proces door één organisatie bepaald worden. Omdat dit een concept is van RO&AD architecten én omdat zij geen directe belanghebbende biobased partij zijn en daarmee in grote mate onafhankelijk hebben in de biobased wereld. Maar juist ook omdat zij een artistiek en cultureel punt op de horizon kunnen zetten dat buiten het biobased bereik ligt zijn RO&AD hiervoor de aangewezen partij.
14
10.
Het momentum is nu! We moeten nu beginnen. Alle seinen in de maatschappij staan op groen om van de Biobased brug een succes te maken. Een goed idee wordt ook geboren als de wereld er klaar voor is.
NAWOORD
Er tekent zich al een mooie coalitie voor de biobased brug af maar we weten nog niet hoe die er precies uit zal zien. Daarvoor hebben we jullie ook nog. Blijf met ons mee-denken en vooral met ons meedoen. Heb je naar aanleiding van dit verslag al een concreet idee over hoe we verder moeten of jeuken je handen neem dan contact met ons op. Wij als initiatiefnemers gaan de volgende stap zetten maar blijf niet in de wachtstand. Schroom niet dit document door te sturen aan mensen waarvan je denkt dat ze iets voor de bio-basedbrug kunnen betekenen. Nogmaals bedankt!
15
KROTofKANS-reeks nummer 21 ©2012
ISBN:
978-90-6354-167-5 Vormgeving:
RO&AD ARCHITECTEN / MARTIEN LUTEIJN WWW.KROTOFKANS.NL