Oostburg anders bekeken

OOSTBURG ANDERS BEKEKEN

HANNAH FREDERIKS

INLEIDING “ZOMER IN ZEELAND” Een gebied en haar gebruikers veranderen iedere dag. Wat gisteren goed was, is morgen al verouderd. Geen dag, maar ook geen wijk is hetzelfde: steeds een ander vraagstuk. Voor het project KROT of KANS onderzocht ik de vraag hoe we vanuit een veelheid van invalshoeken en kennisbronnen op stadsniveau kunnen werken aan de Zeeuws Vlaamse doelstelling om tot een toekomstgerichte regio te komen. Hiervoor ben ik ingegaan op vraagstukken over het (her)gebruik van gebouwen, huisvesting, zorg en welzijn, sociale en economische vraagstukken en hun onderlinge invloeden en samenhang binnen Oostburg en de regio.

In de zomer heb ik zes weken als eerste bewoner, in het eerste HUIS, gewerkt aan Oostburg. Tijdens mijn verblijf werkte ik samen met bewoners, gebruikers, passanten en professionals van verschillende disciplines aan deze unieke open opgave waar

creatieve en duurzame oplossingen worden ontwikkeld om HET HUIS voor te bereiden op de toekomst. Ik ging in juli van start door wandelingen te maken met bewoners en belanghebbenden om een beeld te vormen van Oostburg. Aan de hand van die wandelingen en gesprekken heb ik samen met belangstellenden en professionals vier scenario’s ontwikkeld. Deze liepen uiteen liepen van Oostburg als Kwaliteitsstad tot een Vrijplaats, Netwerkstad en Autarkische stad. In elk van de scenario’s werd aan verschillende onderwerpen aandacht besteed, zoals: krimp, waardeontwikkeling van het gebied, sociale cohesie, duurzaamheid. De scenario’s beschrijven en verbeelden de mogelijke situaties van Oostburg en HET HUIS. De scenario’s heb ik als inspiratie gebruikt voor de ontwerpen van HET HUIS en een visie voor Oostburg en HET HUIS.

CONTEXT De laatste tijd is er veel aandacht besteed aan krimp aan verschillende gebieden in Nederland. Zo is ZeeuwsVlaanderen zelf in de greep van de krimp, aldus de provincie Zeeland. De reactie op krimp is divers, bestuurders schieten in de kramp, ontkennen de krimp of treden juist daadkrachtig op. Ze worden bijgestaan door experts en adviseurs voor wie het krimpthema een interessante groeimarkt is. Diverse studies werden en worden uitgevoerd door professionals.

Zo werd er vanaf 2008 al aandacht besteed aan krimp in Zeeuws-Vlaanderen door een krimplab van het KEI (centrum voor stedelijke vernieuwing) en in 2009 werd er zelfs een Topteam Krimp samengesteld. Dit team adviseerde dat er meer moest worden samengewerkt en dat er een integrale visie voor Zeeuws-Vlaanderen moest komen. In 2010 deed ik zelf ook mee met het ontwerplab LaagWater van het CBK Zeeland waar het krimpvraagstuk in Zeeuws-Vlaanderen veelvuldig aan bod kwam.

Allemaal fantastische stukken, maar er bleven een aantal vragen hangen waar ik geen antwoord op kreeg. Is het nou echt zo erg als een gebied krimpt? Om te ervaren hoe er wordt omgegaan met krimp in Zeeuws-Vlaanderen en hoe het leven

is in een krimpregio heb ik een maand gewoond in Oostburg in het westelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen dat volgens de berichten lijdt onder krimp. Het verblijf in Oostburg kenmerkte zich door meerdere wijzen van benadering: allereerst een onderzoek naar de toekomst Oostburg en HET HUIS, maar ook een onderzoek naar de woonervaring als Randstadse in het stadje Oostburg. De woonervaring droeg indirect bij aan het onderzoek naar de toekomst van Oostburg en HET HUIS, tevens gaf het extra aandacht aan Oostburg. Hoe is het nou om daar te wonen, wat zijn plus- en min punten? En hoe reageerde de gemeenschap op mijn komst en verblijf? Dit alles was te volgen via diverse sociale media zoals twitter, mijn blog en filmpjes. Tevens ontving ik tijdens mijn verblijf diverse gasten die een waardevolle bijdrage leverden aan dit onderzoek.

Interessant aan krimp is dat niet elk gebied dezelfde oorzaken heeft. Voor Zeeland merkt Gert-Jan Hospers op dat veel jonge Zeeuwen voor hun studie of werk naar de Randstad of Noord Brabant verhuizen. Vaak blijven ze daar hangen, waardoor Zeeland kinderen misloopt en verder vergrijst. Hij spreekt hier dan ook van een ‘zachte krimp’, een bevolkingsverschuiving, die meer gevolgen heeft voor de toekomst van het gebied, dan ‘harde krimp’, een

bevolkingsdaling. De uitloop van Zeeuwen naar de Randstad is voor mij geen onbekend fenomeen. Als ik alleen al kijk naar mijn vrienden en familie zie je het beeld bevestigd ; mijn broer en ik hebben gestudeerd in Rotterdam en zijn daar blijven plakken. Maar ook veel vrienden zijn voor de studie naar de Randstad gegaan en niet meer teruggegaan naar Zeeland. En qua vergrijzing klopt dit ook, zo is de familie van mijn moeder op latere leeftijd weer gaan wonen in Zeeland.

Toch zijn er ook mensen die op jonge leeftijd na studie of een bepaalde werktijd terugkeren naar Zeeland, zoals mijn ouders, maar ook sommige leeftijdsgenoten keren terug naar Zeeland. De reden voor het vertrek uit de Randstad naar Zeeland zijn de werkmogelijkheden, ontwikkelingskansen en het aanbod op woongebied.

De gevolgen van krimp beperkt zich niet alleen tot leegstand, afname van voorzieningen en afname van het aantal bewoners. Ook het imago lijdt onder krimp! Bewoners in een krimpgebied laten zich beïnvloeden door het beeld dat buitenstaanders van hen hebben. Hierdoor bestaat het risico dat er een gevoel van minderwaardigheid en berusting ontstaat. Doordat een gebied wordt benoemd als krimpgebied en daarmee in de aandacht komt kan dit ook averechts werken. Dit komt doordat het krimpen een

negatieve associatie heeft en het heel moeilijk is voor zo’n gebied om weer positief in het daglicht te komen.

Mijn aanpak voor het project Krot of Kans is opgebouwd uit drie fasen: Beeldvormingsfase, inventarisatiefase en initiatieffase. In deze drie fasen heb ik samengewerkt met belanghebbenden en gasten. In de eerste fase, de beeldvormingsfase, heb ik een beeld gevormd van de opgave door middel van een Start-Up, genaamd “Dit is mijn Oostburg”!. Aan de hand van de beeldvormingsfase heb ik in de inventarisatiefase scenario’s gemaakt voor Oostburg en in de daaropvolgende fase, de initiatieffase, heb ik de scenario’s gebruikt als onderlegger voor een visie en routekaart voor Oostburg en HET HUIS.

DIT IS MIJN ZEEUWS-VLAANDEREN

DIT IS MIJN ZEEUWS-VLAANDEREN Voor de beeldvormingsfase van het project KROT of KANS ben ik op zoek gegaan naar het beeld wat mensen hebben over Oostburg. Hiervoor ben ik van start gegaan met interviewwandelingen in en rond Oostburg. Tijdens interviewwandelingen heb ik opnames gemaakt van de gesprekken en heb ik bijgehouden welke route we hebben gelopen. Met behulp van de geluidsopnames heb ik een idee gekregen welke woorden bewoners en belanghebbenden gebruiken om Oostburg te omschrijven. De wandelroutes lagen niet vast, maar werden bepaald door de gesprekspartners.

Doordat de regie van de wandelingen in handen lag van de gesprekspartners werd ik naar plekken geleid die belangrijk zijn voor de gesprekspartners. Daarnaast zorgde deze manier van veldonderzoek voor spontane ontmoetingen, bijzondere plekken en inzichten.

Naast de interviewwandelingen heb ik diverse gesprekken gehad in HET HUIS met de Burgemeester Suurmond, wethouder Ploegaert en wethouder Almekinders, Projectgroep

Aantrekkelijk bewoners.

Oostburg,

Woongoed,

bewoners

en

oud-

De uitkomsten van de interviewwandelingen en de gesprekken in HET HUIS zijn in de volgende hoofdstukken beschreven. De interviewwandelingen zijn ook uitgewerkt in wandelkaarten met korte omschrijvingen en foto’s van de bijzondere plekken.

De ontmoetingen met bewoners en belanghebbenden zijn een belangrijk terugkerend gegeven voor het proces geweest voor het project. Voordat ik begon met het project had ik een plan gemaakt met allerlei activiteiten om met mensen in contact te komen. Maar al in de eerste week had ik zo gemakkelijk contact kunnen leggen dat het allemaal van zelf ging. Doordat ik juist die eerste laagdrempelige ontmoeting opzocht heb ik veel informatie over sfeer, identiteit, eigenheid en wensen kunnen krijgen die mij hebben geholpen bij de zoektocht naar Oostburg, de Noordwal en HET HUIS.

Wandelroutes Oostburg juli/augustus 2011

Op de volgende pagina’s staan de bevindingen in woord en beeld, die onderdeel waren van de groeiende expositie voor HET HUIS. Aan de hand van de bevindingen heb ik in overleg met betrokkenen van Oostburg onderwerpen bepaald die verder onderzocht zijn. Door middel van scenario’s, die ik heb ontwikkeld met betrokkenen en mijn gasten, zijn deze onderwerpen in verschillende settings geplaatst. Deze scenario’s hebben bijgedragen aan de visie die gevormd is voor de toekomst van Oostburg, de Noordwal en HET HUIS.

De boerderij is een pareltje in de wijk

De Kroonwijksingel is heel

Aan de rand staan prachtige boerderijen

Mensen wonen met plezier in de luwte

De doelstelling van Aantrekkelijk Oostburg is de neerwaartse trend op de woningmarkt te keren.

Het is belangrijk dat mensen geen koude huisjes hebben

Het is triest dat het centrum zo veel lege panden heeft

Het landschap kun je beter betrekken in Oostburg Oostburg zoals het geweest is

Wandelroute WandelrouteElly EllyVerhaeghe Verhaege

De mensen zijn tevreden hoe het gerenoveerd is

Je zit hier in een stukje Nederland dat ook Vlaanderen is

Een Bressianer staat voor Breskens, maar een Oostburger staat niet als ĂŠĂŠn blok voor Oostburg De Oostenrijkse woning is bijzonder

Vroeger waren er geen rolluiken en dakkapellen

Oostburg heeft geen gemeenschap

Het eigen woningbezit in Zeeuws-Vlaanderen is hoog

De teruggang in het winkelbestand is voelbaar De ontgroening heeft invloed op het verenigingsleven

De gemeente Sluis is op zoek naar Belgen die hier bewust willen wonen

Oostburg moet de uitstraling hebben dat je hier voor je dagelijkse boodschap komt Het oordeel dat je hebt over een gebied wordt bepaald naarmate je ouder wordt. Dan besef je pas dat een gebied een bepaald karakter heeft

Door de oorlog is niet alleen Oostburg verwoest maar ook de gemeenschap

Er wordt vaak negatief gedacht over Oostburg

Wandelroute Marcel de Pauw

De krapte op huurwoningen heeft te maken met de sloop van nu en het totale renovatieplan

Een afname van het woningbezit in Oostburg is een investering voor het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg.

Door middel van samenvoegen kan er een stukje wat typisch Oostburg is worden behouden

Het overschot aan woningen, winkels en bedrijfspanden in Oostburg leidt tot een waardedaling van panden

Wandelroute Woongoed

De weg die nu leidt naar Oostburg is minder aantrekkelijk

De vraag is of de krimpende en groeiende ontwikkelingen op elkaar zijn afgestemd

In Oostburg heb je te maken met verschillende culturen

Herkenning geven aan culturen kan Oostburg aantrekkelijker maken

Als je uit gaat van verschillen kom je niet uit op een gemeenschap

Er wordt aan bewoners gevraagd wat hun belang is voor Oostburg De dorpen om Oostburg hebben een echte dorpscultuur

De grootste nachtmerrie voor west Zeeuws-Vlaanderen is dat het een Sunshine City wordt Wandelroute Marc Wieme

De term starterswoning beperkt de blik op HET HUIS Aan welke eisen moet een starterswoning voldoen?

Op de Noordwal heeft iedereen zijn eigen touch gegeven aan hun pand Verassend dat er zo veel klussers op de Noordwal zijn

Vinden bewoners het erg dat er huizen leegstaan? Vinden zij het erg dat er steeds minder activiteiten zijn? In hoeverre zijn zij bereid om daar iets mee te doen?

De stenen van de huizen op de Noordwal hebben veel kleur

Wat vindt Oostburg het behouden waard?

Waar speelt de aanpak van krimp zich af, wordt er alleen gekeken naar ĂŠĂŠn plaats of geldt dit voor meerdere plaatsen?

Wie wil wonen in Oostburg en voor welke prijsklasse?

De eigenheid van Oostburg

Wat is de opgave voor krimp en wie bepaalt dat?

Wandelroute BNA en Ron Weerheijm

Ik werk al heel mijn leven in Oostburg

Het Vestje is één van de mooiste plekjes van Oostburg¬¬

Wonen in Oostburg geeft zekerheid Alle gevels hebben hun eigen uitstraling dat geeft iets warms en eigenzinnigs

Echte Oostburgers zijn er niet

Zorg dat de kennis ten goede komt aan dit gebied

Je hoeft niet alle strak te hebben Er zijn genoeg vacatures hier, allen ziet niet iedereen dat

De Oostburgers zijn nieuwsgierig Scholengemeenschap Het Zwin is het kloppende hart van Oostburg

Het gevoel van geborgenheid in Oostburg is er niet

Het Grote Gat is een kwaliteit van Oostburg We moeten Oostburg vanuit de positieve kant bekijken

Wandelroute Walter van der Hee

krimp is een selffulfilling prophecy

Is die krimp er nou wel?

de regio is te veel gefocust op dagtoerisme

Leuk dat er veel aandacht is voor kinderen door speelhoekjes en pleinen

bevolkingsgroei zou bijzonder zijn Het is leuk dat er veel aandacht is geweest voor de hoeken van de bouwing

het beeld van dat er weinig te verdienen valt hier klopt niet

Bij het gedeelte van de sociale huurwoningen lijkt het net alsof er minder goed voor de omgeving en de bebouwing wordt gezorgd

Oostburg is een centrumplaats

de mix van woonsoorten is wel aardig

De meeste initiatieven worden genomen door mensen die niet oorspronkelijk hier vandaan komen

De mensen van hier hebben zelf een negatief beeld van Oostburg

Wat is het toch een luxe dat ik in zo’n mooie omgeving woon

Bewoners verklaarden ons voor gek dat we hier gingen wonen

ik woon in een opengeslagen boek

In Oostburg is de bedrijvigheid gericht op de Nederlandse bevolking

Er zijn best wel leuke ideeĂŤn die hier vandaan komen,maar mensen lopen vaak tegen een dichte deur op Wandelroute Jawine van Noortwijk

Ons huis leeft

Er is eigenlijk heel weinig leuk aan Oostburg

Oostburg is heel strategisch gelegen

Je hebt hier wel alles Het parkeren op de Noordwal is een probleem, maar het hangt heel erg af van diegene die er parkeert.

Het centrum lijkt nu een slapende woonwijk

De nieuwbouw huizen stralen geen sfeer uit.

Er moet meer aandacht worden besteed aan jonge ondernemers

Dit zijn echt betonblokken

Oostburg is geen stad maar een dorp

Wandelroute buurvrouw Christie

Ligging en relatie met de omgeving Oostburg ligt als stad midden in west Zeeuws-Vlaanderen en wordt aan alle kanten omringd door polders. Ondanks dat Oostburg centraal in het midden van west ZeeuwsVlaanderen ligt heeft het een geïsoleerde ligging. Vroeger had Oostburg een sterke verbinding doordat het een centrum was op het gebied van handel, onderwijs, zorg, voorzieningen en winkelen op de route van de bootverbinding bij Breskens naar België en de routes van de dorpen rondom Oostburg.

Tegenwoordig zijn die verbindingen niet meer zo sterk. Dit komt doordat de dorpen zelfstandiger zijn geworden, ondanks ze één gemeente zijn. Én doordat de route van Breskens naar België niet meer dominant aanwezig is en verplaatst is rond Oostburg.

Oostburg is een stad met veel tegenstellingen sociaal, fysiek en economisch gezien. Allereerst is er al een groot verschil in schaal van de bebouwing tussen de oude stad, de wederopbouw en de uitbreidingswijken. In de uitbreidingswijken is het overdag relatief rustig in vergelijking tot de oude stad en

het gebied rondom het centrum van Oostburg. Doordat het centrum niet toegankelijk is met de auto is het rondom het centrum druk door verkeer. Oostburg kenmerkt zich door veel visuele verschillen, door de vele verschillende beelden in het centrum tot aan de uniforme beelden in de uitbreidingswijken.

In Oostburg zie je weinig openbaar groen, terwijl de directe omgeving van Oostburg veel groene landbouwgronden bevat en ten zuiden van Oostburg het natuurgebied het Grote Gat ligt. Oostburg doet nog steeds aan als een vesting (uitkijkposten ontbreken) doordat het is gebouwd met de rug naar de omgeving. Oostburgers zijn heel gastvrij, open en gezellig , maar je kunt niet spreken van een gemeenschap.

Deze tegenstellingen dragen in belangrijke mate bij aan het milieu van Oostburg.

Ruimtelijke Oostburg

opbouw

en

de

geschiedenis

van

De ontwikkeling van Oostburg kent enorme transformatieprocessen. Ooit lag Oostburg aan de zee. In de loop der jaren is de kustlijn van Oostburg steeds verder weg komen te liggen door de vele inpolderingen. Het gebied om Oostburg bevat nog vele dijkjes en kreken, en het Grote Gat die verwijzen naar die transformatie. Sinds vele tientallen jaren ligt Oostburg in het midden van west Zeeuws-Vlaanderen.

Oostburg omstreeks 1600

Een andere grote transformatie was de wederopbouw van Oostburg. Tijdens de Tweede Wereld Oorlog is Oostburg zwaar getroffen is door bombardementen. Naast het raadhuis en twee kerken werd ongeveer de helft van de achthonderd woningen in Oostburg verwoest. Het concept voor de wederopbouw van Oostburg, ontworpen door Ir. F.H. Klokke, was dat Oostburg een nieuwe kern werd met een sterke commerciĂŤle functie op de twee route van Zuidzande naar Breskens en van Sluis naar Waterlandkerkje.

Oostburg omstreeks 1900

Dit wederopbouwplan heeft de vooroorlogse structuur van Oostburg ingrijpend veranderd. Het wederopbouwplan ging uit van drie hoofdwegen richting Zuidzande, Breskens, Sluis en Waterlandkerkje, met twee pleinen: het Raadhuisplein en het Ledelplein. In de loop der jaren is de route rond het Ledelplein gewijzigd doordat de Brugstraat vanaf de kruising van de Kloosterstraat autoluw tot het Raadhuisplein is geworden. Door deze ingreep is er een route ontstaan die in de volksmond bekend staat als de ‘badkuiproute’.

Kenmerkend voor Oostburg is dat het in een razend tempo is (weder) opgebouwd en gegroeid. Bewoners hebben minder waardering voor de wederopbouw en dan met name de stedenbouwkundige opzet. De stedenbouwkundige ingrepen tijdens de wederopbouw, de groei en infrastructuur worden niet subtiel genoemd. De snelle stedenbouwkundige reparatie van Oostburg na de oorlogssituatie en de daarop volgende aanpassingen hebben geleid tot een minder toegankelijke situatie en een Oostburg met een leeg centrum.

Schadekaart Oostburg, 1945 (Urban Fabric)

Wederopbouwplan Oostburg, 1945.

Bebouwingsperiodes Oostburg Het roze gedeelte op de kaart toont de wederopbouw van Oostburg aan de hand van de vooroorlogse structuur met in het rood de vooroorlogse bebouwing. Het roze gedeelte van Oostburg is ook het dichtst bebouwde gedeelte. Alle daarop volgende uitbreidingen kenmerken zich door een steeds lagere dichtheid. De oranje gebieden is de wederopbouw met uitbreiding in een nieuwe structuur. De grote uitbreidingen Oostburg die in de periode 1970-nu zijn aangegeven in het geel. In 1970 is Oostburg explosief gegroeid qua inwonersaantal en derhalve is er enorm veel bijgebouwd. Er ontstond in die jaren veel werkgelegenheid van het chemische bedrijf DOW waardoor veel mensen, ook vanuit de Randstad, naar west Zeeuws-Vlaanderen trokken en gingen wonen in Oostburg.

Planetenbuurt en Tragelwijk Aan de Zuidoostzijde heeft Oostburg een enorme uitbreidingswijk die in de jaren 70 tot en met jaren 90 is

gebouwd. Dit gebied kenmerkt zich door een geheel eigen stedenbouwkundige opzet die afwijkend is van de oudere kern van Oostburg. Tevens hebben deze wijken woningbouwtypes die meerdere malen worden herhaald. De wijken bezitten een aantal voorzieningen zoals een politiebureau, sociale zorg functies, een basisschool en een kerk. Opvallend is dat in deze wijk geen winkels te vinden zijn.

De Planetenbuurt is opgebouwd uit de diverse hofjes en eilandjes, die tijdens de wandelingen in Oostburg voor enige verwarring zorgde. De respondenten die mij door deze wijk leidden waren nogal eens de weg kwijt. Jawine van Noortwijk, die woont in de planetenbuurt, vertelt mij dat zij vaak mensen de weg moet wijzen die verdwaald zijn.

Ondanks de onoverzichtelijke opbouw van deze wijk, zijn de respondenten wel te spreken over deze wijk, vanwege de speelse opzet, een grote diversiteit aan woningen en veel groene stukjes. Over de Tragelwijk is men minder te spreken.

De Tragelwijk wordt door meerdere respondenten als kil , grauw en saai ervaren.

Drukte Oostburg De dikke rode lijn geeft de rondweg van Oostburg weer. In de kern Oostburg is de doorgaande weg in een middeldikke rode lijn aangegeven met daarop de dunne rode lijnen die de ontsluitingsroutes zijn naar de wijken van Oostburg. Het rood gearceerde gebied is het meest druk en de gele gedeeltes zijn de rustige delen van Oostburg.

Hoogtes Oostburg Oostburg kent wat hoogbouw. Het hoogste gebouw is de watertoren, daarna het ziekenhuis met daaropvolgend de twee kerken, het stadhuis, de ouderenhuisvesting bij Het Grote Gat en het Ledeltheater.

 

Hoge bebouwing Oostburg

Eligiuskerk

3 1 2

1

5

4 6

Buitenruimte en groen Oostburg ligt als stad in een groen polderlandschap. Een directe relatie met het groengebied het Grote Gat ten zuiden van het centrum en het polderlandschap is er niet.

De belangrijkste wegen in Oostburg worden begeleid door bomenrijen.

Op het niveau van Oostburg zijn de hoeveelheid en variatie in buitenruimte en de groene verschijningsvorm onopvallend.

Vanuit de omgeving, de polders en het Grote Gat, wordt Oostburg omringd door groen.

De grootste concentraties van groene verblijfsgebieden, functionerend als recreatief groen, liggen aan de rand van Oostburg. Op een paar uitzonderingen na zoals Het Vestje in de Kroonwijk, de groene speelveldjes en randen om de planetenbuurt en de driehoek volkstuinen achter de Nieuwstraat. Deze gebieden worden door bewoners beschouwd als hoogwaardige groenvoorziening.

Op niveau van Oostburg zijn de volgende grote groenstructuren te onderscheiden.

1.

Het wegbegeleidend groen langs de Bredestraat, Brouwerijstraat, Langestraat Nieuwstraat en Zuidzandsetraat; 2.

De groenzone rond de Tragelwijk en de Planetenbuurt, deze zone fungeert als intermediair tussen het oude en het nieuwe Oostburg; 3.

Het Vestje, een groene oase in de Kroonwijk; 4.

Het groen uitloopgebied ten Zuid Westen van Oostburg herbergt een verscheidenheid aan recreatieve voorzieningen, o.a. sportvelden, speelruimten en een zwembad; De moestuinen achter de Nieuwstraat; 5.

Het Grote Gat. 6.

Bijzondere plekken in Oostburg De onderstaande plekken zijn getypeerd als bijzondere plek door mijn respondenten.

KWL-Park Het voormalige Koningin Wilhelmina Lyceum is omgebouwd tot appartementencomplex met nieuwbouw er aan vast.

Op de oude sportvelden zijn half vrijstaande herenhuizen gebouwd en in het groene hart van het park acht patiowoningen. Doordat het bestaande gebouw met liefde voor het oude is herbestemd, wordt dit door de respondenten erg gewaardeerd.   Watertoren De watertoren is een eye catcher van Oostburg. De Watertoren, ontworpen door A.J. van Eck en in 1950 gebouwd, is een witte toren die met 55 m hoogte overal in West Zeeuws-Vlaanderen te zien is. Ze bevat vijf betonnen reservoirs waaromheen zich een trap bevindt. In 1995 is een kunstwerk aangebracht door de kunstenaar Johnny Beerens uit Breskens. Deze heeft een

aantal reusachtige waterdruppels op de toren geschilderd die van een afstand bezien net echt lijken. In de onderste druppel heeft hij een zelfportret aangebracht. De respondenten vinden de muurschildering bijzonder en hopen dat deze blijft bestaan.

Euregiotuinen De Euregiotuinen was opgezet als dagattractie over het Zeeuwse Landschap met bijzondere planten. Kort na de opening is het weer snel ter ziele gegaan. Het is best wel een complex verhaal wat er mee moet gebeuren. In eerste instantie was er een idee om er nieuwe woningen te realiseren, een nieuwe woonwijk met starterswoningen en vrije kavels, maar door krimp en crisis is dat plan van de baan. Daarna is er gedacht om het te verkavelen voor woningen van het duurdere segment en zijn er plannen geweest om er een Welnesscenter van te maken.

Oude stad Oostburg kent een verleden van verwoesting door de Tweede Wereldoorlog. Het gebied rond de Oude Stad is deels het oudste gedeelte van Oostburg doordat hier enkele

vooroorlogse panden zijn hersteld en de naoorlogse bouw in de vooroorlogse structuur voor een deel is terug gezet.

Ook verwijzen de straatnamen zoals de Oude Haven en de Veerhoek naar het verleden van Oostburg. Tijdens de interviewwandelingen ben ik meerdere malen door de Oude Stad gelopen. Het gebied rond de Oude Stad wordt genoemd als een kwaliteit, met daarbij de opmerking dat het wel nog hier en daar opgeknapt moet worden. Wat het gebied rond de Oude Stad aantrekkelijk maakt is dat het een eigen identiteit heeft. Zo verwoordde Walter dit heel mooi: “De gevels hebben hun eigen uitstraling dat geeft iets warms aan, iets eigenzinnig”. Niet alleen de oude bebouwing wordt ervaren als kwaliteit, maar ook doordat dit gebied kleine bedrijfjes heeft die zorgen voor wat levendigheid en doordat het gebied in trek is bij starters.

Noordwal De Noordwal is één van de oudste straatjes van Oostburg.

De helft van de huizen, de huizen met een franse kap, zijn vooroorlogs, de andere woningen zijn net naoorlogs uit 1948. (verderop in dit hoofdstuk wordt meer uitgewijd over de

Noordwal) Het Vestje Het Vestje wordt door meerdere mensen aangeduid als één van de mooiste plekjes van Oostburg. Het gebied van Het Vestje was vroeger van een slachthuis, die zijn vee liet grazen.

Het slachthuis had Het Vestje verkocht aan de Gemeente op voorwaarde dat het nooit mag veranderen.

De Oostenrijkse woning en boerderij In Nederland zijn vlak na de Tweede Wereldoorlog in het kader van de wederopbouw zogenaamde Oostenrijkse woningen gebouwd. Dit waren geprefabriceerde woningen die in onderdelen vanuit Oostenrijk aan Nederland werden geleverd en door lokale aannemers werden opgebouwd.

Achter de Kroonwijk staat zo’n Oostenrijkse woning. Voorbij de Oostenrijkse woning staat een boerderij, e volgens Elly een pareltje, dat best meer in het zicht mag komen.

Nieuwstraat Op de Nieuwstraat staan enkele markante panden zoals

de villa op de hoek van de Hennequistraat. De Nieuwstraat bevat enkele vooroorlogse panden die beeldbepalend zijn.

De panden aan de kant van het centrum staan op een wal en hebben een souterrain aan de achterkant. Door een steegje wat ‘achter de nieuwstraat’ is genoemd ben met meerdere respondenten gelopen naar de verborgen tuinen van Oostburg.

Moestuinen achter de Nieuwstraat De verborgen tuinen Achter de Nieuwstraat zijn een bijzondere plek in Oostburg waar diverse groenten, fruit en bloemen worden verbouwd door bewoners. Op deze achterplaats bevinden zich drie oude vooroorlogse huisjes die nu vakantiewoningen van Duitsers zijn.

Ledeltheater Het Ledeltheater, ontworpen door Bob Rosenkranz, heeft een voor de wederopbouw typerende mengvorm van klassieke en traditionele elementen.

Het Grote Gat Tijdens alle gesprekken kwam het gebied Het Grote Gat aan de orde. Voor velen een bijzonder gebied. Volgens een aantal respondenten kan er veel meer met het Grote Gat. Het natuurgebied ligt nu ge誰soleerd tussen het polderlandschap en Oostburg. Het Grote Gat zou meer ge誰ntegreerd kunnen worden met Oostburg. Er zijn al plannen om dit voor elkaar te krijgen zo is er pas een looproute gemaakt aan de zuidzijde van het Grote Gat en er is een idee om een brug te maken over het Grote Gat zodat het meer aansluit op het hart van Oostburg.

Breijdelstraat De Breijdelstraat is niet echt een straat maar een plein waaraan drie bijzondere gebouwen staan die tezamen een geheel kunnen vormen. De drie gebouwen zijn de St. Bavoschool, St. Eligiuskerk en de parochie. Deze kerk is de eerste wederopbouwkerk in het Zuiden van Nederland na de verwoestingen in de oorlog. Er werd een pastorie gebouwd aan het kerkplein, verbonden met de kerk. In 1959 is de losse klokkentoren gebouwd ,ook door architect Frans Mol.

Demografische ontwikkelingen In Oostburg wonen op 1 januari 2010 4843 inwoners, verdeeld over ruim 2175 huishoudens. Oostburg heeft momenteel te maken met een meervoudige krimp. De afgelopen decennia is het aantal personen per huishouden fors teruggelopen. 37% van de huishoudens bestaat uit eenpersoonshuishoudens. Ruim 1/3 bestaat uit stellen zonder kinderen en 29% uit gezinnen. In vergelijking met Nederland wonen er veel mensen tussen de 65 jaar en ouder (25%).

Het aantal mensen tussen de 0 en 24 jaar is kleiner (24%) dan het landelijk gemiddelde (30%). Dit geldt eveneens voor het aantal mensen tussen de 25-44 jaar (22%).

Het wegtrekken van de jongeren wordt al jaren erkend.

Dit komt mede door het arbeidsperspectief en de studeermogelijkheden van Zeeland. Er is een mismatch tussen onderwijs en werk. De gemeente Sluis probeert het onderwijs beter af te stemmen op de arbeidsmarkt door samen te werken met bedrijven en opleidingen. Zo is men bezig met een Technopark Zeeland in Schoondijke

waar gewerkt wordt aan technologische ontwikkelingen en scholing met High Tech bedrijven gespecialiseerd in landbouwmechanisatie, alternatieve en groene energie en slimme retail automatisering. Tevens wordt er gezocht naar een samenwerking met de kenniswerf in Vlissingen, een broedplaats voor de innovatieve en technologische starters.

Er wordt wel getwijfeld aan krimp en de aanpak daarvan.

West Zeeuws-Vlaanderen is aangewezen als krimpgebied.

Hoe daar mee wordt omgegaan is interessant. Als je West Zeeuws-Vlaanderen vergelijkt met Nederland dan is het inderdaad een krimpgebied, maar als je het gebied vergelijkt met gebied van het buurland BelgiĂŤ is het wellicht geen krimpgebied. Op dit moment schijnt er een bepaalde woonvraag te zijn van Belgen voor west Zeeuws-Vlaanderen.

Dit heeft te maken met woningsituatie in BelgiĂŤ, de woningen in west en Oost-Vlaanderen zijn momenteel erg duur.

Daardoor trekken steeds meer Belgen naar West ZeeuwsVlaanderen. Toch is aan deze positieve ontwikkeling een negatieve kanttekening te plaatsen. De Belgen wonen dan wel in West Zeeuws-Vlaanderen, maar maken geen gebruik van de voorzieningen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat de kinderen

in BelgiĂŤ op school zitten en sporten. Hierdoor maken zij niet echt uit van de gemeenschap en hebben zij geen binding met hun woonplaats. Dit zou ongunstig kunnen uitpakken voor Oostburg en voor bepaalde voorzieningen.

Oostburg werd altijd getypeerd als groeikern en nu als krimpkern. De fysieke groei is er inderdaad uit, want er zijn minder woningen bij gebouwd en er is minder zichtbare bedrijvigheid in Oostburg. Toch denkt men wel dat Oostburg altijd de grootste kern van west Zeeuws-Vlaanderen zal blijven doordat het die regionale voorzieningen heeft. Er wordt wel gemerkt dat de andere kernen weerstand hebben tegen het idee dat Oostburg de voorzieningenkern is van de regio. Oostburg heeft niet als enige te lijden onder krimp, maar andere kernen ook. Door de voorzieningen te clusteren in Oostburg, denken de andere kernen dat hun kern verder zal gaan krimpen.

Qua werkgelegenheid richt west Zeeuws-Vlaanderen zich te veel op Nederland, burgemeester Suurmond vindt dat de West Zeeuws-Vlaanderen zich meer moet oriĂŤnteren op het Zuiden. Zeeuws-Vlaanderen heeft veel meer met het Zuiden

dan Nederland, niet alleen op het gebied van cultuur, maar ook sociaal en economisch. Waarom wordt er eerst naar het eigen land gekeken en niet naar de eigen regio?

Iedereen heeft zo zijn nuances in het begrip krimp. Door krimp wordt er wel meer nagedacht over wat de consequenties kunnen zijn van plannen, waardoor er niet zomaar plannen worden uitgevoerd.

Sociale context De sociale cohesie in Oostburg is niet zo hecht als die van de andere kernen in West Zeeuws-Vlaanderen. Er is geen gemeenschap in Oostburg, er is geen verbondenheid; dit is meerdere malen gezegd door verschillende respondenten.

De verklaring die hiervoor wordt gegeven is dat Oostburg van oorsprong een ambtenarenstad was. Vroeger had Oostburg meerdere belangrijke diensten en voorzieningen voor de regio, zoals de belastingdienst, het waterschap, de post, de gemeente, het ziekenhuis en de middelbare scholen en andere instanties die een groot personeelsbestand

hadden. Veel mensen van buiten Oostburg kwamen toen in Oostburg wonen en werken, maar zij bleven niet allemaal in Oostburg toen een groot deel van de diensten en voorzieningen verdween. Tegenwoordig heeft Oostburg nog de gemeentelijke diensten, het ziekenhuis, één middelbare school en twee sociale diensten. Oostburg heeft nu minder autochtone bevolking dan de andere kernen. In Oostburg zijn ook nu veel mensen komen te wonen uit andere kernen, zowel uit Zeeuws-Vlaanderen als daarbuiten.

Geborgenheid, veiligheid en de overzichtelijkheid zijn de ankers van Oostburg om er te wonen. Het wonen in Oostburg geeft een zekerheid. In één van de gesprekken werd gezegd dat de voorzieningen de bewoners binden aan Oostburg. De uitspraak ‘doe maar gewoon, dan ben je al gek genoeg’ is passend voor Oostburg en west Zeeuws-Vlaanderen. Een West Zeeuws-Vlaming is best trots op zijn streek, maar laat dit niet direct blijken.

Oostburg heeft geen harde kern bewoners, d.w.z. een groep bewoners die zich gezamenlijk inzetten voor Oostburg.

Tijdens de identiteitsbijeenkomst van Gerard van Keken

voor het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg was dit merkbaar. Het merendeel van de mensen dat aanwezig was, woonde niet eens in Oostburg. Daarnaast werd ook gezegd dat een Oostburger niet voor Oostburg staat, iets wat wel zo is in andere kernen. Ik vraag me sterk af waarom dit zo is, maar vooral wat dit voor betekenis dit heeft voor Oostburg.

Het gevaar is als men al spreekt van het ontbreken va een gemeenschap en dan ook nog van een Oostburger die niet geeft om Oostburg, of je dan wel een plan kan maken voor Oostburg. Komt dit omdat bewoners niet het gevoel hebben dat Oostburg van hen is? Wanneer komen zij in actie voor Oostburg of komen zij alleen in actie voor zichzelf? Tijdens mijn gesprekken met bewoners en belanghebbenden ben ik hier verder op in gegaan door te vragen naar de beleving van Oostburg.

Beleving Oostburg Over de gemeenschap van Oostburg zou je dus kunnen denken dat ze heel toegankelijk zijn voor nieuwkomers van buiten Zeeuws-Vlaanderen. Maar uit het verhaal van Jawine van Noortwijk is daar toch iets anders uit op te maken.

Toen zij 11 jaar geleden ging wonen in Oostburg werden ze “gek verklaard� door een aantal inwoners van Oostburg.

Deze inwoners vergeleken Oostburg met de Randstad, de oorspronkelijke woonplaats van Jawine, waar alles gebeurt.

Ook op het gebied van werk, denken mensen in deze regio dat hier geen goed geld te verdienen is en dat er in de rest van Nederland meer geld te verdienen is. Uit meerdere gesprekken kwam naar voren dat in de regio wel degelijk goed werk is en dat het voor sommige bedrijven er moeilijk is om personeel te krijgen. Jammer dat sommige inwoners zo denken en dat zij zo negatief zijn over hun eigen regio.

Gelukkig zijn er mensen zoals Jawine die zich daardoor niet laten afschrikken. Jawine zegt nog vaak tegen haarzelf dat het een luxe is dat zij zo mooi woont in een mooie omgeving in Oostburg west Zeeuws-Vlaanderen.

Wat erg gemist wordt in Oostburg is een gezellige kroeg of etablissement. Men vindt dat de horeca in de regio al te veel is geĂŤnt op dagjestoerisme. Er is voor de bewoners in Oostburg geen goede ontmoetingsplaats of plek waar men elkaar kan vinden. De initiatieven voor een dorpskroeg of stamkroeg zijn er wel, maar komen niet echt van de grond.

Vaak doordat het te groot wordt aangepakt en doordat de omgeving niet meewerkt.

Voorzieningen Oostburg had zich in de loop der tijd een centrale positie verworven in de regio west Zeeuws-Vlaanderen als voorzieningen- en bestuurlijk centrum. Maar door diverse ontwikkelingen is Oostburg zijn centrale positie steeds meer kwijtgeraakt. Het gemeentehuis, winkelvoorzieningen, ziekenhuis, middelbare school, theater en bibliotheek zijn nog te vinden in Oostburg. De voorzieningen die het meest in een kritieke fase zijn beland zijn het winkelgebied en het horecagebied in het centrum van Oostburg. Er is 12% leegstand in het centrum van Oostburg. Het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg wil hier verbeteringen in aanbrengen door het winkelaanbod te concentreren zodat er geen gaten vallen in het winkelaanbod.

Het centrum van Oostburg is niet altijd een verlaten en leeg geweest. Op woensdag en zaterdag was vroeger erg druk toen er markten of veeveilingen waren. Op de markt waren de cafĂŠs destijds stampvol met boeren die hier hun handel bedreven. Symbolisch daarvoor was de fokveedag,

een veetentoonstelling van de regio. Tegenwoordig is het moeilijk om de Fokveedag te organiseren, volgens de Gemeente Sluis, dit komt doordat er bijna geen animo voor is. De terugloop heeft verschillende oorzaken. Ten eerste de mechanisatie van de landbouw. De landbouw heeft in deze regio ontzettend veel ingeleverd en dit was per definitie de landbouwstreek. De landbouw bracht deze regio rijkdom en welvaart. De economische factor van landbouw is afgenomen, terwijl het landeigendom per boer is vergroot. Daarnaast is het grote eigendom van gronden voor boeren een probleem.

Het eigendom van de boeren is nu niet zo rendabel meer als vroeger. Veel boeren kunnen de grond niet verkopen omdat er geen markt voor is. Dit heeft wel zijn invloed op het wonen, werken en bedrijvigheid van de regio. Aan de kust zie dat de landbouw al voor een groot deel is getransformeerd naar toerisme, maar in de binnenlanden van west ZeeuwsVlaanderen gebeurt dit mondjesmaat.

De voorzieningen die in Oostburg aanwezig zijn gericht op meer dan alleen de inwoners van Oostburg. Dit geldt voor de gespecialiseerde winkels in het centrum, de scholen, de supermarkten, het theater, de horeca, het bedrijventerrein en

de medische voorzieningen. De medische voorzieningen en de supermarkten hebben voldoende aanloop. Maar de andere voorzieningen hebben (al) te lijden onder de afnemende toeloop van mensen. Dit is het meest merkbaar en vooral zichtbaar in het centrum van Oostburg door leegstand van een aantal panden en de grote lege horecagelegenheden.

Ook merken de sport-en muziekverenigingen een daling van aantal jongeren en een toename van ouderen aan leden.

De drie supermarkten in Oostburg lopen wel heel goed. Het winkelvloeroppervlak van de supermarkten is genoeg voor 30.000 mensen, terwijl Oostburg maar 4843 inwoners heeft.

De AH in Oostburg staat in de top 5 van de best lopende supermarkt. Dit komt doordat de supermarkten draaien voor een groot deel op het toerisme en Belgen, naast de inwoners van west Zeeuws-Vlaanderen. Het was voor mij ook verrassend om te zien dat de AH in Oostburg een groter aanbod heeft dan mijn AH in Rotterdam.

Als je het winkelaanbod en bedrijvigheid van Oostburg vergelijkt met de andere kernen is het winkelaanbod en de bedrijvigheid in Oostburg is gericht op de Nederlandse bevolking in deze streek. De meningen zijn verdeeld of dit zo

moet blijven. De één vindt dit juist de kracht van Oostburg, dat dit is wat Oostburg onderscheidend maakt. Terwijl de ander liever meer exclusiviteit wil.

Uit het rapport “Plan van Aanpak Hart Oostburg” van MKB REVA van augustus 2010 kwam naar voren: “Uit het onderzoek is gebleken dat Oostburg de afgelopen tijd terrein heeft verloren. De vanzelfsprekende positie als koopcentrum van de regio staat onder druk, mede omdat Oostburg weinig extra’s weet te bieden op het vlak van beleving en kwaliteit”.

Voor veel inwoners van Oostburg is het voorzieningenniveau nog wel de aantrekkelijke kant van het wonen in Oostburg.

Doordat de kwaliteit van het voorzieningenniveau daalt en afneemt zijn zij geneigd om elders te kijken. Voor de aantrekkingskracht van het gebied West Zeeuws-Vlaanderen is het essentieel dat de voorzieningen blijven, maar door de ontwikkelingen aan de kust en aan de grens kan het draagvlak voor voorzieningen afnemen.

Wonen & Woningmarkt Het merendeel van de woningen bestaat uit eengezinswoningen. Daarnaast beschikt Oostburg over een klein aanbod van appartementen. De meeste bewoners zijn tevreden over hun woning en overbewoning komt haast niet voor. Het percentage administratieve leegstand van woningen was voor mij niet exact te achterhalen, maar uit de presentaties van het programma “Aantrekkelijk Oostburg” wordt getracht om 150-250 woningen uit de markt te nemen.

Als ik hier dan een kleine rekensom op los laat betekent dit dat bij een totaal aantal woningen van 2325 (CBS.2010) in Oostburg tussen de 6,5% - 10,8% wordt gesloopt, maar of dit het percentage leegstand van woningen is in Oostburg is de vraag. De beargumentering voor het uit de markt nemen van woningen is in reactie op de problemen die krimp met zich meebrengt en het uit de markt nemen van woningen biedt ook kansen voor de overgebleven ruimte.

Zo kan volgens Aantrekkelijk Oostburg met het slopen van woningen de relatie met het buitengebied worden hersteld en kunnen woningen worden herbestemd met functies waar wel vraag naar is in Oostburg. De meeste woningen zijn

gebouwd na de oorlog en tussen 1960-1980. Het merendeel van de woningen in Oostburg is in particulier bezit (62%) Het aantal huurwoningen bedraagt slechts 38% en is in bezit van Woongoed. De gemiddelde woningwaarde van Oostburg in 2010 (CBS) bedraagt 154.000 euro dit is een stuk minder dan de gemiddelde woningwaarde van Nederland 243.000 euro en de gemeente sluis 177.000 euro.

“Een Belg is met een steen in zijn maag geboren, maar hier zijn ook veel mensen met een steen in hun maag geboren” Woongoed heeft 6300 woningen in Zeeuws-Vlaanderen. In Oostburg heeft Woongoed 636 woningen, in het kader van krimp moet 10% van het bezit worden gesloopt of uit de verhuur worden genomen. De afname van het woningbezit van Woongoed in Oostburg kost wel geld, maar dat zien zij als een investering voor het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg. Slopen om tot een verminderd woningbezit te komen is één optie, de andere opties zijn het verkopen van (huur)woningen en het samenvoegen van de wat kleinere woningen. De tweede optie, het verkopen van huurwoningen, is even stilgezet. Woongoed is aan het nadenken wat zij met

dit bezit wil doen. Door de derde optie, het samenvoegen van woningen, blijft de uitstraling hetzelfde van een gebied en zijn de woningen groter. Sommige kleine woningen zijn beeldbepalend voor een gebied die ze liever niet wilt slopen.

Door middel van samenvoegen kan er een stukje erfgoed van wat typisch Oostburg is worden behouden.

Op de Van Ostadestraat worden de woningen, in totaal 24, aan de buitenrand gesloopt. Wat er voor de woningen terugkomt, is nog niet bekend. Planvorming daarvoor is onderdeel van het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg. De huizen op de Finlandstraat worden gesloopt in de loop van 3 jaar.

De mensen op de Finlandstraat zijn al ingelicht en er wordt onderhandeld met bewoners van eigen huizen. Er zitten wat koophuizen bij die Woongoed gaat aankopen en andere huisvesting aanbied verderop in de Kroonwijk. Het is de bedoeling dat op de Finlandstraat een vrije verkaveling komt, wat afgestemd is op het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg. Hierdoor wil men meer gezinnen aantrekken en behouden in Oostburg. De vrije kavels worden niet gelijk op de markt gebracht. Volgens Woongoed heeft het nu weinig zin om dit op de markt te brengen, door de crisis zitten

mensen meer op hun geld. Ondanks het verminderen van woningbezit heeft Woongoed nog te weinig huurwoningen in Oostburg. Er is nu een wachtlijst voor huurwoningen in Oostburg. De krapte op huurwoningen heeft te maken met de sloop van nu en het totale renovatieplan van de Finlandwijk.

Het vestigingsklimaat van mensen voor een bepaalde plek is veranderd, dat merkt men ook in Oostburg. Mensen zijn emotioneel minder verbonden met hun woonplaats en hebben anderen redenen om zich ergens te vestigen. Wat zijn de vestigingsmotieven voor Oostburg? De één vertelt vanwege de voorzieningen , de ander vanwege het rustige wonen. Interessanter is te kijken naar wat mensen bindt aan Oostburg en in hoeverre zij gebruik maken van Oostburg.

Vooralsnog heb ik kunnen opmaken dat mensen functioneel in Oostburg wonen en meer gebruik maken van de regio dan van Oostburg zelf.

BLOG 21 juli Donderdag 21 juli waren Jovita Dorigo, Herwig Minnen en Ron Weerheijm te gast in het HUIS in Oostburg. Ron bekeek Zeeuws-Vlaanderen en werkte samen met mij een toekomstscenario uit voor Oostburg. Het toekomstscenario waar wij samen aan werkten gaat uit van ‘ongebonden krimp’. Samen schetsen ze een beeld hoe het er zonder goede samenwerking in de toekomst in Oostburg uit zou kunnen zien.

Het gebrek aan levendigheid viel de BNA op tijdens onze wandeling door de wijk. Jovita vroeg zich af of het in de avond ook zo rustig is. Daarnaast stond ook de keuze qua sloopwoningen ter discussie. Waarop is de keuze gebaseerd?

Zijn er ook mogelijkheden om de woningen en garages een andere bestemming te geven? Er is veel ruimte ingericht voor auto’s;is dit wel nodig?

Tijdens ons gesprek kwam naar voren wat de term Starterswoning nu eigenlijk inhoudt. Beperkt dat niet de mogelijkheden van woning, is het niet een te veel richtende term die te pas en te onpas wordt gebruikt? Wat is het fenomeen ‘de starterswoning’ en wie is de starter?

Krimp in west Zeeuws-Vlaanderen,

2 augustus 2011

Tijdens mijn verblijf in Oostburg begin ik steeds meer te twijfelen aan de toekenning van West Zeeuws-Vlaanderen als krimp-gebied. Door de diverse ontmoetingen en bezoekjes aan de verschillende dorpen in west Zeeuws-Vlaanderen valt het me op dat we hier met heel plaatselijke krimp te maken hebben of zelfs geen krimp.

Zo stuitte ik op diverse nieuwbouwprojecten zoals het project Cavelot in Cadzand-Bad. Met dit project worden 450 nieuwbouw woningen gebouwd. Daarnaast is er ook een twee hoogbouw project met 131 appartementen. In Nieuwvliet-Bad is men ook met een soortgelijk project bezig, Nieuwvliet-Bad strand ressort, waar 188 recreatiewoningen wordt gebouwd. Natuurlijk is het wel zo dat aan de kust dan voornamelijk vakantiewoningen worden gebouwd, maar je kunt je afvragen of we dan hier wel te maken hebben met krimp. Er is een groei van tijdelijke inwoners en een afname van vaste bewoners. Maar hoe vast zijn die vaste bewoners en hoe tijdelijk de tijdelijke bewoners? Tevens kan

het gevoel van krimp versterkt worden door de ontwikkeling van grootscheepse vakantieprojecten, want als die leeg staan voelt het aan als krimp. Zou er een constante bezetting zijn van die vakantiewoningen dan is er niets aan de hand. Dit zou mogelijk zijn aangezien er in Sluis altijd toeristen te vinden zijn. Die constante bezetting zou voor meer werkgelegenheid kunnen zorgen, wat zou kunnen resulteren in een groei van inwonersaantal voor West Zeeuws-Vlaanderen.

Maar ook in Sluis wordt er aan nieuwbouw gewerkt. Zo wordt er gebouwd aan “het hart van Sluis”. Dit project omvat 41 nieuwe woningen in het centrum van Sluis. Daarnaast is men in Sluis ook nog bezig met het villapark Groenevelt net buiten de vesting van Sluis. IJzendijke heeft net zijn nieuwbouwproject opgeleverd “Groote Jonkvrouwe”. Breskens is bezig met de Roode Polder om daar 59 woningen te bouwen en heeft nog plannen voor de jachthaven.

De vraag is of die aantrekkingskracht naar west ZeeuwsVlaanderen blijft als het niet meer dan dat eigen stukje land is wat onderdeel is van Nederland.

Noordwal De Noordwal is een straat met een apart karakter. De straat ligt gedeeltelijk op een oude wal en bestaat uit kleinschalige, losstaande vooroorlogse bebouwing met daartussen kleinschalige, rijtjes naoorlogse bebouwing. De vooroorlogse bebouwing typeert zich door woningen met een Franse kap ook wel Mansarde dag, een dakvorm met gebroken, naar buiten geknikte vlakken. Deze huizen zijn met de kortste zijde van het huis langs de kopzijde georiĂŤnteerd naar de straatzijde.

De naoorlogse bebouwing heeft precies tegenovergestelde eigenschappen, de lange gevel is georiĂŤnteerd naar de straatzijde en het bevat een zadeldak.

Doordat ik meerdere huizen van de Noordwal van binnen heb mogen bekijken, viel mij op dat de grootte van de woningen met de Franse kap kleiner is dan op het eerste gezicht lijkt. Dit komt mede doordat de woningen met de Franse kap beperkt zijn door de indeling van ruimtes en door de geknikte constructie van het dak. Daarnaast zijn de uitbreidingsmogelijkheden van deze panden beperkt qua

vorm. Veel bewoners hebben een platte aanbouw of hebben het huis doorgetrokken aan de achterkant van het huis waar de sanitaire voorziening is gemaakt.

De naoorlogse woningen met zadeldak zijn huurwoningen geweest. Op dit moment heeft Woongoed nog 2 woningen in zijn bezit op de Noordwal. Sommige naoorlogse woningen zijn opgeknapt en in oude staat terug gebracht. Andere woningen zijn opgeknapt met zichtbare verschillen, zoals verschillende dakkapellen en andere kozijnen. Voor naoorlogse bouw hebben deze woningen een bijzondere detaillering. Zo zijn er op de hoekeinden van de stenen gevels verzwaringen aangebracht door een detail in het metselwerk en zijn de kozijnen van de voordeur voorzien van versierrand.

Mensen vinden het bijzonder aan de Noordwal dat het een eigen karakter heeft doordat de woningen er niet hetzelfde uitzien. De kleur van de steen wordt heel bepalend gevonden voor de Noordwal. Uit de gesprekken met bewoners blijkt dat zij met veel plezier op de Noordwal wonen en dat zij veel aan hun eigen huis hebben verbouwd. Tijdens de wandeling met mijn buurvrouw vroeg ik waarom zij en haar man destijds

gekozen hadden om een woning te kopen op de Noordwal en niet bijvoorbeeld in de Planetenbuurt. Zij gaven de voorkeur aan een woning op de Noordwal omdat de huizen in de nieuwbouwwijk toen redelijk duur waren en omdat de huizen op de Noordwal meer sfeer hebben dan de nieuwbouwhuizen.

Het huis van de buren is een vooroorlogs huis met een Franse Kap. Samen met haar man heeft ze het huis opgeknapt met liefde voor het oude.

Uit alle gesprekken die ik heb gehad met bewoners maar ook belanghebbenden kwam naar voren dat het parkeren op de Noordwal een probleem is. Volgens enkele bewoners hangt het erg af van diegene die parkeert op de Noordwal.

Bewoners op de Noordwal weten hoe veel auto’s er kunnen staan en parkeren daar ook naar. Anderen mensen weten dat niet en zetten hun auto niet handig neer.

HET HUIS op de Noordwal is voor bewoners een doorn in het oog omdat het al zo lang leeg staat en er niets mee wordt gedaan. Het pand is in slechte bouwkundige staat en heeft veel achterstallig onderhoud. Dit komt vooral doordat het pand knullig is verbouwd en onderhouden. De voormalige

huurder wilde het pand kopen, maar is er niet uitgekomen met Woongoed. Tijdens een gesprek in HET HUIS merkte ik dat de voormalige huurder dit erg jammer vond en dat hij met heel veel plezier had gewoond in HET HUIS. Ondanks dat de Noordwal warm en gezellig aan doet, is HET HUIS koud. Tijdens mijn verblijf in de zomer, geen goede zomer, moest ik de verwarming aanzetten omdat het koud en klam was in het huis.

Meten is Weten,

28 juli

Maandag hebben mijn moeder, Annemarie Frederiks, en ik HET HUIS bouwkundig opgenomen. Voordat je kunt beginnen met ontwerpen is het handig om de juist tekeningen te hebben. Omdat we ook te maken hebben met een bestaande omgeving en een bestaand pand is het ook noodzakelijk om dit op te nemen in het ontwerp. Dit hebben wij gedaan door middel van een bouwkundige analyse. Hierin staat onder andere wat de staat is van HET HUIS, wat er minimaal aan moet worden aangepast. Kortom de plus- en

minpunten van HET HUIS. Aan de hand van deze opname maak ik verschillende opties voor HET HUIS mede gebaseerd op de scenario’s die zijn ontwikkeld. Aan de hand van de tekeningen (waar hieronder enkele van te zien zijn) wordt de bouwkundige analyse gemaakt.

HET HUIS HET HUIS bevindt zich op de Noordwal in Oostburg en is kleine tweeondereenkapwoning met schuur, eigen achterom en zonnige tuin. Bouwjaar circa 1948. Zo wordt het HUIS te koop aangeboden op internet. HET HUIS aan de Noordwal staat ongeveer 3,5 jaar te koop.

HET HUIS wordt pas een woning doordat er gewoond wordt.

De bewoner maakt het huis tot woning door er in te wonen, maar wat houdt het wonen in? In de 6 weken dat ik in HET HUIS verbleef, heb ik gemerkt hoe snel HET HUIS mijn huis werd en zo ook een woning. Ook merkte ik hoe meer tijd je er in doorbrengt, wat in mijn geval was doordat ik er 6 weken zat en het weer niet al te best was, hoe meer HET HUIS een plek werd om te verblijven en te ontmoeten. Daarnaast werd HET HUIS een ruimte die steeds meer invulling en belang kreeg. Bijzonder is dat HET HUIS dit makkelijk toe laat. HET HUIS is geen starre ruimte die bepaalt hoe je je leven moet inrichten. HET HUIS maakt het creĂŤren van een eigen leefomgeving mogelijk. Deze zelfexpressie van wonen is niet alleen typerend voor HET HUIS, maar ook voor de Noordwal. Als we dieper in gaan op de definitie van wonen en de ontwikkeling van wonen wordt HET HUIS een interessant

concept. In de scenario’s voor Oostburg en HET HUIS wordt hier verder op ingegaan.

De plattegrond van HET HUIS is een standaard doorzonwoning.

De hal is ten opzichte van de grootte van de woning een grote brede ruimte. De hal is wat dat betreft rolstoelvriendelijk. Het uiterlijk van de hal nodigt niet echt uit door de bruine sfeer.

Door de beige plavuizen, witgele wanden en de donkerbruine deuren ziet het er niet fris uit en denk je al gelijk de muffe lucht er bij. Veel gasten zeiden alleen al in de gang dat het een typisch vakantiehuisje is. De keukendeur is opvallend groen geschilderd door de vorige bewoner. De keuken zelf bevat een simpel keukenblok met een behangetje dat het wat opvrolijkt.

De woonkamer is niet via de keuken te bereiken, maar door de gang. Oorspronkelijk zullen er twee toegangen geweest zijn naar de woonkamer. De woonkamer is wat frisser van kleur, lichtblauw op de muren met lichte grijsblauwe plavuizen.

Het plafond is versierd met witte randen en balkjes. De inrichting van KROT of KANS misstaat niet in de woonkamer.

De enorme donkere houten kast lijkt alsof hij er altijd zou hebben gestaan. De ramen van de woonkamer zijn aan vooren achtergevel identiek en staan op gelijke hoogte.

De bovenste verdieping bevat net als de begane grond een grote hal. Als alle kamerdeuren dicht zijn, lijkt de hal ook een kamer. De badkamer aan de voorzijde van HET HUIS is in slechte staat en heeft een verzameling van sanitaire onderdelen uit verschillende tijden. Voordat KROT of KANS begon, was er nog een bad, maar nu staat er als noodoplossing een douche. Doordat de badkamer is verhoogd is de hoogte gering. De kamer aan de voorzijde van HET HUIS is een rechthoekige kamer met wijds uitzicht over de Noordwal.

Ondanks dat de dakopbouw niet past bij de voorgevel, levert het voor de kamer veel ruimte en uitzicht op.

De kleine kamer aan de achterzijde is niet geliefd bij mijn gasten. Dit komt doordat er meerdere lekkages zijn geweest en hierdoor diverse schimmels de ruimte hebben betreden.

De grote kamer daarnaast is een ruime vierkante kamer met uitzicht op de achterkant van de Brouwerijstraat. Vroeger hebben er twee ramen gezeten in de zijgevel van deze kamer, dit is te zien door de donkere vlakken op de wand. De zolder van het huis is groot. En bevat diverse spanten van het dak.

Het dak is provisorisch ge誰soleerd.

Net zoals Oostburg heeft HET HUIS wat tegenstellingen.

Het interieur van HET HUIS is niet heel bijzonder, terwijl het exterieur van HET HUIS dat wel is. Dit komt mede doordat er in HET HUIS geen details zijn en de buitenzijde wel. De kozijn van de voordeur heeft een bijzondere detaillering met een Frans boogje. Hebben de stenen van HET HUIS details doordat ze geleefd er uitzien. De dakrand wordt gedragen door uitkraging op de hoeken van HET HUIS. Een andere tegenstelling is dat HET HUIS aan de buitenkant een warme uitstraling heeft doordat het er liefelijk er uitziet, terwijl de binnenkant niet alleen koud aanvoelt maar ook koud is. Het grootste contrast van HET HUIS is te vinden in de achtertuin. De betonnen grove plaat als tuin met het schattige miniatuurtje van HET HUIS. Ondanks dat HET HUIS repeterend is neergezet kan er aan HET HUIS een eigen herkenbaarheid worden gegeven. Dit is dan ook gedaan op de Noordwal doordat bewoners eigen aanbouw, opbouw, indeling en detaillering hebben gegeven aan deze huizen.

Ansichtkaart Oostburg door Lucas van der Wee

Ansichtkaart Oostburg door Lucas van der Wee

SCENARIO’s voor OOSTBURG & HET HUIS

BESTAANDE SITUATIE

WAT TE DOEN MET NOORDWAL 5?

SLOPEN of

BEHOUDEN of

VERBOUWEN of

VERNIEUWEN of

HERBESTEMMEN of

.......

Sinds het bestaan van steden is vernieuwing aan de orde.

Ideeën, samenlevingen en behoeften veranderen nu eenmaal sneller dan men kan bouwen. Veel plannen die gemaakt zijn voor de stad sorteren niet het gewenste effect en worden nu als problematisch ervaren. Dit komt onder andere doordat er niet is verkend welke consequenties er zouden kunnen zijn. Met de scenario’s voor Oostburg wil ik het voorstellingsvermogen op de toekomst vergroten. Waarbij ik ben ingegaan op verschillende vragen die nu al spelen, maar ook in toekomst steeds een grotere druk op Oostburg zullen hebben. Hoe houden we Oostburg aantrekkelijk, leefbaar en vitaal?

Samen met belanghebbenden en experts heb ik gewerkt aan scenario’s voor Oostburg en HET HUIS. De vraag die centraal staat voor de scenario’s voor Oostburg is op welke wijze het toekomstig Oostburg en HUIS er uit zou kunnen zien, rekening houdend met allerlei ontwikkelingen die gaande zijn in de economie, behoeften van winkels en horeca die zijn gevestigd, de noodzaak verouderde bedrijfspanden en woningen een nieuwe invulling te geven en de inrichting van de buitenruimte. Deze vraag heb ik opgepakt door het gezamenlijk maken van scenario’s voor Oostburg en HET HUIS.

OOSTBURG EEN KLASSE APART Een scenario voor verbonden krimp In 2030 staat in Oostburg de kwaliteit van leven voorop.

Oostburg staat in de regio bekend als een kwaliteitsdorp/ stad. Dit komt door de kleine lokale winkels met een aanbod afgestemd zijn op datgene waar behoefte aan is in de regio.

Oostburg is duidelijk verbonden met de regio door het aanbod aan zorgfaciliteiten, winkels, onderwijs, sport en culturele instellingen zoals kleinschalig theater en bibliotheek. Omdat de kwaliteit van de geleverde diensten goed en persoonlijk is, maken niet alleen bewoners van Oostburg gebruik van deze diensten maar kiezen ook inwoners van andere gemeenten uit de regio ervoor deze diensten te gebruiken. Omdat zo veel mensen de geleverde diensten afnemen, kan Oostburg de kwaliteit van de dienstverlening op peil houden en zelfs vergroten. Oostburg als kwaliteitsdorp/stad staat bekend vanwege het goede onderwijs. Enkele jaren terug is dit ontwikkeld in samenwerking met BelgiĂŤ, op verzoek van Belgen die in Oostburg kwamen wonen. Deze migranten wilden hun kinderen graag in Oostburg op school doen, onder de voorwaarde dat de kwaliteit van het onderwijs sterk

zou verbeteren: veel aandacht voor ‘leren leren & studeren’ zonder daarbij het rendement (prestaties) uit het oog te verliezen: de leerkracht is een (hoog opgeleide) pedagoog die ook inhoudelijk kennis van zaken heeft. De zorg staat, net als 20 jaar geleden, hoog aangeschreven. Hoogwaardige en specialistische medische zorg gekenmerkt door een mensgerichte benadering trekt mensen uit de gehele regio naar Oostburg. Zorginstellingen weerspiegelen het karakter van Oostburg: de kwaliteit van het leven staat voorop.

De mensen die in Oostburg wonen hebben gekozen voor voorzieningen binnen handbereik. In het centrum vindt men kleine winkels gericht op bewoners van Oostburg. Men doet boodschappen bij deze winkels vanwege de klantgerichte benadering en de kennis die de verkoper heeft van de eigen producten, iets dat een grote supermarkt niet kan bieden.

Het karakter van deze kleine winkels blijft behouden doordat de eigenaren tevreden zijn met de kleinschaligheid: men kan een goede boterham verdienen met het eigen bedrijf en daar is men tevreden mee, er is geen behoefte aan het grote geld.

Oostburg kiest voor behoud van eigenheid. De behoefte om te lijken op dorpen die de stad omringen is niet meer aanwezig. Door dit jarenlang wel te willen, is Oostburg

verloren gegaan in een identiteit die ze niet konden bereiken.

De eigenheid van Oostburg ging hiermee verloren. Ten tijde van de krimpcrisis is men hier over na gaan denken en is men er achter gekomen dat juist het verschil met de andere dorpen kansen biedt om zich als unieke stad te positioneren en te profileren. Door de keuze voor een eigen identiteit durfde Oostburg te kiezen voor krimp ten goede van kwaliteit.

Het duidelijke karakter van Oostburg levert beweegredenen voor vestiging in Oostburg: goede voorzieningen binnen handbereik, goede woningen, rust, verbondenheid door open gemeenschap, wonen in een dorpse omgeving met stadse faciliteiten. Oostburg heeft een multiculturele samenleving waar instelling belangrijker is dan afkomst. In de gemeenschap gaat het om participatie, verbinding tussen culturen/groepen en collectiviteit. Basis van deze gemeenschap is ‘what you see is what you get’.

Ten tijde van berichtgeving over sloop en herbestemming als gevolg van krimp is er actieve burgerbetrokkenheid ontstaan.

In plaats van klagen over de gang van zaken, organiseren bewoners zich steeds vaker en participeren zij in plan- en besluitvorming. Mensen leveren op eigen intuïtie een bijdrage aan de ontwikkeling van Oostburg. Actieve betrokkenheid

van burgers uit Oostburg kreeg een extra impuls vanwege het groeiend wantrouwen jegens Gemeente Sluis en de ervaring dat gemeenteraadsleden vooral naar de grotere gemeentelijke lijnen kijken en minder betrokken waren bij dat wat in het dorp Oostburg belangrijk was. Sindsdien laten burgers de Oostburgse stem steeds duidelijker doorklinken in de gemeentepolitiek. De aftrap voor deze geluiden vond plaats in het plaatselijke Ledeltheater dat sindsdien een bolwerk is van politiek-maatschappelijke debatten en kritische evenementen.

Een van de eerste acties van De Stem van Oostburg was het negeren van de badkuiproute. Bewoners kiezen hun eigen weg en werden met deze actie luid en duidelijk gesteund door de plaatselijke middenstand. Omdat niet alleen de badkuiproute problematisch was maar ook andere routes/straten voor verbetering in aanmerking kwamen hebben bewoners op eigen initiatief de nodige aanpassingen gepleegd: meer groen in de straten om het ‘stenige karakter’ af te zwakken, hondenbezitters hebben diverse plantsoenen aangewezen als hondenuitlaatzone. Dit laatste werd mogelijk door de vele lege plekken die ontstonden als gevolg van de sloopwoede vanwege de krimpcrisis. Dit heeft gezorgd voor grotere verbondenheid met de groene zone in en

BEHOUDEN rond Oostburg: stad en groen lopen op diverse plekken in elkaar over en zorgen ervoor dat Oostburg een ge誰ntegreerd onderdeel vormt met de omringende omgeving.

De krimpcrisis was precies wat Oostburg nodig had. De krimp heeft een positieve bijdrage geleverd aan de eigenheid van de stad en de kwaliteit van wonen, leven en werken.

Tevens is het besef ontstaan dat het noodzakelijk is de blik op de toekomst te houden om blijvend te kunnen anticiperen op de beweging tussen krimp en groei. Dit heeft geleid tot een innovatieve aanpak voor verduurzaming van de leefomgeving: natuurlijke woningen op basis van Cradle2Cradle met een eigen energievoorziening. De woningen in Oostburg zijn gericht op kwaliteit en wooncomfort met een eigen uitstraling, uniformiteit is uit den boze! Woningen hebben een eigen buitenruimte die naar eigen wensen kan worden benut zoals moestuin, recreatieve buitenruimte, atelier.

of

VERBOUWEN Net zoals (t)Huis Begane grond

Oostburg heeft de krimpcrisis voortvarend aangepakt en dat is zichtbaar en merkbaar: uit het hele land bezoeken beleidsmakers Oostburg om de resultaten te zien en advies te krijgen over de aanpak van de krimpproblematiek. Oostburg is een modelstad, een Kenniscentrum voor Krimp.

Voorgevel

Begane grond

1e verdieping

1

1e verdieping

Voorgevel

Achtergevel

Net zoals (t)Huis

Achtergevel

TYPE 1 1-2 persoons woon-werk huis met een halve Franse kap aan de achtergevel

Woon of Werk (t)Huis Doorsnede type 1

1

Begane grond

TYPE 2 1-2 persoons woonwerk huis met een halve ronde kap aan de achtergevel

1

Doorsnede type 2

2 Voorgevel

Achtergevel

Woon of Werk (t)Huis

2 Begane grond

1e verdieping

VRIJPLAATS OOSTBURG Een scenario voor ongebonden krimp Oostburg kenmerkt zicht door het ontbreken van enige vorm van structuur. Of het nu gaat om structurering van bebouwing, openbaar vervoer, zorg of bedrijvigheid. Dit heeft geresulteerd in een gefragmenteerd Oostburg.

Doordat Oostburg geen centrale functie meer heeft in west Zeeuws-Vlaanderen. De positie van Oostburg in west Zeeuws Vlaanderen werd steeds zwakker. Nadat het gemeentebestuur had besloten te verhuizen naar Sluis, keert Oostburg zich tegen het gemeentebestuur. Door deze ontwikkeling maakt de Gemeente Sluis geen indruk meer.

Als gevolg van het wegvallen van de samenhang tussen de kernen en Oostburg, zijn de kernen en Oostburg geen partners van elkaar, maar elkaar concurrenten geworden.

Deze concurrentie was al veel eerder aan de gang toen in Cadzand-Bad 450 recreatiewoningen werden ontwikkeld en supermarkten op Oostburg een 2e vestiging in west ZeeuwsVlaanderen opende in Cadzand-Bad. Niet veel later opende de AH supermarkt ook een 3e vestiging in Sluis. Hierdoor hadden

de supermarkten niet genoeg klandizie meer waardoor zij de Oostburg verlieten. Door de hevige concurrentie tussen de kernen en Oostburg is de politiek verdeeld over Oostburg in de Gemeente Sluis. Er wordt veel vergaderd over de toekomst van Oostburg, maar er worden geen beslissingen genomen.

Dit komt doordat niemand zijn hand in het vuur steekt voor Oostburg.

Niet alleen de gemeente durft geen initiatief te nemen.

Ook investeerders hebben een afwachtende houding, de midden- en kleinbedrijven stellen veel investeringen uit.

Sinds het millennium zijn er geen beter tijden aangebroken voor de midden- en kleinbedrijven. Veel van die bedrijven hebben hun tijd uitgezeten en zijn gestopt. De regionaal opererende bedrijven willen het liefst weg uit Oostburg. De ondernemingen die zijn gebleven hebben zich steeds meer gericht op de afzetmarkt in Oostburg.

Ondanks de afnemende werkgelegenheid en bedrijvigheid in Oostburg ontstaan er ook nieuwe kansen voor creatieve ondernemers. Er ontstaan diverse tijdelijke bedrijven die bijvoorbeeld handelen in tweedehans bouwmateriaal. Er is meer ruimte voor vrije gedachten. Oostburg is de plek geworden zonder grenzen en regels. Hierdoor worden veel

kunstenaars, architecten en andere creatievelingen getrokken naar Oostburg die de vele leegstaande gebouwen bezetten en hun werk etaleren.

Oostburg staat inmiddels bekend als de meeste verloederde stad van Nederland. Oostburg kampt met enorme leegstand, wegtrekkende voorzieningen en bewoners. Oostburg was het florerende hart van west Zeeuws-Vlaanderen. De stad en vooral het centrum is in verval geraakt door de concurrentie van de toeristische plaatsen rondom Oostburg. Toch lijkt het tij te keren. Met behulp van de creatieve industrie, schijnt Oostburg nu uit het dal te krabbelen. Creatievelingen ontvluchten de Randstad om zich te vestigen in het desolate Oostburg waar alles mogelijk is. Ze kopen voor bodemprijzen een gebouw en verbouwen dit tot atelier. Ook beginnen ze moestuinen in de verlaten plantsoenen en braakliggende terrein waarbij ze ondersteund worden door de plaatselijk boerenstand. Door deze verandering is het oude evenement Fokveedag, wat in 2011 voor het laatst was gehouden, weer georganiseerd.

De bewoners in Oostburg zijn tevreden omdat men niet gehinderd wordt door verstikkende regels. En door de krimp is er ruimte voor persoonlijke vrijheid en groei. Deze

omslag in de samenleving zorg voor een gemoedelijke sfeer in Oostburg. Men geeft elkaar de ruimte en respecteert elkaar.

De vrije samenleving die is ontstaan in Oostburg trekt steeds meer vrijbuiters aan, die soms voor een lange of korte tijd in Oostburg wonen. Oostburg is een bijzonder bolwerk aan het worden voor kunst, cultuur, architectuur en tuinieren.

Hierdoor worden er een nieuw soort toerisme getrokken naar west Zeeuws-Vlaanderen.

SLOPEN of

VERBOUWEN

Begane grond

Voorgevel

Carport (t)Huis

SMART CITY OOSTBURG Een scenario voor gebonden groei Oostburg staat voornamelijk bekend als aantrekkelijk woonstad met goede voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs en cultuur voor mensen die werken in de regio. Handig is aan Oostburg is dat het netwerk van kennis aanwezig is, waardoor meer en meer werknemers worden getrokken om in Oostburg te wonen. Dit is mede tot stand gekomen door de haven Zeebrugge en de Kanaalzone gezamenlijk woningen hadden gebouwd voor hun medewerkers in Oostburg. Toentertijd was Oostburg in recessie en waren de grondprijzen bijzonder laag, waardoor het heel gunstig was voor deze bedrijven om hier hun werknemers te huisvesten.

In deze ontwikkeling heeft Woongoed een belangrijke rol gespeeld.

Het met plezier wonen in Oostburg staat centraal, daarom hebben nieuwe woonwijken in Oostburg een informele setting gekregen. De Euregio wijk, een nieuwe woonwijk in Oostburg, is zo opgezet zodat de Belgen, Zeeuws-Vlamingen en Nederlanders als gemeenschap kunnen wonen. Deze wijk

voorziet in de woonwensen van de Belg en van de Zeeuw, die volgens de projectontwikkelaar Woongoed, niet ver uit elkaar liggen. Het enige verschil is dat een Belg geen genoegen neemt de Hollandse rijtjeshuizen en een Nederlander wel. De trek naar de villa met tuin in een landelijk gebied is enorm door de welvaart. Meerdere uitbreidingslocaties in Oostburg zijn al aangewezen om aan die vraag te voldoen. één van de uitbreidingslocaties is het Grote Gat een natuurgebied wat nu aan de rand van Oostburg ligt, de bedoeling is dat deze waterpartij het centrum wordt voor alle leisure van Oostburg wat omringd is door nieuwe vormen van wonen zoals watervilla’s.

De concurrentiepositie van Oostburg ten opzichte van de kernen rond Oostburg is niet aanwezig. Oostburg heeft zijn vroegere functie als beleidskern, ambtenarenstad, weer volledig terug gekregen. Mede doordat de uitvoerde bedrijfsactiviteiten niet plaatsvinden in Oostburg maar in de regio en de bestuurlijke activiteiten wel is Oostburg de spin in het web geworden voor de economie van de regio. Het netwerk wat is ontstaan tussen Gent, Oostburg en Zeebrugge (GOZ) is zeer belangrijk voor de bloei van Oostburg en de regio. Door het GOZ is een Oostburg een belangrijke ontmoetingsplaats geworden. Naast een ontmoetingsplaats

staat Oostburg bekend om zijn toegankelijkheid en betaalbaarheid. Hierdoor zijn meerdere hoofdkantoren van de diverse bedrijven gevestigd in Oostburg. Tevens zijn er ook belangrijke instanties van Nederland en België verenigd in Oostburg, dit was gedaan ter stimulatie van de werkgelegenheid van de regio. Zo hebben de belastingdienst van Nederland en België een gezamenlijk kantoor waar zij de zaken regelen voor de bedrijven in de regio.

Door de aanleg van de snelweg in Zeeuws-Vlaanderen en ontwikkeling van de kanaalzone en Zeebrugge is Oostburg gegroeid tot een regiostad met 7645 inwoners. Oostburg is naast een belangrijke kennisstad een prettige woonstad voor de regio geworden. Ook de vooruitzichten van Oostburg zijn gunstig, de internationale markt trekt aan in de regio en leidt tot meer aantrekkingskracht van Oostburg.

De voorzieningen zijn niet meer zoals oudsher gefocust op ouderen. Het Oostburg wat vroeger bestond uit alleen maar ouderen is niet meer aan de orde, veel jonge gezinnen en stellen hebben zich gevestigd in Oostburg, waardoor het aanbod totaal anders is dan voorheen.

Het onderwijs wat in Oostburg wordt aangeboden is een

totaalpakket van basisonderwijs tot Hoger beroepsonderwijs.

Door de komst van nieuwe technologieën in de regio en de havengerelateerde activiteiten was er een tekort aan vakbekwaam personeel. Bedrijven uit de regio, de haven van Zeebrugge en bedrijven rond de kanaalzone hebben de handen in een geslagen en samen met de Hogeschool Zeeland, ROC Zeeland, beroepsopleidingen Gent en de Universiteit van Gent een nieuw soort onderwijs ontwikkeld wat wordt aangeboden in Oostburg. De werkgelegenheid in de regio west Zeeuws-Vlaanderen, West-Vlaanderen (België) en Oost-Vlaanderen (België) is aantrekkelijk voor hoog- en laagopgeleiden.

VERNIEUWEN of

HERBESTEMMEN

1

Begane grond

Strak(s) (t)Huis

Voorgevel

Achtergevel

1e verideping

1

2 Begane grond

TYPE 1 Los

TYPE 2 Samen groot

Heeft een uitbouw aan de achtergevel.

Gevels met antraciete gevelplaten

HET HUIS is samengevoegd Heeft een uitbouw aan de achtergevel.

Gevels met antraciete gevelplaten

1

Voorgevel

Achtergevel

2

Voorgevel

Voorgevel

Begane grond

3A

Voorgevel

Strak(s) (t)Huis

Voorgevel

3B

TYPE 3 samengevoegd HET HUIS is samengevoegd 3A Gevel met rode bakstenen 3B Gevel met antraciete gevelplaten 1e verdieping

3

Begane grond

1e verdieping

Groei(t) (t)Huis Doorsnede

Voorgevel

Dak

Achtergevel

Groei(t) (t)Huis Zijgevel

1e verdieping

Begane grond

1

Voorgevel type 1

Voorgevel type 2

1e verdieping

Samen (t)Huis

Begane grond

2

TYPE 1 kleine familie woon-werk huis met kwartslagtrap

TYPE 2 Meer persoons woon-werk huis met spiltrap Achtergevel type 2

ONDERSCHEIDEND OOSTBURG Een scenario voor ongebonden groei Oostburg is uitgegroeid tot groot commercieel centrum van west Zeeuws-Vlaanderen. De grootste ontwikkelingen hebben plaatsgevonden aan de randen van Oostburg. Aan de Noordrand van Oostburg is een Shoppingmall gevestigd om outlet te winkelen. Veel winkels die vroeger in het centrum van Oostburg zaten zijn hier in gevestigd. De Shoppingmall heeft een grote aantrekkingskracht voor de regio en BelgiĂŤ.

Zeker in het vakantieseizoen komen hier veel toeristen op af.

De rand in het zuiden van Oostburg is vertegenwoordigd door een commercieel zorgcentrum en een Albert Heijn XXL. Deze van buitenaf georganiseerde bedrijven maken gebruik van de strategische plek van Oostburg en de redelijke goedkope grondprijs, waardoor zij zijn uitgegroeid tot giganten in de regio. Oostburg kenmerkt zich door in te spelen op het gat in de markt. Het aanbod is daardoor niet steeds hetzelfde.

De bedrijven zijn gericht om op korte termijn veel geld te verdienen en dan hun bedrijf te verkopen voor een groot bedrag.

Net zoals alle andere grotere plaatsen in west ZeeuwsVlaanderen is Oostburg gericht op toerisme, doordat west Zeeuws-Vlaanderen een trekpleister is voor vele vakantiegangers. Oostburg heeft wel concurrentie van Sluis, Breskens en Cadzand-Bad en probeert keer op keer hier om meer vakantiegangers te trekken om geld te besteden in Oostburg. Dit gebeurt voornamelijk aan de randen van Oostburg.

De vernieuwing van Oostburg heeft voornamelijk plaatsgevonden aan de randen van Oostburg. Doordat er ruimte was om uit te breiden aan de randen van Oostburg was het minder aantrekkelijk voor ondernemers om zich te vestigen in het centrum van Oostburg. Het centrum van Oostburg werd leeg en verwaarloosd. Het lege centrum had ook zijn weerslag op de woonwijken van Oostburg. Mensen vonden het onaantrekkelijk om te wonen in een stad zonder hart.

Om leegstand van woningen te voorkomen heeft de gemeente Sluis de regel van het verbieden van 2e huisbezit verworpen.

De woningen van Oostburg stonden in de uitverkoop.

De goedkope woningen waren erg in trek bij buitenlanders, ondernemers die tijdelijk personeel wilde huisvesten in de

regio en mensen met een uitkering. Daarnaast trokken de goedkope woningen veel jonge mensen uit Nederland aan. Tijdens de uitverkoop vreesde men voor een verdere achteruitgang van Oostburg, maar het tegendeel was waar.

Door de gunstige prijzen en ontwikkelingsmogelijkheden van de gebouwen, die voor een groot deel vrij werden gegeven door de Gemeente Sluis, is het centrum van Oostburg weer langzaam aan het opbloeien.

Het centrum van Oostburg is nog wel met haar voorzieningen gericht op de ouderen. Veel pensionada’s en ouderen die zorg nodig hebben zich gevestigd in Oostburg. Het aanbod van culturele activiteiten is dan ook afgestemd op deze doelgroep. Maar hier zit nu een verschuiving in. Ondanks de grote bedrijvigheid aan de randen van Oostburg wordt er toch weer aandacht besteed aan het centrum. Er is begonnen met het centrum van Oostburg weer in zijn oude situatie uit de jaren 60 terug te brengen. Deze aandacht is afkomstig vanuit een algemene interesse van jonge mensen naar naoorlogse wederopbouw steden. Deze trend is terug te zien in diverse steden in Nederland. Er worden zelfs nieuwe gebouwen neergezet in de stijl van de jaren 60.

Samen (t)Huis

VERNIEUWEN

Strak(s) (t)Huis





    

    

    

    

        













































  

    







 















 

    









  



 







 

















 



   

KROT of KANS @ LOKO11 in Heerlen over BETON KRIMP Op 13 oktober vond in Heerlen de zesde editie plaats van het Landelijke Overleg Kunst in Opdracht (LOKO11). Dit jaar stond het thema KRIMP centraal. Samen met Petra de Braal heb ik niet alleen het LOKO11 bijgewoond, maar hebben wij ook een sessie geleid over KRIMP. In deze sessie stond centraal wat de rol van de kunstenaar, ontwerper, stedenbouwer, architect en andere creatieveling is in tijden van krimp.

Na een introductie van Petra de Braal over het project KROT of KANS heb ik, ter inleiding van de sessie, het publiek eerst naar foto’s laten kijken van Oostburg en vroeg ik het publiek schriftelijk een reactie te geven op die foto’s. Hierbij waren wij benieuwd naar de reactie op de foto’s; hoe ervaren mensen, die Oostburg niet kennen, Oostburg? Welke associatie hebben zij met de foto’s van een plek die zij niet kennen of toch wel herkennen? Het beeld wat een stad en dorp geeft, bepaalt voor een deel hoe mensen een stad of een dorp beleven. Die beleving bepaalt ook mede de aantrekkingskracht van een stad of dorp.

In totaal deden er 18 mee (8 mannen en 10 vrouwen, 17 Nederlanders en 1 Belg, met de beroepen kunstenaar, beleidsadviseur, bestuurder, projectontwikkelaar, adviseur, stedenbouwkundige, landschapsarchitect, directeur van een kunstinstelling en museumconsulent) in de leeftijdscategorie 31-72 jaar. Opvallend is dat de reacties uiteenlopend waren, wat misschien wel typerend kan zijn voor Oostburg.

Foto 1 De reacties op de eerste foto liepen erg uiteen van klein, rommelig, saai en troosteloos tot kansrijke plek, ruimte om te spelen, niet saai, mooi, achter de coulissen en bijzondere plek.

Foto 2 Bijna iedereen vond deze foto wel gezellig. Maar men vroeg zich wel af hoe het eruit zou zien met slecht weer of in de wintermaanden. Daarnaast werd het gekenmerkt als een sociale plek, maar wel een plek die je overal in Nederland zou kunnen tegenkomen.

Foto 3 De derde foto genomen vanuit HET HUIS leverde de meest verschillende reacties op. Een aantal mensen reageerden op het uiterlijk van de straat en de huizen met mooie straat, lelijke kozijnen, goeie baksteenkleur, karakteristiek, geen huis hetzelfde en mooie zadeldaken. Anderen associeerden er andere dingen bij zoals, Anton Pieck, vakantie aan zee in de jaren 70, arbeiderswijk, straat voor gezinnen met honden en kinderen, maar ook benauwd door sociale controle.

Foto 4 De vierde foto is opnieuw de markt van Oostburg, dat had een enkeling door. De reacties op deze foto waren somber en leverde ook veel vragen op. Wie woont hier? Trieste plek in Oostburg? Is dit het centrum? Heb je deze foto met slecht weer genomen? De sombere reacties gingen niet alleen om lelijk, 13 in dozijn, onuitgesproken ruimte, maar ook de volgende reactie: De nieuwe invulling met Vlaamse koopgoot!

Foto 5 De reacties op deze foto waren minder verdeeld dan die van de vorige foto’s. De meeste vonden het een uitgesproken ruimte met een prachtige lucht en horizon.

Foto 6 Deze foto leverde meer op dan alleen het benoemen van een volkstuin, namelijk Local Food, zelfvoorzienend, zelfredzaamheid, vrije plekken te midden van de zeer ingedeelde omgeving, eetbare stad, kwaliteit van de ruimte en ook exotisch hoeft niet van ver te komen.

Foto 7 Op de laatste foto werd voornamelijk kritiek gegeven.

De bebouwing op de foto werd bestempeld als woningbouwwoningen, jaren 60 bebouwing, saai, lelijk, eentonig, vreselijk, doods en netjes. Daarnaast schreven een aantal mensen dat heel Nederland er zo uit ziet en dat de huizen waren uit hun jeugd. De meest opmerkelijke reactie was ‘ de mislukte droom’.

Aan de hand van mijn ontwerponderzoek in Oostburg had ik een vraag centraal staan in deze sessie over Concrete Krimp. Eerst las ik dit als Beton (Concrete) krimp, wat een spannende metafoor opleverde.

Goed beton wordt ook beschreven als een mengsel waarin de korrelgroottes van verschillende soorten zand en grind, in de juiste hoeveelheden, elkaar zodanig aanvullen dat het mengsel uithardt tot een steenachtig en duurzaam materiaal. Betonkrimp is een volumevermindering van het beton na het storten. Door de volumeverandering ontstaan scheuren, vooral rond de niet meebewegende wapening. Via deze scheuren kunnen agressieve stoffen gemakkelijker de wapening bereiken, en zo bijvoorbeeld betonrot veroorzaken.

Ik vind dit wel een mooie metafoor voor Oostburg. Deze metafoor gaat op voor de fysieke structuur (de gebouwde omgeving), maar ook voor de sociale en economische structuur. Oostburg bestaat uit een mengsel met verschillende korrelgroottes (verschillende culturen, bebouwing, bedrijvigheid, etc), alleen niet uit de juiste hoeveelheden.

Hierdoor is er een volumevermindering gekomen na het

storten van diverse plannen (het betonmengsel). Door de volumeverandering zijn er scheuren ontstaan, vooral rond de niet meebewegende route (wapening) in Oostburg. Via deze scheuren ontstaan kleine scheuren die ook de aanliggende wijken treft en die nu bestempeld zijn als sloopgebieden (betonrot). Dit terwijl er in Oostburg de onderdelen voor goed beton wel aanwezig zijn, maar doordat de juiste hoeveelheden nog niet gevonden zijn voor het goede mengsel voor een duurzaam Oostburg scheurt het. Door de externe invloeden (agressieve stoffen) wordt de scheurvorming in Oostburg vergroot. Hiermee doel ik op ontwikkelingen als de aantrekkingskracht van Sluis, de ontwikkeling van de kust als toeristische badplaats, de bereikbaarheid van west ZeeuwsVlaanderen, werkgelegenheid, etc.

ook bewoners). Voor mij is het onmogelijk dat ontwerpers iets ontwerpen zonder dat ze samenwerken met de gebruikers.

Daarnaast is het als ontwerper ook noodzakelijk dat je niet alleen in het hier en nu kijkt, maar verder kijkt naar de toekomst en welke relaties er zouden kunnen ontstaan. Dit kun je bereiken door juist met andere disciplines te werken.

Het kost tijd, maar die tijd is het zeker waard. Hierbij is het wel belang dat je ook als ontwerper op zoek gaat naar de juiste verhouding voor het goede duurzame beton. Als je als ontwerper zorgt voor een mengsel wat niet gedragen kan worden, gaat het scheuren. Om scheurvorming te voorkomen is het dus noodzakelijk om met verschillende korrelgroottes samen te werken en op het juiste moment deze te mengen, te storten en laten uitharden tot een duurzaam geheel.

Op zoek naar het juiste mengsel, het voorkomen van meer scheurvorming en cement om de scheuren te dichten hebben we een discussie gevoerd over wat de rol van een ontwerper is of moet zijn in een situatie zoals deze. Het is heel belangrijk in een ontwikkeling zoals krimp, maar eigenlijk bij elke ontwikkeling, welke houding je aanneemt als ontwerper en hoe je om gaat met andere disciplines (hieronder versta ik

Tot slot wil ik een nieuwe discussie laten opwaaien, want krimp is een onderwerp waarover iedereen wel een mening en een beleving bij heeft. Toch maakt maar een beperkte groep mensen gebruik van inspraakmogelijkheden en een nog kleinere groep ontwikkelt zelf ideeën en plannen.

• Kan zelforganisatie een rol spelen in krimp?

Kunnen Bottom up ontwikkelingen krimp veranderen?

•

INITIATIEFFASE voor OOSTBURG

INITIATIEFFASE De initiatieffase staat niet alleen voor adviezen , maar is ook bedoeld voor Oostburg om zich er meer mee bezig zou kunnen houden. Er is geen kant ĂŠn klaar advies, plan of aanpak. Dit komt mede doordat de oorzaken voor het Oostburg zoals het nu is divers zijn. Voor een verstandige aanpak is het niet verstandig om de plaats puur fysiek te transformeren. Als Oostburg voor een echte transformatie wil gaan, zit dat hem niet in een fysieke benadering. Dit heeft Oostburg al meerder malen mee gemaakt. Het gaat juist om de combinaties van een sociaal, fysieke, culturele en economische transformatie.

In de volgende hoofdstukken zal ik dit per onderdeel verder toelichten.

Kracht van behoudendheid Ondanks dat Oostburg een gastvrije en vriendelijke omgeving is, merk je dat er toch behoorlijk wat conservatisme heerst.

Men probeert vast te houden wat men heeft, durft niet te veranderen en te vernieuwen. Je zou hier kunnen refereren aan een strategie om te overleven, want in wezen is het

nog wel een gebied waarvan de bewoners vinden dat ze erg op zichzelf zijn aangewezen. Al 200 jaar een bijzonder stukje Nederland wat in de ogen van sommigen aan zijn lot is overgelaten, maar dat in ieder geval geografisch een perifeer stukje Nederland is. Misschien dat deze omstandigheden mensen wat behoudender maken. Die behoudendheid komt men tegen bij nieuwe economische dragende projecten, zoals de Euregiotuinen of Sluis aan Zee. Toch wil men ergens koploper in zijn, maar hoe wordt je dat en met wat? De behoudendheid kan ook als kracht worden gezien. Want voor de ontdekking van de krimp waren er nog grootse plannen die van groei uitgingen. Die deels door de behoudendheid niet zijn uitgevoerd. Als dit wel zou zijn gebeurd, dan zou de problematiek van Krimp veel erger geweest kunnen zijn.

Daarnaast zou men meer gebruik moeten maken van die behoudendheid. Stel dat je niks doet, wat dan? En wat nu als de Gemeente Sluis behoudend is en dat zij juist veranderen?

Gezamenlijkheid

Bereikbaarheid

Gezamenlijkheid in wie Oostburg, West Zeeuws-Vlaanderen en heel Zeeuws-Vlaanderen wil zijn is iets waarmee je het gebied op de kaart kunt zetten. Wat dit dan moet zijn daar is men verdeeld over. Duurzaamheid is een begrip dat veel wordt genoemd, maar wat houdt die duurzaamheid dan in?

Aangezien duurzaamheid een groot begrip is. Het proces waarmee bijvoorbeeld Oostburg zich op de kaart wil zetten is veel belangrijker dan het begrip waarmee Oostburg op de kaart wordt gezet. De ambities is er om Oostburgers er bewust van te maken dat zij ook mede die keuze bepalen.

Als Oostburg het voor elkaar krijgt wat ze als Oostburg wil zijn, dan begrijpt iedereen elkaar beter en kan men zich ook voorstellen met welk doel bepaalde beslissingen worden genomen. Op het gebied van zorg heeft men hier al ervaring mee. Enige jaren geleden hebben ziekenhuizen in ZeeuwsVlaanderen en Vlaanderen besloten om samen te werken.

In het begin was men hier sceptisch over, maar doordat de kwaliteit van de zorg is verhoogd, is men nu erg trots op die samenwerking. En staat de goede medische zorg in deze regio bekend als één van de beste.

De bereikbaarheid is heikel punt van Zeeuws-Vlaanderen. De wegenstructuur in Zeeuws-Vlaanderen is slecht. De cyclus van Rijkswaterstaat om wegen te vernieuwen is omvat 25 jaar, maar omdat de prioriteit van de Zeeuws-Vlaamse wegen niet hoog is in Den Haag, is het voor de gemeente Sluis erg lastig om hier geld voor te krijgen. In de jaren 70 had ZeeuwsVlaanderen één van de onveiligste wegen, tegenwoordig is dit wel beter geworden, maar minimaal. Zo is de route van de ontsluiting van het gebied niet of nauwelijks aangepakt.

De komst van de tunnel heeft ook verandering gezorgd in verkeersdruk in West Zeeuws-Vlaanderen, in plaats van pieken in drukte op de weg is er nu een doorlopende stroom van verkeer door het gebied. Zodra er vrachtauto’s of landbouwmachines op deze wegen zijn, ontstaan er ellenlange rijen op deze wegen. Op dit moment zijn wegwerkers de N61 van Schoondijke naar de Tunnel wel aan het verbreden, wat voor deze regio van groot belang is.

Ondanks deze verbreding is er wel vrees op de toenemende mate van drukte op de wegen in west Zeeuws-Vlaanderen.

Dit komt mede door de ontwikkeling van Zeebrugge (dat zijn haven aan het uitbreiden is) en het toenemende transport over de sluiproutes in west Zeeuws-Vlaanderen. Daarnaast zorgt de tunnel voor een barrière voor veel bewoners van Zeeuws-Vlaanderen. Door de forse tunneltarieven wordt het voor sommige bewoners minder aantrekkelijk om in ZeeuwsVlaanderen te wonen als ze aan de overkant werken. Veel werkgevers willen namelijk het reizen door de tunnel niet vergoeden. Hierdoor kan de Zeeuws-Vlaming voor een keuze komen te staan: wonen bij je werk of werken waar je woont of genoegen nemen met minder. Er wordt gehoopt dat de tunnel tolvrij gaat worden, want het is natuurlijk jammer dat door een vaste verbinding de Zeeuws-Vlaming vast komt te zitten.

Leren van de Noordwal Leren waarderen Veel mensen zijn negatief over Oostburg. De mensen zijn best trots op bepaalde dingen, maar dragen dat niet uit, omdat het negatieve de overhand heeft. Naar mijn mening

mogen de inwoners trots zijn op wat ze wel hebben. Het hoeft geen verkooppraatje te zijn, maar het zal Oostburg wel sieren als er meer positieve berichten de wereld in komen. Door het project KROT of KANS, is een grote aanzet gegeven om meer positieve berichten over Oostburg en West Zeeuws-Vlaanderen de wereld in te helpen. Laat je inspireren door deze berichten, die deels door Oostburgers zelf zijn aangedragen doordat de bewoners van HET HUIS ze hebben doen opborrelen.

Leren (ver)bouwen De bewoners van de Noordwal zijn vaak aan het klussen.

De geluiden die ik hoorde op de Noordwal waren niet alleen fluitende vogeltjes en tokkende kippen, maar boor-, timmeren zaaggeluiden. Toen ik een rolmaat wilde lenen om HET HUIS op te meten, kon ik pas bij het vierde huis een rolmaat lenen, omdat de andere bewoners zelf aan het klussen waren en een rolmaat zelf nodig hadden. De bewoners die mij hun huis hebben laten zien, hebben mij ook al hun klusverhalen verteld. Het gemeenschappelijk op de Noordwal is het klussen aan huizen, alleen wordt de kennis en kunde niet met elkaar gedeeld. Wel is het zo dat het klusgedrag van de ene bewoner

het klusgedrag van de andere bewoner aanwakkert. Men zou dit klusgedrag als spin-off voor een aanpak van een gebied kunnen zien. Dit kan mede gestimuleerd worden door hier waardering voor uit te spreken. Zo draagt dit gelijk bij aan de sociaal-economische situatie van het gebied. Laat Oostburg het schoolvoorbeeld zijn, dat zijn bewoners de ruimte geeft om zijn eigen leefomgeving vorm te geven.

De kracht van HET HUIS Het wonen in HET HUIS heeft een directe relatie met het gebruik en de betekenis van de woning voor het wonen. HET HUIS dat tijdens de wederopbouw is ontstaan kenmerkt zich ook door de wederopbouw van een samenleving en een stad.

Na de wederopbouw volgden nieuwe ontwikkelingen elkaar aansluitend in een steeds sneller tempo op, en beïnvloedden de manier van leven en denken over leven en wonen. Zo wonen er op dit moment meer één of twee personen in woningen zoals HET HUIS waar niet lang geleden gezinnen woonden. Tegenwoordig is een huis niet altijd de plek waar het gezin thuiskomt. En is een huis ook niet altijd de plek waar je mensen ontvangt, omdat het ontmoeten meer plaats vindt op het werk en ontmoetingsplaatsen zoals het café.

Een trend die dit tegenspreekt is de toename van het werken aan huis. Een groeiend aantal zelfstandige ondernemers en de diverse technologieën om vanuit huis te kunnen werken, zorgen een terugkeer van de werkplek in een huis. Het wonen omvat hierdoor niet alleen de slaapplek, maar ook de werkplek die ook ruimte geeft om mensen uit te nodigen.

HET HUIS kan ruimte geven voor onvoorspelbaarheid. De bewoner is diegene die het huis tot woning maakt door er te gaan wonen. Hiervoor dien je dus ruimte te geven in HET HUIS zodat er mogelijkheden ontstaan om als bewoner de woning zelf te creëren. In welke mate dit moet gebeuren is sterk afhankelijk van de bewoner. Denk aan de activiteiten waarmee een bewoner zich bezighoudt om zijn plek te maken.

Deze activiteiten spelen niet alleen in HET HUIS, maar ook daar omheen. Bijvoorbeeld waar je je auto of fiets parkeert, maar ook waar je door de Noordwal loopt langs de buren en waar je wel of geen zicht op wilt hebben. Een ontwerp van HET HUIS dient hier rekening mee te houden. Tijdens het ontwerp dient er dus rekening te worden gehouden met de verschillende invalshoeken die invloed hebben op het wonen n HET HUIS.

Gemeenschap en gemeenschappelijk noemer Ik kreeg vaak te horen dat de sociale cohesie in Oostburg niet hecht is. Tijdens mijn verblijf heb ik dit ook niet gemerkt dat dit wel zo is. Men gaat hier weinig met elkaar om. De mensen laten elkaar vrij, wat ook een soort van saamhorigheidsgevoel geeft. Het beklemmende wat je soms in een kleinere stad hebt, is hier niet aan de orde. Het hebben van een vrije gemeenschap heeft zijn voor - en nadelen. Een nadeel is dat je niet een gedragen iets kan krijgen omdat de mensen zo divers zijn en verschillende gedachten hebben. Het voordeel is dat men zich vrij voelt en Oostburg toegankelijk is voor nieuwkomers.

Grote stappen door kleinschalige aanpak De aanpak van Oostburg met het transformatieplan Aantrekkelijk Oostburg is vooral fysiek in gezet en is enorm qua omvang. Nu lijkt het alsof Oostburg weer wordt gebombardeerd en weer in wederopbouw is. De wederopbouw

heeft duidelijk zijn littekens achtergelaten op Oostburg en het gevaar is dat deze littekens weer open wonden gaan worden die worden geheeld met nieuw littekenweefsel. Daarnaast is het ook erg ambitieus om met een groot transformatieplan alle neuzen van partijen dezelfde kant op te krijgen. Het gevaar is dan ook dat, als ĂŠĂŠn partij afhaakt, het transformatieplan steeds verandert, met als gevolg dat het niet gedragen is.

Daarnaast is het transformatieplan nu al moeilijk begrijpbaar, mensen vinden het moeilijk om zich te realiseren wat het betekent en wat het voor gevolgen heeft. Dit komt mede doordat het transformatie groot is en ook dat hierdoor de tijdsspanne groot is. Mijn advies is om wel het overzicht te bewaren, maar om het transformatieplan geen masterplan te laten zijn. Knip het op, maak het behapbaar. Maak een goede nulmeting van de knelpunten van Oostburg die direct aan te pakken zijn, pak die aan en meet wat het verschil is. Hierdoor kun je de transformatie aansturen en zien of iets wel of niet werkt.

Benutten van kwaliteiten buitenruimte en groen In tegenstelling tot de buitenruimten in Oostburg, zijn de gerelateerde buitenruimten groot en open van karakter. Hier domineert het verre uitzicht op het Grote Gat en de polders en wordt het contact gelegd met het Zeeuws Vlaamse landschap.

Vanuit Oostburg is de relatie met deze buitenruimen echter beperkt. Hoewel deze buitenruimte onderdeel zijn van het Zeeuws-Vlaamse landschap, is Oostburg geen onderdeel van dit landschap. De randen van Oostburg bieden mogelijkheden om dit op te waarderen als randen met een nadrukkelijker publiekelijk karakter en grotere verblijfswaarde. Belangrijke randen en uitzichtpunten zijn: - De Kaas en Broodsedijk met uitzicht op het Grote Gat en de polders; - De Tragel, begeleidende groene as van het centrum naar de watertoren; - Het Vestje, het belangrijkste groene verblijfsgebied van de Kroonwijk en het gebied rond de Noordwal wat wordt gebruikt als park en speelruimte. Sporen van de oorspronkelijke topografie van de vesting Oostburg zijn terug te vinden in de

ligging van Het Vestje; - De Kroonwijk rand, de buitenruimte van de Kroonwijk is naar binnen toe georiĂŤnteerd. De buitenruimte in de Kroonwijk staat contrast met het weidse polderland om de Kroonwijk, zo zijn de buitenruimten kleinschalig, introvert en zonder karakter, sterk op de wijk gericht en nadrukkelijk los staand van het polderland. In schaal en functie is deze buitenruimte gerelateerd aan de bebouwing. De overgang tussen deze buitenruimte aan de Kroonwijkrand zou meer op elkaar kunnen worden afgestemd, zodat er meer kan worden genoten van het polderlandschap en weidse uitzicht. Dit zijn representatieve plekken en uitzichtpunten die onderbenut en onvoldoende deel uit maken van de Kroonwijk; - Het sport- en recreatiegebied bij de Nieuwstraat zit nu verscholen achter de supermarkt, winkels, middelbare school en ziekenhuis. Hoewel deze buitenruimte onderdeel zijn van de sportvoorzieningen, middelbare school en ziekenhuis kan dit gebied worden opgewaardeerd door het te integreren en toegankelijker te maken, minder verscholen achter hoge boschages en gebouwen, zodat het een nadrukkelijker publiekelijk karakter krijgt en een grotere verblijfswaarde heeft voor Oostburg.

Investeren in buitenruimte en groen Door de aanpak van de buitenruimte van Oostburg kan een grote kwaliteitsslag gemaakt worden. De buitenruimte van Oostburg kan de functie hebben om de verschillende gebieden van Oostburg bereikbaar te maken en samenhang te geven. De toegankelijkheid van Oostburg vormt nu een blokkade voor bewoners en bezoekers. Door Oostburg meer toegankelijk te maken op een aantrekkelijke manier gericht een samenhangend geheel, goed herkenbaar, representatief en functioneel te zijn ingericht, zal dit in grote mate de kwaliteit van Oostburg versterken. In Oostburg vallen in dit verband twee zaken op: - Voor een stad in het Zeeuws-Vlaamse landschap zijn er weinig verbindingen bovendien is er weinig uitwisseling tussen de stad en het landschap - Tussen het polderlandschap en Oostburg is een waarneembaar verschil aanwezig; de dynamische, overzichtelijke, enerverende routes in het polderlandschap en de drukke, onoverzichtelijke en saaie doorgangsroutes in Oostburg.

Het aaneenschakelen van de buitenruimte van Oostburg en het polderlandschap kan zorgen voor een nieuwe samenhang van beide gebieden en de vitaliteit van Oostburg, doordat het toegankelijker wordt. Dit kan gedaan worden door: 1. Versterken van de relatie Oostburg-Polderlandschap met doorlopende routes en paden 2. Vergroten van beeld en verblijfkwaliteit van de groenruimtes aan de randen van Oostburg.

TOT SLOT Trots op Oostburg Uit deze woon, werk en belevenis ervaring heb ik ook een ander onderdeel leren kennen. Dat is dat je namelijk eens gaat nadenken wat je allemaal hebt in je eigen woonomgeving, maar dat je dit vaak niet meer ziet, niet meer weet te waarderen of dat je het zelfs vergeten bent.

Ik zou bijna als tip willen meegeven aan bewoners die Oostburg niks vinden, en dat klinkt misschien gek, ga eens een maand ergens anders wonen en werken. Dat laatste werken is belangrijk, want als je dagelijks leefpatroon op een andere plaats doorbrengt merk je pas wat een woonplaats je te bieden heeft en wat je oude woonplaats je te bieden had.

Je maakt namelijk automatisch de vergelijking. En als je daar bij stil staat ben je je er steeds meer van bewust dat je eigen woonplaats best leuk kan zijn.

Andersom heb ik gemerkt dat een nieuw iemand in je omgeving je ook weer aanzet om na te denken over je eigen woonplaats. Zeker als zo iemand je vraagt om hem of haar

wegwijs te maken in je eigen woonplaats. Een nieuwkomer laat je natuurlijk niet lelijke plekken zien van jouw woonplaats.

En als nieuwkomer een vooroordeel over jouw woonplaats heeft probeer je toch het tegendeel te bewijzen?

Als nieuwkomer in HET HUIS is het essentieel dat je zo objectief mogelijk je woonplaats bekijkt. Voor alles wat er over wordt geschreven en gezegd moet je het toch van twee kanten bekijken. Er is geen goede en slechte plannen.

Belangrijk is dat er gedragen plannen zijn.

Ter inspiratie voor de mensen die nog niet geheel overtuigd zijn om trots te zijn op hun eigen woonplaats. Neem een voorbeeld aan het nummer van Racoon My Town.

Here in my town, my little town My little town, my town, this is my town This is my town, my little town My little town, my town, this is my town So the city wasn’t what you thought it’d be Every night you woke up In lost and found, you see I saw you every night And everybody is always in a hurry Yeah they run, run, run, run Oh man, that’s just not me I know you disagree But I’ll stay here in

My town, my little town My little town, my town, this is my town This is my town, my little town My little town, my town, this is my town But the city is always warm and pleasing No stuck up folks, brand new diseases Everywhere around Get my kicks more than a lot The more I get, the more I lose my appetite And that’s not right I’ll stay in

RACOON-MY TOWN We got a supermarket and a church For anyone who’s got the urge There’s a nightclub and a school Faith, a devil and a god But more important, there’s a bar We’ve got neighbours with new cars Brand new cars

My town, my little town My little town, my town, this is my town This is my town, my little town My little town, my town, this is my town We got a supermarket and a church For anyone who’s got the urge There’s a nightclub and a school out there Faith, a devil and a god But more important, there’s a bar We’ve got neighbours with new cars Not that us folks would drive real far

Dit ontwerponderzoek is tot stand gekomen door de gastvrijheid van de Noordwal te Oostburg. Ik bedank hierbij mijn gasten, buren, ouders en vriend voor de inspiratie. Ik wil Petra de Braal extra bedankten voor haar initiatief en haar verzoek om aan KROT of KANS mee te doen als eerste bewoonster in Oostburg.

KROTofKANS-reeks nummer 5 Juni 2012

ISBN:

Vormgeving:

Martien Luteijn & hannah frederiks www.krotofkans.nl