Małgorzata Szumowska, Kino to sztuka przetrwania

szu mow ska Kino to szkoła przetrwania

rozmawia Agnieszka Wiśniewska

wydawnictwo krytyki politycznej

filmówka

Filmówka to nie były twoje pierwsze studia?

Nie, wcześniej byłam na historii sztuki. Bardzo słabo zda‑ łam maturę. Z litości tróję mi z matematyki wpisali… nie… z matematyki chyba nie zdawałam. W każdym razie, zda‑ łam to cienko. Starzy powiedzieli mi, że albo dostanę się na jakieś studia i wreszcie się czegoś nauczę, albo przesta‑ ną mi pomagać. To był moment szoku. Dwa miesiące uczy‑ łam się do egzaminów na historię sztuki, na pamięć. A ja mam pamięć prawie fotograficzną. Wtedy miałam. Dziś nic z tego nie pamiętam. Siedziałam nad książką i skano‑ wałam te kartki po kolei, trrr, trrr, trrr, i zdałam bez pro‑ blemu. Egzaminy poszły mi super. Nawet dobrze się uczy‑ łam na tej historii sztuki. Tylko niczego dziś nie pamiętam.

Nic, ani słowa. Bardzo dziwne, że z dwóch lat nauki została mi w głowie tylko jakaś Madonna z Buczkowej. Nic więcej.

To jakiś absurd.

Co chciałaś robić po historii sztuki?

Nie miałam pojęcia.

To skąd takie studia?

36

filmówka

Nie miałam innego pomysłu. Znaczy miałam taki pomysł, że pójdę na akademię muzyczną i zostanę śpiewaczką opero‑ wą, ale głos miałam nie taki, jak trzeba. Wiśniewska z czwar‑ tego piętra poszła na historię sztuki — była rok starsza — to i ja poszłam. Po roku totalnie mi się znudziło, uważałam, że to jakiś nonsens siedzieć i analizować jakieś obrazy. Strasz‑ ne. Postanowiłam zdawać do szkoły filmowej i miesiąc póź‑ niej już tam pojechałam. Tak wiesz, kompletnie na wariata.

Dostałaś się za pierwszym razem?

Za pierwszym.

A pomysł na szkołę filmową skąd?

No a skąd? Przecież nie wymyśliłam sobie, że będę filmow‑ cem! Nie wiem. Nakręciłam jakieś filmy, w których obsadzi‑ łam swojego ówczesnego narzeczonego, zrobiłam zdjęcia, sfo‑ tografowałam swojego ojca w kuchni i tak dalej. Pojechałam na egzaminy, trwały dwa tygodnie, i się dostałam.

Pamiętam te zdjęcia. Pokazałaś je w filmie Mój tata Maciek.

Podobno komisja egzaminacyjna nie rozpoznała twojego ojca.

Siedział w zadymionej kuchni, jarał ciągle te pety. I jesz‑ cze zęby. Mój stary nie miał zębów. Moja matka zresztą też miała sztuczną szczękę, co odkryłam dopiero po jej śmierci.

Nie wiedziałaś tego?

Nie. Ja sama, kiedy miałam szesnaście lat, wyrwałam so‑ bie kilka zębów, bo się bałam borowania. Kazałam się uśpić i pod narkozą wyrywać sobie cztery zęby. Teraz odbudowuję leczeniem implantologicznym [ Na dowód swoich słów Mał‑

filmówka

37

gosia się uśmiecha, rzeczywiście ma na zębach jakiś aparat ].

To też jest jakieś superniezwykłe i dziwne, że Polacy zębów nie mają. Niemcy, Skandynawowie, oni wszyscy mają zęby.

A nas wyróżniają na tle całej Europy problemy z uzębieniem.

Dostrzegam tu pewien związek ze stanem służby zdrowia.

Sensowna, państwowa, dostępna dla każdego stomatolo‑ gia daje szanse te zęby leczyć. A wracając do Łodzi. Często wracałaś do Krakowa po dostaniu się do Filmówki?

Nie wracałam. Zadekowałam się w Filmówce. Wspomi‑ nam szkołę super, a wiem, że jest masa ludzi, którzy wspo‑ minają ją totalnie źle. Filmówka nie była szkołą, w któ‑ rej można mówić o jakieś elementarnej sprawiedliwości.

Na przykład Wojciech Jerzy Has bardzo mnie lubił, bo je‑ stem z Krakowa, miał sentyment do Krakowa, a poza tym ja mam ładne nogi.

Do ładnych nóg też miał sentyment?

On o tych nogach publicznie mówił. Wy byście się wszys‑ cy poprzewracali, oczywiście.

My w Krytyce Politycznej?

Tak było. Szumowska dostanie lepszą ocenę, bo ma ład‑ ne nogi.

I ktoś reagował?

Wszyscy.

W sensie…

Totalnie wkurwieni byli wszyscy. Totalnie.

38

filmówka

Ale ktoś wstawał i mówił, że…

Nie, nie wstawał i nie mówił. Bali się. Cała ta Filmówka była szkołą przetrwania, surwiwal taki. Myślę, że profeso‑ rzy robili to celowo. Ludzie się wykruszali. Na początku na moim roku było sześć osób, po pierwszym roku połowa od‑ padła. Nie wytrzymywali tego psychicznie.

Myślisz, że przygotowywano was do pracy w świe‑ cie filmowym, który jest niesprawiedliwy, i tak właśnie wygląda?

Tak. To jest dżungla, słabsze jednostki zostają wyklu- czone.

A w liceum tak nie było? Dzieci znanych rodziców nie były lepiej oceniane?

Nie. Ja byłam w liceum za komuny. Komuna upadła, gdy byłam w trzeciej klasie chyba. Wtedy w ogóle nie było takich kategorii. Komuna miała swoje zalety.

Do Filmówki poszłaś, bo brat, Wojtek Szumowski, syn twoje‑ go ojca, tam studiował. Mieliście jednak jakiś kontakt.

Jakiś tam kontakt był. Ale wiesz, oni byli już dorośli, a ja byłam dzieckiem.

Teraz wszyscy jesteście dorośli.

Z bratem mam sporadyczny kontakt, z siostrą częstszy, na mejlu, rzadko się widzimy. Siostra miała na mnie ogrom‑ ny wpływ. Dzięki niej szybko zaczęłam się stykać z brutalną rzeczywistością. Wiesz, że Kaśka, mając szesnaście lat, po‑ rywała samolot?

filmówka

39

Wiem, widziałam kiedyś reportaż Bombowa historia o tej sprawie. Był pokazywany na przeglądzie, który organizo‑ wał mój przyjaciel Jacek. Po projekcji było spotkanie z twoją siostrą. To porwanie to była głośna sprawa w Krakowie.

Tak. Przez pewien czas mieszkałam z siostrą. Na pew‑ no mnie to ukształtowało. Kaśka zawsze była szalona i od‑ jechana, imponowała mi. Poznałam przez nią masę takich różnych ludzi, że dziś jestem, kurczę, w stanie z każdym się dogadać. Połowa jej znajomych nie żyje, bo przedawkowała kompot. Dlatego na przykład lubię kręcić filmy dokumental‑ ne — mam dużą łatwość w docieraniu do ludzi. I to komplet‑ nie nie ma znaczenia, z jakiej klasy społecznej oni są. Jestem w stanie rozmawiać z wypasem celebrytą i zrobię to tak, że mu dziesięć podpuch walnę po drodze. I jestem w stanie do‑ gadać się z sąsiadką tutaj na górze bez problemu, ona mnie bardzo lubi. Jestem w stanie dogadać się z moim sołtysem na wsi. Tę łatwość w nawiązywaniu kontaktu z ludźmi zawdzię‑ czam obracaniu się w rozmaitych dziwnych środowiskach.

Od menela do gangstera, od narkomana do mieszczana, że zarapuję, a rapować też potrafię.

spis treści

pierwsza rozmowa ___ 5 dzieciństwo, czyli uraz związany z krakowem ___ 7 polska ___ 13 zachód ___ 16 liceum ___ 19 poglądy polityczne ___ 22 kino i pieniądze ___ 25 dzielnica ___ 31 filmówka ___ 36 faworyzowanie ___ 41 chuda ___ 46 niechęć do dziennikarstwa ___ 51 filmy nielubiane i filmy prawdziwe ___ 58 sadzasz dupę na schodach filmówki ___ 65 od czapy ___ 73 sztuka ___ 75 feminizm ___ 81 kościół ___ 88 raz jeszcze kościół ___ 96 rosja ___ 102 praca za granicą ___ 105

spis treści

211

przychodzi zentropa do szumowskiej ___ 120 sponsoring ___ 131 seks ___ 137 publicystyczne — dydaktyczne — społeczne ___ 141 jeśli nie ­Cannes, to co? ___ 145 moda ___ 153 realizm kontra symbolizm ___ 159 aktorstwo to rodzaj ekshibicjonizmu ___ 165 kraków poetycki ___ 172 upodabniam się do ludzi ___ 175 odchodzenie ___ 181 33 sceny z życia ___ 191 filmografia ___ 199 indeks ___ 207

Kino to szkoła przetrwania Z Małgorzatą Szumowską rozmawia Agnieszka Wiśniewska Warszawa 2012 © Copyright by Małgorzata Szumowska, Agnieszka Wiśniewska, 2012 © Copyright for this edition by Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012 Wydanie I Printed in Poland ISBN 978-83-62467-45-7 Redakcja Justyna Dąbrowska, Marta Konarzewska Korekta Magdalena Jankowska Zdjęcia archiwum rodzinne, Anna Wawrzecka, Aleksandra Skóra, Małgorzata Szumowska, Slot Machine, Marion Stalens Zdjęcia na okładce Michał Englert Dziękujemy autorom zdjęć za ich udostępnienie.

Projekt graficzny i typograficzny, skład i łamanie Marcin Hernas | tessera.org.pl Opracowanie zdjęć Paweł Wójcik | tessera.org.pl Książkę złożono pismami Abril Veroniki Burian i Joségo Scaglione oraz Ohrada Františka Štorma

Wydawnictwo Krytyki Politycznej ul. Nowy Świat 63, 00-042 Warszawa redakcja@krytykapolityczna.pl, www.krytykapolityczna.pl Druk i oprawa Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca www.drukarnia-anczyca.com.pl

Książka ukazuje się dzięki wsparciu Fundacji im. Róży Luksemburg i Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej

Książki Wydawnictwa Krytyki Politycznej dostępne są w promocyjnej cenie w CK Nowy Wspaniały Świat (ul. Nowy Świat 63, Warszawa), Świetlicy KP w Łodzi (ul. Piotrkowska 101), Świetlicy KP w Trójmieście (ul. Nowe Ogrody 35, Gdańsk) oraz księgarni internetowej KP (­­www.sklep.krytykapolityczna.pl), a także w sieci Empik i dobrych księgarniach na terenie całej Polski.