August Zamoyski; rzeźbiarz
z dr Anną Lipą – kustoszem Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie – rozmawia Mariola Zdancewicz
Pracownia Augusta Zamoyskiego, Saint-Clar-de-Rivière,1963-1964, fot. Jean Dieuzaide, ML W Muzeum Narodowym w Poznaniu gościmy piękną wystawę monograficzną czy raczej pokazującą go na tle epoki, poświęconą Augustowi Zamoyskiemu. Ekspozycja „August Zamoyski. Myśleć w kamieniu” jest drugą odsłoną wystawy, która swoją premierę miała 5 grudnia 2019 roku w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Jest to rodzaj eseju wizualnego, nawiązującego do długoletniej tradycji wystawienniczej naszego Muzeum, polegającej na łączeniu obrazu, słowa i przestrzeni w opowieść o życiu i twórczości artysty. Był popularną postacią, wręcz filmową, ekscentryczną, właściwie typowym celebrytą... Urodził się 28 czerwca 1893 roku w Jabłoniu na Lubelszczyźnie. Pochodził ze znanej, arystokratycznej rodziny, pieczętującej się herbem Jelita. Był więc artystą, rzeźbiarzem, arystokratą – podobnie jak Toulouse-Lautrec w malarstwie. Swego czasu był także celebrytą, mistrzem autokreacji i skandalistą, którego wczesne
6
rzeźby powodowały falę krytyki i zamykanie wystaw za obrazę moralności. Epatował swoim wyglądem i ubiorem. Był także wysportowanym atletą, który w Zakopanem jeździł na nartach w łowickich portkach, chadzał podpierając się zielonym kosturem oraz zwracał uwagę swoim głośnym zachowaniem. Nazywany był nawet przez swoich kolegów formistów „ekrazytowym Guciem”. W Paryżu natomiast często widywany był już jako rzeźbiarz-dżentelmen, w dobrze skrojonym garniturze, z kamerą bądź aparatem fotograficznym, jako doskonały sportowiec i wielbiciel motoryzacji – w uniformie i czapce pilotce. Pewne relacje łączyły Zamoyskiego z Poznaniem, trafił tu do awangardowego Zrzeszenia Artystów Bunt... Związał się z Berlinem i Monachium, tam poznał Stanisława Przybyszewskiego i dzięki niemu w końcu 1917 roku nawiązał kontakt z ekspresjonistyczną grupą Bunt. Jego wczesne, preformistyczne rzeźby zostały pokazane w Poznaniu 1 kwietnia 1918 roku. Wywołały skandal
Rita Sacchetto i August Zamoyski, Wiedeń, ok. 1917-1919, fot. Franz Löwy, ML i spowodowały zamknięcie wystawy. Głównie chodziło o rzeźbę „Sansara”, która rozpoczęła długi cykl kompozycji zatytułowany „Ich dwoje”. Były to dwie postaci splecione w miłosnym uścisku, konotacje erotyczne były bardzo czytelne, zostały negatywnie odebrane przez ówczesną
