Drzwi szklane otwierane recznie i automatycznie

Drzwi szklane

otwierane ręcznie i automatycznie

Kwiecień 2010

www.swiat-szkla.pl

W numerze: Bezpiecznie i przejrzyście Galeria Handlowa Malta w Poznaniu

s.

1

Krzysztof Spiechowicz Szkło a nowoczesne kształtowanie przestrzeni

s.

2

Zbigniew Czajka Bezpieczeństwo automatycznych drzwi obrotowych

s.

4

s.

6

Okucia do drzwi całoszklanych Robert Sienkiewicz

Rozwiązania dla każdego projektu

Zamykacze do drzwi rozwieranych przeszklonych i całoszklanych s.

10

Mariusz Pecio Drzwi automatyczne w ochronie przeciwpożarowej s.

16

magazyn dla profesjonalistów Temat mie siąc 381721 Nr ind.



ąd

Przegl

owe ody zim nna ła  Ogr tyka okie szkle bienia szk do zdo  Automa funkcyjne na łoki elementy Z W  Pow lakiery i inne D R y,   Farb A

I

D Y S A F A



D R Z W I

7%VAT) Nakład 3000 egz.



ISSN 1426-5 494

ca

miesią

szkło ktura a Archite

12 (136) Cena 11,90 Grudzień 2009 r.

PLN (w tym

UWAG  Ekrany str. 50 A!!! akus 1313 - patrz  Urządzen tyczne HJET DWJ r-jet TEC  Urządzen ia awate water-jet ia do trans Wycinark portu i prze chowywan O K N ia szkła A

5494 ISSN 1426-

Temat

Multifunk cjonalno ść przegród przeszklo nych

Przegląd

Nr ind. 381721

a

r. pad 2009 T) ) Listo 7%VA 11 (135 (w tym 0 PLN 3000 egz.

Nakład Cena 11,9

F A S A D Y

Wycinarka water-jet TECH JET

N O K

mm)

r. eń 2010 1 (137) Stycz 7%VAT) PLN (w tym egz.

Cena 12,90 Nakład 3500

a

494 ISSN 1426-5

siąc Temat mie

cje Cechy i funk h okien snyc nowocze

Przegląd

n PVC do okie n  Profile i okie do drzwi ące  Okucia ająco-klej uszczelni  Masy

A O K N



W I D R Z



przezentuje:

DWJ1313 patrz str. 50

r óżne rodzaje szkła budowlanego zastosowanie szkła w architekturze ● okna, drzwi, fasady, świetliki dachowe ● maszyny do obróbki szkła ●

Nr ind. 381721

ego (3 wekcyjn ott. pieca kon e Sch wszego ATING w firmi nie pier stalowa nologii JET HE 1:2008 jemy zain Świętu onanego w tech ISO 900 wyk certyfikat GmbH. ł nowy vice yma Ser ie otrz LASS nd Industr LANDG Rheinla z TÜV

313 JET DWJ1 water-jet TECH Wycinarka

50 - patrz str.

A D Y F A S

ców deli pie setki mo patenty niczych, we hartow narodo CE i uL dności serii linii 3 między katy zgo wekcyjnych, dziesięć ych patentów, 1, certyfi kon 51 lokaln iowy ISO 900 rynku pieców jakośc atowym jów świata Certyfikat y udział w świ kra t do 30 ksz ekspor Najwię

●

Dodatki tematyczne

r ozszerzają tematykę przedstawianą w miesięczniku ● szczegółowo opisują problemy techniczne ● inspirują wykorzystanie szkła we wnętrzach ●

„Świat Szkła” to również: e pożarow Pr zecgiw dy p r z e zrko lone pr zes

ń 2008 Grudzie

.pl

at-szkla www.swi

zkla.pl

at-s www.swi

W numerze

e m.in.:

:

W numerz

rska Hanna Cze Przejrzyste sne i nowocze kiewicz Ewa Mic strefa Kuchenna ych połączon zmysłów i Michałowsk usz Tade ane Pustaki szkl iach, zkan – w mies ch enta tam apar jach i rezydenc kiewicz Marta Sien w Od bibelotó turę po architek

Szklanecje inspira W numerze

Szkla

inspiracjnee II Ewa Mickiewic z Szklane kuchn ie i łazienki s. 1 Krzysztof Zieliń ski Umywalki szkla ne s. 7 Małgorzat a Marecka, Irena Witos ławska Matowienie szkła s. 10 Iwona Mała szewska Decra Guard – czyste piaskowan ie s. 13 Tadeusz Mich ałowski Folie do laminowan ia s. 14 Stone glass sień 2008 Wrze – dekoracyjn e szyby laminowan e s. 16

Katalog firm branży szklarskiej i okiennej a ktualne dane teleadresowe skrócona oferta firm ● ogólnopolski zasięg ● wersja on-line ●

Grudzień

2009

www.swia t-szk

la.pl

●

Konferencje szkoleniowe

c ykliczne spotkania przedstawicieli branży możliwość zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami technicznymi prezentowanymi przez pracowników instytutów naukowych i uczelni technicznych ● dostęp do informacji o najnowszych technologiach, materiałach i narzędziach oferowanych przez polskich i zagranicznych producentów ●

t-szkla.pl www.swia t-szkla.pl www.swia

●

m.in.:

ska Hanna Czer Przejrzyste e i nowoczesn z Ewa Mickiewica Kuchenna strefzonych zmysłów połąc ałowski Mich usz Tade ne Pustaki szkla ach, – w mieszkani apartamentach ch i rezydencja iewicz Marta Sienk Od bibelotów rę po architektu

Skontaktuj się z nami:

Wydawca: Euro-Media sp. z o.o.

Al. KEN 95, 02-777 Warszawa, tel. (22) 678 84 94 Prezes: Piotr Woźniak Dyrektor wydawniczy: Katarzyna Polesińska Redaktor naczelny: Krzysztof Zieliński Sekretarz redakcji: Wojciech Kołodziejski

tel. 22 678 84 94 e-mail: szklo@swiat-szkla.pl www.swiat-szkla.pl

Adres redakcji: Al. KEN 95­, 02-777 Warszawa tel./fax (22) 678 35 60, 678 84 94 fax (22) 678 54 21 e-mail: szklo@swiat-szkla.pl www.swiat-szkla.pl

Biuro Reklamy i Marketingu tel. (22) 678 35 60, 678 66 09 Kierownik – Robert Madejak Skład i łamanie: www.fabryka-promocji.pl Druk i oprawa: ARTDruk

Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruki publikacji z edycji drukowanej i internetowej czasopisma bez uzyskania zgody wydawcy – zabronione.

Redakcja i wydawca nie odpowiadają za treść ogłoszeń i reklam. Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania materiałów autorskich.

Bezpiecznie i przejrzyście

Galeria Handlowa Malta w Poznaniu Budowanie ze szkła przestało być marzeniem. Dzięki modnym, dużym przeszkleniom naturalne światło wypełnia pomieszczenia. Nowe rozwiązania bazujące na szkle są ciekawe, a przede wszystkim funkcjonalne. Szeroka oferta okuć pozwala realizować szklane marzenia.

Systemy ścian całoszklanych służą realizowaniu indywidualnych rozwiązań ścian rozdzielających pomieszczenia oraz różnorodnych koncepcji fasad dla konstrukcji sklep-w-sklepie.

Wyobraźnia projektantów i architektów jest niczym nieograniczona. Wykonanie proste, łukowe, czy też segmentowe nie stanowi problemu. Elementy można ustawiać w dowolnej kolejności, bez stosowania prowadzenia podłogowego.

W zależności od projektu i miejsca zastosowania ściany całoszklane można wykonać jako rozsuwane manualnie bądź automatycznie. Istotne jest, że w sytuacji zaniku prądu panele automatycznych ścian całoszklanych można przesuwać ręcznie. Kompaktowa zabudowa sprawia, że interesujące wizualnie i funkcjonalne projekty nie wymagają dużo miejsca dla szyn jezdnych, po których prouszaja się elementy ściany i parkingów, gdzie spoczywają po złożeniu. Komfortowe korzystanie z przejść zapewniają m.in. skrzydła rozwiernoprzesuwne wyposażone w samozamykacze. Dzięki małej wysokości szyn jezdnych prawie wszędzie możliwy jest montaż licujący z sufitem. Nowoczesna technika wykonania wózków jezdnych zapewnia ciche i bezawaryjne przesuwanie elementów. Zamykanie i otwieranie następuje lekko, a systemy odznaczają się długą żywotnością. Bezpieczeństwo użytkowania zapewniają wysokiej jakości okucia. Profile zaciskowe są zabezpieczeniem, dzięki któremu w sytuacji zbicia szkła okucie nie spada. Wykończenie profili ścian całoszklanych zapewnia im elegancki i pełen wyrazu wygląd.

Galeria Malta to ponad 170 sklepów i punktów usługowych na powierzchni 54 000 m2. G-U Polska Sp. z o.o. wyposażyła ten 3-kondygnacyjny obiekt w całoszklane ścianki przesuwne GSW-M, a także 2-skrzydłowe, całoszklane drzwi rozwieralne, samozamykacze podłogowe oraz wkładki. Okucia G-U zostały zamontowane m.in. w pierwszym sklepie Avanti w Polsce, a także w takich sklepach, jak: Sephora, Bartek, Ryłko, H & M, Salomon, UC of Benetton, Gatta, Kazar, Simple, Flo i innych.

Oddział banku Millenium został wyposażony w nowoczesny, innowacyjny system ścian całoszklanych przesuwno-rozwieranych. Poza systemami ścian przesuwnych w galerii Malta są zamontowane okucia antypaniczne firmy G-U. Drzwi drewniane na terenie Multikina zostały wyposażone w zamki antypaniczne do drzwi 1 i 2-skrzydłowych, aluminiowe i poliamidowe wpuszczane sztangi antypaniczne, zamki obiektowe oraz przeciwpożarowe. Powyższe okucia doskonale spełniają swoją rolę w drzwiach ewakuacyjnych. Wyposażając galerię handlową Malta w swoje okucia G-U Polska przyczyniła się do powstania obiektu, o lekkiej, przezroczystej strukturze, wykonanego z połączenia szkła i stali. Dzięki zainstalowanym przeszkleniom uda się wykorzystać jak najwięcej naturalnego światła.

G-U Polska sp. z o.o. www.gupolska.pl okucia@gupolska.pl

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

1

Szkło a nowoczesne

kształtowanie przestrzeni Idea dużych, prześwietlonych przestrzeni, odizolowanych od deszczu, mrozu albo upału panującego na zewnątrz wymusza rozwój nowych technologii produkcji szkła oraz okuć do szkła. Tafle szkła klejone, hartowane, samoczyszczące czy też stosowane w ochronie przeciwpożarowej są coraz chętniej umieszczane w projektach architektów. Przeszklone są zarówno fasady zewnętrzne jak i ściany dzielące kondygnacje budynku na mniejsze powierzchnie udostępniane użytkownikom. Ściany szklane poza tym, że dzielą pomieszczenia, muszą umożliwiać również swobodne poruszanie się. W tym celu w takich ścianach muszą być wykonane przejścia zamykane drzwiami. Oczywiście również szklanymi – przesuwnymi albo osadzonymi obrotowo na zawiasach.

Szkło jako materiał konstrukcyjny stwarza pewne istotne problemy. Wyjątkowo nie lubi dużych punktowych nacisków, uderzeń, wstępnych naprężeń, które przy zmianach temperatury otoczenia mogą spowodować pęknięcie.

Konstruktorzy i architekci godzą się często na kompromis – drzwi są w zasadzie szklane, ale przezroczysta tafla jest osadzona w lekkiej aluminiowej, stalowej, czy nawet drewnianej ramie, do której są umocowane elementy okucia. Rozwiązanie takie jest korzystne zwłaszcza dla szkła izolacyjnego, o wymaganej, konkretnej przenikalności cieplnej. Rama z okuciami, żeby nie była widoczna i nie psuła estetyki wnętrza, często jest ukryta między taflami szkła, jak w systemie GEZE IGG. Gdy w ścianie całoszklanej przewidziano pojedyncze tafle – hartowane albo klejone – w przypadku drzwi przymykowych albo wahadłowych stosuje się punktowe okucia do szkła (GEZE SGG). Rozwiązanie to wymaga wykonania odpowiednich otworów mocujących, w których osadza się elementy ustalające okucia. Oczywiście, między metalem i szkłem jest umieszczona przekładka chroniąca kruchy materiał tafli przed ostrymi krawędziami metalu.

Stabilność położenia szkła względem okucia jest zapewniona za pomocą połączenia zaciskowego, czyli po prostu

przez dokręcenie śrub mocujących. Podkładka między zaciskiem i szkłem zapewnia korzystny rozkład obciążenia powierzchni i chroni przed uszkodzeniem. Do zamykania drzwi konstruktorzy proponują zazwyczaj samozamykacze podłogowe, które jednocześnie stanowią dolną podporę skrzydła. Na osi samozamykacza jest osadzony dolny zacisk do szkła. Zacisk umieszczony na górze skrzydła łączy się z górnym gniazdem zawiasu. Jeżeli użytkownik nie zgadza się na wykonanie otworów w kamieniach podłogi, na górnej krawędzi skrzydła za pomocą odpowiednich zacisków mocuje się samozamykacz nawierzchniowy. Zaciski takie mogą wymagać wykonania otworów albo mogą być stabilizowane wyłącznie przez siłę tarcia między podkładką zacisku i powierzchnią gładkiego szkła.

Czasami dla zabezpieczenia dolnej krawędzi szkła albo dla uzyskania szczelności (drzwi zewnętrzne) stosuje się tzw. „kopniak”, czyli listwę zabezpieczającą, w której można umieścić np. szczotkę podłogową. Dodatkowo na takiej listwie można umocować zamek podłogowy, który w innym przypadku byłby osadzony bezpośrednio na szkle.

Nieco mniej problemów technicznych mają konstruktorzy z drzwiami przesuwnymi. Można tu stosować ramki, punktowe zaciski (GEZE Perlan) albo okucia wymagające

2

otworowania, jak GEZE Aerolan z górną szyną jezdną albo GEZE Geolan z szyną jezdną umocowaną do podłogi. Zasady mocowania okucia w otworach szkła są oczywiście takie same, jak w przypadku drzwi przymykowych. Dodatkowym elementem obciążającym dynamicznie może być pochwyt, który raczej nie powinien zbytnio odstawać od płaszczyzny skrzydła. W skrajnych przypadkach stosuje się tylko otoczone elegancką ramką duże otwory w szkle, w które wsuwa się palce ręki przesuwającej drzwi.

Samo okucie skrzydła również może być elementem dekoracyjnym. Wykonane z aluminium w kolorze naturalnym albo w kolorze ślusarki lub ze stali nierdzewnej jest z reguły dokładnie dopasowane do wystroju wnętrza.

Drzwi całoszklane są często wyposażane w napędy automatyczne. Takie rozwiązanie wykazuje wiele zalet. Przede wszystkim można zwiększyć powierzchnię skrzydła. W przypadku drzwi obsługiwanych ręcznie wielkość skrzydła jest ograniczona do siły i ciężaru osoby, która te drzwi otwiera.

Od automatu można wymagać znacznie więcej. Projektant może zwiększyć powierzchnię elementów szklanych, co z reguły jest korzystne dla estetyki. Poprawia się również komfort użytkowania.

wydanie specjalne

Szkło a nowoczesne kształtowanie przestrzeni

Przy drzwiach automatycznych trzeba pamiętać, że dynamika ruchu jest większa niż w drzwiach ręcznych, co, oczywiście, wymaga stosowania odpowiednio mocniejszych okuć. Szkło w drzwiach przesuwnych można umieścić w specjalnych ramkach, wyposażonych w elementy do łączenia z zawieszeniami wózków napędu. Takie rozwiązanie dla szkła zespolonego umożliwia system specjalnych profili ISO, dostarczanych przez firmę GEZE. Szkło pojedyncze mocuje się w liniowych zaciskach, stwarzających siłę tarcia wystarczającą do przeniesienia ciężaru skrzydła również przy gwałtownym przyspieszaniu albo hamowaniu. Jest to rozwiązanie znane na przykład z systemu profili GEZE ESG, w którym ramki obwodowe są raczej tylko

zabezpieczeniem krawędzi i umożliwiają osadzenie szczotek uszczelniających. Niewątpliwą zaletą opisanych wyżej systemów jest wyeliminowanie konieczności wykonywania otworów w szkle.

Dla projektanta, który chce widzieć same tafle szkła przesuwające się wzdłuż ściany, GEZE proponuje okucie GGS. Wymaga ono wykonania kilku otworów, w których są osadzone rotule mocujące wsporniki zawieszenia.

Wykonane ze stali nierdzewnej okucie GGS stosuje się zazwyczaj w połączeniu ze stalą nierdzewną pokrywy napędu Slimdrive SL. Z kolei do drzwi przymykowych z napędem automatycznym, ze względu na przeciążenia, stosuje się raczej listwy

zaciskowe – dolną i górną. Listwy te mogą być elementami zawiasów i gwarantują bezpieczny rozkład obciążenia powierzchni szkła. Jednocześnie na listwach tych można umieścić elementy automatyki, przykładowo ramię nożycowe albo szynę ślizgową napędu. W przypadku lżejszych konstrukcji – sam napęd.

Opisane wyżej rozwiązania umożliwiają tworzenie wnętrz z dużymi ruchomymi powierzchniami szkła, w których okucia są korzystnym uzupełnieniem zamierzonego przez architekta efektu światła i przestrzeni.

Krzysztof Spiechowicz

BUDOWNICTWO PRZYSZŁOŚCI

Unilever, Niemcy

Firma GEZE należy do wiodących światowych producentów systemów okuć budowlanych w zakresie techniki drzwiowej, okiennej i zabezpieczeń. Własne centrum rozwojowe GEZE opracowuje nieustannie innowacyjne rozwiązania tworząc tym samym przyszłościowe standardy budownictwa.

Zapraszamy na naszą stronę internetową: www.geze.pl GEZE Polska Sp. z o.o. ul. Annopol 21 03-236 Warszawa Tel. 224 404 440 Fax 224 404 400 E-mail: geze.pl@geze.com

Okucia do drzwi

Automatyka drzwiowa

Oddymianie i przewietrzanie

Bezpieczeństwo i kontrola dostępu

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

Okucia do szkła

3

BEWEGUNG MIT SYSTEM

Bezpieczeństwo automatycznych drzwi obrotowych

Drzwi z automatycznym napędem stanowią odrębną grupę budowlanych wyrobów otworowych, stosowanych w zewnętrznych wejściach budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej o dużym natężeniu ruchu pieszego, jak: hotele, biurowce, domy towarowe i markety, dworce itp. Otwieranie i zamykanie skrzydeł drzwiowych przy pomocy urządzeń mechanicznych, elektronicznie i automatycznie sterowanych, wymaga specyficznych właściwości, które powinny zapewnić bezpieczeństwo przechodzących ludzi.

Jednym z często stosowanych typów drzwi w tych budynkach są automatyczne drzwi obrotowe.

Zagadnienia ogólne Zagadnienia bezpieczeństwa w eksploatacji drzwi obrotowych nabrały jeszcze większego znaczenia po śmiertelnym wypadku, który wydarzył się kilka lat temu w drzwiach obrotowych zainstalowanych w porcie lotniczym w Kolonii.

W zdarzeniu tym półtoraroczny chłopiec został wciągnięty w czterocentymetrową szczelinę pomiędzy zewnętrzną ścianą osłonową a obracającym się skrzydłem. Dodać należy, że konstrukcja drzwi oraz zastosowane systemy bezpieczeństwa były w znacznym stopniu zgodne z obowiązującymi w tym zakresie wymaganiami.

Automatyczne drzwi obrotowe podlegają wymaganiom wynikającym z Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881), będącej wdrożeniem do polskiego systemu prawnego Dyrektywy Rady 89/106/EEC z dnia 21.12.1988 r. w sprawie zbliżenia ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich, dotyczących wyrobów budowlanych.

Z tych dokumentów wynika, że wyrób budowlany, a więc i drzwi obrotowe z napędem, nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest stosownie oznakowany (CE lub B) i gdy dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną bądź aprobatą techniczną.

Nie ustanowiono jednak dotychczas zarówno europejskiej, jak i polskiej normy, która by w sposób kompleksowy obejmowała wymagania i badania drzwi z napędem, zarówno w zakresie konstrukcji, jak eksploatacji i bezpieczeństwa.

Na podstawie mandatu M/101 udzielonego przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych, Komitet Techniczny CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) TC 33 opracował projekt normy europejskiej, składający się z dwóch części, a mianowicie: zz prEN 12650-1 Okucia budowlane. Automatyczne sys-

4

Przykładowe drzwi obrotowe z napędem DORMA temy drzwi z napędem dla ruchu pieszego. Część 1: Wymagania do wyrobu i metody badań. zz prEN 12650-2 Okucia budowlane. Automatyczne systemy drzwi z napędem dla ruchu pieszego. Część 2: Bezpieczeństwo przy drzwiach z napędem dla ruchu pieszego.

Powyższe normy dotyczą wszystkich typów drzwi, a więc obrotowych, przesuwnych, rozwieranych i wahadłowych, ze skrzydłem poruszanym poziomo i uruchamianych elektromechanicznie, elektrohydraulicznie lub pneumatycznie i zawierają: zzwymagania dotyczące konstrukcji i metod badań dla jednostek napędowych, skrzydeł i elementów składowych drzwi (Część 1); zzwymagania dotyczące projektowania instalacji, spraw-

dzania i badania oraz znakowania i rozruchu kompletnej instalacji drzwi (Część 2).

Jednak prace związane z projektami tych norm prowadzone są przez wspominany Komitet Techniczny CEN już od kilku lat, a ze względu na występujące rozbieżności, nie można określić daty ich zakończenia.

Jednymi z największych producentów drzwi z automatycznym napędem są firmy niemieckie, gdzie obowiązuje norma DIN V 18650:2003 Zamki i okucia budowlane – Automatyczne systemy drzwiowe – T.1. Wymagania stawiane przed wyrobami oraz procedury kontrolne. Ze względu na przedłużające się prace nad projektami norm europejskich oraz występujące wypadki, podjęto w Niemczech prace nad nowelizacją normy, szczególnie w zakresie zaostrzenia wymagań związanych z bezpieczeństwem.

wydanie specjalne

Bezpieczeństwo automatycznych drzwi obrotowych

Dodać jeszcze można, że w kraju tym obowiązują także inne akty techniczno-prawne jak np. Przepisy dotyczące okien, drzwi i bram napędzanych mechanicznie – ZH 1/494. Uściślają one postanowienia ogólnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa miejsc pracy.

Przy projektowaniu, wytwarzaniu i stosowaniu drzwi z automatycznym napędem, oprócz wymienionych już norm należy obligatoryjnie stosować postanowienia wynikające z państwowych przepisów techniczno-prawnych, w przypadku naszego kraju – z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690). Bezpośrednio do drzwi obrotowych odnoszą się następujące zapisy: § 62.2. W wejściach do budynku i ogólnie dostępnych pomieszczeń użytkowych mogą być zastosowane drzwi obrotowe lub wahadłowe, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych; § 240.3. Zabrania się stosowania do celów ewakuacyjnych drzwi obrotowych i podnoszonych.

Wybór drzwi obrotowych Właściwy dobór drzwi obrotowych z automatycznym napędem do konkretnego wejścia w budynku, wymaga ustalenia cech przewidywanego użytkownika oraz dokładnych wymagań eksploatacyjnych i konstrukcyjnych.

Uwzględnić też należy prawdopodobne nasilenie i rodzaj ruchu pieszego, jaki przemieszczać się będzie przez zainstalowane drzwi, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych, niepełnosprawnych i dzieci.

Drzwi z automatycznym napędem powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby były zdolne do poruszania i zatrzymania skrzydeł drzwiowych w bezpieczny sposób, we wszystkich warunkach użytkowania. Przed podjęciem decyzji o wyborze drzwi obrotowych, należy przeprowadzić analizę i ocenę możliwości zainstalowania i użytkowania w sposób niedopuszczający żadnego zagrożenia lub niebezpieczeństwa dla użytkownika drzwi lub innych osób oraz niepowodujący niepotrzebnego uszkodzenia jakichkolwiek przedmiotów.

Należy także dokładnie przeanalizować miejsce usytuowania drzwi, jak np. występujące pochylenia podłogi, możliwości poślizgnięcia się, zdolność do odprowadzenia wody opadowej itp.

Podkreślić należy, że instalować można tylko takie drzwi, dla których producent przeprowadził ocenę zgodności z odpowiednią specyfikacją techniczną, oznakował wyrób, wydał deklarację zgodności oraz załączył wymagane informacje o wyrobie, przeznaczeniu i zakresie stosowania.

Ponieważ na drzwi z automatycznym napędem, w tym obrotowe, dotychczas nie ustanowiono norm wyrobu, to specyfikacją techniczną może być tylko aktualna krajowa Aprobata Techniczna, udzielona przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Instytut ten udzielił ostatnio aprobaty: zz AT-15-7361/2007 na „Napędy drzwi obrotowych BESAM UniTurn i RD” oraz zzAT-15-7428/2007 na „Drzwi obrotowe z napędem DORMA typu KTV”.

Wymagania Automatyczne drzwi obrotowe powinny spełniać wymagania ogólne dotyczące wszystkich rodzajów drzwi z mechanicznym napędem, ujęte w dokumencie odniesienia, jakim może być obecnie tylko aprobata, a wynikające z zapisów z projektu normy europejskiej EN 12650 część 1 i 2. W szczególności są to następujące wymagania: zzDrzwi nie powinny mieć wystających części, a ostre krawędzie powinny być stępione. Nie powinna istnieć możliwość mimowolnego odłączenia elementów składowych drzwi lub ich części podczas użytkowania. zzWystępujące podczas eksploatacji na krawędziach skrzydeł drzwiowych siły napędowe, mierzone zgodnie z projektem normy EN 12650-1, nie powinny być większe niż 150 N. W przypadku ich przekroczenia powinno nastąpić zatrzymanie skrzydeł drzwiowych, a ich ponowny ruch powinien być możliwy dopiero po ustaniu działania sił. zz Napęd powinien – w przypadku zaniku funkcji obracania automatycznego – umożliwiać ręczne zatrzymanie lub otwarcie drzwi, przy użyciu siły nie przekraczającej wartości 220 N. zzNapęd powinien podczas eksploatacji zapewnić wytworzenie sił napędowych o wartości 500 N. zzObszar wyzwalania działania czujników pionowych powinien zawierać co najmniej okrąg, opisany na średnicy równej szerokości otwarcia drzwi, o środku umieszczonym na osi geometrycznej przejścia. zz Napęd wraz z zamontowanymi skrzydłami powinien wykonać bez utraty własności eksploatacyjnych i bez zwiększenia zagrożeń 1 000 000 cykli pracy skrzydeł w temperaturze 20°C (±5). Po wykonaniu badań napęd i skrzydła powinny zachować sprawność działań. zzWspomniany powyżej projekt normy europejskiej określa także wymagania odnoszące się tylko do drzwi obrotowych. Najważniejsze z nich to: zz Odległość pomiędzy zewnętrzną, sztywną krawędzią skrzydła drzwiowego a jakąkolwiek częścią walcowej ściany osłonowej powinna wynosić co najmniej 25 mm. zz Słupek prowadzący walcowej ściany osłonowej powinien być wyposażony w miękki materiał, osłaniający do głębokości co najmniej 25 mm oraz w urządzenie zabezpieczające, powodujące zatrzymanie lub spowolnienie ruchu skrzydła. zzMaksymalna prędkość obwodowa skrzydła lub skrzydeł drzwi nie powinna przekroczyć 1000 mm/s. zzSkrzydła drzwiowe zamontowane obrotowo na czopach czołowych powinny zawierać urządzenie zabezpieczające, służące do wykrywania, czy obracane na czopach skrzydło drzwiowe nie wychyliło się w jakimkolwiek kierunku o kąt większy niż 15°. Jeżeli taki fakt nastąpi, to urządzenie powinno przekazać sygnał zatrzymania do systemu sterowania. zzSzczelina pomiędzy podłogą a dolną krawędzią skrzydła drzwi nie może być większa niż 8 mm. zz Napęd powinien, zgodnie z wymaganiami normy europejskiej EN 418, umożliwiać zatrzymanie zespołu obrotowego skrzydeł drzwiowych w każdym położeniu, niezależnie od rodzaju sterowania. Jednocześnie

niekontrolowany lub niebezpieczny ruch skrzydeł powinien być uniemożliwiony. zzAwaryjne urządzenie zatrzymujące nie powinno wymagać podtrzymywania ręcznej siły wywieranej na to urządzenie, w celu zatrzymania ruchu drzwi i powinno być odpowiednio położone w zasięgu użytkownika. zz Samoczynny ruch skrzydeł nie powinien być możliwy do momentu wydania następnego rozkazu z urządzenia sterującego.

Oprócz wyżej wymienionych wymagań, drzwiom obrotowym z napędem mogą być także stawiane dodatkowe wymagania, nie objęte projektem normy EN 12650 cz. 1 i 2. Są to typowe wymagania, które powinny spełniać drzwi rozwierane lub przesuwne, jak: przepuszczalność powietrza, wodoszczelność, odporność na obciążenie wiatrem, izolacyjność cieplna i akustyczna, odporność na działanie warunków klimatycznych i korozję, oddziaływanie na zdrowie i środowisko. Wymagania te powinny być ustalane w zależności od miejsca zainstalowania i warunków eksploatacji drzwi. Można wtedy korzystać z ustanowionych już norm zharmonizowanych jak np. normy PN-EN 14351-1:2006 Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących ognioodporności i/lub dymoszczelności.

Ocena zgodności Dla przeprowadzenia oceny zgodności, w projekcie normy EN 12650:2002 podzielono drzwi z napędem na klasy: A – dotyczącą drzwi przeznaczonych do stosowania na drogach ewakuacyjnych i jako przeciwpożarowe, B – dotyczącą drzwi przeznaczonych do zastosowań innych niż w klasie A. Do drzwi klasy A przewidziano system 1 oceny zgodności, w którym wymagana jest certyfikacja zgodności wyrobu przez akredytowaną jednostkę certyfikującą. Wspomniane już w publikacji warunki techniczne, które obowiązują w Polsce, zabraniają stosowania drzwi obrotowych dla celów ewakuacyjnych, a więc zasadniczo nie można ich zaliczyć do klasy A. Do drzwi klasy B przewidziano 3 system oceny zgodności, w którym deklarowanie zgodności wyrobu dokonuje producent na podstawie: zz wstępnego badania typu drzwi z napędem przez akredytowane laboratorium, zz posiadania zakładowej kontroli produkcji.

Jak już poprzednio podano, do czasu ustanowienia i wprowadzenia do katalogu Polskich Norm zharmonizowanej normy europejskiej wyrobu PN-EN 12650, dokumentem odniesienia przy ocenie zgodności może być tylko krajowa Aprobata Techniczna, udzielona przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie.

dokończenie na str. 13 

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

5

Okucia do drzwi całoszklanych Całoszklane drzwi i ścianki działowe, wykonywane głównie ze szkła hartowanego, stają się coraz popularniejszym rozwiązaniem architektonicznym, stosowanym w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego. Zainstalowane w tych obiektach wyroby całoszklane wzbogacają i uatrakcyjniają wystrój wnętrz, zapewniają wygodę i komfort użytkowania oraz oddzielają pomieszczenia nie blokując dostępu światła.

Zagadnienia ogólne W całości ze szkła wykonywane są skrzydła drzwi oraz segmen­ty ścianek działowych. Skrzydła występują w drzwiach rozwieranych, przesuwnych, wahadłowych oraz obrotowych i są wyposażone w różnego rodzaju okucia jak zawiasy, zamki, klamki, uchwyty lub całe komplety okuć do drzwi przesuwnych (wieszaki, prowadnice, ogra­ niczniki, wsporniki).

W zależności od stopnia przeźroczystości i sposobu zamocowa­nia przy pomocy uchwytów, elementów złącznych i okuć, występuje mniejsze lub większe zagrożenie dla użytkowników pomieszczeń z zainstalowanymi przegrodami tego typu. Istotnym więc zagadnieniem jest określenie specyficznych wymagań dla takich wyrobów.

Nie opracowano jednak dotąd żadnych europejskich dokumentów techniczno-prawnych (np. norm), które dotyczyłyby tego zagadnienia.

Również w Polsce brak jest takich dokumentów lub systemowych rozwiązań. Wynika to głównie z problemów konstrukcyjnych i wyko­nawczych, związanych z trudnościami i kruchością podłoża, którym jest szkło. Wszystkie otwory, wybrania itp. muszą być wykonane w tafli szklanej jeszcze przed procesem hartowania.

Dodać jednak należy, że w drugiej połowie lat 90. ubiegłego stulecia podjął tę tematykę Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemy­słu Elementów Wyposażenia Budownictwa „Metalplast” w Poznaniu (obecnie Oddział Wielkopolski Instytutu Techniki Budowlanej). W ra­ mach działalności statutowej wykonano prace obejmujące komplek­sowy program dotyczący rozwiązań konstrukcyjnych, prototypowania i badań wytypowanych wariantowych zestawów okuć, z uwzględnieniem różnych metod ich mocowania do tafli szklanej. Program przewidywał okucia przykręcane lub skręcane poprzez wykonane otwory oraz z po­ minięciem otworów, okucia osadzane na czopach, okucia przyklejone oraz różne kombinacje tych sposobów rozwiązania. Realizację prac zakończono na wykonaniu prototypu drzwi z naświetlami i kompletem okuć, nie podejmując prac typizacyjnych. Na rys. 1 przedstawiono wykonany w ramach powyższych prac zamek zapadkowo-zasuwkowy z wkładką bębenkową oraz klamką i okrągłymi tarczami.

zkło stosowane na skrzydła S i segmenty Skrzydła drzwi całoszklanych oraz segmenty ścian działowych po­winny być wykonywane ze szkła budowla-

nego bezpiecznego o gr. 8 do 12 mm, odpornego na mechaniczne i cieplne naprężenia oraz za­pewniającego właściwą siatkę pęknięć po rozbiciu i eliminację możliwo­ści tworzenia ostrych odłamków. Tym kryteriom odpowiada termicznie hartowane szkło bezpieczne, zgodne z normą PN-EN 12150-1:2002 Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodo­wo-wapniowo-krzemowe.

Część 1: Definicje i opis. Jeżeli jednak ma stanowić ochronę przy niezamierzonym zderzeniu człowieka z szybą, to szkło powinno także spełniać wymagania klasyfikacyjne wg normy PN-EN 12600:2004 Szkło w budownictwie.

Badanie wahadłem. Uda­rowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.

Powyższe wymagania spełnia również szkło bezpieczne warstwo­we, zgodne z normą PN-EN ISO 12543-2:2000 Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Część 2: Bezpiecz­ne szkło warstwowe.

Największe wymiarowo szyby stosowane są w skrzydłach drzwi przesuwnych. Duży ciężar własny szyby przenoszony jest przez podwieszenie na specjalnych okuciach do drzwi przesuwnych. W przypadku drzwi zewnętrznych występuje dodatkowe obciążenie wiatrem, co jest poziomo przenoszone przez szybę na zamocowa­nie. Wskutek tego, z punktu widzenia statyki, szyba jest obustron­nie utwierdzona.

Ze względu na wielkość szyby, stosować należy do jej zamocowa­nia wyroby metalowe.

W podobny sposób, jak szyby, są narażone na mechaniczne obciążenie parciem tłumu, ciężarem własnym itp., podlegają także obciążeniom wynikającym ze zmian temperatury.

Ogrzanie szyby może dotyczyć całej jej powierzchni równomier­nie, ale może być także zróżnicowane dla pewnych jej obszarów. Szyba ulega pęknięciu, gdy wskutek obciążeń termicznych, na­prężenie osiągnie wartość naprężenia niszczącego. Naprężenia niszczące, będące wynikiem działania temperatury, wynikają głów­nie z wydłużenia materiałów. Przy projektowaniu więc wyrobów całoszklanych, szczególnie o dużych powierzchniach oraz okuć i elementów mocujących, uwzględniać należy także współczynnik rozszerzalności cieplnej szkła.

Zarówno z tych względów, jak i wynikających z funkcjonalności oraz zapewnienia właściwej eksploatacji wyrobów całoszklanych wraz z okuciami i uchwytami, zaleca się odpowiednie odstępy montażowe, co przedstawiono na rys. 2.

Przykładowy asortyment okuć

Rys. 1. Zamek zapadkowo-zasuwkowy z wkładką bębenkową opraco-wanych przez COBR „Metalplast”

6

Drzwi całoszklane wyposażone są analogicznie jak drzwi wykonane z drewna oraz kształtowników metalowych lub tworzywowych w komplet okuć, umożliwiających bezpieczny ruch skrzydła oraz zamknię­cie i trwałą eksploatację drzwi. Konstrukcja okuć jest także podobna lecz uwzględniająca specyfikę podłoża, do którego są mocowane tzn.

wydanie specjalne

Okucia do drzwi całoszklanych

szkła. Wymusza to potrzebę wprowadzania konstrukcji dzielonych np. zamki, mocowania przelotowego itp.

Przykładowe konstrukcje podstawowych okuć stosowanych w całoszklanych drzwiach rozwieranych, wahadłowych i przesuwnych przedstawiono w niniejszej publikacji na stosownych rysunkach.

Zamki Na rys. 1 pokazany jest zamek zapadkowo-zasuwkowy z klamką i okrągłymi tarczkami oraz z wkładką bębenkową.

Zamek posiada kon­strukcję dzieloną, a mechanizm oparty na typowym rozwiązaniu zamka umieszczono w specjalnie skonstruowanej obudowie. Pomiędzy obu­dową zamka i nakładką znajdującą się z drugiej strony tafli szklanej, zastosowane są podkładki gumowe. Trzpień klamki zamka oraz wkład­ka bębenkowa przechodzą przez taflę szklaną poprzez wykonane z niej otwory przelotowe o śr. 50 mm.

Przez otwory przechodzą również wkręty mocujące tarczki, które jednocześnie mocują cały zamek.

Inne rozwiązanie zamka z wkładką bębenkową, wbudowanego w uchwyt drzwiowy przedstawione jest na rys. 3.

Od strony zewnętrznej drzwi zamek otwierany jest kluczem, a od wewnętrznej przy pomo­cy pokrętła. Blokada skrzydła drzwi następuje poprzez przesuw za­suwki zamka w dolnej części uchwytu w znajdujące się w posadzce gniazdo zaczepu.

Zamek zasuwkowy mocowany centralnie w szklanej tafli drzwi roz­wieranych przedstawiono na rys. 4. Zamek

Rys. 3. Zamek wbudowany w uchwyt drzwiowy (wg katalogu firmy NOVAGLAS)

Rys. 2. Zalecane odstępy montażowe, podawane przez firmę MORAD posiada konstrukcję dzie­loną i wyposażony jest w klamkę umieszczoną za wkładką bębenko­wą. Zarówno klamka jak i wkładka bębenkowa wymagają wykonania w tafli szkła dwóch otworów o średnicach 42 mm.

Drzwi całoszklane często posiadają zamki zasuwkowe z wkładką bębenkową mocowane w górnym lub dolnym narożu skrzydła. Zamek taki przedstawiono na rys. 5. Mocowanie zamka wymagana wykonania w narożu skrzydła

Rys. 4. Zamek zasuwkowy z wkładką bębenkową i klamką mocowany centralnie (wg katalogu firmy MORAD)

wybrania o szerokości 37 mm oraz otworu przelo­towego o średnicy 18 mm.

Zawiasy Na rys. 6 przedstawiono typowy zawias jednoosiowy, najczęściej stosowany do zawieszania skrzydeł drzwi całoszklanych. Jest to za­wias o konstrukcji dzielonej, wymagający wykonania w tafli szklanej dwóch otworów o średnicy 16 mm, rozstawionych w odległości osio­wej 55 mm.

Zawiasy mocowane są w pewnej odległości od naroży skrzydła.

Innym rozwiązaniem są zawiasy mocowane w górnym i dolnym na­rożu skrzydła. Zawiasy takie przedstawiono na rys. 7. Jest to także za­wias dzielony, wymagający wykonania w tafli szklanej dwóch otworów o średnicy 16 mm, rozstawionych w odległości osiowej 50 mm.

Rys. 5. Zamek zasuwkowy z wkładką bębenkową „narożny” (wg firmy MORAD)

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

7

Zbigniew Czajka

Okucia do drzwi przesuwnych Drzwi przesuwne, w tym także całoszklane, wymagają zastoso­wania kompletu specjalnych okuć. Konstrukcja tych okuć odbiega od innych, typowych rozwiązań, jak zamki, zawiasy, zasuwy itp. W skład okuć do drzwi przesuwnych wchodzą wieszaki (wózki), prowadnice z bieżnią, ograniczniki, wsporniki itp. Prowadnice mogą posiadać bież­nię płaską lub okrągłą (rurową). Przykład okuć do drzwi przesuwnych, obejmujących prowadnice z bieżnią okrągłą oraz wieszaki przedsta­wiono na rys. 8.

Wymagania dotyczące okuć Wymagania wynikające z norm wyrobu

Rys. 6. Zawias jednoosiowy do mocowania otworowego (wg katalogukatalogu firmy MORAD)

Rys. 7. Zawiasy jednoosiowe mocowane w górnym i dolnym narożu (wg katalogu firmy MORAD)

Okucia stosowane w drzwiach całoszklanych, powinny w pierwszej kolejności spełniać wymagania standardowe, sformułowane głównie w Europejskich Normach wyrobów, w większości zharmonizowanych i wprowadzonych do katalogu Polskich Norm. Są to wymagania dotyczące trwałości, wytrzymałości, zabezpieczenia oraz funkcji mechanicznych i przedstawione są w następujących normach:  PN-EN 1154:1999/A1:2004 Okucia budowlane.

Zamykacze drzwiowe z regulacją przebiegu zamykania.

Wymagania i metody badań  PN-EN 1155:1999/A1:2004 Okucia budowlane.

Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych. Wymagania i metody badań  PN-EN 1303:2007 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe do zamków. Wymagania i metody badań  PN-EN 1527:2000 Okucia budowlane. Okucia do drzwi przesuwnych i drzwi składanych. Wymagania i metody badań  PN-EN 1670:2007 Okucia budowlane. Odporność na korozję. Wymagania i metody badań (oryg.)  PN-EN 1906:2003 Okucia budowlane. Klamki i gałki drzwiowe wraz z tarczami. Wymagania i metody badań  PN-EN 1935:2003/AC:2005 Okucia budowlane. Zawiasy jednoosiowe. Wymagania i metody badań  PN-EN 12051:2002 Okucia budowlane. Zasuwy drzwiowe i okienne. Wymagania i metody badań  PN-EN 12209:2005/AC:2006 Okucia budowlane.

Zamki. Zamki mechaniczne wraz z zaczepami. Wymagania i metody badań

Rys. 8. Okucia drzwi przesuwnych całoszkalnych mocowanych do naświetla szklanego (wg katalogu firmy NOVAGLAS)

8

 PN-B-94058:1981 Okucia budowlane. Zawiasy wahadłowe  PN-B-94138:1963 Okucia budowlane. Uchwyty drzwiowe Okucia powinny spełniać także wymagania wynikające ze specyfiki podłoża, do którego są mocowane, co przedstawiono w dalszej części niniejszego rozdziału.

Sposób mocowania Okucia mocowane są do skrzydeł drzwiowych wykonanych ze szkła hartowanego, głównie metodą skręcania, poprzez specjalne otwory przelotowe. Otwory te wykonywane są w tafli szklanej przed procesem hartowania, gdyż bezpieczne szkło hartowane nie może być poddane żadnej dodatkowej obróbce mechanicznej np. wierceniu. Wymagania dotyczące otworów, co ma bezpośredni wpływ na elementy mocujące okuć, podano poniżej. Przy konstruowaniu okuć należy dążyć, aby ilość – wymaganych konstrukcją, funkcjonowaniem i mocowaniem – otworów, koniecznych do wykonania w tafli szklanej, była jak najmniejsza.

Istnieje także możliwość bezotworowego mocowania tafli szklanych, przy pomocy specjalnych szyn aluminiowych. Mogą to być segmenty ścianek działowych, jak i skrzydła drzwiowe. W przypadku drzwi szyny aluminiowe mogą również pełnić rolę górnych i dolnych zawiasów oraz posiadać wbudowany zamek zasuwkowy z wkładką bębenkową lub gałką. Ten sposób mocowania wymaga stosowania uszczelek pomiędzy korpusem szyny a taflą szklaną oraz właściwego dobrania wkrętów skręcających.

Alternatywną metodą bezotworowego mocowania okuć do tafli szklanych skrzydeł drzwiowych jest klejenie. Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy „Metalplast” w Poznaniu (obecnie Instytut Techniki Budowlanej Oddział Wielkopolski), na podstawie przeprowadzonych badań, wytypował dwie odmiany kleju oparte na ciekłej żywicy epoksydowej, jako odpowiednie do mocowania okuć. Są to kleje dwuskładnikowe, utwardzane na zimno utwardzaczem aminowym (Z1) lub typu PAC zawierającym poliaminoamidy. Stosowane do mocowania okuć kleje nie powinny posiadać gorszych właściwości, niż podany klej.

Otwory w tafli szklanej Jak już powyżej wspomniano, hartowane szkło bezpieczne nie może być poddawane dodatkowej obróbce np. wierceniu, a więc niezbędne otwory, a także wybrania, wycięcia itp., powinny być wykonane przed procesem hartowania.

Producenci tafli szklanych oraz dostępna literatura fachowa podają, że średnica otworów przelotowych w szkle nie może być mniejsza niż grubość szkła. Przyjmuje się, że standardowa średnica otworów w bezpiecznych taflach szkła hartowanego wynosi 20 mm (wg książki L.B. Klindt, W. Klein, Szkło jako materiał budowlany. Właściwości. Zastosowanie. Wymiarowanie). Istnieją również wymagania dotyczące minimalnej odległości pomiędzy otworami oraz odległości otworu od krawędzi tafli szklanej. Producenci podają także wymagane wymiary związane z wycięciami, wybraniami itp. Wymagane odległości wg ww. książki przedstawiono na rys. 9 (s – grubość szkła).

wydanie specjalne

Okucia do drzwi całoszklanych

Określone powyżej warunki wykonywania otworów powinny być uwzględnione przy konstruowaniu, funkcjonowaniu i montażu okuć.

Tolerancje wymiarowe Tolerancje wymiarowe elementów mocujących okucia do tafli szklanej oraz przechodzących przez otwory w tafli, powinny uwzględniać tolerancję wymiarową szkła hartowanego.

Na podstawie fachowej literatury oraz norm dotyczących szkła hartowanego określić można następującą tolerancję:  odchyłki wymiarów otworów: średnice do 40 mm − ±1 mm, średnice od 41 do 100 mm − ±2,0 mm średnice ponad 100 mm − ±2,5 mm  odchyłki grubości (7÷15 mm): tafle o szerokości do 500 mm − ±1,5 mm tafle o szerokości od 501 do 1000 mm − ±2,0 mm tafle o szerokości powyżej 1000 mm − ±2,5 mm

Styk szkła z metalem Szkło nie powinno w żadnym miejscu stykać się bezpośrednio z metalowymi częściami okuć i elementów mocujących. Niezbędne jest stosowanie tworzywowych lub gumowych podkładek i przekładek.

Niektórzy z producentów okuć do drzwi całoszklanych zalecają również wypełnianie wolnych przestrzeni pomiędzy podkładkami a szkłem klejem dwuskładnikowym. Zapewnia to sztywne połączenie i eliminuje możliwość przesuwania się ruchomych elementów okuć, a w trakcie montażu pozwala na właściwe ustawienie i regulację okucia na tafli szklanej. Przykład właściwych styków szkła i elementu mocującego okucie przedstawiono na rys. 10.

Wymagania standardowe dotyczące okuć do drzwi przesuwnych Jednym z najczęściej stosowanych wyrobów otworowych całoszklanych są drzwi przesuwne. Zawieszenie oraz ruch skrzydła drzwi możliwy jest dzięki zastosowaniu kompletu okuć, takich jak wieszaki, prowadnice z bieżnią, ograniczniki, wsporniki itp.

Wymagania dla tych okuć ujęte są w normie PN-EN 1527:2000. Poniżej przedstawiono podstawowe wymagania dla okuć do drzwi przesuwnych, w tym także całoszklanych, wynikających z wymienionej normy.  Nośność pod obciążeniem statycznym Wchodzące w skład kompletu okucia powinny wytrzymać, bez trwałego odkształcenia, obciążenie statyczne równe ich dwukrotnej maksymalnej nośności nominalnej, przez okres nie krótszy niż 10 minut.  Siłą niezbędna do pokonania tarcia początkowego Komplet okuć, zainstalowany na skrzydle próbnym o masie deklarowanej przez producenta, powinien zapewnić swobodny przesuw skrzydła, w obu kierunkach, pod wpływem działania siły o wielkości wynikającej z tablicy 1 normy PN-EN 1527:2000, w odniesieniu do masy i klasy drzwi.  Trwałość Po przeprowadzeniu badań trwałości, w ilości cykli próbnych (od 2500 do 100000) wynikających z deklarowanej przez producenta klasy trwałości (pkt. 4.3 normy PN-EN 1527:2000), wszystkie okucia powinny pozostawać w stanie zdolnym do dalszego użytku i nie powinny wymagać żadnej regulacji. Okucia powinny także spełniać wymagania w zakresie tarcia początkowego – przed badaniem trwałości i po badaniu trwałości.

Rys. 9. Wymagane odległości usytuowania otworów

Rys. 10. Przykład styków szkła i elementu mocującego (wg katalogu firmy MORAD)

Badania Okucia Jak już stwierdzono na początku niniejszej publikacji, nie istnieją żadne normy, które określałyby metodykę badań okuć stosowanych w drzwiach całoszklanych. Okucia powinny jednak spełniać wymagania standardowe, dla których metody badań podane są w stosownych normach wyrobu, wyspecyfikowanych w rozdziale dotyczącym wymagań.

Okucia do drzwi całoszkalnych należy więc badać zgodnie z normami wyrobu poszczególnych okuć, a dodatkowe wymagania wynikające ze specyfiki podłoża do którego są mocowane, sprawdzać należy w badaniach kompletnych drzwi.

Ponieważ w publikacji, w części dotyczącej wymagań ujęto podstawowe wymagania dla okuć do drzwi przesuwnych, poniżej przedstawiono dotyczące ich metody badań, wynikające z normy PN-EN 1527:2000.  Badanie na obciążenie statyczne Zainstalować należy górną bieżnię z wspornikami rozmieszczonymi wzdłuż bieżni, zgodnie z zaleceniami producenta, zawartymi w instrukcji montażu.

Badanie na obciążenie statyczne składa się z dwóch części: – jednego badania z wieszakiem umieszczonym w połowie drogi pomiędzy dwoma wspornikami; – drugiego badania z wieszakiem umieszczonym bezpośrednio pod wspornikiem.

Wieszaki, bieżnie i wsporniki powinny wytrzymać, bez trwałego odkształcenia, przyłożone zgodnie z wymaganiami obciążenie statyczne.  Badanie tarcia początkowego Zainstalować należy skrzydło drzwiowe wraz z kompletem okuć i przyłożyć siłę w połowie jego wysokości.

Skrzydło powinno być obciążone do maksymalnej masy, zadeklarowanej przez producenta.

Używając siłomierza, określić należy siłę wymaganą do rozpoczęcia ruchu badanego skrzydła, gdy wieszaki znajdują się w połowie drogi pomiędzy wspornikami bieżni.

Za tarcie początkowe należy przyjąć wartość średnią z trzech badań w każdym kierunku. Tarcie początkowe powinno być zgodne z klasyfikacją ujętą w tablicy 1 normy PN-EN 1527:2000.  Badanie trwałości Skrzydło próbne wraz kompletem okuć zainstalować należy na stanowisku badawczym. Masa skrzydła powinna być zgodna z deklarowaną przez producenta nośnością.

Skrzydło powinno automatycznie pokonywać drogę na stanowisku badawczym z częstotliwością nie przekraczającą pięciu cykli na minutę. inż. Zbigniew Czajka ITB Oddział Wielkopolski Poznań Literatura zz L.B. Klindt, W. Klein, Szkło jako materiał budowlany.

Właściwości. Wymiarowanie. zzPrzewodnik po szkle – Saint-Gobain Glass Polska. zz Dokumentacja uchwytów mocujących FAM. zzPolskie i Europejskie Normy. zzKatalogi firmy NOVAGLAS Maksymilian Rejman. zzKatalogi firmy MORAD. zzSprawozdanie z prac badawczych okuć do drzwi szklanych – COBR PEWB „Metalplast” Poznań.

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

9

Zamykacze do drzwi rozwieranych przeszklonych i całoszklanych

Jednym z podstawowych wymagań jakim podlegają budynki a szczególnie pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi jest zapewnienie właściwego klimatu termicznego w tych pomieszczeniach i ochrona przed nadmiernym wychładzaniem i zbyt dużym zużywaniem ciepła. Jednym z rozwiązań sprzyjających spełnieniu tych wymagań jest zamontowanie w drzwiach prowadzących do ogrzewanych pomieszczeń i w drzwiach prowadzących do budynków zamykaczy, zapewniających szybkie i pewne zamknięcie drzwi za wchodzącą osobą i ochronę przed ucieczką ciepłego powietrza z pomieszczenia i całego budynku.

Jednocześnie drzwi, na których są montowane, często leżą w ciągu drogi ewakuacyjnej na wypadek pożaru. Drzwi te, a wraz z nimi zamykacze (w starej normie funkcjonował termin „samozamykacze”), podlegają więc rygorom wynikającym z ochrony przeciwpożarowej. Projekt budynku, po uwzględnieniu przepisów przeciwpożarowych, określa miejsca, w których powinny być stosowane drzwi przeciwpożarowe o określonej odporności na ogień lub drzwi dymoszczelne.

Dlatego drzwi powinny być wyposażone w zamykacz z regulacją przebiegu zamykania. Zapewni to wygodne korzystanie z drzwi w czasie normalnego trybu pracy, a w przypadku pożaru „specjalne zachowanie się drzwi” określone w przepisach i projekcie budynku. Oczywiście, tak jak inne wyroby budowlane, drzwi i zamykacze powinny być trwałe i bezpieczne w użytkowaniu.

Nowoczesna konstrukcja oraz zastosowanie najwyższej jakości materiałów zapewniają wieloletnią, bezawaryjną pracę prawidłowo zamontowanych zamykaczy. Estetyka oraz bogate wzornictwo pozwalają na dobranie odpowiedniego zamykacza do każdego wnętrza. Zamykacze mogą być stosowane do każdego rodzaju stolarki drzwiowej: drewnianej, stalowej, aluminiowej i PVC oraz do drzwi całoszklanych. Konstrukcja zamykaczy pozwala na montowanie ich do ościeżnicy lub do skrzydła drzwi („lewych” lub „prawych”) albo w podłodze. Zastosowanie wysokiej jakości materiałów pozwala montować je wewnątrz i na zewnątrz budynku.

Nowoczesne zamykacze łączą w sobie funkcjonalność i niezawodność z efektownym designem. Dzięki różnym typom zamykaczy mogą być one stosowane zarówno w miejscach o słabym natężeniu ruchu, jak i w miejscach o warunkach ekstremalnych. W określonych obiektach produkty te można w formie stylowych akcentów wbudować w homogeniczny sposób w otoczenie stawiające wysokie wymogi architektoniczne.

10

Definicje i podział Zamykacze drzwiowe (samozamykacze) to okucia budowlane, powodujące samoczynne zamykanie skrzydła drzwiowego w wyniku działania napinanej sprężyny.

Obecnie na rynku polskim obecne są: zz zamykacze sprężynowe bez tłumienia, w których podczas otwierania skrzydła drzwiowego zostaje napięta sprężyna i pod jej działaniem następuje samoczynne zamknięcie skrzydła drzwiowego z nieregulowaną prędkością obrotową. Sprzedawane są one pod skróconą nazwą zamykacze sprężynowe; zzzamykacze sprężynowe z tłumieniem hydraulicznym, w mechanizmie których podczas otwierania skrzydła drzwiowego zostaje napięta sprężyna i pod jej działaniem następuje samoczynne zamknięcie skrzydła z prędkością obrotową, regulowaną hydraulicznie. Sprzedawane są one pod nazwą zamykacze hydrauliczne.

Te drugie są obecnie bardziej popularne i podlegają wymaganiom normy PN-EN 1154:1999/A1:2004 Okucia budowlane. Zamykacze drzwiowe z regulacją przebiegu zamykania. Wymagania i metody badań. Norma ta obejmuje uruchamiane ręcznie zamykacze do drzwi rozwieranych i wahadlowych, zarówno górne jak i podłogowe.

Zamykacze drzwiowe przeznaczone do stosowania w drzwiach przeciwpożarowych i dymoszczelnych powinny wykazywać dodatkowe własności i tym samym czynnie przyczyniać się do spełnienia wymagań dotyczących bezpieczeństwa w czasie pożaru – zarówno samodzielnie, jak i jako element zespołu drzwiowego.

Zamykacze drzwiowe zawierające elektrycznie zasilane mechanizmy podtrzymujące drzwi w położeniu otwartym, przeznaczone do stosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych podlegają też wymaganiom normy PN-EN 1155:1999 Okucia budowlane. Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych.

Wymagania i metody badań.

G-U Drzwi o różnych wielkościach i przeznaczeniu mogą być wyposażone w samozamykacze z ramieniem standardowym lub ślizgowym. Zapewniają one wygodne i pewne użytkowanie przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów. Zastosowana funkcja hydraulicznego tłumienia gwałtownego otwarcia i zamknięcia drzwi chroni je przed uszkodzeniem.

G-U Samozamykacze podłogowe zyskują popularność, szczególnie do współpracy z drzwiami całoszklanymi.

Bogaty program akcesoriów umożliwia ich zastosowanie do drzwi wahadłowych i rozwieranych standardowych jak i szklanych, jedno i dwuskrzydłowych. Mogą być też stosowane do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych.

Zamykacze drzwiowe to ręcznie uruchamiane mechanizmy zamykające drzwi, w których energia zamykania jest wytwarzana przez użytkownika podczas otwierania i które gdy są zwolnione, powodują powrót skrzydła drzwi do położenia zamknięcia, w sposób kontrolowany. Terminem tym obejmuje się wszystkie ramiona i dźwignie, wsporniki, ślizgi, górne trzpienie zawiasowe, obrotowe podpory podłogowe i inne części dostarczane wraz z urządzeniem i potrzebne do jego zamontowania i działania.

wydanie specjalne

Zamykacze do drzwi rozwieranych…

DORMA Dostępne są rozwiązania w których zamykacz i szyna ślizgowa po zamontowaniu w skrzydle i ościeżnicy staja się prawie niewidoczne. Małe wymiary umożliwiają montaż w drzwiach o grubości 40 mm.

G-U

Wprowadzono następujący podział zamykaczy drzwiowych: Ze względu na rodzaj drzwi zz do drzwi rozwieranych (przymykowych) - zamykacze jednostronnego działania, które pozwalają na działanie drzwi tylko w jednym kierunku i które zamykają się do stałego elementu oporowego; wyróżniamy tu zamykacze prawe - zamykające skrzydło w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara i zamykacze lewe - zamykające skrzydło w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Dostępne są zamykacze górne do drzwi lewych i prawych z montażem normalnym po stronie zawiasów lub montowane po przeciwnej stronie do zawiasów; do drzwi jednoskrzydłowych (pojedynczych) lub dwuskrzydłowych (podwójnych), również niesymetrycznych, z regulatorem kolejności zamykania skrzydeł; zzdo drzwi wahadłowych - zamykacze dwustronnego działania, które pozwalają na działanie drzwi w obu kierunkach; określane też jako uniwersalne - zamykające skrzydło w kierunku zgodnym i w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

Ze względu sposób montażu

zzzamykacze wpuszczane - osadzane wewnątrz elementu budowlanego, np. montowany wewnątrz konstrukcji drzwi lub ościeżnicy (dostępne są zamykacze o wąskiej konstrukcji, które mogą zostać bezproblemowo wbudowane w płytę drzwi o grubości wynoszącej tylko 40 mm); zz zamykacze wierzchnie - mocowane na zewnątrz elementu budowlanego, np. montowane na drzwiach lub ościeżnicy.

zzsiła zamykania (moment zamykający), niektóre zamykacze są wyposażone w optyczny wskaźnik siły zamykania, zz prędkość zamykania, zzdomknięcie - końcowa faza zamykania (określane też jako zatrzaśnięcie, dobicie, docisk końcowy); możliwa regulacja również poprzez zmianę długości ramienia, zz opóźnione zamykanie, zzspowolnienie otwierania.

Aby serwisant regulujący parametry miał ułatwione zadanie poszczególne funkcje zaworów oznaczone są różnymi kolorami. W przypadku zamykaczy górnych zawory regulacyjne umieszczone są zazwyczaj z przodu lub z boku zamykacza, w przypadku zamykaczy podłogowych elementy regulacyjne dostępne są od góry, po zdjęciu pokrywy zamykacza.

Zawory termiczne (termoregulacyjne) umożliwiają równomierne funkcjonowanie, nawet podczas wahań temperatur. Technologia termozaworów gwarantuje brak wydłużonego czasu zamknięcia drzwi przy spadających temperaturach i gwarantuje trwała regulację wielosezonową.

Sprzyja temu również użycie odpowiednich płynów hydraulicznych, dzięki czemu zamykacze te charakteryzują się bardzo wysoką termostabilnością w zakresie temperatur od –45 do + 45°C. Zawór (wentyl) bezpieczeństwa w zamykaczu chroni przed przeciążeniami w czasie zamykania i otwierania Zawór hydrauliczny tłumienia otwierania w zamyka-

czu (tzw. funkcja „antywiatrowa”) zabezpiecza drzwi przed gwałtownym ich otwarciem i uszkodzeniem (uderzeniem klamki o ścianę lub gwałtownym zatrzymaniem drzwi na ograniczniku otwarcia powodującym uszkadzenie górnych zawiasów drzwiowych). Dostępne są zamykacze z blokadą otwarcia w kilku położeniach skrzydła (np. funkcja sto przy 90° i 105°).

Oferowane są też zamykacze z funkcją biegu jałowego, zapewniające odsprzężenie zamknięcia siłowego istniejącego pomiędzy drzwiami a mechanizmem zamykacza, co powoduje, że drzwi można swobodnie poruszać w kierunku otwierania i zamykania.

W normie PN-EN 1154 podano następującą terminologię: Szerokość drzwi – szerokość skrzydła drzwiowego, łącznie ze wszystkimi przylgami.

Moment zamykający – wytworzony przez zamykacz drzwiowy moment obrotowy, wyrażony w Nm, działający na skrzydło drzwiowe podczas zamykania.

Wielkość zamykacza drzwiowego – miara momentu zamykającego, wywieranego przez zamykacz drzwiowy.

Regulacja siły zamykającej – funkcja pozwalająca na płynną lub skokową regulację momentu zamykającego, w zakresie odpowiadającym wielkościom zamykaczy.

Regulacja prędkości – możliwość nastawiania prędkości zamykania drzwi.

Regulacja domknięcia – regulacja prędkości, działająca tylko podczas kilku ostatnich stopni kątowych zamykania drzwi.

Skuteczność – określa stosunek siły otwierającej, przyłożonej do drzwi przez użytkownika, do możliwej do uzyskania siły zamykającej drzwi, wyrażony w procentach.

Przytrzymywanie otwarcia – funkcja, która pozwala drzwiom wyposażonym w zamykacz pozostawać w położeniu otwartym pod zaprogramowanym lub wybranym kątem, dopóki nie zostaną zwolnione ręcznie.

DORMA

Ze względu miejsce montażu

zz dolny – montowany na lub w posadzce; zzgórny – montowany na lub w skrzydle lub ościeżnicy.

Ze względu na budowę zamykacza

zz z ramieniem nożycowym (z rozwórką), zzz ramieniem ślizgowym (z szyna ślizgową).

Porzez regulację zaworów możliwa jest regulacja bezstopniowa lub skokowa (bez potrzeby wyhaczania ramienia) następujących parametrów:

Zastosowana w nowoczesnych zamykaczach krzywka powoduje szybkie zmniejszenie się momentu otwierającego drzwi co zapewnia bezproblemowe otwieranie drzwi przez dzieci i osoby starsze. Pełna kontrola nad drzwiami w czasie zamykania zapewnia wysoki komfort użytkowania

GEZE Płytki zamykające samozamykacze podłogowe mogą wykonane z różnych materiałów (aluminium, stal nierdzewna) i mieć różne kolory i stylistyką dostosowana do charakteru i przeznaczenia pomieszczenia.

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

11

Robert Sienkiewicz

zzskuteczność, zzczas zamykania, zzkąty działania, zzparametry przeciążeniowe, zzzależność działania od temperatury, zzwyciek płynu, zzuszkodzenie, zzodporność na korozję

Elektryczne przytrzymywanie otwarcia – funkcja, która pozwala drzwiom wyposażonym w zamykacz pozostawać w położeniu otwartym pod zaprogramowanym lub wybranym kątem, dopóki nie zostaną zwolnione elektrycznie. W normie PN-EN 1155:1999 Okucia budowlane.

Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych. Wymagania i metody badań określono wymagania dotyczące przytrzymywaczy otwarcia będących oddzielnymi urządzeniami, a także mechanizmów przytrzymujących otwarcie, wbudowanych w zamykacz drzwiowy.

Elektryczne przytrzymywacze otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych, produkowane zgodnie z niniejszą normą, mogą utrzymywać drzwi w pozycji unieruchomionej lub pozwolić drzwiom na swobodny ruch rozwierany czy wahadłowy. W każdym przypadku, przerwa zasilania elektrycznego spowoduje przymusowe zamknięcie kontrolowanych drzwi.

CASMA

Wymagania fakultatywne:

zz regulację domknięcia, zzogranicznik tylny, zzopóźnione zamykanie, zznastawna siła zamykająca, zzpołożenie zerowe (tylko w odniesieniu do zamykaczy dwustronnego działania, tj. do drzwi wahadłowych).

W normie opisano też dodatkowe wymagania dotyczące zamykaczy drzwiowych przeznaczonych do stosowania w przeciwpożarowych/dymoszczelnych zespołach drzwiowych.

Wymagania

CASMA W zależności od potrzeb dostępne są zamykacze małe, łatwe w montażu i wyróżniające się ciekawym designem albo mające większe rozmiary i zapewniające przedłużoną trwałość nawet przy poruszaniu dużych ciężkich drzwi szklanych

Wymagania dotyczące zamykaczy drzwiowych według normy PN-EN 1154 podzielono na wymagania dotyczące informacji o wyrobie oraz wymagania eksploatacyjne.

Zamykacz drzwiowy powinien być dostarczany z przejrzystą, szczegółową instrukcją jego montażu, regulacji i konserwacji, która powinna także obejmować wszelkie ograniczenia dotyczące kąta otwarcia. Jeżeli zamykacz jest zalecany do zastosowań innych niż typowe, w wymienionych powyżej instrukcjach powinna być jasno sprecyzowana wielkość zamykacza drzwiowego dla każdej określonej pozycji montażu.

Wymagania eksploatacyjne zostały podzielone na obligatoryjne, które powinien spełniać każdy zamykacz drzwiowy oraz na fakultatywne, które powinny spełniać zamykacze z dodatkowymi funkcjami.

Klasyfikacja Zamykacze drzwiowe są klasyfikowane wg sześciocyfrowego systemu kodowego.

Kategoria użytkowania (pierwsza cyfra) Dla drzwi wewnętrznych i zewnętrznych, przeznaczonych do użytku publicznego, gdzie istnieje możliwość niewłaściwego użytkowania drzwi, przeznaczone są klasy: zz klasa 3: do zamykania drzwi od kąta rozwarcia co najmniej 105° zz klasa 3: do zamykania drzwi od kąta rozwarcia co najmniej 180°

Wymagaia obligatoryjne:

Jeśli drzwi narażone są na skrajnie niewłaściwe użytkowanie lub istnieje konieczność szczególnego ograniczenia kąta otwarcia – zaleca się stosowanie zamykaczy

zz trwałość, zzmoment zamykający i otwierający,

Tabela 1 Moment zamykający

Wielkość zamykacza drzwiowego

Zalecana szerokość skrzydła drzwiowego

mm max

Masa drzwi próbnych

kg

w zakresie od 0o do 4o Nm

Moment otwierający w zakresie od 0o do 60o

Skuteczność zamykacza drzwiowego w zakresie od 0o do 4o

Nm

Nm

%

w zakresie od 88o do 92o

każdy inny kat rozwarcia

Nm

Nm

min.

max.

min.

min.

max.

min.

1

< 750

20

9

< 13

3

2

26

50

2

850

40

13

< 18

4

3

36

50

3

950

60

18

< 26

6

4

47

55

4

1100

80

26

< 37

9

6

62

60

5

1250

100

37

< 54

12

8

83

65

6

1400

120

54

< 87

18

11

134

65

7

1600

160

87

<140

29

18

215

65

Uwaga 1: Tam gdzie rzeczywisty rozmiar i masa drzwi, do których ma być zamocowany, odnoszą się do dwóch wielkości zamykaczy - zaleca się użycie mocniejszego zamykacza.

Uwaga 2: Podane szerokości drzwi przewidziane są do instalacji typowych. W przypadku wyjątkowo wysokich lub ciężkich drzwi, wiatrów lub przeciągów albo specjalnych instalacji - zaleca się użycie mocniejszego zamykacza.

12

wydanie specjalne

Zamykacze do drzwi rozwieranych…

Przykład klasyfikacji 3

DORMA

DORMA

Centrala sterująca montowana na nadprożu i czujka dymu stanowią skoordynowany system, który zapewnia najwyższy poziom bezpieczeństwa. Układ rozpoznajacy doskonale rozpoznaje intensywność zadymienia i wysyła odpowiedni sygnał do urządzenia sterującego. Centralka zasilająco-sterująca natychmiast odcina dopływ prądu do podłączonych urządzeń w przypadku otrzymania sygnału alarmu lub zaniku zasilania. W ten sposób zwalnia elemety blokujące drzwi i zablokowane drzwi są natychmiast domknięte. Ognisko pożaru pozostaje pod kontrolą.

drzwiowych mających funkcję ogranicznika tylnego lub odrębnego ogranicznika otwarcia drzwi. Drzwi takie mogą mieć wbudowany zderzak, który pomaga zapobiegać gwałtownemu, szerokiemu rozwarciu drzwi. Niektórzy określają to jako ochrona wiatrowa potrzebna w przypadku drzwi zewnętrznych.

Trwałość (druga cyfra) Dla zamykaczy drzwiowych określa się tylko jedną klasę trwałości: zz klasa 8: 500 000 cykli próbnych Masa drzwi próbnych (trzecia cyfra) Norma określa siedem klas masy drzwi próbnych i od-

dokończenie ze str. 5 

Warunki stosowania Na bezpieczne stosowanie drzwi obrotowych z napędem mają również wpływ warunki stosowania. Większość producentów, w dokumentach towarzyszących drzwiom, podaje informację, że typowych drzwi z automatycznym napędem nie należy stosować: zz na zewnątrz obiektów (budynków), zzw pomieszczeniach o wilgotności względnej powyżej 85%, zz w miejscach, w których temperatura może osiągnąć wartość poniżej -15°C i powyżej +40°C. Ponadto w drzwiach nie należy stosować skrzydeł, których masa i szerokość przekracza wartości podane przez producenta napędów.

Drzwi z napędem należy stosować zgodnie z ich przeznaczeniem i niedopuszczalne jest dokonywanie w nich żadnych modyfikacji przez osoby nieupoważnione.

Elektromagnes utrzymuje drzwi przeciwpożarowe przeciwdymowe w pozycji otwartej. W przypadku pożaru czujka dymowa wyłącza blokadę i samozamykacze powodują samoczynne domknięcie drzwi.

nośnych wielkości zamykaczy drzwiowych – zostały one podane w tabeli 1.

W przypadkach, gdy zamykacz drzwiowy jest odpowiedni dla przedziału wielkości, powinno określać się wartość maksymalną i minimalną.

Zachowanie się w pożarze (czwarta cyfra) Określono dwie klasy zachowania się w razie pożaru: zz klasa 0: nieodpowiednie do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych / dymoszczelnych zzklasa 1: odpowiednie do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych / dymoszczelnych. Zamykacze te muszą uzyskać pozytywną ocenę w badaniach określonych w normach: • PN-EN 1634-1:2009 Badania odporności ogniowej i dymoszczelności zestawów drzwiowych i żaluzjowych, otwieranych okien i elementów okuć budowlanych. Część 1: Badania odporności ogniowej drzwi, żaluzji i otwieranych okien.

• PN-EN 1634-2:2009 Badania odporności ogniowej

Montaż powinien być przeprowadzony przez upoważnionych pracowników – przy zachowaniu aktualnych wymagań i przepisów BHP oraz zgodnie z aktualnymi zasadami techniki.

Przełączniki urządzeń sterujących powinny być tak usytuowane, aby osoba je obsługująca, nie miała w tym czasie kontaktu ze skrzydłami drzwi.

Napędy drzwi mogą być podłączone do sieci elektrycznej przy pomocy złącza wtykowego, umożliwiającego łatwe włączenie i wyłączenie z sieci (nie jest wówczas wymagane stosowanie wyłącznika), a instalacji elektrycznej nie należy odłączać w porze nocnej.

Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zabraniają stosowania drzwi obrotowych do celów ewakuacyjnych. Jednak w wypadku nagłego zagrożenia np. pożarem, wybuchem paniki itp., powinna istnieć możliwość szybkiego opuszczenia budynku. W związku z powyższym istnieją konstrukcje drzwi obrotowych, które nawet przy odłączonym zasilaniu energią

8

5 2

0

1

0

Powyższy zapis dotyczy zamykacza drzwiowego z regulacją przebiegu zamykania drzwi: a) od kąta rozwarcia co najmniej 105° (klasa 3), b) o próbie trwałościowej 500 000 cykli (klasa 8), c) masą drzwi od 100 kg (klasa 5) do 40 kg (klasa 2), d) nieodpowiedniego do zastosowania w przeciwpożarowych lub dymoszczelnych zespołach drzwiowych (klasa 0), e) spełniającego Wymagania Podstawowe dotyczące bezpieczeństwa użytkowania (klasa 1), f) posiadającego nieokreśloną odporność na korozję (klasa 0).

i dymoszczelności zestawów drzwiowych i żaluzjowych, otwieranych okien i elementów okuć budowlanych. Część 2: Badanie odporności ogniowej charakteryzujące elementy okuć budowlanych.

• PN-EN 1634-3:2006 Badania odporności ogniowej zestawów drzwiowych i żaluzjowych. Część 3: Sprawdzanie dymoszczelności drzwi i żaluzji.

Bezpieczeństwo (piąta cyfra) Zamykacze drzwiowe powinny spełniać wymagania podstawowe dotyczące bezpieczeństwa użytkowania – dlatego określono tylko klasę 1.

Odporność na korozję (szósta cyfra) Określa się pięć klas odporności na korozję zamykaczy badanych według PN-EN 1670:2008 Okucia budowlane.

Odporność na korozję. Wymagania i metody badań. zz klasa 0: nieokreślona odporność na korozję zzklasa 1: niska odporność zzklasa 2: średnia odporność zzklasa 3: wysoka odporność zzklasa 4: bardzo wysoka odporność Robert Sienkiewicz

elektryczną to zapewniają. Są to drzwi posiadające skrzydła z funkcją awaryjnego położenia, umożliwiającego przejście dla ewakuujących się osób. Drzwi powinny także posiadać własne źródło światła, gdy oświetlenie z otoczenia nie zapewnia bezpiecznego ich użytkowania. inż. Zbigniew Czajka ITB Oddział Wielkopolski – Poznań Literatura Norma prEN 12650-1 i 2 Okucia budowlane. Automatyczne systemy drzwi z napędem dla ruchu pieszego.

Część 1 i 2.

Norma PN-EN ISO 12100-1 i 2 Bezpieczeństwo maszyn. Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania.

Część 1 i 2.

Aprobata Techniczna ITB AT-15-7428/2007 Drzwi obrotowe z napędem DORMA typu KTV „Tür-tor-fenster“ – report 25.Jahrg (2005)

o dr zwiach szklanych otwieranych ręcznie i automatycznie

13

Drzwi automatyczne

w ochronie przeciwpożarowej Drzwi automatyczne w budynkach są obecnie bardzo często stosowane z uwagi na brak ograniczeń technologicznych, występowanie na rynku wielu różnych rozwiązań technicznych i wizualnych oraz konieczność zapewnienia właściwego komfortu użytkownikom obiektów. Należy pamiętać, iż oprócz uwarunkowań technicznych i estetycznych należy spełnić dodatkowo wymagania bezpieczeństwa użytkowania i bezpieczeństwa pożarowego. Wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego wynikają przede wszystkim z techniczno-budowlanych warunków stawianych drogom ewakuacyjnym.

Tabela 1.

Ewakuacja – wymagania ogólne Wymagania ewakuacyjne, z uwagi na charakter i wagę, stanowią kluczowy element projektowania dróg komunikacyjnych w budynku. Zapis wprowadzający do wymagań szczegółowych, stanowiący podstawę do stosowania wymagań techniczno-budowlanych (rozporządzenie [2]) w zakresie ewakuacji, znajduje się w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji [1]. Z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna być zapewniona możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub do sąsiedniej strefy pożarowej, bezpośrednio albo drogami komunikacji ogólnej, zwanymi dalej „drogami ewakuacyjnymi”. Ze strefy pożarowej, o której mowa powyżej, powinno być wyjście bezpośrednio na zewnątrz budynku lub przez inną strefę pożarową. Podstawowe wymagania dotyczące drzwi ewakuacyjnych, istotne w kontekście niniejszego artykułu dotyczą dwóch sformułowań, które znajdują się w przywołanym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury: zzwyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami; zzdrzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz (nie dotyczy zabytków).

Rodzaj pomieszczenia

Stosowany przelicznik

Sale konferencyjne, lokale gastronomiczno-rozrywkowe, poczekalnie, hole, świetlice, itp.

1 m2/osobę

Pomieszczenia handlowo-usługowe

4 m2/osobę

Pomieszczenia administracyjno-biurowe

5 m2/osobę

Archiwa, biblioteki

7 m2/osobę

Magazyny

30 m2/osobę

Wymiary drzwi ewakuacyjnych Łączną szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób - 0,8 m. Pewne trudności, szczególnie w przypadku projektowania drzwi dla przestrzeni o nie ustalonej ostatecznie aranżacji, może powodować określenie przewidywanej ilości osób, dla której należy określić wymagania ewakuacyjne. Sposób określenia liczby osób w zależności od przeznaczenia przedstawiono w rozporządzeniu [2], zawarte tam przeliczniki pokazano w tabeli 1.

Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku a także szerokość drzwi na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej, prowadzących na zewnątrz budynku lub do innej strefy pożarowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej (rys. 1).

Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych oraz do mieszkań powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej wysokość 2 m. W przypadku zastosowania drzwi zewnętrznych dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie może być mniejsza niż 0,9 m. W wymienionych drzwiach oraz w drzwiach do pomieszczeń mieszkalnych w budynkach zamieszkania zbiorowego wysokość progu nie

14

Rys. 1. może przekraczać 2 cm. Warto przy tym zaznaczyć, że minimalne wymagania w zakresie wysokości drzwi są tożsame z minimalną wysokością drogi ewakuacyjnej (rys. 2).

Wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość lokalnego obniżenia 2 m, przy czym długość obniżonego odcinka drogi nie może być większa niż 1,5 m. Co ciekawe, częstotliwość występowania lokalnych obniżeń na drodze ewakuacyjnej nie jest określona, wskazane jest jednak, by przy korzystaniu z tego złagodzenia pamiętać o zdrowym rozsądku.

Liczba wyjść i kierunek otwierania drzwi ewakuacyjnych Oprócz wymiarów drzwi ewakuacyjnych przepisy techniczno-budowlane stawiają również wymagania dla pewnych pomieszczeń w zakresie ilości drzwi (minimum dwóch) oraz

wydanie specjalne

Drzwi automatyczne w ochronie…

rzwi wieloskrzydłowe, wahadłowe D i rozsuwane

Rys. 2.

Rys. 3.

kierunku otwierania (na zewnątrz). Pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, oddalone od siebie o co najmniej 5 m w przypadkach, gdy: zzjest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób, a w strefie pożarowej ZL II – ponad 30 osób; zz znajduje się w strefie pożarowej ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m2; zzznajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 300 m2; zzznajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 1000 m2; zzjest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m2.

Z uwagi na bezpieczeństwo użytkowników oraz charakter pomieszczeń drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń: zz zagrożonych wybuchem; zzdo których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację; zz przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób; zzprzeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

Drzwi wieloskrzydłowe mogą być i są stosowane jako wyjścia ewakuacyjne lub drzwi na drodze ewakuacyjnej, często jako drzwi prowadzące bezpośrednio lub pośrednio z klatki schodowej na zewnątrz budynku. Należy jednak pamiętać by takie drzwi, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, miały co najmniej jedno, nie blokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m. Przy stosowaniu drzwi wahadłowych obowiązują następujące wymagania: zzszerokość skrzydła drzwi wahadłowych, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, powinna wynosić co najmniej: zz dla drzwi jednoskrzydłowych – 0,9 m; zzdla drzwi dwuskrzydłowych – 0,6 m; zzoba skrzydła drzwi dwuskrzydłowych muszą mieć tę samą szerokość.

Nie występuje możliwość zaprojektowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych. Można natomiast stosować drzwi obrotowe lub wahadłowe w wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych oraz spełnienia wymagań opisanych na początku niniejszego tematu.

Drzwi rozsuwane na drogach ewakuacyjnych Pod pewnymi warunkami drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na drogach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji.

Nowelizacja przepisów techniczno-budowlanych, która weszła w życie w lipcu br. wyjaśnia dokładnie kwestię sporną dotyczącą ogólnego zapisu w poprzedniej wersji przepisów. Warunki, pod którymi można stosować drzwi rozsuwane to: zzotwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania; zzsamoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w wyniku zasygnalizowania

record System 20

nowa generacja napędów drzwi przesuwanych

record Drzwi Automatyczne Sp. z o.o. ul. Nowa 23, Stara Iwiczna 05-500 Piaseczno tel. 022-7377100, faks: 022-3988589 biuro@record.pl

• samokalibrujące czujniki • programator z tekstowym wyświetlaczem ciekłokrystalicznym • udźwig do 2 x 150 kg • wysokość napędu 108 mm

www.record.pl

Mariusz Pecio

pożaru przez system wykrywania dymu chroniący strefę pożarową, do ewakuacji której te drzwi są przeznaczone, a także w przypadku awarii drzwi (rys. 3).

Poprzedni zapis drugiego warunku brzmiał: „samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi”. Taki zapis powodował sytuacje, w których projektanci projektowali drzwi rozsuwane sterowane z centrali jako drzwi lub bramy przeciwpożarowe, stosowane do zamknięcia stref pożarowych. Te centrale sterowały drzwiami po odebraniu sygnału od jednej z dwóch czujek pożarowych (po jednej po każdej stronie drzwi) lub tylko jednej czujki, jeśli drzwi prowadziły na zewnątrz budynku.

Sytuację taką obrazuje schemat na rys. 4: Obecny zapis jest jednoznaczny i drzwi zostaną automatycznie wysterowane i pozostaną w pozycji otwartej, po odebraniu sygnału z systemu SAP dozorującego całą strefę pożarową (rys. 5).

Rys. 7.

Rys. 8.

Rys. 9.

Rys. 10.

Rys. 4.

Rys. 5.

Rys. 11.

Wymagania dodatkowe w zakresie ewakuacji

Rodzaje drzwi automatycznych

Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne (fot. 1).

Szczegółowe informacje na temat urządzeń przeciwpanicznych zostały zawarte w odrębnym artykule prezentowanym na łamach miesięcznika.

Korytarze stanowiące drogę ewakuacyjną w strefach pożarowych ZL powinny być podzielone na odcinki nie dłuższe niż 50 m przy zastosowaniu przegród z drzwiami dymoszczelnymi lub innych urządzeń technicznych, zapobiegających rozprzestrzenianiu się dymu (rys. 6).

W przepisach techniczno-budowlanych istnieje złagodzenie dla korytarzy, na których zastosowano rozwiązania techniczno-budowlane zabezpieczające przed zadymieniem. Ich podział na odcinki dymoszczelne nie dotyczy.

Fot. 1.

W zależności od wymagań inwestora, wizji projektanta lub dostępności miejsca można stosować różne rodzaje drzwi automatycznych. Należy jednak pamiętać, że wymagania opisane w artykule dotyczą wszystkich rodzajów drzwi, niezależnie od ich budowy i zastosowanych rozwiązań technicznych.

Najczęściej spotyka się w praktyce drzwi rozwierane. Mogą zawierać jedno bądź dwa skrzydła, które są otwierane przez obrót względem osi pionowej, przechodzącej przez boczną krawędź skrzydła. Tego typu drzwi, występujące pierwotnie jako drzwi zwykłe, można w trakcie zmiany przeznaczenia czy modernizacji budynku, łatwo przerobić na drzwi automatyczne (rys. 7).

Drugim rodzajem drzwi są drzwi składane, w których skrzydło podzielone jest na dwa lub więcej elementów. Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie wymagają pozostawienia do ich otwarcia wolnej powierzchni ściany, a jednocześnie wymagają mniej miejsca do otwarcia niż drzwi rozwierane (rys. 8).

W przypadku, kiedy drzwi składane (łamane) podzielone są na więcej niż dwa skrzydła często nazywane są drzwiami harmonijkowymi, występującymi w niektórych opracowaniach jako osobna kategoria drzwi (rys. 9).

Drzwi przesuwne wymagają najmniej miejsca do otwarcia, trzeba jednak pozostawić miejsce na ścianie, ewentualnie wewnątrz ściany (w tym przypadku niezbędne jest odpowiednie zaprojektowanie ścian działowych (rys. 10).

Szczególnym przypadkiem drzwi przesuwnych są drzwi teleskopowe, które charakteryzują się dwoma lub więcej skrzydłami. Zmniejsza to ilość wymaganego miejsca na ścianie, jednak mechanizm takich drzwi jest bardziej skomplikowany, co w konsekwencji powoduje wzrost ceny (rys. 11). dr inż. Mariusz Pecio Szkoła Główna Służby Pożarniczej [1] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. Nr 80, poz. 563); [2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).

Rys. 6.

16

wydanie specjalne

Drzwi automatyczne projektowanie • produkcja montaż • autoryzowany serwis

ARTBAU AUTOMATIC Sp. z o.o.

ul. Sady Żoliborskie 13A, 01-772 Warszawa tel.: 0 22 663 81 81, 663 87 86; fax: 0 22 663 99 69 www.artbau.com.pl; www.samozamykacze.eu info@artbau.com.pl

III