15.11.2011
www.Ga etaR cerska.pl
LATARNIE UMAR YCH
Dodane przez Admin dnia 23 marzec 2005 22:16
atarnie umarłych to murowane budowle z kamienia lub cegły, wznoszone w dwunastym, trzynastym i czternastym stuleciu w centralnych i zachodnich prowincjach Francji, a tak e północnych Włoszech, Austrii, południowych Niemczech oraz sporadycznie w Czechach i Polsce. Utrzymane zazwyczaj w romańskich lub rzadziej gotyckich cechach stylistycznych, wznoszone były najczęściej jako samodzielne budowle na cmentarzach i opodal szpitali oraz rzadziej jako element kościoła lub zwieńczenie kaplicy cmentarnej. W ka dym razie zawsze w ten sposób, aby palący się w ich górnej części płomień kaganka był widoczny z ka dego punktu w okolicy. Latarnie umarłych przyjmowały formę filara lub kolumny, dochodząc nawet do kilkunastu metrów wysokości, z przezroczem u góry i zwieńczeniem, najczęściej w formie sto kowatego hełmu zamkniętego krzy em. Budowane były na masywnych, czworobocznych lub kolistych platformach ze stopniami, bywały niekiedy sprzę one z grobowcami lub ossuariami. U dołu ka dej z nich zostały umieszczone niewielkie drzwiczki słu ące do wyciągania zapalonego kaganka na wysokość prześwitu (w przypadku latarni umarłych w Fenioux, drzwiczki te prowadzą do umieszczonej wewnętrz, spiralnej klatki schodowej). Wiele spośród latarni posiada półkę o niejasnym przeznaczeniu, niekiedy identyfikowaną z ołtarzem. Latarnie straciły swoje znaczenie ju w XIV wieku na rzecz niewielkich kaplic, w których pośrodku wisiała zapalona lampa. Z tym jednak zastrze eniem, e były one dedykowane pojedynczej osobie, bądź rodzinie, inaczej ani eli to miało miejsce w przypadku latarni umarłych, które posiadają charakter ogólny. W XX wieku na francuskich cmentarzach przywołano ponownie do ycia ową piękną tradycję wznoszenia latarni umarłych. W sensie symbolicznym latarnie stanowią element graniczny pomiędzy ziemią a niebem, ziemią a morzem, światem ywych i umarłych. Stanowią miejsce pośrednie, gdzie mieszają się manifestacje wszystkich przeciwieństw i wydają się być one jednocześnie pomostem pozwalającym na przekroczenie z jednego do drugiego miejsca, stanu lub bytu. Viollet - le - Duc przedstawił jeszcze propozycję etymologicznej interpretacji latarni umarłych. Posiada ona, jak się okazuje, odniesienia które wskazują na miejsce święte, budowlę sakralną i światło. W języku łacińskim słowo ,,later", ,,laterina" oznacza kamień, cegłę lub stos kamieni, a ,,fanare" przywodzi na myśl formułę poświęcenia. W języku greckim słowo ,,foros" jest równoznaczne ze światłem, świeceniem, bogiem światła, a ,,fanum" to miejsce święte czy poświęcone. Na podstawie badań mo na z pewną dozą ostro ności przyjąć, e pierwsze latarnie umarłych wznoszono w związku z fundacjami cmentarzy klasztornych w pierwszej połowie XII wieku. Najstarszy znany przekaz dotyczący tych budowli znajdujemy u Piotra Czcigodnego opata Cluny w latach 1122 - 1156. Chodzi mianowicie o fragment traktatu ,,De miraculis". Piotr Czcigodny opowiada w nim o widzeniu jakiego doznał pewien młody oblat. Latarnia usytuowana pośrodku cmentarza według jego relacji zawierała w górnej partii zapalaną przez noc lampę, palącą się ku czci pochowanych tam. Obok monumentu objawił się wspomnianemu oblatowi Stwórca jako Najwy szy Sędzia w czasie Sądu Ostatecznego. Nale y zaznaczyć, e opactwo w Cluny przywiązywało niezwykłą wagę do kultu zmarłych i posiadało olbrzymie znaczenie w rozpowszechnieniu się latarni umarłych a zarazem związanego z nimi zwyczaju pogrzebowego. Z 1287 roku pochodzi jeszcze relacja Guillaume'a de Tournon z opactwa cysterskiego w Dalon. Opowiada on o zapalanych na cmentarzach latarniach umarłych w celu ,,przypomnienia wszystkim o nieśmiertelności duszy". Inne relacje choć wymieniają te budowle na cmentarzach nie precyzują sensu ich funkcjonowania.
www.ga etar cerska.pl/print.php?t pe=A&item_id=26
1/4