przewodnik_zwiedzanie_z_przygoda by Krzysztof Malesiński

Wyŉ ] QDV QLH PDU]\ã R Z\SUDZDFK SR VNDUE\ R SR]QDZDQLX WDMHPQLF]\FK L QLH RGNU\W\FK PLHMVF" :V]\VWNLFK QLHVSHãQLRQ\FK RGNU\ZFyZ W\FK GXŉ\FK L W\FK PDã\FK ]DSUD V]DP\ ZLĐF GR ]DEDZ\ Z TXHVWLQJ QD =LHORQ\FK 6]ODNDFK ² *UHHQZD\V

]F]HJyOQLH ZDŉQ\P HOHPHQWHP JUHHQZD\V MHVW ]DFKRZDQLH RUD] SURPRFMD G]LHG]LF WZD SU]\URGQLF]HJR L NXOWXURZHJR 3URPRZDQD L UR]ZLMDQD MHVW QD QLFK WXU\VW\ND SU]\MD]QD GOD ĹURGRZLVND WM GOD PLHV]NDĨFyZ SU]\URG\ L NUDMREUD]X

\GDMćF SU]HZRGQLN Å3RV]XNLZDQLH VNDUEyZ QD *UHHQZD\Vµ FKFHP\ ]DFKĐFLþ WXU\VWyZ SU]HPLHU]DMćF\FK ]LHORQH V]ODNL GR Z\EUDQLD ZãDĹQLH WHM IRUP\ RGNU\ZDQLD VNDUEyZ G]LHG]LFWZD NXOWXURZHJR L SU]\URGQLF]HJR UHJLRQyZ 'R SU]HPLHU]DQLD V]ODNyZ QD NWyU\FK NDŉGD QDSRWNDQD U]HF] PD FRĹ GR RSRZLHG]HQLD L JG]LH WXŉ ]D URJLHP F]\KD QLHRGNU\WD WDMHPQLFD L F]HND FLHNDZD OHJHQGD :ĐGUXMćF TXHVWDPL SR VNDUE\ PRŉQD GRZLHG]LHþ VLĐ F]\P ]DMPRZDOL VLĐ F\VWHUVL SR]QDþ XURNOLZć ]DEXGRZĐ /DQFNRURQ\ RUD] GDZQć ĹZLHWQRĹþ 7\NRFLQD 2GNU\þ GXFKD RGZLHG]DQ\FK PLHMVF NWyUH F]ĐVWR W\ONR ] SR]RUX Z\GDMć VLĐ E\þ QLHDWUDNF\MQH

Ulotki z questami są dostępne na stronie

www.greenways.p l/questing

HGQć ] IRUP WXU\VW\NL ]UyZQRZDŉRQHM MHVW TXHVWLQJ PHWRGD RGNU\ZDQLD G]LHG]LFWZD PLHMVFD SRSU]H] WZRU]HQLH QLH]QDNRZDQ\FK WUDV -HĹOL QLH ]QDOD]ãHĹ 6NDUEX SURVLP\ ² TXHVWyZ SR NWyU\FK PRŉQD VLĐ SRUXV]Dþ ZLHU R ]JãRV]HQLH WHJR GR 2SLHNXQD Z\SUDZ\ V]RZDQ\PL LQVWUXNFMDPL ]DZLHUDMćF\PL LQIRU 1D LQQHM Z\SUDZLH 6NDUE QD SHZQR MHVW PDFMH NUDMR]QDZF]H XNU\WH ]DJDGNL RUD] ZVND :\SUDZ\ RGNU\ZFyZ XOHJDMć ]PLDQRP ]yZNL MDN SU]HPLHV]F]Dþ VLĐ Z WHUHQLH Vć DNWXDOL]RZDQH L XDWUDNF\MQLDQH 1D NRĨFX SU]HMĹFLD QD ]GRE\ZFyZ F]HND VNDUE 'ODWHJR SU]HG Z\SUDZć SURVLP\ ² VNU]\QHF]ND D Z QLHM SLHF]ćWND NWyUHM RGELFLH R RGZLHG]HQLH VWURQ\ ZZZ JUHHQZD\V SO TXHVWLQJ SRWZLHUG]D SU]HE\FLH FDãHM WUDV\ L SREUDQLH DNWXDOQHM XORWNL TXHVWX

Zapr

DMHPQLF]H QLHRGNU\WH PLHMVFD ZĐGUyZNL SR ĹODGDFK L WURSDFK RGJDG\ZDQLH ]DV]\ IURZDQ\FK KDVHã RUD] VNDUE\ X FHOX SRGUyŉ\ , QLH MHVW WR RSRZLHĹþ R SLUDWDFK DQL GHWHNW\ ZDFK DQL 6FRWODQG <DUG]LH 7R ]DSURV]HQLH GR Z]LĐFLD XG]LDãX Z SREXG]DMćF\FK Z\REUDŇQLĐ ORJLF]QH P\ĹOHQLH D WDNŉH ŉ\ãNĐ KLVWRU\ND L NUD MR]QDZF\ ² Z\SUDZDFK RGNU\ZFyZ

nways! e e aszamy na r G i– k a l z S e Zielon

ws tę p

produkt lokalny jest czymś, co mieszkańcy danego terenu uważają za tradycyjne i pospolite, a osoby z zewnątrz za specyficzne i niepowtarzalne. Banalny przykład to potrawy przyrządzane na danym terenie w każdym domu, a poza nim zupełnie nieznane lub zapomniane. Wszelkie lokalne smakołyki, opowiastki i pamiątki, których nie można kupić w kiosku czy supermarkecie to wartości regionu, które stanowią o jego niepowtarzalnym wizerunku.

www.pro duktl o kal ny.pl

w w w.gre e nw ay s.pl

questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca to jeden ze sposobów prezentacji, udostępniania i interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Polega na tworzeniu nieoznakowanych szlaków, którymi można wędrować, rozwiązując zagadki zawarte w wierszowanych wskazówkach. Na końcu przejścia na zdobywców czeka skarb – skrzyneczka, a w niej pieczątka, której odbicie potwierdza przebycie całej trasy. Questy, nazywane też wędrówkami odkrywców, są atrakcyjną formą zwiedzania ciekawych i mniej, z pozoru, ciekawych miejsc i mogą stanowić doskonałe uzupełnienie znakowanych szlaków i tras turystycznych – przede wszystkim tych nastawionych na prezentację dziedzictwa, jak zielone szlaki – greenways i ekomuzea.

www.p rzyj a znyro we ro m.p l

certyfikat „czysta turystyka” jest odpowiedzią na rosnącą potrzebę dostosowania się polskich firm z branży turystycznej do trendów oraz standardów obowiązujących w Europie i na świecie. Certyfikat jest przyznawany hotelom, domom gościnnym oraz obiektom typu bed & breakfast, a także hostelom, które poprzez wdrożenie

www.g re e nwa ys .p l / q u e s t i n g

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

www.c zys ta tur ys t y ka . p l

zielony rower greenway

www.eko muzea.pl

oszczędnych i przyjaznych środowisku rozwiązań chcą obniżyć koszty eksploatacji, podnieść jakość oferowanych usług, a co za tym idzie – zwiększyć swoją konkurencyjność na rynku turystycznym. Turystom certyfikat gwarantuje, że gospodarze obiektu, w którym sie zatrzymają dbają o środowisko, a ich oferta nierzadko eksponuje walory lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.

greenway naszyjnik północy

zielone szlaki – greenways to wielofunkcyjne trasy, które służą niezmotoryzowanym użytkownikom, prowadząc wzdłuż naturalnych korytarzy, historycznych tras handlowych, rzek i kolei. Odpowiadają na potrzeby zarówno mieszkańców, jak i zwiedzających, wnosząc pozytywny wkład w ożywianie gospodarki lokalnej. Pobudzają zrównoważony rozwój i promują zdrowy styl życia. Tworzą ramy dla realizacji lokalnych inicjatyw społecznych i projektów związanych z ochroną przyrody i krajobrazu, zachowaniem dziedzictwa kulturowego, zrównoważonym transportem. Promowana i rozwijana jest na nich turystyka przyjazna dla środowiska, tj. dla mieszkańców, przyrody i krajobrazu. Wzdłuż zielonych szlaków rozwijają się też różnego typu inicjatywy nastawione na ochronę i ekspozycję unikatowych wartości lokalnego dziedzictwa, aktywizację i zaangażowanie lokalnego społeczeństwa oraz poprawę jakości życia mieszkańców w zgodzie z duchem zrównoważonego rozwoju. Należą do nich m.in. ekomuzea, produkt lokalny, certyfikaty „Przyjazny Rowerom” i „Czysta Turystyka” oraz questing.

certyfikat „przyjazny rowerom” wspiera rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i promuje zrównoważony transport. Przyjazne rowerom mogą być obiekty turystyczne, usługowe i użyteczności publicznej, które wprowadziły rozwiązania przyjazne rowerom, uwzględniając specyficzne potrzeby rowerzystów i turystów rowerowych. W każdym miejscu oznaczonym tablicą z logo certyfikatu znajdują się: bezpieczne stojaki rowerowe, zestaw pierwszej pomocy, zestaw narzędzi do przeprowadzenia podstawowych napraw i pakiet informacji przydatnych turyście rowerowemu. Zapraszamy do bezpiecznych przystani dla rowerzystów!

szlak odry

ekomuzeum to sieć rozproszonych w terenie obiektów, które tworzą „żywą” kolekcję, obrazującą wartości przyrodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Wyjątkowy charakter regionu jest prezentowany jako wypadkowa warunków naturalnych i działalności ludzi, historycznej i obecnej. Ekomuzeum eksponuje autentyczność miejsca, poprzez prezentację zasobów przyrodniczo-kulturowych i działalność mieszkańców, w połączeniu z promocją, edukacją i rozwojem regionu, stwarzając możliwość integrowania ludzi i inicjatyw.

inicjatywy na zielonych szlakach - greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

inicjatywy na zielonych szlakach - greenways

Głównym celem tworzenia questów jest zwrócenie uwagi na wyjątkowe elementy i historie związane z lokalnym dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym. Ważne jest odkrycie niezwykłego charakteru przestrzeni, w której się żyje – jej genius loci, poprzez zwrócenie uwagi na, często z pozoru zupełnie zwyczajne, codziennie mijane miejsca i dostrzeżenie w nich wyjątkowości, wartości i atrakcyjności.

Jednym z tych sposobów jest questing – metoda odkrywania dziedzictwa miejsca polegająca na tworzeniu nieoznakowanych szlaków, którymi można wędrować, kierując się informacjami zawartymi w wierszowanych wskazówkach. Kolejne miejsca na trasie odnajduje sie poprzez znalezienie odpowiedzi na zagadkę i wyszukanie w terenie odpowiadającego jej miejsca. Na końcu szlaku jest umieszczona skrzyneczka, a w niej pieczątka, której odbicie potwierdza przebycie całej trasy. W USA, gdzie powstała ta koncepcja odkrywania walorów przyrody i dziedzictwa, często questy porównywane są do poszu-

Tworzenie szlaków (questów) jest procesem, w którym uczestniczą rożni przedstawiciele lokalnej społeczności; często są one przygotowywane przez dzieci, młodzież czy grupy studentów. Do udziału w ich rozwijaniu zaprasza się osoby znające region, mające zarówno naukowa wiedzę specjalistyczna, jak i wiadomości na temat historii, legend czy lokalnych anegdot. Twórcy questów współpracują z instytucjami i organizacjami, które mogą dostarczyć im dodatkowych materiałów oraz rzetelnych informacji. Korzysta się też z publikacji, map historycznych i współczesnych, archiwów. Tworzenie każdego questu rozpoczyna się od przeprowadzenia wstępnej inwentaryzacji zasobów dziedzictwa. Przeprowadza się ją poprzez wspólną pracę warsztatową wszystkich zaangażowanych w zaprojektowanie szlaku. Służy to wytypowaniu najciekawszych miejsc, które mogą stanowić osnowę przyszłego questu. Na tej

Następnym krokiem jest przejście pomiędzy wytypowanymi miejscami. W trakcie wędrówki dokonuje się wnikliwych obserwacji, można wyszukiwać nowe elementy, które nie zostały wcześniej zidentyfikowane. Na tym etapie, miejsc możne być więcej niż ostatecznie złoży się na quest. Trasę

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways zielony rower greenway

Jest wiele sposobów prezentacji, udostępniania i interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Mogą być one wykorzystane zarówno w edukacji regionalnej, jak i przy tworzeniu atrakcji turystycznych, w tym ekomuzeów czy zielonych szlaków.

greenway naszyjnik północy

podstawie wyznacza się potencjalna trasę questu. Można przy tym zastosować metodę mapowania miejsca, polegająca na odręcznym rozrysowaniu wszystkich ważnych elementów obszaru, po którym będzie przebiegał szlak. Dobrze jest uwzględnić następujące elementy: ß najważniejsze budynki użyteczności publicznej, jak poczta czy muzeum, ß najważniejsze budynki prywatne, jak najpopularniejszy sklep czy dobrze znana restauracja, ß geomorfologię terenu – wzgórza, doliny, inne formy terenu, ß cieki wodne, takie jak rzeki i strumienie, ale tez jeziora czy stawy, ß obiekty związane z lokalną kulturą i historią, jak pomniki czy zabytki, ß tereny publiczne, np. parki miejskie czy pobliskie parki narodowe lub krajobrazowe, ß sąsiednie miejscowości, ß charakterystyczne elementy przyrody, jak stare drzewa czy miejsca występowania specyficznych roślin, ß miejsca ulubione przez lokalną społeczność.

kiwania skarbów. W Polsce najbliższa jest harcerskiej zabawie w podchody. Specjaliści – Delia Clark i Steven Glazer – twierdza, że „najlepsze questy potrafią uchwycić i oddać ducha miejsca. Oddanie jednak tego ducha wymaga, abyśmy to przeżyli czy odkryli poprzez własne doświadczenie. Jeśli pragniemy odnaleźć ducha miejsca, musimy się nauczyć, jak dostrzegać szczegóły i odkrywać ukryte historie”.

szlak odry

greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca

podlaski szlak bociani

questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

poszukiwanie skarbów na greenways

Zakończenie questu to przejście całej trasy, rozwiązanie zagadki zawartej w instrukcji i odnalezienie ukrytego skarbu. Skarb to skrzyneczka zawierająca pieczątkę z przedstawieniem symbolizującym dany quest. Z reguły w skrzyneczce jest też księga questu, do której można wpisać swoje uwagi, komentarze, sugestie czy podziękowania dla twórców lub po prostu swoje dane na potwierdzenie odkrycia skarbu. Skrzyneczka musi być sprytnie ukryta, tak żeby nie mogły jej zabrać bądź zniszczyć osoby postronne. Miejsce ukrycia zależy od pomysłowości twórców questu i możliwości, jakie daje określony teren.

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gotowe questy mogą być doskonałą i atrakcyjną forma zwiedzania ciekawych i mniej, z pozoru, ciekawych miejsc i mogą stanowić doskonałe uzupełnienie oznakowanych szlaków i tras turystycznych – przede wszystkich tych nastawionych na prezentację dziedzictwa, jak zielone szlaki – greenways i ekomuzea.

zielony rower greenway

Eksperci w questingu – Delia Clark i Steven Glazer – wskazują na kilka elementów, które decydują o atrakcyjności danego questu. Ciekawy quest: ß stanowi dobra formę zabawy, ß jego przejście może stanowić wyzwanie, ß jest rozwiązywalny, ß prowadzi przez interesujący obszar, ß opowiada ciekawa historie, ß ma intrygująco napisane wskazówki, ß oddaje zaangażowanie twórców, ß ma dobrze ukryty „skarb”, ß jego powtórne przejście pozwala na odkrycie czegoś nowego.

Barbara Kazior Tekst ukazał się w publikacji „Ekoturystyka i odkrywanie dziedzictwa. Zbiór dobrych praktyk” pod red. Dominiki Zaręby, Kraków 2008.

Tworzenie questów jest odkrywcze i atrakcyjne dla ich twórców – pozwala na lepsze poznanie miejsca, w którym się mieszka, dostrzeżenie jego walorów, poznanie historii, zrozumienie, jak zmieniało się w czasie i w jakim kierunku się rozwija. Ważny jest sam proces, przeprowadzenie go uważnie, bez pospiechu, możliwość poświęcenia odpowiedniej ilości czasu na każdy jego etap. Decyduje to o jakości questu i o jego znaczeniu dla lokalnej społeczno-

greenway naszyjnik północy

Napisanie dobrej instrukcji do questu jest ważnym zadaniem. Instrukcja, zawsze pisana wierszem, ma spełnić trzy podstawowe zadania: 1. opowiedzieć historie miejsca – czyli dostarczyć informacji (edukacja); 2. zawierać informacje dotyczące kierunku poruszania się w terenie pomiędzy poszczególnymi punktami; 3. dostarczać wskazówek niezbędnych do rozwiązania zagadki i dotarcia do punktu docelowego – ukrytego skarbu. Przy pisaniu instrukcji ważne jest, aby: ß jasny był sens, temat i historia „opowiadana” przez dany quest, ß było wystarczająco dużo czasu na obserwacje w terenie i badania, ß w grupie była osoba o zdolnościach poetyckich i umiejętności wymyślania zagadek, ß było się gotowym na bezstronne testowanie i duże zmiany tekstu. Instrukcji z reguły towarzyszy prosta mapka, żeby korzystający z niej mogli się odnaleźć na każdym etapie szlaku, mieli ogólną orientację w terenie i rozumieli le-

ści. W USA, gdzie questing jest popularną metodą edukacji regionalnej i sposobem na zwiedzanie, są regiony, które wyspecjalizowały się w rozwijaniu sieci questów. Dobrym przykładem jest Program „Valley Quest”, w ramach którego powstało ponad 160 questów na obszarze obejmującym 50 miasteczek w dolinie rzeki Connecticut w stanie Vermont i New Hampshire.

W jednej średnio atrakcyjnej miejscowości można wypracować niezliczoną ilość questów, jeśli jest się wrażliwym na dostrzeganie rożnych szczegółów, pomysłowym, dociekliwym w odkrywaniu nowych historii miejsca i otwartym na odnajdywanie wyjątkowości w rzeczach pozornie zwykłych.

szlak odry

piej relacje pomiędzy poszczególnymi punktami questu. Gotowa instrukcja z mapką powinna być wielokrotnie przetestowana, w celu sprawdzenia, czy jest zrozumiała i pozwala osobie nieznającej terenu na dotarcie do upragnionego celu. W trakcie testowania można wprowadzać poprawki i udskonalenia, aby w żadnym punkcie instrukcja nie dawała niejednoznacznych wskazówek i nie stwarzała niebezpieczeństwa wyprowadzenia wędrowca na manowce.

można przejść dowolną ilość razy w grupie, można również odwiedzać poszczególne punkty indywidualnie. Potem należy przeprowadzić selekcje wytypowanych miejsc i wytyczyć ostateczny przebieg questu. Ważne jest, żeby dobrze dobrać też początek i koniec szlaku – łatwo dostępne miejsce, z którego można wyruszyć i punkt docelowy questu.

questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Główna nitka szlaku to trasa rowerowa, która łączy miejsca atrakcyjne pod względem krajoznawczym, przyrodniczym, kulturowym i historycznym. Wokół niej rozwijana jest sieć różnorodnych, tematycznych szlaków i pętli lokalnych. Są to ścieżki i trasy rowerowe, piesze, konne, wodne, dla narciarstwa biegowego, bryczek konnych, nordic -walking, etc. Służą rekreacji, interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz edukacji ekologicznej. W Polsce szlak jest wyznakowany na odcinku od granicy państwa ze Słowacją w rejonie Lipnicy Wielkiej do Niepołomic; trwają prace nad oznakowaniem dalszej części trasy wzdłuż Wisły, aż do Morza Bałtyckiego.

Współcześnie to materialne i duchowe dziedzictwo regionów jest motywem przewodnim podróży po Bursztynowym Szlaku Greenways. W oparciu o trasę turystyczną jej twórcy i mieszkańcy miejscowości, przez które przebiega, prezentują oraz udostępniają licznym podróżnikom swoje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, dzieląc się z nimi miłością do miejsc i przedmiotów, które są dla nich ważne. Na szlaku można więc odwiedzić ekomuzea prezentujące w ciekawy sposób dziedzictwo lokalnej społeczności, posmakować wyśmienitych produktów lokalnych, poznać cenne przyrodniczo miejsca i zabytki architektury. Rokrocznie na szlaku odbywa się kilka ważnych wydarzeń o randze międzynarodowej i europejskiej, służących promocji ekoturystyki i ochronie środowiska, takich jak Dzień Zie-

warszawa

sieciechów dęblin

bałtów

szczurowa kraków

kraków, piaski wielkie

koordynator szlaku:

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska ul. św. Krzyża 5/6, 31-028 Kraków tel. (12)430 24 43, wew. 36 mail: bursztynowyszlak.greenways@fpds.pl

www.fpds.pl 8

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

gdańsk

zielony rower greenway

Dzisiejszym symbolem trasy stała się jarzębina, którą dzieci i młodzież sadzą każdego roku wzdłuż trasy i w pobliżu atrakcji turystycznych. W ten sposób Bursztynowy Szlak Greenways ozdobiło już kilka tysięcy jarzębin. Te piękne drzewa występują w regionach, przez które biegnie szlak, a pomarańczowy kolor owoców jarzębiny przywodzi na myśl bursztyn.

greenway naszyjnik północy

mi, Tydzień Turystyki Rowerowej, Europejski Tydzień Mobilności, czy Dni Partnerstwa Lokalnego.

budapeszt

www.szlakbursztynowy.pl 9

szlak odry

ursztynowy szlak greenways – przyroda, tradycja i ludzie to międzynarodowa trasa dziedzictwa, prowadząca przez Polskę, Słowację i Węgry śladami starożytnego szlaku, którym transportowano bursztyn znad Morza Bałtyckiego nad Adriatyk. Idea współczesnego Bursztynowego Szlaku nawiązuje do różnorodnych funkcji, jakie przed wiekami pełniły szlaki handlowe: ekonomicznych, komunikacyjnych, społeczno-kulturowych. Przy bursztynowym szlaku skupiało się życie mieszkańców Europy Środkowej zapisane w legendach, krajobrazie krain czy skarbach miast i miasteczek rozwijających się przez setki lat dzięki licznym kontaktom handlowym i kulturowym.

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Kamienna ścieżka poprowadzi Cię. Do studni płytkiej, w której głaz kryje się Odcisk tam zostawiłem w kamieniu Więc nie szukaj go w strumieniu

Idź śmiało dalej, bo z mapą nie zginiesz aż trzy pale zbite po swej prawej miniesz Trzydzieści kroków odmierz i na prawo patrz Tam małą polankę wnet przed sobą masz

Wspinaj się w górę – tam morza wspomnienie Otoczak w skale zdobi wzniesienie Odwróć się i zobacz na skale mój znak Uciekający dinozaur zostawił swój __ __ __ __ 2 Lekko stroma ścieżka wiedzie poprzez jar Tam lessowa skała roztacza swój czar Żółte ściany z miękkiej skały wraz z lodowcem powstawały

Tu w cieniu dębowym odpocznĳ chwil parę Krajobraz Bałtowa ujmie Cię swym czarem Młyn z cegły czerwonej przez sobą masz z daleka Posłuchaj co tak szumi – napędza go __ __ __ __ __ 4 Przed Tobą jeszcze jedna, niewielka łamigłówka Czy mówi Ci coś hasło Bałtowska Sabathówka? W dali zobaczysz dach, jak czapa czarownicy Tam legendy poznają mali podróżnicy

Na koniec wąwozu staniesz przy płocie Rozejrzyj się wokół – tam rosną __ __ __ __ __ __ __ __ 3 Dziś hodujesz w doniczce, kiedyś były drzewem Cień rzucały na ziemię, a teraz są krzewem

Ponownie skrajem lasu dalej udaj się gdzie spalone drzewo poprowadzi Cię. Przyjrzyj się korze – to kiedyś był __ __ __ Skieruj się w prawo i rusz w lasu głąb Dalej na ścieżce, kolumna kiedyś legła Do jej zbudowania posłużył kamień i __ __ __ __ __ 5

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Ze żwirowej ścieżki w prawo skieruj się Tam otwarty kwadrat chętnie przyjmie Cię Spójrz prosto przed siebie na lodowca dar Tak właśnie powstał Żydowski __ __ __ 6

zielony rower greenway

opiekun wyprawy: Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Bałtów „Bałt” www.bałtów.info

we współpracy z: firmą Planet PR www.planetpr.pl

szlak odry podlaski szlak bociani

czas przejścia: ok. 40 minut.

Zobaczysz potwora, co kamienne strzeże schody Wejdź tam, nie bój się – to początek przygody

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Bałtów leży kilkanaście kilometrów na północny-wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego, w malowniczej dolinie rzeki Kamiennej, której strome zbocza zdobią wapienne skałki. Rzeka przełamuje sie tu bowiem przez Przedgórze Iłżeckie. W okolicy znajduje się również wiele lessowych wąwozów, których głębokość dochodzi niekiedy do 20 metrów; jeden z nich to właśnie Żydowski Jar.

jak dojechać? Bałtów leży przy drodze wojewódzkiej nr 754, między Ostrowcem Świętokrzyskim a Solcem nad Wisłą. Poczatek wyprawy na parkingu koło zajazdu przy Żydowskim Jarze.

Pójdź w górę ścieżką aż usłyszysz żwiru chrzęst To znak, że wyprawy zaczynasz nową część

ajazd Czarcia __ __ __ __ __ __ wita Cię w Bałtowie 1 Zbliż się do diabła – on historię opowie Jego kopyto wskaże Ci kierunek Spróbuj znaleźć strzałkę – oto Twój ratunek

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb w Żydowskim Jarze przeniesie Cię milony lat wstecz, gdy na terenie obecnego Bałtowa szumiało jurajskie morze, a po pobliskim lądzie przechadzały się dinozaury. Kilka z nich zostawiło na piaszczystej plaży ślady, które przetwały do naszych czasów...

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „śladami historii w żydowskim jarze”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

W tym miejscu kończy się przygoda Zajrzyj do skrzynki, tam czeka nagroda Na koniec jeszcze liter zbadaj szlak A poznasz mieszkańca Jaru sprzed lat:

Spójrz na łeb diabła, który dwa rogi zdobią Naprzeciw metalowe fale, co szumu nie robią Na nich odwrócone rogi się unoszą Znajdź ten, z którego kwiaty się nie wznoszą

U 2

greenway naszyjnik północy

mapa okolicy

podlaski szlak bociani

szlak odry

Data:

szlak odry podlaski szlak bociani

st u )

zielony rower greenway

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Przygoda się kończy – droga wiedzie w dół Skarb czeka na Ciebie – zaraz będzie Twó Miń tylko trzech braci, z nich dym się unosi Zbliż się do czarta, co kufel wznosi

bursztynowy szlak greenways

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

poszukiwanie skarbów na greenways

Teraz więc ruszaj dalej, a kierunek obierz taki jak wskazówka na zegarku, gdy dziewiąta zacznie bić. Kiedy będziesz obok stawu to na pewno ujrzysz stąd jak nad wodą się pochyla bardzo stary, rosły dąb. Pod tym drzewem, jak podano z Wawelu skarb dawno schowano. Idźmy dalej główną drogą – trzy wieżyczki znaleźć teraz cel pomogą. Bo następny hasła znak znajdziesz tam, gdzie karczmy brak. Bowiem dzisiaj na jej miejscu stoi kościół w Piasków sercu. Przed świątynią rzeźby dwie do zwiedzania proszą Cię! Św. Annę ominiemy – bo tu hasła nie znajdziemy. Dziś Stanisław drogę wskaże, na dziedziniec w prawą stronę pójść nakaże. Idąc dalej spójrz na mury – tam tabliczek całe góry. Na nich fundatorów dane – by Piaszczanom były znane. Gdy obchodząc kościół wokół dwie tabliczki ujrzysz już to się dowiesz kto na wojnach życie oddał tu. Teraz już na pewno znasz już drugi hasła znak, bo obchodząc kościół wokół nakreśliłeś cyfry kształt:

jak dojechać? Wysiadając z autobusu nr 107 lub 133 na przystanku Piaski Wielkie idź ulicą Podedworze do miejsca, w którym znajduje się „Dworek Staropolski”. Tam rozpoczniesz swoją wędrówkę po przygodę! czas przejścia: 30 – 40 minut.

quest opiekun wyprawy: Przedszkole Samorządowe „Na Piaskach” nr 33 w Krakowie

mapa okolicy

Idąc dalej główną drogą dojdziesz tam gdzie orła cień, Każdy Piaszczan tutaj może pograć w „nogę” cały dzień. Klub sportowy „Orzeł” w okolicy znany Na rozrywki i mecze chodzą tu Piaszczany. Lecz nie każdy z was to wie, że w odległych czasach austriackich wojsk baraki kryły się tu w lasach. A gdy miniesz klubu bramę przed siebie popatrz się Widzisz tam budynku ścianę, w jego stronę skieruj się. Na budynku jest tablica. O czym ona informuje, wie już cała okolica. Podczas wojny tej światowej stadion zmienił swe oblicze. Pod „przykrywką” gier sportowych walczył z wrogiem i ratował okolicę. Przy boisku wzdłuż alei drzewa rosną uroczyście. A jesienią kolorowe z nich spadają wokół… __ __ __ __ __ Wróć aleją do głównej drogi, tak opuścisz boiska progi. Teraz w prawo niechaj pójdą twe nogi. Szukaj blisko wąskiej drogi, która wiedzie między domy. Szybko trafisz do ulicy, którą ludzie główną zwą. Przejdź na jej drugą stronę tam kapliczkę postawiono. I gdy będziesz strudzon wielce, stań i westchnĳ przy kapliczce

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gdy obrałeś już kierunek po swej prawej stronie masz Znany ci już wizerunek tam na tacę dasz. Głowę odwróć w drugą stronę – tam niewielki stoi domek. Teraz zwykły, niepozorny, kiedyś ważny podczas wojny. Dzielni ludzie w okupację tu trzymali radiostację, Uczestnicząc w wojny trudzie prowadzili konspirację. Podejdź w dalej z tyłu domku są budynki starych fortów, Dawne czasy pamiętają, pierwszej wojny dzieje znają. Amunicję tu składano, wrogom oddać jej nie chciano. By wędrówki ujrzeć kres musisz głową ruszyć też, Powtórz jeszcze raz drugi hasła znak – cyfrą tą oznaczasz czegoś brak.

zielony rower greenway

gdzie to jest? Piaski Wielkie znajdują się 10 km na płd.-wsch. od centrum Krakowa. To niegdyś jedna z największych i najbogatszych szlacheckich wsi podkrakowskich, która w 1941 r. decyzją władz okupacyjnych została włączona do Krakowa. W dawnych czasach jej mieszkańcy zajmowali się rzemiosłem rzeźniczym i wędliniarskim. Piaszczanie zwani Kijakami swój przydomek zawdzięczają zdobionym ręcznie kijom.

Opuszczając święte mury znajdź drogowskaz ten, co wskazuje nazwy ulic – idź gdzie w nazwie błękit jest.

greenway naszyjnik północy

tematyka: Wyprawa po skarb w Piaskach Wielkich wskaże Wam piękno okolicy i bogatą historię tego miejsca. Zapoznacie się z niezwykle bogatą przeszłością tutejszych mieszkańców. Podczas wędrówki będziecie poszukiwać kolejnych znaków hasła.

dy po lewej stronie ujrzysz piękny Dwór ustaw się do niego przodem, bo to zabytkowy twór. Dawno temu był drewniany – teraz stoi murowany. Sławni ludzie tu bywali i film „Dzikuskę” nakręcali. Różne były jego dzieje, świadkiem ich jest stary park. Tu, jak głosi legend wiele, jest ukryty pewien skarb. Zanim jednak tam dojdziecie – pierwsze zadanie dostaniecie. By osiągnąć cel wędrówki musisz znaleźć liczbę tą, co określa ilość roślin co się modrzewiami zwą. Jeśli już ją znasz pierwszy znak w haśle masz!

szlak odry

quest „piaszczan dzieje”

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Stojąc przodem do kapliczki w lewą stronę skieruj wzrok bo tam teraz czas zrobić krok. Idź więc dalej prostą drogą te wskazówki na pewno ci pomogą. Odnaleźć duży budynek na skraju do którego dzieci chętnie przybywają. Tu od dawna – duzi, mali Nawet w czasie wojny nauki pobierali. Jednak już z upływem lat Na tych młodszych przyszedł czas I tę piękną, dużą szkołę Zamieniono na przedszkole. Obejdź ten budynek tak by w ulicę Podedworze trafić jak wskazuje znak. Tak jak ślimak wejdź w zakole by od tyłu obejrzeć przedszkole. Idź wzdłuż alejki tui Pomyśl teraz – pierwsza litera nazwy ich zamyka hasło Ci..

jak dojechać? Jadąc z Krakowa na wschód drogą nr 79 w miejscowości Koszyce skręć w prawo w drogę nr 768 i po 8 km dotrzesz do Szczurowej. Jadąc z Tarnowa na zachód drogą nr 4 w Brzesku skręć w prawo w drogę nr 768 i po 22 km dotrzesz do centrum miejscowości. Początek wyprawy koło studni na Rynku*

opiekun wyprawy: Gminne Centrum Kultury, i Sportu w Szczurowej www.gck-szczurowa.pl

Data: Opracowanie: mgr Anna Pogorzelska, mgr Magdalena Salata Współpraca: pozostali nauczyciele PS nr 33 w Krakowie Szczególne podziękowania za pomoc dla Pana Józefa Seweryna

6 16

Tu koło studni przygoda się zaczyna, Co dawne dzieje miejscowości przypomina W czasy Kępińskich się przenosimy Ich ślady w Szczurowej wytrwale tropimy Baldachim nad Tobą drzewo przypomina, stojące tuż obok. Przy nim się zatrzymaj. Kolor jego żółty, korę kiedyś miało, Z życia dworu obok niejedno widziało Idź tam gdzie orzeł nad rynkiem króluje A żołnierz patrząc na kościół wiernie salutuje Synom tej ziemi pokłon oddajcie Bohaterów Szczurowej pamięć zachowajcie Tu pułk __ __ __ __ __ __ __ __ciężkie toczył boje 16 Odtąd dzięki niemu ja się już nie boję

czas przejścia: ok. 25 minut

__ __ __

Gdy już hasło znasz, to odpowiedź masz. To przedszkole stoi tu ponad:

a surowym korzeniu Szczurową założono, Gdy tylko Radłowską Puszczę powalono W XIV stuleciu się to odbyło I odtąd dobrze się tu ludziom żyło

Czytelnictwa

Przed Tobą dworek co ma kolor __ __ __ __ __ 19 Dowiesz się później, co jego mury skrywały Plac na którym stoisz dzisiaj cieszy oko Niegdyś na targ wozy tu zjeżdżały kolumną szeroką Lecz nowy wójt przeforsował zmiany Dziś pod Twymi nogami rynek __ __ __ __ __ __ __ __ __ 12

Skarb dostępny jest codziennie w godz. 13.00 – 20.00

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q

gdzie to jest? W trakcie wyprawy poznasz historię rodu Kępińskich, ostatnich właścicieli Szczurowej – urokliwej miejscowości na Bursztynowym Szlaku Greenways. Wędrując po miejscach związanych z historią rodu Kępińskich, układaj hasło z ukrytych na trasie liter. Szczurowa jest położona w północnej części województwa małopolskiego w zakolu Raby i Wisły, na skrzyżowaniu dróg krajowych nr 964 i 768.

zielony rower greenway

M ie

st u )

quest „śladami rodu k ępi ńskich po szczurowej”

greenway naszyjnik północy

Gdy już hasła znasz wyniki Szczęściem swoim podziel się I na dowód swego czynu Pieczęć questu przybić chciej. Skrzynka mała i zielona Pieczęć w sobie w środku chowa. By odnaleźć skrzynkę tą wysil mądra główkę swą. W miejscu bliskim szukaj jej użyj spostrzegawczości swej.

szlak odry

Matka Boska patrzy z góry, a więc zadrzyj nos pod chmury Spójrz w oblicze zatroskane, doceń dary otrzymane Za zdrowie i pomyślność w pracy, dziękowali tu rodacy. Bo Piaszczynie znani z tego byli, że Boga licznymi kapliczkami czcili. Fundatorzy Tyranowscy w dziewiętnastym wieku żyli i w podzięce za swe dobra tę kapliczkę postawili Gdy zaznaczysz czwartą literę fundatorów nazwiska Meta Twej wędrówki będzie bliska.

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Na której datę budowy zapisano Pałac jest __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ -wieczny 14 W czasie rabacji nie był bezpieczny Dziedzice życie swe uratowali - Tajemnym przejściem do kościoła się przedostali Tuż przed pałacem na wielkim trawniku W maju gromadzi się ludzi bez liku Tłumy parafian i parafianek Schodzą na festyn „Krakowski Wianek”

To lodówka niegdyś była, co do chowania jadła służyła Dziś w niej nie ma już spiżarni Nikt się tutaj nie wykarmi Robisz kroków sześć i pół I po prawej mĳasz dwór To nie dwór jest, ale __ __ __ __ __ 3 To Kępińskich rodu chwała

zielony rower greenway

Od cokolika zmierzając do bramy Po prawej kapliczkę __ __ __ __ __ mĳamy 11 Za nią nad fosą jest mostek mały, Którym na sumę panienki chadzały

Koło budynku WC przechodzisz I do parku Kępińskich wchodzisz Idź chodnikiem i miń górkę A w niej z lewej dojrzysz dziurkę

Lecz drogę tą porzuć, idź dalej alejką, Bo na przygodę wszak chęć masz wielką! Przed nami urząd gminy się znajduje – __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ okien 20 w jego zachodniej ścianie pobłyskuje Przed wojną apteka się tu znajdowała I w leki okolicę zaopatrywała Dziś wójt tu na co dzień urzęduje I całą gminą się dzielnie opiekuje

Tuż za rogiem __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 21 Mnóstwo książek w środku czeka Popatrz w koło mnóstwo drzew Czasem zdarzy się i krzew

A teraz zbliżamy się do głównej bramy, Przez którą pałacowe przechodziły damy W kierunku Lwowa do góry __ __ __ __ __ __ schody 8 Przechodząc przez ulicę uważaj, wędrowcze młody!

Tuż pod murem biegnie fosa, Nie idź tam, bo zmoczysz nosa Architektoniczny zróbmy rekonesans W pałacu króluje neorenesans Teraz śmiało idź chodnikiem Stań przed pierwszym cokolikiem Spójrz za plecy, tam jest wieża, Na którą już nikt nie zmierza...

Po prawej napotkasz kapliczkę świętego Nepomucena od wielkiej wody chroniącego Na niej złoty napis wyryty „__ __ __ __ __ __ __ __ Teresy i Michała Nity” 13

Bo wejście na nią zamurowano Być może skarby w środku schowano Chorągiewkę na nią dano,

Płaskorzeźba Teresy dalsze wskaże drogi - ku Krakowowi skieruj swoje nogi

mapa okolicy Lecz poza Szczurowski rynek nie wybiegaj I o dalsze hasła litery zabiegaj Po prawej pod daszkiem znajdziesz herb miejscowy Na nim widać __ __ __ __ __ i grot kierunkowy 18 Po prawej mieszkają siostry służebniczki A dalej żółty dom koło Maryjnej kapliczki Dom ten __ __ __ __ __ __ __ __ z dworu ufundowali 5 I plebanii funkcję mu nadali Dawniej proboszcz tutaj mieszkał Pójdź tam, gdzie figury poumieszczał

Na murach kościoła świętych jest bez liku Przelicz ich wszystkich, poszukaj wyniku Magiczna liczba to trzydzieści __ __ __ __ __ __ 15 Strzegą kościoła kontaktując się z niebem Obok kościoła kolumna góruje __ __ __ __ __ __ Bartłomiej na niej się znajduje 2 Udając się ku wschodniej kościoła bramie Znajdź nazwę miasta wpisaną w ramie Szczurowianie, co niegdyś do __ __ __ __ __ __ __ wyemigrowali 9 O dobro ojczystego kraju bardzo się starali To z ich fundacji ogrodzenie powstało – Oby przez lat wiele kościół ochraniało!

greenway naszyjnik północy

Przed centrum __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 6 skręć w ulicę w prawo Spotkanie z policją nie będzie zabawą! Więc po prawej szukaj zielonego wejścia Które już kieruje Cię w dworskie obejścia

szlak odry

Na planie miasta szukaj domu kultury I do niego zmierzaj, tylko bez brawury! Kiedyś kino w nim było, sołtys je prowadził, I na każdym seansie tłumy gromadził.

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Szukając wejścia od strony ulicy Dojdziesz pod progi Kępińskich kaplicy Przed Tobą grobowiec, skieruj swe oczy ku górze A tam ich rodowy __ __ __ __ ujrzysz na murze 10 Mając ten znak już za plecami Kieruj się na drogę między kamiennymi lwami Kiedy cichego cmentarza miniesz progi Na północ, ulicą Rynek, kieruj się mój drogi

Nie zbaczając nigdzie w boczne drogi Prosto niechaj wiodą Cię nogi Przy narożnym nagrobku Rakoczego W lewo skieruj swe kroki, kolego.

Wciąż idziesz i mĳasz szkoły budynek? To dobrze, idziesz właściwą ulicą – Rynek Na skrzyżowaniu spójrz w prawo – tam znów herb widnieje Jeśli przejdziesz przez pasy, miniesz rynku pierzeje Za drogowskazem, ku remizie kieruj swe kroki Aż za czas niedługi na plac wejdziesz szeroki Rozejrzyj się w koło, znajdź podwójne drzewo I od niego szybko pokieruj się w lewo

Już oczom Twym się mogiła pokazuje Ona miejsce zagłady Romów wskazuje Kiedy swe plecy na studnię skierujesz Nowy kierunek swej drogi obejmujesz

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

st u )

zielony rower greenway

Z kościołem teraz się żegnamy I na lewo się udamy Aleją tuj kieruj się żwawo Tam dużo krzyży – __ __ __ __ __ __ __ __ jest na prawo 7 Stojąc u starego cmentarza bram Nie drżyj, wszak nie jesteś tu sam Nie błądź, nie idź sobie wbrew Drogę wskaże Ci aleja z tujowych drzew

Gdzie kamienno-drewniana __ __ __ __ __ __ __ sobie stoi 4 Dalsze instrukcje odebrać Ci przystoi

Na zabytkowym nagrobku, gdzie trzech świętych twarze Święta __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ oczami kierunek Ci wskaże 17 1 Teraz skieruj swe kroki ku Chrystusa figurze Tam znajdziesz miejsce nabożeństw przy cmentarnym murze

greenway naszyjnik północy

Lecz nim po skarb pójdziesz, Hasło swe odczytaj: Data:

szlak odry

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

bursztynowy szlak greenways

Opracowanie: Katarzyna Dyrda, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Patrycja Gąsiorek, Dominika Lemler, Karolina Likhtarovich, Elżbieta Łukasik, Anna Maćkowska, Piotr Mazurkiewicz, Agnieszka Pawlik, Katarzyna Przygodzka, Paweł Sroka, Beata Wideł, Krzysztof Wietecha, Grzegorz Zarych, Jerzy Zieliński Ryciny i mapa: Agnieszka Pawlik, Katarzyna Przygodzka, Katarzyna Dyrda

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

opiekun wyprawy: Izba historyczna Stefana Sieka w Sieciechowie Czasopismo Kozienickie „OKO” www.oko.kozienice.com.pl

Do odnalezionego budynku bezpiecznie spaceruj, Oczywiście przez „zebrę” kroki swe pokieruj! To tutaj urzęduje Wójt i __ __ __ __ Gminy, 8 Wspólnie doglądając dóbr sieciechowskiej dziedziny

Wśród choinek kamień biały Ku pamięci __ __ __ __ __ __ __ __ __ powstały 16 To pamiątka z bólu zrodzona Matce __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ poświęcona 9 5 XV-wieczny dzwon w dzwonnicy Najstarszy jest w okolicy I po dziś dzień swoim brzmieniem Wzywa na codzienne modlenie

mapa okolicy

Przed kościołem stań w zadumie Styl baroku olśni Cię Z góry Matka __ __ __ __ __ patrzy czujnie, 3 więc zachowaj godnie się

Przy tym domu także bokiem Szlak zielony wĳe się Idź tym szlakiem raźnym krokiem, Aż do schodków zbliżysz się Tu 24 stopnie na dół pokierują Cię Toń jeziora z rzęsą wodną w słońcu tutaj mieni się Idź przed siebie zgodnie z szlakiem Mnóstwo pokrzyw sparzy Cię Nie zasłaniaj się kubrakiem Cała frajda właśnie w tym Idąc, biegnąc, maszerując Do mosteczku dotrzesz wnet Przejść przez niego rzecz konieczna, by Opactwo ujrzeć w tle Pokontempluj dłuższą chwilkę sielski obraz ten Po czym zawróć, wejdź po schodkach I zatrzymaj się Gdy przez ramię w prawo spojrzysz Wnet maleńką ścieżkę dojrzysz Grube drzewa jej pilnują, Trochę cienia gwarantują Idziesz raźno wśród zieleni Po Twej prawej toń się mieni To jezioro – Czaple się nazywa Na nim latem żółty grążel pływa Wąsko, ślisko coraz bardziej Nie martw się, bo jesteś twardziel! Już niedługo, już za rogiem Przed Paryża staniesz progiem

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Niegdyś gród Sieciecha nieopodal był, a teraz władcy urzędują w budynku innym, który na mapie samotny odnajdziesz Spójrz, czy wokół siebie go znajdziesz

Spójrz w lewo, tam w oddali kolejny punkt na trasie, to kościół parafialny w całej swojej krasie. Przez furtkę we włości Wawrzyńca wejdziesz progi i na placu zobaczysz stary grób ubogi.

szlak odry podlaski szlak bociani

Popatrz też jak biegną gminy granice, które wyznaczają piękne okolice – Na północy __ __ __ __ __ prowadzi swe wody 11 4 Południe, to __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ Park Krajobrazowy 15 14

zielony rower greenway

czas przejścia: 50 minut.

Skieruj oczy w lewą stronę Dom ceglany ujrzysz tam Na nim dumny napis Paryż Dalszą drogę wskazać ma

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Sieciechów położony jest w powiecie kozienickim, na południu woj. mazowieckiego. Leży w pobliżu Wisły, nad polodowcowym Jeziorem Czaple. Większe okoliczne miasta to Dęblin na wschodzie i Kozienice na zachodzie.

jak dojechać? Dogodny dojazd do Sieciechowa, zarówno samochodem, jak i busem, zapewniają drogi krajowe nr 79 i 48. Parking i przystanek znajdują się na rynku sieciechowskim. Trasa rozpoczyna się na rynku przy tablicy z mapą gminy. Podczas wędrówki Twoim zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter i dotarcie do skarbu.

tojąc przed tablicą sieciechowskiej gminy, Nie zapomnĳ zgłębić historii tej krainy Dowiesz się, że osada niegdyś miastem była, A nazwę swą zawdzięcza rodowi palatyna

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb przybliży nam historię tej miejscowości, która utraciła prawa miejskie w 1869 roku, po powstaniu styczniowym. W średniowieczu odbywały się tu liczne jarmarki, a w pobliżu po dziś dzień stoi klasztor pobenedyktyński w Opactwie.

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „sieciechowskie historie”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Niech zapamięta Twoja główka, że to tzw. ulicówka Niegdyś biegł tędy gościniec Co prowadził na Zwoleń, Lublin i Zwierzyniec Dziś asfaltem wylany, Kiedyś trakt ten był __ __ __ __ __ __ __ __ __ Bo Sieciechów z tego znany, 6 Że w brukowaniu był wyspecjalizowany

Przedwojenną ma historię Pocztą kiedyś był Data na nim bardzo ważna: 193 __ __ __ __ __ Zainteresuj się nim 2 Na środku rynku kapliczka stoi Zatrzymać się przy niej dziś przystoi Kto napis odczyta, ten od razu powie Że ufundowali ją __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 7 W lewo od kapliczki zobaczysz trzy domy Skieruj się na pierwszy, ten od lewej strony Podejdź nieco bliżej, gdy Cię kto zapyta, by datę odczytać, co w szczycie wybita

Wnet się zjawi Pan dostojny, O donośnym pięknym głosie On opowie Ci historię I do izby Cię zaprosi

To kasztelan Sieciechowa Człek to skromny, bogobojny On pamięta dzieje grodu Czas budowy, okres wojny

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

Na Ciebie już czeka!

Takie kocie łby zobaczysz do dzisiaj na wiejskich podwórkach Na przykład w obejściu tym Pod sześćdziesiątką czwórką Wzdłuż ulicy dalej dzielnie maszeruj, I na dawny wygon swe spojrzenie skieruj Dziś to ulica Południowa Co do grodu prowadzi, gdzie Sieciech panował Dążysz prosto szosy skrajem Aż dostrzeżesz dom z numerem z trzech cyfr żółtych ułożony. Stań przed mapą urzeczony –

Opuszczamy rynek widząc w tle kapliczkę A z prawej mĳamy gminną biblioteczkę

Na kamieniu skarb złożony! W głębi dzbana przyduszony Bo tu izba __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 1 12 Ekspozycja jest w niej śliczna

Tam, gdzie pierwszeństwa znak Po prawej jest pusty plac

st u )

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Popatrz w prawo na ulicę Poznasz dalszą okolicę – gdzie szeregiem stoją domy szczytem do drogi każdy ustawiony

Zachodź śmiało, skłoń się nisko Nie zaskoczy Cię tu pies W dawnej szklarni izba blisko, A w niej skarbów mnóstwo jest

zielony rower greenway

Przystań przed Matką Boską Przeczytaj, jak z troską dzieci prosiły, by się ich domy nigdy nie spaliły

WPISZ HASŁO 16-LITEROWE I WSZYSTKO GOTOWE:

greenway naszyjnik północy

Przejdź ostrożnie przez ulicę I do Rynku skieruj się, A po prawej Twojej stronie Stary budynek z filarami znajdzie się

Do wojny bożnica tu stała, która żydowską gminę skupiała

szlak odry

Z Jeziorem Czapla się żegnamy W lewo na kapliczkę spoglądamy Na niej napis jest wyryty I ufundowania cel jej skryty Z pamiątkowej tablicy informacje zbieramy I nazwisko fundatora: __ __ __ __ __ odczytamy 13 Dalej idziesz już przez Paryż Sieciechowski, nie francuski Idź do ronda, spójrz na prawo A spotkasz kolejną kapliczkę ciekawą Obejdź ją szybko dookoła, A znajdziesz rodowe nazwisko żony fundatora: __ __ __ __ __ __ __ __ 10

bursztynowy szlak greenways

Opracowanie: Teresa Bogumił, Magda Domagała, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Barbara Gontarek, Cezary Iwańczuk, Edmund Kordas, Stanisław Kowalczyk, Sławomir Łowczak, Renata Maj, Justyna Marek, Edward Mich, Zbigniew Pacholik, Sabina Semeniuk, Stefan Siek

Data:

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

greenway naszyjnik północy

Oddział PTT w Dęblinie www.ptt.pl

Będzie nadal świątynią kultu i kultury, Choć obok niej nowej wznoszą się potężne mury. Natomiast po lewej stronie półokrągła w krajobraz wpisana, Stoi parowozownia za okupacji niemieckiej wybudowana.

Na elewacji dworca znajdziesz tablicę pamiątkową __ __ __ __ __ __ __ __ __ __, 2 Upamiętniającą śmierć Polaka niejednego. Miejscowi przed laty tę tablicę wmurowali, Ku pamięci ludzi, którzy na stacji życie postradali. Kilka kroków na zachód od dworca kolejowego, Zabytkowa lokomotywka zdobi perony jego. Nim do niej dojdziesz przejdziesz obok granitowego pomnika, Który upamiętnia bohaterstwo kolejarza – bojownika. Niedaleko od lokomotywki __ __ __ __ __ ciśnień się wznosi, 12 Która od dawna już wody do parowozów i mieszkań nie przenosi. Obok niej wyrasta rząd XIX wiecznych willi drewnianych I XX-wiecznych kamienic skromnie malowanych. Dojdziesz do ulicy Dworcowej, tutaj skręcisz w lewo, Przejdziesz wzdłuż dworca do strzeżonego przejazdu kolejowego. W jego sąsiedztwie miniesz pomnik Żołnierza __ __ __ __ __ __ __ __ __ __. 17 Następnie przejdziesz przez tory obok przedszkola i krzyża misyjnego. Gdy dotrzesz do ulicy Towarowej ujrzysz na wprost w niewielkiej oddali, Dwa kościoły, jeden modrzewiowy stary, drugi obecnie z cegły budowany.

mapa okolicy

Dawniej tętniła życiem, łoskotem kolei, Dziś świeci pustką i żalem bez nikłej na lepsze jutro nadziei. Nieopodal kościołów stoi strzelista __ __ __ __ __ __ __ __ __, 16 Która wcześniej nie stała w Łosicach. Dla parafii Chrystusa Miłosiernego została wybudowana, By wiernych na nabożeństwa zwoływać od rana. Następnie spod kościołów i owej dzwonnicy, Pójdziesz prosto aż dojdziesz do Wiślanej ulicy. Na przeciwko plebani skręcisz w tą ulicę, w lewo. Idąc nią przekonasz się, że nie rośnie przy niej ani jedno drzewo. Stoją przy tej ulicy domy drewniane i murowane, Niektóre z nich z cegły fortówki zbudowane. W oddali po prawo zobaczysz PRL-owskie bloki, Ku którym następnie skierujesz swoje kroki. Idąc dalej ulicą Wiślaną napotkasz z krzyżem słupową kaplicę, Ufundowaną przed laty przez mieszkańców wsi __ __ __ __ __ __ . 11 Za nią miniesz biegnącą w lewo pilota Skarżyńskiego ulicę, Co prowadzi przez osiedle domów jednorodzinnych –„Żwicę”.

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Za cara Mikołaja II był wybudowany, A na początku XXI w.został rewitalizowany. Pamięta budowla Iwangorodu dzieje, Legendy i Dęblina burzliwe losów koleje.

zielony rower greenway

Kościół drewniany, XVIII wieczny, pierwotnie był w Łosicach cerkwią unicką, Później w Dęblinie – Irenie świątynią Rzymsko-katolicką. Następnie z centrum miasta w 1986 roku, Przeniesiony został w pobliże kolejarskich bloków.

greenway naszyjnik północy

czas przejścia: ok. 1 godzina. opiekun wyprawy: Miejski Dom Kultury w Dęblinie www.deblin.pl

szlak odry podlaski szlak bociani

jak dojechać? Dęblin położony jest w południowej części ujścia Wieprza do Wisły, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 48 z drogą wojewódzką nr 801. Wędrówka po przygodę rozpoczyna się na dworcu PKP w Dęblinie.

rzyjedziesz __ __ __ __ __ __ __ __ __ z daleka, 7 Tu skarb w Dęblinie na Ciebie już czeka. Wysiądziesz przed budynkiem drewnianym, Dworcem Kolei Nadwiślańskiej zwanym.

szlak odry

gdzie to jest? Wyprawa po skarb w Dęblinie ukaże Ci zachodnią część miasta, jego niepowtarzalny urok i bogatą historię. Znajduje się tu XIX wieczna Twierdza Dęblin i zabytkowy zespół Dworca Kolei Nadwiślańskiej, a podczas II wojny światowej sława lotników z dęblińskiej „Szkoły Orląt” obiegła cały świat.

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

quest „Szlakiem d ęblińskiej przeszłoś ci”

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

poszukiwanie skarbów na greenways

Zdobi ona nagrobek Jana __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 10 Polskiego lotnika, a z Limontowszczyzny dziedzica. Na cmentarzu tym jest grobów wiele, Ty zaś nie żałuj swoich kroków.

Powróć z torem do ulicy Saperów i na lewo kroki skieruj, By w niewielkiej odległości ujrzeć bramę do jednostki. Za nią twierdza się znajduje, w której __ __ __ __ __ __ stacjonuje. 4 To batalion R. Traugutta co nie znosił nigdy knuta. Niegdyś roty tu służyły, które naród nasz gnębiły. Iwangorod – tak ją zwano, a przez Dehna zbudowaną. Teraz W P tu bazuje mosty i drogi nam buduje, A w czasie klęsk żywiołowych życie i mienie ludziom ratuje. Tuż za bramą do jednostki „MAŁPI GAJ” kiedyś zagościł. Na nim to żołnierza ćwiczą za sprawnością zasadniczą.

Udaj się co najmniej do zbiorowych mogił, Rosjan, Włochów i Polaków. Po wyjściu z cmentarza pójdziesz chodnikiem w lewo, Miniesz po drodze PKS, kiosk, dwa razy tor kolejowy i garaży szereg. Dotrzesz do pubu „Grota” i ogrodzenia szkolnego boiska, W które przy ulicy Staszica __ __ __ „ Żak” się wciska. 15 Mając „Żaka” za plecami pójdź na „Frygiel” za torami, Co czerwoną cegłę ma i kominów rzędy dwa.

Po przeciwnej stronie drogi piłkarz zdziera swoje nogi, Lecz nie robi to samotnie, tenisista wielokrotniej. Idąc dalej równą drogą na kasyno depniesz nogą. Kiedyś w nim bawiło wielu znanych jegomości, nawet car tutaj gościł. Od kasyna pójdź ku torom, które wiodą do reduty. Idąc dalej w lewo i na wprost wejdziesz na drogowy most.

st u )

Przed mostem po lewo z herbem witacz wyrasta, Który wita nie tylko Dęblina partnerskie miasta. Podejdź wyżej, aby z asfaltowej zatoki nacieszyć się Wisły widokiem, Którą z Dęblina od przeszło stu lat dwa mosty spina. Przed mostem przejdziesz przez drogę krajową nr 48 na pojazdy bacząc! Za trójkątnym drogowym znakiem pójdziesz w lewo, w dół czasu nie tracąc Nad brzegiem Wisły zatrzymasz się przy __ __ __ __ __ __ __ polskich żołnierzy, 3 Wielu z nich na cmentarzu komunalnym leży. Przekroczysz bramę do stanicy wodnej się skierujesz, Tam gdzie obecnie MDK dęblińską kulturę promuje. Możesz tu zaśpiewać, zatańczyć w zespole, Namalować, narysować coś w zainteresowań kole. Do MDK-u możesz przyjść każdego dnia z wyjątkiem niedzieli. W __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 8 od godz.10.00, gdybyś tylko chciał. Odgadnięte hasło powie Ci, gdzie jest skarb ukryty. Bądź uważny i cierpliwy oraz szczere chęci miał.

15 16

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Tam iglica __ __ __ __ __ __ __ ma co historię straszną zna. 9 Ku pamięci jest wzniesiona o sowieckich jeńcach ona. W drugą wojnę przez dwa lata z głodu zjadał tu brat współbrata. Zagłodzono ich tysiące, żałość po nich bolejąca.

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

zielony rower greenway

Tu na wielkim narzutowym głazie litery złocone, Ku __ __ __ __ __ __ __ __ pamięci zesłańców Sybiru poświęcone 5 Dalej w głównej alei, po jej lewej stronie, Ujrzysz postać Matki Boskiej w podwójnej koronie.

Przed „Fryglem” przy znaku św. Andrzeja zauważ tabliczkę z ulicą Sapera I jak żołnierz z batalionu udaj się nią w prawą stronę. Najpierw prosto, później w lewo jak pociągi do składnicy, Idź dalej nie zbaczając nigdzie z tej ulicy.

Tuż przy torach na zielonej tablicy 3km jest do __ __ __ __ __ __ __ __ __ __, 13 Lecz ty tam nie będziesz zmierzał.

Data:

Opracowanie: nauczyciele SOSW, SP nr 2, SP nr 6, ZS nr 3, LO, ZSZ nr 1, ZSZ nr 2 w Dęblinie, 1 LO w Rykach; pracownicy MDK i Klubu Uczelnianego WSOSP w Dęblinie; członkowie Grupy Historycznej 15 PP „Wilków” w Puławach, Oddziału Dęblińskiego PTT, Oddziałów PTTK z Dęblina i Puław, Towarzystwa Przyjaciół Dęblina, UKS „Czwórka” w Dęblinie; Kustosz Muzeum Nietypowych Rowerów w Gołębiu Korekta: Krzysztof Karbowski i Stanisław Sadurski Mapa: Anna Krawczak

greenway naszyjnik północy

Idąc przed siebie dotrzesz do dawnego traktu Stężyckiego, Który wiedzie do reliktu fortu Nadwiślanka i cmentarza prawosławnego. Tą ulicą z fragmentami zabytkowej alei pójdziesz chodnikiem w lewo, Aż ujrzysz mury cmentarza __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ . 6 1 Obok sklepów zwanych „podkówką” przejdziesz na drugą stronę, Następnie skręcisz w prawo i pójdziesz przed siebie. Dotrzesz do cmentarza, przekroczysz jego wierzeje, By poznać jedną z nekropoli Dęblina oraz jej dzieje.

Nazwa domu stąd się wzięła, gdyż w nim mieszkał carski generał. Dom __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 14 okien ma, więc ich liczbę wpisz raz, dwa!

szlak odry

W pobliżu przejdziesz po pasach na drugą stronę Wiślanej ulicy, Aby pójść dalej skrajem noszącej tą samą nazwę dzielnicy.

bursztynowy szlak greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Trasa zaczyna się w Krakowie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i biegnie przez

Dolinę Oświęcimską, Ziemię Pszczyńską i Śląsk Cieszyński. Szlak prowadzi przez Beskidy na pograniczu polsko-czeskim, a następnie przez Morawy Południowe, gdzie pośród winnic dociera do Dolnej Austrii i Wiednia.

rodaki

W ramach inicjatywy greenway mieszkańcy terenów wzdłuż szlaku zachęcani są do sadzenia lokalnych odmian drzew owocowych, aby zielony szlak Kraków – Morawy – Wiedeń stał się w przyszłości najdłuższą aleją drzew owocowych w Europie.

klucze

kraków

oświęcim

alwernia

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

raków – morawy – wiedeń greenways to szlak dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzony w oparciu o sieć tras rowerowych, pieszych, wodnych, konnych oraz edukacyjnych ścieżek tematycznych. Jego oś główną stanowi 780-kilometrowa trasa rowerowa, która łączy zabytkowe miasta i miasteczka, a także cenne przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo tereny wiejskie w samym sercu Europy Środkowej.

kraków-morawy-wiedeń greenways

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

podróżuj wśród zieleni, poznaj europę środka

cieszyn

koordynator szlaku:

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska ul. św. Krzyża 5/6, 31-028 Kraków tel. (12)430 24 43, wew. 36 e-mail: kmw.greenways@fpds.pl

greenway naszyjnik północy

bielsko-biała

żywiec wiedeń

szlak odry

greenway naszyjnik północy

wadowice

www.krakow-wieden.pl 30

podlaski szlak bociani

ww w.fpds.pl

Klasztorna furta to początek Twej przygody Na jej końcu skarb znajdziesz, podróżniku młody Odczytaj ważne dwa słowa z bramy A poznasz mądrość przodków tej ziemi

Gdy po schodkach szybko zejdziesz w dół, Idąc policz czy na pewno jest ich koło stu I jak? Policzyłeś? Nie jest źle? Jeśli tak, to teraz kieruj dalej kroki swe Zmierzaj ku tablicy, w lewą stronę, gdzie dowiesz się że z __ __ __ __ __ __ __ __ __ Podskale jest zbudowane 3 Poniżej jest wąwóz lessowy, bardzo głęboki, a w nim woda wycieka, to tzw. __ __ __ __ __ 2 Gdy zawrócisz przy tablicy do przodu 10 kroków przejdź Znajdziesz ścieżkę po prawicy I po niej na górę wejdź

A teraz słuchaj uważnie, skieruj swe kroki w lewo Aż zobaczysz po drodze niejedno orzechowe drzewo Spójrz na zabytkową studnię po Twej lewej stronie Jeśli zechcesz, możesz na chwilkę udać się do niej

Pnĳ się ścieżką mĳając grube mury Niezbyt daleko, aż zobaczysz wież kontury To kościół klasztorny, a w nim, jak wiadomo cudami słynący obraz Ecce Homo

Obejrzałeś? Wracaj więc znów na naszą ścieżkę W studni skarbu nie znajdziesz - kontynuuj wycieczkę Idź przed siebie, a gdy miniesz bramy progi Rozejrzyj się, a znajdziesz kierunek dalszej drogi

Teraz idź prosto na chodnik Kamień wielki ujrzysz – to pomnik Jeśli chcesz podejdź do niego żwawym krokiem, Przypatrz się uważniej, zerknĳ nań ciekawym okiem

lwernia i jej klasztor są wiernym obrazem włoskiego pierwowzoru - poznajmy je razem Słoneczna Italia wzorem tutaj była, Krzysztofa Korycińskiego pięknem zachwyciła

Na wzór La Verny na górze Podskale Ufundował klasztor ku Franciszka chwale Rzecz ta w początkach XVII wieku się odbyła I odtąd Alwernia schronienia bernardynom użyczyła

mapa okolicy

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways zielony rower greenway

opiekun wyprawy: Urząd Miejski w Alwerni Promocja Gminy www.alwernia.pl

greenway naszyjnik północy

czas przejścia: ok. 30 minut.

szlak odry

gdzie to jest? Alwernia położona jest na szlaku Kraków – Morawy – Wiedeń Greenways, 35 km od Krakowa i 50 km od Katowic, przy autostradzie A4 i drodze nr 780 Kraków – Oświęcim. Trasa rozpoczyna się w kolebce Alwerni – pod Klasztorem OO. Bernardynów

jak dojechać? Do Alwerni można dojechać busem pod szkołę w Alwerni: z Krakowa spod Galerii Krakowskiej przy ul. Ogrodowej, z Chrzanowa z ul. Trzebińskej (przy Biedronce). Dla zmotoryzowanych: koło Urzędu Miejskiego oraz naprzeciwko Muzeum Pożarnictwa znajdują się parkingi

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

tematyka: Wyprawa odkrywców po Alwerni przybliży Wam historię jej powstania. Podczas wędrówki po „Starej Alwerni” będziecie poszukiwać kolejnych znaków hasła, które wskaże miejsce ukrycia Skarbu.

szlak odry podlaski szlak bociani

kraków-morawy-wiedeń greenways

quest „od la verny do alwerni”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Idź prosto pod górę gdzie na zakręcie Drewniane domy stoją w rzędzie Tam za latarnią, za okutymi drzwiami Stoją stare domy z podcieniami

Od tego momentu kieruj się ku górze Aż 4 Ewangelistów zobaczysz na kościelnym murze Przed nim tablica duża stoi Chwilę się zatrzymaj i poczytaj o historii.

Idąc dalej alejką kieruj się do góry aż ujrzysz dawnej szkoły mury Musisz tam dotrzeć, bo pod 19. numerem Znajdziesz do hasła potrzebną literę

Gdy już wiesz skąd nazwa Alwernia pochodzi i dlaczego od La Verny się wywodzi Wejdź na Rajski Plac, gdzie wokół rosną drzewa Idź ku zachodowi i kolejnych wskazówek się spodziewaj

Pamiątkowa tablica tu jest nie od dzisiaj Z imienia wieszcza potrójną literę odczytaj: __ Idź dalej prosto, wzdłuż rynku 6 Na rogu skręć w lewo do oszklonego budynku

Popatrz nad bramą wysoko do góry, podróżniku Pod dwiema figurami jest napis w łacińskim języku Pierwsza litera wersu trzeciego to: __ To hasła naszego początkowa litera 1

Spójrz – ten dom objazdowym kinem żył, A naprzeciwko najstarszy w Alwerni dom był Na tablicy przeczytaj, gdzie on teraz jest I już za chwilę zakończy się nasz Quest

Czy kościół w środku pozwiedzałeś? Cudowny obraz Jezusa Ecce Homo ujrzałeś? Wyjdź przed bramę i znajdź Chrystusa Frasobliwego, W którą stronę iść – wyczytasz z oczu jego

Teraz skręć w alejkę w rogu rynku Między tablice a kasztanowe drzewa Jeśli chcesz odpocznĳ chwilę, bo tu duch Starej Alwerni pobrzmiewa

Ulicą Klasztorną kieruj się do góry, Wnet zobaczysz na postumencie dwie figury A po drugiej drogi stronie – __ __ __ __ __na krzyżu w cierniowej koronie 5

Stamtąd już zobaczysz kres łamigłówki Spójrz między drzewa, do kapliczki skręć I to już koniec Twojej wędrówki, na skarb możesz już mieć wielką chęć!

Żywopłoty, wielkie dęby, innych drzew też jest niemało A po prawej dojrzysz w dali wielkie drzewo, co w Alwerni przez lat wiele jak „V” stało Spod kapliczki pójdź ku niemu – tam skarb czeka! Idź – nie marudź, czas ucieka…

st u )

greenway naszyjnik północy

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

szlak odry

Tam przy św. Franciszku oczy wznieś do góry Czy pamiętasz dzieciństwo, szkołę, czas matury? Znasz to drzewo? To __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 4 A jego owoce to kasztany – zapamiętaj to sobie

Jak tam dotrzeć? Spójrz dokoła… Wokół Ciebie piękny park

HASŁEM NASZYM JEST:

Przejdź uważnie przez ulicę Tu muzeum pożarnicze A w nim wozy, dodge, fiaty... Co strażakom służyły przed laty

i tam skarbu szukać trzeba!

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Odczytasz na nim mądrości ukryte W litej skale ku pamięci papieża wyryte Przeczytaj i zapamiętaj je dobrze A Alwernia skarbami obdaruje Cię szczodrze

zielony rower greenway

kraków-morawy-wiedeń greenways

Data: Opracowanie Questu: Anna Borowska, Izabela Bachowska-Kaszuba, Joanna Chodacka, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Jarosław Gaweł, Eugenia Heinrich, Anna Hojowska, Iwona Knapik, Beata Kucharczyk, Przemysław Kucharczyk, Jan Paw, Katarzyna Przygodzka, Laura Rajca, Joanna Siewiorek, Katarzyna Śliwa Mapa i rysunki: Anna Chojnacka, Małgorzata Fedas, Monika Plata

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

podlaski szlak bociani

Przed nami kościół otwiera swe wrota, to siedemnastowieczna robota. Nad kościołem wieżyczka góruje, Święty Marek jej patronuje. Frontem do drogi kapliczka się uśmiecha cenna dla mieszkańców, na turystów czeka. Nad nią na nas dwa okienka zerkają, Wpisz po ile szybek mają? __ __ __ __ __ __ 2

czas przejścia: ok. 1 godzina.

Przy szkole piękne __ __ __ __ __ __ __ nas witają, 3 14 I na trasę questu wszystkich zapraszają.

opiekun wyprawy: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Rodakach www.sprodaki.prv.pl

Idź dalej przed siebie, szukaj muru z kamienia. Za nim w starej zagrodzie czeka czar wspomnienia. To domek pięknymi malwami obsadzany. Pierwszy na trasie budynek drewniany. Wejdź śmiało na placyk mały, Tam kiedyś kurczaki gdakały. Zobaczysz tu inne ciekawe przeszłości ślady: korbową studnię skąd wodę czerpały nasze dziady, oborę z kamienia murowaną, gdzie krówki trzymano, a pachnące sianko dla nich w __ __ __ __ __ __ __ składano. 12 7

greenway naszyjnik północy

Gdy wpiszesz już literkę, stań tyłem do szkoły, a teraz w prawą stronę podążaj wesoły. Na wysokim drzewie znajdź gniazdo bocianie, Tam latem ptasia rodzina ćwiczy klekotanie.

Za lipą się chowa drewniana dzwonnica, jej dostojność turystów zachwyca. A przed lipą tablica stoi, Zapiszcie mili moi „__ __ __ __ __ architektury drewnianej”. 4 Wychodząc z kościoła mĳasz bramę i wszystkie tuje kłaniają się same. Teraz asfaltem w dół idziemy, tam się właśnie kierujemy.

mapa okolicy

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gdy wyjdziesz z zagrody w lewo się kieruj, a później główną drogą do przystanku steruj. Za nim idź prosto, rondo i kapliczkę mĳając, dojdziesz do świątyni na samochody zważając!

zielony rower greenway

gdzie to jest? Trasa questu znajduje się na terenie wsi Rodaki w gminie Klucze w województwie małopolskim. Nasza miejscowość położona jest na terenie malowniczej Jury Krakowsko-Częstochowskiej, na północ od Pustyni Błędowskiej. Bogata historia tej wsi sięga XIV w. Perełką Rodak jest drewniany kościółek z 1601 r.

jak dojechać? Rodaki znajdują się w połowie drogi nr 791 pomiędzy Olkuszem i Zawierciem. Jadąc tą drogą skręć do Rodak tuż przy kościele. Za sklepem na krzyżówce skręć w prawo w ul. Szkolną a na wprost zobaczysz szkołę. Tuż przed nią zaczynamy nasza wyprawę.

ażde małe dziecko wie, że do szkoły chodzi się, więc my naszą podroż z tego miejsca zacząć chcemy i do skarbu drogę wskazujemy.

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb w Rodakach umożliwi Wam pozna-nie historii miejsca położonego wśród pięknej przyro-dy Szlaku Orlich Gniazd. Podczas wędrówki Waszym zadaniem jest ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter.

kraków-morawy-wiedeń greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway

quest „rodackie ślady przesz łoś ci”

szlak odry

greenway naszyjnik północy

poszukiwanie skarbów na greenways

Miniesz po lewej starą zagrodę, która nadal trzyma swą urodę. Jest tu ładny dom __ __ __ __ __ __ __ __ __ do dziś dobrze zachowany. 4 Tutaj co roku impreza się odbywa, której nazwę hasło skrywa. A tuż za nią dom biały, Wcale nie taki mały. Okna, malwy, studnia stara, Rodzina przez ścianę z trzodą mieszkała.

Teraz 300 kroków zrobisz, wcale się więc nie nachodzisz. Przed Tobą przydrożna kapliczka murowana, Przy której Rodaczanie modlili się nie tylko z rana. W południe, gdy z pól schodzili, na __ __ __ __ __ Pański też się gromadzili. 1 Podążaj dalej aż do rozstaju dróg. Gdy miniesz piąty drewniany slup, wśród kasztanowców strzelających wzwyż, zobaczysz betonowy __ __ __ __ __ 5 8

Lecz nadeszły czasy nowe, po prawej miniesz domy kolorowe, Ty śmiało naprzód podążaj lecz Poprzecznej nie okrążaj, w lewo zwróć swój wzrok i naprzód skieruj krok, gdzie w oddali jest znak __ __ __ __. 6 Na lewo i prawo nowe domy, A wśród nich skryty jeden, stary znajomy. On skarby Rodak skrywa, izbą __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ się nazywa . 10 Odwiedź jego gościnne progi tam skarb Twój ukryty drogi. Pod schodami domku drewnianego odnajdziesz pudełko skarbu pełnego. Jeśli wiesz już jaką tajemnicę hasło skrywa, co rok we wrześniu do Rodak przybywaj!

Inicjały swe dawny sołtys wyrył tam, By pamięć po sobie pozostawić nam. Kiedy szczerze się pomodlisz, 90 stopni w lewo odlicz. Panoramę Rodak zobacz jak potrzeba, spójrz na wieżę kościelną sięgającą nieba. Wróć wzrokiem na pola, porzuć widok wieży, Gdzieś tam w ziemi legendarny skarb leży… Idź dalej prosto do rozstaju __ __ __ __. 13 Aż ujrzysz czerwonego domu róg. Przed znakiem drogowym zatrzymaj kroki swe By z historią kuźni zapoznać się.

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

st u )

Data: Opracowanie: Ilona Szczęch, .Małgorzata Łuszczek, Urszula Ptasińska, Krzysztof Florys Ryciny: Urszula Ptasińska, Ilona Szczęch

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Patrz w prawo hen w dal, tam gdzie dwa lasy się łączą, drogą naprzód podążaj rączo.

zielony rower greenway

Przeczytaj, z którego jest roku, wytęż wzrok jak sokół, aż zobaczysz cokół. Na nim fundator jest zapisany, Jego nazwisko wpisz, kochany. __ __ __ __ __ __ 11 Z krzyżem się żegnamy, prawą ręką mu machamy i w tę stronę wyruszamy.

HASŁO:

greenway naszyjnik północy

Dziś tylko metalowe na płocie słońce, A dawniej kowal dął w miechy gorące Już tylko wspomnienie po dawnym budynku zostało, które od wieków kuźnią się zwało.

szlak odry

Mĳasz chatę drewnianą po sąsiedzku z kościółkiem zbudowaną. Jeszcze tylko kilka kroków i już widzisz krzyż z boku.

kraków-morawy-wiedeń greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

opiekun wyprawy: Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kluczach www.spklucze.pl

podlaski szlak bociani

mapa okolicy

czas przejścia: ok. 2 godzin.

To Komisariat Policji, skręć w prawo Jak Ci się uda, oklaski – brawo! Chodnikiem prosto się kieruj, Jak dojrzysz znak, na pasy steruj Widzisz schodki do Urzędu __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 12 A za nimi coś niezwykłego: Między kamieniami samotne drzewo stoi Jak się nazywa zapisz powoli __ __ __ __ __ __ 4 Gdy chodnikiem podążasz ku górze Przyglądaj się otaczającej Cię naturze. Przed aleją prowadzącą do drogi Stoi dom służący pomocą ubogim. __ __ __ __ kolumny, 13 podpierają ten budynek, z komina unosił się dawniej dymek. Wiadomość dla Ciebie ciekawa Leśniczego to dawniej była enklawa Aleją drzew zmierzasz do drogi Bacz uważnie na znaki turysto drogi, Bezpiecznie mĳaj ruchliwą uliczkę, Po drugiej stronie znajdziesz kapliczkę Robotnicy się przy niej modlili Gdy rano do pracy wychodzili

Mapa podłużny budynek zakrywa, w nim kiedyś była gorzelnia prawdziwa. To dziewiętnastowieczny zabytek techniki Słynący kiedyś z wyrobów okowity. W budynku starej gorzelni dzieci uczyli Kiedy do Klucz Niemcy przybyli. Maszeruj czterdzieści kroków, Tylko nie rób podskoków Bo czeka Cię zakręt w prawo Więc podążaj tak żwawo. Obok dostrzeżesz komórki murowane, a drzwiczki ze zbitych __ __ __ __ __ są wykonane. 1 16 Przed Tobą dom ,w którym odbywają się różne obchody Jak ten budynek nazwano Kiedy go już wybudowano DOM __ __ __ __ __ __ __ „Papiernik” 9 Gdy miniesz po drodze garaże, boisko się potem ukaże Piłkarze na nim od dawna trenują Jaki Klub reprezentują? __ __ __ __ __ __ __ __ 14 7 Napotkasz potem rozwidlenie dróg Pamiętaj – lewa strona to Twój wróg Prosto 140 kroków zrób, Teraz trzymaj się lewej strony, Bo zboczysz z kursu zawiedziony. Prosto maszerujesz na schody celujesz. W dół schodź powoli Bo upadek bardzo boli.

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Stań plecami do wrót szkoły, by rozpocząć szlak wesoły. Pierwsze kroki w lewo skieruj wzdłuż ławeczek pomaszeruj. Uczniowie na nich siadają policz, ile ich mają __ __ __ __ __ __ __ __ __ 2 18 Ze szkolnego placu dwa chodniki wiodą Wybierz ten z prawej, bo pachnie przygodą. Obrałeś dobry kierunek, zaraz będzie posterunek.

zielony rower greenway

jak dojechać? Klucze znajdują się w połowie drogi nr 791 pomiędzy Olkuszem i Zawierciem. Jadąc drogą z Olkusza skręcisz w prawo za Urzędem Pocztowym. Po lewej stronie znajdziecie szkołę.

Teraz usłysz swoje myśli A plusk wody ci się przyśni. Od dawna źródełko to istnieje, Za nim tablica widnieje. Na niej napisKlucze __ __ __ __ __ __ __ __ Gmina, 20 który o przylaszczce przypomina.

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Trasa questu znajduje się w Kluczach w powiecie olkuskim, w województwie małopolskim. Nasza miejscowość słynie z jedynej w Europie pustyni.

Przebiega tędy również Szlak Orlich Gniazd – pełen wapiennych skałek, lasów i ruin rycerskich warowni.

am gdzie dzwonek szkolny dzwoni i unosi zapach lasu pięknej woni. Zaczyna się szlak przygody Czekają na Ciebie przeszkody.

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb w Kluczach umożliwi Wam poznanie historii miejsc obok których przechodzimy często nie znając ciekawych ich dziejów. Kto słyszał o Starej gorzelni, leśniczówce czy wyrobisku rud żelaza? Podczas wędrówki waszym zadaniem jest ułożenie hasła.

kraków-morawy-wiedeń greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway

quest „wę drówka z histori ą”

szlak odry

greenway naszyjnik północy

poszukiwanie skarbów na greenways

Teraz w dół zmierzaj szybkim krokiem, Śledząc jodełki lewym okiem. Drogę tę wkrótce Ci zagrodzi - kolejna ła __ ka 15 Skręć w prawo i idź do drogi. Ta dróżka mała w lewo Cię niesie Po niezmierzonym, __ __ __ __ __ __ __ lesie. 11 Mĳasz zakręty i górek parę, Kolejną ławkę i ptaszków chmarę

Tu wyrobisko to właśnie było Niestety wszystko się zatopiło. Rudne minerały tu wydobywali, bardzo ciężko pracowali. Teraz stawu sikorka z rodziną pilnuje bardzo dobrze się sprawuje. Jaki kolor budka jej ma? Napisz ten kolor raz, dwa. __ __ __ __ __ __ __ 5 Spójrz w lustro wody Tam mały domek ma raczek młody. Gdy go nie znajdziesz, nie martw się zbytnio, Idź brzegiem stawu wąską ścieżynką Dojdziesz do mostku nad kanałem, __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ trzy schody pokonaj całe. 19 8

Po prawej stronie widok taki: Buki w objęciach stoją dziwaki. Gdy w drugą stronę odwrócisz wzrok, Grab Ci pokarze, gdzie zrobić __ __ __ __. 17 Wznosi on ręce do góry jak ktoś, Kto chce przekazać ważnego coś. Idź zatem w górę przez ciemny las, gdzie świerków korzenie chcą złapać nas. Patrzysz przed siebie? Widzisz więc już Za lasem jedno z tych płaskich wzgórz. Olbrzymia przestrzeń tu się otwiera, Widok przepiękny, aż dech zapiera.

Tu znajdziesz drogę leśną ,piaszczystą Ona Cię w górę prowadzi szybko. Gdy na zakręcie drzewo mężne Pokaże swoje korzenie potężne,

Dookoła się rozejrzyj Punkt dowodzenia-oczy przetrzyj. Stąd jednostka niemiecka dowodziła Punkt obserwacyjny tutaj stworzyła.

st u )

Mieszkańcy ciężko przy nim pracowali I własnymi siłami budynek ten stawiali Czy słyszysz już dzwonek i gwar wesoły? To dzieci idą do szkoły. Gdy otworzysz wielkie drzwi One radość dadzą Ci Stara maszyna do pisania drogę do skarbu przysłania

Data:

HASŁO:

Opracowanie: Agnieszka Szarek i Uczniowie Szkoły Podstawowej w Kluczach: Magdalena Tomsia, Swędzioł Justyna, Nicol Redel, Ola Morańska, Marta Wołkiewicz, Agnieszka Mędrek, Oliwia Bury, Judyta Kocjan, Martyna Kopeć, Rafał Kuc, Łukasz Liszewski, Paula Mosur, Weronika Mucha, Kamil Oczkowski, Aleksander Piaśnik, Szymon Rosa, Maciej Rybak, Aleksandra Sperczyńska, Stanisław Szeląg, Anna Zagała

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gdy z lewej strony wapienne ostańce Mĳać już będziesz, Po prawej ręce zobaczysz drzewo. To buk potężny - pomnik przyrody. Świadek historii, stróż - już nie młody.

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

zielony rower greenway

Teraz gęsiego drobimy Bo wąską ścieżką chodzimy. Brzozy schylone nad wodą Zachwycą Cię swoją urodą Przejdź przez mosteczek uważając Zdrowia swego nie narażając. W lewo skieruj swój wzrok I tam tez postaw pierwszy __ __ __ __ . 9 Brzegiem cieku wodnego kroczysz I nad Staw Zielony skoczysz. Trudno nam w wyrobisko kopalni rudy żelaza uwierzyć, Myślisz, że można tu z dawnymi czasy się zmierzyć?

Jesteś tuz obok wielkiej przepaści. Odejdź od grani! Popatrz na skały - one tutaj od wieków stały.

Teraz niech nogi same Cię niosą Bo idziesz asfaltową szosą, Idź tam gdzie droga w lustrze się odbĳa, Na „Bocznej” studnie korbowe omĳaj Dawniej z nich wiadrami wodę wydobywano, Pod koniec zobaczysz chatę z kamienia murowaną. Teraz w lewo maszeruj Do ruchliwej ulicy się kieruj. Po lewej stronie budynek się wyłania Okazały, duży, pozostałe przysłania. To dawny Dom Ludowy, potem szkolny gmach. Czyją teraz siedzibę przykrywa dach ? __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 3 6 Stowarzyszenie Dobroczynne

16 43

greenway naszyjnik północy

Skręć w lewo. Tutaj rozejrzyj się dokładnie-zobaczysz ławkę. Ona Ci wskaże kierunek dalszej mozolnej wspinaczki Wśród niebezpieczeństw leśnej tułaczki.

szlak odry

Teraz będziesz zaskoczony Bo oto przed Tobą - Staw Czerwony Ten staw zasługuje na takie miano, Gdyż glinę tu kiedyś wydobywano. Wózki ze skrzyń zbĳano I tak ją transportowano. Bardzo mężczyźni się trudzili, Dwoma torami glinę wywozili.

kraków-morawy-wiedeń greenways

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

orelec ustrzyki dolne

polańczyk

bandrów narodowy moczary

szlak odry

szlak odry podlaski szlak bociani

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Główna oś szlaku rowerowego Zielony Rower w Bieszczadach liczy 125 km, a przylegające do niej pętle lokalne oraz inne szlaki tematyczne blisko 1300 km, rozciągając się na obszarze 2428,6 km2 i przebiegając przez pierwszy na świecie trójstronny rezerwat biosfery UNESCO „Karpaty Wschodnie”.

zielony rower greenway

Bieszczady to najdalej na południowy wschód wysunięty region Polski, będący częścią wielkiego łuku Karpat Wschodnich – świata przyrody bez granic. Od stuleci region ten był miejscem stykania się różnych kultur, narodów i grup etnicznych – Wołochów, Łemków, Bojków, Żydów, Romów,

krościenko lesko

greenway naszyjnik północy

Rusinów, Polaków, Słowaków, Ukraińców i Węgrów. Bieszczady dzisiaj to także jeden z najrzadziej zamieszkanych obszarów górskich w Europie, ich znaczną część zajmują fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej, które nadal zamieszkują duże ssaki drapieżne z niedźwiedziem, wilkiem i rysiem na czele.

cisna

koordynator szlaku:

Fundacja Bieszczadzka ul. Rynek 14, 38-700 Ustrzyki Dolne tel. (13) 469 72 97 e-mail: biuro@fundacja.bieszczady.pl

www. fun d a cja.b i eszczady.pl 44

www.zielonyrower.pl 45

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

ielony rower – greenway karpaty wschodnie to międzynarodowy szlak dziedzictwa łączący atrakcje przyrodnicze i kulturowe bieszczadzkiego pogranicza – warsztaty twórców ludowych, galerie, lokalne inicjatywy na rzecz ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego.

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Po 1951 r. przebieg granic się zmienił i historię tych terenów znów odmienił Z okolic Sokala Polaków tu osiedlono, gdy ich rodzinne ziemie z ZSRR wymieniono

Tam, gdzie duży krzyż drewniany Jest katolik pochowany A tam, gdzie kamienne krzyże są Rusinów wieczne chyże Z cmentarza wróć do głównej drogi i ku nowej szkole skieruj swoje nogi Po prawej stoi chyża – to Rusinów chata Wiele ich w Bandrowie, choć wieś niebogata Chałupy z __ __ __ __ __ __ były budowane 6 Sposobem „na zrąb” z bali stawiane Po dziś dzień dobrze się trzymają, choć nierzadko XIX wiek pamiętają

mapa okolicy

Rok w rok „Koszykalia” się tu odbywają, lokalni twórcy swe dzieła sprzedają Koszyków z wikliny zobaczysz tu w bród, z których to słynie bandrowski lud Powrotu do drogi głównej podejmĳ teraz trud By iść nią na południowy-wschód Wędruj dzielnie wzdłuż __ __ __ __ __ __ , to Królówka – miej ją na oku 7 Zaraz za nią koło chyży Polna droga w prawo bieży Idź nią w górę ze sto kroków, Z lewej ujrzysz krzyż na stoku Na wzniesieniu tym przed laty Stał niemiecki zbór bogaty Na mszę tu __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ Nadciągali z okolicy 8 Bo do wielkiej bandrowskiej parafii józefiński osadnik wnet trafił, co mu cesarz Józef II w XVIII wieku nakazał tu przybyć z Niemiec dalekich Zaraz obok znajdziesz cmentarz, o którym mało kto już pamięta Spoczywają na nim w rogu protestanci – bracia w Bogu Stąd do szosy wróć w dolinę Zwróć uwagę na chatynę, która przy modrzewiach stoi – to kolejna chyża jest

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Wcześniej grekokatolicka świątynia tu stała Lecz po II wojnie __ __ __ __ __ __ __ __ __ została 5 Miejscową ludność na wschód wysiedlono i do ZSRR tereny te włączono

Tańczą, obrzędy stare prezentują i bardzo ciekawie je interpretują Śpiewają pieśni wielu narodów – Niemców, Rusinów Polaków i Żydów

zielony rower greenway

opiekun wyprawy: Fundacja Bieszczadzka www. fundacja.bieszczady.pl

Dowiesz się, że na szczycie wzniesienia stoi tu cerkiew z pobliskiego __ __ __ __ __ __ __ 1 Przeniesiono ją tu blisko 40 lat temu i po dziś dzień kościół służy ludowi wiernemu

Spójrz, gdzie __ __ __ __ __ __ z jaworem w parze stoi, 4 tu śmiać się i krzyczeć wcale nie przystoi – za cerkwią cmentarz stary się znajduje i pamięć o dawnych mieszkańcach przywołuje

szlak odry podlaski szlak bociani

czas przejścia: ok. 40 minut.

Za żółtym budynkiem skupu mleka W prawo skręć – tam, gdzie __ __ __ Tu cała wieś od święta biesiaduje, 2 gdy zespół „Bieszczadzki Dom” występuje

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Bandrów leży w Bieszczadach, na wschód od Ustrzyk Dolnych, tuż przy granicy z Ukrainą.

jak dojechać? Z Ustrzyk Dolnych można tu dojechać autobusem PKS lub własnym samochodem – drogą wojewódzką nr 896 do miejscowości Jasień, gdzie należy skręcić na Bandrów.

dzie we wsi kościół drewniany, Zaczynamy szlak rymowany Przy metalowej dzwonnicy odczytaj napisy z tablicy

szlak odry

tematyka: Zapraszamy na wędrówkę po dawnym Bandrowie – Narodowym, który zamieszkiwali Rusini i Kolonii, gdzie od XVIII w. mieszkali osadnicy niemieccy. Przez wieki zgodnie żyli tu grekokatolicy, ewangelicy, żydzi i katolicy. Współcześni mieszkańcy Bandrowa starają się ocalić od zapomnienia ślady przeszłości.

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „bandrów wielo-narodowy”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Naprzeciwko, na tle lasu Drzewa z lewej mając dwa Bieli się krzyż stary, Który Ci pociechę da

Droga wĳe się na lewo, Przy niej długi żółty dom Mieścił niegdyś w swoich murach Dzieci szkolnych głośny szum

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

st u )

A po lewej krzyż przydrożny Za strażników ma dwie lipy Takich krzyży i kapliczek Jest w Bandrowie… któż to zliczy!

zielony rower greenway

greenway naszyjnik północy

Idź piechotą, mĳaj rzeczkę, Dwie kapliczki za chwileczkę – to ludzkie wykuły je ręce Panu Bogu w podzięce Idź wciąż prosto, miń przystanek A przy studni - Tomoń Franek Kowal, __ __ __ __ __ __ tu prowadził 9 w niej żelazo młotem gładził

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

HASŁO DODA CI POLOTU:

Na zakręcie z prawej strony pod numerem osiem __ __ __ Jeszcze jedna stara chyża, 3 co na sobie pasiak ma

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

Data:

szlak odry

Kuźnia stoi kolo krzyża Całkiem inna jest niż chyża Ongiś liczba ich niemała, Teraz jedna się ostała Do przystanku kiedy wrócisz Wnet do skarbu drogę skrócisz A tuż przed nim popatrz w prawo - gospodarstwo. Ruszaj żwawo Szukaj numeru czołgu Rudego, a będziesz blisko skarbu swojego Popatrz dobrze koło płotu –

Opracowanie: Dorota Brach, Genowefa Chanas, Mariola Darocha, Bożena Działowska, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Grzegorz Giefert, Wiesława Goc, Zbigniew Grela, Stanisław Leszega, Dorota Łapa, Małgorzata Mechraki, Barbara Mularska, Maria Orłowska, Stanisław Orłowski, Maria Rąpała, Janina Rodak, Karolina Smoleńska, Jolanta Wojnarowska, Renata Woźniak, Lucyna Zawadzka Ryciny i mapa: Małgorzata Fedas, Barbara Mularska

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

czas przejścia: ok. 30 minut.

Po Grekach przyszedł czas PGR-u I nie zostało budynków wiele, Bo zimy tutaj są bardzo srogie Lecz Ty się teraz udaj w dalszą drogę

opiekun wyprawy: Dom Pomocy Społecznej w Moczarach www.dpsmoczary.republika.pl

mapa okolicy

Spod bramy głównej skieruj się w prawo W stronę kościoła podążaj żwawo Co tuż przy drodze stoi na __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ , 15 7 by w nim cześć oddawać Bogu wiecznemu Dawniej był cerkwią, Rusinom służył I nikt go przez lata całe nie zburzył Dziś __ __ __ __ __ __ __ __ modlą się w nim, 8 14 Gdy doń podejdziesz, pamiętaj o tym Na miejscu, gdzie cerkiew poprzednia stała Wieś kolejną świątynię pobudowała

By przyjrzyj się bliżej konstrukcji zrębowej Do samych drzwi kościoła podejdź Po schodkach wejdź – tylko roztropnie, co mają całe __ __ __ __ __ __ stopnie 18 4 Jeśli możesz – wejdź do środka Tam nauka Cię napotka I zobaczysz, jak łączono Belki, co je w zrąb kładziono Wyjdziesz – na zachód stań twarzą Znajdź, gdzie dwa wiekowe drzewa gwarzą Na zimę szpilki zrzucają, __ __ __ __ __ __ __ __ __ się nazywają 13 Pod jednym z nich znajdziesz wielki kopiec Kto jego mieszkańcem? Spróbuj dociec Owadów naród to pracowity, co zwą się __ __ __ __ __ __ – sekret odkryty! 10 2 Wnet w prawo skieruj swoje kroki, gdzie rośnie modrzew równie wysoki A pod nim dywan __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 5 – liść jego zdobił panien młodych głowy Częsty jest w lasach i na cmentarzach – dar od bogini to przemĳania Zimozielony, w maju już kwitnie Do słońca unosi swe kwiatki błękitne Spojrzyj dokoła nisko przy ziemi Tu pędy plączą się wśród zieleni To są kolcami zjeżone __ __ __ __ __ __, 17 11

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

By skarb dziś odnaleźć, Musisz hasło znaleźć Spójrz więc uważnie, co to za budynek jest Skrót jego nazwy to: __ __ __ 12 1 Zważ, że Moczary to wieś królewska Powstała jednak już nie za Mieszka, lecz w drugiej połowie XVI wieku. Mieszkało tutaj także trochę Greków, Lecz to historia jest już późniejsza – zeszłego wieku karta nie najjaśniejsza Z czasów, gdy po „pobycie” w ZSRR Teren ten wrócił do macierzy swej

szlak odry podlaski szlak bociani

Do Moczar właśnie przybyłeś, na koniec drogi trafiłeś, gdzie okazały budynek stoi – od niego zacząć przygodę przystoi

Bo taka tu tradycja „na zrąb” budowania, czyli ścian z bali wielkich układania I deskami dla ochrony obĳania, to jest – szalowania

zielony rower greenway

Początek wędrówki na przystanku PKS.

A było to na początku wieku XX – mimo to użyto budulca drewnianego

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Moczary to mała bieszczadzka wioska, położona na wschód od Ustrzyk Dolnych, tuż pod ukraińska granicą.

jak dojechać? Z Ustrzyk Dolnych można tu dojechać autobusem PKS lub własnym samochodem – drogą wojewódzką nr 896 do miejscowości Jasień, gdzie należy skręcić na Bandrów, a następnie – na rozstajach dróg – pojechać w prawo.

dolinie potoku Głuchego Co wody swe toczy do Morza __ __ __ __ __ __ __ __ 3 9 Witamy cię Wędrowcze drogi – Poznaj bieszczadzkie gościnne progi

szlak odry

tematyka: Zapraszamy Cię na wyprawę po Moczarach. Wędrując po centrum wsi, układaj hasło z ukrytych na trasie liter. Przy okazji poznasz historię tej cichej i spokojnej dziś miejscowości.

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „barwinkowy wianek”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

Wiosną usłyszysz tu ptasząt śpiew, co gwarnie fruwają pośród starych drzew Czasami __ __ __ __ __ __ __ także zakuka 16 6 A nad lasem ujrzysz kruka

zielony rower greenway

Co wnet podrapią Ci dolne kończyny Idź więc ostrożnie stawiając kroki I lawirując wśród drzew wysokich Co nad grobami rosną starymi Na wschód i północ od świątyni

st u )

greenway naszyjnik północy

Tu na nagrobkach epitafia mini cyrylicą pisane – to byli Rusini Zamieszkiwali tu od wiek wieków Teraz nie spotkasz tu już tych człeków Wśród nich nierzadko artyści byli oni nagrobki rzeźbami wieńczyli żeliwne krzyże też wykuwali teraz nie jeden z nich czas powalił

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

Data:

szlak odry

Lecz Ty jesiona przy dzwonnicy szukaj, od niego szybko skieruj się do buka Teraz dokładnie wzdłuż drzew szpaleru Czterdzieści kroków przed siebie maszeruj Przejdź mostek, skręć w prawo Idź śmiało drogą dziurawą Przy parkingu w lewo skręć I do skarbu szybko pędź Opracowanie: Dorota Brach, Genowefa Chanas, Mariola Darocha, Bożena Działowska, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Grzegorz Giefert, Wiesława Goc, Zbigniew Grela, Stanisław Leszega, Dorota Łapa, Małgorzata Mechraki, Barbara Mularska, Maria Orłowska, Stanisław Orłowski, Maria Rąpała, Janina Rodak, Karolina Smoleńska, Jolanta Wojnarowska, Renata Woźniak, Lucyna Zawadzka Ryciny i mapa: Małgorzata Fedas

Gdzie go szukać nie wiesz jeszcze? Więc na hasło popatrz wieszcze! Ono Cię szybko poinformuje, że…

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

czas przejścia: ok. 1 godzina.

opiekun wyprawy: Fundacja Bieszczadzka www. fundacja.bieszczady.pl

Rozłożony w dolinie u stóp pasma Żukowa, malownicze krajobrazy po dziś dzień zachował I wspaniałą przyrodę turyście prezentuje – Są tu bobrów żeremia i niejeden dzik żeruje… Idąc, po prawej stronie znajdziesz szkolne boisko Na piękny świerk się kieruj, do celu już blisko Od drzewa zrób 33 kroki do góry A znajdziesz 300-letni, omszały dar natury Jego owoce cieszą niejednego smyka Są również przysmakiem dla sójki i dzika Długowieczne te drzewa twarde drewno mają I do nowych pąków liści nie zrzucają __ __ __ to piękne drzewo, pójdźmy jednak w lewo 1 Stromizna przed nami, w górę idź schodami Po prawej dzwonnica, naprzeciw niej budynek stary, to cerkiew – symbol ludzkiej wiary

szlak odry podlaski szlak bociani

Bo Orelec to miejscowość stara, o której nieco więcej dowiesz się zaraz Powstała końcem wieku XVI W miejscu, gdzie żyły orły – stąd nazwa jego

Powstała w XVIII w., z drzewa jodłowego Jako świątynia obrządku grekokatolickiego Po wysiedleniach niszczała opuszczona, a po remoncie została przez katolików zasiedlona

mapa okolicy

Ten kościółek piękny, nowy Przy nim nikt nie pasie krowy Przez mieszkańców postawiony I niedawno poświęcony Dalej skieruj się na drzewo Nie idź w prawo, tylko w __ __ __ __ Gdy tak idziesz polną drogą 3 To rozglądaj się wokoło Spójrz na prawo, wierzby płaczą W trawie czasem żabki skaczą. Świerszcz też czasem zagra sobie, aby czas umilić Tobie Tutaj modrzew a tam graby A po lewej pola mamy Hen, w oddali gaik brzóz Lecz niestety ni ma kóz Dalej idąc krok po kroku Widzisz szopę w zasięgu wzroku Z dziada pradziada tu stoi I upływu czasu się nie boi Kiedyś kiczką pokryta, czyli słomianą strzechą z żyta Teraz na dachu __ __ __ __ __ __ __ się znajduje, co każdemu zdrowie truje 4 Skąd dźwięki cywilizacji Cię dochodzą Tam od żarnowca przy szopie dzieci w dół schodzą Ze szkoły wracają zmęczone lekcjami, by wesoło hasać pod drzew konarami

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Trasa rozpoczyna się na skrzyżowaniu szlaków, przy tablicy Ekomuzeum w pobliżu sklepu. Podczas wędrówki układaj hasło z ukrytych na trasie liter.

A że prezentowane są w ekomuzeum Żywa to kolekcja, bez kapci i skamielin Lecz teraz obróć się plecami do tych informacji Przejdź drogą asfaltową szukając atrakcji

zielony rower greenway

gdzie to jest? Bandrów leży w Bieszczadach, na wschód od Ustrzyk Dolnych, tuż przy granicy z Ukrainą.

Gdy będziesz uważny, dwa krzyże zobaczysz Na obu napisy, każdy z nich coś znaczy Kiedy słowo jedno po trzykroć się powtórzy Druga w nim litera do hasła posłuży: __ __ __ __ __ __ 2 Kiedy cerkiew za plecami Przytań chwilę nad grobami Pomódl się, przeżegnaj ładnie Drogę wskaże Ci dokładnie

greenway naszyjnik północy

jak dojechać? Aby dojechać do Orelca kieruj się z Sanoka przez Lesko w kierunku Ustrzyk Dolnych. W miejscowości Uherce Mineralne skręć na Solinę.

eśli przy tablicy ekomuzeum jesteś już Możesz ruszać w drogę, bo skarb jest tuż tuż Gdy go odnajdziesz, zostań tu na chwilę W __ __ __ __ __ __ __ bobrów, 5 gdzie atrakcji jest tyle

szlak odry

tematyka: Trasa wędrówki wiedzie po malowniczej miejscowości Orelec. W jej trakcie odkryjesz wiele tajemnic osnutych wokół przyrodniczo-historycznego dziedzictwa Orelca.

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „skarb monastera”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Idąc przed siebie w dół drogą asfaltową Zobaczysz po prawej kapliczkę 9-szybkową Jeszcze w XIX wieku ją postawiono I świętej Annie poświęcono

M i e j s c e n a s ka rb

( p i e c z ą t kę q u e s t u )

Od lat 20. XX wieku własność to była Żyda Monastera, póki się nie spaliła

Idąc dalej traktem głównym Dwóch lip obraz zobaczysz „cudny” Lecz na odpoczynek to jeszcze nie pora Wpierw ze skarbem szybko się uporaj Po 20-tu krokach skręć przez prawe ramię, a odnajdziesz słynne bagno, drogi Panie Czwarta literka charakterystycznej tu roślinności doprowadzi Cię do wielkiej radości: __ __ __ __ __ 6 Kiedy rozważać będziesz, w którą stronę kroczyć Wsłuchaj się w szum strumyka i zamknĳ swe oczy, gdy je otworzysz, kieruj się w dół Pomiędzy „szóstką” a „trzy i pół”

zielony rower greenway

W czas bombardowania, w 1944 roku, gdy wiele zabudowań spłonęło też wokół Dziś wrzawę dzieci echo w dal niesie, W tym miejscu stoi szkoła – słychać to aż w lesie Na środku sceny teatru zielonego Dziewięcioma drzewami otoczonego W miejscu, które dzikiej róży chroni krzew samotny korzeń stoi – on ma skarbu strzec

szlak odry

greenway naszyjnik północy

Data:

szlak odry podlaski szlak bociani

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Dźwigając ciężki od liter worek Miń szpaler świerków, tu niegdyś był:

Po prawej łęg z żabami, z lewej murek z mchami A Ty idź długimi krokami prosto, gdzie droga z samochodami

Opracowanie: Beata Kulbaka, Lidia Malec, Józefa Wiśniowska, Barbara Pabian, Agata Chwiszczuk, K6, Małgorzata Łuszczek, Urszula Ptasińska, Beata Pazdej, Teresa Ossowska-Buch, Bożena Herba, Anna Wadowska, Małgorzata Gancarczyk, Anna Krasowska, Beata Domińczak, Iwona Zworska, Szymon Głogowski, Magdalena Grochowska, Radomir Szczęsny, Magdalena Sporna, Wacław Patalas, Małgorzata Fedas

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

zielony rower – greenway karpaty wschodnie

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

szczecinek borne sulinowo debrzno

drawsko pomorskie

kalisz pomorski

koordynator szlaku:

Fundacja „Naszyjnik Północy” ul. Ogrodowa 26, 77-310 Debrzno tel. (59) 83 35 750, wew. 35 e-mail: biuro@lgd.naszyjnikpolnocy.pl

www. n a s zyjn i kpol n ocy.pl 58

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways zielony rower greenway

połczyn zdrój

szlak odry

szlak odry podlaski szlak bociani

biały bór

greenway naszyjnik północy

Region może pochwalić się szerokim wachlarzem tradycyjnych produktów, a ofertę pobytową wzbogacają rozwijające się gospodarstwa agroturystyczne. Warto tu wspomnieć ekologiczną mąkę z tradycyjnego młyna w Debrznie, chleb z Barwic pie-

Dziedzictwo kulturowe Kaszub, Krajny i Pomorza Środkowego tworzy barwną mozaikę. Liczne zabytki architektury, dwory i pałace w otoczeniu parkowego starodrzewu, wiekowe kościoły, ryglowe, z kamienia ciosanego i czerwonej cegły, wzbogacają niepowtarzalne piękno polodowcowego krajobrazu. Na trasie napotykamy ścieżki edukacyjno-przyrodnicze. Fenomenem na skalę europejską są kamienne kręgi w Odrach i Leśnie oraz kalwaria w Wielu.

greenway naszyjnik północy

www.naszyjnikpolnocy.pl 59

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

czony w gospodarstwach agroturystycznych, wyroby rękodzielnicze z witek brzozowych ze Skowranek, kompozycje z suszonych kwiatów, wyroby ceramiczne z Człuchowa oraz tradycyjny haft kaszubski.

reenway naszyjnik północy to szlak rowerowy długości 870 km, prowadzący przez malownicze tereny Środkowego i Wschodniego Pomorza w Polsce północnej, ukształtowane 12 tys. lat temu przez lodowiec. Szlak przebiega przez pojezierza: Drawskie, Bytowskie i Krajeńskie, które oferują różne możliwości rekreacji i wypoczynku.

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Przetrwał pożarów miasta bez liku I zachował charakterystyczne cechy gotyku: Ceglane mury, strzelistą wieżę Masywne przypory i piękne witraże Ustaw się teraz twarzą do północnego wejścia Tu na portalu ‘bestiariusze’ strzegą przejścia Znajdziesz wśród nich postacie mityczne Smoki, poczwary w wyglądzie komiczne Wróć teraz do wejścia głównego I na zachód skieruj się od niego Gdzie XVII-wieczny budynek stoi Co niegdyś służył magazynowaniu __ __ __ __ 15 W 30-leciu międzywojennym muzeum tu było I dawnym mieszkańcom miasta służyło Dziś ten najstarszy Drawska budynek Czeka na swój nowy, lepszy wizerunek Kierując się w lewo Uważaj na okorowane drzewo Skąd papież spogląda, A postać w __ __ __ __ __ __ Drawsko ogląda 10 Nieco dalej w lewo, kamienny cokół stoi Generał zeń na nas patrzy, Co niczego się nie boi.

mapa okolicy

Czytaj uważnie, a wnet dowiesz się, że Szkoły patronem __ __ __ __ __ Sucharski jest. 9 Gdy spojrzysz w lewo, zobaczysz pomnik A na nim wielkie dwa __ __ __ __ __ __ 14 Idź drogą pieszo-rowerową, za 100 m rzeczka płynie, Co z wodnych szlaków papieskich słynie. Kajakiem tędy możesz spłynąć I podczas urlopu odpocząć z rodziną Nurt rzeki jest wartki, uważaj wędrowcze Najlepiej zaopatrz się w dobre gumowce Za rzeką budynek z dachem czerwonym, Który był dawniej dzieci miejscem ulubionym Tu odsapniesz chwileczkę, bo znajdziesz gablot-kę I przeczytasz ciekawą o Drawsku ulotkę A jak się to miejsce nazywa Z tablicy przy bramie odczytasz chyba? __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 13 __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ A zobacz z oddali muszla się wyłania To miejski amfiteatr przed Toba się kłania Idź tam, gdzie śpiewają „Rydzewianki” Ludowych piosenek wiązanki

Sprzed pomnika w lewo zwrot i 100 kroków naprzód marsz Szukaj lustra, co jest w przedzie Za nim droga Cię powiedzie

Dalej szlakiem pomarańczowym, gdzie dąb szypułkowy - pomnik ożywionej przyrody wiekowy Obok siedem __ __ __ __ __ __ __ __ __ w pół okręgu stoi 3 8

Po prawej stronie zatrzymaj się Tablicę czytaj, z niej dowiesz się

Usiądź na ławeczce – ciekawość zaspokoisz Patrz na drzewa za tablicą przy ścieżce stojące

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Powstał już na przełomie wieku XIV i XV

Wzdłuż muru idź, do rzeki dojdź Zobaczysz most, na niego wejdź W kierunku szkoły śmiało idź Tablica historię opowie Ci.

zielony rower greenway

czas przejścia: ok. 1 godzina.

opiekun wyprawy: Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Drawsku Pomorskim www.zsp2drawsko.pl

szlak odry podlaski szlak bociani

jak dojechać? Miejscowość leży na trasie krajowej nr 20, w połowie drogi miedzy Stargardem Szczecińskim a Szczecinkiem. Wjeżdżając do miasta od dowolnej strony, kieruj się w stronę wieży kościelnej znajdującej się w centrum miasta, przy pl. Konstytucji. Początek wyprawy na parkingu przy kościele. Podczas wędrówki Waszym zadaniem jest ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter.

Że dawniej baszty, tzw. __ __ __ __ __ __ __ __ __ 4 Ponad murami wznosiły się wymownie

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Drawsko Pomorskie leży w powiecie drawskim, w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Położone jest nad rzeką Drawą, wśród czystych jezior i lasów Pojezierza Drawskiego. Dla wielu Drawsko Pomorskie kojarzy się z największym w Europie poligonem, mało kto wie,

jak ciekawą historię kryje w sobie sama miejscowość.

dzie strzelista wieża w niebo bĳe, Początek trasy ze skarbem się kryje Późnogotycki kościół __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 5 __ __ __ __ __ __ __ __ __

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb w Drawsku Pomorskim umożliwi Wam poznanie wielowiekowej historii miasta, bogatego w niemiecką i polską architekturę oraz docenić piękno przepływającej przez nie rzeki Drawy.

greenway naszyjnik północy

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „odkryj drawsko pomorskie”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Zejdź schodami na mostek, gdy go nie prze-oczysz To na wyspę właśnie wkroczysz Odnoga Drawy fosę tu tworzyła, By woda miasto przed wrogiem chroniła

W dole szumi rzeka I swym pięknem nas urzeka Przed mostem zatrzymaj się przez chwilę Sprawdź, jak wysoko woda płynie?

Skręć tam, gdzie kupcy towar sprzedawali, I do jego zakupu wszystkich namawiali. Schodami do góry, obok autobusów, Możesz iść inaczej – nie ma tu przymusów.

Choć na martwą naturę Patrzeć nikt nas nie zmusza Spójrz w lewo za rzekę Ujrzysz dom stary autorstwa Gropiusa

Odczytaj hasło Questu naszego:

M i e j s c e n a ska r b ( pieczątkę questu)

Idź przez środek placu burmistrza przesławnego, zasłużonego Leopolda __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 16 Popatrz na mĳany okrąglak fontanny Latem ściągający piękne drawskie panny

To słynny architekt wieku XX Tu w Drawsku powstały pierwsze dzieła jego A teraz wędrowcze wejdź śmiało na most, I ul. Brzozową idź wytrwale na wprost

greenway naszyjnik północy

Przy ulicy po prawej stoi dom handlowy, niegdyś „DRAWA” - włókienniczy zakład prze-mysłowy. Dalej idź, gdzie sprzedaje się kruszec piękny, cenny W ulicę Piłsudskiego, tylko nie bądź bierny. Stań przy planie miasta - nie jest to Warszawa! Przed Tobą znów ta rzeka pamiętasz? To __ __ __ __ __ Dziś przez nią przechodziłeś już aż cztery razy, 6 Zrób to po raz piąty krokiem bardzo żwawym

Patrząc w prawo widoku nie omiń A zobaczysz duży komin Nie zwalniaj za bardzo kroku I nie zapomnĳ, z którego jest roku

Omiń market w prawo skręć, Bo pomniki przyrody obejrzeć masz chęć Choć 400 __ __ __ już mają, 7 To przez __ __ __ __ __ __ __ __ wciąż się rozmnażają 12

Ulicą Piłsudskiego dojdź do placu kolejnego Niegdyś Rynkiem – dziś Placem Konstytucji zwanego. To centrum śródmiejskiego układu urbanistycznego Charakterystycznego dla budownictwa średniowiecznego

szlak odry

Za rzeką spójrz w lewo, a tam ogrodzony Dąb papieski rośnie w __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 1 __ __ __ __ __ __ __ roku posadzony Takich dębów w Polsce z 400 się chowa To potomstwo Chrobrego z Przemkowa

Popatrz w prawo – tam masz policję A ty ruszaj prosto w ślepą ulicę Stań na skwerze, w górę spójrz I sprawdź jak na Polną pójść

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Przed mostem skręć w lewo i idź pod prąd Las koło rzeki, to bagienny ols nie grąd Karmiąc __ __ __ __ __ __ , widząc bluszcz 2 Do kolejnego mostu wnet zawędrujesz już

A teraz skieruj swe kroki do miejsca, Którego stały nadzór daje mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa W międzyczasie zaś, by poznać dewizę miasta tego,

zielony rower greenway

Dęby prawem chronione Po lewej pozostaw stronie Lekarza __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ mĳając 11 Szukaj wód Drawy w lewo skręcając

Tam znajdziesz znaki dalej Cię wiodące I z górki przez park podążaj ku rzece Lecz nigdzie nie zbaczaj, bo bluszcz Cię oplecie

greenway naszyjnik północy

Data: Opracowanie: Magdalena Bącal, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Ewa Jakszuk, Jan Kalinowski, Władysław Kiryszewski, Wioletta Kowalewska, Grzegorz Kruczek, Małgorzata Lalewicz, Dagmara Lebiedź, Agnieszka Machna, Danuta Nitka, Urszula Sobczyk, Hanna Uwiałkowska, Ro-bert Zołynia Przygotowanie: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Fundacja Naszyjnik Północy

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

opiekun wyprawy: Fundacja „Naszyjnik Północy” www.naszyjnikpolnocy.pl

Skręć sobie w lewo I ruszaj do przodu kolego Jak miniesz miejsce gdzie złote dukaty ukryte skręć w lewo gdzie tajemnice są skryte Jak trafisz już na sam dół Nie bądź jak dawny wół Spacerkiem w lewo po bruku, Zrób około 500-set kroków po łuku W dali czerwienią się stare miejskie __ __ __ __ 12 Które już prawie osiem wieków znoszą tutejsze wichury __ __ __ __ ten w 1354 roku dostał prawa miejskie 3 I tamtejsze Debrzno przestało już być wiejskie

szlak odry

Krocz dalej wędrowcze odważnie Rozglądaj się wokół uważnie U stóp muru starego Czai się figura woja średniowiecznego Strzegł on bacznie tutejszej ludności Przed zbójami nie znającymi żadnej litości

podlaski szlak bociani

A droga biegnie dalej w przód Nie zważaj na przygody tród

Natrafisz na schody, które zanim w górę Cię powiodą Miałyby dla Ciebie opowieść niestarą, niemłodą Ruszaj więc schodami pod górę, odwagi Obraz Ci się wskaże godny Twej uwagi: Z lewej mury grube na półtora metra Z prawej stoi __ __ __ __ __ __ stara ale krzepka 2 Gdy broniła grodu, mocna bardzo była Dziś gdzieniegdzie cegły, swoje pogubiła Lecz władze zaradne, plan z nią wiążą taki Że chcą w niej pomieścić, Debrzna stare znaki Miejsce w którym stoisz… wiedz była tu brama Która się Złotowską od kierunku zwała __ __ __ __ __ __ __ __ tu z Polską długo graniczyli 13 Lecz sąsiedzi ze sobą nie najlepiej żyli W zachodni ciąg murów, który masz przed sobą Z góry oświetlonych __ __ __ __ __ __ __ i targanych pożogą 9 5 Był wtopiony kiedyś mały dom zakonny Co „jaskółczym gniazdem” nazwali potomni Za plecami mury mamy A po prawej w oddali iglicę pałacu dostrzegamy W ulicę Norberta skręcamy I brukiem podążamy

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Znajdź budynek zielony Za ulicą położony Kieruj się na karczmę małą Gdzie tutejsi mieszkańcy pizze zjadają

zielony rower greenway

czas przejścia: ok. 1 godzina.

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Gmina Debrzno położona jest na skraju pojezierza Krajeńskiego w woj. pomorskim. Dojedziesz tutaj drogą wojewódzką nr 184 z Piły do Człuchowa. Wyprawa rozpoczyna się w centrum miasta na parkingu przy Urzędzie Gminy – na Placu pocztowym.

jak szukać skarbu? Podczas Wyprawy będziesz poszukiwać ukrytych liter. Gdy zbierzesz wszystkie trzynaście ułożysz z nich hasło będące kluczem do skarbu. W księdze Wypraw możesz zrobić swój wpis. Pieczęć odbij na swojej karcie w „miejscu na skarb” jako dowód przejścia. Życzymy udanej Wyprawy!

itamy Cię wędrowcze drogi I zapraszamy do Debrzna w krzyżackie progi Porozglądaj się wokół __ __ __ __ __ __ __ 6 Zwiedzając dawny gród postępuj rozważnie

szlak odry

Tematyka: Wyprawa po Debrznie przeniesie Was w czasy średniowiecza, gdy miasto to było położone na rubieżach państwa krzyżackiego. Z tych czasów zachowały się m.in. fragmenty murów obronnych.

greenway naszyjnik północy

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „śladami krzy żaków w debrznie”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

st u )

Przed wiekami strażnicza „jedenastka” A obecnie pozostała tylko namiastka Okna małe, trzy poziomy I wróg zaraz przepędzony

Przy „czternastce” w prawo skręcić musisz Szczyty wieży __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ zaraz zobaczysz 8

Tak wędrując, patrz przed siebie Aż koguta znajdziesz na niebie Pomiędzy murami, pomiędzy domami Śmiało krocz mając dwa miecze przed oczami

Telefonem nigdzie nie dzwonimy i do przejścia szybko dążymy Oczy przetrzyj szybko, porozglądaj się wokół i pięknej niewiasty szukaj co ma pod sobą cokół

Są tam miecze przeogromne O historii więc Ci wspomnę Z tablicy __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ Zaczerpniesz wiedzy dodatkowej 1

W sercu rynku przysiądź sobie Chrząknĳ, westchnĳ i podrap się po głowie Na tablicach masz wiele wieści Bardzo bardzo mądrych treści Czytaj sobie informacji bez liku A dowiesz się o „Północy __ __ __ __ __ __ __ __ __ __” Cztery twarze obejrzymy 4 I na mury uderzymy Idąc prosto „ciut” świętości Po prawej stronie Kościół gości W nim ołtarze barokowe Bardzo piękne i stylowe Wejdź do środka przyklękając

O bitwie w 1461 roku pańskim I wygranej z __ __ __ __ __ __ __ krzyżackim 11 Wejdź na drogę asfaltową A za plecami zostaw tablicę marmurową Szlakiem Traugutta za „szóstką” podążając Kilkadziesiąt kroków odmierzając Dojdź do końca ulicy I kieruj się do białej __ __ __ __ __ 7

Piernik z kamionki, łakocie, lody Nie ma dla Józia żadnej przeszkody Marka Lokalna to ptasie mleczko Przyjdź do nas chłopcze i panieneczko Wianek debrzneński smaczny jest A gdy hasło odgadniesz to z pewnością go zjesz

greenway naszyjnik północy

Mur z czerwonego budulca cały Strzegą po prawej stronie, dwa białe grzywacze w naturze okazałe

zielony rower greenway

Stoi dzielnie i wytrwale Ku krzyżackiej __ __ __ __ __ __ 10 Oczy murów obserwują Przed najeźdźcą alarmują

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gdy dziewiętnaście kamieni wmurowanych zliczysz Zakręć w prawo i wejdź do kamienicy Pokonując stopni cztery Zjesz same słodkie desery

Data:

Znalazłszy wszystkie szukane litery Do skarbu zniknęły już bariery

HASŁO

Odnajdziesz strażnika co w cukierni pracuje On wskaże Ci skarb nad którym piecze sprawuje. Dzięki zabawie Debrzno zwiedziłeś Jego zabytki w swoim sercu ukryłeś Przyjdź tu znowu czy w lato czy w zimę A miłość do miasta Ci nigdy nie minie.

Opracowanie: Grażyna, Agnieszka, Alicja, Romuald, Bugusia, Beata, Kasia

szlak odry

I zadumie się oddając Nasyceni w pełni wiarą, w lewo, w lewo podążamy I na „wieżyczkę” w murach schowaną uważnie spoglądamy Co zębem czasu mocno nadgryziona I na wielu kamieniach postawiona

greenway naszyjnik północy

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Wzdłuż szlaku wodnego zlokalizowane są niewielkie przystanie, z miejscami na piknik oraz na rozbicie namiotu. Największymi atutami szlaku są liczne starorzecza, obszerne lasy łęgowe i grądowe oraz łąki zalewowe. Dużym atutem są ekomuzea i atrakcje turystyczne ukazujące dziedzictwo tych terenów oraz malownicze krajobrazy. Uruchomienie szlaku zainspirowało mieszkańców do podjęcia działań związanych z ekoturystyką, edukacją ekologiczną, społeczną ochroną przyrody i lokalnymi produktami.

szczecin zielona góra

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

zlak odry to ponad tysiąc kilometrowa oś rowerowa wzdłuż rzeki Odry oraz szlaków wodnych, tras pieszych i edukacyjnych, prowadzących przez najbardziej malownicze zakątki doliny rzecznej. Główną oś szlaku tworzy tzw. Rowerowy Szlak Odry, oznakowany i biegnący po obu stronach rzeki od Chałupek, przez Wrocław, aż do Kostrzynia. Wzdłuż trasy rowerowej, co kilkanaście kilometrów znajdują się tablice informacyjne i mapy pokazujące najciekawsze atrakcje turystyczne w okolicy, są również miejsca, w których można odpocząć. Przy trasie zlokalizowano też pola namiotowe.

szlak odry

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

nowa sól

greenway naszyjnik północy lubiąż

legnica

wrocław

koordynator szlaku:

Fundacja Partnerstwo Doliny Środkowej Odry ul. Wrocławska 41, 59-220 Legnica tel. (76) 723 81 21 e-mail: fundacjaodrzanska@o2.pl

www. szl akodr y.pl 68

www.szlakodry.pl 69

szlak odry

dziewin

podlaski szlak bociani

szlak odry

greenway naszyjnik północy

rudna

Gdy się plecami odwrócisz od zwierciadła wody, obierz na dębów linię kierunek nowy. Policz ile drzew wzdłuż niej widzisz: 2 aby sprawdzić czy widok ten jest prawdziwy.

czas przejścia: 1 godzina.

Podążaj w górę kamienną drogą, aż spotkasz strażnika Odry – Siwosza minę srogą od czasów, gdy słowiańskie plemiona tu zamieszkały i z połowów ryb się utrzymywały. To od niego tradycja ta swój początek wzięła, by Dziewin zdobiły drewniane dzieła. Na Siwosza plecy zerknĳ jeśli masz chęć, tam ukryty odnajdziesz numer 3 Idąc w górę traktem piaszczystym, odnajdziesz szlachcica z napojem złocistym. On świętując Cię przywita, gdyż nadchodzi 800-letnia Dziewina rocznica.

opiekun wyprawy: Gospodarstwo Agroturystyczne „Dziupla Asi”

Popatrz na niego odważnie – ile zmarszczek ma na czole, kto zgadnie? A teraz obróć się, na dół i w górę podążaj – gdzie wieża kościoła w niebo się wdrąża.

we współpracy z:

Fundacją Ekologiczną „Zielona Akcja” www.ZielonaAkcja.pl

Frasobliwy Pan tam już czeka, byś policzył literki w pierwszym rzędzie z daleka. Miń trzy owce po lewej i wypatruj z prawej proroka, który kamienne – choć z drewna, tablice dzierży na wysokość oka

mapa okolicy

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Legenda rzecze o Wielkim Napoleonie, który miał zostawić skarby w zimnych wodach toni. Spójrz raz jeszcze na drzewa, które minąłeś, by spisać ilość liter w ich nazwie, jak przystoi: _ _ _ _ _ _ = 1

zielony rower greenway

gdzie to jest? Dziewin to wieś położona na Szlaku Odry, otoczona niezwykle cennymi przyrodniczo lasami łęgowymi. Stara osada rybacka słynie z renesansowego dworku oraz wyjątkowej gościnności mieszkańców, którzy rok rocznie organizują plenery malarsko rzeźbiarskie dla artystów z całej Polski. Miejscowość szczyci się jedną z nielicznych na Dolnym Śląsku Galerią Wiejską. Dojechać tu możesz drogą nr 372 ze Ścinawy do Prochowic, 4 km za miastem, gdy ujrzysz rzeźbę rybaka, skręć w lewo do Dziewina. Przejedz całą wieś, aż na sam dół do starorzecza. Tu możesz zaparkować samochód. Zbliż się do wody i rozpocznij tu swe przygody!

jak szukać skarbu? Podczas wędrówki będziecie poszukiwać ukrytych liczb oraz odgadywać nazwy roślin. Ścieżka prowadzi częściowo po gruntowej nawierzchni, ale w większości po chodniku i starej drodze z kocich łbów. Jeśli będziesz uważny to na pewno znajdziesz SKARB. Życzymy udanej Wyprawy!

greenway naszyjnik północy

tematyka: Wyprawa w Dziewinie, ukaże Wam piękno przyrody, krajobrazu i bogatą historię tego miejsca. Zapoznacie się z kulturalnym dorobkiem i pasją mieszkańców wsi.

wa wysokie drzewa niech przyciągną Cię, byś przekroczył ich bramę i ku wodzie zbliżył się. Starorzecze Odry przed sobą widzisz, której biegu zmienność może każdego zadziwić.

szlak odry

quest „rze źbiony dziewin”

szlak odry

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Trudne zadanie rozpocząć już czas, by dotrzeć do skarbu, a nie w las! Przed sobą lipy miej cień i pomnożyć cyfry trzecią z czwartą

chciej =

Suma to ilość kroków, które do przodu przejdziesz, Zanim do następnej rachuby podejdziesz. Obróć się w lewo ostrożnie, by wykonać kolejną z mnożni: dziewiątą z szóstą mnóż =

Ostatnią cyfrę zapamiętaj dokładnie: 8 i podążaj wzdłuż ścian przykładnie Teraz na lewo przejść musisz, gdzie kamienny mur niknie w ścieżki głuszy.

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

45 kroków wzdłuż niego zrób, tam ujrzysz białej topoli cud. Idąc dalej traktem głównym, mur wypełni cegieł szpaler równy.

zielony rower greenway

Jesteś gotowy już? Wynik powie Ci ile kroków na północ stawić trzeba, by znów odwrócić się tyłem i na południe według ósmej cyfry przebieżać. Sprawdź pierwszą cyfrę i pójdź tyle kroków w przód, ale pamiętaj – dokładnie na wschód! Uważnym bardzo teraz być należy, gdyż skarb szukany bardzo blisko Ciebie leży!

Doprowadzi Cię pod administratora domek Otulony w puchaty winobluszczu sweterek. Mur za domem łukiem wiedzie, aż do sekretnego ogrodu Cię powiedzie.

Przeznaczenia swego nie oszukasz pozwól drodze poprowadzić Cię do symbolu osady rybackiej tej

greenway naszyjnik północy

Zapraszamy do odwiedzenia Dziupli Asi po drugiej stronie drogi! Niech tam odpoczną twe zmęczone nogi. Zapamiętaj nazwę tej wsi, bo zechcesz niebawem wrócić tu by następny odbyć Quest!

Przed wiekami władali dworkiem możni hrabianie, dziś Polski symbol ma tu swoje mieszkanie.

st u )

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Gdy zliczysz sumę wszystkich przykazań 6 do skarbu się zbliżysz jak los wskazał. Kilka kroków dalej jego wzroku nie unikaj, gdy odkryjesz bramę strażnika, 7 którą minąć należy i jeszcze parę stóp przebieżyć. Po prawej stronie na stodoły szczycie jest data, kiedy rozpoczęła ona swoje życie.

szlak odry

Data: szlak odry

A teraz cofnĳ się i dumną pozę przyjm, Wchodząc na drogę z kamieni i zieleni i śmiało krocz Na wprost, za drogą, szeroki widok wielu skusi – to łąk bogactwo, gdzie Odra wody wiosennie wylewać musi. Stąd niech Cię nogi w podróż powrotną zanieść chcą do centrum wioski - tam skarb ktoś ukrył, choć nie Napoleon. Gdy lipę po lewej przy trzech rzeźbach będziesz miał stań i pomnĳ liczby, których w wyprawie zebrałeś na schwał.

Opracowanie: Agata Chwiszczuk, Marta Kamińska, Marta Jemontt-Skotis, Krzysztof Szustka Konsultacje merytoryczne: Steven Glazer

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

opiekun wyprawy: Muzeum Miejskie w Nowej Soli www.muzeum.nowasol.net

W lewo, w prawo spoglądamy I przez skrzyżowanie prosto podążamy Wchodzimy „pod strzechę” tam, gdzie upominki Idealne dla całej rodzinki

Promenadą wciąż zmierzamy Do pagórka docieramy Wciąż „harcerski” lecz już nowy Bo ma __ __ __ __ __ widokowy 2 Okrąż go w lewo tuż pod drzewami Niech latarnie będą twymi drogowskazami

W tym starym spichlerzu o zgodę pytamy I „na górę” się wspinamy Stoi tu dźwig na wielkiej ławie Którym do góry wciągali na raz tonę soli prawie

Dojdź do placu i obróć się w prawo Zobaczysz budynek wyglądający słabo W czasach swej świetności był on magazynem solnych rozmaitości

Nowosolski __ __ __ __ __ __ __ __ __ zostaw już za sobą 8 5 I ruszaj dalej nadodrzańską drogą Dojdź do końca ulicy I kieruj się do swojej lewicy

Stań twarzą do __ __ __ __ __ __ __ __ solnego 4 Skieruj się w lewo od numeru pierwszego Idź “kostką” koło budynku wiekowego Aż do pomnika __ __ __ __ __ __ kamiennego 3 Gwarno tu było przed wiekami Miejsce spotkań żeglarzy z rybakami Obie profesje często tu bywały Z darów Odry się bowiem utrzymywały

Na przeciw stoczni siadamy I odpoczywamy Kierujemy wzrok na lasy Tam kolejna część tej trasy

mapa okolicy

W cieniu stoi promenady Ten jegomość całkiem blady Jest on dzielny, jest on silny I postument ma stabilny Ciągle działa niestrudzenie By ratować swoje plemię

Stań tyłem do byłej restauracji pod gwiazda złotą I na wprost do kościoła św. Michała kieruj się piechotą Przy pomniku św. Jana klęknĳ na __ __ __ __ __ __ 9 6 Bo to hołd dla byłego placu św. Floriana Gdy starosta solny kościół ufundował Żaden warzelnik pracy nie żałował

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Nowe osiedle wkrótce postawili Także wielką fabrykę nici otworzyli Nitka niezbędna do worków tworzenia Wnet się przydała do soli wożenia

Wzdłuż kanału gnamy i w stronę żurawi podążamy Most zwodzony – prawie jedyny w Europie mĳamy Na rowery uważamy

szlak odry podlaski szlak bociani

Tutaj, lat trzysta temu Przybyli bracia do swego eremu W swojej modlitwie i pracowitości Przydali miastu wielu obfitości

zielony rower greenway

czas przejścia: ok. 1 godzina.

Jak stoczniowcy w Gdańsku, stoczniowcy w Gdyni My się swoich stoczni także nie wstydzimy Jak przed wiekami wciąż barki budują Do konstrukcji, których stali nie żałują

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Nowa Sól leży w południowej części woj. lubuskiego, nad rzeką Odrą, ok. 25 km na południe od Zielonej Góry. Wyprawę należy zacząć obok Muzeum Miejskiego przy ul. Muzealnej 20 w Nowej Soli.

jak szukać skarbu? Podczas wędrówki będziesz poszukiwać ukrytych liter. Trasa Wyprawy w większości prowadzi po chodnikach no-wosolskich. Postaraj się dostosować swój strój na miarę takiej wyprawy. Kiedy znajdziesz Skrzynię Skarbów w środku będzie Księga Wypraw, w której możesz zrobić swój wpis, a pieczęć odbij na swojej karcie w „Miejscu na skarb” jako dowód przejścia.

a nami Muzeum, idziemy prosto Ulicą wąską, czujemy się bosko Ulica Wróblewskiego Potrzeba nam tego

szlak odry

tematyka: Wyprawa „Szlakiem solnym po Nowej Soli”, powiedzie was po uliczkach miasta Nowa Sól prezentując interesują-cą historię tego miejsca związaną z solą.

szlak odry

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „szlakiem solnym po nowej soli”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Odnajdź „strażnika”, co w Muzeum pracuje On da Ci „klucz” nad którym piecze sprawuje Jednak najpierw zdradź mu szczerze Co odgadłeś – litera po literze

Idąc przed siebie w zachodu stronę Dojdziesz do miejsca, gdzie dawniej towary były wyłożone Gdy plac się skończy przejdziesz przez ulicę Tam napotkasz banku kamienicę

zielony rower greenway

st u )

Zostaw w księdze po sobie ślad Bo to pamiątka na wiele lat Czyś Ty miejscowy czy gościem wśród nas Pamięć o Tobie przetrwa przez czas

Gdzie dziś miejsce dla zarobku Twego Dawniej odpoczynek dla __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ znużonego 7 Zajazdem Pocztowym zwano ten budynek Dla ludzi i koni miły odpoczynek

greenway naszyjnik północy

Przechodząc obok wejścia domu bankowego Rzuć okiem na pierwszy herb miasta zwiedzanego Dalej nad Tobą __ __ __ __ __ góruje 1 Historii Urzędu Solnego wtóruje

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q M ie

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Znajdziesz tu eksponaty z czasu minionego Jesteś prawie u celu, więc sięgnĳ po niego Dobierz litery, hasło z nich powstanie Przeczytaj je razem – masz już rozwiązanie

Świątynia dumą osady się stała I chlubą Nowej Soli do dziś pozostała Mĳając krzyż i bliźniacze drzewo Skieruj się na lewo, przez pasy w kierunku mostu zwodzonego Idź wzdłuż muru długiego Skręć w prawo, na ulicę kompozytora wielkiego

szlak odry

Data:

szlak odry

Trzymając się kierunku zachodniego Dojdź do budynku poczty współczesnego Za chwilę miniesz balkonów kamienicę Następnie skręcisz przez swoją lewicę W uliczkę tę podążaj śmiało Masz za sobą drogę prawie już całą Kolejny „dom bankowy” miniesz po prawicy Lecz otwórz wrota następnej kamienicy

Opracowanie: Uczniowie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 “Elektryk” w Nowej Soli, OSZ Palmnicken z Furstenwalde oraz pracownicy Muzeum Miejskiego w Nowej Soli w ramach projektu „Środek Odry – polsko-niemiecka młodzieżowa wyprawa odkrywców” w dniach 26 - 27 05. 2009 r. Koordynator Programu Wyprawy Odkrywców: Krzysztof Szustka – Fundacja Ekologiczna „Zielona Akcja”, ul. Wrocławska 41, 59-220 Legnica, www.ZielonaAkcja.pl, tel. 076 723 81 01

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

opiekun wyprawy: Towarzystwo Przyjaciół Rudnej www.tprudnej.free.ngo.pl we współpracy z:

podlaski szlak bociani

szlak odry

Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Rudnej www.zsrrudna.edu.pl

Początek wyprawy – przystanek autobusowy naprzeciw ratusza. Podczas wędrówki Twoim zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. czas przejścia: 1 godzina.

Na rudnowskim rynku okazały ratusz się wznosi I swoim widokiem mieszkańcom chlubę przynosi Został on dopiero w roku 1773 wybudowany Przez Fryderyka II – króla pruskiego ufundowany Gdy piękno __ __ __ __ __ __ __ docenić już zdołasz, 10 Rozejrzyj się teraz uważnie dookoła Zauważ różnorodność okalających rynek __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 5 oraz wychodzących z niego ulic i uliczek By poznać Rudnej historię i tajemnice, Idź w prawo, przy banku skręć w lewo przez ulicę Zobaczysz przed sobą bardzo duże drzewo, a w jego koronie kościoła wieżę dostrzeżesz

Jeśli spojrzysz przez lewe ramię, Oczami wyobraźni wymaluj sobie bramę, która Głogowską zwana była, bo do grodu Głogowa traktem prowadziła. Zatrzymaj się koniecznie, Wędrowcze! Wzrok skieruj wysoko ku górze, Gdzie wieża z zegarami, Schowana jest w pierzastej __ __ __ __ __ __ __ 12 Policz, ile jest tarcz zegarowych, które od wieków wskazują czas miejscowym To ważne dla historii tego miasta I dla odgadnięcia naszego hasła Kościół ma __ __ __ __, a nie cztery zegary 9 I tak w ogóle jest on bardzo stary To największy i najstarszy zabytek w gminie, który z burzliwej swej historii słynie Jest on również z tego względu sławny, Był katolicki, ewangelicki, a dziś prawosławny! Wiele wybitnych postaci tu pochowano, A tablice nagrobne w __ __ __ __ __ __ wmurowano 13 Poza tym jest jeszcze jedna Informacja ludności mało znana, Ten kościół to miejsce chrztu Poety śląskiego Johanna Heermanna A teraz skręć w lewą stronę, gdzie rośnie drzewo nisko pochylone Idź dróżką tam, gdzie cisza panuje, I widok starej płatkarni dominuje Wysoki komin nad ruinami tu góruje, Ale się nie bój, on już od dawna nie truje. To pozostałość po wielkim i znanym zakładzie, Teraz jego zdewastowany widok wszystkim wadzi

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

zielony rower greenway

gdzie to jest? Rudna to najmniej zaludniona gmina powiatu lubińskiego należącego do województwa dolnośląskiego. Miejscowość Rudna jest położona w dolinie, a jej najbliższymi sąsiadami są miasta Lubin, Głogów i Ścinawa. W średniowieczu odbywały się tu jedne z największych targów bydła.

jak dojechać? Z krajowej trasy Wrocław – Zielona Góra należy w Lubinie skręcić w prawo na drogę krajową 292. Na piętnastym kilometrze znajduje się Rudna. Możliwy jest też dojazd z Polkowic (15km) oraz z Głogowa (26 km). Oprócz sprawnej komunikacji busowej Rudna ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę kolejową.

Idź do przodu powolnym krokiem, By budynek przed sobą objąć wzrokiem Za czasów niemieckich, nie wiem, czy wiesz? Mieścił się w nim hotel „Pod Złotym Lwem”!

greenway naszyjnik północy

tematyka: Wyprawa po skarb w Rudnej pokaże bogatą historię tej miejscowości, która niestety utraciła prawa miejskie w 1945 roku. Zachowane zabytki pozwolą wyobraźni stworzyć obraz barwnej historii tego miejsca.

anim wzrok skierujesz na ratusza budynek Poznaj Rudnej dzieje – zatrzymaj się na chwilę! Przed około siedmiuset __ __ __ __ gród tu zbudowano 15 I na przestrzeni wieków różne mu nazwy dawano

szlak odry

quest „ulicami historycznej rudnej”

szlak odry

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy

poszukiwanie skarbów na greenways

Po prawej ciekawe bramy, zwróć na nie uwagę I sędziwy wiek ich weź też pod rozwagę Tutaj z ulicą Wesołą już pożegnaj się, Bo do dalszej wędrówki inna droga woła Cię.

Idź prosto pod znak zakazu wjazdu, Tam w prawo wzdłuż rzeki Rudnej skręć, Aż dojdziesz do akwenu wodnego, Gdzie każda młoda para robi sesję zdjęć

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

st u )

Do ronda zbliżając się, W lewą stronę skieruj oczy swe Tam jest piękna aleja lipowa A na niej kostka granitowa

zielony rower greenway

To po dużym stawie pałacowym pozostałość, w którym niegdyś ryby hodowano. Teraz skręć w lewo, z czerwonej dróżki w białą, I przed siebie zmierzaj śmiało Między mostkiem a wierzbą przejdź, Wzdłuż stawu w prawo skręć, Przy tabliczce koło „peryskopów” się zatrzymaj I głębokość __ __ __ __ __ __ __ __ __ wodnego odczytaj. 6

Zaraz obok stoi __ __ __ __ __ __, 3 co swym dzwonkiem młodzież woła I już z rondem się żegnamy – na prawo się teraz udamy

Następnie do budynku szybko wejdź, Bo do __ __ __ __ __ __ __ Kultury zew skarbu woła 11 Cię!

Za Twoimi plecami była brama mała, która się Ścinawską od kierunku zwała Mĳając cmentarz, policję i domów progi, Dojdziesz do świętego budynku na rozwidleniu drogi

Z liter odgadniętych imię patronki miasta odczytaj:

Kościół, przed którym stoisz, katolikom służy, Ponad 150 lat, a nawet nieco dłużej Przed nim były tu Wójtówka i ratusz drewniany A teraz przed Tobą – murowane ściany Spójrz w lewo – tam kolor orange na domach dominuje, a na końcu Cichej dostojny młyn się prezentuje Wpływająca w niego woda koło młyńskie poruszała, a potem czyjaś matka chleb z __ __ __ __ wypiekała 7 Stanowczo idź, przed siebie prosto! Przy młynie skręć w prawo, ale ostro! Stań twarzą do budynku, co nazwę zawiera, „Dolnośląska __ __ __ __ __ __ Dróg i Kolei” 2

Polkowicką skręć w lewo, idź ku bramie czerwonej Tablicą pamiątkową od niedawna ozdobionej. Odczytaj cytat kardynała __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 1 i nad krótkością żywota zadumaj się, Kolego Odważ się! przez dostojną bramę przejdź I do parku – ongiś ewangelickiego cmentarza – wejdź Brukowaną alejką śmiało idź przed siebie, Aż asfaltowa droga napotka Ciebie Tu skręć w lewo, a gdy zza zakrętu wychyniesz, Przed sobą ujrzysz dachy i dwie wieże – to Rudnej rynek Idź dalej, przed czerwonym garażem skręć w prawo I polną dróżką kontynuuj wędrówkę swą żwawo

I HASŁEM TYM PRZY BUFECIE O SKARB SWÓJ ZAPYTAJ!

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Po lewej miniesz tereny zakładu komunalnego, gdzie niegdyś stały mury pałacu wielkiego Dziś nie pozostał po nim żaden __ __ __ __ Choć stał on tutaj przez kilkaset lat 8

Data:

15 Opracowanie: Danuta Adamska, Beata Musiatowicz, Anna Chojnacka, Marcin Dyrda, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Anna Glinkowska, Ewa Janiszewska, Kamila Jeziorowska, Alfred Ogorzelec, Kazimiera Pawlik, Krzysztof Piech, Maria Rębilas, Katarzyna Sobótka, Barbara Wilczura, Małgorzata Dańczak Ryciny: Ewelina Birut

greenway naszyjnik północy

Stojąc tyłem do zbiorników Panoramę Rudnej masz jak na dłoni Dwie wieże kościelne – smukłe i dostojne, Ich widoku nic Ci nie przysłoni

Idąc przed siebie ulicą Wesołą, Zobaczysz dwa jednakowe znaki A przy tym bacz uważnie na auta, by uniknąć niepotrzebnej draki!

szlak odry

Dochodząc do Krochmalnej w prawo skręć, Gdzie są silosy, ale nie pięć! Po lewej zbiorników na zboże jest __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 14 4 Policz dobrze, bo musisz zgadnąć dwie litery w haśle

szlak odry

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

Na końcu brukowanej kocimi łbami drogi, Jak zawsze uważaj, by nie złamać nogi. Przed Tobą dwie piękne starych drzew aleje, Szumiąc opowiedzą Ci Lubiąża dzieje. Tu po prawej, gdzie narożny zegar __ __ __ __ __ __ __ __ __ 1 Trud urzędników odmierzał odwieczny W grubych murach leciwej kancelarii klasztornej Cystersi rozważali zagadnienia gospodarki rolnej

opiekun wyprawy: Stowarzyszenie Lubiąż www.lubiaz.pl

Ich imiona w kamieniu wyryte odczytaj __ __ __ __ __ __ __ i Benedykt, kim byli – doczytaj 10 W 1163 roku zakon cysterski tu założyli, Ci, co ich spadkobiercami w wierze się mienili. Spójrz, ten obiekt głęboka fosa otaczała I do napaści wszystkich chętnych zniechęcała Ongiś zwodzony, dziś kamienny most tu stoi I zaprasza do zwiedzania klasztoru podwoi. Wejdź szeroką bramą między trzema kolumnami, Skieruj wzrok do nieba i zobacz, co masz przed oczami Ten fresk na uwagę zasługuje, Co na kolebkowym sklepieniu się znajduje.

mapa okolicy

Opuszczając bramę wychodzisz na przestrzeń otwartą I teraz widzisz, co naprawdę zwiedzić tu warto. Z lewej w głębi – potężny budynek klasztoru opactwa, Z prawej – dawny szpital cysterskiego bractwa.

Przed Tobą na wprost kolumna w XVII w. postawiona U jej podstawy ujrzysz św. Annę i Elżbietę, Mojżesza i Aarona. Nad nimi Najświętsza Maria Panna króluje, Swemu dzieciątku Plac Klasztorny pokazuje. Popatrz za kolumnę – tam dostojny rośnie platan, Jedyny zrzuca korę – z innymi drzewami się nie brata. A w alei po prawej, drzewa jak wieżowce botanik Ci powie, że to __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 4 Idąc aleją z prawej strony Maryjnej figury Spoglądając w bok, stare ujrzysz mury. Ten budynek wozownią się nazywa, Do niego ciekawość teraz nas wzywa.

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Naprzeciw bramy __ __ __ __ __ __ __ Cysterska, 7 Dziś zawiązuje się tu więź braterska. Dawniej zupełnie inną funkcję pełniła, Albowiem Cystersom za stodołę służyła.

zielony rower greenway

Dwaj kamienni strażnicy stoją tu od wieków, Abyś zechciał w te mury wejść współczesny człowieku. Jeden z nich krzyż trzyma, drugi na księgę wskazuje Pomyśl, co to symbolizuje?

czas przejścia: 25 – 30 minut.

szlak odry podlaski szlak bociani

greenway naszyjnik północy

gdzie to jest? Lubiąż leży na Dolnym Śląsku w gminie Wołów.

jak dojechać? Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 338 prowadząca z drogi krajowej nr 94 Wrocław - Legnica do Wińska droga krajowa nr 36. Start wędrówki na moście obok parkingu przed budynkiem bramnym klasztoru.

Idąc dalej wzdłuż muru, gdy dojdziesz od bramy otwartej Wyobraź sobie dawne ogrody zachodu ongiś warte. Tutaj braciszkowie zakonni mnóstwo czasu spędzali I nie tylko na swoje potrzeby grządki uprawiali.

szlak odry

tematyka: Wędrówka po zespole klasztornym Cystersów w Lubiążu pozwoli Ci lepiej poznać dzieje tego monumentalnego założenia barokowego z lat 1649-1739 – jednego z największych i najcenniejszych w Europie.

anim otworzą się przed Tobą bramy wierzeje, Poznasz zdobywco w skrócie Lubiąża dzieje. Dziś niewielka miejscowość niegdyś miastem była! Jej piękna okolica cystersów urokiem zwabiła

szlak odry

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „w cieniu klasztornych wie ż ”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Odwróć się na chwilę a przed Twymi oczy Najdłuższa fasada Europy się roztoczy Ma aż 223 metry długości A zbudowali ją niegdyś ludzie prości

st u )

Do dróg skrzyżowania docieraj, skąd widok na kościół się otwiera Zauważ gotyckie okna strzeliste A na wieżach barokowe hełmy przysadziste

zielony rower greenway

Skręć w lewo w drogę brukowaną kostką I idź dalej wzdłuż muru cały czas prosto. Z klasztoru 600 okien na Ciebie spogląda, Czy na pewno policzyć je chce ten, kto je ogląda? Wszędzie czysto i porządek, A na oknach kratek rządek, Na ich środku kuty kwiat się wĳe, Czy to tulipany, czy też to lilĳe? Tu gdzie są fasady końce, Skręcaj w lewo – w górze słońce Tam w oddali rzeki __ __ __ __ wody, 9 A po lewej stronie – boczne schody,

Chcesz iść dalej, to spójrz w górę – tam figurka z dzieckiem w murze. Ono z palcem skierowanym, Tam gdzie ścieżkę dalszą mamy. Z prawej strony znajduje się __ __ __ __ __ rzeźnicza, 11 Lecz ona kierunek wędrówki ogranicza. Idź więc dalej za dziecięcym wskazaniem Po prawej stronie mĳając browar i piekarnię.

To nimi wymykał się opat, Gdy w niełaskę popadł. Być może także mnisi Do karczmy chyłkiem, cisi… Po lewej stronie okna refektarza - sali pięknie odnowionej – tu mnisi jadali. Gdy wyruszysz dalej, tuż za rogiem mury, Popatrz – zamurowane okna mają u góry

Zlicz posagi w terenie widoczne właśnie I literę „T” w to miejsce wpisz w haśle W ogrodzie opatów one niegdyś stały, Dawniej kamienną fontannę otaczały

Mury bronią dostępu, dają efekt spory Podpierają je masywne, wysokie przypory, Policz – jest ich __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __, 3 Do celu jeszcze tylko minut kilkanaście.

Dochodząc do fasady kościelne ujrzysz wieże Pod nimi trzywyrazowy napis na murze. Druga litera trzeciego wyrazu, Będzie drugim elementem hasła od razu: _ 2

A w ogrodach po prawicy, pracowali ogrodnicy. Skręć tam, gdzie cis i kasztany I przejdź śmiało otwór bramy. Tuż za bramą kiedyś była stodoła Teraz jadło jest na stołach. Idź tam swoje hasło podać, By skarb do kolekcji dodać.

Data:

szlak odry

greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

To Cystersów jest dewiza Módl się, gdy na to pora I pracuj – lenistwo miej w ryzach

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Idąc dalej, gdzie wiedzie ścieżka długa, Ujrzysz cień rzucany przez kościół św. Jakuba. W __ __ __ __ __ __ __ __ __ stylu zbudowany, 8 Podczas wojny mocno zrujnowany.

Wzdłuż murów podążaj krok w krok. Gdzie przypór największe ilości, Tu „Oblężenie __ __ __ __ __ __ __ __ __” co rok 6 Przyciąga rzesze gości.

greenway naszyjnik północy

Nad wejściem do kościoła stoją trzy figury, Popatrz na ich twarze i nie bądź ponury. Skieruj się teraz, gdzie niewiasty sięga wzrok, I śmiało w dół kamiennej drogi zrób krok.

szlak odry

Opracowanie: Danuta Adamska, Anita Augustynowicz, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Dorota Nowicka, Aleksandra Pacułt, Zbigniew Posacki, Bogdan Skwirtniański, Lidia Skwirtniańska, Robert Skwirtniański, Lucyna Tumiłowicz, Krzysztof Wapiński Ryciny i mapa: Elżbieta Tyszko, Zbigniew Posacki

podlaski szlak bociani

Obok wozowni była stadnina Koni już tu nie ma – została równina Po wojnie budynki szybko rozebrano Rzekomo na odbudowę stolicy cegły zabrano.

zielony rower greenway

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

poszukiwanie skarbów na greenways

Główni użytkownicy szlaku to rowerzyści. W wielu punktach na szlaku można jednak wypożyczyć kajaki, popływać tradycyjną łodzią „pychówką”, pojeździć konno, czy udać się na pieszą wędrówkę.

suwałki

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

stańczyki

augustów zielony rower greenway

Już dzisiaj zapraszamy wszystkich rowerzystów, którzy – spragnieni piękna krajobrazów i kontaktu z gościnnymi, otwartymi ludźmi – pragną aktywnie odpocząć z dala od zgiełku wielkich miast. Tylko tutaj turysta najlepiej pozna życie i zwyczaje bociana białego, utrwalonego w świadomości turystów z kraju i z zagranicy jako najbardziej charakterystyczny element polskiego krajobrazu.

podlaski szlak bociani

greenway naszyjnik północy

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

odlaski szlak bociani łączy ze sobą cztery parki narodowe: Białowieski, Narwiański, Biebrzański i Wigierski. Swoją unikalność zawdzięcza występowaniu wielu skupisk bocianów gniazdujących w dolinie Narwi i Biebrzy. Dlaczego bociany właśnie te miejsca lubią najbardziej, dlaczego tu wracają? Odpowiedź jest prosta. Cisza, spokój, bogactwo pożywienia wynikające z warunków naturalnych, pobliża rzek, łąk i mokradeł, powodują, że ptaki te czują się tu wyśmienicie i pojawiają się co rok.

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

tykocin

szlak odry

koordynator szlaku:

Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna ul. Malmeda 6, 15-440 Białystok tel. (85) 653 77 97 e-mail: podlaskieit@podlaskieit.pl

www. podl aski ei t .pl 86

białowieża

www.podlaskieit.pl 87

podlaski szlak bociani

szlak odry

białystok

Na tablicy licz litery od góry i z lewa Odlicz jedenastą – znajdziesz to, co trzeba Wpisz do hasła coś odnalazł na dziewiąte miejsce Zasalutuj przed strzelcami, hołd im złóż w podzięce Teraz rusz się na Browarną, masz przed sobą drogę marną Skrywa ona tajemnice – po browarach tu piwnice Ścięty winkiel – startu miara, po trzydziestu krokach wara Spojrzyj w prawo, a w oddali czerwień cegły się rozpali To nizinny zamek stoi wśród rozlewisk Narwi Zygmunt August tutaj niegdyś chował swoje skarby Potem Szwedzi i Polacy długo tu walczyli, Aż w ostatnim starciu zamek wysadzili Starą drogą, którą idziesz, od wieków królowie Zdążali na zamek, co jest znów w budowie Prace te zainspirował pewien pan z Białegostoku, Który dobro tego zamku zawsze miał na oku Idź do mostku na Motławie, tam po stronie prawej, Nic nie znajdzie Twoje oko, nawet bardzo sprawne Dawniej tutaj __ __ __ __ __ __ mykwą zwana stała, 4 Gdzie żydowska gmina przed szabatem się kąpała Pójdźmy dalej, w lewo baczysz, jeśliś bystry, to zobaczysz Między domy „ułka” mała, ludzi na skrót prowadzała Idź nią, a wnet dojdziesz do drugiej ulicy, Z której się ucieszą wszyscy Piłsudczycy Idź na wprost tam, gdzie gmach biały Władze kahału tu urzędowały

mapa okolicy

Synagoga w XVII wieku powstała I szczęśliwie do naszych czasów przetrwała Ludność żydowska z innymi nacjami współegzystowała Aż przez nazistów w 1941 zgładzoną została W górze na baszcie chorągiewkę znajdziesz, Na niej datę budowy świątyni odnajdziesz Zsumuj dwie pierwsze cyferki w tej dacie, A literę trzecią w haśle już masz, bracie! Idź, gdzie kamienny murek się kładzie, Po prawej „koza” w jidysz przekładzie Dom talmudyczny - religii szkoła Lecz wiedzę całą, któż posiąść zdoła! To stara szkoła, dziś restauracja W podziemiach jada przyjezdna nacja Idźcie wzdłuż murku do jego końca I skręćcie tam, gdzie jest wschód słońca Niech Cię prowadzi trakt __ __ __ __ __ __ __ __ __ Inaczej „kocimi łbami” zwany 13 Przy końskim targu Kaczy Rów płynie Od jego nazwy dzielnica słynie Gdzie stary rynek, kupcy handlowali I między sobą plotki wymieniali Idź rynkiem pieszo – nie ma tutaj szyn, Od ulicy Złotej kierunek na __ __ __ __ __ __ __ 12 Idąc ulicą z kruszcu najdroższego, Nie zapomnĳ dostrzec domu drewnianego. Wiele ich tu jeszcze, szyby w słońcu świecą, Zobacz też po prawej na mapie co nie co

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Spójrz na jego srogie lico i na prawo skieruj oczy, Aby ujrzeć miejskie dworki w całej swojej mocy Siedemdziesiąt, nawet więcej – karczem tutaj stało Idź na zachód, znajdziesz kamień – liter tu niemało

zielony rower greenway

Co drugi mieszkaniec w piątkowy wieczór W kierunku tego budynku kroczył Modlił się tutaj do swojego Boga Czy znasz tą budowlę? To jest __ __ __ __ __ __ __ __ 8 Jeśli nazwy nie znasz, to z czarnej tablicy Możesz ją odczytać, po wejścia prawicy Dziś jest tu muzeum i turystów wielu Co mieszkają w Polsce oraz w Izraelu.

greenway naszyjnik północy

jak dojechać? Samochodem: Tykocin leży 8 km od Jeżewa Starego na trasie Warszawa – Białystok. Autobusem PKS z Białegostoku: od dworca (Stary Rynek) ul. Złotą do Pl. Czarnieckiego. Początek wielkiej przygody pod buławą Hetmana opiekun wyprawy: Narwiańskie Stowarzyszenie Krajoznawcze Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna www.podlaskieit.pl

szlak odry podlaski szlak bociani

Podczas wędrówki Waszym zadaniem jest ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter.

ak Czarniecki do Poznania wracał się przez morze, Tak Tykocin, piękne miasto, stało w jego dworze W dłoniach szabla i buława, żupan ma zapięty, Ale przyjrzyj się dokładnie – __ __ __ __ __ __ __ guz ucięty 14

szlak odry

tematyka: Wyprawa po skarb w Tykocinie umożliwi Wam odkrycie bogatej historii miasta położonego wśród pięknej przyrody, na pograniczu Korony i Litwy. Miasto liczy prawie 600 lat i znajdowało się na ważnych szlakach handlowych: wodnym i drogowym. W potężnym murowanym zamku przebywali polscy królowie. Na trzech rynkach rozbrzmiewał wielojęzyczny gwar handlujących.

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways

quest „tykoci ńska mozaika”

greenway naszyjnik północy

zielony rower greenway

poszukiwanie skarbów na greenways

Z prawej strony TDK swą siedzibę mieści, Promując kulturę oraz inne treści Lecz pierwotnie obiekt miał inne znaczenie - Tu mieszkał ekonom, na port miał baczenie

By odnaleźć cenną skrzynkę, Która pieczęć w sobie ma Na dziedzińcu wytęż główkę I rozejrzyj się raz-dwa!

Wracając do centrum Poświętną drogą Ujrzysz __ __ __ __ __, za nią wieżę widokową 10 Wiosną, gdy ptaki tędy przelatują, __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 5 z lornetkami teren okupują

Wejdź do restauracji, zapytaj karczmarza On wszystkich wędrowców szacunkiem poważa Wysiłku już kres, nagroda tu czeka Skarb, wytchnienie i strawa dla ciekawego człowieka.

ue j s c e n a s ka r b ( p ie c z ą t k ę q e i M

Przed nami kościół otwiera swe ramiona, Niczym sieć rybacka na Narew rzucona Podążaj ku niemu, a już za pół chwili, Czterej ewangeliści będą Tobie mili

Na tablicach masz wiele treści A jedna z nich informacje dla Ciebie mieści: „Ten symbol święty, ten nasz orzeł biały Nie do służalstwa stworzony, lecz do __ __ __ __ __ __” 11 W Tykocinie narodowości niegdyś wiele było Do czasów współczesnych dużo się zmieniło Plac wokół Orła to był ruski rynek Obok cerkiew stała, najwyższy przy placu budynek

Gdy już hasło znasz, To na dziedziniec Alumnatu marsz! Kiedyś rycerze – weterani tu mieszkali I do kresu swego życia dni odmierzali

szlak odry

Kierując się w lewo wzdłuż muru kamiennego Krocz dalej, aż dojdziesz do Orła Białego. Na zamku __ __ __ __ __ __ II Mocny order ustanowił, 6 Który do dzisiaj piersi patriotów zdobi

greenway naszyjnik północy

A TERAZ LITERY HASŁA UZUPEŁNIJ BY ODKRYCIEM SKARBU CIESZYĆ SIĘ W PEŁNI.

Stojąc na dziedzińcu patrzysz na dwie wieże Na jednej z nich __ __ __ __ __ czas odmierza 1 Z prawej strony furta do wyjścia prowadzi Ukazując ulicę w jej dawnym układzie

st u )

zielony rower greenway

Idźmy nadal prostą drogą, gdy do końca dotrzesz jej Spójrz na drogę asfaltową i tablice ujrzysz wnet Popatrz na nie, ujrzysz miasto i atrakcje jego Nie zapomnĳ przestudiować trasę Szlaku Bocianiego

kraków-morawy -wiedeń bursztynowy greenways szlak greenways

Dochodząc do placu pamięci hetmana, Popatrz w głąb na kościół, pięknie tutaj z rana Na rogu po prawej mieszka Urząd Miejski, Znajdź herb Tykocina - Insigne Civitatis __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 2 Szukaną literkę wpisz szybciutko w haśle, Tam gdzie przedostatnią cyfrę roku widzisz właśnie Przyjrzyj się co hetman w prawej dzierży dłoni, To złota __ __ __ __ __ __, co się w słońcu mieni 7 Ile na żydowskiej menorze zmieścisz świeczek? Tam nową literkę wpisz żwawo człowiecze Tu gdzie jest kwiaciarnia niegdyś stał magistrat, Rynek tętnił życiem, teraz to już inny świat…

podlaski szlak bociani

14 Data:

podlaski szlak bociani

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways

kraków-morawy bursztynowy -wiedeń szlak greenways greenways zielony rower greenway greenway naszyjnik północy szlak odry podlaski szlak bociani

poszukiwanie skarbów na greenways Wspieramy działania na rzecz rozwoju zrównoważonego poprzez budowanie partnerstwa, społeczeństwa obywatelskiego, proponowanie nowych rozwiązań oraz upowszechnienie sprawdzonych wzorów działań przyjaznych dla środowiska. o nas Fundacja Partnerstwo dla Środowiska jest kontynuatorem programu Environmental Partnership for Central Europe (EPCE), który wspierał organizacje ekologiczne w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1992 – 1996. Program realizowała amerykańska Fundacja The German Marshall Fund of the US w latach 1992 – 1996. Od 1997 roku Fundacja wspiera przedsięwzięcia, które wprowadzają zasady zrównoważonego rozwoju w codzienne życie Polaków. jak działamy? Fundacja kreuje i realizuje wieloletnie programy tematyczne w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi, firmami oraz instytucjami publicznymi. Działania te obejmują m.in. pomoc finansową, doradczą, szkoleniową, tworzenie sieci współpracy i upowszechnianie innowacyjnych pomysłów na działania przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju. Dzięki wsparciu partnerów i darczyńców, programy Fundacji są nieustannie rozwijane zgodnie z lokalnymi potrzebami. Środki na ich realizację pochodzą z funduszy rządowych i samorządowych, międzynarodowych programów pomocowych, fundacji filantropijnych, firm oraz od osób indywidualnych.

programy fundacji: 1. wspierają inicjatywy obywatelskie i przedsiębiorczość społeczną; 2. propagują współpracę partnerską pomiędzy organizacjami społecznymi, firmami, samorządami, instytucjami rządowymi oraz uczelniami; 3. uwzględniają ochronę środowiska naturalnego jako podstawę życia człowieka i rozwoju nowoczesnej gospodarki rynkowej; 4. promują praktyczne działania lokalne integrujące uwarunkowania społeczne, środowiskowe i gospodarcze w życiu codziennym Polaków. fundacja partnerstwo dla środowiska ul. Św. Krzyża 5/6, 31-028 Kraków tel./fax: 12 430 24 43, 430 24 65 mail: biuro@fpds.pl

www.fpds.pl © Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Kraków 2010, wydanie I Redakcja: Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys Proj. graf.: Mariusz Front Druk: Bros s.c.

Zapraszamy do zdobywania Odznaki Zielonych Szlaków – Greenways! Zachęcamy do odwiedzenia Zielonych Szlaków – Greenways w Polsce. Szlaków, które oferują szereg możliwości aktywnego spędzenia czasu na łonie przyrody, odwiedzenia tchnących historią miejsc oraz poznania ciekawych osób tworzących greenways.

Podczas zdobywania odznaki można: • odwiedzić żywe, otwarte ekomuzea, prezentujące w ciekawy sposób dziedzictwo lokalnej społeczności, • posmakować wyśmienitych produktów lokalnych, • poznać piękne i cenne przyrodniczo miejsca, do których można dotrzeć kajakiem, rowerem, pieszo czy konno, • poczuć ducha odwiedzanych miejsc podczas wędrówek questami po skarby, • pomóc w rozwijaniu zielonych szlaków i zostawić na nich swój ślad – posadzić drzewo, zorganizować ciekawą imprezę, stworzyć wędrówkę odkrywców… W 50 Centrach Zrównoważonej Turystyki na Zielonych Szlakach – Greenways w Polsce na zdobywców czekają specjalne pieczęcie. Można je kolekcjonować w „Paszporcie Zielonych Szlaków – Greenways”, który zawiera też regulamin odznaki oraz krótką informację o zielonych szlakach i rozwijanych na nich inicjatywach.

Odkryj Zielone Szlaki – Greenways!

www.greenways.pl/odznaka

Publikacja została wydana w ramach projektu pt. „Zrównoważona turystyka na Zielonych Szlakach – Greenways” realizowanego od sierpnia 2009 do grudnia 2010 r. dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych

Publikacja bezpłatna